Download - Numer 69 Wiosna-Lato 2014

“Uroczysko” nr 69 - 1

UROCZYSKOBiuletyn Informacyjny Zespo∏u Parków Krajobrazowych w Jerzwa∏dzie dla dzieci i m∏odzie˝y

Numer 69 wiosna-lato 2014

Adres redakcji: Zespół Parków Krajobrazowych Pojezierza Iławskiego i Wzgórz Dylewskich 14-233 Jerzwałd 62, e-mail: [email protected], www.pkwim.pl

Wiosenne powrotystr. 2-3

Wywiad z muflonemstr. 4-5

W poszukiwaniukwiatu paproci

str. 10

(MR)

(AS)

(AB)

Fot.

Mac

iej R

odzi

ewic

z

Mi´dzynarodoweLiczenie

Bocianów Bia∏ychstr. 8


Wiosenne powroty Zdj´cia:Maciej Rodziewicz (MR)Zefiryn Pàgowski (ZP)

Wiosną jak zawsze na trasie ptasich wędrówek ścisk i pośpiech. Wiosenna wędrówka migrujących ptaków jest szybsza, trwa krócej w porównaniu do jesiennej. Dlaczego? Otóż ptaki starają się przylecieć jak najszybciej z zimowisk na tereny gniazdowania. Tym, które zrobią to najszybciej uda się zdobyć najlepsze miejsca do bu-dowy gniazda oraz najzasobniejsze w pokarm miejsca lęgowe.

Jako pierwsze zjawią się ptaki, które zimowały niedaleko – w Europie Zachod- niej, południowej, w rejonie Morza Śród- ziemnego. Już pod koniec lutego przy- latują do nas zwiastuni wiosny: żurawie, skowronki, czajki, szpaki.

W marcu przylatują coraz liczniej ptaki, które zimowały w rejonie Morza Śródziemnego. Wśród nich przylatują zięby, dzwońce, rudziki, strzyżyki, kosy, pokrzywnice, gęsi. Pod koniec miesiąca pojawią się pierwsze kopciuszki i pier- wiosnki.

Kwiecień jest miesiącem, w którym pojawiają się jaskółki, piecuszki, kręto-głowy, świergotki, pliszki, bociany, pleszki oraz ptaki podmokłych łąk: bekasy, brodźce. Pod koniec miesiąca przylatują muchołówki, pokrzewki, trzmielojady, ko-buzy, gąsiorki, rokitniczki, kukułki.

Dopiero w maju przylecą do nas ptaki najbardziej ciepłolubne, które zimują w tropikalnej Afryce: jerzyki, wilgi, turkaw-ki, łozówki, gajówki, muchołówki małe. Ostatnimi przybyszami powracającymi do naszego kraju są dziwonie, rzadkie kraski oraz żołny.

Jeśli myślicie, że ptaki przylatują do nas z zimowiskprawie jednocześnie – jesteście w błędzie.

Przeczytajcie poniższe informacje,aby poznać zwyczaje wędrówkowe kilkunastu wiosennych migrantów.

Warto wiedzieç: Dziwonie wracają do nas aż z Indii.

Cierniówka (MR) Kania ruda (MR)

˚uraw (MR) Skowronek (MR)

G´gawa (MR) Rudzik (MR)

Pleszka (MR) Dymówka (MR)

Kuku∏ka (ZP)Dziwonia (ZP)

qq

(AR)


ZAGADKA Kto kiedy wraca

Dopasuj nazwę ptaka do jego fotografii oraz do właściwego terminu przylotu z zimowisk na nasz teren.

Pomoże Wam w tym zadaniu artykuł ze strony 2. Odpowiedzi przesyłajcie do redakcji „Uroczyska”. Na rozwiązanie zagadek czekamy do 30 maja 2014 r.

?Termin wiosennego przylotu: Nazwa ptaka:

luty dziwoniamarzec pliszka siwakwiecień gąsiorekkoniec kwietnia czajkamaj strzyżyk

Wzór odpowiedzi: Fot.1 - …..(nazwa gatunku); …(termin przylotu)

1 2 3 4 5

Łabędź krzykliwy – przybysz z póŁnocy

Łabędź krzykliwy jest ptakiem, którego kiedyś w naszym kraju można było spotkać tylko zimą na Wybrzeżu, kiedy to przybywał tu ze swoich terenów lęgowych z rejonów północnych – Skandynawii, Islandii, północnej części Rosji.

