Uit:InspiratieverslagvandelerendenetwerkenKleinekinderen,grotekansen.Hefbomennaarrijkekansen.Deleraarénlerarenopleidermakenhetverschil.
Beeldvorming
GeraaktwordenHefboom‘ontmoeten–ondergedompeldworden’
Ondergedompeldwordenindewereldvankansarmoedeensocialeuitsluitingzorgtvoorbeklijvendeervaringen,somsvooreenschokeffect.Ofjenustudent,docent,kinderbegeleider,kleuterjuf,…bent,‘aandenlijve’ondervindenwatmaatschappelijkeuitsluitingmetdewaardigheidvaneenmensdoet,iseenkrachtigehefboomvooreendiepgaanderempathischvermogen.
Belangrijkevoorwaardeisdatookdetweeanderehefbomenvanditkernthema‘Beeldvorming’erdirectopaansluiten.Erzijnimmersenkelekadersenconceptennodigomervaringenteduideneneenplaatstegeven.Daarnaastzijnsterkemethodesnodigdieervaringenenemotieskunnenomzetteninaangepastbegeleidingsgedrag.
Uit:InspiratieverslagvandelerendenetwerkenKleinekinderen,grotekansen.Hefbomennaarrijkekansen.Deleraarénlerarenopleidermakenhetverschil.
1–Docenten-enstudentenstages:doorleefdprogrammaDiverselerarenopleidingendompelendocentenen/ofstudentenonderindewereldvanarmoedeenuitsluiting.Datblijkentelkenskrachtigemomentenenervaringenopteleverendiebeideactoreninbewegingzettenomdiepernatedenkenovereigenhandelenenreflecteren.NeleVanHemel,lector,stagecoördinatorentrajectcoachbijUCLLDiest-Heverlee,gaftoelichtingbijhetopzettenvansensibiliserendeervaringstrajectenvoordocentenenstudenten.
Inhetproject“‘tSchoolisvaniedereen”1zetteUCLLeenzoektochtinnaarhoeindelerarenopleidinghetomgaanmetdiversiteiteninhetbijzondermetkwetsbarekinderenzowelinhet‘verborgen’(‘hidden’)alshetexplicietecurriculumnaarbovenkanlatenkomen.ZesteldenditvoorophetLerendNetwerklvan23maart2017.Indeacademiejaren2014en2015kregenzoweldocentenalsstudenteneen‘sensibiliserendervaringstraject’aangeboden,metontmoetingskansenrondarmoedeengelijkekansen.Expertenvanwelzijnsorganisatiesenervaringsdeskundigen–i.c.vanorganisatieszoals’tLampekeinLeuven–zettenermeehunschoudersonder.
Hetdoelwaseenmeervandiversiteitdoorleefdlesprogrammaenlesgevenvandocenten,inhetbijzondermeeraandachtvoorderelatiefonzichtbareproblematiekvankansarmoede.Delerarenopleidingwouopdiemanierookkritischreflecterenopdepijnpunteninheteigenaanbodencurriculum.
1Meerinfo:http://tschoolisvaniedereen.weebly.com/
Uit:InspiratieverslagvandelerendenetwerkenKleinekinderen,grotekansen.Hefbomennaarrijkekansen.Deleraarénlerarenopleidermakenhetverschil.
Bijzonderaandezetrajectenvoordocentenenstudentenwasdeuitgebouwdekwaliteitscontrole.Metanderewoorden:devoorbereidingenrealisatievaneeneffectmetingronddedocentenstage,endevoorbereidingenrealisatievaneenpre-enpostmetingm.b.t.debewustwordingbijstudentenvandeaanwezigheidvankinderenuitdekansarmoede.Effectmetingbijdocenten
“Heefthettrajecteensensibiliserendeffectophetdenken/voelen/handelenrondkansarmoedealsburgerenalsdocent?”Metdezevraagwerdendebetrokkendocentenuitgenodigdomheteffectvandestagestebeschrijven.Deeffectenzijnalsvolgtsamentevatten.Enkelequotesgeveneenbeeldvandeeffecten:
a-EenaangescherptbewustzijnDelectorenbenoemden‘bewustzijn’of‘ikbenmebewustervan...’inelkinterviewspontaanalseffect.
