Download - หมู่บ้านไต บริบทของ “เฮือนไต” กับการท่องเที่ยวเชิง ... · Tai Village: The Huean Tai

1

หมบานไต บรบทของ “เฮอนไต” กบการทองเทยวเชงสถาปตยกรรม

Tai Village: The Huean Tai Context and Architectural Tourism

อศรา กนแตง*

Isara Guntang

บทคดยอบทความน มวตถประสงคเพอศกษาหมบานไตทเปนบรบทของบานพนถนในลาว เมยนมาร ไทยเพอบรณาการ

องคความรไปใชสงเสรมการทองเทยวเชงสถาปตยกรรมใหมมตทหลากหลายและนาสนใจมากขน วธการศกษา

ไดท�าการศกษาทบทวนวรรณกรรมหมบานไต ศกษาหมบานจากภาพถายทางอากาศ ส�ารวจและสมภาษณเพอเขาใจ

ภมปญญาในการตงถนฐาน วเคราะหเลอกหมบานทมศกยภาพ สงเคราะหองคความรหมบานไต ผลการศกษา พบวา

1) หมบานไต มภมปญญาการตงถนฐานหมบานทสมพนธกบสภาพภมประเทศทเปนภเขาสง เปนแหลงตนน�า และ

มทราบจ�ากด สมพนธกบวถชวตในสงคมเกษตรกรรม และคตความเชอในเรองผและพทธศาสนา จากกรณศกษา

หมบาน 3 แหงในลาว มขอจ�ากดเรองเดนทางการเขาถงหมบานและสงอ�านวยความสะดวก แตสงทงดงาม คอ

ผคน วถชวต และสถาปตยกรรมประเภทวด สวนบานมความเรยบงาย หมบาน 5 แหงในเมยนมารเปนกลมหมบานท

มความพรอมมากทสดดานการทองเทยวเชงสถาปตยกรรม เพราะมสภาพแวดลอมทางธรรมชาตทงดงาม สถาปตยกรรม

ทงวดและบานมความประณต หมบาน 3 แหงในไทย มความพรอมดานการจดการและสงอ�านวยความสะดวก เพอ

รองรบการทองเทยว ความเปนคนไตยงมอยในวถชวตและวฒนธรรม แตสถาปตยกรรมทงวดและบานเปลยนแปลงไป

จากเดม 2) แนวความคดในการบรณาการองคความรเพอการทองเทยวเชงสถาปตยกรรม คอ หมบานไตเปนบรบท

ของบานทมมตอนหลากหลาย ซงจะชวยสงเสรมใหการเทยวชมสถาปตยกรรมบานพนถนมความนาสนใจมากขน

ABSTRACTThe purposes of this study were study Tai villages in context of vernacular houses in Laos,

Myanmar, Thailand and integrate knowledge to promote architectural tourism in variety of

dimensions to be more interesting. Study method included a literary review on Tai villages. Study

of aerial photography, survey and interview for understanding of local wisdom on settlements.

Analysis to selection of villages. Data synthesis the knowledge of Tai villages. 2 major aspects:

1) Tai villages were based on village settlement wisdom in relation to topographical features

comprising high mountains, water sources and limited amount of plains areas. Location had to go

along with agrarian lifestyle and reflected their concern of animistic folk belief as well as Buddhist

beliefs. 3 villages in Laos, problems due to lack of convenient travel routes and necessary facilities.

However, beautiful impression could be derived from people, way of life and temple architecture.

* อาจารยประจ�าคณะศลปกรรมและสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา Email: [email protected]

หมบานไต บรบทของ “เฮอนไต” กบการทองเทยวเชงสถาปตยกรรมอศรา กนแตง

วารสารวชาการ คณะสถาปตยกรรมศาสตร ปท 14 ฉบบท 1 มกราคม-มถนายน ประจ�าป 25582

In Myanmar 5 villages seemed to be the most ready for architectural tourism, having an attractive

natural environment with elaborate architectural features of both temples and houses. In Thailand

3 villages appeared to be well equipped in terms of management and tourism facilities.

Tai identity clearly remained in people’s lifestyle and culture even though architecture of temple

and houses. 2) Context of integration of knowledge on architectural tourism could be developed

in such a way that Tai village context involved multi-dimensional features to enhance vernacular

architectural tourism.

ค�ำส�ำคญ: หมบานไต บรบท การทองเทยวเชงสถาปตยกรรม

Keywords: Tai village, Context, Architectural tourism

บทน�ำบทความน เปนสวนหนงของการศกษา ตามแผนงานวจย การทองเทยวเชงสถาปตยกรรมในมณฑลวฒนธรรม

สองฝงโขง มทมาและความส�าคญสบเนองจากการรวมตวกนของประเทศกลมอาเซยนกอใหเกดความรวมมอในดาน

ตางๆ รวมทงดานการทองเทยวในพนทภาคเหนอตอนบนหรอลานนาของประเทศไทย ซงเปนพนทเชอมตอกบ

สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว และสาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมาร แตทรพยากรดานการทองเทยว

เชงวฒนธรรมในลานนาทเคยงดงามคอยๆเปลยนแปลงไปไมดงดดการทองเทยวเชนในอดต จงมแนวคดในการพฒนา

รปแบบและคนหาทรพยากรการทองเทยวใหม แผนงานวจยแบงออกเปน 2 โครงการยอย ไดแก โครงการวจยวถแหง

“เฮอนไต” ในมณฑลวฒนธรรมสองฝงโขง มวตถประสงคเพอท�าการศกษาเรอนพนถนของชนชาตไตรวบรวมเปน

องคความรและภมปญญาทางสถาปตยกรรม สงตอใหโครงการวจยการพฒนาการทองเทยวเชงสถาปตยกรรม ในมณฑล

วฒนธรรมสองฝงโขง ไปพฒนาตอยอดและเพอน�าเสนอรปแบบการทองเทยวเชงสถาปตยกรรม

เมอท�าการศกษาวจย วถแหง “เฮอนไต” ในมณฑลวฒนธรรมสองฝงโขง แลวพบวา สถาปตยกรรมเรอน

พนถนสามารถตอบสนองนกทองเทยวไดเฉพาะกลมทสนใจเทานน ดงนนจงใชองคความรทไดจากการศกษาหมบานไต

ซงเปนบรบทของเรอนพนถนทมมตทมากกวาความงามทางกายภาพ นกทองเทยวจะไดรบรเรองราวตางๆ ทงการ

ตงถนฐาน คตความเชอ อาหารการกน อาชพ ศาสนา วฒนธรรมประเพณ ฯลฯ ท�าใหนกทองเทยวไดประสบการณ

ทดและเปนองครวมไมแยกสวนเฉพาะเรอง เปนการชวยสงเสรมใหการทองเทยวเชงสถาปตยกรรมมมตทหลากหลาย

และนาสนใจมากขน รวมทงเพอเพมปรมาณนกทองเทยวทไมไดจ�ากดเฉพาะกลมทสนใจงานสถาปตยกรรมเทานน

ค�ำจ�ำกดควำม

“ชนชาตไต” หมายถง ชนชาตหนงในประเทศจน มประวตศาสตรอนยาวนาน มขนบธรรมเนยมประเพณ

วฒนธรรมของตนเอง ทยงคงสบทอดรกษาไวอยางดจนถงปจจบน ชนชาตไตหรอไตลออาศยรวมกลมกนหนาแนนใน

