file · web view_ sau khi tốt nghiệp khoa ngữ văn, trường Đại học tổng...

Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đànb _ F.G. Lorca

Thanh ThảoA/ Những hiểu biết của em về tác giả Thanh Thảo ?

1/ Tiểu sử

_ Thanh Thảo tên khai sinh là Hồ Thành Công, sinh năm 1946 tại huyện Mộ Đức, Quảng Ngãi.

_ Sau khi tốt nghiệp khoa ngữ văn, trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, ông tham gia cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước ở chiến trường miền Nam.

_ Từ sau năm 1975, ông chuyển sang hoạt động văn nghệ.

2/ Sự nghiệp:

_ Dấu chân qua trảng cỏ (thơ ) _ Khối vuông rubích (trường ca ) 3/ Đề tài và đặc điểm phong cách _ (Đề tài): Ông thường viết về chiến tranh và thời hậu chiến, _ (Đặc điểm phong cách): Thơ của ông + Là tiếng nói của người trí thức nhiều suy tư trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại + Thanh Thảo cảm nhận và thể hiện cuộc sống ở bề sâu, khước từ lối biểu đạt dễ dãi + Ông luôn nỗ lực cách tân thơ Việt theo hướng đào sâu vào cái tôi nội cảm, tìm kiếm những cách biểu đạt mới qua hình thức câu thơ tự do, xóa bỏ mọi ràng buộc, khuôn sáo bằng nhịp điệu bất thường để mở đường cho một cơ chế liên tưởng phóng khoáng nhằm đem đến cho thơ một mĩ cảm hiện đại, với hệ thống thi ảnh và ngôn từ mới mẻ B/ Trình bày ngăn gọn xuất xứ chủ đề của bài thơ Đàn ghi ta của Lorca ?*/ Xuất xứ (Hoàn cảnh ra đời) :_ Bài thơ được rút trong tập Khối vuông Rubích là một trong những sáng tác tiêu biểu cho kiểu tư duy thơ của Thanh Thảo _ Thanh Thảo đã chọn thời điểm bi phẫn nhất của cuộc đời Lorka cho cảm hứng của thi phẩm : lúc ông bị bắn chết. Hẳn suy tư Thanh Thảo đã bị vây ám giữa những phản trái kia của cái chết. Nhất là lúc nhà thơ đọc được cái câu như một lời nguyện cuối, một di

1 ÔN ĐÀN GHI TA CỦA LORCA|

ÔN ĐÀN GHI TA CỦA LORCA

chúc viết sớm của Lorca : Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn ghi-ta. Và thế là thi phẩm đã tự chọn cho nó một hình hài : vừa là thơ viếng vừa như một bi ca */ Chủ đề :Qua hình tượng lorca và tiếng đàn ghita, tác giả diễn tả cái chết bi tráng của người nghệ sĩ đấu tranh cho tự do và cách tân nghệ thuật, đồng thời bày tỏ sự tiếc thương, đồng cảm sâu sắc và niềm tin mãnh liệt vào sự bất tử của tên tuổi và sự nghiệp Lorca VĂN BẢN Những tiếng đàn bọt nước tiếng ghi -ta ròng ròng máu chảy Tây-ban-nha áo choàng đỏ gắt không ai chôn cất tiếng đàn tiếngli-la li-la li-la đàn như cỏ mọc hoang đi lang thang về miền đơn độc giọt nước mắt vầng trăng với vầng trăng chếnh choáng long lanh trong đáy giếng trên yên ngựa mỏi mòn đường chỉ tay đã đứt Tây-ban-nha hát nghêu ngao dòng sông rộng vô cùng bỗng kinh hoàng áo choàng bê bết đỏ Lorca bơi sang ngangLorca bị điệu về bãi bắn trên chiếc ghi ta màu bạc chàng đi như người mộng du chàng ném lá bùa cô gái di -gan vào xoáy nướctiếng ghi -ta nâu chàng ném trái tim mình vào lặng yên bất chợt bầu trời cô gái ấy i -la li -la li -la…tiếng ghi -ta lá xanh biết mấy ( Rút từ tập Khối vuông Rubích (Thanh Thảo), tiếng ghi -ta tròn bọt nước vỡ tan NXB Tác phẩm mới, 1985 )

C/ “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”vừa là di chúc sớm của Lorca vừa là lời đề từ cho thi phẩm của Thanh Thảo. Anh chị hiểu câu nói trên như thế nào ?“Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”, lời đề từ này như một thứ chìa khóa ngầm hướng người đọc tới thông điệp thực sự của bài thơ : Nhưng tại sao Lorca không nói: Hãy chôn cây đàn với tôi mà lại nói hãy chôn tôi với cây đàn ? Lorca yêu quê hương, Lorca yêu nghệ thuật. Đó là những điều dễ nhận ra. Chàng là thần tượng của biết bao người yêu nhạc, kể cả những người chưa một làn nâng phím.và nhà thơ mong muốn mình theo cây đàn ấy chứ không phải cây đàn phải theo mình : _ Dường như trong câu nói của mình, Lorca đã đặt nghệ thuật lên trên tất cả, bản thân, sự sống. Đó là tình yêu say đắm của Lorca với nghệ thuật Nhưng không chỉ có vậy, nếu ghita biểu tượng của đất nước Tây Ban Nha thì câu nói ấy _ Nó còn là tình yêu tha thiết với quê hương xứ sở Tây ban cầm Ai không muốn tên tuổi mình còn mãi? Có người nghệ sỹ nào không mong nghệ thuật của mình toả sáng muôn đời. Là một nhà tư tưởng với phương châm cách tân nghệ thuật,