Od pewnego czasu ptaki te za-czynają gniazdować w cieplejszych regionach Europy, również w Pol-sce. Po raz pierwszy gniazdującą parę łabędzia krzykliwego odkryto w 1973 r. nad Biebrzą; dziesięć lat później na Dolnym Śląsku. Obecnie w Polsce znanych jest około 40 gniazdujących par. Nadal należy do rzadkich ptaków lęgowych w na-

szym kraju. Łabędzia krzykliwego łatwo jest rozpoznać, ponieważ jego dziób, w odróżnieniu do pospoli-tego w naszym kraju łabędzia niemego, jest z wyraźnym, żółtym kli- nem, czarno zakończony.

Łabędź krzykliwy również zawitał na Pojezierze Iławskie i od kilku lat gniazdują tutaj 3 pary. W odróżnie- niu do swojego kuzyna – łabędzia niemego, łabędź krzykliwy jest bar-dzo ostrożnym, płochliwym ptakiem. Na miejsca gniazdowania w naszym kraju wybiera niewielkie, dobrze osłonięte roślinnością zbiorniki wodne. Na Pojezierzu Iławskim gnia-zduje na śródleśnych jeziorach.

Warto wiedzieç: Na polskim wybrzeżu w okresie

zimy można spotkać trzeciego przed- stawiciela łabędzi – łabędzia czarno-dziobego (inna nazwa – małego). Jest wyraźnie mniejszy od swoich kuzy-nów. Podobnie jak łabędź krzykliwy ma czarno-żółty dziób, ale w odróż-nieniu od łabędzia krzykliwego z prze-wagą koloru czarnego. Nie gniazduje w naszym kraju, zalatuje do nas z dalekiej Północy w czasie zimy.

Zdj´cia: Maciej Rodziewicz

Łabędzia krzykliwego rozpoznamy po wyraźnie żółtym dziobie z czarną końcówką.

Rodzina łabedzi krzykliwych. Młode ptaki mają szare upierzenie, podobnie

jak u łabędzia niemego.

Łabędzie nieme rozpoznajemy po charakterystycznych czerwonych

dziobach z czarną nasadą.

(ZP) (MR) (ZP) (MR) (MR)

(AR)


Redakcja: Panie muflonie czy jest Pan kozicą górską?

Pan Muflon: Absolutnie nie! Biegam, skaczę po górzystych terenach, ale wypraszam sobie żeby mylono mnie z kozicą. Jestem najmniejszą, dziką owcą, przodkiem owcy domowej. Bardzo dawno temu mieszkałem w cudownie ciepłych rejonach rozciągających się od Azji Mniejszej po wschodnie obszary Iranu. Ale około 8000 lat temu pojawiłem się na niektórych wyspach Morza Śródziemnego – Korsyce i Sardynii. To nie koniec mojej wędrówki. W XVIII w. sprowadzono mnie jako zwierzę ozdobne, i co smutniejsze łowne, do parków i lasów wielu krajów Europy. Zadomowiłem się tu na dobre. W Polsce możecie mnie spotkać m.in. w Karkonoszach, Górach Sowich, Świętokrzyskich i na Wzgórzach Dylewskich.

Red: Skoro jest Pan owcą, to gdzie się podziało długie owcze runo? Pan ma inną sierść niż owca.

Pan Muflon: U muflonów tylko jagnięta, czyli nasze dzieci mają wełnistą sierść, ale po pierwszym linieniu stają się, tak jak dorosłe muflony, gładkowłose. Latem nasza sierść jest jasnobrą- zowa, zimą robi się gęsta i przybiera ciemno-brązowy kolor. Ale podbrzusze, lustro na zadzie, wewnętrzne strony nóg mamy białe. My samce posiadamy charakterystyczne białe plamy na bokach ciała, zwane siodłem.

Red: Ma Pan wspaniałe poroże na głowie, wygląda jak olbrzymie muszle?

Pan Muflon: Ależ to są rogi! W przeciwieństwie do jeleni, saren i łosi, które mają poroże, ja jestem do swoich rogów bardzo przywiązany i nigdy ich nie zrzucam. Samiczki mają małe rogi skierowanie do tyłu głowy lub ich wcale nie mają. Moje rogi rosną powoli. Już po urodzeniu, samiec ma na czole nieduże wypukłości kostne, tak zwane możdżenie. Pokrywająca je skóra zaczyna wydzielać masę rogową. Nieduże różki na początku zimy mają 15-20 cm, zimą wzrost rogów zatrzymuje się. Dopiero w następnym roku rogi przyrastają o dalsze 20 cm, tworząc 11-13 widocznych zgrubień, by w okresie zimowym znów nie rosnąć. Ten cykl powtarza się przez4-5 lat. I to nie koniec!

Red: Uff, to strasznie długo. Ale, ale słyszałem, że Pan jakieś ślimaki nosi na głowie. Przycze-piają się do rogów jak Pan się pasie? Może Pana rogi są dla nich wzorem budowania muszli?