b-Eigenachtergrondmeerinvraagstellen“Ikzalnumeerdenkenbijkansarmemensen‘daarziteenverhaalachter’.Ookkijkikandersnaarmezelfalsmiddenklasser,datvooraleigenlijk,waarikmesitueer.Waaromikbepaaldedingendenkbijvoorbeeld.Hoesneljeeigenlijkkijktvanuitjouweigenkader.Ikstelookmijneigenkadermeerinvraag.”
c-Opvallendminderclichébeelden“Meestalgajeervanuitdatmenseninkansarmoedeopdeeenofanderemaniereenfouteinvesteringhebbengedaan.Ofzezijnweggegaanthuisomdathetnietgingenzijndannaar’tOCMWgegaan.Ofzoalsvluchtelingen:jelaatallesachterendanhebjesowiesoniks.Maareigenlijkhebiknooitgedachtdathetvanuitdeopvoedingzelfzoukomen.Datdeopvoedingookeenmogelijkheidisominkansarmoedeterechttekomen.Omdatjevelevaardighedengewoonnooitgeleerdhebt.”
d-Meerinlevingenrespectvoordecomplexiteitvanarmoede
Uit:InspiratieverslagvandelerendenetwerkenKleinekinderen,grotekansen.Hefbomennaarrijkekansen.Deleraarénlerarenopleidermakenhetverschil.
“Ikzoukansarmoedegedefinieerdhebbenalseentekortaanfinanciënmaarnietruimergezienhebbenalseenstukchaos,weinigstructuur,alsietsdateenweerslaggeeftopalledomeinenvaneenpersoonofzijnomgeving.Ikdacht:‘Datkantochgeenvicieuzecirkelzijn.Jemoetertochopeengegevenmomentuitgerakenalsjedejuistepadenbewandelt’.Maarhetisblijkbaarnietaltijdzoevidentalsjedenkt.”
e-Meerkadersgekregenomhunintuïtiesteduiden“Ikkijknunietandersnaarmensenindekansarmoedemaarwelbewusterdenkik.Ikbenmijveelbewustervandedingen.Entochook...misschienhebikeenaantaldingenintuïtiefaangevoeldenhadikdaartoengeenwoordenvoor;terwijlikdatnumeerkankaderen.Datiknuweet,hetprincipevanhetperspectiefvandeanderintenemen,datwedatmetstudentenmisschienookvakermoetendoen,lerenomuitjeeigenreferentiekadertetreden.Datikdatnugewoonbewusterdoeeninmeerderedingen.”
Effectmetingbijstudenten
Destudentenkondengesprekkenvoerenmetondermeerervaringsdeskundigeninkansarmoedeenvluchtelingen,kregenindividueleengroepsopdrachtenrondkansarmoedeaangebodenenverwiervenbasisinzichtenviaverschillendemethodieken.Onderstaandequotesgeveneenbeeldvanheteffectopstudenten:a–Meerpositieveenruimerekijkopkansarmoede
“Ikvindheteigenlijkmoeilijkomtezeggen.Misschiendekijkopdewereld?Jemoeteraltijdaandenkendatiemandmisschienweleenandereachtergrondheeftdanjeopheteerstezichtdenkt.”“Alsjezohoortwaterachterdiepersoonzit,dankunjejeerbeterinverplaatsen.Danhebjedaarookmeerrespectvoor.”
b–Eenverschuivinginhetdenken:! Inhetkijkennaarkansarmoede,! vanoppervlakkigeoplossingennaarmeerdoordachteenduurzamereoplossingen,! vaneengevoelvanmachteloosheidnaar‘wekunnendecirkelhelpendoorbreken’,! metbetrekkingtotderolvandekleuteronderwijzer,! hettaboehelpendoorbreken.“Jemagernietaltijdvanuitgaandatiedereenalleskanmeenemen.Datnietiedereenallesheeft.Dekleuteronderwijzerzeitegenmij:‘Hetisgoeddatjezelfveeltassenbijhad,maarjehadhetookkunnenvragenaandekleuters’.Maardatisjuistwatikwildevermijden,omdatwenetindiedriedaagsehaddengeziendatdatnietgoedis.Hetisduidelijkdatnognietiedereenhetbeseft.”
