doktryny polityczno-prawne wiek...
TRANSCRIPT
Doktryny polityczno-prawne
Wiek XVII
dr Michał Urbańczyk
[email protected] Like us on FB:
„Prawo i Polityka”
Dołącz do nas:
KOŁO NAUKOWE „IUS ET POLITICA” ZAPRASZA NA :
Wykład otwarty dr. Mariusza Marszewskiego
Państwo Islamskie. Próba opisu nowego zjawiska społecznego
10 listopada godz. 16.30 sala delta
„Prawo i Polityka”
1602 – powstała Holenderska Kompania Wschodnioindyjska
1609 – Niderlandy proklamowały niepodległość
1618-1648 – Wojna trzydziestoletnia
1619 – niemiecki matematyk, fizyk i astronom Johannes Kepler – opublikował swą pracę Harmonices Mundi (Harmonia świata)
1629 – król Anglii Karol I Stuart rozwiązał parlament i rozpoczął 11-letnie dyktatorskie rządy
1642 – holenderski żeglarz Abel Tasman odkrył Nową Zelandię
1643 – Angielska wojna domowa
Tło historyczne 1 poł. XVII wieku
Tło historyczne XVII wieku
Wiek ten był kontynuacją a zarazem negacją nurtów Odrodzenia.
Wielu mieszczańskich teoretyków władzy pozostawała jeszcze pod
urokiem protekcjonistycznej polityki państwa, które popierało:
akumulację kapitału, rozwój handlu, ekspansję kolonialną.
Wspierali więc absolutyzm monarchy widząc w nim parasol ochronny
przed powrotem starego porządku( Grocjusz, Hobbes). Ale państwo,
choć udzielało poparcia gospodarce, to również ją reglamentowało,
eksploatowało fiskalnie.
Silne mieszczaństwo na zachodzie krytykowało więc ten stan rzeczy.
Atakowali przywileje szlachty i duchowieństwa, pasożytnictwo
arystokracji i dworu, poddaństwo chłopów i upośledzenie stanu
mieszczańskiego.
Rozwojowi kapitalizmu i potęgi mieszczaństwa towarzyszyły
osiągnięcia nauki.
Bujnie rozwijały się nauki ścisłe( wspierały postęp ekonomiczny) a
szczególnie matematyka, która zdetronizowała teologię.
W książkach znalazły się takie nazwiska jak: da Vinci, Kartezjusz, Newton,
Pascal, Galileusz.
Wiedza ścisła dawała niezawodne kryteria prawdy, pewność
poznawczą. Wiedza objawiona traciła na znaczeniu, bo nie
sprawdzała się w życiu.
Dało to początek empiryzmowi i racjonalizmowi.
Tło historyczne XVII wieku
Rozwój form wczesnokapitalistycznych i
rozwój nauk ścisłych nie był jednak regułą w
całej Europie.
Np. w Polsce postęp został zatrzymany,
panowała stagnacja i regres. Szlachta ratując
polityczne wpływy nie reformowała państwa i
odcinała się od „nowinek”. Był to okres tzw.
„złotej wolności”.
Pogłębiały się w Europie różnice ustrojów.
Tam gdzie umacniał się, lub był u szczytu
rozwoju absolutyzm, w innych częściach
gruntowały się republiki, demokracje
szlacheckie, oligarchie. Był to okres ciągłych
sporów, wojen, rywalizacji gospodarczej.
Ideologia absolutyzmu klasycznego
Kardynał
Armand de Richelieu
(1585-1642)
Król Francji
Ludwik XIV (1638-1715)
Bp
Jakub Bossuet
(1627-1704)
Kardynał (1585-1642)
Armand de Richelieu
„Jeżeli dasz mi sześć linijek napisanych przez
najbardziej uczciwego człowieka i tak znajdę w
nich przyczynę do powieszenia go”
1622 - otrzymał kapelusz kardynalski.
