EBALUAZIO-TXOSTENA
ELIKADURA-SUBIRANOTASUNARI
BURUZKO EREDUZKO ESPERIENTZIA
HEGO IPAR IKASTETXETAN
(EPSA)
ELIKADURA-SUBIRANOTASUNARI BURUZKO EREDUZKO ESPERIENTZIA
HEGO IPAR IKASTETXETAN: EPSA-REN EBALUAZIOA
Aurkibidea
Proiektuaren ardura duten erakundeen aurkezpena
Proiektuaren deskribapena: Elikadura-burujabetzari buruz Iparraldeko eta
Hegoaldeko ikastetxeetan landutako esperientzia pilotuaren ebaluazioa
Ebaluazioaren helburua
Ikastetxeetan egindako jardueren xehetasunak
Parte hartu duten ikastetxeak
Parte-hartzaileen taula banandua
Irakasleen prestakuntza
Ikasleekin egindako tailerrak
EBALUAZIO-TXOSTENAK
Irakasleak
Elikadura-burujabetzari buruz dakitenari buruzko galdera-sorta
Irakasleentzako prestakuntza bereziaren asebetetze-mailari buruzko galdera-sorta
Jarduera guztiei buruzko galdera-sorta orokorra
Ikasleak
Elikadura-burujabetzari buruz dakitenari buruzko galdera-sorta
Aurkezpen-tailerraren asebetetze-mailari buruzko galdera-sorta
Bideo-konferentzia bidez egindako tailerraren asebetetze-mailari buruzko galdera-
sorta
Jarduera guztiei buruzko galdera-sorta orokorra
Familiak
Elikadura-burujabetzari buruz dakitenari, kontsumo-ohiturei eta nekazaritza-
ekoizpeneko esperientziei buruzko galdera-sorta
Ikasleekin eta haien senideekin egindako jardueraren asebetetze-mailari buruzko
galdera-sorta
Ebaluazioaren ondorioak
1. eranskina
3. tailerra egin eta gero, Intxaurrondo Hegoa ikastetxeko ikasleek osatutako txostena.
Zein iritzi dute gure familiek?
3. orr.
4. orr.
5. orr.
6. orr.
6. orr.
6. orr.
7. orr.
8. orr.
12. orr.
13. orr.
15. orr.
22. orr.
28. orr.
41. orr.
43. orr.
52. orr.
56. orr.
61. orr.
75. orr.
77. orr.
89. orr.
93. orr.
3
PROIEKTUAREN ARDURA DUTEN ERAKUNDEEN AURKEZPENA
Emaús Fundazio Soziala (EFS) Euskal Autonomia Erkidegoan (Espainia) kokatutako irabazi
asmorik gabeko erakunde sozial eta laikoa da. Garapenerako Lankidetza eta Hezkuntza
Saila da gure ataletako bat, eta giza garapen jasangarriaren alde lan egiten du lankidetza-
eta hezkuntza-proiektuen bidez. Hauxe da sail horren egitekoa: injustiziari, pobreziari eta
desjabekuntzari lotutako arazoekin zerikusia duten kausak, ondorioak eta erantzukizun
partekatuak azaleratzea gizartean, nazioarteko antolamendu ekonomikoan pobrezia eta
bazterketa jasaten duten Hegoaldeko herrialde eta pertsonen bizi-baldintzak hobetzeko
helburuz. Sei arlo estrategiko lantzen ditugu: Hegoaldeko ekoizleen egoera, bidezko
merkataritza, kontsumo arduratsua, erosketa publiko arduratsuak, elikadura-burujabetza eta
erantzukizun soziala. Besteak beste, garapenerako hezkuntza lantzen dugu gure sailean,
gure helburua lortzeko tresnarik egokiena iruditzen zaigu eta.
Lambayeque emakumeekiko konpromisoaren (EK) xede nagusia pertsonen garapen
integrala bultzatze da, eta, horretarako, haien jabekuntza, haien eskubideen
errekonozimendua, genero-parekidetasuna eta justizia soziala sustatzen ditugu, proiektu
sozialen bidez komunitatearen garapen jasangarria bultzatzearekin batera. Erakundeak
konpromiso sendoa du egoera kaskarrenean daudenekin, emakumeekin batez ere, eta
garapen jasangarrian oinarritutako berdintasunezko mundu oparoa bultzatzen du. Gaur
egun ingurumen-hezkuntzaren alorrean dihardu, natur ingurunea babestu, kontserbatu eta
sustatzeko garapen parte-hartzailearen bidez. Era berean, sentsibilizazio-proiektuak
garatzen ditu, Hegoaldeko eta Iparraldeko ikastetxeetan lantzen den elikadura-
burujabetzako esperientzia pilotu baten bidez.
Lambayequeko Emaúseko Traperoak gizarte zibileko boluntarioz osatutako erakundea da,
eta Peruko iparraldeko Lambayeque itsasertzeko hirian kokatuta dago. Aita Pierren
inspirazioari jarraiki, Ama Lurraren (Mama Pacha) eta pertsonen arteko elkartasun-printzipio
filosofikoak irmo eta tinko bultzatzea da bere motibazio bakarra. Garapen jasangarriaren
alor sozialean dihardu, bizi-kalitatea alderdi eta esparru guztietan bultzatzen laguntzen
duten baldintza sorta gisa ulertuta garapen hori. Erakundeko teknikariek ingurumenarekiko
kontzientzia eta pertsonen duintasun eta burujabetzarekiko errespetua garatu nahi dituzte,
eta sentsibilizazio-proiektuak eta ingurumen-jardunbideen kudeaketa lantzen dituzte
horretarako, sektore pobreen artean bereziki.
4
PROIEKTUAREN DESKRIBAPENA:
ELIKADURA-SUBIRANOTASUNARI BURUZKO EREDUZKO ESPERIENTZIA HEGO IPAR IKASTETXETAN
Gaur egungo nazioarteko merkataritza-harremanak zeharo bidegabeak dira, multinazional
handiak aberastearekin batera baitituzten milaka pertsona pobreziara bultzatzen dituzte
eta. Horrek berebiziko eragina dauka mundu osoko nekazari-komunitateetan, nekazariok
beren lursailetatik kanporatu eta jatekorik gabe uzten baitituzte. Garapen-eredu bidegabe
hori salatzeko, Vía Campesinak elikadura-burujabetza kontzeptua zabaldu zuen 1996an, eta
honela definitu zuen: “herrialde bakoitzak bere elikagaiak ekoitzi, banatu eta kontsumitzeko
politika eta estrategia jasangarriak finkatzeko duen eskubidea. Horrela, biztanle guztien
elikatzeko eskubidea bermatu nahi da, ekoizpen txiki eta ertainean oinarrituz, nekazariek,
arrantzaleek eta indigenek nekazaritzan eta abeltzaintzan jarduteko, beren produktuak
merkaturatzeko eta landa-inguruneak kudeatzeko dituzten eredu ugariak errespetatuz eta
tokian tokiko kulturak aintzat hartuz, emakumeek esparru horretan garrantzi handiko
zeregina dutela kontuan hartuz betiere”.
Kontzeptu hori landu eta pobrezia eragiten duten kausen inguruko sentsibilizazioa
garatzeko, proiektu hau prestatu dugu, bi fasetan banatuta:
1-) Lehen fasean Euskadiko (Espainia) lau ikastetxetako eta Lambayequeko (Peru) hiru
ikastetxetako irakasle eta ikasleek parte hartzen dute. Aurrerago azalduko ditugun
jardueren bidez, ikasleek elikadura-burujabetzari lotutako kontzeptuak lantzen dituzte eta
beren lanaren berri zabaltzen dute, berariaz prestatutako blog baten bidez. Iparraldearen
eta Hegoaldearen arteko hartu-eman horri esker, jarduerak oso aberasgarriak dira,
munduko beste pertsona batzuekin dituzten bat-etortze eta desberdintasunak ikusteko
aukera ematen baitie ikasleei.
2-) Bigarren fasea irakasleekin lantzen da. Oraintxe ari gara lantzen fase hori eta ez dugu,
beraz, ebaluazio honetan sartu. Hezkuntzara aplikatutako teknologia berriei buruzko
prestakuntza-saio batzuk ematen dira fase honetan. Prestakuntza praktikoa eskaintzen da,
ikasitakoa geroago ikasleekin lantzera bideratuta. Emaúsen laguntza izango dute
horretarako.
5
EBALUAZIOAREN HELBURUA
Proiektuaren inpaktua hobeto ezagutzeko eta finkatutako helburuak lortu ote diren ikusteko
tresna gisa pentsatu dugu ebaluazioa hau.
Elikadura-burujabetzari buruz iparraldeko eta hegoaldeko ikastetxeetan landutako
esperientzia pilotuaren (aurrerantzean EPSA) helburu nagusia gaur egun Iparraldearen eta
Hegoaldearen artean dauden merkataritza-harremanak aldatzea da, elikadura-
burujabetza bultzatuz horretarako, Hego-Ipar-Hego ikuspegia oinarritzat hartuta. Ikuspegi
horretan oinarrituta, elikadura-burujabetzaren aldeko ekintza, estrategia eta jarrerak
bultzatzea da helburu zehatza, eta, horretarako, elikadura-burujabetzaren egoera
aurkezten dugu Iparraldeko eta Hegoaldeko pertsona eta komunitateen garapen
integralerako eredu gisa.
Esperientzia pilotuaren ebaluazioa jasotzen duen txosten hau banatuta, gure
esperientziaren berri zabaldu nahi dugu, ikastetxeek esperientzia horren berri izan eta
beraiek nola landu jakin dezaten. Herritar arruntak areago sentsibilizatzen lagunduko du,
halaber, proiektu hau aitzindaria izan baita, elikadura-burujabetza sendotzeko helburuz eta
teknologia berrietan oinarrituta, Iparraldeko eta Hegoaldeok hezkuntza-komunitateekin
zuzenean lan egiteari dagokionez.
Esperientzia pilotuan parte hartu duten irakasle, ikasle eta familiek erantzundako galdera-
sortak oinarritzat hartuta EFSk prestatutako ebaluazio-txostenek osatzen duten txosten
honen muina. Galdera-sorta horietan elikadura-burujabetzari buruzko ezagutzak eta
jardunbideak jasotzen dira, batetik, eta esperientzia pilotuaren barruan egindako
jarduerekin izandako asebetetze-maila, bestetik. Ez ditugu jarduera guzti-guztien
asebetetze-mailari buruzko txostenak jaso, bestela, txostena luzeegia izango litzateke eta.
Garrantzi gehiena elikadura-burujabetzaren erreferenteei ematea erabaki dugu eta
asebetetzeari buruzko gutxi batzuk eranstea, lagin gisa.
Era berean, tailerrak egin eta hilabete batzuk geroago zabaldutako galdera-sorta
orokorraren bidez denbora igarota parte-hartzaileek barneratuta dituzten ezagutzak eta
esperientziari buruz egin nahi dituzten balorazioak jaso nahi izan dira.
Txostenak taldeka antolatu ditugu: irakasleenak jarri ditugu lehenbizi; ikasleenak, hurrena,
eta familienak, azkenik, senideak ikasleek egindako lanaren luzapena direlakoan.
Ebaluazio-txostenak hobeto ulertu eta interpretatzen laguntzeko, ikastetxe bakoitzak
egindako jardueren laburpentxo bat ekarri dugu hona. Parte-hartzaileen kopurua eta zein
eskolatakoak diren zehaztea ere garrantzitsua iruditu zaigu. Datu horiek guztiak txosteneko
hurrengo atalean jaso ditugu, tailerren deskribapenarekin batera.
6
IKASTETXEETAN EGINDAKO JARDUEREN XEHETASUNAK
Parte hartu duten ikastetxeak
Peruko ikastetxeak
Institución Educativa San Martín
Institución Educativa Antonia Zapata Jordán
Institución Educativa Toribia Castro Chirinos
Euskadiko ikastetxeak
Intxaurrondo Hegoa (Donostia)
J.A. Muñagorri (Berastegi)
Ikasbide (Bilbo)
San Viator (Sopuerta)
Parte-hartzaileen taula banandua
PARTE-HARTZAILEAK SEXUA
GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK
IRAKASLEAK: 31 12 43
Lambayeque guztira 19 10 29
I.E. Toribia Castro Chirinos 02 01 03
I.E. Antonia Zapata Jordan 13 03 16
I.E. San Martín Secundario 04 06 10
Euskadi guztira 12 2 14
Intxaurrondo Hegoa ikastetxea 03 00 03
Muñagorri eskola 02 00 02
Ikasbide ikastetxea 02 00 02
San Viator ikastetxea 05 2 07
IKASLEAK: 394 221 615
Lambayeque guztira 315 138 453
I.E. Toribia Castro Chirinos 03 09 12
I.E. Antonia Zapata Jordan 128 00 128
I.E. San Martín Secundario 125 128 253
Euskadi guztira 79 83 162
Intxaurrondo Hegoa ikastetxea 30 23 53
Muñagorri eskola 08 07 15
Ikasbide ikastetxea 23 22 45
San Viator ikastetxea 18 31 49 Lambayequeko parte-hartzaileak guztira 353 277 708 EHko parte-hartzaileak guztira 91 85 176 PARTE-HARTZAILEAK GUZTIRA 444 362 884
7
IRAKASLEEN PRESTAKUNTZA
HELBURUAK
-Elikadurarekin zerikusia duen arazo baten gaineko ikuspegi orokorra ematea.
-Elikadura-burujabetza egungo garapen-ereduaren alternatiba gisa aurkeztea.
-Ikasleekin egin beharreko tailerrei buruzko jarraibide praktikoak ematea.
-Irakasleek aurretik dakitena ezagutzea.
ESPERIENTZIA AURKEZTEKO METODOLOGIA
EFS/Emaús Lambayequeko bitartekariek informazio-saio bat proposatuko dute, alderdi
hauek lantzeko:
Elikadura-burujabetzari buruz aurretik dakitenari buruzko inkesta bat (5 min)
Egungo egoerari buruzko informazio eguneratua (40 min)
Elikadura-burujabetza kontzeptua aurkeztea (30 min)
Elikadura-burujabetza Euskadin (10 min)
Ikasleekin lantzeko tailerren proposamena (30 min)
Ebaluazio-inkestak (5 min)
Saio honetan EFS/Emaús Lambayequek aurkezpen bat egingo du eta landutako gaiari
buruzko dokumentalak emango dira (aukeran: “janariaren etorkizuna”, “uzta mingotsak”,
“monolaboratza, egia deserosoa” eta “baratzetik lapikora”).
LANDUKO DIREN IDEIA NAGUSIAK
A-) Egungo egoera
-Gaur egungo elikadura alorreko merkatu-sistema (esportaziora bideratutako nekazaritza
intentsiboa) ez da bidezkoa.
-Sistema horrek gosea sortzen du eta komunitateak egoera kaskarragoan uzten ditu
elikadura-krisiei aurre egiteko garaian.
-Egungo sistema jasanezina da ingurumenerako (monolaborantza, transgenikoak,
nekazaritzako erregaiak, petrolioarekiko mendekotasuna…).
-Familiako nekazaritza desagertzea dakar sistema horrek, bai Iparraldean bai Hegoaldean.
-Banaketa-sistemak plusbalioa sortzen du ekoizleei gutxi-gutxi ordaindu eta kontsumitzaileei
asko kobratuta.
-Nazioarteko erakundeek eredu hori bultzatzen dute, multinazionalen eskariei jarraiki, eta
herritarren kontrol demokratikotik kanpo gelditzen da.
B-) Elikadura-burujabetza
-Elikadura eskubidea da, ez negozioa.
-Denentzako adina elikagai daukagu munduan: elikagai horien banaketan dago arazoa,
ez kopuruan.
-Nekazaritzak ezinbesteko betekizun ekologikoa dauka.
-Nekazaritza ekologikoa da nekazaritza intentsiborako alternatiba.
-Eredu “burujabe” batera aldatzea posible da orain eta hemen.
-Alternatibak: kontsumo-taldeak, azoka ekologikoak, herriko merkatuak…
-Bertako eta garaiko produktuen garrantzia.
c-) Tailerrak ikasleekin
-Informazio- eta komunikazio-teknologia berrien garrantzi handia.
-Data eta epeen garrantzia. Bateko eta besteko eskola-egutegi desberdinak kontuan hartu.
-Posta elektronikoa izango da gure komunikazio-tresna nagusia proiektu honetan.
8
IKASLEEKIN EGINDAKO TAILERRAK
1. TAILERRA: ESPERIENTZIA EZAGUTZEN ETA ZER DA ELIKADURA-BURUJABETZA?
HELBURUAK
-Ikasleei proiektua aurkeztea.
-Ikasleak beste ikastetxe batzuetako ikasleekin harremanetan jartzea blogaren bidez.
-Ikasleak elikadura-burujabetza kontzeptuarekin ohitzea.
ESPERIENTZIA AURKEZTEKO METODOLOGIA
Irakasleak edo EFS/Emaús Lambayequeko tailerreko bitartekariak proiektuaren nondik
norakoak azaltzen ditu power point aurkezpen bat proiektatu edo fotokopiatan banatuta.
Horrekin batera, parte hartzen duten gainerako ikastetxeen berri eman eta proiektuak
aurrera egin ahala osatuko diren urratsak eta materialak iragartzen ditu (30 min).
Jarraian, ikasleei argazki bat egin eta lerro batzuk idazteko eskatzen zaie, beren burua
aurkezteko beste ikastetxeetako ikasleei. Taldea bi multzotan banatu daiteke: multzo batek
taldearen berri emango du bi lerrotan, eta besteak bizi diren herriaren berri beste bi lerrotan.
Argazkia eta idatzitakoa blogean jartzen dute, parte hartzen duten gainerako eskolek ikusi
dezaten (30 min).
ELIKADURA-BURUJABETZA KONTZEPTUA AURKEZTEKO METODOLOGIA
Definizioa eman eta kontzeptua azaltzen zaie ikasleei. Jarraian, bi egoera aurkezten zaizkie
argazkien bidez. Lehenbizikoan elikadura-burujabetzarik eza irudikatzen da, eta
bigarrenean elikadura-burujabetza badagoen egoera bat. Egoera bakoitzean zer ikusten
duten eta bataren eta bestearen artean zein alde dagoen galdetzen zaie ikasleei. Hortik
aurrera, eta multzotan banatuta, multzo bakoitzak horma-irudi edo mural bana egin behar
du egoera horietako bakoitzari buruz. Muralak egindakoan, argazkiak egin eta blogean
jartzen dira (1 h).
1. EGOERA:
Lursail handi bat, eta bertan soja besterik ez dute hazten. Pestizidak eta intsektizidak
botatzen dituzte sail horretan etengabe, hegazkin txiki batzuetatik. Jateko adina ozta-ozta
irabazten duten emakumeek biltzen dute soja-uzta. Soja hori ontziratu eta Europako
herrialde batera bidaltzen da. Han abeltzaintza-instalazio erraldoi batzuetan espazio txiki-
txikietan pilatuta bizi diren behiei ematen zaie jaten. Behi horiek pilatuta bizi direnez,
berehala gaixotzen dira eta horri aurre egiteko antibiotikoak ematen zaizkie. Behiok
akabatu eta gero, supermerkatu handiek okela merke-merke erosi eta garesti-garesti
saltzen digute guri gero. Etxean okela hori prestatu eta jan egiten dugu.
2. EGOERA:
Asko jota zure bizilekutik 30 kilometrora bizi den nekazari-familia bat. Lursailtxo bat dauka eta
fruta, barazkiak eta berdurak hazten ditu bertan. Horrez gain, behi eta olio gutxi batzuk
dauzkate eta baserrian edo landetxean bertan ekoitzitako bazkarekin ematen diete jaten.
Ez dute pestizidarik erabiltzen eta behien simaurra lurra ongarriztatzeko erabiltzen dute, horri
esker, ez dute gai kimikorik erabili behar. Baserriko produktuak inguruko kontsumitzaile-
taldeei saltzen dizkiete zuzenean, haiekin ba ekoizleentzat bai kontsumitzaileentzat bidezkoa
de prezio bat adosten dute.
IRAUPENA GUZTIRA, GUTXI GORABEHERA: 2 ordu
9
2. TAILERRA: BIDEZKOA ALA BIDEGABEA?
HELBURUAK
-Elikadura-burujabetza mundu-mailan zertan den jakitea.
METODOLOGIA
Elikadura-burujabetza modu dinamikoan aurkeztea da tailer honen helburua. Aukeran,
jarduera bera hasi aurretik, “Meatrix, 1. atala” film laburra (4 min) eman daiteke. Jarraian,
paper bana ematen zaie ikasleei. Duela ez asko jan duten ohiko plater bat aukeratu behar
dute denen artean. Platera aukeratutakoan, paperean marraztu egin behar dute. Bakoitzak
bere osagaiak aukeratzen ditu eta galdera batzuk egiten zaizkie osagai horri buruz, galdera
bakoitzerako erantzun batzuk emanez aukeran:
1. galdera: Nondik dator aukeratu duzun produktua?
Erantzunak: a-) Bizi naizen lekutik gertu dagoen baserri/landetxe batetik.
b-) Beste herrialde batetik.
2. galdera: Nola ekoitzita dago produktu hori?