Lorca biết rằng một ngày nào đó, chính nghệ thuật của chàng_ sức mạnh để chàng chiến đấu với cái cũ hôm nay_ cũng sẽ là cái cũ của ngày mai. Nó sẽ ngăn cản những người đi sau trong sáng tác nghệ thuật. Nên _ Sâu xa hơn, cao hơn cả câu nói đó còn là thông điệp của nhà thơ : Hãy chôn lấp những gì đã cũ, hãy thoát khỏi con đường mòn để làm nên những cái mới, sáng tạo lên nghệ thuật thực sự Đó là ý nguyện, là lời dăn lại của nhà thơ đối với thế hệ tương lai. Đó cũng là tấm lòng cao thượng, sự hy sinh của người nghệ sĩ chân chính hết lòng vì sự nghiệp cách tân nghệ thuật. D/ Lorca được nhà thơ giới thiệu bằng những hình ảnh nào ? Có gì độc đáo đáng chú ý ?_ Lorca được giới thiệu bằng những nét chấm phá có tính chất tiêu biểu của một nhạc sĩ thiên tài : “tiếng đàn bọt nước”, “áo choàng đỏ gắt”, giai điệu âm nhạc “li – la li – la li – la, “vầng trăng chếnh choáng”, “yên ngựa mỏi mòn”. “đi lang thang về miền đơn độc”…_ Các hình ảnh trên đều tượng trưng cho am nhạc, cho đất nước Tây Ban Nha – xứ sở của đàn ghi ta và môn đấu bò tót_ Vì thế nó khiến người đọc lien tưởng đến đất nước Tây Ban Nha thời Lorca như một đấu trường lớn giữa khát vọng cách tân nghệ thuật với nền nghệ thuật già nua, giữ khát vọng tự do dân chủ của công dân – nghệ sĩ Lorca với nền chính trị độc tài.E/ Cái chết của Lorca được khắc họa bằng những chi tiết nào ? Cảm nhận của anh (chị) về cái chết ấy ?_ Cái chết của Lorca được khắc họa bằng chi tiết “áo choàng bê bết đỏ” và tiếng ghi ta “ròng ròng máu chảy”._ Cái chết của Lorca là cái chết bi tráng, đột ngột khiến cả đất nước Tây Ban Nha “kinh hoàng”. Lorca bị giết hại, tiếng đàn tượng trưng cho khát vọng tự do, và tình yêu sự sống đã “tan vỡ”, “ròng ròng máu chảy”.G/ Trong chín câu thơ cuối, tác giả nhắc đến những hình ảnh nào ? Điều đó gợi cho anh (chị) suy nghĩ gì ?_ Trong chín câu thơ cuối, tác giả nhắc đến những hình ảnh “đường chỉ tay đã đứt”, “dòng sông”, “Lorca bơi sang ngang, trên chiếc ghi ta màu bạc”, “chàng ném lá bùa cô gái Digan, vào xoáy nước, chàng ném trái tim mình, vào lặng yên bất chợt” . Câu cuối cùng là âm hưởng của tiếng đàn “li la li la li la” _ Điều đó gợi cho ta nhiều suy nghĩ :+ Các hình ảnh trên đều có ý nghĩa tượng trưng. Điều đáng chú ý là tuy nói về việc Lorca bị xử bắn, nhưng tác giả không một lần sử dụng từ “chết”.


+ “Đường chỉ tay đã đứt” như là sự chấm dứt đột ngột của số phận một nghệ sĩ thiên tài.+ Nhưng Lorca không chết, chàng bơi sang ngang dòng sông cuộc đời và cũng là dòng sông thời gian trên chiếc ghi ta màu bạc.+ Chàng chủ động rời bỏ “ném lá bùa cô gái Digan” như là sự chủ động rời bỏ những hệ lụy của cuộc đời.+ Chàng chủ động ném trái tim sôi nổi nhiệt huyết của mình vào “lặng yên bất chợt”. Phải chăng cái chết chỉ có thể làm cho tiếng đàn của Lorca “lặng yên” trong khoảnh khắc để rồi sau đó nó vẫn vâng ngân như khi chàng còn sống: lila lila lilaTiếng đàn còn vang mãi trong lòng mọi người… Lorca sống mãiH/ Nghệ thuật đặc sắc của bài thơ ?Mỗi tác phẩm nghệ phẩm là một sản phẩm không lặp lại. Nó như tia lửa một lần loé sáng, không lặp lại. Không chỉ nội dung, mà ngay cả hình thức. Thanh Thảo đã có được điều đó nhờ vốn sống, vốn văn hoá cùng kinh nghiệm nghệ thuật. Ông đã */ Viết về Lorca bằng những thi liệu rất ám ảnh trong thế giới nghệ thuật của chính Lorca, */ Trong xử lý thi liệu, nghệ thuật tượng trưng được sử dụng với tần số cao*/ Còn mạch triển khai của thi phẩm lại là hợp lưu của cả hai dòng tự sự và nhạc. _ Thanh Thảo có lối diễn đạt câu thơ không viết hoa đầu dòng, tạo mạch thơ liên tục, xâu chuỗi với nhau để nối kết các biểu tượng đầy sức ám ảnh : _ Bài thơ là sự hợp lưu của cả hai dòng tự sự và nhạc + Sự kiện Lorca bị hành hình vào bài thơ này đã dàn thành bốn phần nội dung với những khúc có dụng ý hẳn hoi về độ dài và tiết tấu nhịp điệu+ Thú vị và bất ngờ nhất là việc khảm vào mạch ấy những âm thanh như cách diễn tấu của nhạc công khi đệm cho người hát một ca khúc. Y/ Sự thú vị và bất ngờ của bài thơ là ở việc Thanh Thảo đã khảm vào mạch tự sự của bài thơ những chuối âm thanh. Theo em những chuỗi âm thanh này có ý nghĩ như thế nào ? _ Ngay sau hai câu mào đầu đó là chuỗi âm thanh li-la li-la li-la. Nó như một chuỗi nốt đàn buông do người đệm đàn (ghi ta) lướt qua hàng dây để kết thúc phần dạo, đánh dấu khoảng ngắt cho người hát chính thức bắt lời trình diễn ca khúc. _ Và thi phẩm cũng kết thúc bằng sự trở lại của chuỗi âm thanh ấy. Nó tựa những tiếng đàn đệm cuối cùng nhằm tạo những dư âm sau khi lời hát đã ngừng. Sự có mặt của hai chuỗi li-la li-la li-la ở phần đầu và phần kết ngãu hứng mà đầy xao xuyến đầy thi vị