OndertussenkendehetprojecteenvervolginmeerdereteamsaandeUCLL.Hetwordtinelkacademiejaaropvraagaangebodenalsnavormingvoorteamsinbasisonderwijsofsecundaironderwijs.Deinzichtenuithetproject“’tSchoolisvaniedereen”werdenvertaaldinhetcurriculumvanUCLeuven.Eennieuweleerlijnwaarbijervanafdeeerstedagindeopleidingoogisvoorhetomgaanmetdiversiteitwerduitgezet.
Uit:InspiratieverslagvandelerendenetwerkenKleinekinderen,grotekansen.Hefbomennaarrijkekansen.Deleraarénlerarenopleidermakenhetverschil.
“Zegniettesnel:‘Kansarmeouderszijnnietgeïnteresseerd'”
Demeestelerarenkomenzelfuiteenmiddenklassengezin.JufSarahniet.Thuishaddenzehetnietbreedenzemaaktehetallemaalmee:descheidingvanhaarouders,hetoverlijdenvanhaarvader,schuldenendeurwaarders…OndanksallesmaakteSarahdeoverstapvanhetberoepsonderwijsenwerdzekleuterjuf.“Hetleverdemeenkelespecialeantennesopwaarmeeikkijknaarkleuters.”LeeshetinKlasse.www.klasse.be
2–MeteenervaringsdeskundigevoordeklasIndiverseopleidingen–SociaalWerk,Lerarenopleiding,…-wordtgeëxperimenteerdmethetlesgevenintandem:eendocenteneenervaringsdeskundigeinarmoedegevensameneenvolledigopleidingsonderdeel.KristelDriessensenCindyVanGeldorp,resp.docente-onderzoeksterbij‘Bind-Kracht’,KareldeGrote-hogeschoolenervaringsdeskundige–brachtenophetLerendNetwerkvan4mie2017,hunervaringenbinnen.Hetdoelvanhetwerkenintandemisomlerareninopleidingteversterkenenondersteuneninkrachtgerichtwerkenmetmenseninarmoede.
Bind-Krachtvertrektvanenkeleuitgangspunteninhetwerkenmetmenseninarmoede.Eénervanishetverbindendenversterkendwerken,indialoogmetmensendieuitsluitingsmechanismen,racismeendiscriminatiedagelijkservaren.Zobouwjeinzichtenopensteljehetleefwereldperspectiefvanmenseninarmoedecentraal.Datlaatjetoeaanaansluitingtevindenbijwatdebetrokkenenzelfbelangrijkvindeninhunleven,bijhundoelstellingenenverwachtingen.DaarnaastprobeertBind-Krachtooksteedsompositievevoorbeeldenindekijkerteplaatsen:aandachtvoorkwetsurenenkrachtenenvoortbouwenopwensen,ondergesneeuwdetalenten,eigenprioriteiten,opwatmensenreedszelfprobeerden.Hetkrachtenperspectiefstaatdaarbijsteedscentraal.
HetwerkenmetervaringsdeskundigenindebasisopleidingisgestartalsinnovatieprojectopdeKareldeGrote-Hogeschool(2014-2015),ineenpartnerschaptussendeopleidingenSociaalWerkenOrthopedagogieenBind-Kracht.DocentenuitdezeopleidingenenBind-Krachtcoacheswerdentandempartnersvooreenvolledigopleidingsonderdeel.Betrokkenen:14docenten,9ervaringsdeskundigen,2Bind-Krachtmedewerkersen620studenten(op2academiejaren).Focuslagophettrainingsvak‘GespreksvoeringinSociaal-cultureelwerk+MaatschappelijkWerk’enhetintegraalvak‘Gezinsgerichtwerkeninorthopedagogie’.Ondertussenwerddezedidactischewerkvormverankerdinbeideopleidingenenwordthetuitgebreidnaarexperimentenindelerarenopleidingenverpleegkunde.
Belangrijkeaandachtspuntenvooreendergelijktandempartnerschap:
• Hetempathischeenhetauthentieke:onbevooroordeeldkunnenkijkenensamenwerken.Openstaanvoorelkaarsvisieenreflexiefkunnenomgaanmetheteigenreferentiekader.Hetisookheelbelangrijkdatdedocentruimtekanlatenvoordedialoogmetdeervaringsdeskundigeendatdeervaringsdeskundigeopeengeduldigemanierindialoogkangaanovervooroordelendiestudentenaanbodlatenkomen.
• Stapvoorstapderelatieopbouwenisbelangrijker.Hetisbelangrijkdatdedocentendeervaringsdeskundigevoldoendetijdnemenomelkaartelerenkennenenvoldoende
Uit:InspiratieverslagvandelerendenetwerkenKleinekinderen,grotekansen.Hefbomennaarrijkekansen.Deleraarénlerarenopleidermakenhetverschil.
samenvoorbereiden.Danweetmenwatmenvanelkaarmagenkanverwachtenenkunnenergerichteafsprakengemaaktwordenzodatdesamenwerkingopeenrespectvolleenvooriedereenveiligemanierkanverlopen.
Deervaringsdeskundigeendedocenthebbenduidelijkverschillenderollen.Dedocentbrengttheorie,kadersenmethodiekaan.Deervaringsdeskundigevultaanvanuitzijn/haarervaringskennis.Hij/zijbrengtvoorbeeldenaan,eencliëntperspectiefofhetperspectiefvanleerlingdiezichuitgeslotenvoeldeofvaneenbezorgdeouder.“Dezebeklijvendeverhalenbrengendetheorietotleven”en“derealiteitindeklas”,stellenstudenteninevaluaties.Daarnaasttoontdedocentzichookalsrolmodel,inhetrespectvolenkrachtgerichtomgaanmeteenpersoonmetuitsluitingservaring.Uitevaluatiesblijktdatstudentendeinzetvanervaringsdeskundigenzeersterkwaarderen2,metheelwatbeklijvendeleerresultatentotgevolg.
Defeedbackvanervaringsdeskundigenophuneigenhandelen,deveranderendekijkophetleveninarmoede,dediepereinzichteninuitsluitingsmechanismen,hetdurvenoefenenineenechtedialoogopbasisvangelijkwaardigheid,brengendeontwikkelingvaneenpositievebasishoudingtenaanzienvankwetsbareleerlingen/ouders/gezinnenopgang.
Sterkelerarenopleiden:stuurzenaareenkansarmgezin
InBrusselleeft41%vandekinderenineengezinmeteeninkomenonderdearmoederisicodrempel.Scholen,begeleidingsdienstenendelerarenopleidingenstaanvooreenenormeprofessioneleuitdaging.Kinderarmoedeaanpakkenbegintbijhetopleidenvansterkeleraren.GesprekmetJaantjeVerbruggen,docentencoördinatorvan‘BoekenbendeaanHuis’,eenvoorleesprojectvanOdiseeBrussel,i.s.m.deVGCendebibvanJette,enmetLienCrabeels,derdejaarsstudentkleuteronderwijs.LeeshetinKlasse.www.klasse.be
2Zieook:DriessensK.&DeClerck,W.(2014),”Ervaringsdeskundigenalstandempartnersinhogeschoolopleidingen”.InWelwijs,jg.25,nr.4,p.30-33.GrafiekuitdepptvanKristelDriessens.
Uit:InspiratieverslagvandelerendenetwerkenKleinekinderen,grotekansen.Hefbomennaarrijkekansen.Deleraarénlerarenopleidermakenhetverschil.
3–AandachtvoorstudenteninarmoedeindeeigenlerarenopleidingNaastwerkenaancompetentiesvanstudenten,willenlerarenopleidingenineigenboezemkijkenwanneerhetom(kans)armoedegaat.Zewillenzelfnadenkenhoezeeigenstudenteninkansarmoedebeterkunnenondersteunenenbegeleidenénhoezetoekomstigeleerkrachtenalsookdeeigenlerarenopleidersadequaatkunnenlerenomgaanmetkansarmoede.InUCLLhebbenAnnVanHoosteenLiesbethSpanjers(beidenlectorenpraktijkonderzoeker)(oud-)studenteninkansarmoedeuitgebreidaanhetwoordgelatenoverdezetopics.
VanHoostebrachtophetLerendNetwerkvan4mie2017deervaringsdeskundigestudentenDannyenJefmee.Dedeelnemersaandeworkshopwerdenuitgenodigdomsamenmethenaandeslagtegaanmetbevindingenuithetonderzoek‘Eenlerarenopleidingenstudenteninkansarmoede:dekrachtengebundeld!’.Hetonderzoekhadtweefocussen:
-focus1:nagaanhoedeopleidingbeterafgestemdkanwordenopstudenteninkansarmoede,opwatzijnodighebbenomdeopleidingtestarten,succesvoltedoorlopenenafteronden;-focus2:vanuitdeexpertiseenervaringsdeskundigheidvan(oud)studenteninkansarmoedenogmeeradequaaten‘doorleefd’invullinggevenaandecompetentie‘omgaanmetkansarmoede’voorstudentenéndocenten.Tijdensdeworkshopwerdspecifiekgefocustophetinvullinggevenaandiecompetentiedoordelerarenopleider.
