1
De evangelisch-gereformeerde kerken in Albanië zijn in
2011 als vierde religieuze stroming binnen de samenleving
erkend. Dat geeft hen een of�ciële status en maakt aller-
lei formele procedures een stuk gemakkelijker. Daarnaast
heeft de erkenning door de staat de kerken zelf bevestigd
in de relevantie en legitimatie van hun aanwezigheid. De
evangelisch-gereformeerde kerken zijn in Albanië mond-
jesmaat vertegenwoordigd, maar zijn er wel. In veel ge-
meenten lijkt sprake van een hernieuwd zelfbewustzijn
en groeit het aantal gelovigen. De gemeenten of kleine
kerkverbanden zijn verenigd in de VUSH, de Albanese
Evangelische Alliantie. Daar vindt onderlinge afstemming
en ook toerusting plaats.
In z’n algemeenheid ontstaat er meer openheid voor reli-
gie. De protestants-evangelische kerken groeien en krij-
gen steeds meer een plek in de samenleving. Mensen van
verschillende religies wonen naast elkaar en niet langer
van elkaar gescheiden. En ook de islam pro�leert zich
door moslims steeds nadrukkelijker zich van hun geloof
bewust te maken en daar naar te handelen.
Bloedwraak blijft een probleem in Albanië. De kerken pro-
beren met een inhoudelijk verhaal de oneindige cirkel van
haat en wraak te doorbreken, maar nog altijd leven vele
gezinnen hun leven achter gesloten deuren, uit angst
voor wat hen op straat te wachten staat.
Context
Albanië
Albanië is sinds de jaren ’80 het land van de vele hulp-
transporten die o.a. vanuit Nederland die kant op gingen.
Naast veel goederen is het land overspoeld met werkers
voor hulp- of zendingsorganisaties, of een combinatie
van beide. Nu de ergste nood lijkt geleden hebben veel
organisaties zich teruggetrokken of hun bijdrage vermin-
derd. Albanië heeft een principe-aanvraag bij de EU ge-
daan om lid te kunnen worden. Met die stap lijkt voor
veel organisaties bevestigd dat Albanië de de�nitieve
ontwikkeling naar een economisch zelfstandig land aan
het maken is. Zover is het echter nog lang niet.
Met de verkiezingen in 2013 is de socialistische partij van
Edi Rama aan de macht gekomen. Met zijn komst lijkt
voorzichtig gewerkt te worden aan minder corruptie, een
meer stabiele economie en meer aandacht voor duur-
zaamheid. Nieuwe wetten worden ingevoerd om het land
klaar te maken voor een eventuele toetreding tot de EU.
Ondanks nieuwe ontwikkelingen blijft Albanië in Euro-
pees perspectief een arm land. Zo leven naar schatting
ongeveer 400.000 mensen van minder dan 35 euro per
maand. Armoede lijkt ook steeds meer een zaak van het
platteland te worden: het verschil tussen stad en land
wordt steeds groter.
landenrapportage
Jaarverslag 2014
Albanië - Kosovo
Lege kerk
EUROPA
2
Partner
SH.K.B.SH. (CAAP)
ShKBSh verricht werk langs de randen van de samenle-
ving. De GZB erkent het belang van het werken onder ge-
vangenen en steunt de ontwikkeling van geloofsgemeen-
schappen in gevangenissen.
Vellazeria Ungjillore e Shqiperise (VUSh)
VUSh is al sinds jaren partner van de GZB. Is actief bezig
met de vraag naar betekenisvol gemeente-zijn in context
Albanië. Diaconaal en toerustend.
GOCC
GOCC is de kerk die vanuit de VUSH de aansturing over het
project in Mushqeta op zich heeft genomen, omdat VUSH
als koepel zelf niet in staat is dit soort projecten aan te
sturen. De GOCC is een groeiende, wervende gemeente,
die wordt geleid door pastor Akil Pano, tevens verbonden
aan de VUSH.
ECM
ECM, met wie de GZB inmiddels vijf jaar samenwerkt in
gemeentestichting in Kosovo. Met de uitzending van Rik
en Machteld Lubbers heeft deze relatie het afgelopen jaar
verder inhoud gekregen.
Rol van de GZB per programma
Programma Gemeentevorming
ShKBSh verricht werk langs de randen van de samenle-
ving. De GZB erkent het belang van het werken onder ge-
vangenen en steunt de ontwikkeling van geloofsgemeen-
schappen.
Vanuit de VUSh en GOCC wordt een project gemeente-
stichting gecoördineerd in Mushqeta.
De GZB ondersteunt gemeentestichting van ECM in Peja
met twee uitzendingen. Het werk is gericht op verdere
groei van de gemeente en het aantal gelovigen in Peja.
Programma Dienst
VUSh faciliteert de diaconale ontwikkeling van gemeen-
ten die aan de VUSh verbonden zijn.
Een klein gedeelte van de Albanezen is christen. Binnen
de grote groep mensen die nog niet met het Evangelie in
aanraking is geweest focust de GZB zich op twee speci�e-
ke groepen. Met het gemeentestichtingsproject in
Mushqeta ligt de focus op inwoners van bergdorpen, waar
vaak geen kerk aanwezig is. Met het project dat het werk
in diverse gevangenissen ondersteunt ligt de focus op de
grote groep gevangenen in Albanië. Een speci�eke groep
die genoemd moet worden is de omvangrijke Romabevol-
king (zo’n 10% van de samenleving).
Kosovo
Kosovo is een land in opbouw. Nadat het zichzelf in 2008
onafhankelijk heeft verklaard is het druk bezig zich tot
een zelfstandige natie te ontwikkelen. De gevolgen van
jaren oorlog zijn nog alom aanwezig en worden tevens
zichtbaar in de aanwezigheid van VN-militairen die op
strategische en gevoelige plaatsen aanwezig zijn. De ont-
wikkeling van het land gaat moeizaam. Gehinderd door de
economische crisis lukt het moeilijk te groeien naar een
volwassen economie. Zo'n 80% van de beroepsbevolking is
derhalve werkloos. Door het wegblijven van buitenlandse
investeerders is de verwachting dat dit aantal eerder zal
toe- dan afnemen. Veel Kosovaren hebben familie in West-
Europa. In veel gevallen zijn zij voor hen een bron van wel-
kome inkomsten.
Religieus gezien is Kosovo verdeeld in 92% moslims en 8%
katholieken. Het aandeel protestanten is verwaarloos-
baar. Het aantal protestants-evangelischen wordt geschat
op zo'n 1000 voor heel Kosovo. De groep onbereikten is
daarmee erg groot. Formeel is er godsdienstvrijheid en
moet een religieuze ‘overstap’ mogelijk zijn. Toch groeit
ook in Kosovo de meer uitgesproken vleugel van de islam
en verhinderen familie, geschiedenis en sociaal-
economische motieven mensen om makkelijk de stap naar
het christelijk geloof te zetten. Tegelijk bestaan over de
christenen tal van vooroordelen die een drempel zijn in de
contacten. Speci�eke doelgroepen in het werk in Peja zijn
jongeren en een groep Roma.
Financiën 2013
Activiteiten Realisatie 2014 Begroting 2014
Partner Proj.nr. Omschrijving project ZW € ZW €
ShKBSh AL.1.001 Kerk in de gevangenis 15.000 20.000
VUSH AL.1.004 Blom, Maarten en Gerdien 1,0 1,0
VUSH AL.1.003 Ondersteuning predikantenconferentie 2.500 2.500
VUSH AL.1.005 Onderzoek kerk in Albanië 7.000 0
VUSH AL.2.001 Diaconaal Bureau 7.500 7.500
ECM KS.1.001 Dam, Thera van 1,0 1,0
ECM KS.1.002 Lubbers, Rik en Machteld 1,0 1,0
ECM Toerusting 3.000
3,0 32.000 3,0 33.000
Programma Bewustwording
Voor toekomst volop mogelijkheden. Gezien huidige sta-
tus uitzendingen te vroeg om maximaal op in te zetten.
Is met name donor. In relatie met ShKBSh wordt geke-
ken of GZB meer adviserende of makelaarsrol kan inne-
men. In de relatie met ECM is de rol van de GZB met na-
me die van donor. Bij afstemming werk met ECM is rol
GZB adviserend en waar nodig faciliterend.
3
Toelichting projecten per programma
Programma Gemeentevorming
Het gevangeniswerk van ShKBSh bestaat uit het bezoeken van 17
(van de 22) gevangenissen in heel Albanië. Het Evangelie wordt
gedeeld met gevangenen, en hun families. Mensen komen tot ge-
loof, en door samen te werken met de lokale kerken gaat er een
getuigenis uit naar een groep mensen (gevangenen en hun familie)
die snel geïsoleerd en vergeten dreigt te raken. In meerdere gevan-
genissen is de Alpha-cursus opgestart.
In vier gevangenissen zijn potentiële leiders geselecteerd, die nu
toerusting ontvangen om leider te worden binnen hun gevangenis,
en zo gestalte kunnen geven aan de 'kerk in de gevangenis'.
De VUSh houdt jaarlijks een tweedaagse predikantenconferentie.
De GZB steunt hen zodat de conferentie met een dag verlengd kan
worden, m.n. voor de geestelijke toerusting en onderlinge ontmoe-
ting/bemoediging.
VUSh doet momenteel onderzoek naar de actuele kerkelijke situa-
tie van de Evangelisch Protestantse kerken in Albanië, zowel bin-
nen de kerk, alsook de gemeenschap daaromheen. Sinds 1993 is de
situatie niet meer in kaart gebracht. Deze informatie is van groot
belang voor lokale kerken, zendingsorganisaties en ontwikkelings-
organisaties. Dit project is gesteund met ongebruikte fondsen.
Programma Dienst
Het diaconale bureau van VUSh faciliteert tal van toerustings-
bijeenkomsten rond sociale en diaconale thema’s.