หลายพนทในมณฑลยนนาน และกระจายตามเขตชายแดนดานตะวนตกเฉยงใตของประเทศจน (งามพรรณ, 2536:

1-2) ตอมาเคลอนยายลงมาอยบรเวณลมแมน�าโขง และบางสวนไดถกอพยพหรอกวาดตอนลงมาตงถนฐานในประเทศ

ลาว เมยนมาร และไทย

“หมบานไต” หมายถง หมบานของชนชาตไต ทกระจายตวอยทวไปในดนแดนทอดมสมบรณดวยน�าและ

พชพนธธรรมชาต ตามทราบลมแมน�าสายส�าคญ ตามเชงเขาและหบเขาสงทมปาไมขนหนาแนน มรปแบบวถชวตท

Tai Village: The Huean Tai Context and Architectural TourismIsara Guntang

Academic Journal : Faculty of Architecture, Khon Kaen UniversityVolume. 14 No. 1 : January-June 2015 3

สอดคลองกบธรรมชาตมคตความเชอเรองผและพทธศาสนาในการวางผงและองคประกอบหมบาน (งามพรรณ, 2536:

9-11)

“บรบท (Context)” หมายถง สภาพแวดลอม

“การทองเทยวเชงสถาปตยกรรม (Architectural tourism)” หมายถง การน�าเอาทนทางวฒนธรรมดาน

งานสถาปตยกรรมไปพฒนาตอยอดเพอสรางการทองเทยวแนวใหม โดยน�าเอาองคความรและความงามทาง

สถาปตยกรรมมาสรางเปนประเดนหลกเพอใชดงดดนกทองเทยวทมความสนใจ จะชวยกอใหเกดความรวมมอระหวาง

ประเทศในการสรางพนททางการทองเทยวโดยใชฐานทรพยากรการทองเทยวแนวใหมทมความยงยน (อมเรศ,

2557 : 384)

วตถประสงคของบทควำม เพอศกษาหมบานไตทเปนบรบทของ “เฮอนไต” หรอบานพนถน ในลาว

เมยนมาร ไทย และเพอบรณาการองคความรเรองหมบานไตไปใชสงเสรมการทองเทยวเชงสถาปตยกรรมใหมมตท

หลากหลายและนาสนใจมากขน

วธกำรศกษำม 5 ขนตอน ไดแก 1) ศกษาทบทวนวรรณกรรมเรอง ชนชาตไต หมบานไตและอนๆ 2) ศกษาทตง ลกษณะ

กายภาพของหมบานจากภาพถายทางอากาศเพอก�าหนดหมบานเปาหมายในเบองตน 3) ส�ารวจภาคสนาม ถายภาพ

บนทกแผนท และสมภาษณผน�า ปราชญชาวบานหรอมคคเทศกทองถนเพอท�าความเขาใจภมปญญาในการตงถนฐาน

คตความเชอ การวางผงและองคประกอบหมบาน 4) วเคราะหเลอกหมบานทมศกยภาพดานการทองเทยว

เชงสถาปตยกรรม โดยมเกณฑพจารณาดงน เกณฑท 1 ดานการมสวนรวมและนโยบายของภาครฐทไดรวมเสนอ

รายชอหมบานเปาหมายในประเทศและหมบานในตางประเทศทนโยบายของรฐบาลอนญาตใหเขาถงเชงทองเทยวได

เกณฑท 2 ดานหมบานทมการตงถนฐาน การวางผงและองคประกอบหมบานทมลกษณะเฉพาะของหมบานไต มประวต

ความเปนมาทสบคนได มระยะเวลาการตงถนฐานไมนอยกวา 50 ป เกณฑท 3 ดานสถาปตยกรรมใชวธคดเลอก

แบบเจาะจง (Purposive Sampling) เรอนพนถนทมความโดดเดนของรปแบบและลกษณะเฉพาะทางสถาปตยกรรม

ของ “เฮอนไต” อยางชดเจน เกณฑท 4 ดานวถชวตและศลปวฒนธรรม ก�าหนดคาคะแนน 5-1 เรยงล�าดบตาม

ความส�าคญ จากมากทสด-นอยทสด (อมเรศ และคณะ, 2557 : 47-50) และ 5) สงเคราะหองคความรเรองหมบานไต

เพอน�าไปใชสงเสรมการทองเทยวเชงสถาปตยกรรม

ชนชำตไตและหมบำนไตชนชำตไตเปน 1 ใน 56 ชนชาตในประเทศจน มประวตศาสตรอนยาวนาน มขนบธรรมเนยมประเพณ

วฒนธรรมของตนเอง ทยงคงสบทอดรกษาไวอยางดจนถงปจจบน อาศยรวมกลมหนาแนนในพนทมณฑลยนนาน และ

กระจายอยตามชายแดนทศตะวนตกเฉยงใตของประเทศจน (งามพรรณ, 2536: 1) เดม ไตลอ ตงถนฐานอยทเมอง

ลอหลวง ตอมาเคลอนยายลงมาอยเมองหนองแส (คนหมง) แลวยายลงมาสลมแมน�าโขง สบสองปนนา ประมาณ

ศตวรรษท 12 เจาเจองหาญไดรวบรวมหวเมองตางๆ ตงเปนอาณาจกรแจลอ ศนยการปกครองอยทหอค�าเชยงรง

นานถง 790 ป “หาเมงตะวนตก หกเมงตะวนออก รวมเจยงฮงเปน 12 ปนนา” การขยายตวของไตลอ ในสมยรชกาล

ท 24 เจาอนเมอง ไดเขาตเมองแถน เมองเชยงตง เมองเชยงแสนและลานชาง ตอมาในสมยตนรตนโกสนทรไตลอบาง

สวนไดอพยพหรอถกกวาดตอนลงมาตงถนฐานในประเทศ เมยนมาร ลาว ไทย ชาวไตลอ เมออยเมองใดกจะเรยกชอ



กลมของตนตามเมองนน เชน ไตยอง(ไตลอเมองยอง) ไตเขน (ไตลอทอยบรเวณน�าขน) เปนตน ปจจบนไตลอกระจาย

ตวอยในเวยดนำม ทเมองแถน (เดยนเบยนฟ) เมยนมำร ทเมองยอง เมองย เมองหลวย เมองเชยงลาบ เมองไร เมอง

พะยาก เมองโก เมองโตน เมองเลน เมองเชยงตง สปป.ลำว ทเมองหลวงน�าทา เมองหลวงพคา เมองบอแกว เมอง

ไชยบร (เชยงฮอน เชยงลม หงสา) เมองหลวงพระบาง ไทย ทจงหวดเชยงราย (อ�าเภอแมสาย เชยงของ เชยงแสน พาน)

จงหวดพะเยา (อ�าเภอเชยงมวน เชยงค�า ภซาง) จงหวดนาน (อ�าเภอเมองนาน ทาวงผา ปว เชยงกลาง สองแคว ทงชาง)

และทอพยพใหมแถบชายแดนเมองนาน สวนมากอพยพมาจากแขวงไชยบร สปป.ลาว และสบสองปนนาของประเทศ

จน (http://th.wikipedia.org/wiki)

หมบำนไต (งามพรรณ, 2536: 9-33) กลาววา ท�ำเลทตงของหมบำนไตนยมอาศยอยในทราบขนาดใหญ

ลอมรอบดวยเทอกเขาและปาไม พนทบางสวนเปนทราบลมทแมน�าส�าคญหลายสายมาบรรจบกน รมฝงแมน�าสวน