Welichteneenaantalresultatenmetbetrekkingtotbeidefocussentoe:
Focus1:suggestiesafstemmenvandeopleidingopstudenteninkansarmoede
- Steljeopleidingookvooropplaatsenwaarkansarmeoudersvaakkomen.- Geefrealistischeinfooverbijvoorbeelddekostenvandeopleiding,geefduidelijke
verwachtingenm.b.t.inhoudvandeopleiding.- Voorziedeinformatie‘inclusief’.Datvoorkomtstigmatisering.- Zorgvoorduidelijkefinanciëleinfoopdewebsite.Zorgvoorlaagdrempeligeen
toegankelijkecontactenvoorwiemeerinfowil.- Voorzieruimteengelegenheidommedestudententelerenkennen.Datkanzorgenvoor
eenbredersociaalnetwerkensteunfiguren,wateenmotiverendefactorisomstudiesvoltehouden.
Watbetreftdeomgangvanhogeschool-actorenmetstudenteninarmoede,pleitendestudentenvoorvolgendeinsteken:
Uit:InspiratieverslagvandelerendenetwerkenKleinekinderen,grotekansen.Hefbomennaarrijkekansen.Deleraarénlerarenopleidermakenhetverschil.
Hetistegelijkzinnigomeenervaringsdeskundigeinkansarmoedeinteschakelendiebijelketenemenbeslissingdeinvalshoekvankansarmoedekanbinnenbrengen.Dezepersoonkaneenrolmodelzijnendebrugvormentussendestudentendehogeschool.Jekuntditomkaderenmeteenduidelijkstatuut(bv.rondzwijgplicht).Focus2:goodpracticesrondcompetentie‘omgaanmetkansarmoede’voordelerarenopleiderDocentenzijnnietenkellerarenopleidersmaarzijnzelfookleraarinhunklasmetdestudenten.Zegevennietenkelinhoudendoor,maargaanookmethunstudentenomenhebbenopdiemaniereenvoorbeeldfunctienaarhunstudententoe.Inhetonderzoekwerdenronddecompetentie‘omgaanmetkansarmoede’mogelijkegoedepraktijkenopgevraagdbijlerarenopleiders.Diepraktijkenwerdennaderhanddanvoorgelegdaande(oud-)studenteninkansarmoede,omnategaanofdezeeffectiefalsadequatepraktijkenwerdenbeschouwd.De‘goedbevonden’praktijkenwerdenonderverdeeldinvijfcategorieën:
-‘oogvoorcontext’:maatregelenopmaterieelenfinancieelvlakomkostentedrukken(zieafbeelding)-‘veiligleerklimaat’:luisterenenempathietonen,openenauthentiekzijn,eenwaarderendehoudingtenopzichtevanstudenten-‘begeleidingopmaat’:praktischeondersteuninggevenenrekeninghoudenmetdepersoonlijkecontextvanstudenten-inzettenop‘kwalitatieveinteracties’tussenallestudenten-‘positiefbenaderenvankansarmoede’:nietenkelkijkennaarproblemenvanstudenteninkansarmoede,maarookfocussenophunkrachten.
Uit:InspiratieverslagvandelerendenetwerkenKleinekinderen,grotekansen.Hefbomennaarrijkekansen.Deleraarénlerarenopleidermakenhetverschil.
Citaatvaneenstudentdieaanditonderzoekdeelnam:
“Hetwasheelfijnomdeeltenemenenomtewetendatdaardooranderestudentengeholpenkunnenworden.Fijndatdetijdgenomenwerdommetelatenuitspreken,anderskomthetverhaalniet.Ikvoeldemeechtpartnerinhetonderzoekengeenonderzoeksobject.Hetenthousiasmevandeonderzoekerswerkteookaanstekelijkenwaseenhartonderderiem!”
Alleresultatenvanhetonderzoekkunjevindenop:http://kansenvoorhogeronderwijs.site90.net/(doorklikkennaarPWO-project).