Erantzunak: a-) Baserri/landetxe txiki batean ekoitzi dutenez, ez dute pestizida askorik
erabiltzen, landatzen duten ingurunera egokitzen dira, landatzen duten lurra zaintzen
dute, aurrerago berriz ere landatu ahal izateko.
b-) Enpresa handiek ekoizten dute modu industrialean, pestizida asko
erabiltzen dituzte, berdin zaie non landatu produktu kantitaterik handiena lortzea
baita beren helburua, haziak landatzeko erabiltzen duten lurrari jaramon egin gabe,
lur hori agortzen dutenean lur gehiago erosi eta gauza berdina egingo baitute han
ere.
3. galdera: Produktu horrek zein ondorio eragiten ditu ingurumenean?
Erantzunak: a-) Baserri/landetxe txiki batean ekoizten denez, ez du lurra askorik
kutsatzen, baserri/landetxe familiarretan ez baita pestizida askorik erabiltzen eta
lantzen duten lurra zaintzen dute, gainera. Horrekin batera, bizi naizen lekutik gertu
hazitako produktua denez, garraiatzean ez da askorik kutsatzen (kamioiek,
hegazkinek… isurtzen duten CO2), batetik besterako distantzia txikia baita.
b-) Industrialki ekoizten dute, eta, hortaz, ekoiztean lurra kutsatzen da
erabiltzen diren pestizida, herbizida eta abarren ondorioz. Gainera, produktua nire
herrialdetik kanpokoa denez, asko kutsatzen da, CO2 asko isurtzen baita eguratsera
(kamioiek, hegazkinek…), batetik besterako distantzia handia dela eta.
4. galdera: Produktu horrek pobrezia eragiten du?
Erantzunak: a-) Ez, bizi naizen lekuko familia batek ekoitzi eta kontsumitzaileei
zuzenean saltzen dietelako, dirua poltsikoratzen duten bitartekari askorik gabe.
b-) Bai, produktua bizi naizen lekuko familia batek ekoizten badu ere,
supermerkatuak kontrolatzen dituzten enpresa handien bidez saltzen delako. Janaria
supermerkatuetan erosten dugunez, enpresa horiek nahi duten prezioa jartzeko
boterea dute, eta, hala, elikagaien ekoizleei gutxi ordaindu eta asko erosleoi asko
kobratzen digute, diruaren zati handiena beretzat gordeta.
c-) Bai, produktua beste herrialde batetik datorrenez elikagaien banaketa
kontrolatzen duten enpresa handi askotatik igarotzen da. Enpresa horiek nahi duten
prezioa jarri dezakete.
Galderaz galdera joan behar da, erantzunak komentatuz. Dinamizatzaileak informazioa eta
jarraibideak eman behar ditu, erantzun zuzenera bideratzeko. Era berean, logikoa denari
buruz gogoeta egin behar da, eta egoera hau guztia bidezkoa den ala ez aztertu.
Erantzunak aukeratu ahala, aukeratutako erantzuna irudikatzen duen zerbait marraztu
behar dute paperean, aukeratutako produktuarekin lotuta gezi baten bidez. Horrela, ikasle
bakoitzak bere marrazki-eskema osatuko du (40 min).
10
Amaitutakoan, ondorioak atera behar dituzte, galdera-gidoi honi jarraiki (20 min):
-Bidezkoa al da egoera hau?
-Zeinek ateratzen du irabazia hemen?
-Zein eragin du ingurumenean?
-Eta pertsonengan?
-Logikoa al da egoera hau edo ba al dago gauzak egiteko beste bide logiko eta
bidezkoagorik?
Ondorio horiek mp3 fitxategi batean gorde behar dituzte ordenagailua erabiliz, blogean
jartzeko. Fitxategiaren iraupena 2-3 minutu gehienez (30 min).
IRAUPENA GUZTIRA, GUTXI GORABEHERA: 90 min.
3. TAILERRA: ZEIN IRITZI DUTE GURE FAMILIEK?
HELBURUAK
-Elikadura-burujabetza herri-mailan zertan den ikusteko lehen hurbilpena egitea.
METODOLOGIA
Tailer hau egiteko, inkesta bana emango zaie ikasleei senide heldu bati egiteko (ahal dela
adineko senideei). Erantzunak jaso eta gero gainerako ikaskideen aurrean aurkeztea da
asmoa. Jasotako erantzunak erreferentziatzat hartuta, multzoka elkartu eta elikadura-
burujabetzari buruzko ipuin bat idatzi behar dute. Elkarrizketatu dituzten pertsonek gaur
egungo egoerari buruz azaldutakoa gaur eguneko egoerarekin alderatu dezakete,
kontsumo- eta ekoizpen-ohitura aldakorrei buruz hitz egin dezakete, etab. Ipuinak idazten
amaitzean, blogean jarri behar dute, gainera ikastetxeetako lagunek ere irakurri ahal izan
ditzaten.
IRAUPENA, GUTXI GORABEHERA: ordubete
4. TAILERRA: ZER GERTATZEN DA ATLANTIKOAZ BESTALDERA?
HELBURUAK
-Ikastetxeetako ikasleekin hartu-eman zuzenagoa izatea.
-Elikadura-burujabetzari buruz orain artean sortu diren kontzeptu, iritzi… guztiak mahai-
gaineratzea.
-Desberdintasuna pertsonentzako ezaugarri aberasgarri gisa baloratzen ikastea.
METODOLOGIA
Jarduera honetan “elkarrizketa digital” bat egiten da proiektuan parte hartzen duen beste
herrialde bateko ikastetxe batekin. Elkarrizketa audio eta bideo bidez, nahiz audio bidez
edo txat bidez egin daiteke. “Elkarrizketa digitala” egin aurretik, talde bakoitzak galdera
batzuk prestatu beharko ditu, aldez aurretik jakiteko beste herrialde horretako ikasleei zer
galdetuko dieten.
Tailerra egin aurretik, bideo-konferentziako softwarea instalatu eta probatu beharko dute
irakasleek, Skype eta Ekiga, esaterako. Bi herrialdeetako ordutegiak koordinatu beharko
dira, denbora errealean hitz egin ahal izateko. Bideo-konferentzia egiteko arazorik izanez
gero, mikrofonoak bakarrik erabili daitezke, Skype programarekin, edo Messenger bidez
txateatu, eta kito.
Talde bakoitzak bozeramaile bat edo bi aukeratuko dute, talde osoaren izenean hitz
egiteko.
Jarduera honetan elikadura-burujabetzari buruzko galde-erantzun batzuk trukatuko dituzte
talde bietako bozeramaileek. Beste gai batzuei buruz ere galdetzea dago, ikasleek beste
11
kultura, herrialde eta bizimoduen berri ikasi eta desberdintasunaren bidez aberastu
daitezen.
“Elkarrizketa digitala” amaitutakoan, interesgarrien iruditu zaizkien ideiak bildu eta collage
batean jasoko ditu talde bakoitzak, gero argazki bat egin eta blogean jartzeko.
IRAUPENA, GUTXI GORABEHERA: 2h
5. TAILERRA: LABURBILDUZ…
HELBURUAK
-Esperientziaren eta proiektuaren emaitzak aztertzea.
-Elikadura-burujabetzari lotutako ideia garrantzitsuenak modu dinamikoan laburtzea.
METODOLOGIA
Azken tailerraren helburu nagusia ikasleek ikasitako guztiaren laburpen grafikoa egitea
denez, irakasleak lagunduta, ideia garrantzitsuenak jasotzen dituen bideo bat egitea
proposatzen da. Bideoaren iraupenari dagokionez, ahal dela ez dadila izan bost minutu
baino luzeagoa.
Bideoaren formatua librea da erabat, baina hainbat ideia proposatzen dira:
-Kale-inkestak.
-Abestia (bideoklipa).
-Ikasleek elikadura-burujabetzari buruz egindako spota.
-Ikasleek elikadura-burujabetzari buruz egindako antzezlan/performancea.
-Elikadura-burujabetzari buruzko albistegia.
-...
Bideoa egindakoan, blogean zintzilikatu, beste ikastetxeetako ikasleek ere ikusteko moduan.
IRAUPENA, GUTXI GORABEHERA: 90min.
JARDUERA OSAGARRIAK: TXANGOAK
Jarduera osagarri gisa, txango bat egin daiteke ikasleak elikadura-burujabetza lantzen
duten pertsonekin harremanetan jarri eta, horrela, ikasgelan landu dutena zuzenean
ezagutu ahal izan dezaten. Horretarako, autobusa hartu eta baratze ekologiko bat edo
nekazari-elkarte bat bisitatzera joan daitezke ikasleak, ikastetxearen baldintzen eta unean
uneko aukeren arabera.
12
Ebaluazio-txostenak
Txosten guztietako helburuak orokorrak eta metodologia komuna direnez, alderdi horiek
jarraian jaso ditugu denak batera.
HELBURUAK
Elikadura-burujabetzari buruz iparraldeko eta hegoaldeko ikastetxeetan landutako
esperientzia pilotuaren (EPSA) barruan egindako jarduerak irakasle eta ikasleei zenbateraino
gustatzen zaizkien jakiteko erabiltzen dira asebetetze-mailari buruzko inkestak. Hala,
ikasleekin elikadura-burujabetzari buruzko tailerrak garatzeko irakasleek aldez aurretik
jasotako prestakuntza baloratzen da, batetik. Bestetik, egindako tailerrak ikasleei
zenbateraino gustatu zaizkien jakin nahi dugu. Era berean, inkesta bat egiten da irakasleek,
ikasleek eta ikasleen senideek elikadura-burujabetzari buruz aldez aurretik zenbat dakiten
jakiteko. Ikasle eta ikasleei dagokienez, jarduera guztien amaieran galdera-sorta bat egiten
zaie elikadura-burujabetzari buruz zenbat ikasi duten jakiteko eta esperientzia pilotuari buruz
egiten duten balorazio orokorra ezagutzeko.
Hauek dira inkesten helburu zehatzak:
Parte-hartzaileen asebetetze-maila ezagutzea, egindako jardueretan gehien eta
gutxien gustatu zaizkien alderdiak identifikatuz.
Elikadura-burujabetzari buruz lehen baino gehiago ote dakiten ikustea.
Haien proposamen eta komentarioak jasotzea.
METODOLOGIA
Teknikariek galdera-sorta bat osatzeko eskatzen diete programan parte hartzen dutenei
(irakasle, ikasle, senide eta abarri), elikadura-burujabetzari buruz aldez aurretik zer dakiten
ikusteko. Talde bakoitzak bere galdera-sorta berezia dauka.
Erabilitako metodologiari dagokionez, galdera-sortaren helburua azaldu eta hari buruzko
zalantzak argitzen dituzten teknikariek. Horren ondoren, datuak bildu eta Kalitate Arlora
bidaltzen dituzte, haien azterketa kuantitatibo eta kualitatiboa egin dezaten.
Zenbait kasutan (aldez aurretik dakitenari buruzko galdera-sortak), galderetan ez da
balorazio-eskalarik ageri, galdera irekiak direlako.
Beste batzuetan (asebetetze-mailari buruzko galdera-sorta) balorazio-eskala hau agertzen
da inkestako galderen ondoan:
5 = Oso ondo; 4 = Ondo; 3 = Egoki; 2 = Erdipurdi; 1 = Gaizki, 0 = ED/EE
Azkenik, azken galdera-sortetan era askotako galderak jasotzen dira, alderdi kualitatibo eta
kuantitatiboak nahastuta. 1-10 bitarteko eskala bakarrak azken galdera-sorta hauetan
jasotako jarduerarekiko asebetetze-maila orokorra baloratzeko garaian erabiltzen dira.
13
ELIKADURA-SUBIRANOTASUNARI
BURUZKO EREDUZKO ESPERIENTZIA
HEGO IPAR IKASTETXETAN
(EPSA)
IRAKASLEEN EBALUAZIO-TXOSTENA
1. ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ DAKITENARI BURUZKO GALDERA-SORTA
2. IRAKASLEENTZAKO PRESTAKUNTZA BEREZIAREN ASEBETETZE-MAILARI BURUZKO
GALDERA-SORTA
3. JARDUERA GUZTIEI BURUZKO GALDERA-SORTA OROKORRA
15
IRAKASLEEN EBALUAZIO-TXOSTENA
ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ IPARRALDEKO ETA HEGOALDEKO IKASTETXEETAN LANDUTAKO ESPERIENTZIA PILOTUA
1. Elikadura-burujabetzari buruz dakitenari buruzko galdera-sorta
DATU OROKORRAK
1. Jasotako erantzun kopurua
Peruko ikastetxeetako 7 galdera-sortatako eta Euskadiko (Bizkaiko eta Gipuzkoako bina
ikastetxetako) 13 galdera-sortatako datuak ebaluatu ditugu. Guztira, 20 galdera-sorta.
2. Parte-hartzaileen sexua
Peruko ikastetxeak Gizon
kop.
Emakume
kop. Euskadiko ikastetxeak
Gizon
kop.
Emakume
kop.
San Martín 1 1 Intxaurrondo Hegoa 3
I.E. Antonia Zapata Jordán 1 2 J.A. Muñagorri 2
Toribia Castro Chirinos 1 1 Ikasbide 1
San Viator 5 2
GUZTIRA 3 4 5 8
Gizon
kop.
Emakume
kop. GUZTIRA
Peruko ikastetxeak 3 4 7
Euskadiko ikastetxeak 5 8 13
16
Galdesorten ehunekoa. PERÚ
ED/EE
0%
Gizonezkoak
43%Emakumezkoak
57%
Galdesorten ehunekoa. EUSKADI
ED/EE
%0
Gizonezkoak
%38 Emakumezkoak
%62
GUZTIRAED/EE
%0
Gizonezkoak
%40 Emakumezkoak
%60
Euskadiren kasuan, berriz, galdera-sorten % 62
emakumeek osatuak izan dira, eta % 38 gizonek.
Emaitzetan ikusten denez, Perun galdera-sorta osatu dutenen % 43 gizonak ziren, eta % 57 emakumeak.
Parte-harzaileen sexua sexua
Parte-harzaileen sexua sexsexua
17
GALDEREN ZERRENDA
1. Elikadura-burujabetza terminoa entzun/irakurri al duzu inoiz eztabaida politiko, iritzi-
artikulu, eztabaida publiko, albiste edo titularren batean?
1.a. Erantzuna baietz bada: Zure ustez, zer da elikadura-burujabetza?
1.b. Erantzuna ezetz bada: Ondorioztatu ezazu kontzeptu horren esanahia zein izan litekeen,
elikadura-burujabetza terminoak burura dakarzkizun ideietatik abiatuta.
2. X batez markatu zure ustez elikadura-burujabetzarekin zerikusia duten giza
jarduneko esparru eta eremuak.
3. Gure inguruan (Lambayequen/Euskadin) ekoizten diren eta gaur egun galtzear
dauden hamar produktu garrantzitsuenak aipatu.
ERANTZUNEN LABURPENA
1. Elikadura-burujabetza terminoa entzun/irakurri al duzu inoiz eztabaida politiko,
iritzi-artikulu, eztabaida publiko, albiste edo titularren batean?
1. Elikadura-burujabetza terminoa ezagutzen duzu?
EZ
67%
BAI
33%
ED/EE
0%
18
1.a. Erantzuna baietz bada: Zure ustez, zer da elikadura-burujabetza?
PERUKO IRAKASLEEN ERANTZUNAK
Herrialde bakoitzak bere nekazaritza-politika, bere elikadura-politika, bere politika
ekologikoa, soziala… komenigarri zaion moduan definitzeko duen eskubidea (2 erantzun).
Herrialde bakoitzak bere nekazaritza- eta arrantza-ekoizpena kontrolatzeko duen eskubidea
eta bere burua mantentzeko duen ahalmena. Herrialde bakoitzak nekazaritza-ekoizpena bultzatzeko
politika bat garatu ahal izatea eta dena baliagarria izan dadila herritarrak elikatzeko, bertako
produktuetan oinarrituta, kanpotik produktu merkeagoak ekarri behar izan ez dezaten.
EUSKADIKO IRAKASLEEN ERANTZUNAK
Bai. Elikadura-burujabetzak esan nahi du estatu (herri, herrialde…) bat buruaskia dela (guztiz
edo hein handi batean) bere herritarren elikadura kudeatzeko.
Herrialde bakoitzak bere produktuak ekoizten diren lekutik gertuen saldu eta kudeatzen
direla bermatzeko duen ahalmena.
Herrialde bakoitzak, kanpo-presioetatik libre, bere herritarrentzako behar diren elikagaiak
ekoizteko egitasmoa.
Bai. Zuek bidalitako informazio-orrian irakurri nuen. Bertako produktuak ekoitzi eta
kontsumitzea eta horri lotutako gestioen garrantzia.
1.b. Erantzuna ezetz bada: Ondorioztatu ezazu kontzeptu horren esanahia zein izan litekeen,
elikadura-burujabetza terminoak burura dakarzkizun ideietatik abiatuta.
PERUKO IRAKASLEEN ERANTZUNAK
Eskualdeko elikagai guztiak aprobetxatu egin behar dira gure gorputza kutsatu gabe; gauza bera gure
ingurumenari dagokionez.
Bizi garen lekuko elikagaien kontsumoa.
Elikadura-burujabetza: Komunitate batek ekoitzitako jateko produktu guztiak bertakoei bakarrik
dagozkie. Hori dela eta, elikagaion kontsumoari eman behar zaio lehentasuna.
Pertsonek kontsumitzen dituzten elikagai mota eta aukera hautatzeko askatasuna.
EUSKADIKO IRAKASLEEN ERANTZUNAK
Tokian tokiko produktuak kontsumitzea lehentasunez. Nolabaiteko buruaskitasuna.
Elikagai batzuk ezinbestekoak direla eguneroko dietarako.
Eskualde bakoitzak bertan ekoizten eta kontsumitzen diren bertako produktuen gaineko kontrola izan
dezala.
Munduko bazter bakoitzean ekoizten diren jateko produktuak ezagutu, kontsumitu eta sustatzeari
dagokio.
Herrialde desberdinetako produktuak ekoitzi eta saltzeko erabili beharreko baliabideen gaineko
ezagutza, bai eta parte hartzen duten alde guztien irabazi ekonomikoen artean dauden aldeen gainekoa.
Elikadura-burujabetza = bitartekariek prozesuan ez esku hartzea.
19
Elikagaiak munduan banatzeko moduarekin du zerikusia, eta elikagaiok bitartekarien bidez saltzeari.
Prozesu horretan Iparrak irabazten du beti.
Herrialde bakoitza bere burua hornitzeko ahalmena, kudeatzen dituen nekazaritzako elikagaien bidez,
ingurumena kaltetzen ez duten eta aldameneko herrialdeei lehia desleiala egiten ez dien metodoak erabiliz.
Herri gisa produktuak lortu eta haietatik onura ateratzeko ahalmena.
Bakoitzak egokien irizten dion bidetik bideratzea bere elikadura.
2. X batez markatu zure ustez elikadura-burujabetzarekin zerikusia duten giza
jarduneko esparru eta eremuak.
ATALAK Peruko
ikastetxeak Euskadiko
ikastetxeak KOPURUA GUZTIRA
EHUNEKOA
Politika 2 2 4 % 9
Justizia 1 3 4 % 9
Demokrazia 0 0 0 % 0
Giza eskubideak 2 2 4 % 9
Nekazaritza 3 3 6 % 13
Biodibertsitatea 3 2 5 % 11
Ingurumena 2 4 6 % 13
Jasangarritasuna 1 4 5 % 11
Guztiak 4 7 11 % 23
Batere ez 1 0 1 % 2
Besterik 1 1 2 % 4
ED/EE 0 1 1 % 2
20
Elikadura-burujabetzarekin zerikusia duten giza jarduneko
esparru eta eremuak
Politika
8%
Justizia
8%
Demokrazia
0%
Giza eskubideak
8%
Nekazaritza
13%Biodibertsitatea
10%Ingurumena
12%
Jasangarritasuna
10%
Guztiak
23%
Batere ez
2%
Besterik
4%
ED/EE
2%
21
Aurreko balorazioak modu xeheagoan jasotzen dituen koadroa dakarkigu jarraian, ikastetxeena
arabera banatuta.
PERU EUSKADI
San Martín
I.E. Antonia Zapata Jordán
Toribia Castro
Chirinos
Peru GUZTIRA
Intxaurrondo
Hegoa Muñagorri Ikasbide
San Viator
Euskadi GUZTIRA
Politika 1 1 2 1 1 2
Justizia 1 1 1 1 1 3
Demokrazia 0 0 0
Giza eskubideak 1 1 2 1 1 2
Nekazaritza 2 1 3 1 1 1 3
Biodibertsitatea 2 1 3 1 1 2
Ingurumena 1 1 2 2 1 1 4
Jasangarritasuna 1 1 2 1 1 4
Guztiak 2 1 1 4 1 6 7
Batere ez 1 1 0
Besterik 1 1 1 0
ERANTZULEAK GUZTIRA
2 11 6 20 9 0 7 12 28
ED/EE GUZTIRA 20 0 1 1
GUZTIRA 2 11 6 20 9 1 7 12 29
3. Gure inguruan (Lambayequen/Euskadin) ekoizten diren eta gaur egun galtzear
dauden hamar produktu garrantzitsuenak aipatu.