ใหญเปนหบเขาแคบและสงชน มปาไผปกคลม หมบานกระจายอยในดนแดนอนอดมสมบรณดวยน�าและพชพนธ

ธรรมชาต หมบานไตมกตงอยใกลแหลงน�า หรออาจตงอยบนลาดเขาหรอเนนสง เพอใหไดทราบตดตอกนเปนผนใหญ

ส�าหรบท�านา แตหมบานบรเวณทราบลมแมน�า จะตงอยบนทสนพนงธรรมชาตกลางทงนา น�าเปนปจจยส�าคญทตอง

มอยางเพยงพอ ทกหมบานมกมบอน�า 2-3 แหง ชาวบานจะสรางศาลาปดทบ 3 หรอ 4 ดาน ครอมบอน�าไวเพอปองกน

ไมใหฝนหรอใบไมรวงหลนลงไป ทตงของบอน�ามกอยดานหนาหมบานใกลตนไมใหญ มไมกแหงทจะพบบอน�าอยหลง

หมบาน

สงคมไตมรปแบบวถชวตทสมพนธใกลชดกบสภาพแวดลอมทางธรรมชาต บรรพบรษ ไดน�าเอาลกษณะทาง

ธรรมชาตมาผสมกบอารมณ ความคดและความมงหวง เพอหาค�าตอบและอธบายสงลกลบตางๆ ระบบความเชอเปน

ศาสนาแบบดงเดมนบถอผและบรรพบรษ ผสมผสานกบศาสนาพทธ นกายหนยาน ตลอดจนลทธพราหมณ กลายเปน

แกนหลกในโลกทศนของชนชาตไต ซงแสดงออกเปนรปธรรมในการวางผงหมบานและการก�าหนดรปทรงบานเรอน

กำรนบถอผและบรรพบรษ แสดงออกดวยการบชาธรรมชาต การบวงสรวงเจาท เซนไหวบรรพบรษ ตลอดจนเชอถอ

ไสยศาสตร พลงพเศษทบชาสวนใหญมกเกยวของกบการอยดกนดของสงคมกสกรรม เชน ดวงอาทตย สายฝน

แมน�า ทงนา ตนไม ปาไม ดวยเชอวาทงหมดเปนทสถตของวญญาณทมอทธพลเหนอมนษย เทพองคแรกในสงคม

ลาสตวและหาพช คอ พรานเทพ จากนนจงมเทพประจ�าปา ภเขา ตนไม น�า พนดน หมบาน (เสอบาน) และเมอง

(เสอเมอง) ตนไมใดถาเชอวามเทพสถตอยกหามตดโคน ใหการนบถอตอบรรพบรษ โดยเฉพาะผทประกอบความด

ผน�าตามต�านาน หรอ ผกอตงหมบานจะไดรบการยกยองและเซนบชาเหมอนเปนเทพประจ�าหมบาน “เสอบาน”

หากเปนเมอง กจะเปนเทพประจ�าเมอง “เสอเมอง” นอกจากนชนชาตไตยงนบถอผบรรพบรษประจ�าตระกล

“เทวดาขะกล” ซงจะมการตงสถานทบชาไวในบานผอาวโสสงสดของตระกล กำรนบถอศำสนำพทธ นกำยหนยำน

ทกหมบานจะมวดตามคตพทธศาสนา วดแตละแหงงดงามดวยการวางผง การใชรปแบบสถาปตยกรรมทซบซอนและ

มกตงอยบนต�าแหนงทโดดเดนเปนพเศษ แสดงออกถงความเคารพนบถอสงสดทมตอศาสนาพทธ

เศรษฐกจของหมบำน การด�าเนนชวตของชนชาตไต เปนวถชวตในสงคมเกษตรกรรม แตละบานปลกขาว

ปลกพชผกสวนครวเพอเปนอาหาร ทอผาและจกสานเครองมอเครองใชเอง การพงพาสนคาจากภายนอกมนอย

ลกษณะกำรวำงผงหมบำน มอทธพลความเชอดงเดมและพทธศาสนาเปนตวก�าหนด อธบายการวางผงตาม

ทฤษฎปจจบนไดวา แตละหมบานมเสนเขตทชดเจนทใชล�าธาร คลองสงน�า หรอคนนาเปนทหมาย มทางเขาหมบาน

หลายทาง ซงเชอมตอกนและทกสายมงสวดหรอลานทตง “ใจบาน” ลานนมกมตนโพธหรอตนไทรลอมรอบ ท�าใหเปน



พนทสาธารณะทรมรนส�าหรบใชในกจกรรมตางๆ บานจะเรยงรายเปนระเบยบสองฝงถนนท�าใหเกดภาพอนงดงาม

ขนาดหมบานมตงแตขนาดเลก 20 หลงคาเรอน จนถงขนาดใหญ 100 หลงคาเรอน มทงหมบานทมความหนาแนน

แบบเมองและหมบานแบบชนบท ตวบานสวนใหญยงคงมบรเวณกวาง รมครมดวยตนไผ หมาก มะพราวและพชพนธ

เขตรอนตางๆ สภาพทางภมศาสตรมสวนในการก�าหนดผงหมบานมากทสด ในขณะทเสนแกนและความสมดลแทบไม

ส�าคญเลย หมบานจงไมเปนรปตาตาราง ถนนทกสายมงไปสวดซงเปนศนยรวมของหมบาน สนหลงคาของบานทกหลง

มกจะหนไปในทศทางเดยวกน แตถาสรางบนทลาดชนหรอตามสนเขาสนหลงคาบานกจะหนไปในทศตางกนตามสภาพ

ภมประเทศ

ใจบาน เปนศนยกลางหมบาน ทตงของใจบานมกจะถกก�าหนดเมอแรกตงหมบาน ทใจบานมกมตนไมใหญ

ปลกใหรมเงาหรออาจมกอนหนขนาดใหญหรอฐานดนกอขนเพอก�าหนดทตงไว ใจบานเสมอนเปนหวใจของหมบาน

ดงนนการท�าลายหรอลวงละเมดถอเปนการลบหลกนอยางรนแรง ทกหมบานจะตองสรางประตทางเขาหมบานไว

4 ประต คอ ประตทางทศเหนอ ทศใต ทศตะวนออกและทศตะวนตก ทกคนตองเขาออกหมบานทางประตทง 4

ทศนเทานน หามเดนขามทงตามใจชอบ นอกจากนยงก�าหนดใหมชองประตขางประตแตละทศอก 2 ประต คอ

ประตขวญและประตผ

ความเชอในศาสนาดงเดมและพทธศาสนาอยเคยงคกน ดงจะเหนไดจากการคงรกษาใจบานไวและการสราง

วดขนในหมบาน แตความเชอแยกเปนเอกเทศไมปะปนกน ในระยะหลงบทบาทของใจบานในฐานะศนยรวมจตใจเรม

ลดลงและความส�าคญของวดเพมมากขน ท�าใหการวางผงในหมบานไตเปลยนแปลงไปจากเดม กลายเปนรปแบบใหม

ทสบเนองมาจนถงปจจบน

หมบานของชนชาตไต อาจแบงเปน 2 ประเภท ตามทตงทางภมศาสตรและทตงของวด

ประเภทท 1 ตามทตงทางภมศาสตร ไดแก หมบานรมทางหลวง หมบานรมฝงแมน�า หมบานบนลาดเขา

เชอมตอกบทราบ หมบานในหบเขา หมบานทมถนนผากลาง หมบานตดรมขอบเมองใหญ

ประเภทท 2 ตามทตงวด ไดแกหมบานทมวดตงอยดานหนา หมบานทมวดตงอยกลาง หมบานทมวด

ตงอยดานหลง หมบานทมวดตงอยบนลาดเขาหรอบนเนนสง หมบานทมวดตงอยนอกหมบาน หมบานทไมมวดประจ�า

หมบานแตมวดกลางรวมกบหมบานอน ไมวาวดจะอยในต�าแหนงใด ทตงของวดจะโดดเดนมองเหนไดชดเจนจาก

ระยะไกล

ภำพท 1 การวางผงหมบานชนชาตไต ทมา: งามพรรณ, 2536: 19



หมบำนไตและบำนไตทเปนกรณศกษำหมบานไตในพนทเปาหมาย 3 ประเทศนน สมพนธกบการเดนทางทองเทยวจากไทย ในพนท 3 จงหวด

ไดแก เชยงราย พะเยา และนาน1 หมบานไตทเปนกรณศกษา ใหความส�าคญกบหมบานทมบานพนถนเปนหลก

ซงพบหมบานไตทมศกยภาพในการพฒนา ดงน ทเมองคอบ เมองเชยงฮอน แขวงไชยบร ลาว 3 หมบาน ไดแก

บำนดอนเฟอง เมองเชยงฮอน บำนหวยเลำ และบำนมวงดอนมน เมองคอบ ทเมองเชยงตง รฐฉาน เมยนมาร

5 หมบาน ไดแก บำนปำงลอใต บำนเฟยลง บำนยำงเกยง บำนหนองเงน และบำนเลน ทจงหวดเชยงราย พะเยา

นาน ไทย 3 หมบาน ไดแก บำนศรดอนชย อ�าเภอเชยงของ จงหวดเชยงราย บำนธำตสบแวน อ�าเภอเชยงค�า จงหวด

พะเยา และบำนตด อ�าเภอเวยงสา จงหวดนาน

ภำพท 2 ทตงหมบานทเปนกรณศกษาในลาว ไทยและเมยนมาร ทมา: https://maps.google.co.th

1 จดผานแดนถาวรแมสาย จงหวดเชยงรายเชอมตอกบดานพรมแดนทาขเหลก รฐฉาน เมยนมาร ไปเมองเชยงตงจดผานแดนถาวรบานหวยโกน จงหวดนานเชอมตอกบดานพรมแดนเมองเงน แขวงไชยบร ลาว ไปเมองหลวงพระบางและจดผอนปรนชายแดนบานฮวก จงหวดพะเยา เชอมตอกบดานพรมแดนเมองคอบแขวงไชยบร ลาว (ก�าลงเตรยมการเปดเปนดานสากล)



ภำพท 3 “เฮอนไต” ในหมบานทเปนกรณศกษา ลาว เมยนมาร และไทย

ผงหมบำนไตทเปนกรณศกษำการวเคราะหผงหมบาน ไดน�าผลการศกษาหมบานชนชาตไต ของ (งามพรรณ, 2536: 9-33) มาท�าการศกษา

และวเคราะหเปรยบเทยบกนภายในระหวางหมบานทง 11 แหง เพอเขาใจความสมพนธเชงกายภาพ ความ

แตกตาง จดเดนและเอกลกษณของแตละหมบาน

1. ผงหมบำนไต ในเมองคอบ เมองเชยงฮอน แขวงไชยบร ลำว

บำนมวงดอนมน เมองคอบ แขวงไชยบร สปป.ลาว เปนชมชนไตลอ ทมวถชวตในสงคมเกษตรกรรม และ

เปนหมบานวฒนธรรม (Cultural Village) จดเดนอยทวดมวง เปนวดไตลอทสวยงาม ดานหลงมโบสถน�าทแสดงออก

ถงความเรยบงายพอด ผงหมบำนมวงดอนมน หมบานตงอยกลางแองเมองคอบทลอมรอบดวยภเขา ผงหมบาน

มลกษณะแคบยาวไปตามทสนพนงธรรมชาต ทางหลกทผานกลางหมบานเปนทางจากดานชายแดน-เมองคอบ และ

มเสนทางเชอมตอไปยงหมบานอน ภายในหมบานมทางรองเพอน�าการเขาถงแตละบาน บานมวงเปนบานเดม

มวดมวงตงอยบนเนนกลางหมบาน หนาวดเปด “ขวงวด” เปนลานกวาง มตนโพธใหญใหรมเงา พนทดานหลงลาดชน

ลงไปเปนทตงของโบสถน�าและบอน�าสาธารณะ ต�าลงไปเปนล�าหวยทไหลผานและเปนแนวเขตกนหมบานออกจาก

ผนนา เมอมคนอยมากขนจงขยายตวไปบนทดอนถดออกไป เรยกชอใหมวา “บานมวงดอนมน” มโรงเรยนตงอย

รมทางกอนถงวด บานเรยงรายเปนระเบยบสองฝงถนน สนหลงคาบานทกหลงหนไปในทศทางเดยวกน

บำนหวยเลำ เมองคอบ แขวงไชยบร สปป.ลาว เปนชมชนไตลอทมวถชวตในสงคมเกษตรกรรม จดเดน คอ

ภาพทวทศนทงดงามของหมบานทมภชฟา จงหวดเชยงราย ประเทศไทยเปนฉากหลง ผงหมบำนหวยเลำ เปนหมบาน

ทเกาะกลมอยบนลาดเขาเชอมตอกบทราบ มน�าหวยเลาเปนแนวเขตกนบานเรอนออกจากผนนาเบองลาง ทางหลก

ของหมบานตดผานพนทลาดเขา มทางรองคขนานและทางยอยทตดขวางเพอเชอมโยงพนทหมบานเขาดวยกน โรงเรยน

ตงอยปากทางเขาหมบาน วดอยบนเนนสงมศาลาประชาคมอยขางวด บานเรอนสวนใหญตงอยต�ากวาวดสนหลงคา

บานบดแกนตางกนตามสภาพภมประเทศ เนองจากอยใกลชายแดนจงมคายทหารตงอยบนยอดเนนเขาทสงกวาวด

เพราะเปนชยภมทดทางการรบ

บำนดอนเฟอง เมองเชยงฮอน แขวงไชยบร สปป.ลาว เปนชมชนไตลอ มวถชวตในสงคมเกษตรกรรม และ

เปนหมบานวฒนธรรม (Cultural Village) จดเดนอยทวดโพธยาราม เปนวดไตลอทงดงาม จากมมมองทเหนวดผาน

ลานโลงกวาง มโบสถน�าอยนอกรวดานหนาวด มภเขาและปาไมทอดมสมบรณเปนฉากหลง ผงหมบำนดอนเฟอง เปน

หมบานทเกาะกลมอยบนลาดเขาเชอมตอกบทราบ มล�าหวยไหลคดเคยวตามสภาพภมประเทศเปนแนวเขตกนบาน

เรอนออกจากผนนาเบองลาง ทางหลวงตดผานหมบานในแนวทศเหนอ-ทศใต วดโพธยารามตงอยรมทางและ



กลางหมบาน หนาวดเปด “ขวงวด” เปนลานโลงกวางมากตอเนองไปยงภเขาดานหลง ศาลาประชาคมอยขางวด

มแกนของคตความเชอในแนวทศตะวนออก-ทศตะวนตก จากวดผานใจบานทเปนศนยกลางหมบาน ขามล�าหวยส

ผนนาทมหอเสอบานใตตนไมใหญชายขอบหมบาน แสดงออกถงความเชอเรองผและพทธศาสนาทมผลตอการวางผง

หมบานอยางชดเจน บานเรอนเกาะตวหนาแนนเพราะมพนทจ�ากด สนหลงคาบานสวนใหญหนไปในทศทางเดยวกน

และบดแกนเลกนอยตามสภาพภมประเทศ ในหมบานยงคงพบเหนตนกลวย ตนหมาก ซงเปนภมทศนวฒนธรรมของ

หมบานไต

ภำพท 4 ผงหมบานไตทเมองคอบ เมองเชยงฮอน แขวงไชยบร สปป.ลาวทมา: วเคราะหจากภาพถายทางอากาศ https://maps.google.co.th, https://www.flashearth.com



2. ผงหมบำนไต ในเมองเชยงตง รฐฉำน เมยนมำรบำนปำงลอใต เปนชมชนไตดอยหรอไตหลอย มวถชวตในสงคมเกษตรกรรม เดมเปน “ปาง” ทพก

ชวคราวเพอจอดเกวยน (ลอ) กอนขนไปเกบของปาบนยอดเขา ตอมาตงถนฐานเปนหมบาน เนองจากพนทมจ�ากด จงขยายออกเปน 2 หมบาน คอ บานปางลอเหนอ และบานปางลอใต จดเดนของหมบาน คอ การตมเหลา ผงหมบำนปำงลอใต เกาะตวแคบยาวไปตามหบเขาและรมทางหลวง วดตงอยบนเนนสงกลางพนท มทางรองเชอมตอไปยงหมบานชนเผาบนดอยสงทงสองฝง ดานหลงหมบานมล�าหวยเปนแนวเขตระหวางกลมบานกบผนนาขนบนได มระบบเหมองฝายจดการน�าเขานา มการเกบน�าไวใชในฤดแลงดวยหนองน�า แกนทเปนคตความเชอของหมบาน ม 2 แกน แกนหลกอยในแนวทศเหนอ–ทศใต เชอมตอวดกบใจบานทตงอยใตดงไมใหญชายขอบหมบาน แกนรองในแนวทศตะวนออก-ทศตะวนตก โดยตงหอเสอบานไวทใตตนไมใหญบรเวณทางแยก บานเรอนเกาะตวตามสภาพภมประเทศทเปนหบเขา สวนรานคาอยรมทางหลวง

บำนเฟยลง เปนชมชนไตเหนอ มวถชวตในสงคมเกษตรกรรม ท�านาในฤดฝน ปลกผกในฤดหนาว จดเดนของหมบาน คอ “บานดน” บานทกอสรางดวยดนดบผสมไมจรง ตวหมบานมสภาพแวดลอมสะอาดและสวยงาม ผงหมบำนเฟยลง เปนหมบานบนเนนเขาขนาดเลก หนาหมบานเปนทลมต�าระหวางเนนเขาและเปนรองน�า จงท�าฝายกนน�าเปนระยะตามความลาดเทของพนท เกดเปนหนองน�าขนาดใหญตอเนองกนเพอกกเกบน�าไวใชในฤดแลง สวนผนนากวางดานหลงหม บานใชน�าฝนและน�าจากเหมองฝาย หนาหม บานมบอน�าสาธารณะ ถดเขาไปม “ขวงหมบาน” ทชาวบานสรางโรงเรอนงายๆดวยไมไผ ไวส�าหรบเปนทนงเลนท�ากจกรรมสาธารณะ เปนรานคาชวคราวทแมคาหาบอาหารหรอน�าสนคามาเรขาย ในฤดหนาวเมอเสรจสนภารกจทสวนผกแลว ชาวบานจะพากนมานงเลน นอนเลน พดคยกนทบรเวณน รวมทงนงเลนทชานหรอระบยงบาน ท�าใหหมบานมชวตชวา ตางจากความเงยบสงบในชวงเวลาเชาทพากนออกไปท�างานในไรนา วดตงอยบนแกนหลกทปลายเนนดานหลงหมบาน เสอบานอยใตตนไมใหญดานทศตะวนออก บานเรอนสวนใหญกอผนงดนดบปดลอมใตถนไวเนองจากสภาพอากาศมความหนาวเยน

บำนหนองเงน เปนชมชนไตเหนอ มวถชวตในสงคมเกษตรกรรม จดเดนของหมบาน คอ เปนหมบาน ดนทตงอยในเสนทางการทองเทยวจากเมองเชยงตง ไปเมองลา เมองเชยงรง ผงหมบำนหนองเงน เปนหมบานบนลาดเขาขนาดปานกลางเชอมตอกบทราบ จากแนวเสนทางเดมเมอแรกตงหมบาน มทางเขาหมบานหลายทางและ ทกทางมงสวด ทางเขาหนาหมบานมตนไมใหญเปนจดสงเกตและเปนทตงของเทวดาบาน “เจาพอค�าแดง” ปายชอหมบาน และ “ฮานน�า” ใหคนไดดมกน ทางเขาเชอมตอมายง “ขวงวด” มตนโพธใหญรมรนจงเปนพนทสาธารณะส�าหรบใชในกจกรรมตางๆวดแยกตวออกจากกลมบานและหนหนาทางทศตะวนออกซงเปนทตงของบานเรอน ทางเขาทสองเชอมตอจากทางหลวงดานหนาไปยงวด ทางเขาทสามมโรงเรยนตงอยฝงตรงขาม เมอเดนลกเขาไปมหอ “เจาพอค�าเขยว” อยใตตนโพธ ทางเขาทสอยปลายหมบานดานทศเหนอน�าการเขาถงมายงวด ถาเดนออกจากหมบานไปทางทศตะวนออกเฉยงเหนอจะพบ “หนองเงน” หนองน�าของหมบาน รานคาเกาะตวอยตามแนวทางเดม กลางหมบานม “ใจบาน” แตปรบเปลยนรปแบบเปนอาคารคอนกรตเสรมเหลก บานเรอนตงอยบนทลาดเขาตอกบผนนากวางดานหลงหมบาน สนหลงคาบานสวนใหญหนไปในทศทางเดยวกน ตอมามการตดถนนใหมเลยงหมบานขนไปบนเนนเขา ท�าใหทางเดมกลายเปนเสนทางเฉพาะในหมบาน

บำนยำงเกยง เปนชมชนไตเขน มวถชวตในสงคมเกษตรกรรม จดเดน คอ ภมทศนวฒนธรรมทงดงาม ดานหนาหมบาน มองเหน “เฮอนไตขน” ผานหนองน�าทมภเขาเปนฉากหลง และมงานจกสานไมไผเปนภาชนะใส ขาวเหนยว ผงหมบำนยำงเกยง เปนหมบานขนาดเลกบนลาดเขาเชอมตอกบทราบ จากแนวเสนทางเดมเมอแรก ตงหมบาน หนาหมบานเปนทตงโรงเรยน ทท�าการหมบานและสาธารณสขหมบาน บรเวณทางแยกกลางหมบาน



ม หอเสอบานอยใตตนโพธ แยกซายเขาไปเปนเทวดาบาน แยกทางขวาเปนวดซงตงอยบนเนน บานเรอนเกาะตวตามสภาพภมประเทศ ถนนใหมตดเลยงหมบานไปจนชดขอบทราบผนใหญทเปนพนทเกษตรกรรม รมถนนมรานขายสนคา รานซอมเครองจกรกลทางการเกษตร 2-3 ราน

บำนเลน เปนชมชนไตเขน มวถชวตในสงคมเกษตรกรรม จดเดน คอ บรรยากาศของหมบานชนบท ตงอยในเสนทางทองเทยวจากเมองเชยงตง–ดอยเหมย ผงหมบำนเลน ตงบานเรอนบนลาดเขาเชอมตอกบทราบ มล�าหวยเปนแนวเขตกนบานเรอนออกจากผนนา รมถนนดานบนเนนเปนทตงของโรงเรยน วด ถดไปเปนหอเสอบานซงตงอยปากทางเขาหมบานใตตนไมใหญโดยกอสรางอาคารถาวรคลมเสอบานไว หนาหมบานมรานขายสนคา เสนทางเขา–ออกหมบานม 3 ทางหลกและทางรองทกระจายการเขาถงแตละบาน ทดนชายขอบบรเวณทตดล�าหวย

เปนสวนผกและเมอขามสะพานไมไผออกไปจงเปนผนนากวาง

ภำพท 5 ผงหมบานไตทเมองเชยงตง รฐฉาน เมยนมาร ทมา: วเคราะหจากภาพถายทางอากาศ https://maps.google.co.th



ภำพท 5 ผงหมบานไตทเมองเชยงตง รฐฉาน เมยนมาร (ตอ) ทมา: วเคราะหจากภาพถายทางอากาศ https://maps.google.co.th

3. ผงหมบำนไต ในเชยงรำย พะเยำ และนำน ประเทศไทย

บำนศรดอนชย อ�าเภอเชยงของ จงหวดเชยงราย เปนชมชนไตลอทคลคลายวถชวตจากสงคม

เกษตรกรรมไปมาก เหลอบานพนถนอยเพยงไมกแหงแมวารปแบบสถาปตยกรรมบานและวดจะเปลยนแปลงไป

แตผคนยงคงสบทอดวฒนธรรมไตลอไวในวถชวต งานบญประเพณ รวมทงการทอผา โดยมวดทาบานศรดอนชยเปน

ศนยกลาง ผงชมชนบำนศรดอนชย เปนหมบานบนทสนพนงธรรมชาตรมแมน�าอง วางตวในแนวทศเหนอ–ทศใต

เดมมเพยงหมบานเดยว คอ หมท 13 ซงเปนทตงวดทาบานศรดอนชย และใจบาน มถนนระบบตาตาราง ผนนาอย

โดยรอบหมบาน ในป พ.ศ. 2524 หมบานขยายตวออกเปนหมท 7, 12, 14 และ15 และมการสรางเสาใจบานขนใหม

ในทกหมบาน ปจจบนมถนน 4 เลนผานไปสอ�าเภอเชยงของและสะพานมตรภาพไทย-ลาว

บำนธำตสบแวน อ�าเภอเชยงค�า จงหวดพะเยา เปนชมชนไตลอ มวถชวตในสงคมเกษตรกรรม จดเดน

ของหมบาน คอเปนชมชนทยงคงสบทอดวฒนธรรมไตลอไวในวถชวต งานบญประเพณ ฯลฯ มวดบานธาตสบแวนเปน

ศนยกลาง มบานไตลอของปาแสงดา สมฤทธ ทเปดใหผสนใจเขาเยยมชม ผงหมบำนธำตสบแวน เปนหมบานบนท

สนพนงธรรมชาต ระหวางน�าแมลาวกบน�ากลางบาน มวดพระธาตสบแวน เปนวดประจ�าหมบานและเปนวดส�าคญ

ของเมองเชยงค�า มโรงเรยนอนบาลอยขางวด “กาดแลง” หรอตลาดตอนเยนทปากทางหนาหมบาน รานขายของท

ระลก ประเภทผาทอไตลอ และสนคา OTOP อนๆ มการยายเสาใจบาน จากปากทางหนาหมบานมารวมไวทหนาวด

บานเรอนสวนใหญเปลยนเปนแบบสมยใหม คงเหลอ “เฮอนไตลอ” หลงงามไมกหลงทเจาของรกษาไวอยางดและ

ใชเปนแหลงเรยนรภมปญญาไตลอ รวมทงมการสรางขนใหมทวดธาตสบแวน และทโฮมสเตยลงพล



บำนตด อ�าเภอเเวยงสา จงหวดนาน เปนชมชนไตลอ ไตยวน (คนเมอง) และไตพวน มวถชวตในสงคม

เกษตรกรรม จดเดนของหมบานคอเปนหมบานเกษตรกรรมทใชปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ผงหมบำนตด เปนหมบาน

บนทสนพนงธรรมชาต เกาะตวยาวรมแมน�านาน เปนหมบานใหมทขยายตวออกมาจากบานตาลชมและบานปาสก

มอารกษเปนตนมะขามใหญอยกลางทงนา ไมมวดประจ�าหมบาน แตกลบไปใชวดทหมบานเดมไดแก วดตาลชม

และวดปาสก ใชโรงเรยนรวมกบบานตาลชม ไดแก โรงเรยนตาลชมศกษาลย และโรงเรยนตาลชมพทยาคม ชาวบาน

มอาชพเกษตรกรรม ท�านาท�าไร ท�าอาชพเสรมประเภทรบจางทวไป

ภำพท 6 ผงหมบานไต จงหวดเชยงราย พะเยา และนาน ไทยทมา: วเคราะหจากภาพถายทางอากาศ https://maps.google.co.th



องคประกอบหมบำนไตผวจยไดน�าองคประกอบทางกายภาพ คตความเชอ สาธารณปการของหมบาน และองคประกอบทรองรบ

นกทองเทยว มาท�าการวเคราะหเปรยบเทยบเพอท�าความเขาใจองคประกอบหมบาน และศกยภาพดานการทองเทยว

เชงสถาปตยกรรม พบวา

ตำรำงท 1 การวเคราะหองคประกอบหมบาน

ชอหมบำน

องคประกอบหมบำน

ภเขา

แมน�า

หวย

เหมอ

ง หน

องน�า

พนทเ

กษตร

กรรม

บอน�า

สาธา

ราณ

ะ

ใจบา

น

เสอบ

าน เท

วดา

อารก

ษ

วด เส

อวด

เทวด

าวด

ขวง

ลาน

พนทส

าธาร

ณะ

โรงเ

รยน

และส

าธาร

ณปก

าร

รานค

าชมช

น

ตลาด

รานข

องทร

ะลก/

สนคา

ชมชน

ทพก

บานท

เปดใ

หชม/

บานจ

�าลอง

รานอ

าหาร

สปป.ลำว

บานมวงดอนมน / / / / / / /

บานหวยเลา / / / / / / /

บานดอนเฟอง / / / / / / / / / /

เมยนมำร

บานปางลอใต / / / / / / / / /

บานเฟยลง / / / / / / / /

บานหนองเงน / / / / / / / / /

บานยางเกยง / / / / / / / / / /

บานเลน / / / / / / / /

ไทย

บานศรดอนชย / / / / / / / / / / /

บานธาตสบแวน / / / / / / / / / / / / /

บานตด / / / / / /



หมบานไตในลาว และเมยนมารเปนหมบานในดนแดนภเขา ในขณะทหมบานไตในไทยนนเปนหมบานบน

ทราบลมแมน�า ซงความตางในสภาพภมประเทศและภมอากาศน มผลตอรปแบบสถาปตยกรรมและการตงถนฐาน

ทกหมบานมวถชวตในสงคมเกษตรกรรม งานหตถกรรมทเดนคอ ทอผาและจกสาน คตความเชอเรองใจบานยงคงถก