1624 powołany do Rady Królewskiej, został
wkrótce jej przewodniczącym (pierwszym
ministrem) i do końca życia faktycznie kierował
polityką Francji,
Dążył do stworzenia silnej, scentralizowanej
monarchii absolutnej, a w polityce zagranicznej
— do uzyskania przodującego stanowiska
Francji w Europie
Kardynał (1585-1642)
Armand de Richelieu
Teza o suwerenności rozumu,
Priorytet interesów państwa nad interesami
jednostek,
O wielkości państwa decyduje jego siła: potężna
armia, obszerne granie, odpowiednio
zorganizowany system podatkowy,
Zachęcał do merkantylizmu,
Kardynał (1585-1642)
Armand de Richelieu
Merkantylizm – doktryna ekonomiczna zgodnie z którą bogactwo
kraju zależy od ilości nagromadzonego kruszcu;
temu służy zaś uzyskiwanie dodatniego bilansu handlowego,
dlatego konieczny jest protekcjonizm celny, popieranie rozwoju
produkcji krajowej, rozwój kolonializmu.
Najważniejszym stanem powinien być kler,
(podporządkowany jednak interesom
absolutnego władcy),
Konieczność ugruntowania przewagi szlachty na
mieszczaństwem.
http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/merkantylizm;3939807.html
Bp Jakub Bossuet
(1627-1704)
autor dzieła „Polityka według
Pisma Świętego”,
biskup, teolog, wpływowy myśliciel
polityczny,
1670–80 wychowawca Ludwika
Burbona (Wielkiego Delfina, syna
L. XIV),
Historia jest dziełem Opatrzności (są to
dzieje myśli Boga),
Rewolucje są przeklęte, gdyż poniżają
władców,
Nie ma idealnej formy rządów bez wad,
jednak najbardziej naturalną formą jest
monarchia,
Władza co prawda ma swą genezę w umowie
społecznej, ale lud zawierając ją zrzekł się
całości swych praw,
Nacisk na obowiązki poddanych wobec króla,
Kto próbuje obalić króla, jest nie
tylko wrogiem publicznym, ale i
wrogiem Boga,
Monarcha jest namiestnikiem Boga
na ziemi,
Absolutny władca odpowiedzialny
jest tylko przed Bogiem,
Absolutny władca kieruje się jednak
rozumem, a nie namiętnościami.
Absolutyzm - rozwinięcie
Pełnia niczym nieograniczonej
władzy monarszej,
Przeciw zgromadzeniom
przedstawicielskim (franc. Stany
Generalne),
Boski charakter władzy, boski
charakter pochodzenia władzy,
Boski charakter zasady
dziedziczności,
Król jest symbolem rozumu:
władca widzi bardziej z daleka i
bardziej z wysoka, widzi więc
lepiej
Król jest identyczny z państwem,
◦ Monarcha nie jest związany prawem,
stoi ponad nim,
◦ Rządzi wedle własnego rozum, słucha
tylko własnego sumienia, odpowiada
tylko przez Bogiem.
Absolutyzm - rozwinięcie
Niezależność absolutnego władcy,
Niepodzielność władzy monarchy,
Dziedziczny tron i boskie pochodzenie władzy,
Monarcha jest ojcem i pasterzem ludu
Absolutny monarcha jest panem życia i mienia swych
poddanych,
Ludwik XIII na Wielkanoc 1613 roku dotknął 1075
chorych (kult króla-cudotwórcy).
Istota absolutyzmu:
Racjonalistyczna szkoła prawa natury
Hugo Grocjusz (1583-1647)
Pochodził z bogatej kupieckiej rodziny,
Od 1601 r. oficjalny historyk Stanów Niderlandzkich,
Zasiadał w Stanach Generalnych, pełnił liczne funkcje publiczne,
Skazany na dożywocie, po 2 latach zbiegł z więzienia,
Doradca dworu francuskiego,
Ambasador Szwecji w Paryżu
Holenderska rewolucja
mieszczańska z 2 poł. XVI
wieku,
Walka o niepodległość z
katolicka Hiszpanią,
Liczne walczące ze sobą
odłamy kalwinizmu
(arminianie i gomaryści),
Ekspansja handlowa
holenderskiego
mieszczaństwa i ekspansja
kolonialna.