Peruko irakasleek produktu hauek aipatu zituzten, hurrenkera alfabetikoan: algarroboa, altzifrea,
arranoa, berenjena, cun cuna, faiquea, hartz betaurrekoduna, hontza, huanacoa, huerequenquea,
indioilar hegalzuria, intxaurrondoa, kaktusa, kinoa, kotoi arrea, lochea, mahatsa, palo verde zuhaitza, pinua, Txileko sagarra, vichayoa eta zapotea. Algarroboa, indioilar hegalzuria eta kinoa dira gehien
aipatutako produktuak. Ikastetxearen arabera ez dugu nabarmentzeko moduko berezitasunik aurkitu.
Euskadiko irakasleek, berriz, produktu hauek aipatu zituzten, hurrenkera alfabetikoan: azalorea,
antxoak, ardoa, arkumea, arraina, arrautzak, artoa, babarrunak, betiko abeltzaintza eta eratorriak, betiko arrantza, betiko nekazaritza, esnea, fruta, gazta, gaztainak, hegaluzea, letxugak, oilaskoak,
pikillo piperrak, sagarra, , tomatea txerria, zainzuriak. Gehien aipatutako produktua antxoa izan zen, tomatea, artoa eta frutarekin batera. Hemen ere, erantzunak berdintsuak izan ziren ikastetxe
guztietan ere.
22
IRAKASLEEN EBALUAZIO-TXOSTENA
ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ IPARRALDEKO ETA HEGOALDEKO IKASTETXEETAN LANDUTAKO ESPERIENTZIA PILOTUA
2. Irakasleentzako prestakuntza bereziaren asebetetze-mailari buruzko galdera-sorta
DATU OROKORRAK1
1. Parte-hartzaileen sexua
1. Parte-hartzaileen sexua
GIZONEZKOAK
%17
EMAKUMEZKOAK
%58
ED/EE
%25
Grafikoan ikusten denez, galdera-sorta osatu zuten irakasleen % 58 emakumeak ziren, eta % 17,
gizonak. Galdera-sorta egin dutenen % 25ek ez dute sexua adierazi.
DATU ESPEZIFIKOAK2
1. ANTOLAKUNTZA
1.1. Prestakuntza-jarduerari
buruzko informazio orokorra
Batez bestekoa
4.54
1 Ondorengo grafikoetan jasotako emaitzak proiektuan parte hartu duten irakasleen % 65eko laginari dagozkio, ezin izan baitugu Peruko irakasleen asebetetze-mailari buruzko daturik jaso. 2 Gogoan izan behar dugu inkestako galdera gehienei balorazio-eskala hau dagokiela:
5 = Oso ondo; 4 = Ondo; 3 = Zuzen; 2 = Erdipurdi; 1 = Gaizki, 0 = ED/EE
23
1.1. Prestakuntza-jarduerari buruzko informazio orokorra
1.1. Informazio orokorra
%0 %0 %0
%46
%54
%0
GAIZKI ERDIPURDI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE
1.2. Jardueraren iraupena
1.2. Jardueraren iraupena
%0
%100
%0 %0
LABURRA EGOKIA LUZEEGIA ED/EE
2. HEZITZAILEA
2.1. Hezitzailearen ezagutza-maila
2.2. Edukiak ulertarazteko erabilitako metodologia
Batez bestekoa
4.54 4.62
2.1. Hezitzailearen ezagutza-maila
2.1. Hezitzailearen ezagutza-maila
%0 %0
%8
%31
%62
%0
GAIZKI ERDIPURDI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE
Jarduera gidatzen duen hezitzailearen ezagutza-mailari dagokionez, irakasleen % 92ek balorazio ona
eman diote, eta % 8k “egokia” zela esan dute.
Galdera-sorta osatu duten irakasleen % 100ek modu positiboan baloratu
dute jardueran jasotako informazio
orokorra.
Era berean, % 100i zuzena iruditu zaie prestakuntza-jarduera.
24
2.2. Edukiak ulertarazteko erabilitako metodologia
2.2. Erabilitako metodologia
%0 %0
%8
%23
%69
%0
GAIZKI ERDIPURDI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE
Aurreko kasuan bezalaxe, irakasleen % 92ek ondo baloratu dute erabilitako metodologia, eta
% 8entzat “egokia” izan da.
3. PRESTAKUNTZA-JARDUERA
3.1. Prestakuntza-jarduera interesgarria
iruditu zait
3.2. Prestakuntza-jarduerak zer pentsatua eman dit
3.3. Prestakuntza-jarduera erabilgarria iruditu zait
Batez bestekoa
4.38 4.46 3.69
3.1. Prestakuntza-jarduera interesgarria iruditu zait
3.1. Prestakuntza-jarduerarekiko interesa
%0 %0
%8
%46 %46
%0
GAIZKI ERDIPURDI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE
Irakasleen %92entzat jarduera
interesgarria izan da. %8k balorazio
“zuzena” eman dute atal honetan.
25
3.2. Prestakuntza-jarduerak aukera eman ditu Hegoaldeko kontsumo arduratsuari buruz
gogoeta egiteko
3.2. Hegoaldearekiko kontsumo arduratsuari
buruz gogoeta egiteko aukera
%0 %0 %0
%54 %46
%0
GAIZKI ERDIPURDI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE
3.3. Prestakuntza-jarduera erabilgarria iruditu zait
3.3. Prestakuntza-jarduerak egiteko
gaitasuna
%0
%8
%31
%46
%15
%0
GAIZKI ERDIPURDI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE
Atal honetan, prestakuntza-jarduerak
Hegoaldearekiko kontsumo arduratsuari buruz gogoeta egiteko
aukera eman diela esan dute % 100ek.
Azkenik, inkestatutakoen %61ek ondo
edo oso ondo baloratu dute prestakuntza honek heziketarako duen
erabilgarritasuna, eta %31entzat “zuzena” izan da.%8ren iritziz, berriz,
materiala “erdipurdikoa” izan da.
26
4. JARDUERAREN BALORAZIO OROKORRA
4.1. Prestakuntza-jardueran finkatutako helburuen betetze-maila
4.2. Asebetetze-maila orokorra
Batez
bestekoa 4.23 4.31
4.1. Prestakuntza-jardueran finkatutako helburuen betetze-maila
4.1. Prestakuntza-jardueran finkatutako
helburuen betetze-maila
%0 %0
%15
%46
%38
%0
GAIZKI ERDIPURDI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE
Irakasleen % 84ren iritziz bete egin dira prestakuntza-jardueraren helburuak, baina % 15entzat
“erdipurdi” bete dira.
4.2. Asebetetze-maila orokorra
4.2. Asebetetze-maila orokorra
%0 %0
%15
%38
%46
%0
GAIZKI ERDIPURDI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE
Azkenik, inkesta osatu dutenen % 84ek erantzun dute “pozik” edo “oso pozik” zeudela prestakuntza-
jarduerarekin, eta beste % 15entzat, berriz, “egokia” izan da prestakuntza.
27
GALDERA IREKIAK
Irakasleek prestakuntza-jarduerari buruz egindako balorazioak jasotzen dituen galdera-sortan bi
galdera ireki zeuden areago sakondu nahiko lituzketen jasangarritasunari lotutako alderdiei buruz.
Horrez gain, komentario eta proposamenak egiteko aukera ere ematen zen galdera-sorta horretan.
Hona hemen galdera-sortan egindako galderak:
5. Jasangarritasunerako hezkuntzako zein beste alderdi ezagutu nahiko zenuke?
6. Bestelako komentario edo proposamenik:
Nolanahi ere, oraingo honetan, galdera-sorta osatu zutenetatik inork ez zituen galdera irekiak
erantzun.
28
IRAKASLEEN EBALUAZIO-TXOSTENA
ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ IPARRALDEKO ETA HEGOALDEKO IKASTETXEETAN LANDUTAKO ESPERIENTZIA PILOTUA
3. Jarduera guztiei buruzko galdera-sorta orokorra
DATU OROKORRAK3
1. Jasotako erantzun kopurua
23 pertsonak osatutako galdera-sortetako datuak ebaluatu ditugu. Datuok honela banatuta zeuden:
Peruko ikastetxeak Ikasle kop. Euskadiko ikastetxeak Ikasle kop.
I.E. Antonia Zapata Jordán 8 San Viator 7
Toribia Castro Chirinos 2 Ikasbide 1
San Martín 5 GUZTIRA 8
GUZTIRA 15
Hala, hauxe izan da galdera-sorten banaketa jatorriaren arabera:
Galdera-sorten
ehunekoa
Peruko ikastetxeak % 65
Euskadiko ikastetxeak % 35
Galdesorten ehunekoa
Euskadi
%35Peru
%65
3 Gogoan izan behar dugu inkestako galderei balorazio-eskala hau dagokiela:
5 = Oso ondo; 4 = Ondo; 3 = Zuzen; 2 = Erdipurdi; 1 = Gaizki, 0 = ED/EE
29
2. Parte-hartzaileen sexua
Peruko ikastetxeak Gizon
kop.
Emakume
kop. ED/EE GUZTIRA Euskadiko ikastetxeak
Gizon
kop.
Emakume
kop. ED/EE GUZTIRA
Antonia Zapata Jordán 3 3 2 8 San Viator ikastetxea 3 3 1 7
Toribia Castro Chirinos 1 1 --- 2 Ikasbide --- --- 1 1
San Martín 1 --- --- 1 GUZTIRA 3 3 2 8
GUZTIRA 5 4 2 11
Parte-hartzaileen sexua. EUSKADI
Gizonezkoak %37
ED/EE %25
Emakumezkoak %38
Parte-hartzaileen sexua. PERÚ
ED/EE %40
Emakumezkoak %27
Gizonezkoak %33
Hurrengo koadroan galdera-sorta erantzun zuten pertsonen ehuneko osoak jasotzen dira, sexuaren arabera
banatuta:
GUZTIRA
Gizonezkoak %32
Emakumezkoak
%60
ED/EE %8
Grafikoan ikusten denez, Euskadin osatutako galdera-sorten % 38 emakumeek osatu zituzten, eta gainerako % 37 gizonek.
Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 25.
Perun, galdera-sorten % 40 emakumeek erantzun zituzten, eta % 33
gizonek.
Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 40.
30
GALDEREN AURKIBIDEA
1. Jardueraren balorazio orokorra
1.1. Prestakuntza-jardueraren helburuak bete direla iruditzen zait, eta ikasleek ikasi dutela elikadura-burujabetza
zer den.
1.2. Jardueraren iraupena egokia izan da.
2. Hezitzailea
2.1. Hezitzaileak gaiari buruz duen ezagutza sakona da.
2.2. Edukiak ulertarazteko erabilitako metodologia egokia izan da.
a) Gaien aurkezpena
b) Tailerrak
c) Txangoak
d) Skype bidezko hartu-emana
3. Prestakuntza-jarduera
3.1. Prestakuntza-jarduera interesgarria iruditu zait.
3.2. Prestakuntza-jarduerak Peruko eta Euskadiko elikadura-burujabetzari buruz gogoeta egiteko aukera eman
dit.
3.3. Behar besteko gaitasuna daukat proiektuari lotutako prestakuntza-jarduerak egiteko.
4. Jarduerako gaiarekiko interesa
4.1. Egindako jardueren bidez areagotu egin da elikadura-burujabetzari buruz dudan interesa.
4.2. Aurrerantzean gai hau nire irakaskuntzan zeharka txertatzen saiatuko naiz.
4.3. Hori egiteko behar beste informazio dudala uste dut.
5. Ikastetxearen babesa
5.1. Ikastetxearen babesa sentitzen dut proiektu honetan parte hartzeari dagokionez.
5.2. Nire lankide batzuek interesa daukate gai honetan.
6. Ikasleak
6.1. Tailerretan parte hartu duten ikasleek Iparraldeko eta Hegoaldeko herrien artean dauden parekotasun eta
desberdintasunei buruz ikasi dutela iruditzen zait.
6.2. Ikasleek elikadura-burujabetzari buruzko oinarrizko nozioak barneratu dituztela iruditzen zait.
6.3. Ikasitako horrekin ikasleen jarrera aldatu egin dela iruditzen zait.
7. Esan ezazu jarduerak zenbateraino asebete zaituen
8. Zure ustez, zure herrian halako tailer gehiago egin beharko lirateke?
9. Zure ustez, tailer horiek gainerako eskualde eta herrietan ere egin beharko lirateke?
10. Elikadura-burujabetzari lotutako zein beste alderdi ezagutu nahiko zenuke?
11. Zer izan da jardueratik gehien gustatu zaizuna?
12. Zer izan da jardueratik gutxien gustatu zaizuna?
31
ERANTZUNEN LABURPENA
1. Jardueraren balorazio orokorra
Helburuen betetze-
maila Jardueraren iraupena
Batez
bestekoa 3.59 3.82
1.1. Prestakuntza-jardueraren helburuak bete direla iruditzen zait, eta ikasleek ikasi dutela
elikadura-burujabetza zer den.
1.1. Helburuen betetze-maila
%0
%9
%30
%48
%9
%4
OSO GAIZKI GAIZKI ERDIPURDI ONDO OSO ONDO ED/EE
Eh
un
eko
a
Kasu honetan, irakasleen % 57ren iritziz jarduerak bete ditu finkatutako helburuak, eta % 30rentzat betetze-
maila hori “erdipurdikoa” izan da.
Inkesta osatu dutenen % 9ek, aldiz, balorazio “txarra” eman dute atal honetan.
1.2. Jardueraren iraupena egokia izan da.
1.2. Jardueraren iraupena
%0 %0
%30
%52
%13
%4
OSO GAIZKI GAIZKI ERDIPURDI ONDO OSO ONDO ED/EE
Eh
un
eko
a
Bestalde, irakasleen % 65entzat egokia izan da jardueraren iraupena, baina % 30entzat “erdipurdikoa”. Atal hau
erantzun ez dutenen ehunekoa: % 4.
32
2. Hezitzailea
Hezitzailearen
ezagutza Metodologia
Gaien aurkezpena
Tailerrak Txangoak Skype
bidezko hartu-emana
Batez bestekoa
4.21 3.58 3.82 3.86 4.29 2.83
2.1. Hezitzaileak gaiari buruz duen ezagutza sakona da.
2.1. Hezitzaileak gaiari buruz dakiena
%0 %0 %0
%65
%17 %17
OSO GAIZKI GAIZKI ERDIPURDI ONDO OSO ONDO ED/EE
2.2. Edukiak ulertarazteko erabilitako metodologia egokia izan da.
2.2. Metodologia
%0
%9
%30 %30
%13
%17
OSO GAIZKI GAIZKI ERDIPURDI ONDO OSO ONDO ED/EE
a) Gaien aurkezpena
2.2.a. Gaien azalpena
%0 %0
%30
%13
%4
%52
OSO GAIZKI GAIZKI ERDIPURDI ONDO OSO ONDO ED/EE
Bestalde, irakasleen % 43entzat egokia izan da
erabilitako metodologia, baina % 30entzat
“erdipurdikoa”.
Inkesta osatu dutenen % 9ek, aldiz, balorazio
“txarra” eman dute alderdi honetan.
Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 17.
Kasu honetan, irakasleen % 82 balorazio ona
eman dute hezitzaileen ezagutzari buruz.
Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 17.
Gaiak azaltzeko moduari dagokionez, inkesta osatu
dutenen % 65ei egokia edo oso egokia iruditu zaie, eta
% 30i,berriz, “erdipurdikoa”.
Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 4.
33
b) Tailerrak
2.2.b. Tailerrak
%0%4
%22
%48
%17
%9
OSO GAIZKI GAIZKI ERDIPURDI ONDO OSO ONDO ED/EE
c) Txangoak
2.2.c. Txangoak
%0%4
%0
%61
%35
%0
OSO GAIZKI GAIZKI ERDIPURDI ONDO OSO ONDO ED/EE
d) Skype bidezko hartu-emana
2.2.d. Skype bidezko hartu-emana
%26
%13
%0
%26
%13
%22
OSO GAIZKI GAIZKI ERDIPURDI ONDO OSO ONDO ED/EE
Bestalde, irakasleen % 96ek balorazio ona eman
dute egindako txangoei buruz, eta
inkestatutakoen % 4ek, aldiz, “txarra”.
Kasu honetan, irakasleen % 65ek ondo baloratu
dituzte egindako tailerrak, eta % 22en iritziz
“erdipurdikoa” izan da alderdi hau.
Inkesta osatu dutenen % 4ek, aldiz, balorazio
“txarra” eman dute alderdi honetan.
Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 9.
Skype bidezko bideo-konferentziari dagokionez, inkesta
osatu zutenen % 39k balorazio positiboa eman zuten,
eta beste horrenbestek negatiboa.
Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 22.
34
3. Prestakuntza-jarduera
Prestakuntza-jarduera
interesgarria iruditu zait
Prestakuntza-jarduerak zer pentsatua eman dit elikadura-burujabetzari
buruz
Proiektuko jarduerak egiteko prestakuntza
egokia eman dit
Batez bestekoa
4.39 3.65 3.52
3.1. Prestakuntza-jarduera interesgarria iruditu zait.
3.1. Prestakuntza-jardueraren interesa
%0 %0
%9
%43 %48
%0
OSO GAIZKI GAIZKI ERDIPURDI ONDO OSO ONDO ED/EE
3.2. Prestakuntza-jarduerak Peruko eta Euskadiko elikadura-burujabetzari buruz gogoeta egiteko
aukera eman dit.
3.2. Elikadura-burujabetzari buruz gogoeta
egiteko aukera eman dit
%0
%26
%9
%39
%26
%0
OSO GAIZKI GAIZKI ERDIPURDI ONDO OSO ONDO ED/ EE
3.3. Behar besteko prestakuntza daukat proiektuari lotutako prestakuntza-jarduerak egiteko
3.3. Behar besteko prestakuntza jarduerak egiteko
%0 %0
%61
%26
%13
%0
OSO GAIZKI GAIZKI ERDIPURDI ONDO OSO ONDO ED/EE
Bestalde, inkestatutakoen % 65en iritziz
prestakuntza-jarduerak aukera eman die Peruko
eta Euskadiko elikadura-burujabetzari buruz
gogoeta egiteko, eta % 9k berriz “erdipurdi”
baloratu dute alderdi hori.
Inkesta osatu dutenen % 26ek, aldiz, balorazio
“txarra” eman dute alderdi honetan.
Kasu honetan, irakasleen %91ren iritziz jarduerak
interesgarria edo oso interesgarria izan da, eta
%9rentzat “erdipurdikoa”.
Irakasleen % 39ek esan dute behar
besteko prestakuntza zeukatela proiektuko
prestakuntza-jarduerak egiteko. % 9en
iritziz “erdipurdikoa” zen prestakuntza
hori.
35
4. Jarduerako gaiarekiko interesa
Elikadura-
burujabetzarekiko interes handiagoa
Gaia irakaskuntzan sartzeko asmoa
Behar besteko informazioa
Batez bestekoa
3.96 3.83 3.30
4.1. Egindako jardueren bidez areagotu egin da elikadura-burujabetzari buruz dudan interesa
4.1. Jarduerek elikadura-burujabetzarekiko
interesa areagotu dute
%0 %0
%35
%30
%0
%35
OSO GAIZKI GAIZKI ERDIPURDI ONDO OSO ONDO ED/EE
4.2. Aurrerantzean gai hau nire irakaskuntzan zeharka txertatzen saiatuko naiz.
4.2. Gaia irakaskuntzan txertatzea
%0 %0
%43
%30%26
%0
OSO GAIZKI GAIZKI ERDIPURDI ONDO OSO ONDO ED/EE
4.3. Hori egiteko behar beste informazio dudala uste dut.
4.3. Behar beste informazio edukitzea
%0%4
%70
%17
%9
%0
OSO GAIZKI GAIZKI ERDIPURDI ONDO OSO ONDO ED/EE
Inkesta erantzun dutenen % 56ek esan dute gai
hau irakaskuntzan lantzeko asmoa dutela, eta
% 43k “erdipurdi” baloratu dute alderdi hori.
Kasu honetan, irakasleen % 66ren iritziz jarduerak
areagotu egin du elikadura-burujabetzari buruz
zuten interesa, eta % 35rentzat “erdipurdikoa”
izan da alderdi hori.
Irakasleen % 26ek esan dute behar besteko
informazioa zeukatela proiektuko jarduerak egiteko.
%70en iritziz “erdipurdikoa” zen informazio hori.
Inkesta osatu dutenen % 4k, aldiz, balorazio “txarra”
eman dute alderdi honetan.
36
5. Ikastetxearen babesa
Ikastetxearen babesa Lankideak interesatuta
Batez bestekoa 3.61 2.91
5.1. Ikastetxearen babesa sentitzen dut proiektu honetan parte hartzeari dagokionez.
5.1. Ikastetxearen babesa jasotzearen pertzepzioa
%4 %9
%26
%43
%17
%0
OSO GAIZKI GAIZKI ERDIPURDI ONDO OSO ONDO ED/EE
Kasu honetan, irakasleen % 60ek diote ikastetxearen babesa jaso dutela proiektuan parte hartzeko, baina
% 26en arabera “erdipurdikoa” izan da alderdi hori.
Inkesta osatu dutenen % 13k, aldiz, balorazio “txarra” eman dute alderdi honi buruz.
5.2. Nire lankide batzuek interesa daukate gai honetan
5.2. Gainerako lankideen interesa/inplikazioa
%17
%22
%13
%39
%4 %4
OSO GAIZKI GAIZKI ERDIPURDI ONDO OSO ONDO ED/ EE
Bestalde, irakasleen % 43en iritziz, beren lankide batzuek interesa daukate gai honetan, eta % 13ek, “erdipurdi”
baloratu dute alderdi hori.
Inkesta osatu dutenen % 39k, aldiz, balorazio “txarra” eman dute alderdi honi buruz.
Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 4.
37
6. Ikasleak
Iparraren eta Hegoaren arteko parekotasun eta desberdintasunak ikasi
dituzte ikasleek
Elikadura-burujabetzari buruzko oinarrizko nozioak
bereganatu dituzte ikasleek
Ikasleen jarrerak aldatu egin dira
Batez bestekoa 3.33 3.61 3.17
6.1. Tailerretan parte hartu duten ikasleek Iparraldeko eta Hegoaldeko herrien artean dauden
parekotasun eta desberdintasunei buruz ikasi dutela iruditzen zait.
6.1. Iparraldeko eta Hegoaldeko herriei buruzko
nozioak ikasi dituzte ikasleek
%0
%22 %22
%43
%4%9
OSO GAIZKI GAIZKI ERDIPURDI ONDO OSO ONDO ED/EE
6.2. Ikasleek elikadura-burujabetzari buruzko oinarrizko nozioak barneratu dituztela iruditzen
zait.
6.2. Elikadura-burujabetzari buruzko oinarrizko
nozioak bereganatu dituzte ikasleek
%4
%17 %17
%35
%26
%0
OSO GAIZKI GAIZKI ERDIPURDI ONDO OSO ONDO ED/EE
6.3. Ikasitako horrekin ikasleen jarrera aldatu egin dela iruditzen zait.
6.3. Ikasleen jarrera-aldaketari buruzko
irakasleen pertzepzioa
%0
%26
%39
%26
%9
%0
OSO GAIZKI GAIZKI ERDIPURDI ONDO OSO ONDO ED/EE
Bestalde, irakasleen % 61en ustez, ikasleek
elikadura-burujabetzari buruzko oinarrizko nozioak
eskuratu dituzte. % 17ek “erdipurdi” baloratu dute
alderdi hau.
Inkesta osatu dutenen % 21ek, aldiz, balorazio
“txarra” eman dute alderdi honetan.
Irakasleen %47en ustez, tailerretan parte hartu
duten ikasleek Iparraldeko eta Hegoaldeko herrien
arteko parekotasun eta desberdintasunak ikasi
dituzte. Irakasleen %22ek “erdipurdi” baloratu
dute alderdi hau.
Inkesta osatu dutenen % 22ek, aldiz, balorazio
“txarra” eman dute alderdi honetan.
Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: 9%
Azkenik, irakasleen % 35en iritziz, ikasleen jarrera
aldatu egin da elikadura-burujabetza dela eta.
%17ek “erdipurdi” baloratu dute alderdi hau.
Inkesta osatu dutenen % 26ek, aldiz, balorazio
“txarra” eman dute alderdi honetan.
38
7. Esan ezazu jarduerak zenbateraino asebete zaituen, oro har (1etik 10era).
Asebetetze-maila
orokorra
Batez
bestekoa 7.14
8. Zure ustez, zure herrian halako tailer gehiago egin beharko lirateke?
8.1. Zure ustez, zure herrian halako tailer gehiago
egin beharko lirateke?
BAI
%96
EZ
%0
ED/EE
%4
Grafikoan ikusten denez, inkesta erantzun dutenen % 96en iritziz, era honetako tailer gehiago egin beharko
lirateke beren herrian.
Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 4.
9. Zure ustez, tailer horiek gainerako eskualde eta herrietan ere egin beharko lirateke?
9.1. Zure ustez, tailer horiek gainerako eskualde
eta herrietan ere egin beharko lirateke?
B A I
%100
EZ
%0
ED / EE
%0
Kasu honetan, inkesta osatu duten irakasleen % 100ek uste dute tailer horiek beste herri eta eskualde
batzuetan ere egin beharko liratekeela.
39
10. Elikadura-burujabetzari lotutako zein beste alderdi ezagutu nahiko zenuke?
SAN VIATOR ED/EE (8 erantzun)
IKASBIDE ED/EE
ANTONIA ZAPATA
JORDÁN
Lambayequeko elikagaiak zein diren
Elikadura-burujabetza gaian sakontzea (3 erantzun)
ED/EE (3 erantzun)
TORIBIA CASTRO
CHIRINOS ED/EE (2 erantzun)
SAN MARTÍN ED/EE (5 erantzun)
11. Zer izan da jardueratik gehien gustatu zaizuna?
SAN VIATOR Txangoa
ED/EE (6 erantzun)
IKASBIDE Gaia
ANTONIA ZAPATA
JORDÁN
Peruren eta Euskadiren arteko Skype bidezko hartu-eman kulturala (2 erantzun)
Txangoa
Inguruko baliabideak erabiltzea bultzatu duela (2 erantzun)
ED/EE (3 erantzun)
TORIBIA CASTRO
CHIRINOS
Ikasleekin egindako paseoa
ED/EE (erantzun 1)
SAN MARTÍN ED/EE (5 erantzun)
12. Zer izan da jardueratik gutxien gustatu zaizuna?
SAN VIATOR
Tailerrak dinamikoak izan dira eta ikasleek askotan ez zekiten zer egin behar zen. Gainera,
tailer batetik bestera igarotako denbora-tartearen ondorioz eta zenbait ikasleren hezkuntza-premia
berezien ondorioz, batzuetan ez zituzten lehenago egindako jarduerak gogoratzen.
Ordutegiak direla eta, bideo-konferentzia ez egin izana
ED/EE (5 erantzun)
IKASBIDE Taldearen jarrera
Proiektua nik bakarrik bultzatu izana
ANTONIA ZAPATA
JORDÁN ED/EE (8 erantzun)
TORIBIA CASTRO
CHIRINOS ED/EE (2 erantzun)
SAN MARTÍN ED/EE (5 erantzun)
15
41
ELIKADURA-SUBIRANOTASUNARI
BURUZKO EREDUZKO ESPERIENTZIA
HEGO IPAR IKASTETXETAN
(EPSA)
IKASLEEN EBALUAZIO-TXOSTENA
1. ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ DAKITENARI BURUZKO GALDERA-SORTA
2. AURKEZPEN TAILERRAREN ASEBETETZE-MAILARI BURUZKO GALDERA-SORTA
3. BIDEO-KONFERENTZIA BIDEZ EGINDAKO TAILERRAREN ASEBETETZE-MAILARI
BURUZKO GALDERASORTA
4. JARDUERA GUZTIEI BURUZKO GALDERA-SORTA OROKORRA
42
43
IKASLEEN EBALUAZIO-TXOSTENA
ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ IPARRALDEKO ETA HEGOALDEKO
IKASTETXEETAN LANDUTAKO ESPERIENTZIA PILOTUA
1. Elikadura-burujabetzari buruz dakitenari buruzko galdera-sorta
DATU OROKORRAK4
1. Jasotako erantzun kopurua
Peruko ikasleek osatutako 51 galdera-sortatako eta Euskadiko ikasleek osatutako 67 galdera-sortatako datuak
ebaluatu ditugu. 118 galdera-sorta, guztira.
GUZTIRA
Peru
%43Euskadi
%57
Galdutakoak
%0
2. Parte-hartzaileen sexua
Peruko ikastetxeak Gizon kop.
Emakume kop.
GUZTIRA Euskadiko ikastetxeak5 Gizon kop.
Emakume kop.
GUZTIRA
San Martín 11 10 21 Ikasbide --- --- 53
Antonia Zapata Jordán 0 20 20 San Viator --- --- 14
Toribia Castro Chirinos 6 4 10
GUZTIRA 17 34 51 GUZTIRA --- --- 67
4 Txosten honetan Peruko hiru ikastetxetako eta Euskadiko bi ikastetxetako (Ikasbide eta San Viator) emaitzak jaso ditugu
bakarrik, ezin izan baitugu Euskadiko beste bi ikastetxeetako galdera-sortak jaso.
5 Euskadiko bi ikastetxeetako emaitzak ezin izan ditugu sexuen arabera bereizi. Hori dela eta, datu orokorrak eman ditugu
zuzenean.
44
GALDEREN AURKIBIDEA
1. Marraztu eta koloreztatu itzazu Lambayequen/Euskadin ekoizten diren eta gure elikadurarako
garrantzitsuak diren bost produktu nagusiak.
2. Zein baldintzatan ekoizten dira normalean jaten ditugun elikagaiak?
3. Elikagaiak ekoizteko moduak eraginik al du gure osasunean? Eta ingurumenean? Zergatik?
ERANTZUNEN LABURPENA
1. Marraztu eta koloreztatu itzazu Lambayequen/Euskadin ekoizten diren eta gure elikadurarako
garrantzitsuak diren bost produktu nagusiak
Hauek dira euskal ikasleek aipatutako produktu nagusiak, gehien aipatutakoekin hasi eta gutxien
aipatutakoenetara: esnea, gazta, okela, arraina, txakolina, tomatea, piperra, babarrunak/dilistak, arrautzak,
ardoa, patata, txistorra/txorizoa, letxuga, ogia, urdaiazpikoa, azenarioa, fruta (orokorrean), arroza, jogurtak eta
eztia.
Peruko ikasleek aipatutako produktuak, hurrenkera berari jarraiki: arroza, patata, azukre-kanabera, azenarioa,
artoa, camotea, tomatea, letxuga, limoia, juka, tipula, kotoia, baratxuria, algarrobina, erremolatxa, sagarra,
ilarrak, sandia, mangoa, mahatsa, zerba, apioa, dilistak, caigua, martorria, mertxika, oloa, lochea, palta, udarea,
platanoak eta garia.
Peruko ikasleek landare-produktu gehiago (frutak eta beste) aipatzen dituztela ikusi dugu. Euskal ikasleen
artean, berriz, produktu landuak agertzen dira: gazta, jogurta, txorizoa eta txakolina, esaterako.
Hona hemen, ikasleek osatutako galdera-sorten hiru adibide.
45
46
47
48
2. Zein baldintzatan ekoizten dira normalean jaten ditugun elikagaiak?
a) Ondorengo taulan ikastetxe bakoitzeko ikasleek emandako erantzunen laburpena jaso
dugu, datuak genituen kasuetan.
PERUKO IKASTETXEAK
EUSKADIKO IKASTETXEAK
San Martín
Antonia
Zapata Jordán
Toribia
Castro Chirinos
GUZTIRA Ikasbide San
Viator GUZTIRA
Baldintza onak 8 16 9 33 Baldintza onak 40 6 46
Baldintza txarrak 2 4 1 7 Baldintza txarrak 1 4 5
ED/EE 11 11 ED/EE 7 7
Peruko
ikastetxeak
Euskadiko
ikastetxeak GUZTIRA
EHUNEKOAK GUZTIRA
Baldintza onak 33 46 79 % 72
Baldintza txarrak 7 5 12 % 11
ED/EE 11 7 18 % 17
Zein baldintzatan ekoizten dira normalean jaten
ditugun elikagaiak?
Baldintza onak
%72Baldintza txarrak
%11
ED/EE
%17
49
b) Hemen berriz, ikastetxe desberdinetako ikasleek hitzez hitz emandako erantzun batzuk jaso
ditugu:
SAN MARTÍN
Jan ditzakegun elikagaiak baldintza onetan daude, nekazarien zainketari esker (3 erantzun).
Zenbait kasutan, ur kutsatuarekin ureztatzen dituzte elikagaiok. Beste batzuetan, ur garbiarekin eta
horiek egokiak dira jateko. Garrantzitsua da elikagaiak garbitzea jan aurretik.
Molde asko daude; patata, adibidez, lur azpian hazten da, esnea eta esnekiak enpresetan ekoizten dira
eta beste batzuek nekazaritzako lan nekezaren emaitza dira.
ANTONIA ZAPATA JORDÁN
Normalean jaten ditugun elikagaiak baldintza onetan ekoizten dira, ur geza naturala erabiltzen baitute
horretarako.
Baldintza onetan (5 erantzun).
Normalean jaten ditugun elikagaiak baldintza onetan ekoizten direla uste dut, saldu aurretik hainbat
garbiketa-prozesu aplikatzen zaizkie eta.
Onak direla uste dut, baina garbitu egin behar ditugu eta behar beste jan.
Batzuk onak dira egoera onean daudelako, beta beste batzuk txarrak, ur kutsatuekin ureztatzen
dituztelako.
TORIBIA CASTRO CHIRINOS
Bai (3 erantzun).
Elikagaiak ur garbiarekin garbitu behar dira (5 erantzun).
Ez, ur kutsatua botatzen dietelako.
IKASBIDE
Baldintza onetan (34 erantzun), baldintza on eta higienikoetan (3 erantzun), baldintza natural eta
onetan (3 erantzun).
Baldintza kimikoetan, asko ekoitzi beharra dagoelako.
SAN VIATOR
Baldintza onetan (5 erantzun).
Batzuetan ondo eta beste batzuetan ez.
Batzuei ongarriak jartzen dizkiete eta beste batzuei ez (4 erantzun).
Elikagai batzuk baratzean hazten dira eta ez dute koloregai edo pestizidarik (2 erantzun).
50
3. Elikagaiak ekoizteko moduak eraginik al du gure osasunean? Eta ingurumenean? Zergatik?
a) Ondorengo taulan ikastetxe bakoitzeko ikasleek emandako erantzunen laburpena jaso dugu,
datuak genituen kasuetan
PERUKO IKASTETXEAK
EUSKADIKO IKASTETXEAK
San Martín
Antonia Zapata Jordán
Toribia Castro
Chirinos GUZTIRA Ikasbide San Viator GUZTIRA
BAI 18 20 10 48 BAI 31 8 39
EZ 3 0 0 3 EZ 5 4 9
ED/EE 0 0 0 0 ED/EE 6 1 7
Peruko
ikastetxeak Euskadiko
ikastetxeak GUZTIRA
EHUNEKOAK GUZTIRA
BAI 48 39 87 % 82
EZ 3 9 12 % 11
ED/EE 0 7 7 % 7
OSUNAREN ETA INGURUMENAREN GAINEKO ERAGINA
BAI
%82
ED/EE
%7EZ
%11
b) Hemen berriz, ikastetxe desberdinetako ikasleek hitzez hitz emandako erantzun batzuk jaso
ditugu:
SAN MARTÍN
Kontsumitzen ditugun elikagaik eragin handia dute gure osasunean, gure hazkunde eta nutrizioan
bereziki. Eragina dute ingurumenean, beste leku batzuetara garraiatu behar direla eta.
Bai, eragina dute osasunean, elikagai horiei esker sendo eta osasuntsu hazi gaitezkeelako (3 erantzun).
Haziak ondo landatuz eta landatzen jakinez. Batzuek azukre-kanabera erretzen dute azukrea ekoizteko,
eta keak ozono-geruza kaltetzen du.
Bai, eraldatu eta zuzenean jaten dugulako (2 erantzun).
Ez, hori ekoizten duten espezialista batzuk daudelako eta gure osasuna kaltetzen du horrek. Ez du
eraginik ingurumenean.
51
ANTONIA ZAPATA JORDÁN
Bai, aerosolak erabili eta gure osasuna eta ingurumena kaltetzen dutelako (4 erantzun).
Elikagaiak ekoizteko moduak eragina dauka gure osasunean, batzuetan intsektizidak erabiltzen direlako
eta horrek gaixotasunak eragin ditzake. Ingurumenean ere eragina du, intsektizidek eguratsa eta airea kaltetzen
dutelako.
Elikagaiak ekoizteko moduak eragina du gure osasunean, elikagaiok zikin egonez gero, gaixotasunak
kutsatzen dituztelako. Ingurumena ere kaltetzen du, haiek industrializatzeko modua kaltegarria baita airerako,
azukre-kanabera eta lurra erretzearen edota landareak hazteko hormonak landatzearen ondorioz.
Bai, ondo ekoizten badira, landaredi hobea, elikagai osasungarriak, osasun ona eta bizimodu normala
izango baitugu.
Eragina dute, bai, elikagaiak eta ingurumena kutsatuta daudelako, erretzearen eta zaborra botatzearen
ondorioz (3 erantzun).
TORIBIA CASTRO CHIRINOS Bai (3 erantzun).
Elikagaiak garbitzen ez badira gaixotu egin gaitezke (4 erantzun).
IKASBIDE
Bai, eragina dauka gure osasunean (4 erantzun, gaizki janez gero, ez garelako ondo elikatzen eta ez
dugulako indarrik, beraz.
Osasunean ez, ingurumenean bai, gai kimikoengatik, ez delako gauza bera arrain batzuk harrapatzea
eta espezie bat neurriz kanpo ustiatzea.
Bai, osasunean eta ingurumenean (12 erantzun), ez delako ona pestizidak erabiltzea, arrain asko
harrapatuz gero agortu egingo direlako, berotegi-efektuaren ondorioz Lurra gehiago berotzen delako.
Bai, bietan, animaliak hiltzen baditugu, agortuz joango direlako.
Osasunean bai, ingurumenean ez (3 erantzun).
Osasunean bai, ingurumenean ez, azkenean dena deskonposatzen baita (2 erantzun).
Ingurumenean bai, kutsaduraren ondorioz (7 erantzun).
Osasunean ez, ingurumenean ez dakit (3 erantzun).
Ez osasunean, ezta ingurumenean ere (2 erantzun).
SAN VIATOR
Bai, osasunean eta ingurumenean (7 erantzun), gai kimiko kaltegarriak botatzen direlako.
Bai osasunean, baina ingurumenean ez. Askoz osasungarriagoak dira ongarririk ez duten elikagaiak, ez
dutelako ingurumena kaltetzen (3 erantzun).
Ez osasunean ezta ingurumenean ere (3 erantzun).
Jaten duguna ondo badago ez du eraginik gure osasunean (2 erantzun).
52
IRAKASLEEN EBALUAZIO-TXOSTENA
ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ IPARRALDEKO ETA HEGOALDEKO IKASTETXEETAN LANDUTAKO ESPERIENTZIA PILOTUA
2. Aurkezpen-tailerraren asebetetze-mailari buruzko galdera-sorta
DATU OROKORRAK
1. Parte-hartzaileen sexua
Gizonezkoak
%52
Emakumezkoak
%48
ED/EE
%0
Grafikoan ikusten denez, galdera-sorta osatu zuten ikasleen % 48 emakumeak ziren, eta % 52,
gizonak.
DATU ESPEZIFIKOAK
1. ANTOLAKUNTZA
1.1. Jardueraren iraupena
Batez bestekoa
1.87
53
1.1. Jardueraren iraupena
1.1. Jardueraren iraupena
%16
%80
%3%0
LABURRA EGOKIA LUZEEGIA ED/EE
Galdera-sorta osatu duten ikasleen % 83ren iritziz egokia izan da jardueraren iraupena. Inkesta
erantzun dutenen % 3entzat, berriz, luzeegia izan da, eta % 16entzat laburregia.
2. PRESTAKUNTZA-JARDUERA
2.1. Gustatu egin zait jarduera 2.2. Jarduera interesgarria iruditu zait
Batez
bestekoa 3.64 3.64
2.1. Egindako jarduera gustatu egin zait
2.1. Jarduera gustatu egin zait
%3 %11
%20
%49
%16
%0
GAIZKI ERDIPURDI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE
Ikasleen % 65ei gustatu egin zaie egindako jarduera, eta % 20entzat, berriz, “egokia” izan da.
Inkesta osatu dutenen % 14ek, aldiz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi honi
buruz.
54
2.2. Egindako jarduera interesgarria iruditu zait
2.2. Jarduera interesgarria iruditu zait
%2
%16
%25
%31
%26
%0
GAIZKI ERDIPURDI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE
Kasu honetan, ikasleen % 57entzat interesgarria izan da jarduera, % 25entzat, berriz, “egokia”.
Inkesta osatu dutenen % 18ek, aldiz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi honi
buruz.
3. JARDUERAREN BALORAZIO OROKORRA
3.1. Oro har, ondo pasatu dut
jarduerarekin
Batez bestekoa
3.92
3.1. Oro har, ondo pasatu dut jarduerarekin
3.1. Oro har, ondo pasatu dut jarduerarekin
%3 %3
%18
%49
%26
%0
GAIZKI ERDIPURDI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE
Ikasleen % 75ek esan dute “ondo” edo “oso ondo” pasatu dutela jarduera egiten, eta % 18ek,
berriz, alderdi hori “egokia” izan dela adierazi dute.
Inkesta osatu dutenen % 6ek, aldiz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi
honetan.
55
GALDERA IREKIAK
Ikasleek prestakuntza-jardueraren gainean egindako balorazioa jasotzen duen asebetetze-mailari
buruzko galdera-sortan galdera ireki bat agertzen da, nahi dituzten komentario eta proposamenak
egin ditzaten. Hona hemen jasotako zenbait proposamen eta iradokizun, hitzez hitz:
Dibertigarriago egitea (2 erantzun).
Jarduera interesgarria izan da beste pertsona batzuekin hartu-emana izateko.
Ez dadila hainbeste idatzi.
Pentsatzeko ariketa gehiago.
Sakonago aztertzea gaia.
Oso lan ona eta jarduera egokia.
Jarduera laburra iruditu zait.
Finkatutako denborarekin ez dago lanak egiteko astirik.
Entzun nahi ez dutenek ez dezatela molestatu.
Ezer ez (9 erantzun).
56
IRAKASLEEN EBALUAZIO-TXOSTENA
ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ IPARRALDEKO ETA HEGOALDEKO IKASTETXEETAN LANDUTAKO ESPERIENTZIA PILOTUA
3. Bideo-konferentzia bidez egindako tailerraren asebetetze-mailari buruzko galdera-
sorta
Ikastetxeetako ikasleak beste ikastetxe batzuetako ikasleekin komunikatu ziren, adostutako ordutegi
eta egunetan, bikote hauei jarraiki:
J.A. Muñagorri – Toribia Castro Chirinos
Intxaurrondo Hegoa – Antonia Zapata Jordán
Ikasbide – San Martín
Ordutegi-arazoak zirela eta, San Viatorreko ikasleek ezin izan zuten bideo-konferentziarik egin, baina
bideoz grabatutako mezu bat bidali zieten Antonia Zapata Jordán eskolako ikasleei eta haiek ere
modu berean erantzun zuten. Bi komunikazioak blogean jarri zituzten gero.
DATU OROKORRAK6
1. Parte-hartzaileen sexua
1. Parte-hartzaileen sexua
Gizonezkoak
%53Emakumezkoak
%46
ED/EE
%1
Grafikoan ikusten denez, galdera-sorta osatu zuten ikasleen % 46 emakumeak ziren, eta % 53,
gizonak. Erantzun ez dutenen ehunekoa, gutxi gorabehera: % 1.
6 Peruko ikasleek ez zuten asebetetze-mailari buruzko galdera-sortarik osatu jarduera egin eta gero. Hori dela
eta, euskal ikastetxeetatik ateratako emaitzak orokortu egin ditugu txosten honetan. Ondoren, hilabete batzuk geroago osatutako azken galdera-sortan oinarritutako txostenean jarduera bakoitzaren azterketa xeheagoa egiten da ikastetxez ikastetxe, eta bideo-konferentziari buruzko asebetetze-maila jasotzen da bertan.
57
DATU ESPEZIFIKOAK
1. ANTOLAKUNTZA
1.1. Jardueraren iraupena
Batez bestekoa
1.75
1.1. Jardueraren iraupena
1.1. Jardueraren iraupena
28%
%67
%4%1 %2
LABURRA EGOKIA LUZEEGIA ED/EE ED/EE
Galdera-sorta osatu duten irakasleen % 67ren iritziz egokia izan da jardueraren iraupena. Inkesta
erantzun dutenen % 4rentzat, berriz, luzeegia izan da, eta % 28rentzat laburregia.
Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa, gutxi gorabehera: % 1.
2. PRESTAKUNTZA-JARDUERA
2.1. Egindako jarduerak gustatu
egin zaizkit 2.2. Jarduera interesgarria iruditu zait
Batez
bestekoa 4.05 4.11
58
2.1. Egindako jarduerak gustatu egin zaizkit
2.1. Egindako jarduerak gustatu egin
zaizkit
%1
%5
%16
%44
%33
%1
GAIZKI ERDIPURDI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE
Ikasleen % 77ei gustatu egin zaizkie egindako jarduerak, eta % 16rentzat, berriz, “egokiak” izan
dira.
Inkesta osatu dutenen % 6ek, aldiz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi honi
buruz.
Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa, gutxi gorabehera: % 1.
2.2. Jarduera interesgarria iruditu zait
2.2. Jarduera interesgarria iruditu zait
%1
%4
%17
%39 %38
%1
GAIZKI ERDIPURDI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE
Kasu honetan, ikasleen % 77entzat interesgarria izan da jarduera, % 17entzat, berriz, “egokia”.
Inkesta osatu dutenen % 5ek, aldiz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi honi
buruz.
Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa, gutxi gorabehera: % 1.
59
3. JARDUERAREN BALORAZIO OROKORRA
3.1. Oro har, ondo pasatu dut
jarduerarekin
Batez bestekoa
4.16
3.1. Oro har, ondo pasatu dut jarduerarekin
3.1 Oro har, ondo pasatu dut jarduerarekin
%0%3
%17
%41%38
%1
GAIZKI ERDIPURDI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE
Ikasleen % 79ek esan dute “ondo” edo “oso ondo” pasatu dutela jarduera egiten, eta % 17ek,
berriz, alderdi hori “egokia” izan dela adierazi dute.
Inkesta osatu dutenen % 3ek, aldiz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi honi
buruz.
Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa, gutxi gorabehera: % 1.
60
GALDERA IREKIAK
Asebetetze-mailari buruzko galdera-sortan ikasleek bideo-konferentzia tailerrari buruz egindako
galdera irekian idatzitako balorazioak jaso dira. Galdera irekiak proposamenak eta iradokizunak
jasotzeko aukera ematen du. Hona hemen ikasleek idatzitako komentarioak:
4. Bestelako komentario edo proposamenik
Kamera aurrean denbora osoan neska berak egon beharrean, neska horiek txandakatzen
joatea nahiko nuke (8 erantzun).
Ea berriro egiten dugun.
Gure artean posta bidez edo posta elektronikoz komunikatzea (3 erantzun).
Gure artean posta bidez edo aritzea, Peruri buruz informazio gehiago jasotzeko.
Asko gustatu zait, kamara erabiliz Peruko jendearekin elikadura-burujabetzari buruz hitz
egiteko eta gauza dibertigarriak egiteko aukera izan baitugu.
Oso ondo pasatu dut (2 erantzun).
Polikiago hitz egin behar da, komunikazioa hobetzeko.
Ondo egon da, gutaz gain, haiek ere beste herrialde bat ezagutzeko aukera izan dutelako.
Gehiagotan egin behar dugu hau, baina ondo jokatzen dakien jendearekin bakarrik. Eskerrik asko
jardueragatik.
Gustatuko litzaidake haien aurrean egon eta eskua ematean, haiekin ondo pasatzea, gutunak
trukatzea. Oso ondo pasatu dute.
Pareak garenez, elkarri gutunak bidaltzea nahiko nuke. Blog hau asko gustatu zait, baita lan
hau egitea ere.
Asko gustatu zait Peruko neskekin hitz egitea.
Oso gustura egon naiz berriketan (3 erantzun).
Dena oso ondo. Interesgarria iruditu zait.
61
IKASLEEN EBALUAZIO-TXOSTENA
ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ IPARRALDEKO ETA HEGOALDEKO IKASTETXEETAN LANDUTAKO ESPERIENTZIA PILOTUA
4. Jarduera guztiei buruzko galdera-sorta orokorra
DATU OROKORRAK
1. Jasotako erantzun kopurua
220 pertsonak osatutako galdera-sortetako datuak ebaluatu ditugu. Datuok honela banatuta zeuden:
Peruko ikastetxeak Ikasle kop. Euskadiko ikastetxeak Ikasle kop.
Antonia Zapata Jordán 59 Muñagorri 5
Toribia Castro Chirinos 3 San Viator 35
San Martín 41 Ikasbide 45
GUZTIRA 103 Intxaurrondo Hegoa 32
GUZTIRA 117
Galdera-sorten banaketa hau izan da, jatorriaren arabera:
Galdera-sorten
ehunekoa
Peruko ikastetxeak % 53,18
Euskadiko ikastetxeak % 46,82
Galderasorten ehunekoa
Euskadi
%53
Peru
%47
62
2. Parte-hartzaileen sexua
Peruko ikastetxeak Gizon
kop.
Emakum
e kop. ED/EE
GUZTIR
A Euskadiko ikastetxeak
Gizon
kop.
Emakum
e kop. ED/EE
GUZTIR
A
Antonia Zapata Jordán 1 53 5 59 Muñagorri --- 5 --- 5
Toribia Castro Chirinos 2 1 --- 3 San Viator 21 11 3 35
San Martín 3 9 29 41 Ikasbide 28 17 --- 45
GUZTIRA 6 63 34 103 Intxaurrondo 12 19 1 32
GUZTIRA 61 52 4 117
Parte-hartzaileen sexua. EUSKADI
Gizonezkoak %53
ED/EE %3
Emakumezkoak
%44
Parte-hartzaileen sexua. PERÚ
Gizonezkoak %6
Emakumezkoak %61
ED/EE %33
Hurrengo koadroan galdera-sorta erantzun zuten pertsonen ehuneko osoak jasotzen dira, sexuaren arabera
banatuta:
GUZTIRA
Euskadi
%52
Peru
%46
ED/EE
%2
Grafikoan ikusten denez, Euskadin osatutako galdera-sorten
% 44 emakumeek osatu zituzten, eta gainerako % 57
gizonek.
Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 3.
Perun, galdera-sorten % 61 emakumeek erantzun zituzten,
eta % 33 gizonek.
Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 33.
63
GALDEREN AURKIBIDEA
1. Azaldu ezazu, zure hitzak erabiliz, elikadura-burujabetza zer den.
2. Nola defendatuko zenuke elikadura-burujabetza zure herrian?
3. Aipatu ezazu elikadura-burujabetzari dagokionez Lambayequeren eta Euskadiren artean dauden
desberdintasun eta parekotasunak.
4. Eman al diezu ikasitakoaren berri zure senide eta lagunei?
5. Elikadura-burujabetzari buruz ikasitako zure eguneroko bizitzan aplikatzeko asmoa duzu?
6. Elikadura-burujabetzari lotutako zein beste alderdi ezagutu nahiko zenuke?
7. Jardueraren balorazio orokorra
7.1. Tailerrak
7.2. Txangoa
7.3. Skype bidezko bideo-konferentzia
7.4. Jardueraren iraupena
7.5. Hezitzaileak gaiari buruz duen ezagutza
8. Zer izan da jardueratik gehien gustatu zaizuna?
9. Zer izan da jardueratik gutxien gustatu zaizuna? 10. Jardueraren balorazio orokorra
64
ERANTZUNEN LABURPENA
Atal honetan irakasleek emandako zenbait erantzun jaso ditugu, hitzez hitz, ikastetxeen arabera
antolatuta.
1. Azaldu ezazu, zure hitzak erabiliz, elikadura-burujabetza zer den.
MUÑAGORRI
Baserrian hazi eta merkatuan saltzen dena. Prezioa erosleak adosten du saltzailearekin. Urrutira joan gabe ekoitzitako elikagaiak. Baserrian egindako gauzak saltzea da elikadura-burujabetza (2 erantzun)
SAN VIATOR
Askoz hobea dela baserriko edo baratzeko janaria Produktu naturalak kontsumitzea Atzerritik ekarritako elikagaiek pestizidak dauzkate eta baserrikoak osasungarriagoak dira eta gutxiago kontsumitzen dute (5 erantzun) Bakoitzak bere herriko produktuak kontsumitu ditzala (4 erantzun)
IKASBIDE
Janaria munduan zein gaizki banatuta dagoen (4 erantzun) Janaria banatu eta ekoizteko modua (4 erantzun) Pestizidarik erabili gabe eta modu naturalean hazitako janaria Baratzea dutenek elikagaiak hazi eta supermerkatuetan saldu beharrean pertsonaz pertsona saltzen dituzte Dieta orekatua izatea, gai kimikorik gabeko kalitatezko produktuekin Elikadurarekin zerikusia duen zerbait (nola garraiatzen den, ekologikoa den, zein produktu botatzen diren hazteko…)
INTXAURRONDO
HEGOA
Haur batzuek ez dute jatekorik eta eduki beharko lukete Janaria inportatu eta esportatzea Baserriko elikagaiak jatea (3 erantzun) Elikatzeko eskubidea (5 erantzun) Baserrietan prestatutako janaria (4 erantzun)
ANTONIA ZAPATA
JORDÁN
Herri bakoitzak elikagaiak ekoitzi, banatu eta kontsumitzeko bere politika eta estrategia jasangarriak definitzeko duen eskubidea, herritar guztien elikatzeko eskubidea bermatzeko moduan (4 erantzun). Osasuntsuak eta nutritiboak diren elikagaiak (4 erantzun) Herritarren elikatzeko eskubidea eta nekazaritza (7 erantzun) Jendeak hazitako elikagaiak eta produktu ekologikoak hartzea, jendearen ustez askoz naturalagoak dira eta Jende guztiarentzako elikatzeko eskubidea bermatzen duten elikagaiak banatu eta kontsumitzea Tokian tokiko produktuak kontsumitzea eta ez aldiz ontziratu edo garraiatutakoak (28 erantzun) Herritarren guztien elikatzeko eskubidea bermatzen duten elikagaien kontsumoa eta nutrizioa
TORIBIA CASTRO
CHIRINOS Nekazariek bertako elikagaiak ekoizten duten eskubidea babestea (3 erantzun)
SAN MARTÍN
Gure herrian gure eskubideak gauzatzea elikagai nutritiboak erosteko (2 erantzun) Gure elikagaiak non, nola eta nork ekoiztean nahi dugun aukeratzeko eskubidearen alde borrokatzea (3 erantzun) Gure herriko elikagaiak erostea Kontsumitzaileen eskubideak defendatzea (2 erantzun) Nekazariek beren sailei dagokienez dituzten eskubideak (9 erantzun) Elikagai osasuntsuak eta garaian garaikoak aukeratzea (3 erantzun) Herriak bertako elikagaiekin elikatzea (3 erantzun) Janari osasungarria aukeratzea osasuntsu egoteko (10 erantzun)
65
2. Nola defendatuko zenuke elikadura-burujabetza zure herrian?
MUÑAGORRI Baserritik erostea zuzenean, hango elikagaiak jatea eta baserriko janaria probatzen ematea kanpotik datozenei (5 erantzun)
SAN VIATOR
Etxe gutxiago eraikitzea, bestela berderik gabe bukatuko dugu Alkateari erakustea elikadura-burujabetzaren aldeko diru-laguntzak lortzeko Baserri gehiago egotea eta herriko bertako eta inguruko elikagaiak jatea Pestizidak kentzea Baserriko eta bertako denda txikietako produktu gehiago jatea (4 erantzun) Janaria partekatzea
IKASBIDE
Janaria hobeto banatzea Dena txikietan erostea, produktu ekologiko gehiago Gutxiago kontsumitu eta gehiago ematea Euskolabela duten produktuak kontsumitzea Herriko produktu tipikoak bultzatzea
INTXAURRONDO
HEGOA
Janaria merkeago saltzea (2 erantzun) Bertako produktuak kontsumitzea (6 erantzun) Baratze gehiago egitea (9 erantzun)
ANTONIA ZAPATA
JORDÁN
Herriko produktuak erostea (25 erantzun) Ondo jakin behar dugu zein produktu erosi eta kontsumitu (3 erantzun) Kimikoak ez diren elikagaiak kontsumitzea (5 erantzun) Jendeari bere baratzeak egiten eta beren elikagaiak hazten eta kontsumitzen uztea (4 erantzun) Herri bakoitzari bere politikak definitzen uztea Elikagai kimikoak kontsumitu behar ez direla esatea (2 erantzun) Lantzen ditugun produktuak zaintzea, hobeak izan daitezen (4 erantzun) Gustukoa ez dugun janaria zaborretara ez botatzea Jendeari baso eta lorategiak zaintzeko esatea. Horrez gain, ongarriztatu egin behar ditugu gure gorputza sendotzen duten fruitu nutritiboago gehiago emateko. Beste herrialde batzuetara elikagai gehiagorik ez bidaltzeko eskatzea
TORIBIA CASTRO
CHIRINOS Elikagaiak bertako merkatuetan erostea (3 erantzun)
SAN MARTÍN
Gure elikagaiak herriko merkatuan erostea (4 erantzun) Honen berri komunitatean zabaltzea (4 erantzun) Bertako elikagaiak jatea (14 erantzun) Garaian garaiko elikagaiak erostea (5 erantzun) ED/EE (14 erantzun)
66
3. Aipatu ezazu elikadura-burujabetzari dagokionez Lambayequeren eta Euskadiren artean dauden
desberdintasun eta parekotasunak.
MUÑAGORRI Hemen negua denean, han uda da Denok ditugu gure herriko elikagai bereziak (5 erantzun)
SAN VIATOR
Dezente daude, lurrak desberdinak dira adibidez Elikagaiak osasungarriagoak dira Euskadin Hango elikagaiak hobeak dira, baina esportatu eta galdu egiten dituzte Gure elikadura osasungarriagoa da Lambayequen osasungarriagoa da janari guztia Produktu ekologiko asko daude han Janari desberdinak dauzkate han Bi lekuetan ere tokian tokiko produktu bereziak dauzkate (4 erantzun)
IKASBIDE
Lambayequen batatak eta Euskadin patatan jaten dira Euskadin ez dago pobreziarik eta hobeto jatean da (4 erantzun) Euskadin elikadura bariatua daukagu eta Lambayeque ia beti berdina jaten dute (2 erantzun) Euskadin errazagoa da elikagaiak lortzea (2 erantzun) Hango janari batzuk hemengoen desberdinak dira (2 erantzun) Elikagaiak desberdinak dira (5 erantzun) Euskadin ustiapen industrial gehiago dago (2 erantzun)
INTXAURRONDO
HEGOA
Perun gauza batzuk daude eta Espainian beste batzuk Uste dut janari gehiago dagoela han (3 erantzun) Janari-arazoak dituzte, guk baino gutxiago jaten dute (3 erantzun) Eskola-orduak (2 erantzun)
ANTONIA ZAPATA
JORDÁN
Lambayequen eta Euskadin modu desberdinera jaten eta ereiten da Euskadin elikadura-burujabetza egokiagoa da Lambayequen baino
TORIBIA CASTRO
CHIRINOS ED/EE (3 erantzun)
SAN MARTÍN Lambayequen papa eta huancayna gustatzen zaizkigu, eta Euskadin paella (3 erantzun) Janaria
67
4. Eman al diezu ikasitakoaren berri zure senide eta lagunei?
Peruko ikastetxeak BAI EZ ED/EE GUZTIRA Euskadiko ikastetxeak BAI EZ ED/EE GUZTIRA
Antonia Zapata Jordán 55 4 --- 59 Muñagorri 5 --- --- 5
Toribia Castro Chirinos 3 --- --- 3 San Viator 21 13 1 35
San Martín 40 --- 1 41 Ikasbide 24 19 2 45
GUZTIRA 98 4 1 103 Intxaurrondo 19 10 3 32
GUZTIRA 69 42 6 117
Ondorengo koadro eta grafikoan galdera-sorta osatu zuten pertsonen ehuneko osoak agertzen dira:
Peruko
ikastetxeak
Euskadiko ikastetxeak
Batez bestekoa GUZTIRA
BAI 59 41 76
EZ 9 91 21
ED/EE 14 86 33
Ikasitakoaren berri zabaldu duzu zure
inguruan?
BAI %76
ED/EE %3 EZ
%21
%59
%36
%5
BAI EZ ED/EE
EUSKADI. Ikasitakoaren berri zabaldu duzu zure inguruan?
%95
%4 %1
BAI EZ ED/EE
PERÚ. Ikasitakoaren berri zabaldu duzu zure inguruan?
68
5. Elikadura-burujabetzari buruz ikasitako zure eguneroko bizitzan aplikatzeko asmoa duzu?
Peruko ikastetxeak BAI EZ ED/EE GUZTIRA Euskadiko ikastetxeak BAI EZ ED/EE GUZTIRA
Antonia Zapata Jordán 58 --- 1 59 Muñagorri 5 --- --- 5
Toribia Castro Chirinos 3 --- --- 3 San Viator 14 17 4 35
San Martín 40 --- 1 41 Ikasbide 17 25 3 45
GUZTIRA 101 0 2 103 Intxaurrondo 6 22 4 32
GUZTIRA 42 64 11 117
Ondorengo koadro eta grafikoan galdera-sorta osatu zuten pertsonen ehuneko osoak agertzen dira:
Peruko
ikastetxeak
Euskadiko ikastetxeak
Batez bestekoa GUZTIRA
BAI 71 29 65
EZ 0 100 29
ED/EE 15 85 6
Dakizuna aplikatuko duzu?
BAI
%65
EZ
%29
ED/EE
%6
%98
%0 %2
BAI EZ ED/EE
PERÚ: Dakizuna aplikatuko duzu?
%36
%55
%9
BAI EZ ED/EE
PAÍS VASCO: Dakizuna aplikatuko duzu?
69
5.1. Erantzuna baietz bada: Nola egiteko asmoa daukazu?
MUÑAGORRI Jateko guztia etxetik (5 erantzun) edo amonaren baserritik hartuta
SAN VIATOR Baratzea, ardiak, etab. dauzkagunez koloregairik gabe egiten dugu dena.
Pestizidarik gabeko produktuak janda.
IKASBIDE Errespetu handiagoz jokatuz parkeekin eta lurrarekin
INTXAURRONDO
HEGOA
Bai, zerbait aldatu dugu (3 erantzun), arreta handiagoa jartzen dugu orain erosketak
egiteko garaian
Berdin jarraitzen dugu (2 erantzun)
ANTONIA ZAPATA
JORDÁN
Honen berri emanez (11 erantzun)
Elikagai nutritiboak kontsumituz eta haziz (17 erantzun)
Bitaminak dauzkaten elikagai nutritiboak janez eta zabor jana edo koloregaia duten
elikagaiak baztertuta (4 erantzun)
Peruko elikagaiak janda (8 erantzun)
Jendeari bere baratzea egiten utzita
TORIBIA CASTRO
CHIRINOS
Honen berri zabalduz
SAN MARTÍN Tailerretan irakatsi didatena azalduz (5 erantzun)
Honen berri emanez (8 erantzun)
6. Elikadura-burujabetzari lotutako zein beste alderdi ezagutu nahiko zenuke?
MUÑAGORRI Beste herrialde batzuetako janari tipikoak
SAN VIATOR
Elikadura dela eta sufritzen duten guztiei lagundu nahiko nieke
Janaria munduan nola banatuta dagoen eta jateko ohitura desberdinak ezagutzea
Janari ekologikoei buruz zertxobait gehiago
IKASBIDE Tailer gehiago egitea (5 erantzun)
INTXAURRONDO
HEGOA
Beste leku batzuetako ohiturak ezagutzea (12 erantzun)
ANTONIA ZAPATA
JORDÁN
Informazio gehiago non bilatu daitekeen (17 erantzun)
Tailer eta jarduera gehiago, txango gehiago (10 erantzun)
Leku desberdinetako jendea ezagutzea
Elikagaiak ereiten ikastea (2 erantzun)
Elikagaien esportazioa beste herrialde batzuetara (2 erantzun)
Peruko elikagaiak hazteko moduari buruzko bideoak
Gure herrian kontsumitu beharreko elikagaiak ezagutzea (2 erantzun)
TORIBIA CASTRO
CHIRINOS ED/EE (3 erantzun)
SAN MARTÍN Gaian sakontzea (7 erantzun)
Jendeari honen berri emanez (6 erantzun)
70
7. Jardueraren balorazio orokorra
Tailerrak Txangoa Skype bidezko
bideo-konferentzia
Jardueraren iraupena
Hezitzaileak gaiari buruz duen ezagutza
Batez
bestekoa 4.30 4.37 2.76 3.89 4.28
7.1. Tailerrak
7.1. Tailerrak
%0 %2
%18%21
%51
%7
OSO GAIZKI GAIZKI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE
7.2. Txangoa
7.2. Txangoa
%4 %3
%10%15
%60
%9
OSO GAIZKI GAIZKI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE
7.3. Skype bidezko bideo-konferentzia
7.3. Skype bidezko bideo-konferentzia
%30
%9
%17
%12
%18%15
OSO GAIZKI GAIZKI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE
Kasu honetan, ikasleen % 72k positiboki baloratu dute jardueraren iraupena, eta % 18entzat, berriz,
“egokia” izan da. Inkesta osatu dutenen % 2ek, aldiz, balorazio
“erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi honi
buruz. Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 7.
Ikasleen % 75 ados zeuden egindako txango/irteer(ar)ekin, eta % 10ek “erdipurdiko”
balorazioa eman dute atal honetan. Inkesta osatu dutenen % 7k, aldiz, balorazio
“txarra” edo “oso txarra” eman dute alderdi honi
buruz. Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 9.
Galdera-sorta erantzun dutenen % 30 ondo
baloratu dute Skype bidezko bideo-konferentzia,
eta % 17ren iritziz “egokia” izan da. Inkesta osatu dutenen % 39ek, aldiz, balorazio
“txarra” edo “os otxarra” eman dute alderdi honetan.
Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 15.
71
7.4. Jardueraren iraupena
7.4. Jarduearen iraupena
%5 %6
%21 %20
%38
%9
OSO GAIZKI GAIZKI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE
Kasu honetan, ikasleen % 58k positiboki baloratu dute jardueraren iraupena, eta % 21entzat, berriz,
“egokia” izan da.
Inkesta osatu dutenen % 11k, aldiz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi honi
buruz.
Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 9.
7.5. Hezitzaileak gaiari buruz duen ezagutza
7.5. Hezitzaileak gaiari buruz dakiena
%1%3
%15%17
%46
%19
OSO GAIZKI GAIZKI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE
Galdera-sorta erantzun duten irakasleen % 63en iritziz hezitzaileen ezagutza “ona” edo “oso ona”
zen, eta % 15entzat, berriz, “egokia”.
Inkesta osatu dutenen % 4ek, aldiz, balorazio “txarra” eman dute alderdi honetan.
Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 19.
72
8. Zer izan da jardueratik gehien gustatu zaizuna?
MUÑAGORRI
Tailerrak (2 erantzun)
Skype bidezko bideo-konferentzia (2 erantzun)
SAN VIATOR
Urduñara egindako txangoa (12 erantzun)
Pankartak, horma-irudiak eta aurkezpena
Tailerrak (7 erantzun)
Mermelada eta gazta (4 erantzun)
IKASBIDE
Marrazkiak egitea eta elikadura-burujabetzaren berri ikastea
Bideo-konferentzia (8 erantzun) eta tailerrak (2 erantzun)
Txangoak (22 erantzun)
Taldean egon garela (2 erantzun)
Jarduera lantzeko modua
INTXAURRONDO
HEGOA
Txangoa (21 erantzun)
Bideo-konferentzia (7 erantzun)
ANTONIA ZAPATA
JORDÁN
Ipuinak egitea, marraztea eta taldean lan egitea (4 erantzun)
Txangoak (11 erantzun)
Tailerrak (3 erantzun)
Bideo-konferentzia
Elikadura-burujabetzaren berri ikastea (15 erantzun)
Metodologia (4 erantzun)
Espainiako ikasleei buruzko bideoa ikusi genuenekoa (2 erantzun)
TORIBIA CASTRO
CHIRINOS
Txangoa (2 erantzun)
SAN MARTÍN
Mokaduak eta txangoa (7 erantzun)
Espainiarrak ezagutzea
Dena (6 erantzun)
9. Zer izan da jardueratik gutxien gustatu zaizuna?
MUÑAGORRI Jardueraren iraupena
73
SAN VIATOR
Pankartak egitea
Iraupena (2 erantzun)
Txangoa (3 erantzun)
Zenbait tailer
Hitzaldiak
Skype bidezko bideo-konferentzia ez egitea
IKASBIDE
Tailerrak (4 erantzun)
Bideo-konferentzia
Banakako lana (2 erantzun)
Taldeko lanek ez dutela emaitza onik eman
Iraupena, oso laburra izan delako (3 erantzun)
Klaseko jokamoldea
INTXAURRONDO
HEGOA
Jardueraren iraupena (3 erantzun)
Fitxak egitea (3 erantzun)
Bideo-konferentzia (16 erantzun)
ANTONIA ZAPATA
JORDÁN
Hitzaldi batzuetan ez zegoela jatekorik
Bidaian gindoazela autoa matxuratu izana (6 erantzun)
Iraupena
Beste haurrekin komunikaziorik ez izatea
TORIBIA CASTRO
CHIRINOS ED/EE (3 erantzun)
SAN MARTÍN
Tailer gehiago informazio gehiago eskuratzeko
Ezer ez / Dena gustatu zait (4 erantzun)
10. Jardueraren balorazio orokorra (1etik 10era)
10. Jardueraren balorazio orokorra
Batez
bestekoa 8.31
75
ELIKADURA-SUBIRANOTASUNARI
BURUZKO EREDUZKO ESPERIENTZIA
HEGO IPAR IKASTETXETAN
(EPSA)
FAMILIEN EBALUAZIO-TXOSTENA
1. ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ DAKITENARI, KONTSUMO-OHITUREI ETA
NEKAZARITZA EKOIZPENEKO ESPERIENTZIEI BURUZKO GALDERA-SORTA
2. IKASLEEKIN ETA HAIEN SENIDEEKIN EGINDAKO JARDUERAREN ASEBETETZE-MAILARI
BURUZKO GALDERA-SORTA
77
FAMILIEN EBALUAZIO-TXOSTENA
ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ IPARRALDEKO ETA HEGOALDEKO
IKASTETXEETAN LANDUTAKO ESPERIENTZIA PILOTUA
1. Elikadura-burujabetzari buruz dakitenari, kontsumo-ohiturei eta nekazaritza-
ekoizpeneko esperientziei buruzko galdera-sorta
DATU OROKORRAK
1. Jasotako erantzun kopurua
Ebaluatutako datuak jasotako 153 galdera-sortetatik atera ditugu.
Peruko ikastetxeak Galdera-sorta
kop.
Euskadiko ikastetxeak
Galdera-sorta
kop.
San Martín 58 Ikasbide 42
Antonia Zapata Jordan 25 San Viator 18
Toribia Castro Chirinos 10
GUZTIRA 93 GUZTIRA 60
Intxaurrondo Hegoa ikastetxean ikasleek beren azterketa egin dute familiek osatutako galdera-
sortatik ateratako datuekin eta, hortaz, beren txostena bereizita jaso dugu (ikus eranskina).
J.A. Muñagorri eskolan ezin izan ditugu galdera-sortak bildu, jarduera egin egin zen arren. Horrez
gain, proiektuaren luzapen bat egin zuten: zuzenean parte hartu zuten lehen hezkuntzako 5. eta 6. mailetako ikasleek aurkezpen bat egin zuten eskola osoaren aurrean. Datu horiek ez baditugu ere,
esan beharra dago baserri-giroko ikasleak direla gehienbat, batzuen familiek baserria daukate, eta haien ekarpenek nabarmen aldatuko zutela txosten honen emaitzak.
GALDEREN AURKIBIDEA
1. Zure elikagaiak zuk zeuk ekoitzi dituzu inoiz?
2. Produktu ekologikoak kontsumitzen dituzu? Badakizu zer diren? Non erosten dituzu?
3. Non erosten dituzu elikagaiak, supermerkatuan, betiko merkatuan edo denda
txikietan?
4. Elikagairik erosten al duzu chacra, ukuilu, baserri edo landetxean?
5. Zure ustez, zer da elikadura-burujabetza?
6. Ba al dakizu elikadura-burujabetza noiz eta non sortu zen?
7. Zure ustez, zein dira elikadura-burujabetzarik ez izatearen ondorioak?
8. Gure elikatzeko moduak eraginik al du gure osasun eta ingurumenean? Zergatik?
78
ERANTZUNEN LABURPENA
1. Zure elikagaiak zuk zeuk ekoitzi dituzu inoiz?
PERU EUSKADI
San Martín
Antonia Zapata Jordán
Toribia Castro Chirinos
Peru GUZTIRA
Ikasbide San Viator Euskadi GUZTIRA
BAI 27 10 2 39 20 5 25
EZ 18 13 8 39 21 9 30
Besterik 1 1 1 1
ED/EE 2 2 1 1
Peru Euskadi GUZTIRA
BAI % 28 % 18 % 46
EZ % 28 % 22 % 50
Besterik % 1 % 1 % 1
ED/EE % 1 % 1 % 2
SAN MARTÍN
Bai (20 erantzun).
Bai, gure amak oilaskoak hazten ditu eta aranondo bat daukagu / gure amak oiloak, indioilarrak, untxiak, ahateak…
hazten ditu (7 erantzun) .
Bai, etxean baratze txiki bat daukagu eta gauzak ereiten ditugu (7 erantzun).
Bai, aitonaren ukuiluko esnea / bai, elikagai begetal eta animaliak.
Ez (16 erantzun)
Ez, jaten ditugun elikagaiak merkatu eta dendetan erosten ditugu (3 erantzun).
Ez, horretarako lursail atondu eta egokia behar delako.
ANTONIA ZAPATA JORDÁN
Bai (8 erantzun).
Bai, arroza eta babarrunak.
Bai, tomatea landu dugu inoiz, baina orain ez daukat ezer erein ahal izateko zorterik (2 erantzun).
Ez (4 erantzun) / ez, ez dudalako elikagaiak hazteko aukerarik izan (3 erantzun).
Ez ditut ekoitzi, baina prestatu bai (6 erantzun).
Bai, baina gure aitak ereingo du inoiz.
PERU
BAI %28 EZ
%28
ED/EE %1
Besterik %1
EUSKADI
BAI %18 EZ
%22
ED/EE %1 Besterik
%1
79
TORIBIA CASTRO CHIRINOS
Bai.
Bai, letxugak, erremolatxa, azenarioak… erein ditut.
Ez (7 erantzun).
Ez, elikagaik ez ditugulako geuk ekoizten, landareek baizik.
IKASBIDE
Ez (21 erantzun).
Bai (18 erantzun).
Bai, pizza egiteko orea.
Bai, amonaren baratzean.
Guraso gehienak bai.
ED/EE (erantzun 1).
SAN VIATOR
Bai (3 erantzun).
Bai, baratzean (2 erantzun).
Ez (9 erantzun).
2. Produktu ekologikoak kontsumitzen dituzu? Badakizu zer diren? Non erosten dituzu?
PERU
EUSKADI
San
Martín
Antonia
Zapata Jordán
Toribia Castro
Chirinos
Peru
GUZTIRA
Ikasbide San
Viator
Euskadi
GUZTIRA
BAI 38 29 4 71 11 6 17
EZ 14 5 19 23 6 29
Besterik 1 1 2 7 2 9
ED/EE 5 5 2 2
Peru EUSKADI GUZTIR
A
BAI % 46 % 11 % 57
EZ % 12 % 19 % 31
Besterik % 1 % 6 % 7
ED/EE % 3 % 11 % 5
PERU
BAI %46
EZ %12
ED/EE %3
Besterik %1
EUSKADI
BAI %11
EZ %19
ED/EE %1
Besterik %6
80
SAN MARTÍN
Bai.
Bai. Produktu ekologikoak ekoizteko produktu kimikorik edo ongarririk behar ez dutenak dira. Produktu horiek
merkatuan edo supermerkatuan erosten ditugu (19 erantzun).
Bai. Elikagai ekologikoek gure gorputzaren funtzionamendu egoki eta orekatua ahalbidetzen duten bitamina eta
mineralak ematen dizkigute. Merkatuan erosten ditut (8 erantzun).
Bai, ingurumena kaltetu ez babestu baizik egiten duten produktuak dira. Denda eta supermerkatuetan erosten ditut
(3 erantzun).
Bai, naturak lursailetan eskaintzen dizkigun produktuak dira, herriko merkatuan erosten ditut (4 erantzun).
Ez (7 erantzun).
Ez. Produktu kimikorik erabili gabe lortutako produktuak (7 erantzun).
ED/EE (5 erantzun).
ANTONIA ZAPATA JORDÁN
Bai, frutak eta berdurak dira. Merkatuan erosten ditut (7 erantzun), supermerkatua (2 erantzun) eta batzuetan
denda txikietan (4 erantzun).
Bai, berdurak, frutak, arrautzak, okela eta tankerako produktu naturalak dira. Merkatuan erosten ditut (3 erantzun).
Bai, Lambayequeko bertako edo Lambayequetik gertuko merkatu bateko produktuak dira (2 erantzun).
Bai, batere ongarririk gabe hazitako elikagaiak dira / ez zaie azkarrago hazteko edo elikagai gehiago emateko ezer
botatzen. Merkatuan erosten ditugu (3 erantzun).
TORIBIA CASTRO CHIRINOS
Bai. Inolako ongarririk gabe ekoitzitako produktuak dira eta horregatik esaten zaie ekologikoak, ongarri naturalekin
hazten direlako, San Isidroko baratzean bezala.
Bai, kinoa eta quiwicha. Merkatuan erosten ditut (2 erantzun).
Bai, inolako kutsadurarik eragin gabe kontsumitzen ditugun elikagaiak dira, merkatuetan eta janari-dendetan (2
erantzun).
Ez ditut kontsumitzen eta ez dakit zer diren (5 erantzun).
IKASBIDE
Noizean behin. Bai, denda espezializatuetan, eta gaur egun supermerkatuetan ere aurkitzen dira (3 erantzun).
Noizean behin. Bai, pestizidarik gabe hazten direnak dira. Denda espezializatuetan (3 erantzun).
Bai (6 erantzun), metodo naturalekin landutako produktuak dira. Denda ekologikoetan eta baserritarrei (7
erantzun).
Bai. Bai. Familiaren kortan eta baratzean.
Ez ditut erosten baina badakit zer diren eta non saltzen dituzten (20 erantzun).
SAN VIATOR
Bai. Bai (2 erantzun).
Bai. Familiaren baratzean, erabiltzen den ongarri bakarra konposta da. Bai. Hazi ekologikoetatik datozenak eta
hazteko produktu kimikorik erabiltzen ez dutenak. Internet bidez eta nekazari-kooperatibetan erosten ditut.
Bai. Baratzean ekoizten ditugunak eta erosten ditudanak / Bai, ekoizteko pestizidarik ez eta produktu naturalak
bakarrik erabiltzen dituztenak. Fruta-denda eta supermerkatuetan / baserrietan / dietetika-dendetan erosten ditut (4
erantzun).
Batzuetan. Bai. Ongarririk edo gehigarri ez organikorik gabe hazten direnak. Supermerkatuan erosten ditut.
Ez ditut erosten, baina badakit zer diren (4 erantzun).
Ez. Bai. Gehigarri eta kontserbagarririk gabeko produktuak dira (2 erantzun).
Ez, garestiagoak dira eta ez ditut erosten.
81
3. Non erosten dituzu elikagaiak, supermerkatuan, merkatuan edo denda txikietan?
PERU EUSKADI
San Martín
Antonia Zapata Jordán
Toribia Castro
Chirinos
Peru GUZTIRA
Ikasbide
San Viator
Euskadi GUZTIRA
Merkatuan 16 9 3 28 0
Denda txikietan 4 2 6 2 2
Supermerkatuan 1 1 17 9 26
Merkatuan eta denda txikietan
17 8 6 31 1 4 5
Merkatuan eta supermerkatuan
12 3 15 4 4
Denda txikietan eta supermerkatuan
1 1 8 8
Hiruetan 7 2 9 4 4
Besterik 1 1 4 1 5
ED/EE 1 1 2 2
Peru EUSKADI GUZTIRA
Merkatuan % 19 % 0 % 19
Denda txikietan % 4 % 1 % 5
Supermerkatuan % 1 % 17 % 18
Merkatuan eta denda txikietan
% 21 % 3 % 24
Merkatuan eta supermerkatuan Supermerkatuan
% 10 % 3 % 13
Denda txikietan eta supermerkatuan
% 1 % 5 % 6
Hiruetan % 6 % 3 % 9
Besterik % 1 % 3 % 4
ED/EE % 1 % 1 % 2
EUSKADI
%1
%1%6%1
%10
%19%14
%1
%21
Merka
tuan
Denda
txiki
etan
Supe
rmer
katu
an
Merka
tuan
eta
den
da...
Merka
tuan
eta
supe
...
Denda
txiki
etan
eta ..
.
Hiruet
an
Beste
rik
ED/E
E
82
PERU
%1%1
%6
%1
%10
%19
%14
%1
%21
Merka
tuan
Dend
a txikieta
n
Supe
rmer
katu
an
Merka
tuan
eta
...
Merka
tuan
eta
...
Dend
a txikieta
n...
Hiru
etan
Bester
ik
ED/E
E
SAN MARTÍN
Merkatuan (16 erantzun) / dendetan (4 erantzun)
Merkatuan eta supermerkatuan (13 erantzun).
Merkatuan eta denda txikietan (17 erantzun)
Supermerkatuan eta denda txikietan.
Supermerkatuan, merkatuan eta denda txikietan ( 7erantzun).
ANTONIA ZAPATA JORDÁN
Merkatuan (9 erantzun).
Denda txikietan (2 erantzun).
Merkatuan eta batzuetan supermerkatuan (3 erantzun).
Merkatuan edo denda txikietan (8 erantzun).
Merkatuan, supermerkatuan eta denda txikietan (2 erantzun).
TORIBIA CASTRO CHIRINOS
Merkatuan (3 erantzun).
Merkatuan eta denda txikietan (6 erantzun).
IKASBIDE
Supermerkatuetan (17 erantzun).
Denda txikietan (2 erantzun).
Supermerkatuetan eta denda txikietan (7 erantzun).
Supermerkatuetan eta merkatuetan (4 erantzun).
Merkatuetan eta denda txikietan.
Supermerkatuetan, merkatuetan, eta denda txikietan (4 erantzun).
Elikagaien arabera (3 erantzun).
Produktu galkorrak denda txikietan eta gainerakoak supermerkatuetan.
Denda ekologikoetan edo baserrian.
SAN VIATOR
Supermerkatuetan (9 erantzun).
Merkatuetan eta denda txikietan (4 erantzun).
Merkatuetan, denda txikietan eta besterik (ekoizle espezialistak).
83
4. Elikagairik erosten al duzu baserri edo landetxean?
PERU EUSKADI
San Martín
Antonia Zapata Jordán
Toribia Castro
Chirinos
Peru GUZTIRA
Ikasbide San
Viator Euskadi GUZTIRA
BAI 81 18 3 102 8 7 15
EZ 6 6 3 15 26 7 33
Besterik
4 4 5 5
ED/EE 1 1 2 4 4
PERU EUSKADI GUZTIRA
BAI % 57 % 8 % 65
EZ % 8 % 18 % 27
Besterik % 2 % 3 % 5
ED/EE % 1 % 2 % 3
SAN MARTÍN
Bai (7 erantzun), landetxean (3 erantzun)/, ukuiluan (6 erantzun), chacretan (15 erantzun).
Bai, behi bat hazten duen gure bizilagun batek esnea etxera ekartzen digu egunero (4 erantzun).
Chacretan, landetxean eta ukuiluan (47 erantzun).
Ez (6 erantzun), zaila delako elikagaiak txikizka erostea.
ANTONIA ZAPATA JORDÁN
Bai, hiruetatik. Chacran: barazkiak eta frutak. Ukuiluan: esnea eta gazta. Landetxean: arrautzak eta oilaskoa (17
erantzun).
Bai, batzuetan arroza, dilistak, etab. (2 erantzun) / arroza, patatak, okela eta arrautzak.
Ez (6 erantzun)
TORIBIA CASTRO CHIRINOS
Normalean produktuak merkatuan edo denda txikietan erosten ditugu (2 erantzun).
Bai, aitak bere landetxetik ekartzen ditu produktuak (tipula, frutak, dilistak…).
Bai, ukuiluan.
Batzuetan (3 erantzun).
IKASBIDE
Batzuetan (5 erantzun).
Ez (26 erantzun).
Bai (8 erantzun).
EUSKADI
EZ %18
BAI %8
Besterik %3
ED/EE %2
PERU
EZ %8
ED/EE %1
Besterik %2
BAI %57
84
ED/EE (4 erantzun).
SAN VIATOR
Bai (7 erantzun).
Ez (7 erantzun).
5. Zure ustez, zer da elikadura-burujabetza? SAN MARTÍN
Herrialde bakoitzak elikagaiak ekoitzi, banatu eta kontsumitzeko bere politika jasangarria erabakitzeko eskubidea
(16 erantzun).
Herrialde bakoitzak bere elikatzeko modu independentea izatea (3 erantzun).
Gutako bakoitzak geure elikagaiak aukeratzeko dugun independentzia (4 erantzun).
Elikadura egokia izatea, gai kimikorik gabeko produktu ekologikoekin.
Elikagaiak nolakoak diren, nola tratatu behar diren eta nondik ekartzen diren jakiteko eta ezagutzeko zerbait da.
Gure elikagaiak kontsumitzeko modua da. Jaten dena zer den baldin badakigu, hau da, elikadura-burujabetzak
esaten badigu zer den jan behar duguna, elikagaiak aukeratzen irakasten digu energia-oreka egonkor edo normala izateko
moduan.
Elikagaiak ekoizteko moduak, inguruneak eta jatorriak duen garrantzia azpimarratzen duen kontzeptu berria.
Kanpaina honetan egin dena. Animaliak korta edo oilategietan itxi, hil eta gero elikagai bihurtzen dituzten fabrikak desagertu
daitezen.
Oinarri soziala duen proposamen bat da, herrialde pobretuetako gizarte-erakundeek eta nekazariek proposatua.
Nekazariek elikagaiak ekoizteko duten eskubidea eta kontsumitzaileek zer kontsumitu nahi duten, nola eta nori
erosi/saldu nahi dioten erabakitzeko duten eskubidea (2 erantzun).
Norberaren herriko merkatua babestea, nazioarteko merkatuan merkeago saltzen diren soberakinen kontra.
ED/EE (20 erantzun).
ANTONIA ZAPATA JORDÁN
Gure herri edo herrialdeko elikagaiak kontsumitu behar ditugula (6 erantzun).
Peruko produktu nutritiboak eta hemen ekoitziak erosi behar ditugula (15 erantzun).
Elikatzeko beste herrialde batzuekiko mendekotasunik ez izatea.
TORIBIA CASTRO CHIRINOS
Guk geuk aukeratzea geure elikagaiak.
Gure elikagaiak ereiteko libre izatea.
Elikadura-burujabetza mundu-mailan ematen da elikagaien ekoizpen egokia lortzeko.
IKASBIDE
Herrialdeen beren uzta eta elikagaien gaineko kontrola izatea (2 erantzun).
Herrialde ekoizleak ez egotea multinazionalen mende.
Herrialde bakoitzak bere elikadura- eta nekazaritza-politika erabakitzeko eskubidea, bertako merkatua nazioarteko
merkatuaren aurrean babesteko.
SAN VIATOR
Estatu bakoitzak bere nekazaritza- eta elikadura-politikak definitu ahal izatea.
Nazio bakoitzak bere elikagaiekin bere burua hornitzeko duen ahalmena.
6. Ba al dakizu elikadura-burujabetza noiz eta non sortu zen?
SAN MARTÍN
1996an Vía Campesinak Erroman, ez zutelako produktu batzuk erostean saltzaileak irabazi ikaragarriak izaterik,
edota beren produktuak beste herrialde batzuetara esportatzea hain merke saltzerik (15 erantzun).
1996an hasi zen Erroman, FAOk (Elikadura eta Nekazaritzarako Erakundea) antolatutako elikadurari buruzko
mundu-mailago goi-bilera zela eta (5 erantzun).
85
Nekazari, arrantzale, emakume, indigena eta gainerako gizarte-mugimenduen 600dik gora ordezkarirekin jarri zen
abian Afrikako Nyeleni eskualdean, elikadura-burujabetzarako munduko forumean 2007an (2 erantzun).
Brasilen, Elikadura Burujabetzarako Nazioarteko Batzordeko hogei herrialdeek emandako babesari jarraiki.
Ez (12 erantzun)
ED/EE (20 erantzun).
ANTONIA ZAPATA JORDÁN
Espainian (9 erantzun).
Ez dakit, baina gure eskolan Emaúsen lan egiten duen Paola andereñoarekin hasi ginen elikadura-burujabetza
lantzen, 2009ko abuztuan (12 erantzun).
ED/EE (3 erantzun).
TORIBIA CASTRO CHIRINOS
1996an iragarri zen Erroman egindako mundu-mailako goi-bileran.
Ez (5 erantzun)
ED/EE (4 erantzun).
IKASBIDE
Erroman, 1996ko mundu-mailako goi-bilera zela eta (3 erantzun).
Ez (11 erantzun)
ED/EE (5 erantzun).
SAN VIATOR
Bai. Erroman, FAOren elikadurari buruzko mundu-mailako goi-bileran, elikadurari eta nekazaritzari buruzko goi-bilera
zela eta.
Ez (2 erantzun)
ED/EE (11 erantzun).
7. Zure ustez, zein dira elikadura-burujabetzarik ez izatearen ondorioak?
SAN MARTÍN
Gosea eta pobrezia, desnutrizioaren moduko gaixotasunak, etab. (12 erantzun).
Prezioak hain garesti egonik batzuek ezin izango lituzketela produktuak erosi (3 erantzun).
Elikagai eskasia. Herrien mendekotasuna. Nekazaritza-ohiturak bertan behera uztea (emigrazioa) (4 (erantzun).
Nazioarteko merkatuetan soberan dauden produktuak merkeago saltzen direla, herrialde bakoitzeko produktuen
kalterako (2 erantzun).
Ondoriorik ez (2 erantzun).
ED/EE (28 erantzun).
ANTONIA ZAPATA JORDÁN
Gaixotasunak, jaki nutritiboenak atzerrira eraman eta nutrizio-balio gutxiena dutenak Perun uzten dituztelako. Hori
dela eta, gure herriko elikagaiak erosi behar ditugu (10 erantzun).
Produktuak garestiago izango direla beste leku batzuetan ereinez gero (4 erantzun).
ED/EE (5 erantzun).
TORIBIA CASTRO CHIRINOS
Ez litzatekeela kontsumo lokalik egongo eta nekazariek ez lukete ezer ekoitziko.
Elikagai eskasia gizateria osorako eta gatazka bat sortuko litzateke.
ED/EE (2 erantzun).
IKASBIDE
Produktuak % 100 naturalak izateari uzten diotela eta multinazionalen mende gelditzen direla.
Jende asko gosez hiltzen dela.
Bidezko prezioa eta ekoizten duten herrialdeetan inbertitzeko aukera.
Ez dagoela elikagaien gaineko kontrolik eta herrialdeek ezin dituztela nahi bezala ekoitzi.
86
Atzerriko produktu merkeagoen aurrean merkatuak duen babes-gabezia (2 erantzun).
Ezin direla produktuak saldu.
ED/EE (9 erantzun).
SAN VIATOR
Baliabide ekonomiko gutxiago duen herrialde batentzako ondorioak izan daitezke bere produktuak saldu ezina eta
bere ekonomia kaltetuta ateratzea.
Atzerriko produktuak erosi behar dira, eta horrek ez du laguntzen eboluzio nazionalean.
ED/EE (12 erantzun).
8. Gure elikatzeko moduak eraginik al du gure osasun eta ingurumenean? Zergatik?
PERU EUSKADI
San Martín
Antonia Zapata Jordán
Toribia Castro
Chirinos
GUZTIRA Ikasbide
San Euskadi GUZTIRA Peru Viator
BAI 38 21 7 66 13 12 25
EZ 1 1 1 1
Besterik
1 2 3 0
ED/EE 15 4 1 20 3 2 5
Peru Euskadi GUZTIRA
BAI % 55 % 21 % 75
EZ % 1 % 1 % 2
Besterik % 2 % 0 % 2
ED/EE % 17 % 4 % 21
PERU
EZ %1
ED/EE %17
Besterik %2
BAI %55
SAN MARTÍN
Bai (3 erantzun).
Bai, elikatzeko moduak osasunarekin eta ingurumenarekin. Bai, elikagai kutsatuak hartzen dira eta horrek gure
osasuna eta ingurumena kaltetu dezakete, gai kutsatzaileak dituztelako (9 erantzun).
Bai, osasunean eta ingurumenean. Osasunari dagokionez, gaixotasunetatik babestu behar dugu eta ingurumenean
kutsatzaile asko dauzkagu: zaborra, gasolina… (3 erantzun).
Bai, gure osasuna zaindu eta elikagai naturalekin elikatu behar dugulako (5 erantzun).
EUSKADI
EZ %1
ED/EE %4 Besterik
%0
BAI %21
87
Bai, osasuntsu eta indartsu hazi eta sasoian eta osasuntsu egoteko (3 erantzun).
Bai, elikatuz gero osasuntsuago gaudelako, ingurumena baita naturalena, berdurak bereziki (2 erantzun).
Bai, elikadura ona ez izateak gaixotasunak, desnutrizioa eta defentsak baxu izatea (infekzioak hartzeko arriskua)
eragiten duelako (3 erantzun).
Gutako askok ez ditugu elikagai naturalak hartzen eta ongarri asko dutenak nahiago izaten ditugu.
Bai, osasunean, elikatzen ez bagara desnutrizioa izango dugulako, eta ingurumenean, arnasa hartzeko arazoengatik.
Bai, zabor-jana hartuz gero gaixotu egin gaitezkeelako (7 erantzun).
Bai, guretzako ona delako produktu ekologikoekin elikatu ahal izatea eta, gainera, horrela lagundu egiten diogu
ingurumenari bizi-bizi eta kementsu mantentzen, produktu osasungarri asko ematen digun Lur honetan bizitzen jarraitu ahal
izateko (2 erantzun).
Ez (erantzun 1).
ED/EE (15 erantzun).
ANTONIA ZAPATA JORDÁN
Bai.
Bai, elikagai ekologikoak hartuta gure osasuna hobetzen dugulako. Ingurumenean, ereitean, bai lurra bai airea
hobetzen dira (10 erantzun).
Bai, ez dugulako litxarreriarik ez janari artifizialik jan behar.
Bai, janaria Lambayequeko osagaiekin egin behar delako, eta horrela ez dugu ingurumena ez kaltetu ez kutsatuko.
Bai, osasuna zaindu eta gauza “txarrik” jan behar ez dugulako. Ingurumena: Ingurumena garbi zaindu behar dugu.
Bai, jaten dugun zerbait izanik kalte egiten digulako.
Bai, jendeak beste leku batzuetako janaria erosten duelako, eta zabor-jana ere bai.
Bai, ez dugula Lambayequekoak ez diren edo ongarri kimikoak dituzten elikagaiak jan behar.
Bai, denok elikatu beharko genukeelako ingurumenaren kalitatea babestuta. Elikagaiek oso osasungarriak izan behar
dute, kutsatzailerik gabe, ondo elikatu eta ez gaixotzeko.
Bai, Lambayequeko produktuak jaten eta kontsumitzen ditugulako.
Bai, pertsonek eta umeek zabor-jana jan eta horrekin ingurumena kutsatzen dutelako.
Bai, ondo elikatu behar dugulako.
ED/EE (4 erantzun).
TORIBIA CASTRO CHIRINOS
Bai, elikagaiak ondo zainduta ez badaude, gure osasuna kaltetuko dutelako (2 erantzun).
Bai, osasunean, behar bezala elikatzen ez bagara gaixotasunak hartzeko arriskuan egongo garelako. Ingurumenean,
elikagai ekologikoak beharrean elikagai artifizialak aukeratzeagatik.
Bai, ingurumena ondo zainduta ez badago, horrek gure osasuna kaltetzen duelako.
Elikagaiek on egiten digute gure osasunean, eta ingurumena ona da gure gorputzerako.
Elikagai osasungarriek nutrizio-balio handiagoa dute osasunean. Ingurumenean, berriz, intsektizidak txarrak dira
lurrerako.
Bai, noski, beharrezko elikagaiak hartuta elikatu behar dugulako osasuntsu egoteko eta osasuntsu egoteko ingurune
egokiak jan behar ditugu (2 erantzun).
Bai, biek ere bere funtzioa betetzen dutelako ingurumenaren eta gizakion osasunaren garapen egokian.
ED/EE
IKASBIDE
Bai (2 erantzun).
Bai, bizitzeko beharrezkoa delako elikatzea.
Bai, osasunean eta ingurumenean (2 erantzun).
Bai, elikagaiak naturatik ateratzen ditugulako.
Bai, aniztasun gehiago dagoelako, lurra bere onera etorri eta elikagaiek kalitate gehiago izango dutelako.
Bai, osasunerako oso garrantzitsua da dieta osasungarri, bariatu eta gantz gutxikoa izatea.
88
Bai, elikatzeko modua oso garrantzitsua da gaixotasun askotatik babesten gaituelako.
Bai, jaten duzunaren arabera on egin diezazuke edo espezie bat galarazi dezakezu.
Bai, produktu ekologikoak kontsumituta ingurumenari laguntzen diozu (2 erantzun).
Bai, gauza orekatua izango delako.
Ez.
ED/EE (3 erantzun).
SAN VIATOR
Bai osasunean, bai ingurumenean (5 erantzun).
Bai osasunean, bai ingurumenean. Osasunean, ondo elikatuta gure gorputzak eskertu egingo digulako.
Bai osasunean, bai ingurumenean. Elikadura orekatuak eta, bereziki, fruta eta berdura jateak, on egiten digu
osasunean, eta nork bere baratzea badauka, are osasungarriago. Ingurumenean, kontsumismoaren ondorioz nekazariek ez
dutelako prezio egokirik jasotzen beren produktuengatik eta garestituz joaten dira, gainera, bitartekariekin.. Eskala handian
ereiten eta hazten da, eta zenbait kasutan kalitate gutxirekin.
Bai osasunean, bai ingurumenean. Osasunean produktu naturalak osasungarriagoak direlako, manipulazio batzuek
(tratamendu kimikoak, adibidez), albo ondorioak izan ditzaketelako. Eta ingurumenean, tratamendu kimikoek lurrarentzat eta
animalientzat komenigarriak ez diren substantziak utzi ditzaketelako
Bai osasunean, bai ingurumenean. Osasunean, jaten duguna garelako eta ingurumenean, ekoizpenerako pestizidarik
erabiltzen ez bada, ingurumenaren gaineko eragina txikiagoa delako.
Bai osasunean, bai ingurumenean. Zenbat eta gehigarri artifizial gutxiago izan elikagaiek, orduan eta
osasungarriagoak. Ingurumenean uzta motaren arabera eta gaikako arrantza eta kontrolpeko ehiza egiten den arabera.
Bai osasunean, bai ingurumenean. Gauza batzuk ez jateak elikagai horietatik datozen bitamina gabezia izatea
eragiten du. Produktuek kutsatzen ez badute, gutxiago kaltetzen dute ingurumena.
Bai osasunean, bai ingurumenean. Beti da hobea produktu naturalak jatea ez osasunerako gai kaltegarriak
(koloregaiak, kontserbagarriak…) dituztenak baino. Zenbait produktu hazteko erabiltzen diren pestizida eta gai kimiko guztiak
kaltegarriak dira ingurumenerako.
ED/EE (2 erantzun).
89
FAMILIEN EBALUAZIO-TXOSTENA
ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ IPARRALDEKO ETA HEGOALDEKO IKASTETXEETAN LANDUTAKO ESPERIENTZIA PILOTUA
2. Ikasleekin eta haien senideekin egindako jardueraren asebetetze-mailari buruzko
galdera-sorta
DATU OROKORRAK
1. Parte-hartzaileen sexua
1. Parte-hartzaileen sexua ED/EE
%3
Emakumezkoak
%43
Gizonezkoak
%54
Grafikoan ikusten denez, galdera-sorta osatu zuten ikasleen % 43 emakumeak ziren, eta % 54,
gizonak.
DATU ESPEZIFIKOAK
1. ANTOLAKUNTZA
1.1. Jardueraren iraupena
Batez
bestekoa 1.85
90
1.1. Jardueraren iraupena
1.1. Jardueraren iraupena
%18
%77
%3 %2
LABURRA EGOKIA LUZEEGIA ED/EE
Galdera-sorta osatu duten irakasleen % 77ren iritziz egokia izan da jardueraren iraupena. Inkesta
erantzun dutenen % 3rentzat, berriz, luzeegia izan da, eta % 18rentzat laburregia.
2. PRESTAKUNTZA-JARDUERA
2.1. Egindako jarduerak gustatu
egin zaizkit 2.2. Jarduera interesgarria iruditu zait
Batez bestekoa
3.60 3.52
2.1. Egindako jarduerak gustatu egin zaizkit
2.1. Egindako jarduerak gustatu egin
zaizkit
%2
%8
%38
%31
%20
%2
GAIZKI ERDIPURDI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE
Senideen % 51ei gustatu egin zaizkie egindako jarduerak, eta % 38rentzat, berriz, “egokiak” izan
dira.
Inkesta osatu dutenen % 10ek, berriz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute.
91
2.2. Jarduera interesgarria iruditu zait
2.2. Jarduera interesgarria iruditu zait
%3%5
%43
%33
%15
%2
GAIZKI ERDIPURDI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE
Kasu honetan, senideen % 48rentzat interesgarria izan da jarduera, % 43rentzta, berriz, “egokia”.
Inkesta osatu dutenen % 8ek, aldiz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi honi
buruz.
3. JARDUERAREN BALORAZIO OROKORRA
3.1. Oro har, ondo pasatu dut
jarduerarekin
Batez bestekoa
3.73
3.1. Oro har, ondo pasatu dut jarduerarekin
3.1 Oro har, ondo pasatu dut jarduerarekin
%2
%7
%34
%30%26
%2
GAIZKI ERDIPURDI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE
Senideen % 75ek esan dute “ondo” edo “oso ondo” pasatu dutela jarduera egiten, eta % 34ek,
berriz, alderdi hori “egokia” izan dela adierazi dute.
Inkesta osatu dutenen % 9ek, aldiz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi honi
buruz.
Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa % 2.
92
GALDERA IREKIAK
Asebetetze-mailari buruzko galdera-sortan senideek trebakuntza-jarduera buruz egindako galdera
irekian idatzitako balorazioak jaso dira. Galdera irekiak proposamenak eta iradokizunak jasotzeko
aukera ematen du.
Puntu honetan hemen egindako komentarioak zehazten dira:
4. Bestelako komentario edo proposamenik
Ezer ez (7 erantzun)
Asko gustatu zait eta dezente ikasi dut
Denbora gutxi izan dugu jardueraren bigarren zatian, istorioen zatian.
93
EBALUAZIOAREN ONDORIOAK
Irakasleak
Irakasleek elikadura-burujabetzari buruz zekitenari dagokionez, abiapuntu on samarra
zeukaten, % 33ek kontzeptuaren gaineko ikuspegi egoki eta informatu samarra
baitzeukaten.
Irakasleek, oro har, ondo samar baloratu dute egindako tailerra, bai jasotako informazioari
bai erabilitako metodologiari dagokionez. Tailerra oso interesgarria iruditu zaie parte-
hartzaile gehienei, eta prestakuntza-jarduerak Hegoaldearekiko kontsumo arduratsuaz
hausnartzeko aukera eman diela onartu dute % 100ek.
Jarduera guztiei buruzko galdera-sorta orokorrean ere —ikasleentzako jarduera guztiak
amaitutakoan egina— balorazio onak jaso dira jardueren iraupenari, erabilitako
metodologiari eta hezitzaileak gaiari buruz zekienari dagokionez, nahiz eta aipatu
beharreko balorazio negatibo batzuk ere egon diren. Tailerretan kontzeptuak ulertarazteko
erabilitako metodologiak balorazio ona jaso du, oro har, baina ehuneko txiki batek
balorazio negatiboa eman dute gela barruan nahiz txangoan egindako jarduerak direla
eta. Zoritxarrez, balorazio negatiboa azaltzeko komentariorik gehitu ez denez, ez dakigu
gabeziak non gertatu diren zehazki. Bideo-konferentzia bidezko komunikazio-saioak ere oso
balorazio kaskarra jaso du irakasleen aldetik. Taldeak oso handiak izanik, antolakuntza eta
martxan jartzea nekosoa eta korapilatsua gertatu zen eta, beharbada, horri zor zaio, hain
zuzen, balorazio negatiboa.