รกษาไวไดในบางหมบาน องคประกอบชมชนดานคตความเชอเรองผ เทวดา บรรพบรษ สวนใหญยงคงมเสอบานให

เหนเกอบทกหมบาน มวดประจ�าหมบาน ยกเวนบานตด อ�าเภอเวยงสา จงหวดนาน ทขยายตวออกมาจากหมบานเดม

และยงมขนาดเลกอยจงกลบไปใชวดเดม ในวดสวนใหญยงคงมเสอวดหรอเทวดาวดรวมอยดวย ถอเปนการยอมรบ

ความเชอเดมและผสมผสานใหเขากบความเชอในพทธศาสนา ทกหมบานมพนทสาธารณประโยชนส�าหรบท�ากจกรรม

ทง “ขวงวด ขวงหมบาน” มโรงเรยนอยในหมบาน สวนใหญเปนโรงเรยนเดกเลกเพอความสะดวกในการเดนทาง

มรานคาชมชน ขายอาหาร ขนม และสนคาเบดเตลดในชวตประจ�าวน มตลาดในหมบานเพยงแหงเดยวทบานธาต

สบแวน เปน “กาดแลง” คอ ตดตลาดเฉพาะตอนเยน องคประกอบเพอรองรบการทองเทยว ไดแก ทพก บานทเปด

ใหเขาชมหรอบานจ�าลอง และรานอาหารส�าหรบนกทองเทยวมเฉพาะ 2 หม บาน ในไทยทบานศรดอนชย

บานธาตสบแวนรานขายของทระลก หรอสนคาชมชน สวนใหญเปนงานหตถกรรมทชาวบานผลตเพอขายและสนคา

ทางการเกษตร มทงทน�ามาขายตรงกบนกทองเทยวและตงเปนรานคา

หมบำนไตกบกำรทองเทยวเชงสถำปตยกรรม หมบาน คอ บรบทของสถาปตยกรรมเรอนพนถน เปนเหตผลและทมา ทมมตทมากกวาความงามทาง

กายภาพ นกทองเทยวจะไดรบรเรองราวผานคนในชมชน มคคเทศกทองถน หรอสอแผนพบ ทงการตงถนฐาน

คตความเชอ รปแบบสถาปตยกรรม ชาตพนธ ภาษา อาหารการกน อาชพ ศาสนา วฒนธรรมประเพณ ฯลฯ ท�าให

การทองเทยวเชงสถาปตยกรรมมสสน ใหประสบการณทดเปนองครวมไมแยกสวนเฉพาะเรองสถาปตยกรรมโดยม

แนวความคดวา “ถาจะเลาเรองหมบานใหนกทองเทยว ควรจะเลาโดยมเนอหาอะไรทไมเปนวชาการมากเกนไป

ควรเลาดวยวธการอยางไร และเมอเลาแลวนกทองเทยวจะไดอะไร”

ดงนน ขอมลทไดท�าการศกษาหมบานไตทง 11 แหง จงเปนชดขอมลเตม ขนอยกบผน�าไปใชจะเลอกน�า

เสนอ มาก-นอย หรอน�าเสนอประเดนใดใหเหมาะสมกบกลมนกทองเทยวการสรางค�าถามทจะเลาเรองวาสงตางๆ

ทเหนในหมบาน “คออะไร-What? อยทไหน-Where? ตงแตเมอไร-When? ท�าไม-Why? อยางไร-How?” จะท�าให

การเลาเนอหามความนาสนใจ ตวอยางเชน “เสาใจบาน คออะไรWhat? / ตงอยทไหนในชมชน Where? /สรางเมอ

แรกมาตงถนฐาน When? / เพอเปนจดศนยกลางของหมบาน Why? โดยใชเสาไม เสาหน หรอ กอนหนเปนการระบ

ต�าแหนง เปนศนยรวมทางจตวญญาณของหมบาน ทชาวบานใหความเคารพนบถอ (Detail)” การไดรขอมลผานเรอง

เลาทด ไดเหนของจรง และยงถาไดมประสบการณทดลองท�าด กจะน�ามาซงความประทบใจ

1. เนอหำหมบำนไต ควรเลาถงสภาพแวดลอมเชงทตง ไดแก สภาพภมประเทศ ภมอากาศ ทสงผลตอ

การตงถนฐาน จดเดนหรอลกษณะเฉพาะของหมบานบรเวณทมความงามทางธรรมชาตพชพนธเฉพาะถนทนาสนใจ

เปนตน โดยน�าเนอหาจากผงและองคประกอบหมบานขางตนมาประยกตใช



ภำพท 7 สภาพภมประเทศทสมพนธกบการตงถนฐานชมชน

ส�าหรบหมบานทมภาพจตรกรรมแสดงการอพยพยายถนและการตงถนฐาน ซงมกจะจดแสดงอยทวดกควร

ทจะเปนจดเรมตนของการทองเทยว ดวยการมาทวด นมสการสงศกดสทธประจ�าหมบานเพอความเปนสรมงคล

แลวท�าความเขาใจชมชนผานเรองเลาทมภาพประกอบ กอนพาชมจดตางๆทส�าคญของหมบาน

ใจบำน อำรกษ เสอบำน หรอ เทวดำบำน ควรเลาถง ต�าแหนงทตง ความส�าคญทเปนศนยรวมจตใจของ

ผคนในหมบาน พธกรรมทเกยวของ

ภำพท 8 คตความเชอทมผลตอหมบาน

วดไต ควรเลาถง รปแบบสถาปตยกรรมวดไตในแตละทองถน ประโยชนใชสอยของอาคารแตละประเภท

ความงามของงานพทธศลป ลกษณะเฉพาะของสถาปตยกรรม เชน พระธาต โบสถน�า หอแสดงธรรม การแขวนตงผา

ทอไตลอ ฯลฯ

ภำพท 9 รปแบบสถาปตยกรรมวดไต



บำนไต ควรเลาถง ประโยชนใชสอยในแตละสวนวารองรบกจกรรมการใชชวตในสงคมเกษตรกรรมอยางไร

บานมความสอดคลองกบสภาพภมประเทศ ภมอากาศเชงทตงอยางไร รปแบบและลกษณะเฉพาะของสถาปตยกรรม

ทแสดงถงความเปนบานของคนไต องคประกอบในแตละสวนของบาน คตความเชอในบาน การประดบตกแตง ฯลฯ

ภำพท 10 รปแบบสถาปตยกรรมบานไต

วสดกอสรำง เชน ไม อฐดบ กระเบองดนขอ ฯลฯ ซงสวนใหญผลตภายในชมชน เลาถงความพเศษบาง

ประการทเปนภมปญญา เชน การดบเพลงวาในหมบานทใชหญาหรอใบไมมงหลงคา แตภายในบานจ�าเปนตองมเตาไฟ

เพอหงตมอาหารและเพอความอบอนจงเสยงตอการถกไฟไหม ดงนน ทกบานจะมอปกรณดบเพลงเปนขอเหลกไวเพอ

ดงวสดมง หรอโครงหลงคาไมทตดไฟลง มแผนเหลกทน�าฝาถงสมาดดแปลงใชเพอตบลงบรเวณทไฟไหม มถงน�า