Pan Muflon: Nie, nie, to nieporozumienie, ze ślimakami nie mamy problemu, zresztą nie gustujemy w kuchni francuskiej. Ale kończąc o rogach – po 5 latach intensywnego wzrostu, zaczynają rosnąć wolno, skręcając się ślimako-wato, aż do 9 roku życia. Są tak duże, że ich końce dosięgają gardła, a nawet przedniej części pyska, zwane są ślimami i stąd pewnie ta plotka o ślimakach.

Red: Jeśli nie ślimaki, to co Pan lubi jeść?

Pan Muflon: Nie jestem wybredny, lubię różne rośliny, liście krzewów, owoce. Zimą zadawalam

Na terenie Parku Krajobrazowego Wzgórz Dylewskich możemy spotkać muflony. Jak niezwykłe to zwierzę, jak wygląda, jakie ma zwyczaje i skąd się wzięło w tym rejonie - o tym dowiesz się czytając wywiad z muflonem.

Stado muflonów, czyli kierdel

Kozica? Koza? Owca? Czyli wywiad z muflonem


Zdj´cia: Andrzej Stachurski

się korą drzew, gałązkami, suchymi liśćmi, a nawet porostami. Zwykle żeruję o zmierzchu, lecz w spokojnych miejscach także w dzień.

Red: Czy jest Pan dobrym biegaczem?

Pan Muflon: O tak, szybko biegam, skaczę, jestem bardzo sprawny. Świetnie widzę.

Red: Czy jest Pan rozmowny?

Pan Muflon: W przeciwieństwie do mojej beczącej małżonki, ja rzadko wydaję dźwięki, wolę milczeć. Za to zawzięcie walczę w czasie rui z moimi pobratymcami. I wtedy odgłos zderzających się rogów możecie usłyszeć nawet z dużej odległości. Cóż, trzeba walczyć o wdzięki samiczki. Znaczę też swoje terytorium wydzieliną gruczołów znajdujących się miedzy palcami. Nasze stado nazywa się kierdel. Ale my samce poza okresem godowym wałęsamy się same w małych grupkach.

Red: Kiedy rodzą się małe muflony?

Pan Muflon: Zaloty muflonie odbywają się w październiku, listopadzie. I potem samiczka pięć miesięcy oczekuje na przyjście na świat jagnięcia. Zazwyczaj rodzi się jedno młode, bliźniaki to rzadkość. Dwukilogramowy nowo-rodek już po kilku godzinach dzielnie podąża za swoją matką. Jesteśmy zaprawione do trudów życia już od wczesnego dzieciństwa.

Red: A jak się Panu żyje tak daleko od swojej ojczyzny?

Pan Muflon: Nie najgorzej. Chociaż tam skąd pochodzę biegałem po porośniętych skąpą roślinnością górzystych terenach, po twardym podłożu, dzięki temu ścierałem swoje kopyta.

Niestety tutaj nie zawsze mam taką możliwość i moje nieścierane racice za bardzo się rozrastają. Są za długie i to utrudnia mi chodzenie. Zarzuca się nam, że przemieszczając się i żerując powodujemy ubożenie runa leśnego, że zjadane przez nas rośliny słabiej się odnawiają, a niektóre z nich podobno zanikają, gdyż zbytnio odsłania-my gleby. Ale przecież musimy coś jeść! To nie nasza wina. Sprowadzono nas w różne miejsca Europy nie zastanawiając się na konsekwencjami takiego działania.

Red: Dziękuję za rozmowę.(DS)

Warto wiedzieç: Wymiary muflona:• długość ciała: 1,30 m• wysokość: 70 - 88 cm• waga: 25 – 55 kgRogi muflona mogą ważyć nawet 5 kg!

Pami´taj! Muflon, żubr, koza, owca mają rogi,które rosną im przez całe życie.

Sarna, jeleń, łoś, daniel mają poroża,które wymieniają każdego roku.

Samiec muflona

Kozica? Koza? Owca? Czyli wywiad z muflonem


Zagadki

Skaczę po górach jak kozicaRogi jak baran mam zakręconeNie jestem kozą, owcą jestem

Jestem po prostu ……..

Czerwony dziób i nogi czerwone Z daleka widać, gdy na łąkach na myszy, żaby poluję

Na wiosnę z Afryki dalekiej przylatuję I gniazda zeszłoroczne na mieszkania zajmuję.

Jestem kolorowy, pomarańczowo-brązowy Trochę szary, trochę beżowy.

Grubym dziobem ziarna, pestki rozłupuję.Nikogo się nie boję, gdy w karmniku zimą żeruję.

WieÊciLubimy cień, postrzępione zielone liście mamyi w Noc Świętojańską nie zakwitamy.