Stare feudalne prawo nie mogło dać
nowoczesnym i reformatorskim tendencjom
mieszczaństwa skutecznej ochrony,
Nowe prawo – wyzwolone z okowów
feudalizmu – prawo natury Grocjusza.
„Wolność mórz”
„O prawie wojny i pokoju”
W latach 1625-1775 ukazało się
79 (!) wydań dzieła Grocjusza tak
w języku łacińskim, jak w
tłumaczeniach na języki
narodowe, a w ciągu tego
długiego okresu grocjuszowskie
dzieło ustępowało liczbą wydań
jedynie Biblii.
twórca nowożytnej szkoły prawa
natury,
prawo naturalne to nakaz
prawego ROZUMU,
twórca jednej z wersji teorii
umowy społecznej,
ojciec prawa międzynarodowego,
idea prawa narodów.
Koncepcja prawa naturalnego
Prawo to nie tylko normy
państwowe,
Istnieją normy ponadpaństwowe,
dyktowane przez Boga i prawo
naturalne
Skąd bierze się prawo natury?
Człowiek jest istotą społeczną (popęd społeczny),
Dzięki rozumowi może rozpoznać wartości społeczne,
Prawo natury opiera się na nakazach rozumu, który wskazuje, że pewna czynność jest moralnie zdrożna albo moralnie konieczna,
Bezpośrednim źródłem prawa natury jest natura ludzka,
Pośrednim źródłem jest wola boża (bo to Bóg stworzył człowieka),
ale: Bóg nie może zmienić natury ludzkiej,
ale: Bóg nie może sprawić zmienić praw natury (nawet on nie może sprawić, by dwa plus dwa było czymś innym niż cztery!!!)
Świecki charakter prawa naturalnego podkreślała dodatkowo hipoteza etiamsi daremus non esse Deus:
„To, co powiedzieliśmy, zachowuje w pewnym stopniu znaczenie nawet, gdyby dopuścić, czego nie można uczynić bez popełnienia najcięższej zbrodni, że Bóg nie istnieje lub że nie troszczy się o sprawy ludzkie”.
Prawa natury wg Grocjusza
1. obowiązek dotrzymywania umów (pacta sunt servanda);
2. obowiązek wynagradzania szkód (dokonanie zwrotu, jeśli mamy co cudzego, wraz z zyskiem, który osiągnęliśmy);
3. obowiązek nienaruszania cudzej własności;
4. obowiązek ponoszenia kary za popełnione przestępstwa.
Umowa społeczna wg Grocjusza
państwo to doskonały związek (coetus) ludzi wolnych, którzy zjednoczyli się w celu korzystania z prawa i dla wspólnego dobra.
Początkiem państwa jest dobrowolna decyzja ludzi,
Umowa przenosiła na władcę całość władzy i na zawsze,
Lud nie ma prawa się buntować, bo …
Pacta sunt servanta !!!
Prawo międzynarodowe:
Wszystkim państwom przysługuje
prawo swobody żeglowania po
morzach i oceanach,
Protest przeciwko próbom
zmonopolizowania przez
Portugalczyków i Hiszpanów handlu
zamorskiego
Traktat w Tordesillas (1496)
Prawo międzynarodowe:
Wyraźne odróżnienie wojen
sprawiedliwych od niesprawiedliwych,
Sprawiedliwa jest tylko ta, która dąży
do urzeczywistnienia swojego prawa,
Wojna jako środek ostateczny,
Konieczność humanitarnego
traktowania jeńców.
Akceptacja niewolnictwa
Godził się z istnieniem niewolnictwa,
Uzasadniał jego legalność,
Także w sferze stosunków
międzynarodowych:
„niektórzy ludzie z natury są niewolnikami, to znaczy
odpowiednimi do niewoli, dodając że niektóre narody są
tego usposobienia, że lepiej potrafią słuchać, niż rządzić”
Mieszczański punkt widzenia;
Sympatia w stosunku do władzy
absolutnej.
Koniec
Dziękuję za uwagę
Prezentacja w formacie pdf dostępna
będzie na stronie FB „Prawo i Polityka”: