ศศประภา ประคำาสาย1, พชราวรรณ ศลธรรมพทกษ2, พสยศษฎ ชยจรนนท21โรงพยาบาลฝาง จงหวดเชยงใหม
2ภาควชาทนตกรรมประดษฐ คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม Sasiprapha Prakhamsai1, Patcharawan Silthampitag2, Pisaisit Chaijareenon2
1Fang Hospital, Chiang Mai2Department of Prosthodontics, Faculty of Dentistry, Chiang Mai University
ชม. ทนตสาร 2560; 38(3) : 77-88CM Dent J 2017; 38(3) : 77-88
Corresponding Author:
พสยศษฎ ชยจรนนทอาจารย ดร. ภาควชาทนตกรรมประดษฐ คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม
Pisaisit ChaijareenonLecturer, Dr., Department of Prosthodontics, Faculty of Dentistry, Chiang Mai University, Chiang Mai, 50200, ThailandE-mail: [email protected]
บทคดยอ วตถประสงค: เพอศกษาผลของการปรบสภาพพนผว
โพลอเทอรอเทอรคโตนดวยกรดซลฟรกทความเขมขนตาง ๆ
ตอความแขงผวระดบจลภาคและลกษณะจลสณฐานวทยา
ระเบยบและวธการวจย: น�าโพลอเทอรอเทอรคโตน
ทมเสนผานศนยกลาง 98.5 มลลเมตรหนา 18 มลลเมตร
มาตดดวยเครองไอโซเมท ไดชนงานขนาด 5×5×2
มลลเมตร จ�านวน 40 ชน ยดลงในแมแบบวงแหวนเสน
ผานศนยกลาง 18 มลลเมตร สง 10 มลลเมตรดวย
อะครลกเรซนชนดบมเอง ขดพนผวชนงานใหเรยบดวย
เครองขดกระดาษทรายเบอร 400 800 1,200 และ 2,000
Abstract Objectives: The purpose of this study was to
investigate the effects of surface pretreatment with
sulfuric acid at different concentrations on
microhardness and microscopic morphology of
polyetheretherketone.
Methods: Fourty specimens of Polyethe-
retherketone (5×5×2 mm3) were embedded in a metal
ring diameter 18 mm, height 10 mm with an auto-
polymerizing acrylic resin. The specimens were
polished with P400, P800, P1200 and P2000 grit
ผลของการปรบสภาพพนผวโพลอเทอรอเทอรคโตนดวยกรดซลฟรกตอความแขงผวระดบจลภาค
และลกษณะจลสณฐานวทยาEffects of Surface Pretreatment
on Polyetheretherketone with Sulfuric Acid on Microhardness and Microscopic Morphology
บทวทยาการOriginal Article
แบงชนงานเปน 5 กลม กลมละ 8 ชน ไดแก กลมควบคม
ซงไมไดรบการปรบสภาพพนผว และกลมทดลองจ�านวน
4 กลมทไดรบการปรบสภาพพนผวดวยกรดซลฟรกรอยละ
70 80 90 และ 98 เปนเวลา 1 นาท ภายหลงการปรบสภาพ
พนผวลางออกดวยน�าปราศจากไอออนท�าความสะอาด
ดวยเครองอลตราโซนกเปนเวลา 10 นาท ทงไวใหแหง
ณ อณหภมหองกอนน�าไปทดสอบความแขงผววกเกอรส
ระดบจลภาคและวเคราะหลกษณะจลสณฐานวทยาของ
พนผวชนงานดวยกลองจลทรรศนอเลคตรอนชนด
สองกราด วเคราะหทางสถตดวยความแปรปรวนแบบ
ทางเดยวและการเปรยบเทยบเชงซอนชนดทกยทระดบ
ความเชอมนรอยละ 95 (p < 0.05)
ผลการศกษา: กล มทปรบสภาพพนผวดวยกรด
ซลฟรกความเขมขนรอยละ 98 ใหคาของความแขงผว
ระดบจลภาคนอยทสดอยางมนยส�าคญทางสถตเทากบ
8.08 เมกะปาสคาล ในขณะทกลมกรดซลฟรกรอยละ 70
80 และ 90 มคาความแขงผวระดบจลภาคเทากบ 25.12
25.62 และ 24.58 เมกะปาสคาลตามล�าดบ ลกษณะ
จลสณฐานวทยาของกลมทปรบสภาพพนผวดวยซลฟรก
รอยละ 70 80 และ 90 พบลกษณะพนผวไมเรยบ มรพรน
กระจายโดยทวไป โดยมขนาดและจ�านวนของรพรน
เพมขนตามล�าดบและกลมซลฟรกรอยละ 98 พบลกษณะ
โครงรางตาขาย
สรปผลการศกษา: ผลของการศกษาของการทดลอง
นสรปไดวาการใชกรดซลฟรกความเขมขนรอยละ 98
ปรบสภาพพนผวเปนระยะเวลา 1 นาท สงผลใหพนผว
โพลอเทอรอเทอรคโตนเกดการกดกรอนทมากเกนไปท�าให
ระดบความแขงผววกเกอรสลดลงอยางมนยส�าคญ
ค�าส�าคญ: โพลอเทอรอเทอรคโตน กรดซลฟรก ความแขง
ผววกเกอรส
silicon carbide papers. The specimens were divided
into 5 surface pretreatment groups (n=8): control
group (no surface pretreatment), 70% sulfuric acid,
80% sulfuric acid, 90% sulfuric acid and 98% sulfuric
acid, respectively. Sulfuric acid was applied 1 min
to each surface. After etching, the specimens were
rinsed thoroughly with deionized water and
ultrasonically cleaned for 10 min. Subsequently, all
specimens were dried at room temperature before
Vickers microhardness test and scanning electron
microscopy analysis on the surface of specimens.
One-way ANOVA following by Tukey’s multiple
comparisons were tested (p < 0.05).
Results: The group of 98% sulfuric acid
pretreatment showed the statistically significantly
lowest Vickers microhardness (8.08 Mpa). The group
of 70%, 80% and 90% sulfuric acid presented 25.12,
25.62 and 24.58 Mpa, respectively. The pretreatment
Polyetheretherketone with 70%, 80% and 90%
sulfuric acid showed microscopic morphology of
surfaces with increasing pits and pores, respectively.
Fiber-like frameworks were distributed throughout
the surfaces in the 98% sulfuric acid etching group.
Conclusions: Within the limitation of this study,
it can be concluded that surface pretreatment with
98% sulfuric in 60 s highly corroded of Polyethe-
retherketone surface, which affected the lowest
Vickers microhardness.
Keywords: polyetheretherketone, sulfuric acid,
vickers microhardness
78ชม. ทนตสาร ปท 38 ฉบบท 3 2560 CM Dent J Vol. 38 No. 3 2017
บทน�า การสญเสยฟนธรรมชาตท�าใหผ ปวยเกดปญหาใน
ระบบการบดเคยวสงผลตอความสวยงามและบคลกภาพ
การบรณะชองปากดวยการใส ฟ นเทยมทดแทนจงม
ความส�าคญ ในปจจบนทนตกรรมเพอความสวยงามม
บทบาทมากยงขนจงมความพยายามคดคนวสดใหมทม
ความแขงแรงและสวยงามเหมอนฟนธรรมชาตมาใชทดแทน
โลหะ
โพลอเทอรอเทอรคโตน (polyetheretherketone) หรอ
พออเค (PEEK) เปนวสดโพลเมอรเทอรโมพลาสตก
กงผลก (semi-crystalline thermoplastic polymer)
จดอยในสกลเดยวกบโพลเอรลอเทอรคโตน (polyarylether-
ketone; PEAK) มโครงสรางประกอบไปดวยสายวงแหวน
อะโรมาตกซ�ากนสามหนวย (three aromatic ring repeating
units) เชอมตอดวยหมฟงกชน (functional group) ชนด
อเทอร (ether) สองพนธะ และคโตน (ketone) หนงพนธะ(1,2)
รปท 1 โครงสรางโพลอเทอรอเทอรคโตน (พออเค)(1)
Figure 1 Structure of polyetheretherketone (PEEK)
พออเคเปนโพลเมอรทมคณสมบตเปลยนรปดวยความ
รอน (Thermoplastic polymer) ณ อณหภมหองมสถานะ
คลายแกว (glassy state) ซงมความแขงและเปราะ ในชวง
อณหภม 143 องศาเซลเซยสมลกษณะเปนทรานสชนแกว
(glass transition phase; Tg) พออเคจะออนตวและยดตว
ได เมอถงชวงอณหภมหลอมเหลวผลก (crystalline melt
transition temperature; Tm) ท 343 องศาเซลเซยสเกด
การหลอมตว ดงนนจงสามารถน�ามาขนรปผลตภณฑไดดวย
วธการตางๆ ทเหมาะสมตอการใชงานไดแก กระบวนการฉด
(injection molding) กระบวนการอดรด (extrusion molding)
และกระบวนการอด (compression molding) เปนตน และ
ชนงานจะแขงตวคงรปเมออณหภมของชนงานลดลง(1)
พออเค มสมบตทางกลทด มเสถยรภาพทางความรอนทด(2,3)
ทนตอกมมนตรงส จงสามารถท�าใหปลอดเชอไดดวยวธการ
ฆาเชอดวยความรอนและรงสแกมมาโดยไมท�าใหเกดการ
เปลยนแปลงคณสมบตทางกายภาพ มความเขากนไดดกบ
เนอเยอ(4) ตานทานตอการกดกรอน (corrosion) การสก
(wear) การเสยดส (friction) ในบรเวณทรบแรงสง (bearing
area)(5) และคงทนตอการละลายตวจากสารละลายทางเคม
ยกเวนกรดซลฟรก(7,10,14,15) พออเคบรสทธ (pure PEEK)
หรอชนดแบบเนอเดยวกน (homogenous form) มคา
มอดลสของสภาพยดหยนอยท 3-4 จกะปาสคาล (GPa) ซง
ยงมคาต�าและไมเหมาะสมตอการน�าไปใชงานในบรเวณทรบ
แรงสง ดงนนจงมการปรบปรงคณสมบตดงกลาวโดยเสรม
ความแขงแรงดวยวสดอดแทรก (filler) เชน เสนใยคารบอน
เสนใยแกว หรอเซรามก ใหมคามอดลสของสภาพยดหยน
ใกลเคยงกบกระดกทบ (18 GPa) น�าไปใชเปนกระดกเทยม
ไดดกวาการใชวสดกลมโลหะชนดไทเทเนยม (110 GPa)(1)
นอกจากนยงมการเตมสารอดแทรกทางชวภาพ (bioactive
filler) เชน ไฮดรอกซแอปาไทต (hydroxyapatite) เพอใหม
ความเขากนกบเนอเยอ (biocompatibility) ไดดขน(6)
ดงนนพออเคจงเปนวสดทโดดเดนและนยมน�ามาใชกน
อยางแพรหลายในการแพทย
พออเคถกน�ามาใชในทางทนตกรรมมากขน ยหอ
พออเคทนยมน�ามาใชนน เปนชนดทมการเสรมความแขงแรง
ดวยวสดอดแทรก ไดแก BioHPP, Bredent GmbH (นาโน
เซรามกรอยละ 20), Dentokeep disc, NT Trading (นาโน
เซรามกรอยละ 20 และไทเทเนยมไดออกไซด) ขอดของ
พออเคคอ มความแขงแรงสง ตานทานตอการแตกหกโดย
สามารถรบแรงบดเคยวไดถง 1,400 นวตน(7,8) มน�าหนกเบา
ใกลเคยงกบโพลเมทลเมทาครเลต (polymethylmethacry-
late, PMMA) กรอแตงไดงายและมสขาวใกลเคยงฟน
ธรรมชาต จงน�ามาเปนวสดทางเลอกเพอทดแทนการใชโลหะ
เชน เปนหลกยดชวคราวของรากเทยมในฟนหนา โครงสราง
ฐานฟนเทยมชนดตดแนนและถอดได รวมทงสวนประกอบ
ของแผนปดเพดานโหว (maxillary obturator)(9,10) เปนตน
แตมขอเสยในแงของความสวยงามเนองจากความทบแสง
ของวสดท�าใหไมสามารถใชงานเปนวสดบรณะแบบชนเดยว
ได (monolithic restoration) จ�าเปนตองปดสดวยชน
วเนยรหรอเรซนคอมโพสตเพอใหมความสวยงามมากขน
อยางไรกตามพออเคมความเฉอย มแรงตงผวต�าและ
ตานทานตอการปรบสภาพพนผวดวยวธการตาง ๆ ท�าใหเกด
79ชม. ทนตสาร ปท 38 ฉบบท 3 2560 CM Dent J Vol. 38 No. 3 2017
ปญหาการยดตดทดกบสารยดตดทางทนตกรรม ดงนน
ในปจจบนจงมการศกษาตาง ๆ ในการหาวธการปรบสภาพ
พนผวพออเคทเหมาะสมและพฒนาความแขงแรงยดตด
ในหองปฏบตการเพอสรางการยดตดทด สามารถใชงาน
ไดอยางคงทนและยาวนาน (long term durability) และ
ประสบความส�าเรจในทางคลนก
การปรบสภาพพนผว (surface pretreatment)
พออเคสามารถแบงตามวธท�าไดเปน 3 กลม คอ
1. วธการเชงกล (mechanical pretreatment) ไดแก
การขดดวยกระดาษทราย การพนดวยอนภาคอะลมนม
ออกไซด (aluminum oxide) และการเคลอบผวดวยซลกา
(silica coating)(8,11,12)
2. วธการทางเคม (chemical pretreatment, chemical
etching, solvent degreasing) ไดแก การกดผวดวยสาร
ละลายปรนยา (piranha solution) (กรดซลฟรกความเขมขน
รอยละ 98 ผสมกบไฮโดรเจนเปอรออกไซดดวยสดสวน 1:1
หรอ 10:3)(13,14) และการกดผวดวยกรดซลฟรก (sulfuric
acid)(8,11,15-17) รวมกบการทาสารยดตดไพรเมอร (primer)
และเรซน (resin)(12,18,19)
3. วธการทางกายภาพ (physical pretreatment) ไดแก
การพนบนพนผวดวยอารกอนพลาสมา (argon plasma)(20)
และการใชเลเซอร (laser treatment)(21)
การปรบสภาพพนผวพออเคดวยกรดซลฟรกรอยละ
98 พบวาใหคาความแขงแรงยดเฉอน (shear bond strength,
SBS) ระหวางพออเคกบเรซนคอมโพสตสงกวาการเปาทราย
หรอการเคลอบซลกา(8) ซงการปรบสภาพพนผวพออเคดวย
กรดซลฟรกนนเปนวธการหนงทสามารถสรางพนผวพออเค
ใหมพนธะหรอองคประกอบทท�าใหเกดการยดตดทางเคม
ดวยหมฟงกชนซลโฟนก (SO3H)(13) และสรางลกษณะผวท
ขรขระท�าใหเกดการยดตดเชงกลในระดบจลภาค (micro-
mechanical locking)(8,17) อยางไรกตามโครงสรางพออเค
อาจเกดความออนแอจากการถกกรดกดผวจนสญเสย
คณสมบตเชงกลได(15)
ความแขงผวเปนคณสมบตเชงกลทนยมใชทดสอบวสด
ทงทางอตสาหกรรมและทางทนตกรรม เปนการทดสอบแบบ
ไมท�าลาย สามารถชใหเหนถงคณสมบตโดยรวมของวสดนน
โดยพบวาสมพนธกบพฤตกรรมการเปลยนรป (deformation
behavior) จดคราก (yield point) ความตานทานการสกกรอน
(wear resistance) และมอดลสยดหยน (elastic modulus)
โดยความแขงผวแบบวกเกอรส (Vickers hardness) เปนการ
วดคาความแขงทไดรบความนยมเนองจากสามารถวดคา
ความแขงไดในชวงทกวางและมหนวยของคาความแขงเดยว
คอ VHN ส�าหรบคาน�าหนกหนง ๆ ท�าใหสามารถทดสอบ
วสดไดหลายชนด โดยรอยกดทไดเปนรปสเหลยมจตรสซง
ท�าใหสามารถวดเสนทแยงมมไดชดเจนและลดความ
ผดพลาดในการก�าหนดระยะของการวด(22,23) มการศกษา
ความแขงผวแบบวกเกอร สในพออ เคชนดคอมโพสต
เสรมความแขงแรงดวยวสดอดแทรกชนดตางๆ พบวาคา
ความแขงผวเพมขนเมอมระยะหางระหวางอนภาค (inter-
particle distance) ของวสดอดแทรกลดลงซงเปนผลมาจาก
การเสรมความแขงแรงดวยขนาดอนภาคระดบนาโนและการ
เตมปรมาณอนภาคใหมากขน(22,24,25)
การปรบสภาพพนผวพออเคดวยกรดซลฟรก
ความเขมขนรอยละ 98 ดวยระยะเวลา 1 นาท ท�าใหเกด
การเปลยนแปลงโครงสรางพออเคทงทางเคมและทาง
กายภาพ อยางไรกตามยงไมมขอสรปแนชดวาวธใดเหมาะสม
ทสด ดงนนการปรบสภาพพนผวพออเคทท�าใหเกดลกษณะ
ของพนผวทเออตอการยดตดและคงคณสมบตเชงกลทด
เปนปจจยส�าคญทตองพจารณา ปจจบนยงไมมการศกษาผล
ของการปรบสภาพพนผวดวยกรดซลฟรกในความเขมขน
ตาง ๆ ตอลกษณะผวพออเคทเปลยนแปลงรวมทงการ
ทดสอบเชงกลภายหลงการปรบสภาพพนผว การศกษาน
จงมวตถประสงคเพอศกษาผลของปรบสภาพพนผวดวยกรด
ซลฟรกความเขมขนตางกนทมผลตอลกษณะจลสณฐาน
วทยาและความแขงผวระดบจลภาคของโพลอเทอรอเทอร
คโตน โดยมสมมตฐานหลกคอไมมความแตกตางกนของ
ความแขงผวระดบจลภาคภายหลงการปรบสภาพพนผว
พออเคดวยกรดซลฟรกตางความเขมขน
80ชม. ทนตสาร ปท 38 ฉบบท 3 2560 CM Dent J Vol. 38 No. 3 2017
วสดอปกรณและวธการวสดทใชในการทดลองแสดงในตารางท 1
ตารางท 1 ชอทางการคา บรษทผผลต และสวนประกอบของวสดทใชในการทดลอง
Table 1 Trade names, manufacturers and compositions of experimental materials
ชอทางการคาของผลตภณฑ(Trade names)
บรษทผผลต(Manufaturers)
สวนประกอบ(Compositions)
เลขทผลต(Lot.No)
Dentokeep Nt-trading, Germany PolyetheretherketoneTitanium dioxide pigments
(ceramic filled 20%)
13DK1801
Autopolymerizing acrylic resin Lang, Wheeling, Illinois, USA