Białe dzwoneczki spod śniegu wystają. Wiosnę do lasów zapraszają.

Gdy tylko słońce wiosenne ziemię zmarzniętą ogrzeje,kwiatami jak małe słoneczka do dużego słońca się śmieję.

Na głowie mam skręcone rogi jak muszle ślimacze, po lesie, górach szybko, zręcznie skaczę.

Mam podobno liście trochę jak strusie pióra. Lecz już więcej nas porównywać nikt nie musi on jest ptakiem, ja paprocią . Jestem………

wierszyk

W wiosenne dni na fiolet sukniSiwe, delikatne futerko narzuc´Schowam pod nie ∏odygi, liÊcieBy mróz co nad ranem zeszkli perliÊcieKrople rosy w paj´cze koronki wplàtaneNie zwarzy∏ ametystu p∏atków,ni pr´cików z∏ota.

Bocian

Muflon

Grubodziób

Kwiatowa Zagadka

Paprocie

Przebiśniegi

Podbiał pospolity

Muflon

Pióropusznik strusi

Przysłowia wiosenne z ptakami w tleGdy dzika gęś w marcu przybywa,

ciepła wiosna bywa.

Kiedy żurawie wysoko latają,prędzej się wiosny ludzie spodziewają.

Jak drozdy śpiewają na wierzchołkach drzew,wiosna wnet, a jak między gałęziami to jeszcze het.

Jak przylecą bociany – pierwszy zagon zaorany.

8

CHOCHLIKOWE PSOTY

pierwiosnek podbiał przylaszczka sasanka stokrotka

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Chochlik powycinał z obrazków kwiatów małe fragmenty. Dopasuj je do poszczególnych kwiatów.

Wzór odpowiedzi: rysunek 1,2 - ……………..(nazwa rośliny)


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10




Wzór odpowiedzi: rysunek 1,2 - ……………(nazwa rośliny)


krzy˝ówka

Na rozwiązanie rebusów, krzyżówki, Kwiatowej Zagad- ki czekamy do 30 maja 2014 r. Odpowiedzi przesy- łajcie na adres pocztowy Redakcji z dopiskiem „Uro- czysko” lub na adres mailowy. Nie zapomnijcie podać swojego imienia, nazwiska i adresu zamieszkania.

SpoÊród otrzymanych prawidłowych odpowiedzi rozlosujemy nagrody.

REBUSY

Rozwiàzanie konkursówz poprzedniego numeru (Nr 68 zima 2013/2014)

Foto-zagadka: jemiołuszkiRebusy: kratkowiec, admirał, żałobnik, pawik, osetnik, ceik, pokrzywnikHasło krzyżówki: kozioł

Zagadka – Sarni kalendarz: 1. Drobne walki samców w czasie godów – lipiec-sierpień 2. Sarna w sukni letniej – maj-wrzesień

3. Koziołek z wytartym porożem – maj-październik 4. Młode koźlęta bez ochronnego ubarwienia – sierpień 5. Czas rośnięcia poroża –

listopad – kwiecień 6. Młode koźlęta w ubarwieniu ochronnym-czerwiec 7. Sarny zgrupowane w rudlach – grudzień-marzec.Zagadka – „Tajemnicza rusałka”: kratkowiec, osetnik, admirał, pawikNagrody za rozwiązanie foto-zagadki: M. Kozioł, Jerzwałd; M. Zielińska, Prabuty; O. Cichosz, SP Susz; A. Bronisławska, J.Latkowska, B. Koprowicz, Sp Idzbark.Nagrody za rozwiązanie krzyżówki, rebusów wylosowali: N. Różacka, SP Tyrowo; E. Gyziejewska, Jerzwałd; D. Jaskul-ska, SP Dobrzyki, W. Dziwisz, M. Kozioł, Jerzwałd; J. Kałuża, N. Socha, Susz; B. Wiśniewska, Bronowo; O. Śmiatacz,

W. Świgońska, A. Dubanowska, M. Kawka, K. Smagała, K. Szu-nic , Z. Szymborska, SP. Dobrzyki; D. Kazimierczak, SP Idzbark;

A. Walander, F. Sadowski, W. Lasek, O. Porębska, A. Kochańska, W. Bednarczyk, M. Szymański, O. Smolińska SP Barty; B. Olszewski,

O. Cieszyńska, J. Pieńczewska, SP. Jamielnik., A. Łukaszewska SP Susz; P. Wełnicki Rudniki, Amelia Krzemińska, Matyty

Nagrody za rozwiązanie zagadki „Tajemnicza rusałka” wylosowali: M. Gawlińska, P. Życka, SP. Dobrzyki; K. Licznerski, M. Winiewska, P. Chłościński, A. Marszelewski, P. Jakubowska, P. Fafińska, W. Malinowska, A. Żmijewska, SP Złotowo; D. Sobierajska, P. Koprowicz, K. Lewandowski, M. Zwierzykowski, O. Wójcik, D. Król, A. Wojciechowski, SP Idzbark; W. Cichocka, Lubawa; D. Zombecka, M. Wolff, K. Pokojska, E. Keńska, A. Majchrzak, P. Kukulska; Sp. Jamielnik.