ถงทรายไวขวางขนไปบนหลงคาเพอดบไฟ

ภำพท 11 วสดกอสรางบานและอปกรณดบเพลง

เทคนคกำรกอสรำงดวยดนดบ ตงแตเตรยมดน ปนเปนกอนดนดบ จนเทคนคการกอสรางซงพบเหนไดจรง

ในหมบาน

ภำพท 12 การกอสรางอาคารดวยดนดบ



น�ำบอสำธำรณะ เลาถงรปแบบสถาปตยกรรม เหตผลทตองกอสรางอาคารปดลอมบอน�าไว ระดบน�าใตดน

ชมวธการตกน�าของชาวบาน ยงถานกทองเทยวไดชมความใสสะอาดของน�า ไดทดลองตกและสมผสความเยนของน�า

กจะมแตความประทบใจ

ภำพท 13 บอน�าสาธารณะ

กำรประดบตกแตงเครองยอดของหลงคำวด และบำนดวยตนกลวยไม “กาแลออกหนอ” ซงเปนลกษณะ

เฉพาะถนของคนไต เมองเชยงตง ในฤดรอนทดอกกลวยไมบาน สนจวของมขอาคารดานหนากจะสดชน สวยงาม สราง

ความสขใหผเปนเจาของเรอนและความประทบใจแกผมาเยอน

ภำพท 14 การประดบตกแตงเครองยอดของหลงคา

บรเวณหวงหำม ในบางพนททหามคนนอกเขา วา ชาวบานจะใชการปก“ตาแหลว” ไวเปนสญลกษณ และ

น�ากงไมมาวางขวางทางไว เชน หามเขาบรเวณหนองน�าของหมบานซงนกทองเทยวกควรไดร ความหมายและ

ปฏบตตามกตกา

ภำพท 15 สญลกษณการหามคนภายนอกเขาพนท



2. เนอหำทเปนบรบทควำมหลำกหลำยของหมบำนไต

นอกจากความรเรองหมบานไตแลว ยงมมตเชงสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ ทนกทองเทยวจะไดสมผสและ

ถอเปนเสนหของการทองเทยวหมบาน ตวอยางเชน ควำมหลำกหลำยของชำตพนธในพนท เชน ไตลอ ไตเขน

ไตดอย ไตเหนอ ไตยวน ควรเลาถงลกษณะเฉพาะของชาตพนธ วาเปนใคร มาจากไหน มวถชวตอยางไร มสงท

ตางจากคนอนอยางไร

ภำพท 16 ความหลากหลายของชาตพนธไต

ควำมหลำกหลำยดำนภำษำ ในพนทศกษาสามารถใชภาษาไทยสอสารได ตางกนบางค�าศพท ตางส�าเนยง

สามารถพดคยสอบถามขอมลตางๆ ทอยากรได ในเมองเชยงตงคนสวนใหญพดไต หมบานในลาวใชภาษาไทยพดสอสาร

กนได ภาษาเขยนกใกลเคยงกน

ควำมหลำกหลำยดำนวฒนธรรม ในวถชวต เชน การเลยงดบตรหลาน

ภำพท 17 วถชวตในการเลยงดบตรหลาน

การรกษาโรคภยและปดเปาความชวราย การดฤกษยาม การสะเดาะเคราะห โดยอาจารยในชมชน

ภำพท 18 วถชวตในการดแลรกษาภายในชมชน



ควำมหลำกหลำยดำนวฒนธรรมอำหำร นกทองเทยวจะไดเหนวฒนธรรมการกนอยของผคน เหนวตถดบ

ทมาจากพช ผกพนบานทปลอดภยไรสารพษ ไดเหนวธการปรงอาหารและไดทดลองชม ทงจากในครวเรอนและ

ซอจากตลาด

ภำพท 19 ความหลากหลายดานวฒนธรรมอาหาร

ควำมหลำกหลำยดำนอำชพ อาชพของผคนในสงคมเกษตรกรรม ไดแก การเพาะปลก เลยงสตว ท�างาน

หตถกรรมเพอใชในชวตประจ�าวน งานทเดนของชนชาตไต คอ ทอผา จกสาน นกทองเทยวจะไดเหนพนทเพาะปลก

วธการเพาะปลก การ“เอามอเอาวน” หรอ รวมแรงรวมใจกนท�านาและเกบเกยวพชผลทางการเกษตร ไดมโอกาสชม

หรอชวยอดหนนสนคาจากชาวบานโดยตรง หรอเกบพชผก ผลไมดวยตวเอง ไดเหนสตวเลยง คอกสตว รวมทง

เครองมอ เครองใชในการเกษตรกรรมอกดวย

ภำพท 20 อาชพเกษตรกรรม

งำนหตถกรรมกำรทอผำ ปกผำ ของคนไตเปนทเลองลอวางดงาม มลวดลายทบงบอกความเปนชาตพนธ

ใด นอกจากจะไดชมวธการทอผาและการปกผาแลว ยงมการจกสานภาชนะไมไผ ทสามารถซอเปนของทระลก หรอ

ของฝาก ซงจะน�ารายไดมาสหมบาน

ภำพท 21 อาชพหตถกรรม



บทสรปและเสนอแนะการศกษาหมบานไต และบรณาการองคความรเพอการทองเทยวเชงสถาปตยกรรมน เปนการคนพบทจะ

ชวยสงเสรมการทองเทยวทางเลอกใหมทเชอมโยงทรพยากรในกลมประเทศเพอนบาน โดยใชชาตพนธไต สถาปตยกรรม

เรอนพนถนและบรบทของหมบานไตเปนจดขาย การจดการทองเทยวควรด�าเนนการอยางมสวนรวมกบชมชนเพอให

เกดประโยชนดานการเรยนรกบผมาเทยวชม ประโยชนดานเศรษฐกจกบชมชนและเพอใหเกดความยงยนของหมบาน

เสนอแนะใหชมชนรกษาวถชวตและวฒนธรรมทมเอกลกษณไว โดยผน�าหมบาน ปราชญชมชนและครอบครว

ควรถายทอดประวตความเปนมา คตความเชอ ภมปญญาทองถน ขนบธรรมเนยมประเพณใหคนในชมชนโดยเฉพาะ

เยาวชนไดมสวนรวมในการรกษาคณคามรดกทางวฒนธรรม มความภาคภมใจทจะน�าเสนอคณคานตอผมาเทยวชม

สถาปตยกรรมพนถนและหมบานไต

เอกสำรอำงองไทลอ. [ออนไลน] [อางเมอ 8 ตลาคม 2557] เขาถงไดจาก http://th.wikipedia.org/wiki

อมเรศ เทพมาและคณะ. 2557. วถแหง “เฮอนไต” ในมณฑลวฒนธรรมธรรมสองฝงโขง. รายงานวจยสกว.

Zhu, L. 1992. The Dai or the Tai and their Architecture & Customs in South China. Bangkok: D.D.Book.

แปลโดย งามพรรณ เวชชาชวะ. 2536. ชนชำตไต สถำปตยกรรมและขนบธรรมเนยมประเพณไต

ในสบสองพนนำ. กรงเทพฯ: โอเอสพรนตงเฮาส.

ทมำของภำพ

ทตงหมบำนทเปนกรณศกษำ. [ออนไลน] [อางเมอ 10 ตลาคม 2557] เขาถงไดจาก https://maps.google.co.th

ภำพถำยทำงอำกำศ. [ออนไลน] [อางเมอ 15 ธนวาคม 2557] เขาถงไดจาก https://maps.google.co.th, https://

www.flashearth.com

Download - หมู่บ้านไต บริบทของ “เฮือนไต” กับการท่องเที่ยวเชิง ... · Tai Village: The Huean Tai

Top Related