Jardueren bidez Euskadiko eta Peruko elikadura-burujabetzari buruzko gogoeta bultzatu ote
den galderari dagokionez, % 65ek baietz erantzun dute, baina % 26ek esan dute baietz,
baina ez nahi beste. Emaitza kontraesankor samarrak iruditzen zaizkigu eta, zehaztapen
gehiagorik ez dugunez, bestelako datuekin argitzen saiatuko gara. Bi arrazoi bururatzen
zaizkigu: ikastetxearen aldetik jasotako laguntzari buruzko iritzia eta proiektuarekin
interesatutako irakasleen kopurua. Izan eren, irakasle talde handi samar batek ez du nahi
besteko laguntzarik jaso eta egiten ari ziren jardueren berri eman eta zabaltzeko garaian
mugatuta sentitu ziren, beharbada. Horrek eragina dauka, noski, gogoeta bateratua
egiteko aukeretan.
Gaiari buruzko interesa argi eta garbi handitu da irakasleen artean, eta haien erdiak inguruk
adierazi dute aurrerantzean elikadura-burujabetza zeharka lantzeko asmoa dutela.
Egindako jarduerekin ikasleek barneratutako kontzeptuei dagokienez, irakasleen ustez,
elikadura-burujabetzaren esparruan lortu da hori gehienbat (% 61), eta gutxiago (% 47)
Peruko eta Euskal Herriko komunitateen, edo Hegoaldeko eta Iparraldeok herri zehatzen
arteko parekotasun eta desberdintasunei zegokienez. Nolanahi ere, irakasle multzo handi
samar baten arabera (% 35), jarduerak eginez geroztik ikasleen jarrerak aldatu egin dira, eta
hori berri pozgarria da, inondik ere.
Ildo berari jarraiki interpretatu dezakegu era honetako tailerrak beren herriko eta beste herri
batzuetako ikastetxeetan egiteari buruz irakasle ia den-denek esandakoa.
Luze-zabal aztertzerik izan ez dugun arren, irakasleek interesa erakutsi dute elikadura-
burujabetzarekin zerikusia duten zenbait gairekin, elikagai transgenikoen auziarekin, esate
baterako.
Gogoeta batekin bukatuko dugu atal hau. Esperientzia pilotu honek duen alderdi
onenetakoa Peruko eta Euskadiko hezkuntza-komunitateak harremanetan jarri izana,
94
elkarrekin lan egin izana eta elkarren berri jaso izana izan da, irakasleek beraiek beren
balorazioetan azpimarratu dutenez. Proiektuaren bigarren zatian —ez dugu ebaluazio
honetan jaso— aurrerago ere era honetako proiektuak garatzen laguntzeko tresnak
ematen zaizkie irakasleei. Halere, beharbada egokia izango zatekeen esperientzia
pilotuaren lehen zatia ondo eta txukun garatu ahal izateko, bi komunitateetako irakasleek
elkarren arteko harreman estuagoa izatea komeni izango zatekeen. Irakasleen arteko
harreman zuzenak asko lagunduko zuen, gure ustez, esperientzia honen helburuak lortzen
eta parte hartu duten irakasleak pozik egoten.
Ikasleak
Ikasleen balorazioak jasotzen dituen txostenaren arabera, elikadura-burujabetza gai berria
eta ezezaguna zen ikasleentzat, eta gaian sakontzeko gogoa piztu du haiengan. Lehen
galdera-sortan jasotzen denez, tailerretan parte hartu aurretik ere, ikasle gehienek
pentsatzen zuten gure osasuna eta ingurumena baldintzatzen dituela elikagaiak hazteko
moduak. Esperientzia pilotuan landutako jarduera eta gogoetei esker, informazio gehiago
dute orain elikagaiak ekoizteko moduari eta horrek ingurumenean dituen ondorioei buruz.
Nolanahi ere, nolabaiteko nahasmena igarri dugu, hitzaldiak entzun eta tailerretako
aurkezpenak eta bideoak ikusi eta hilabete batzuetara ikasleei elikadura-burujabetza zer
den beren hitzetan azaltzeko eskatzerakoan, adibidez. Azalpenetan kutsadura eta
pestiziden erabilera elikagaien jatorriarekin eta esportazioarekin nahasten dituzte. Oro har,
Peruko ikasleek argiago dauzkate gaiak edo argiago azaltzen dituzte behintzat, galdera
horri erantzun argiagoa ematen baitiote.
Elikadura-burujabetza defendatzeko moduari buruzko hurrengo galderan, ikasle askok
bertako kontsumoa indartzea proposatzen dute.
Iparraldeko eta Hegoaldeko herrien arteko desberdintasun eta parekotasunei dagokienez,
jateko ohituretan eta jaten diren elikagaietan sumatzen da alderik handiena, bai eta
urtaroen arteko aldean eta batean eta bestean ereiteko garaietan, zenbait ikaslek
nabarmendu dutenez. Euskadiko ikasle batzuek tailerretan azaldu diren beste
desberdintasun batzuk aipatu dituzte, eta kezkatuta agertu dira Perun ikusitako pobrezia
materialarekin, Peruko umeek jateko nahikorik ez duteneko ideiarekin nahastuta.
Ikasle gehienak prest zeuden ikasitakoa zabaltzeko, %76 arte iristen zen ehuneko hori, modu
paretsuan banatuta Euskadin eta Perun. Bi komunitateen arteko alderik handiena ikasitakoa
aplikatzeko asmoan ikusi dugu. Euskadiko ikasleek ezetz erantzun zuten kasuen %55ean.
Elikadura-burujabetzaren defentsari buruzko galderan ere nolabaiteko axolagabetasuna
erakutsi zuten ikasleek, eta talde txiki batek erantzun zuen ez zuela inolaz ere defendatuko.
Beste aukera bat da hori erantzun dutenengan gaiarekiko sentsibilitaterik sortzea ez dela
lortu edo egin nahi izatekotan nola egin ez dakitela eta erantzun dutela horrela edo ez
dutela argi ikusten ikasitakoa nola aplikatu.
Ikasitakoa praktikan jartzeko asmoa baduten ikasleek ideia onak dituzte hori egiteko
moduari buruz: baserriko elikagaiak edo herrian ekoitzitakoak janda eta ingurumena
babestuta. Peruko ikasleek argi eta garbi esaten dute ikasitakoa senide eta lagunen artean
zabaltzeko asmoa dutela, horrela eragin handiagoa izan eta ahalik eta jende
gehiagorengan aldaketak eragiteko.
Elikadura-burujabetzari lotuta ezagutu nahiko lituzkeen gaien artean beste herri batzuetako
sukalde-ohiturak aipatzen dituzte, ereiteko garai eta teknikekin batera. Gaiarekiko duten
lotura zuzena dela eta nabarmendu ditugu alderdi hauek. Era berean, beren herrian
ekoitzitako elikagaiei buruz informazio gehiago jasotzeko asmoa adierazi duten zenbait
ikaslek, horrela beren kontsumo-ohiturak egokitu ahal izateko.
95
Oro har, ikasleak pozik azaldu dira egindako jarduerekin. Kasu askotan laburregiak iruditu
zaizkie eta zenbait jarduera luzatzea edo errepikatzea gustatuko litzaiekeela erantzun dute.
Tailerrak, taldean egindako sormen-ariketak bereziki, eta txangoa izan dira askori gehien
gustatu zaiena. Txangoen bidez elikadura-burujabetzaren esperientzia praktikoa gerturatu
izana oso lagungarria izan da oinarri teorikoak sendotu eta ulertarazteko.
Halere, harrigarria bada ere, bideo-konferentziak ez du halako balorazio positiborik izan.
Zenbaitentzat jarduerarik onena izan da eta halako komunikazio gehiago egin nahiko
zituen, baina talde handi samar bati ez zaio askorik gustatu. Hainbat arrazoi egon litezke
horretarako: Lehenik eta behin, elkar ondo ez entzutea edo ulertzea (hitz egiteko
moduengatik, adibidez). Bigarrenik, kasu askotan bozeramaileak aukeratu ziren eta ez ziren
txandakatu, eta hortaz, beti pertsona berdinak zeuden kamera aurrean, eta hori
aspergarria izango zen, beharbada, gainerakoentzat. Skype bidez halako hartu-eman
gehiago antolatzekotan, talde txikiagoekin egin beharko lirateke gure ustez, taldekide
guztiak txandakatu eta parte hartzeko moduan.
Nolanahi ere, gaiak aldi berean Perun eta Euskadin garatzen ari zirela jakitea pizgarria izan
da bateko eta besteko ikasleentzat, eta, hortaz, hobetu egin beharra dago haien arteko
hartu-eman zuzena.
Familiak
Lehenik eta behin esan beharra dago atal honetako emaitzak osagabeak daudela:
Intxaurrondo Hegoa ikastetxeak egindako azterketa osagarria eranskinean jaso dugu, baina
ez txostenean. Gorago esan dugunez, J.A. Muñagorri eskolako datuak ez jaso izanak
desorekak sortzen ditu galdera-sortak bildu eta interpretatzeko garaian.
Elikadura-burujabetzari, kontsumo-ohiturei eta nekazaritza-ekoizpeneko esperientziei buruzko
galdera-sortako emaitzak jarraian azalduko ditugu. Familiei elikadura-burujabetzari buruz
egindako galdera teorikoetan emandako erantzunetan ikusten denez, ederki dakite
kontzeptu hori zer den eta non sortu zen ere. Esportazio-politikekin eta elikadura
osasungarria bultzatzearekin lotzen dute askotan. Elikadura-burujabetzarik ez izateak
eragindako ondorioei dagokienez, familiek hainbat alderdi aipatu dituzte, eta bete-betean
jo dute berriro ere: nekazaritza-ohiturak bertan behera uztea, oinarrizko elikagaien prezioak
gora egitea, nutrizio-balio handieneko elikagaiak esportatzea eta, hortaz, bertako elikadura
pobreagoa izatea, desnutrizioa, gosea eta are etorkizuneko gatazkak ere.
Norberak kontsumitzeko elikagaiak hazteari dagokionez, ohitura hori zabalduago dago
Peruko familien artean Euskadikoen artean baino. Gogoan izan behar dugu, dena den,
Euskaditik parte hartu duten taldeen artean baserri-giroarekin lotura handiena duena
baloraziotik kanpo gelditu dela hain zuzen ere. Elikagai ekologikoen kontsumoari
dagokionez, Peruko familiek halakoak kontsumitzeko ohitura handiagoa dute, bai eta
elikagaiak zuzenean landetxetan erosteari dagokionez ere.
Gure elikatzeko moduak gure osasunean eta ingurumenean eraginik ote duen galdetuta,
%75ek baietz erantzun dute. Ehuneko apala iruditzen zaigu, halere, zuzenean ez bada ere
zeharka landuta ere, gai hori argi eta garbi izan beharko bailukete parte-hartzaile guztiek.
Jardueraren balorazioa oso positiboa izan da, oro har ondo pasatu dute eta interesgarria
iruditu zaie. Zenbaiten ustez laburregia izan da eta denbora gutxiegi izan dute zaharren
ohiturak eta iraganeko ereduak jasotzeko zatian sakontzeko. Hurrengo saioetan alderdi
horiek kontuan hartu beharko ditugu.
96
Oro har
Gogoratu dezagun elikadura-burujabetzari buruz iparraldeko eta hegoaldeko ikastetxeetan
landutako esperientzia pilotuaren helburu nagusia zein den: gaur egun Iparraldearen eta
Hegoaldearen artean dauden merkataritza-harremanak aldatzea, elikadura-burujabetza
bultzatuz horretarako, Hego-Ipar-Hego ikuspegia oinarritzat hartuta. Ikuspegi horretan
oinarrituta, elikadura-burujabetzaren aldeko ekintza, estrategia eta jarrerak bultzatzea da
helburu zehatza, eta, horretarako, elikadura-burujabetzaren egoera aurkezten dugu
Iparraldeko eta Hegoaldeko pertsona eta komunitateen garapen integralerako eredu gisa.
Proiektu honen bidez helburu zehatz hori lortzen lagundu dugula iruditzen zaigu.
Prestakuntzaren helburu xeheagoetara joanez gero, hauek dira irakasleek identifikatutako
helburuak: elikadurari lotutako gai baten gaineko ikuspegi orokorra ematea; elikadura-
burujabetza gaur egungo nekazaritza-ereduaren alternatiba gisa aurkeztea; eta ikasleekin
egin beharreko tailerrei buruzko ezagutza praktikoak eskaintzea. Aurreneko bi helburuak
lortu direlakoan gaude, irakasleen artean gaiarekiko sentsibilizazioa handiagoa baita
esperientzia pilotuan parte hartu aurretik baino. Hirugarren helburua ere lortu da, nahiz eta
neurri batean izan eta gauzak hobetu litezkeen, gorago esan dugunez. Halere, proiektuaren
bigarren zatian indartu egingo da alderdi hori, irakaskuntzara aplikatutako komunikazio-
teknologia berriak landuko direnez gero. Zati horretan irakasleek elkarren urrun dauden
komunitateen artean era honetako proiektu bateratuak egiteko erabili ditzaketen tresnetan
sakonduko dugu gehiago.
Ikasleekin egindako tailerren helburuei dagokienez, hemen ere balorazioa positiboa izan da,
ikasleak elikadura-burujabetza kontzeptuarekin ohitzea eta elikadura-burujabetzaren
mundu-mailan zein norberaren herran duen egoeraren berri ematea lortu baita. Bloga
erabiliz ikasleak beste ikastetxe batzuetako ikasleekin harremanetan jarri eta haiekin hartu-
eman zuzenagoa garatzeko helburuari dagokionez, batzuetan ez da behar beste bete
ikasleak ez direlako blogean behar beste maiz sartu, ezin izan delako bideo-konferentzia
egiteko une egokia bilatu, edo bideo-konferentzia ez delako nahi bezain egoki atera.
Alderdi horiek hobetzeko eskolako egunerokoan erabiltzen diren baliabideak areago
integratu beharko lirateke. Askotan nolabaiteko erresistentzia aurkitu dugu, laneguna berez
oso beteta dagoelako dagoeneko eta ez dagoelako astirik egin nahi diren jarduera guztiak
egiteko, baina aipatutako baliabideak ondo erabiltzea lagungarria izan liteke lan-zama hori
arintzeko, hain zuzen ere. Gainera, baliabide horiek apropos-aproposak dira elikadura-
burujabetzari buruzko esperientzia, iritzi eta gogoetak partekatzeko.
Espero dezagun, beraz, esperientzia pilotu honen bidez elikadura-burujabetza kontzeptua
eta antzeko gaiak areago zabaltzeaz eta sentsibilizazioa sortzeaz gain, desberdintasunak
ezaugarri aberasgarriak direla ikusarazteko helburu nagusian ere lagundu izatea.
1. eranskina
3. tailerra (Zein iritzi dute gure familiek?) egin eta gero,
Intxaurrondo Hegoa ikastetxeko ikasleek osatutako txostena.
ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZKO INKESTA
Familiei inkestak egin eta gero, datu hauek bildu ditugu:
Zure elikagaiak zuk zeuk ekoitzi dituzu inoiz?
Familien % 78,5ek beren elikagaiak ekoitzi dituzte inoiz, arrazoi hauengatik: baratzea izan
dutelako edo orain dutelako (hemen bertan edo gertuko herriren batean) edo izeba,
osaba, aitona, amona edo lagunek batek baratze bat daukalako.
.
Produktu ekologikoak kontsumitzen dituzu?
Familien % 57,14ek produktu ekologikoak kontsumitzen dituzte, askoz naturalagoak iruditzen
zaizkie eta. Tomate, piper, barazki eta kontserba ekologikoak hartzen dituzte, esate
baterako. Baita arrautza, esne eta esneki ekologikoak ere.
Familia batzuek ez dituzte beti-beti erosten produktu ekologikoak, naturalagoak izan arren
garestiagoak direlako.
Produktu horiek lehen aipatutako baratzeetan ekoitzi edo erosi egiten dituzte: Bretxako
(Donostiako merkatua) baserritarrei, dena espezializatuetan (belar-denda eta denda
makrobiotikoetan), denda txiki batzuetan edo gertuko baserrietan, zuzenean.
Gainerako % 21,5ek diote beti
bizi izan direla hirian eta ez
dutela baratzea izateko
aukerarik izan.
Gainerako % 42,86ek ez dute produktu
ekologikorik erosten bi arrazoi
nagusirengatik: erosketa guztia
supermerkatuan egiten dutelako eta
produktu haiek garestiagoak direlako.
BAI
EZ
BAI
EZ
Badakizu produktu ekologikoak zer diren?
Familien % 100ek bazekiten produktu ekologikoak zer diren. Gure ustez, produktu
ekologikoak dira fabrikatik igarotzen ez direnak (ontziratzeko fase urrietan izan ezik), eta
pestizidekin tratatu ez eta osagarri kimikorik ez duten produktu naturalak. Produktu biologiko
eta organiko izenez ere ezagutzen ditugu.
Elikagaiak non erosten dituzu normalean?
Familien % 57,14ek auzoko supermerkatuan edo Eroskin (Intxaurrondo ondoan Eroski
hipermerkatua dago, Garbera merkataritza-gunean) egiten dute erosketa beti. Arrazoi
hauek aipatu dituzte, horretarako_ gertuen daukagun denda da eta askoz handiagoa
izanik, produktu-aukera zabal-zabala dauka.
SUPERMERKATUA
DENDA
MERKATUA
Zure ustez, zer da elikadura-burujabetza?
Familiek erantzun hauek eman dituzte:
Gure burua elikatzeko ahalmena, erosi beharrik izan gabe.
Herri guztiek elikagaiak izateko duten eskubidea.
Jendeak jatekoari dagokionez dituen eskubideak.
Nork bere elikagaiak ekoitzi eta hazteko ahalmena.
Goseari eta pobreziari aurre egiteko herrialde pobreetan antolatutako nekazari-
mugimendua.
Estatu bakoitzak bere nekazaritza- eta elikadura-politika finkatzeko duen ahalmena.
Janariaren banaketa bidezkoa.
Elikadura-burujabetzarik ez badago, jatekorik eta dirurik ezean, jendeak bere herritik
alde egin behar du jatekoa lortzeko.
Jarraian zehaztutako gabeziei lotutako hitz-sorta: jatekoa, ondo hazitako elikagaiak,
elikagaien eta diruaren banaketa bidezkoa…
% 35,71k denda txikietan erosten dute
normalean, gertu dauzkaten dendetan
hain zuzen ere, auzoko merkatua
sustatzearren.
% 7,15ek bakarrik erosten dute
normalean baserritarren merkatuan.
Ikusten duzuenez, gure senideek dezente dakite
gaiari buruz. Esan beharra dago guk pixka bat
lagundu diegula.
Ba al dakizu elikadura-burujabetza noiz eta non sortu zen?
Familien % 64,28ek gutxi gorabehera zekiten erantzuna: ekoizpen-herrialde pobreetan,
Erdialdeko Amerikan eta Hego Amerikan, gutxi garatutako herrialdeetan, Erroman
Elikaduraren Mundu-mailako Goi-bilera zela eta.
% 35,72ek ez zeukaten arrastorik.
Zerbairt daki
Ez daki ezer
Nola?
Familien % 50ek ez zekiten.
Gainerako % 50ek erantzun hauetakoren bat eman zuten: tokian tokiko haziak berreskuratu
nahian, langileen kexuei jarraiki, diru eta lan gabeziagatik, nekazarien eskubideak
erreibindikatzearren.
Zerbait daki
Ez daki ezer
Zure ustez, zein dira elikadura-burujabetzarik ez izatearen
ondorioak?
Erabateko mendetasuna sortzen da beste ekoizle batzuekiko.
Elikadurarik ez edo kaskarra.
Heriotza, sufrimendua, gaixotasuna.
Gosea mundu osoan.
Elikadura kaskarra eta pobretzea.
Osasunerako eta ingurumenerako ondorio txarrak.
Jatekoaren banaketa txarra munduan. GUTXI BATZUEK ASKO DUTE. ASKOK GUTXI EDO
BATERE EZ.
Zure ustez, gure elikatzeko ereduak eraginik al du gure osasun
eta ingurumenean?
Familien % 92,85ek baietz erantzun zuten. % 7,15ek ez zuten erantzun.
BAI
ED/EE
Osasunaren gaineko ondorioak: Ondo elikatu ezean, arazoak izan ditzakezu; gehiegi edo gaizki janez gero, ere bai. Hortaz,
elikadura orekaturik ez badugu errazago gaixotuko gara (kolesterola, obesitatea…).
Milaka urte daramatzagu elikadura-eredu bat garatzen, eta edozein aldaketak eragina
dauka gure osasunean.
Jaten duguna gero eta artifizialagoa da eta hori ez da osasungarria.
Jaki naturalak janda gaixotasun gutxiago garatuko ditugu.
Jakin naturalek gaixotasunak prebenitzen laguntzen dute eta gure bizitza luzatu dezakete.
Hortaz, onak dira bizi-kalitate ona lortzeko.
Ingurumenaren gaineko ondorioak: Produktuen hazkunde naturala bizkortzen da.
Petrolio eta produktu kimiko gehiago erabiltzen dira elikagaiak ekoitzi eta garraiatzeko.
Ingurumena kaltetzen duten hondakin toxiko asko sortzen dira.
Lurra asko kutsatzen da, abeltegi handietako hondakinak ibaietara isurtzen dira…
Elikagai ontziratuak janda hondakin asko sortzen dira: latak, kartoia, beira, plastikoak.
Argi dago, beraz, elikagai naturalak ekoitziz eta kontsumituz ez
dugula ez gure osasuna ez gure ingurumena kaltetzen.