1. Jaskółka która zakłada gniazda wewnątrz pomieszczeń.2. Wiosenny kwiat występujący na górskich łąkach.3. Myśliwska nazwa górnych kłów dzika 4. Posiada je róża, kaktus, jeż.5. Duży kopytny ssak naszych lasów noszący na głowie łopaty.

6. Fioletowy, wiosenny kwiat w „futerku”

CHOCHLIKOWE PSOTY


Któż z nas nie zna bociana białego? Jest chyba pierwszym ptakiem, którego poznaje każde dziecko w Polsce. I nic dziwnego, gdyż Polska jest królestwem bocianów. Na świecie żyje ponad 160 tysięcy par tych ptaków, z czego ponad 40 tysięcy zakłada gniazda w naszym kraju, czyli co czwarty bocian jest Polakiem! W Polsce najwięcej bocia- nów gniazduje w województwie war- mińsko-mazurskim i podlaskim, znaj-duje się tu średnio 43,6 par na 100 km2, w Polsce - 16,8 par na 100 km2.

Bocian biały, ze względu na małą płochliwość i zakładanie gniazd w po-bliżu człowieka, od dawna stanowił przedmiot obserwacji. Pionierem ba-dań nad liczebnością tego gatunku był ks. prof. Eugeniusz Janota, który w roku 1876 zorganizował, w ówczesnej Galicji, pierwsze, zakrojone na dużą skalę liczenie gniazd bocianich. W 1934 roku rozpoczęto organizowanie międzynarodowych akcji liczenia tych ptaków, przeprowadzono ich do tej pory 6 (w latach: 1934, 1958, 1974,

1984, 1994/95, 2004). Liczenia obej-mują możliwie wszystkie gniazda bociana białego, na całym obszarze

występowania tego gatunku (Europa, Afryka Północna) i dostarczają cennych informacji o zmieniającym się stanie populacji tego gatunku w krajach, w których bociany gniazdują.

Dlaczego liczymy bociany?

Bocian biały stanowi wskaźnik od-zwierciedlający jakość środowiska. Jest ptakiem związanym z terenami podmok-łymi i wilgotnymi, które bardzo szybko i na dużą skalę ulegają zmianom. Występuje tam, gdzie przyroda nie zos- tała drastycznie przekształcona. Jeśli wycofuje się z jakiegoś terenu, oznacza to spadek walorów przyrodniczych, tego obszaru. Dzięki porównywaniu wyników kontroli z kolejnych lat, moż- liwa jest ocena sytuacji bociana białego

i podjęcie odpo-wiednich kroków za-radczych. W krajach Europy Zachodniej w latach 60-tych nas- tąpiły gwałtowne zmia- ny w gospodarce i rol- nictwie, następstwem których było zanikanie podmokłych środo-wisk, a wraz z nimi bocianów. Aby nie popełnić tego same-

go błędu należy w Polsce utrzymać istniejącą w naszym kraju sieć terenów podmokłych stanowiących żerowiska

bociana białego. Tylko w ten sposób na trwale będzie zabezpieczona przyszłość tego gatunku w naszym kraju, zaś widok bocianich gniazd i powracających do nich ptaków nadal będzie powszech- nym, cieszącym nasze oczy, widokiem.

W 2014 roku odbędzie się VII Międzynarodowe Liczenie Bociana Białego. Celem liczenia jest wykrycie i skontrolowanie wszystkich gniazd bociana białego na badanym terenie. Takie liczenie będzie prowadzone również na terenie gmin wchodzących w skład Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego i Parku Krajobrazowego Wzgórz Dylewskich. Cenzus gniazd prowadzić będą pracownicy Parków oraz wolontariusze.

Dlaczego już po raz siódmyliczymy bociany?

fot. Maciej Rodziewicz

fot. Zefiryn Pàgowski



Czy wiesz, ˝e... Przez pierwszy tydzień pisklęta bocianów karmione sądżdżownicami.Na zdjęciu bocian w dziobie trzyma dużą dżdżownicę.


(AR)


KonKursy! KonKursy!

Konkursy

Konkurs „Bociani świat”W tym roku w lipcu odbywać

się będzie VII Międzynarodowe Liczenie Bociana Białego (więcej o tej akcji piszemy na str 8). W związku z tym wydarzeniem zapraszamy Was do wzięcia udziału w konkursie pt. „Bociani świat”.

Kategorie konkursowe, w których możecie wziąć udział:

1. Konkurs plastyczny na temat "Bociany i ich sąsiedzi",dla dzieci z klas I-III.2. Praca literacka - żartobliwy wiersz lub komiks na temat "Boćkowe radości i troski" , dla uczniów z klas IV - VI szkół podstawowych i dla uczniów z gimnazjum.3. Praca przyrodnicza na temat "Obserwacja bocianiego gniazda", dla uczniów z klas IV - VI szkół podstawowych i dla szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych.4. Relacja z wydarzenia: "Zbieranie sznurków", dla uczniów z klas IV - VI szkół podstawowych i dla szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych.

Konkurs „Stare cmentarze - ginący element krajobrazuWarmii i Mazur”Razem z Ostródzkim Stowarzyszeniem Kulturowym „Sasinia” i Olsztyń-

skim Centrum Edukacji Ekologicznej zapraszamy do udziału w wojewódz-kim konkursie „Stare cmentarze - ginący element krajobrazu Warmii i Mazur”. Konkurs jest adresowany do dzieci i młodzieży ze szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych z powiatów: iławskiego, ostródzkiego, sztumskiego (gmina Stary Dzierzgoń).

W wielu miejscowościach Warmii i Mazur znajdują się stare, zapomniane cmentarze. Kiedyś troską i pamięcią otaczali je dawni mieszkańcy, pie-lęgnowali je tak samo, jak my za-biegamy o nasze cmentarze. Dzisiaj dawne nekropolie to często miejsca zniszczone, zdewastowane, zapomniane. Waszym zadaniem będzie odkrycie ich na nowo, poznanie ich historii, objęcie ich opieką, przywrócenie pamięci o nich miejscowej społeczności.

Zapraszamy Was do wzięcia udziału w dwóch nowych konkursach, których rozstrzygnięcie odbędzie się jesienią. Jak wziąć w nich udział? O szczegóły pytajcie Waszych nauczycieli lub zajrzyjcie na stronę: www.pkwim/pojezierzailowskiego/ w zakładce: konkursy.

Drzewo o tulipanowych kwiatach

fot.

Zefi

ryn

Pàgo

wsk

i

fot.

Mar

cin

Now

icki

Zdj´cia: Mariola Matuszek

Wędrując po Wzgórzach Dylewskich, warto odwie-dzić miejscowość Glądy. W parku przylegającym do ruin dawnego majątku ziemskiego, rośnie wyjątkowe drzewo, które jest pomnikiem przyrody. Dlaczego jest tak wyjątkowe? Jest szczególne ze względu na gatunek. Otóż jest to tulipanowiec amerykański. Drzewo, którego ojczyzną jest Ameryka Północna, a w Europie sadzony jest od ponad 300 lat jako drzewo ozdobne. W naszym regionie nie rośnie zbyt wiele osobników tego gatunku, gdyż młode tulipanowce są wrażliwe na mróz, lecz już starsze osobniki są w pełni mrozoodporne.

Nazwę swą gatunek zawdzięcza niezwykłemu kształ-towi kwiatów, bladożółtych z pomarańczową nasadą płatków, podobnych do tulipanów. Na roślinie pojawiają się one w Polsce na przełomie czerwca-lipca. Równie ciekawe są liście tulipanowca, charakterystycznie kla-powane, czworokątne, w kolorze żywej zieleni, jesienią przebarwiające się na intensywnie żółty kolor, czynią drzewo szczególnie pięknym w tym okresie.

Tulipanowiec amerykański może osiągnąć w Polsce wysokość 30 metrów, rosnący w Glądach ma dopiero 17 metrów wysokości, posiada dwa pnie o obwodach: 130 cm i 200 cm. Tulipanowiec wraz z magnolią i miło-rzębem jest jednym z najstarszych żyjących obecnie na Ziemi drzew liściastych. Rośliny tego typu pojawiły się na ziemi już w okresie kredy, czyli 145 mln lat temu.

Pomnik przyrody - tulipanowiec amerykański w Glądach jest drzewemo dwóch pniach.

Ozdobą tulipanowca są duże, rosnące pojedynczo na końcach gałązek kwiaty

przypominające swym wyglądem tulipany.

Liście tulipanowca mają długość 10-15cm, zaś ich szerokość waha się od 12 do 20cm.

Warto pami´taç: Warto wiedzieç: • Tulipanowiec w swojej ojczyźnie, Ameryce Północnej, należy do najwyższych drzew liściastych, osiąga wysokość 60 metrów.• W Ameryce północnej tulipanowce są ważnymi miododajnymi drzewami. Miód z kwiatów tulipanowca jest ciemnoczerwony.