Việc nhập cấu trúc ca khúc vào với cốt tự sự để chúng đồng thể với nhau hỗ trợ cho viẹc bộ lộ chất thơ.Cảm nhận của anh (chị) khi đọc đoạn thơ sau : không ai chôn cất tiếng đàntiếng đàn như cỏ mọc hoang giọt nước mắt vầng trănglong lanh trong đáy giếng Gợi ý phần thân bài*/ Nếu những đoạn thơ trên Thanh Thảo dựng lên chân dung của nhà cách tân nghệ thuật, người chiến sĩ đấu tranh cho khát vọng tự do cùng cái chết bi tráng của Lorca, thì những câu thơ sau lại là Nỗi tiếc thương và niềm tin mãnh liệt vào sự bất tử của tiếng đàn lorca“không ai chôn cất tiếng đàn …long lanh trong đáy giếng”Đối với lòng tiếc thương, mọi cái chết đều ngang trái. Cái chết của Lorca càng ngang trái bội phần. Vì ông bị phatxit giết hại khi mới 37 tuổi, xác ông còn bị chúng quẳng xuống một cái giếng để phi tang. Và Thanh Thảo đã chọn thời điểm bi phẫn nhất của cuộc đời Lorca cho cảm hứng của thi phẩm, lấy lời di chúc của Lor-ca “khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn” làm đề từ cho bài thơ của mình. Đây chính là di ngôn đầy tâm huyết của người nghệ sĩ chân chính. Lor-ca không muốn nghệ thuật của mình vì được công chúng yêu mến đưa lên đài danh dự, rồi vô tình sẽ trở thành một vật cản trên con đường sáng tạo không có giới hạn đối với thế hệ sau. Nhưng _ không ai chôn cất tiếng đàn Câu thơ có lẽ đã được bật ra trong tâm thức sáng tạo của Thanh Thảo khi ông nghĩ tới lời thỉnh cầu của Lor-ca Không ai hiểu, không ai làm theo di nguyện của Lorca , ý nguyện của Lor-ca – một ý nguyện thể hiện chất nghệ sĩ bẩm sinh hoàn hảo của nhà thơ, nói lên sự gắn bó vô cùng sâu nặng của ông đối với nguồn mạch dân ca xứ sở - đã không được thực hiện. Nhưng nghĩ sâu về điều đó, ta bỗng vỡ ra một chân lí : không ai chôn cất tiếng đàn và dù muốn chôn cũng không được ! Vì đó là tiếng đàn, một giá trị tinh thần, chứ không phải là một cây đàn vật thể. Tiếng đàn ấy trường cửu cùng tự nhiên và hơn thế, bản thân nó chính là tự nhiên. Nó vẫn không ngừng vươn lên, lan toả, ngay khi người nghệ sĩ sáng tạo ra nó đã chết. Thật sự thấm thía chân lí nói trên, nhưng tác giả vẫn không ngăn nổi lòng mình : nuối tiếc, họ xót thương cho cái chết của thiên tài và những cách tân nghệ thuật còn dang dở.


Những câu thơ được viết ra thấm đẫm, cảm giác xa vắng, bơ vơ, côi cút, giữa mênh mang trong cõi trời đất. Lorca mất đi, để lại một khoảng trống quá lớn cho nhân dân Tây ban Nha đang đấu tranh vì tự do công lí, cho nền nghệ thuật Tây Ban Nha đang trên con đường cách tân. Mất lorca _ “tiếng đàn như cỏ mọc hoang” so sánh để nhấn mạnh vị trí vai trò của thiên tài Lorca, khi người nhạc trưởng mất đi, bản giao hưởng nghệ thuật Tây Ban Nha sẽ loạn nhịp. Và cũng chính vì thế_ không ai chôn cất tiếng đàn – tiếng đàn như cỏ mọc hoang Bằng hình ảnh so sánh Thanh Thảo muốn người đọc cảm nhận về sức lan toả của Lorca, sự sống mãnh liệt của nghệ thuật Lorca không gì có thể hủy hoại được.Sức sống mãnh liệt ấy cùng lòng xót thương của nhân dân được thể hiên tập trung qua hình ảnh thơ _ giọt nước mắt vầng trăng long lanh trong đáy giếngCâu thơ được viết theo lối “nghệ thuật sắp đặt”, giữa chúng chẳng có một quan hệ từ nào. Vì thế, ta có thể hiểu theo nhiều kiểu quan hệ, tạo ra nhiều làn nghĩa : 1) quan hệ đẳng lập : giọt nước mắt (và) vầng trăng ; 2) quan hệ song song : giọt nước mắt (với) vầng trăng ; 3) quan hệ so sánh : giọt nước mắt (như) vầng trăng ; 4) quan hệ sở hữu : giọt nước mắt (của) vầng trăng ; 5) quan hệ đồng nhất : giọt nước mắt (là) vầng trăng… Người đọc có một thoáng phân vân : vậy ý thực của câu thơ sẽ theo nghĩa nào ? Nhưng thoáng ấy sẽ qua nhanh bởi chỉ có câu trả lời duy nhất : nó phải là sự giao thoa và lung linh của tất cả các làn nghĩa ấy, nó tạo ra những liên tưởng có tính hiệu ứng dây chuyền. Giọt nước mắt tiếc thương của những người mến mộ dành cho Lor-ca như vầng trăng soi vào đáy giếng, lung linh, lan toả từ người này sang người khác, từ đất nước Tây Ban Nha lan ra cả nhân loại tiến bộ, và cả sự cộng hưởng tình cảm ở đông đảo bạn đọc Việt Nam. Nói cách khác hình ảnh thơ tượng trưng siêu thực đa nghĩa khẳng định sự tỏa sáng trường tồn và bất diệt của thiên tài Lorca.K/ Lorca -người nghệ sĩ của khát vọng tự do và cái chết đầy bi phẫn (Những tiếng đàn bọt nước … tiếng ghi -ta ròng ròng máu chảy )

I/ Mở bài :


Đất nước Tây Ban Nha xinh đẹp với những trận đấu bò rực lửa, với tiếng ghi ta say lòng đã đi vào trong thơ của Garcia Lorca, nhà thơ nhân dân, người chiến sĩ chống phát xít. Sự hy sinh anh dũng của ông trước họng súng của bọn phát xít Franco đã để lại nhiều tiếc thương cho nhân dân Tây Ban Nha. Sức ám ảnh của những bài thơ đầy chất lãng tử của người nghệ sĩ Tây Ban Nha ấy đã gặp gỡ với hồn thơ Thanh Thảo làm nên bài thơ độc đáo Đàn ghi ta của Lorca trong tập thơ Khối vuông rubic. Viết về một nhà thơ hiện đại, một người con của đất nước Tây Ban Nha, Thanh Thảo đã dựng nên một chân dung bằng thơ thật sống động. II/ Thân bài : Và mở đầu bài thơ là*/Không gian của bức chân dung với những biểu tượng đặc trưng của văn hóa xứ sở những trận đấu bò, hiện hữu tất cả chất cuồng say của người nghệ sĩ: những tiếng đàn bọt nước Tây ban Nha áo choàng đỏ gắt li la li la li la đi lang thang về miền đơn độc trên yên ngựa mỏi mònHai câu : _ Những tiếng đàn bọt nước / Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt. Thanh Thảo chọn hai hình ảnh này khởi đầu một thi phẩm giống như kiểu tạo những âm chủ cho một nhạc phẩm. Chúng là những tương phản kín đáo mà gay gắt : âm thanh hồn nhiên – sắc màu chói gắt, tiếng đàn thảo dân – áo choàng đấu sĩ, vẻ khiêm nhường – sự ngạo nghễ, niềm hân hoan – nỗi kinh hoàng, nghệ thuật – bạo lực, thân phận bọt bèo – thực tại tàn khốc… Cặp hình ảnh tương tranh, đối lập ấy vừa giúp ta hình dung về một Lorca vừa gợi ta liên tưởng đến khung cảnh của một đấu trường đặc biệt, không phải của một võ sĩ với bò tót mà là cuộc đấu giữa khát vọng dân chủ của công dân Lorca với nền chính trị độc tài, của khát vọng cách tân trong chàng nghệ sĩ Lorca với nền nghệ thuật già nua. Và trên một nền hiện thực đầy tranh chấp đối chọi ấy, nổi lên */ Chân dung Lorca : _ đi lang thang về miền đơn độc với vầng trăng chếnh choáng trên yên ngưa mỏi mòn


Nội dung chủ đạo mà thi phẩm triển khai sẽ là bức tranh bi tráng về thân phận người nghệ sĩ trong một thời đại biến động như bão táp, là vẻ đẹp lung linh của nghệ thuật vượt lên trên mọi sự đe doạ của các thế lực bạo tàn, hung hiểm. Ở đó nhìn theo góc độ nào cũng vẫn chỉ thấy–> hành trình của con người tự do và nhà cách tân nghệ thuật Lorca thật mong manh và đơn độcLorca đi lang thang về miền đơn độc, đi như người mộng du, rồi thả hồn theo tiếng ghi-ta : _ Li la li la li la chuỗi âm thanh li-la li-la li-la, nó như một chuỗi nốt đàn buông do người đệm đàn (ghi ta) lướt qua hàng dây để kết thúc phần dạo, đánh dấu khoảng ngắt cho người hát chính thức bắt lời trình diễn ca khúc. Và ca khúc ấy bắt đầu tái hiện III. Kết luận…

K/ Hình tượng tiếng đàn trong bài thơ mang ý nghĩa ẩn dụ như thế nào ?