Methyl Methacrylate99-97-8 N, N-dimethyl-p-toluidine
1880-13AA
Sulfuric acid RCI Labscan Limited, Bangkok, Thailand
98% Sulfuric acid 7664-93-9
ขนตอนการเตรยมชนงานพออเค น�าแผนพออเค (Dentokeep PEEK, Nt-trading,
Karlsrule, Germany) ขนาดเสนผานศนยกลาง 98.5
มลลเมตร หนา 18 มลลเมตร ตดดวยเครองตดไอโซเมท
(Isomet® 1000 precision saw, Buehler, Lake Bluff,
Illinois, USA) ความเรว 300 รอบตอนาทไดชนงานขนาด
5×5×2 ลกบาศกมลลเมตร(20) จ�านวน 40 ชน ยดชนงานลง
ในแมแบบโลหะวงแหวนเสนผานศนยกลาง 18 มลลเมตร
สง 10 มลลเมตร ดวยอะครลกเรซนชนดบมเอง (Orthojet,
Lang, Wheeling, Illinois, USA) โดยก�าหนดใหต�าแหนง
จดตดของเสนทแยงมมชนงานมระยะหางจากขอบแมแบบ
9 มลลเมตร และขดผวชนงานใหเรยบไดมาตรฐานเดยวกน
ดวยเครองขดกระดาษทราย (Grinding/Polishing Machine,
MoPao 160E, MEGA Advance, China) ดวยความละเอยด
400 800 1,200 และ 2,000 กรด เปนระยะเวลา 1 นาทตอ
ความละเอยด จากนนน�าไปลางดวยน�าปราศจากไอออนใน
เครองอลตราโซนก (Transsonic T700, Elma, Singen,
Germany) เปนเวลา 10 นาท
แบงกลมทดลองเปน 5 กลม กลมละ 8 ชน ไดแก กลม
ควบคมซงไมไดรบการปรบสภาพพนผวและกลมทดลอง
จ�านวน 4 กลมทไดรบการปรบสภาพพนผว ดวยกรดซลฟรก
รอยละ 70 80 90 และ 98 เปนเวลา 1 นาท ตามล�าดบ
สารละลายกรดซลฟรกรอยละ 70 80 และ 90 เตรยมไดจาก
การเจอจางความเขมขนของกรดซลฟรกรอยละ 98 ดวยน�า
ปราศจากไอออนโดยมสดสวนของปรมาตรกรดซลฟรกและ
น�าปราศจากไอออนดงแสดงในตารางท 2
ตารางท 2 แสดงสดสวนปรมาตรของนำาปราศจากไอออนตอปรมาตรของกรดซลฟรกความเขมขนรอยละ 98 ทใชในการเตรยมสารละลาย
กรดซลฟรกความเขมขนรอยละ 70, 80, 85 และ 90Table 2 Proportion of volume of deionized water to the volume of 98% sulfuric acid required in preparation of 10 ml
diluted sulfuric acid concentrotion at 70%, 80%, 85% and 90%
Diluted sulfuric acid (%) Volume of deionized water (ml) Volume of 98% sulfuric acid (ml)
70 2.86 7.14
80 1.84 8.16
85 1.33 8.67
90 0.82 9.18
81ชม. ทนตสาร ปท 38 ฉบบท 3 2560 CM Dent J Vol. 38 No. 3 2017
รปท 2 ขนตอนการเตรยมชนงานทดสอบ
A) แผนพออเคยหอ Dentokeep B) ตดแผนพออเคใหมขนาดชนงานขนาด 5×5×2 ลกบาศกมลลเมตร
C) ตำาแหนงการวางชนงานในแมแบบโลหะวงแหวน D) การยดชนงานดวยอะครลกเรซนชนดบมเอง
E) ลกษณะชนงานภายหลงการขดพนผวใหเรยบเปนมาตรฐานเดยวกน
F) การปรบสภาพพนผวดวยกรดซลฟรก
Figure 2 Specimens preparation
A) Dentokeep disc B) PEEK specimen size 5×5×2 mm3 was sectioned from PEEK disc
C) Position of PEEK specimenin metslring
D) PEEK specimen was embedded in an auto-polymenzation acrylic resin E) A specimen after polishing
F) Surface pretreatment with sulfuric acid
ภายหลงการปรบสภาพพนผวลางออกดวยน�า
ปราศจากไอออนและท�าความสะอาดดวยเครองอลตราโซนก
เปนเวลา 10 นาท ทงไวใหแหง น�าไปตรวจสอบลกษณะจล
สณฐานวทยาของพนผวชนงานและความแขงผวระดบ
จลภาค
การทดสอบความแขงผวระดบจลภาคแบบวกเกอรส (Vickers microhardness, VHN)(22)
น�าชนงานทง 5 กลม ๆ ละ 5 ชนงานไปตรวจสอบโดย
ใชเครองทดสอบความแขงผวระดบจลภาค (STARTECH
SMV-1000 Guiyang Sunproc International Trade
Co.,Ltd., Guiyang, China) วดความแขงผวระดบจลภาค
แบบวกเกอรสบนผวชนงานดวยหวกดเพชรขนาดแรงกด
100 กรม เปนเวลา 15 วนาท จ�านวน 5 จดตอหนงชนงาน
โดยแตละรอยกดหางกนอยางนอย 100 ไมโครเมตร เรมตน
ทดสอบรอยกดแรกบรเวณกงกลางชนงาน วดความยาว
เสนทแยงมมของสเหลยมจตรสทงสองเสนภายใตกลอง
จลทรรศนก�าลงขยาย 500 เทา หลงจากนนปรบกลอง
จลทรรศนใหมก�าลงขยาย 50 เทา ปรบต�าแหนงรอยกดท
ทดสอบแลวใหอยมมลางของจอแสดงภาพ และก�าหนดให
จดรอยกดใหมอยในต�าแหนงกงกลางของจอแสดงภาพ แลว
ท�าการทดสอบครงตอไป น�าคาทงหมดมาเฉลยและค�านวณ
เปนคาความแขงผวแบบวกเกอรสและวเคราะหขอมลทางสถต
การตรวจสอบลกษณะจลสณฐานวทยาของผวชนงาน (Microscopic morphology) น�าชนงานทง 5 กลม ๆ ละ 3 ชนงานไปตรวจสอบ
ลกษณะพนผวดวยกลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบสองกราด
(JSM-5910LV, JOEL, Peabody, Massachustte, USA)
เคลอบชนงานทดสอบตวน�าดวยทองและใชก�าลงขยาย
5,000 เทา
A B C
D E F
82ชม. ทนตสาร ปท 38 ฉบบท 3 2560 CM Dent J Vol. 38 No. 3 2017
การวเคราะหขอมลทางสถต น�าผลการทดสอบในแตละกลมมาตรวจสอบลกษณะ
การกระจายตวของขอมลดวยวธชาพโร-วลก (Shapiro-Wilk
test) และใชการวเคราะหความแปรปรวนแบบทางเดยว
(one-way ANOVA) และเปรยบเทยบความแตกตาง
ระหวางกลมดวยการเปรยบเทยบเชงซอนชนดทกย (Tukey
multiple comparison test) ทระดบความเชอมนรอยละ 95
(p<0.05)
ผลการศกษา ผลการทดสอบความแขงผวระดบจลภาคแบบ วกเกอรส จากการทดสอบความแขงผวระดบจลภาคแบบ
วกเกอรส พบวาผวพออเคภายหลงการปรบสภาพพนผวดวย
กรดซลฟรกรอยละ 98 มคาเฉลยความแขงผวต�าทสด
(8.08±0.25 VHN) และมความแตกตางอยางมนยส�าคญทาง
สถต (p < 0.05) เมอเปรยบเทยบกบกลมอน ๆ ดงแสดงใน
แผนภมท 1
รปท 3 แผนผงการแบงกล มชนงานตามการปรบสภาพ
พนผวพออเคดวยกรดซลฟรกความเขมขนตาง ๆ
เพอทดสอบลกษณะพนผวดวยกลองจลทรรศน
อเลกตรอนแบบสองกราด (SEM) และความแขงผว
ระดบจลภาคแบบวกเกอรส (VHN)
Figure 3 Diagram of test groups by surface pretreatment
of PEEK with different concentrations of sulfu-
ric acid for surface morphologic testing with
scanning electron microscope (SEM) and Vick-
ers microhardness testing (VHN)
แผนภมท 1 แสดงคาเฉลยความแขงผวแบบวกเกอรส (mean
VHN) และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (SD)
Diagram 1 Mean and standard deviation (SD) of Vickers
hardness number (VHN)
SU: Sulfuric acid
อกษรตวยกภาษาองกฤษทแตกตางกนแสดงถงคา VHN ทแตกตาง
กนอยางมนยสำาคญทางสถตทระดบความเชอมน 95 (p < 0.05)
Different capital superscript letters indicate that VNH were
significantly different at p < 0.05.
ลกษณะของรอยกดทได จากการทดสอบภายใต
กลองจลทรรศนก�าลงขยาย 500 เทา พบวากลมควบคม
(รปท 4.A) กลมซลฟรกรอยละ 70 (รปท 4.B) และกลม
ซลฟรกรอยละ 80 (รปท 4.C) มความสมบรณของรอยกด
รปสเหลยมทมสมมาตรและขอบเขตชดเจน สวนกลมซลฟรก
รอยละ 90 (รปท 4.D) เรมมรอยกดรปสเหลยมทไมสมมาตร
แตขอบเขตยงชดเจน สวนกลมซลฟรกรอยละ 98 (รปท 4.E)
มรอยกดรปสเหลยมทไมสมมาตร ขอบเขตไมชดเจนและ
โคงนน
83ชม. ทนตสาร ปท 38 ฉบบท 3 2560 CM Dent J Vol. 38 No. 3 2017
บทวจารณ การศกษานเปนการศกษาความแขงผวระดบจลภาค
และลกษณะจลสณฐานวทยาของพออเคภายหลงการปรบ
สภาพพนผวดวยกรดซลฟรกความเขมขนตาง ๆ กนซงปฏเสธ
สมมตฐานหลก โดยพบวากรดซลฟรกรอยละ 98 มคาเฉลย
ความแขงผวต�าทสดและแตกตางจากกล มอนอยางม
นยส�าคญทางสถต (p < 0.05) Abdul Halim และคณะ(26)
กลาววาการละลายตวของพนผวพออเคในกรดซลฟรกเกด
จากการสลายตวของพออเคเมทรกซ (PEEK matrix) ดวย
ปฏกรยาซลโฟเนชน (sulfonation) ซงในการศกษานพบวา
การทปรบสภาพพนผวพออเคดวยกรดซลฟรกจะพบลกษณะ
รพรนกระจายโดยทวไป โดยมขนาดและจ�านวนเพมขนจนม
ผลการตรวจสอบลกษณะจลสณฐานวทยาของ ผวชนงาน เมอตรวจสอบโดยกลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบสอง
กราดดงแสดงในรปท 4 พบผวพออเคกลมควบคม (รปท 4.a)
มลกษณะเรยบ กลมซลฟรกรอยละ 70 (รปท 4.b) กลม
ซลฟรกรอยละ 80 (รปท 4.c) และ กลมซลฟรกรอยละ 90
(รปท 4.d) มลกษณะผวไมเรยบ พบรพรนกระจายโดยทวไป
โดยมขนาดและจ�านวนรพรนเพมขนตามล�าดบความเขมขน
ทเพมขน สวนกลมซลฟรกรอยละ 98 (รปท 4.e) พบลกษณะ
พนผวมรพรนขนาดใหญกวากลมอน ๆ รวมกบลกษณะ
โครงรางตาขาย
รปท 4 แถวซาย ภาพจากกลองจลทรรศนกำาลงขยาย 500 เทา
แสดงลกษณะรอยกดทไดจากการทดสอบความแขง
ระดบจลภาคแบบวกเกอรส: 4.A) ไมไดรบการปรบ
สภาพพนผว 4.B) กรดซลฟรกรอยละ 70 4.C) กรด
ซลฟรกรอยละ 80 4.D) กรดซลฟรกรอยละ 90 และ
4.E) กรดซลฟรกรอยละ 98
Figure 4 Left row images of stereomicroscope at magni-
fication 500 X characterize indentations of the
Vickers microhardness: 4.A) no pretreatment,
4.B) 70% sulfuric acid, 4.C) 80% sulfuric acid,
4.D) 90% sulfuric acid and 4.E) 98% sulfuric acid
รปท 4 แถวขวา ภาพ SEM กำาลงขยาย 5,000 เทาแสดง
ลกษณะจลสณฐานวทยาของพนผวพออเคภายหลง
การปรบสภาพพนผว: 4.a) ไมไดรบการปรบสภาพ
พนผว 4.b) กรดซลฟรกรอยละ 70 4.c) กรดซลฟรก
รอยละ 80 4.d) กรดซลฟรกรอยละ 90 และ 4.e) กรด
ซลฟรกรอยละ 98
Figure 4 Right row images of SEM at magnification 5,000
X characterize surface microscopic morphology
of PEEK after surface pretreatment: 4.a) no
pretreatment, 4.b) 70% sulfuric acid, 4.c) 80%
sulfuric acid, 4.d) 90% sulfuric acid and 4.e)
98% sulfuric acid
4.A
4.B
4.C
4.D
4.E
4.a
4.b
4.c
4.d
4.e
84ชม. ทนตสาร ปท 38 ฉบบท 3 2560 CM Dent J Vol. 38 No. 3 2017
ดงนนแมวาการใชกรดซลฟรกความเขมขนรอยละ 98 ปรบ
สภาพพนผวพออเค จะท�าใหคาความแขงแรงเฉอนระหวาง
พออเคและเรซนคอมโพสตสงในชวง 8.3 MPa ถง 27.1
MPa(8,11,17,30) อยางไรกตามพนผวพออเคทมลกษณะรพรน
มากเกนไปอาจสงผลตอการสญเสยคณสมบตเชงกลและ
ความทนทานของการยดตด (bond durability) ระหวางวสด
ในระยะยาวได
ในการศกษานพนผวพออเคทถกปรบสภาพพนผวดวย
กรดซลฟรกความเขมขนทสง จะพบการสลายตวของ
โครงสรางโพลเมอรเมทรกซเพมมากขนจนเหนลกษณะ
โครงรางตาขาย มความหนาแนนของเนอวสดลดลง เกดการ
แยกตวของรอยประสานระหวางวสดอดแทรกและโพลเมอร
เมทรกซ จงสงผลท�าใหความตานทานตอการเปลยนรป
ของวสดลดลง(25) โดยพบคาความแขงผวระดบจลภาคแบบ
วกเกอรสของกลมกรดซลฟรกรอยละ 98 มคาต�าทสดซงม
การสญเสยคณสมบตเชงกล สอดคลองกบการศกษาของ
Shuai และคณะ(31) ทกลาววาความทนทานของพออเค
คอมโพสต (PEEK-based composites) ขนอยกบเสถยรภาพ
ของรอยประสานระหวางโพลเมอรเมทรกซและวสดอดแทรก
จากการเกบพออเคไวในน�าลายเทยมทมคาความเปนกรด
เบสตางกนท pH 3,7 และ 10 พบวาพออเคทอดแทรกดวย
เสนใยคารบอน (CFR-PEEK) จะมคาความไวตอการเปลยน
สถานภาพจากพลาสตกเปนของเหลว (plasticity index)
หรอมความออนตวสงกวาและมคาการคนรปภายหลงการวด
ความแขงแรงผวระดบนาโน (nanoindentation recovery)
ต�ากวาพออเคบรสทธ (Pure PEEK) อยางมนยส�าคญ ซงม
ความสมพนธกบการแทรกซมของโมเลกลตวท�าละลายของ
น�าลายเทยมแทรกเขาไปยงในชองวาง (free space way)
และท�าลายแรงยดตดภายในรอยประสานระหวางโพลเมอร
เมทรกซและเสนใยคารบอนในระดบนาโน ดงนนหากน�า
พออเคทมการแยกตวของรอยประสาน (debonding) จาก
การปรบสภาพพนผวดวยกรดซลฟรกความเขมขนสงดงกลาว
มาใชในชองปาก อาจสงผลท�าใหเกดรอยรวซมของน�าตาม
ขอบวสดและเกดความลมเหลวของวสดบรณะได
จากการศกษาครงนกลาวไดวาการท�าลายโครงสราง
ของพออเคสามารถเกดไดจากการละลายตวของโพลเมอร
เมทรกซและการขาดเสถยรภาพของรอยประสานระหวาง
โพลเมอรเมทรกซและวสดอดแทรก ซงสงผลตอคณสมบต
ลกษณะโครงรางตาขายแปรผนตามความเขมขนของ
กรดซลฟรกทเพมขนซงลกษณะจลสณฐานวทยาสอดคลอง
กบการศกษาของ Sproesser และคณะ(16)
การยดตดของรอยประสานระหวางวสดอดแทรกและ
โพลเมอรเมทรกซ (particle-matrix interfaces adhesion)
เปนปจจยพนฐานทมบทบาทตอคณสมบตเชงกลของ
โพลเมอร(27,28) พบวาการลดชองวางระหวางรอยประสาน
ดงกลาวดวยการเตมวสดอดแทรกทมขนาดเลกลง มปรมาตร
เพมขน และมการกระจายตวทดสามารถตานทานการสกของ
วสดได(24) และมการศกษาทสนบสนนการเตมวสดอดแทรก
ชนดนาโนคอมโพสตในพออเคทพบวาใหคาความแขงผว
ระดบจลภาคสงกวาการเตมวสดอดแทรกชนดไมโคร
คอมโพสต(22) ดงนนในทางทนตกรรมจงนยมใชพออเคทม
การเสรมวสดอดแทรกกลมนาโน ซงในการศกษานใชยหอ
Dentokeep ทมองคประกอบของนาโนเซรามกรอยละ 20
และ ไทเทเนยมไดออกไซด
ในแงของการน�าพออเคมาใชในเปนวสดบรณะทาง
ทนตกรรมเพอความสวยงามนน พบวาพออเคยงมการยดตด
กบวเนยรคอมโพสตทต�า ปจจบนจงมการศกษามากมาย
เกยวกบการพฒนาความแขงแรงยดตดระหวางพออเคและ
เรซนคอมโพสต(8,11,14,16,17,19,20,29,30) และพบการศกษาท
สนบสนนวธการปรบสภาพพนผวพออเคดวยกรดซลฟรก
ความเขมขนรอยละ 98 ในระยะเวลา 1 นาท รวมกบการทา
สารยดตด ทพบวาใหคาการยดตดแบบเฉอนสงกวาการเปา
ทราย การเคลอบซลกา และสารละลายปรนยา(8,30) มหลาย
การศกษาอธบายวาลกษณะโครงสรางพนผวทมรพรนเปน
ปจจยทมผลตอการเพมความแขงแรงยดตดทางเชงกลจาก
ความสามารถในการแทรกซมของเรซนคอมโพสต(8,11,17,30)
อยางไรกตามในอกการศกษาเมอปรบสภาพพนผวพออเค
ดวยกรดซลฟรกความเขมขนรอยละ 98 ปรมาตร 20 ไมโครลตร
เปนระยะเวลานาน 5 15 30 60 90 120 และ 300 วนาท
พนผวพออจะเกดลกษณะโครงรางตาขายขนาดใหญขน และ
เมอใชระยะเวลามากกวา 120 วนาท คาความแขงแรงยดเฉอน
(SBS) ต�าลงเมอยดตดกบสารยดตดทกชนด กลาวไดวาผล
ของคาความแขงแรงยดเฉอนกบเรซนคอมโพสตตางชนดกน
ไมแปรผนตามหรอสมพนธกบระยะเวลาในการกดพนผวของ
พออเคดวยกรดซลฟรกและยงพบความลมเหลวการแตกหก
ภายในพออเคเพมขนเมอระยะเวลาปรบสภาพพนผวมากขน(16)
85ชม. ทนตสาร ปท 38 ฉบบท 3 2560 CM Dent J Vol. 38 No. 3 2017
เชงกลและความทนทานในระยะยาว (long term durability)
ของวสด(32) แมวาวธการปรบสภาพพนผวดวยกรดซลฟรก
รอยละ 98 ระยะเวลา 1 นาท เปนวธการหนงทสามารถเพม
การยดตดเชงกลทดระหวางพออเคและเรซนคอมโพสต(30)
อยางไรกตามการใชกรดซลฟรกความเขมขนรอยละ 98 อาจ
เปนวธการปรบสภาพพนผวทไมเหมาะสม เนองจากพนผว
พออเคไมทนทานตอแรงบดเคยวในระยะยาวและเสอมสภาพ
ภายใตสภาวะสงแวดลอมในชองปากได ซงในทางคลนกจะ
เกดรอยรวซมตามขอบวสด เกดฟนผตอ วสดบรณะหลดและ
เกดความลมเหลวของวสดบรณะตามมา ดงนนจากผลการ
ทดลองทพบวาการเลอกใชวธปรบสภาพพนผวพออเคดวย
กรดซลฟรกในความเขมขนทต�าหรอไมใชกรดเลย (ผลจาก
แผนภมท 1) อาจชวยลดปญหาการสญเสยคณสมบตเชงกล
ของพออเคในระยะยาวได(33) การศกษาในครงนมขอจ�ากด
ของการวจยเนองจากใชพออเคยหอเดยวในการทดสอบ ซง
ในกรณทมการใชพออเคชนดอนทเสรมวสดอดแทรกตาง
ชนดทมทงขนาด ปรมาณ และการเรยงตวทตางกนอาจ
สงผลตอคาความแขงผวทแตกตางกนได นอกจากนการศกษา
ผลของการปรบสภาพพนผวพออเคดวยกรดซลฟรกความ
เขมขนตาง ๆ และดวยระยะเวลาอน ๆ ตอความแขงแรง
ยดตดระหวางพออเคและเรซนคอมโพสตควรมการศกษา
ตอไป เพอหาความเขมขนของกรดซลฟรกและระยะเวลาใน
การปรบสภาพพนผวทเหมาะสมและพออเคชนดทมวสด
เสรมความแขงแรงตาง ๆ ทสงเสรมใหเกดการยดตดทดขน
ระหวางพออเคและเรซนคอมโพสต และยงคงคณสมบต
เชงกลทดภายหลงการปรบสภาพพนผว
บทสรป ภายใตขอบเขตการศกษานสรปไดวาการปรบสภาพ
พนผวดวยกรดซลฟรกความเขมขนทสงขนท�าใหพนผว
พออเคเกดรพรนทมากขนและจะพบลกษณะโครงรางตาขาย
เมอใชกรดซลฟรกความเขมขนรอยละ 98 ซงสงผลท�าใหคา
ความแขงผวระดบจลภาคแบบวกเกอรสของกลมกรดซลฟรก
รอยละ 98 ลดลงและมคาต�าทสดอยางมนยส�าคญ กลาวได
วามการสญเสยคณสมบตเชงกลซงอาจสงผลตอความทนทาน
ของวสดบรณะภายใตสภาวะสงแวดลอมในชองปาก ดงนน
การเลอกใชวธการปรบสภาพพนผวดวยกรดซลฟรกความ
เขมขนทต�าลงอาจชวยลดการเกดปญหาดงกลาว อยางไร
กตามควรมการศกษาเพมเตมเกยวกบการทดสอบคณสมบต
เชงกลประเภท อน ๆ เพอหาวธการปรบสภาพพนผวดวย
กรดซลฟรกความเขมขนและระยะเวลาทเหมาะสมตอชนด
พออเคทมวสดเสรมความแขงแรงแตกตางกนและใหความ
แขงแรงยดตดทดระหวางพออเคและเรซนทางทนตกรรม
ตอไป
กตตกรรมประกาศ การศกษาครงนไดรบทนอดหนนการวจยจากคณะ
ทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ขอขอบคณ ดร.
ธนพฒน ศาสตระรจ นกวจย ศนยวจยทางทนตแพทยศาสตร
คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม และนายสขแกว
ค�าเมองสา เจาหนาทภาควชาฟสกสและวสดศาสตร คณะ
วทยาศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม ทใหค�าแนะน�าในการใช
เครองมอและอปกรณในงานวจยครงน
เอกสารอางอง 1. Kurtz SM, Devine JN. PEEK biomaterials in trauma,
orthopedic, and spinal implants. Biomaterials 2007;
28: 4845-4869.
2. Kurtz SM. PEEK Biomaterial Handbook. 1th ed.
Massachusetts; Elsevier; 2012: 2-4.
3. Chu XX, Wu ZX, Huang RJ, Zhou Y, Li LF.
Mechanical and thermal expansion properties of glass
fibers reinforced PEEK composites at cryogenic
temperatures. Cryogenics 2010; 50: 84-88.
4. Celina M, Gillen KT, Malone GM, Clough RL, Nelson
Jr WH. Polymer materials and component evaluation
in acidic-radiation environments. Radiat Phys Chem
2001; 62: 153-161.
5. Zhang Z, Breidt C, Chang L, Friedrich K. Wear of
PEEK composites related to their mechanical
performances. Tribol Int 2004; 37: 271-277.
6. Almasi D, Izman S, Assadian M, Ghanbari M, Abdul
Kadir MR. Crystalline ha coating on peek via chemical
deposition. Appl Surf Sci 2014; 314: 1034-1040.
86ชม. ทนตสาร ปท 38 ฉบบท 3 2560 CM Dent J Vol. 38 No. 3 2017
7. Stawarczyk B, Eichberger M, Uhrenbacher J, Wimmer
T, Edelhoff D, Schmidlin PR. Three-unit reinforced
polyetheretherketone composite FDPs: influence of
fabrication method on load-bearing capacity and
failure types. Dent Mater J 2015; 34: 7-12.
8. Stawarczyk B, Beuer F, Wimmer T, Jahn D, Sener B,
Roos M, et al. Polyetheretherketone-a suitable
material for fixed dental prostheses. J Biomed Mater
Res Part B 2013; 101: 1209-1216.
9. Costa-Paula S, Torrents-Nicolas J, Brufau de Barbera
M, Cabratosa-Termes J. Use of polyetheretherketone
in the fabrication of a maxillary obturator prosthesis:
a clinical report. J Prosthet Dent 2014; 112: 680-682.
10. Najeeb S, Zafar MS, Khurshid Z, Siddiqui F.
Applications of polyetheretherketone (PEEK) in oral
implantology and prosthodontics. J Prosthodont Res
2016; 60: 12-19.
11. Schmidlin PR, Stawarczyk B, Wieland M, Attin T,
Hämmerle CHF, Fischer J. Effect of different surface
pre-treatments and luting materials on shear bond
strength to PEEK. Dent Mater 2010; 26: 553-559.
12. Fuhrmann G, Steiner M, Freitag-Wolf S, Kern M.
Resin bonding to three types of polyaryletherketones
(PAEKs)-durability and influence of surface condi-
tioning. Dent Mater 2014; 30: 357-363.
13. Hallmann L, Mehl A, Sereno N, Hämmerle CHF. The
improvement of adhesive properties of PEEK through
different pre-treatments. Appl Surf Sci 2012; 258:
7213-7218.
14. Stawarczyk B, Jordan P, Schmidlin PR, et al. PEEK
surface treatment effects on tensile bond strength to
veneering resins. J Prosthet Dent 2014; 112: 1278-
1288.
15. Sproesser PR, Uhrenbacher J, Eichberger Ma, Roos
M, Stawarczyk B. Work of adhesion between resin
composite cements and PEEK as a function of etching
duration with sulfuric acid and its correlation with
bond strength values. Int J Adhes 2014; 54: 184-190.
16. Sproesser O, Schmidlin PR, Uhrenbacher J, Roos M,
Gernet W, Stawarczyk B. Effect of sulfuric acid etching
of polyetheretherketone on the shear bond strength to
resin cements. J Adhes Dent 2014; 16: 465-472.
17. Zhou L, Qian Y, Zhu Y, Liu H, Gan K, Guo J. The
effect of different surface treatments on the bond
strength of PEEK composite materials. Dent Mater J
2014; 30: 209-215.
18. Uhrenbacher J, Schmidlin PR, Keul C, et al. The effect
of surface modification on the retention strength of
polyetheretherketone crowns adhesively bonded to
dentin abutments. J Prosthet Dent 2014; 112: 1489-1497.
19. Kern M, Lehmann F. Influence of surface conditioning
on bonding to polyetheretherketone (PEEK). Dent
Mater 2012; 28: 1280-1283.
20. Stawarczyk B, Bahr N, Beuer F, et al. Influence of
plasma pretreatment on shear bond strength of self-ad-
hesive resin cements to polyetheretherketone. Clin
Oral Investig 2014; 18: 163-170.
21. Wilson A, Jones I, Salamat-Zadeh F, F Watt J. Laser
surface modification of poly(etheretherketone) to
enhance surface free energy, wettability and adhesion.
Inter J Adhes Adhes 2015; 62: 69-77.
22. Goyal RK, Tiwari AN, Negi YS. Microhardness of
PEEK/ceramic micro- and nanocomposites: correlation
with Halpin–Tsai model. Mater Sci Eng 2008; A491:
230-236.
23. Koch T, Seidler S. Correlations between indentation
hardness and yield stress in thermoplastic polymers.
Strain 2009; 45: 26-33.
24. Fu SY, Feng XQ, Lauke B, Mai YW. Effects of particle
size, particle/matrix interface adhesion and particle
loading on mechanical properties of particulate–polymer
composites. Composites Part B 2008; 39: 933-961.
25. Goyal RK, Madav VV, Pakankar PR, Butee SP. Fab-
rication and properties of novel polyetheretherketone/
barium titanate composites with low dielectric loss. J
Electron Mater 2011; 40: 2240-2247.
87ชม. ทนตสาร ปท 38 ฉบบท 3 2560 CM Dent J Vol. 38 No. 3 2017
26. Yusof AHM, Amin MAM, Ismail AF, Anam MN,
Mahmud NAN. Fabrication and effect of sulfonated
poly(etheretherketone) with Cloisite15A nanoclays
for microbial fuel cell application. Int J Sust Con Eng
Technol 2013; 4: 63-74.
27. Kabir MM, Wang H, Lau KT, Cardona F. Chemical
treatments on plant-based natural fibre reinforced
polymer composites: an overview. Composites Part
B 2012; 43: 2883-2892.
28. Friedrich K, Zhang Z, Schlarb AK. Effects of various
fillers on the sliding wear of polymer composites.
Compos Sci Technol 2005; 65: 2329-2343.
29. Keul C, Liebermann A, Schmidlin PR, Roos M, Sener
B, Stawarczyk B. Influence of PEEK surface
modification on surface properties and bond strength
to veneering resin composites. J Adhes Dent 2014;
16: 383-392.
30. Silthampitag P, Chaijareenont P, Tattakorn K, Ban-
jongprasert C, Takahashi H, Arksornnukit M. Effect
of surface pretreatments on resin composite bonding
to PEEK. Dent Mater J 2016; 35: 668-674.
31. Gao S, Gao S, Xu B, Yu H. Effects of different pH-
values on the nanomechanical surface properties of
PEEK and CFR-PEEK compared to dental resin-based
materials. Materials 2015; 8: 4751-4767.
32. Dandy LO, Oliveux G, Wood J, Jenkins MJ, Leeke
GA. Accelerated degradation of Polyetheretherketone
(PEEK) composite materials for recycling applica-
tions. Polym Degrad Stab 2015; 112: 52-62.
33. Chemical Resistance Chart EPM, Rosemount, 6021
Innovation Blvd Shakopee, Minnesota 55379, United
States.
88ชม. ทนตสาร ปท 38 ฉบบท 3 2560 CM Dent J Vol. 38 No. 3 2017