• Najstarszym polskim drzewem jest cis pospolity w Henrykowie Lubańskim liczący sobie ponad 1260 lat.• Najstarszym dębem jest dąb szypułkowy „Chrobry”, który rośniew Piotrowicach od 740 lat.• Najstarszym dębem w naszym województwie jest dąb szypułkowy rosnący w Kadynach. Ma ok. 700 lat.

(DS)


KKKKKKKKCzy warto szukaç kwiatów paproci?

Na przekór legendzie o kwiecie paproci, którego niektórzy wytrwale szukają w Noc Świętojańską,

paprocie nie kwitną. Rośliny te rozmnażają się za pomo-

cą zarodników znajdu- jących się na spodniej stronie liści. Ale nie- które paprocie wyt-warzają specjalne liście, które pokryte zarodnikami mogą przez niektórych po-szukiwaczy uchodzić

za kwiatostan.Należą do

nich: pióropusz-nik strusi, długosz królewski, a także wyjątkowo rzadka i nie- zwykła paproć, wyglądem nie- przypominająca swych pobra-tymców – nasięźrzał pospolity. Jest to maleńka paproć z jed-nym listkiem, z którego wystaje zarodnionośny kłos. To właśnie

ona w przesz-łości była ce-

lem nocnych, ś w i ę t o j a ń s k i c h poszukiwań kwiatu paproci. Podobno dziewczęta rwąc ją w Noc Świętojań- ską wypowiadały zaklęcie, które mia- ło zapewnić im po-

wodzenie u chłopców: „nasięźrzale, nasięźrzale,

rwę cię śmiale, pięcią palcy, szóstą dłonią, niech się chłopcy za mną gonią”. Czy zaklęcie było skuteczne, tego dawne kroniki już nie podają.

Obecnie na świecie występuje około 10.000 gatunków paproci, w naszym kraju żyje ich kilka-dziesiąt. Są zielnymi roślinami, u których łodyga ma zazwyczaj postać kłącza. Wczesnowiosen-ne liście paproci, wyrastające z kłączy, zwinięte na szczycie wyglądem przypominają piękne,

zielone pastorały. Paprocie naj-częściej spotkamy w lesie. Na ogół lubią cień, wilgotne podłoże, ale niektóre ga-tunki rosną też na podłożu suchszym.

Na terenie Parku Krajo-brazowego Pojezierza Iław-skiego i Parku Krajobrazowego Wzgórz Dylewskich możemy zoba-czyć wiele ciekawych gatunków paproci: orlicę pospolitą, narecznicę samczą, zachyłkę trójkątną, wietlicę, zachylnika błotnego

i chronioną paprotkę zwy- czajną.

Na Wzgórzach Dylewskich

dodatkowo spo tkamy g a t u n e k podgórski p a p r o c i - zachyłkę osz- czepowatą oraz będącego pod ochroną - pióropusz- nika strusiego, który wytwarza zarod- niki na spec-

jalnych liściach zarodnio- nośnych.

Czy wiesz, ˝e... • Paprocie są bardzo starągrupą roślin. Pojawiły się na ziemi miliony lat temu, przypuszczalnie istniało wtedy około milionagatunków tych roślin.

• Dzisiejsze złoża węgla kamiennego powstały z ogromnych drzewiastych paproci, widłaków i skrzypów.


Pióropusznik strusi, widocznedojrza∏e, bràzowe k∏osy zarodnionoÊne,



M∏ody, rozwijajàcy si´ liÊç paprocifot. Aneta B∏aszczyk

Pióropusznik strusifot. Andrzej Stachurski

Chroniona paproç – paprotka zwyczajna,fot. Maciej Rodziewicz

Nasi´êrza∏ pospolity z widocznym k∏osemzarodnionoÊnym, fot. Archiwum ZPK

(DS)


Nagrody w konkursie „Cztery Pory Roku. Zima”z numeru 68 „Uroczyska” otrzymali:

Amelia Kalinowska

Agata Becmer

Wiosna i lato to pory roku przepojonej barwami i zapachami kwiatów! Wybierzcie się na wycieczkę aby nacieszyć się ich pięknem! Rosną wszędzie w naszych ogrodach, na łąkach, w lesie, nad brzegami jezior, rzek. Niekóre znacie bardzo dobrze, inne stanowią dla Was zagadkę, dlatego warto je poznawać. Może ktoś z Was wybierze się na wycieczkę do Gląd, aby podziwiać kwiaty tulipanowca i prześle do nas rysunki lub zdjęcia z tej wyprawy, (o tulipanowcu w Glądach piszemy na stronie 9).

Zapraszamy Was do obserwacji kwitnących kwiatów. Zilustrujcie je lub przyślijcie do nas ich fotografie. Podajcie ich nazwę oraz miejsce występowania.

Na Wasze prace czekamy do 30 września 2014 r. Najciekawsze prace nagrodzimy.

Zdj´cia: Maciej Rodziewicz

Cztery Pory Roku. Wiosna-Lato

Cztery Pory Roku. Zima

Konkurs! Konkurs! Konkurs!

A. Gnatowska, D. Szablińska, J. Skorupska, D. Bokuniewicz, SP. Nr 2 Ostróda; D. Jaworska, A. Becmer, A. Kalinowska, A. Czubińska, W. Niedziołkowski, S. Mazurkowski, W. Papierkiewicz, A. Ksiuk, D. Grodecki, K. Chmielewska, W. Matusiak, Ł. Sugalski, SP. Gałdowo; H. Subotowicz – Zalewo.

Niektórzy z naszych Czytelników wybrali się na zimowe wycieczki w poszukiwaniu zimowych grzybów.Otrzymaliśmy od Was rysunki i zdjęcia, wybrane Wasze prace zamieszczamy poniżej.

Dominika Bokuniewicz

Agnieszka Ksiuk

¸ukasz Sugalski

Dominik Grodecki

Dominika JaworskaHania Subotowicz

Szymon Mazurowski

Kinga Chmielewska


Wydawca: Zespół Parków KrajobrazowychPojezierza Iławskiego i Wzgórz Dylewskich

Redakcja: Alina Rodziewicz (AR), Danuta Sokołowska (DS)Rysunki: Danuta SokołowskaZdj´cia na ok∏adce: Maciej Rodziewicz (MR),Andrzej Stachurski (AS), Aneta B∏aszczyk (AB)Skład: Agnieszka Ciszewska

Druk: AFW „Mazury” Sp. z o.o., tel. 89 542 70 44, www.afwmazury.com.pl

Adres redakcji: 14-233 Jerzwałd 62, tel./fax 89 758 85 27 e-mail: [email protected] www.pkwim.pl

Druk sfinansowano ze Êrodków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Ârodowiska i Gospodarki Wodnej w Gdaƒskui Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Ârodowiska i GospodarkiWodnej w Olsztynie

Redakcja zastrzega sobie prawo redagowania nadsyłanych tekstów.

ISSN 2081-5093

Egzemplarz bezp∏atny nak∏ad 1000 egz.

?Foto – zagadkaTym razem do odgadnięcia nazwa ptaka,który na pewno nie jest kanarkiem lecz dośćpospolitym lęgowym ptakiem żyjacymw naszym kraju. Czy go znacie?Na Wasze odpowiedzi czekamy do 30 maja 2014 r. Nagrody czekajà!

Fot.

Mac

iej R

odzi

ewic

z

Zima w oÊrodku Ośrodek Rehabilitacji Zwierząt przy ZPK

w Jerzwałdzie funkcjonuje cały rok. Okres zimy jest trudny dla wielu zwierząt, także dla tych, które tutaj przebywają. W czasie, gdy zima i wczesne przedwiośnie trzyma wody jezior w okowach lodu, a świat owadów w większości śpi, trafiają do nas niecodzienni goście. Jednym z nich jest perkoz dwuczuby. Zmarznięty i głodny, został znaleziony w skutym lodem trzcinowisku. Obecnie czeka w ośrodku na nadejście pra-wdziwej wiosny, kiedy nurku- jąc w toni wodnej będzie mógł polować na ryby.

Innymi pacjentami są nietoperze: mroczek późny i mroczek pozłocisty. W okresie zimowym te ssaki powi-nny hibernować czekając do wiosny. Zdarza się jednak i tak, że znajdą się, z różnych powodów, w niewłaściwym miejscu – zbyt ciepłym i pozba- wionym jedzenia. Każde zimowe wybudzenie się nietoperza to strata dużej ilości energii. Zwierzę nie może jej uzupełnić, gdyż nie ma jeszcze owadów. Z tego też powodu może nie dożyć wiosny.

Trzeba czasem bardzo dużo cierpliwości by taki nietoperz zaczął jeść. Jeżeli już uda się go nakłonić do jedzenia, jest „podtuczany” i wprowa-dzany w stan hibernacji, by mógł przespać do prawdziwej wiosny.

Tekst i zdj´cia: Tadeusz Markos

m Perkoz dwuczuby w ośrodku„poluje” na ryby pływające w misce.

o q Karmienie nietoperzy nie jest prostą czynnością. Wymaga wiele cierpliwości. Nietoperze w ośrodku karmione są larwami mącznika.

Download - Numer 69 Wiosna-Lato 2014

Top Related