GỢI Ý TRẢ LỜI

I Mở bài :cây đàn Ghita và Lorca là hai hình tượng thơ xuyên thấm vào nhau . Sự tồn tại của Lorca là sự tồn tại của tiếng ghita và ngược lại. Trong đó tiếng đàn như một sinh thể sống cùng nhịp đập với trái tim Lorca. _ Đàn ghi ta, và những cung bậc mà nó rung ngân là tâm hồn Lorca, là một phần của con người ông là sự sống của chính ông. Vì lẽ đó tiếng đàn ghita trong bài thơ như một hình tượng ẩn dụ chất đầy ám ảnh. II/ Thân bài : Ngập tràn trong thi phẩm là tiếng đàn ghi ta, _ mở đầu là chuỗi âm li-la li-la li-la, giống như người nghệ sỹ vuốt những sợi tơ đàn chuẩn bị cho khúc nhạc cất lên. Và kết thúc lại là chuỗi âm thanh day dứt li-la li-la li-la, chạy trong không gian của những dấu chấm lửng biểu diễn khoảng lặng, về cực vô cùng. Theo đó, _ tiếng đàn trở thành sự sống muôn màu, gắn với cuộc đời, sự nghiệp Lorca, biểu hiện tâm hồn, tình yêu cuộc sống và khí phách kiên cường của nhà thơ - người chiến sĩ yêu tự do.+ Nhà thơ không miêu tả âm thanh mà diễn tả tiếng đàn qua màu sắc :“Tiếng ghi ta nâu”, “tiếng ghi ta lá xanh biết mấy”; qua hình khối không gian gái ấy “tròn”, “bọt nước”, “bầu trời cô”, và những hình ảnh vận động “bọt nước vỡ tan”, “cỏ mọc hoang”; tiếng đàn mang số phận “ròng ròng máu chảy”. _ Cách diễn ta âm thanh của tiếng đàn như thế tạo ra những liên tưởng phong phú về cuộc sống muôn màu+ Lúc Lorca bị điệu về trường bắn thì tiếng đàn đột ngột vút lên hòa nhập vào không gian khác: tiếng ghi-ta nâu bầu trời cô gái ấy tiếng ghi-ta lá xanh biết mấymàu nâu là biểu tượng của sự hồn nhiên trung thực, màu của đất; mầu xanh là mầu của sự sống của tình yêu. Trước cái chết người ta kinh hoàng mưu cầu sự sống và thường liên tưởng suy nghĩ về những gì đen tối. Nhưng giữa giây phút ranh giới của sự sống và cái chết tâm hồn người nghệ sỹ vẫn đắm đuối với bầu trời ngọt ngào thấm đãm hương tình. Tiếng Ghi ta xanh trở thành biểu tượng của tâm hồn lãng mạn Lorca, một thứ lãng mạn như đôi cánh bay qua cõi chết.


Cách viết ấy tạo ra những liên tưởng sự xuyên thấm đầy sức khơi gợi giữa âm thanh và hình ảnh. Mỗi hình ảnh về tiếng đàn mang một ý nghĩa, một biểu cảm riêng mở ra trường liên tưởng về cuộc sống muôn màu. Đang trong một không gian “Đơn độc””Kinh hoàng”, giữa sắc màu ghê rợn “Áo choàng bê bết đỏ”, giữa giây phút cái chết cận kề, đột ngột liên tưởng bay vút lên hòa nhập vào không gian khác: tiếng ghi-ta nâu bầu trời cô gái ấy tiếng ghi-ta lá xanh biết mấyTrong ngôn ngữ hội họa, màu nâu là biểu tượng của sự hồn nhiên trung thực, màu của đất. Cái hồn nhiên trung thực ấm nồng ấy giữa giây phút ranh giới của sự sống và cái chết bỗng bừng thức dậy cùng với bầu trời và cô gái. Đó là không gian hồi ức mà tiếng đàn mang lại, một không gian xanh sắc của sự sống của tình yêu lứa đôi. Trước cái chết người ta kinh hoàng và mưu cầu sự sống và thường liên tưởng suy nghĩ về những gì đen tối, ở đây bầu trời tâm hồn người nghệ sỹ vẫn đắm đuối với bầu trời ngọt ngào thấm đãm hương tình. Tiếng Ghi ta xanh trở thành biểu tượng của tâm hồn lãng mạn Lorca, một thứ lãng mạn như đôi cánh bay qua cõi chết.Ở giai điệu tiếp theo, tiếng ghita rung lên thổn thức: tiếng ghi-ta tròn bọt nước vỡ tan tiếng ghi-ta ròng ròng máu chảy Hình ảnh bọt nước gợi liên tưởng về sự mỏng manh trôi nổi. Hình thành từ trong nước, nổi trôi trên mặt nước mong manh như không thể gì hơn, rồi tan vỡ. Nó như một sự thật cuộc sống phù du hữu hạn có sinh có diệt của đời người. Nhưng nó đau hơn ở chỗ những cái mới, cái đẹp trước sức mạnh bạo tàn của cái cũ, cái xấu, cái ác vốn tồn tại như một hệ thống ác quỷ thật khó lòng tồn tại. Nó sẽ bị tiêu diệt khi mà chưa đi hết cuộc đời mà quy luật dành cho nó. Thanh Thảo đã hướng người đọc vào hình ảnh so sánh độc đáo này và giúp họ tìm thấy


trong chiếc bọt nước, hình ảnh một Lorca ngã xuống khi đang còn rất trẻ, khi lý tưởng của ông đang theo đuổi còn rất dở dang trong một cái chết bi thương. Và đồng thời cũng thấy được một Lorca dẫu chỉ như một chiếc bọt nước nhỏ bé nhưng đã vượt lên đồng loại ở chỗ dám nổi lên sống động, khi mà tất cả im lặng trật tự nơi cái mặt phẳng mặt nước im lìm trong cố hữu, cũ kỹ, già nua.

Nhưng sự thật, tiếng đàn vẫn “Ròng ròng máu chảy”. Cách liên tưởng độc đáo này làm cho tiếng đàn trở thành một sinh thể sống, và nó đang đổ máu cho tự do cho cuộc sống, nó đang bị tiêu diệt một cách phi lý nhất. Thi sĩ đã xây dựng được bức tranh đậm chất bi tráng về Lorca - bị hành hình dã man và xác bị ném xuống giếng. Từ bức tranh này, dường như Thanh Thảo muốn nêu lên một quan điểm nghệ thuật: Nghệ thuật thuộc về cuộc sống, của cuộc sống nên nghệ thuật chính là cuộc sống nó có số phận như một con người vậy.

Nếu kết nối câu thơ những tiếng đàn bọt nước ở đầu bài với các câu thơ khác là tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan và tiếng ghi ta ròng ròng – máu chảy, sẽ thấy những ý nghĩa ẩn tàng dư ba đằng sau lớp ý nghĩa diễn tả âm thanh tuôn trào, sôi động của tiếng đàn. Tiếng đàn giống như tiếng kêu cứu của con người, của cái đẹp vang lên trong thế giới bạo tàn.

không ai chôn cất tiếng đàn tiếng đàn như cỏ mọc hoang “không ai chôn cất tiếng đàn”- Câu thơ gợi nhiều ý nghĩa cần suy ngẫm. Tiếng đàn không thể “chôn cất” được bởi nó là môt giá trị tinh thần, sự tồn tại của nó vượt ra ngoài mọi giới hạn vật chất. Dập vùi về tinh thần với hy vọng khuất phục vốn là một điều khó, xác định sự tồn tại của nó trong tư duy, trong trái tim con người lại khó hơn, và giết chết nó vốn là điều không thể nằm ngoài tầm tay và ý chí chủ quan của thế giới loài người. Phải chăng, đây chính là một một ẩn dụ về thế giới


bạo tàn Tây Ban Nha, không nhận biết được những giá trị của Lorca và từ Lorca, đã vùi dập ông. Cái chết về thể xác chúng có thể thực hiện, nhưng tinh thần và ý chí của ông chúng không bao giờ tiêu diệt được. Đây là một logic dẫn đến so sánh đầy ấn tượng “tiếng đàn như cỏ mọc hoang”. Hình ảnh cỏ mọc hoang gợi sức sống mãnh liệt, không gì ngăn cản được. Nó là một hiện thực của tự nhiên, chưa bao giờ và ở đâu trên trái đất cỏ có thể lụi tàn tuyệt diệt, ngược lại sự hồi sinh và sức sống của nó mãnh liệt vô biên. So sánh này làm bật lên sức sống của tiếng đàn Lorca như một tất yếu bất diệt. Và đó chính là triết lí nghệ thuật cña Thanh Thảo đem đến cho người đọc: nghệ thuật nằm ngoài mọi quy luật của băng hoại, chỉ mình nó không thừa nhận cái chết.

“li - la li - la li - la” …

Chuỗi âm thanh này xuất hiện cuối thi phẩm như một điểm nhấn làm nổi bật hình tượng tiếng đàn. Hòa nhập với chuỗi âm thanh đầu bài thơ nó làm cho hình tượng tiếng đàn trở lên hoàn thiện. Đồng thời mở ra những liên tưởng về hình tượng mới, hình tượng Lorca với sức sống và khát vọng tự do mãnh liệt, trên nền nhạc bảng lảng, chập chờn những yêu thương và những khốc liệt bạo tàn.

N/ Cái chết đầy bi phẫn của Lorca, khát vọng cách tân đành dang dở Tây Ban Nha của thời Lorca còn là đất nước sôi sục những cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa phát xít , ghi ta của Lorca cất lên lời ca tranh đấu : «Ghi ta bần bật khóc – Không thể nào – dập tắt » (thơ Lorca). Bởi vậy diễn tả khoảnh khắc người chiến sĩ ấy bị bọn phát xít sát hại, Thanh Thảo cũng đã dựng nên bầu


_ Không gian kinh hoàng những ấn tượng chết chóc : Tây Ban Nha hát nghêu ngao bỗng kinh hoàng áo choàng bê bết đỏLorca bị điệu về bãi bắn chàng đi như người mộng du… + Hình ảnh thơ tả thực “áo choàng bê bết đỏ” đã phản ánh Hiện thực phũ phàng, tàn khốc đổ xuống đời Lor-ca. Lời thơ vang lên là một chuỗi tự sự, nhưng cấu trúc lại đứt đoạn như để nhằm diễn tả cuộc đời Lor-ca “nửa chừng xuân thoắt gãy cành thiên hương”.Cái chết bi thảm của Lor-ca là một sự kiện chính trị lớn ở Tây Ban Nha. Nó tạo ra một hiệu ứng dây chuyền, được Thanh Thảo diễn tả theo lối tượng trưng độc đáo: Những câu thơ tiếp nối diễn tả tột cùng cho _ Cảm giác đau đớn uất nghẹn trước sự tàn bạo của bọn độc tài phát xít : tiếng ghi ta nâu bầu trời cô gái ấy tiếng ghi ta lá xanh biết mấytiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tantiếng ghi ta ròng ròng máu chảy… Điệp khúc dồn dập qua nhịp thơ Thanh Thảo như đã lột tả được cái bàng hoàng căm phẫn trong bản ghi ta bi tráng! Màu nâu của đất, của làn da rám nắng,màu xanh của lá của bầu trời như tương phản gay gắt và dữ dội với màu đỏ ròng ròng máu chảy. Cảm giác vỡ oà đau đớn uất nghẹn trong tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan. Nỗi kinh hoàng trong cảm giác mất mát cũng nhân lên gấp bội, nỗi đau như xé lòng khi hình dung ra cảnh kẻ thù sát hại người nghệ sĩ tranh đấu cho tự do Lời thơ của Thanh Thảo liên tục chuyển đổi cảm giác mở ra nhiều chiều suy tưởng : từ tiếng ghi ta nâu vang lên âm thanh ám ảnh , như mang theo khát vọng tự do và tình yêu mà Lor-ca gởi trao đến mọi người, đến An-na Ma-ri-a -người yêu chung thuỷ. “tiếng ghi ta lá xanh biết mấy” sắc màu tượng trưng cho sự sống; nhưng giai điệu ghi ta ấy bỗng đột ngột vỡ tan để rồi kết đọng thành ròng ròng máu chảy. Qua nhịp thơ dồn dập Thanh Thảo như


đã lột tả được cái bàng hoàng căm phẫn trong bản ghi ta bi tráng, qua cái chết đầy phẫn uất của lorca Những câu thơ tiếp theo như đặc tả cho một sự sống khác, mãnh liệt, âm thầm mà bất tử : 3/ Nỗi tiếc thương và niềm tin mãnh liệt vào sự bất tử của tiếng đàn lorcakhông ai chôn cất tiếng đàntiếng đàn như cỏ mọc hoang giọt nước mắt vầng trănglong lanh trong đáy giếng Đối với lòng tiếc thương, mọi cái chết đều ngang trái. Cái chết của Lorca càng ngang trái bội phần. Vì ông bị phatxit giết hại khi mới 37 tuổi, xác ông còn bị chúng quẳng xuống một cái giếng để phi tang. Và Thanh Thảo đã chọn thời điểm bi phẫn nhất của cuộc đời Lorca cho cảm hứng của thi phẩm, lấy lời di chúc của Lor-ca “khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn” làm đề từ cho bài thơ của mình. Đây chính là di ngôn đầy tâm huyết của người nghệ sĩ chân chính. Lor-ca không muốn nghệ thuật của mình vì được công chúng yêu mến đưa lên đài danh dự, rồi vô tình sẽ trở thành một vật cản trên con đường sáng tạo không có giới hạn đối với thế hệ sau. Nhưng _ không ai chôn cất tiếng đàn –> Câu thơ có lẽ đã được bật ra trong tâm thức sáng tạo của Thanh Thảo khi ông nghĩ tới lời thỉnh cầu của Lor-ca trong bài Ghi nhớ –>Không ai hiểu, không ai làm theo di nguyện của Lorca , ý nguyện của Lor-ca – một ý nguyện thể hiện chất nghệ sĩ bẩm sinh hoàn hảo của nhà thơ, –>nói lên sự gắn bó vô cùng sâu nặng của ông đối với nguồn mạch dân ca xứ sở - đã không được thực hiện. Nhưng nghĩ sâu về điều đó, ta bỗng vỡ ra một chân lí : không ai chôn cất tiếng đàn và dù muốn chôn cũng không được ! Vì đó là tiếng đàn, một giá trị tinh thần, chứ không phải là một cây đàn vật thể. –>Tiếng đàn ấy trường cửu cùng tự nhiên và hơn thế, bản thân nó chính là tự nhiên. Nó vẫn không ngừng vươn lên, lan toả, ngay khi người nghệ sĩ sáng tạo ra nó đã chết. Thật sự thấm thía chân lí nói trên, nhưng tác giả vẫn không ngăn nổi lòng mình : nuối tiếc, họ xót thương cho cái chết của thiên tài và những cách tân nghệ thuật còn dang dở. Những câu thơ được viết ra thấm đẫm, cảm giác xa vắng, bơ vơ, côi cút, giữa mênh mang trong cõi trời đất. Lorca mất đi, để lại một khoảng trống quá lớn cho nhân dân Tây ban Nha đang đấu tranh vì tự do công lí, cho nền nghệ thuật Tây Ban Nha đang trên con đường cách tân. Mất lorca _ “tiếng đàn như cỏ mọc hoang” –> so sánh để nhấn mạnh vị trí vai trò của thiên tài Lorca–>khi người nhạc trưởng mất đi, bản giao hưởng nghệ thuật Tây Ban Nha sẽ loạn nhịp.


Và cũng chính vì thế_ không ai chôn cất tiếng đàn – tiếng đàn như cỏ mọc hoang à–>so sánh Thanh Thảo muốn người đọc cảm nhận về sức lan toả của Lorca, sự sống mãnh liệt của nghệ thuật Lorca không gì có thể hủy hoại được.Sức sống mãnh liệt ấy cùng lòng xót thương của nhân dân được thể hiên tập trung qua hình ảnh thơ _ giọt nước mắt vầng trăng long lanh trong đáy giếng–>Câu thơ được viết theo lối “nghệ thuật sắp đặt”, giữa chúng chẳng có một quan hệ từ nào. Vì thế, ta có thể hiểu theo nhiều kiểu quan hệ, tạo ra nhiều làn nghĩa : 1) quan hệ đẳng lập : giọt nước mắt (và) vầng trăng ; 2) quan hệ song song : giọt nước mắt (với) vầng trăng ; 3) quan hệ so sánh : giọt nước mắt (như) vầng trăng ; 4) quan hệ sở hữu : giọt nước mắt (của) vầng trăng ; 5) quan hệ đồng nhất : giọt nước mắt (là) vầng trăng… Người đọc có một thoáng phân vân : vậy ý thực của câu thơ sẽ theo nghĩa nào ? Nhưng thoáng ấy sẽ qua nhanh bởi chỉ có câu trả lời duy nhất : –>nó phải là sự giao thoa và lung linh của tất cả các làn nghĩa ấy, nó tạo ra những liên tưởng có tính hiệu ứng dây chuyền. Giọt nước mắt tiếc thương của những người mến mộ dành cho Lor-ca như vầng trăng soi vào đáy giếng, lung linh, lan toả từ người này sang người khác, từ đất nước Tây Ban Nha lan ra cả nhân loại tiến bộ, và cả sự cộng hưởng tình cảm ở đông đảo bạn đọc Việt Nam. Nói cách khác –> hình ảnh thơ tượng trưng siêu thực đa nghĩa khẳng định sự tỏa sáng trường tồn và bất diệt của thiên tài LorcaNhững câu thơ tiếp theo như diễn tả một sự sống khác, mãnh liệt, âm thầm mà bất tử thật kỳ diệu nhưng cũng xúc động lòng người của thiên tài Lorca :đường chỉ tay đã đứtdòng sông rộng vô cùngLorca bơi sang ngang trên chiếc ghi ta màu bạcchàng ném lá bùa cô gái di gan vào xoáy nướcchàng ném trái tim mình vào lặng yên bất chợt li-la li-la li-la… Trên thực tế, cái chết của Lor-ca là cái chết tức tưởi do bọn phát xít Frăng-cô gây nên. Nhưng nhìn suốt chiều dài lịch sử, ta thấy Lor-ca không phải là trường hợp nghệ sĩ đầu tiên hay cuối cùng chịu kết cục bi thương bởi các thế lực thù địch với cái đẹp. Vậy phải chăng có thể xem những khổ nạn liên tục là một phần tất yếu trong định mệnh của họ ?