Er is aandacht voor families die met bloedwraak te maken hebben,
slachtoffers van mensenhandel en huiselijk geweld, kwetsbare
groepen zoals de Roma, en de kerk in de context van islam.
Plannen 2015
Het project voorziet ook voor 2015 in de onder-
steuning van vier predikanten die ieder voor
een of meer gevangenissen verantwoordelijk
zijn. De bijdrage in 2015 is onderdeel van een
meerjarig project.
In het kader van blijvende betrokkenheid zal
de GZB ook in 2015 aan de VUSh conferentie
bijdragen. Omdat dit een jubileum betreft wil
VUSh de uitkomsten van het onderzoek (zie
2014) gebruiken om visie en strategie voor de
kerk in Albanië te schrijven.
Met GOCC wordt gekeken naar het steunen
van nieuwe projecten, om het werk van Maar-
ten en Gerdien Blom mogelijk te maken
(gemeentestichting /nieuwbouw kerk). Het
betreft de aanstelling van een evangelist, die
op termijn het werk van Maarten en Gerdien
over moet nemen. Daarnaast wil de gemeente
een eigen kerkgebouw, dat fysiek de presentie
van de gemeente in Mushqeta onderstreept
en laat zien dat het werk een lange-termijn-
perspectief heeft.
De projectsteun voor 2015 is een verlenging
van het project voor 2014.
ShKBSh start een diaconaal project waarin ze
zich nog meer willen focussen op re-integratie
van gevangenen en ondersteuning van gezin-
nen van gevangenen.
Toelichting werkers
Maarten Gerdien Blom zijn in het voorjaar van 2013 uitgezonden
naar Albanië. In 2014 hebben zij een voortvarende start gemaakt
met het uitzetten van het gemeentestichtingsproject in Mushqe-
ta, samen met het team uit hun thuisgemeente in Tirana. Inmid-
dels draaien er een aantal activiteiten in Mushqeta, is er een tijde-
lijk onderkomen, wordt volop geïnvesteerd in relaties en wordt er
nagedacht over toekomstplannen voor het werk in Mushqeta.
Naast Thera van Dam zijn sinds 2013 Rik en Machteld Lubbers werk-
zaam in het team in Peja. Thera van Dam is na een periode van ruim
zes jaar teruggekeerd naar Nederland. Rik en Machteld hebben in
2014 de eerste activiteiten binnen de gemeente opgepakt, naast
hun verdere taalstudie en acculturatie.
Evaluatie
Het werk van Maarten en Gerdien bevindt zich in de startfase, spe-
ci�eke lessen zijn er nog niet te trekken.
Met ShKBSh willen we kijken of het werk zodanig opgezet kan wor-
den, dat bij personele of praktische verschuivingen het project soe-
pel gecontinueerd kan worden.
Kosovo: nog te vroeg om iets van te kunnen zeggen.
Vanuit de GOCC is het verzoek gekomen een
Roma-project te steunen. Dit is geen core-
business van de GZB, maar wel een uitdrukke-
lijke wens van deze gemeente om hun diaco-
naat handen en voeten te kunnen geven. Het
zou ook een project kunnen zijn waar veel in-
teresse bij Nederlandse gemeenten voor is.
Begroot op de B-begroting.
In 2015 zullen Maarten en Gerdien verhuizen
naar Mushqeta en het werk daar nog verder
gaan oppakken en uitbouwen. Maarten zal dit
doen in nauwe samenwerking met het project-
team en met de nog aan te stellen evangelist,
die op termijn het werk van Maarten zal gaan
overnemen. Focus is vanaf het begin te wer-
ken aan een zelfstandige gemeente waar
Maarten en Gerdien zich na hun uitzending uit
terug kunnen trekken.
Rik en Machteld zullen in 2015 intensiever met
het werk in de gemeente van Peja aan de slag
gaan. Na een periode van taaltraining, accultu-
ratie en eerste werkzaamheden is het de be-
doeling dat Rik en Machteld, in het bijzonder
na het vertrek van Thera van Dam, volop be-
schikbaar zullen zijn voor het werk vanuit de
gemeente Ruque et Pacem. Met ECM wordt de
inzet van Rik en Machteld verder afgestemd.
Vanaf het begin ligt de focus van het werk in
Mushqeta nadrukkelijk op Albanees eigenaar-
schap. Behalve dat het de lijnen van aanstu-
ring en verantwoordelijkheid helder maakt,
schept het voor Maarten en Gerdien een hel-
der kader waarbinnen zij werken en wat de
betekenis van hun werk op de lange termijn is.
In Kosovo ligt dat ingewikkelder. Behalve dat
GZB hier het werk samen met ECM organi-
seert, heeft ECM ook weer te maken met een
soms ingewikkelde veldstructuur. Voor GZB is
de les om bij toekomstige uitzendingen i.s.m.
ECM a) goed te kijken naar de eventuele in-
vloed van de bredere veldstructuur en b) zo
scherp mogelijk de eigen invloed op het werk
te garanderen.
4