Hẳn Thanh Thảo đã nghĩ vậy khi viết tiếp những câu thơ thật gọn nghẽ, “nhẹ nhõm” và “mênh mang” (ta hãy chú ý tới điểm rơi cuối dòng thơ của các từ, cụm từ như đã đứt, vô cùng, sang ngang). Đường chỉ tay là hiện thân của thiên mệnh. Dù ai tiếc thương mặc lòng, đối với người nghệ sĩ như Lor-ca khi _ Đường chỉ tay đã đứt tượng trưng cho cú giáng phũ phàng trái ngang của số mệnh. –> cũng có nghĩa chàng là đã dứt khoát được giải thoát _ Chiếc ghi-ta tượng trưng cho âm nhạc và thơ ca. Chiếc ghita màu bạc là biến ảnh của chiếc ghi-ta nâu khi đã sang cõi khác. Đúng hơn, là chiếc ghi-ta đã hoá, giờ sang cõi siêu sinh. _ Thi sĩ bơi trên chiếc ghi-ta màu bạc chính là bơi trên con thuyền của thi ca đang vượt qua bến bờ sinh tử, đi vào cõi siêu sinh bất tử –> Tác giả đã tôn vinh thơ Lorca bất tử nên người sáng tạo ra nó cũng bất tử _ chàng ném lá bùa cô gái di gan vào xoáy nước chàng ném trái tim mình vào lặng yên bất chợt _ Lá bùa cô gái di-gan là cái đẹp huyền bí. Xoáy nước là tai hoạ định mệnh trên dòng sông của số phận, cũng là cái dòng sông ranh giới giữa cõi sống và cõi chết, giữa thực tại và hư vô. Còn nuối tiếclàm chi lá bùa hộ mệnh được xem là vật tàng trữ những sức mạnh thần diệu mà cô gái Di-gan trao cho. Chàng, dứt khoát và mạnh mẽ, ném nó “chìm lỉm” (chữ của Hàn Mặc Tử) vào xoáy nước hư vô, như ném trái tim mình vào lặng yên bất chợt – cái lặng yên của sự sâu thẳm, anh minh, mà ở đó, lời nói đã tan đi trong chính nó. –>Chàng đã đoạt lấy thế chủ động trước cái chết của mình. Chàng đã thắng không chỉ lũ ác nhân mà còn thắng cả chính định mệnh và hư vô nữa. —->từ ném giàu hàm ý tượng trưng về sự giã từ, sự giải thoát của Lorca… Chàng đang bận tâm đuổi theo những ý nghĩ xa vời. Chàng đâu thèm chú ý tới máu lửa quanh mình lúc đó. Chàng đã không chấp nhận sự tồn tại của bạo lực. Chàng chết, nhưng kẻ bất lực lại chính là lũ giết người !–>vẻ đẹp của con người từ lâu dám coi khinh cái chết bởi cái chết do kẻ thù gây ra cũng không thể ngăn cản tư tưởng, tâm hồn Lorca hoà vào với sự sống bất tử của nhân dân.–>Tóm lại : Những câu thơ trên diễn tả một hành trình đối mặt với định mệnh của người nghệ sĩ tài hoa người Tây Ban Nha, như một thái độ bình thản trước số phận.Lá bùa hộ mệnh rồi cũng đến lúc không cần nữa, trái tim của bất cứ ai rồi cũng đến lúc bất chợt lặng yên, chỉ khác nhau là nó đến sớm hay muộn đối với mỗi cuộc đời. Riêng Lor-ca, dù nhịp tim của nhà thơ không còn đập nữa, nhưng Lá bùa – định mệnh, trái tim lặng yên để làm nên mộtè sự sống trường tồn vượt qua và vút lên vang động khắp không gian.


_ li-la li-la li-la... Tiếng đàn mang tên loài hoa tử đinh hương có màu tím ngát rất được người phương Tây ưa chuộng –>Chuỗi âm thanh kế tiếp gợi hình ảnh những tràng hoa chuỗi hoa bật tím liên tiếp. Đó là những đoá hoa người đời, người thơ thầm kính viếng hương hồn Lorca hay chính là ngàn muôn đoá hoa của sự sống đang nảy nở từ cái chết đau thương của nhà thi sĩ, thể hiện sức sống bất diệt của những giá trị chân chính trên cõi đời này ? Có thể là thế này, có thể là thế kia, mà có lẽ là cả hai. Và dư ba con sóng thơ cùng với giai điệu tiếng đàn ghi ta li-la li-la li-la tha thiết mang theo khát vọng tự do và cách tân nghệ thuật của ông, tin rằng nó sẽ được cộng hưởng lan toả trong không gian – thời gian, neo đậu lâu dài trong tình cảm mến mộ của công chúng yêu nghệ thuật và cả lòng ngưỡng mộ sâu kín của người viết. IV/ KẾT LUẬN“Đàn ghi ta của Lorca là một bài thơ hay của Thanh Thảo, không chỉ đã tạo dựng chân dung người nghệ sĩ – chiến sĩ Garcia Lorca một cách trung thực, mà còn khiến người đọc cảm nhận rõ vẻ đẹp tâm hồn, tính cách đậm chất Tây Ban Nha của Lorca. Bài thơ giàu nhạc điệu, ngỡ như chính tác giả đã để lòng mình đồng điệu với sự sống Lorca trong giờ phút đối mặt với họng súng quân thù”


file · web view_ sau khi tốt nghiệp khoa ngữ văn, trường Đại học tổng...

Documents