De Economie van het Hoger Onderwijs
Prof. dr. B. JacobsErasmus Universiteit Rotterdam
Tinbergen Instituut, Netspar en CESifo
http://people.few.eur.nl/[email protected]
4 juni 2013 – EUR Trustfonds
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs
Zie ook:Bas Jacobs en Rick van der Ploeg (2006). “Guide to Reform ofHigher Education: A European Perspective”, Economic Policy, 47,537-592.
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs
Inleiding
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs
Hoger onderwijs ‘massaproduct’: steeds meer hogeropgeleiden
10
20
30
40
50
60
70
1979
1981
1983
1985
1987
1989
1991
1993
1995
1997
1999
2001
2003
2005
2007
2009
2011
Aan
deel
in d
e be
roep
sbev
olki
ng
LaagGemiddeldHoog
Bron: CPB (2012) Policy Brief 2012/6
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs
Hoger onderwijs ‘massaproduct’: deelname aan het hogeronderwijs naar geboortejaar
%
1817 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32
0
10
20
30
40
50
60
70
1973
1977
1981
1985
1990
geboortejaar
leeftijd
Bron: MinOCW (2008, p.37), Kennis in Kaart. Hoger Onderwijs en Onderzoek, Den Haag: Koninklijke De Swart
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs
Problemen in hoger onderwijs
Te lage investeringen
Te veel inefficienties
Te weinig varieteit
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs
Te lage investeringen
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs
Hoger rendement op hoger onderwijs vereist hogereinvesteringen
0,00
0,10
0,20
0,30
0,40
0,50
0,60
0,70
1980 1985 1990 1995 2000 2005 2009
Ond
erw
ijsre
ndem
ent t
.o.v
. Vm
bo
mbohbowo
Bron: CPB (2012) Policy Brief 2012/6.
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs
... maar stagnatie in budget per student wo (in prijzen van2008)
prijzen
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
7.000
8.000
rijksbijdrage
collegegeld
Bron: MinOCW (2008, p.129), Kennis in Kaart. Hoger Onderwijs en Onderzoek, Den Haag: Koninklijke De Swart
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs
Inefficienties
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs
Sterk stijgende overhead verdringt uitgaven aan onderwijs
hbo wo1980 2000 1980 2000
# instellingen 353 56 13 13# studenten per instelling 370 4460 10275 13500groei schaal +1105% +31%groei uitgaven per student -16% -32%groei overhead +83% +31%groei excl. overhead -31% -40%
Bron: Onderwijsraad (2004), Bureaucratisering en Schaalfactoren in het Onderwijs, Den Haag: Onderwijsraad.
Aantal hbo instellingen 2012: 35
Aantal studenten per hbo-instelling 2012: ca 12.000
Aantal wo instellingen 2012: 13
Aantal studenten per wo-instelling 2012: ca 19.000
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs
Studentenaantallen topuniversiteiten wereld
Undergrad Graduate TotaalBrown 6316 2333 8649Columbia 7160 15760 22920Harvard 6655 14044 20699Princeton 5113 2479 7592Yale 5275 6391 11666MIT 4299 6267 10566Berkeley 25540 10298 35838Stanford 6887 8779 15666Chicago 5134 10492 15626Oxford 11723 9327 21050Cambridge 12192 5795 17987
BA MA TotaalErasmus 15070 9674 24744Leiden 12686 5056 18924Delft 17031
(60699)
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs
Veel subsidies aan verkeerde studies/studenten
# studenten (2007) levensinkomen (1997)
Gedrag & Mij. 44469 ∈ 905.000Economie 32192 ∈ 1357.000Taal en cultuur 31880 ∈ 811.000Gezondheidszorg 28626 ∈ 1133.000Recht 26880 ∈ 1289.000Techniek 26788 ∈ 1296.000Natuur 16084 ∈ 1121.000Landbouw 4682 ∈ 1209.000Onderwijs 1127 -
Bronnen: MinOCW (2008, p.148), Kennis in Kaart. Hoger Onderwijs en Onderzoek, Den Haag: Koninklijke De
Swart. Jacobs. B (2002. p.29), “An Investigation of Education Finance Reform”, CPB Discussion Paper No. 9,
Den Haag: CPB.
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs
Te weinig varieteit
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs
Overheid produceert eenheidsworst van gemiddeldekwaliteit
Hoger onderwijs: walhalla centrale planning
Alle financiele parameters vastgezet: collegegelden, publiekebijdragen per student, studieduren, salarissen
Nauwelijks selectie aan de poort
Daardoor alleen ‘horizontale varieteit’: meer van hetzelfde
Diplomainflatie door outputfinanciering
Eenheidsworst geeft inefficienties: mismatch vraag en aanbod
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs
Hoge drop-out
%
vtna
4jaar
vtna
5jaar
vtna
6jaar
dtna
4jaar
dtna
5jaar
dtna
6jaar
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
diploma hbo
diploma wo
nog bezig
uitgevallen
hbo%
diploma hbo
diploma wo
nog bezig
uitgevallen
vtna
4jaar
vtna
5jaar
vtna
6jaar
vtna
7jaar
dtna
4jaar
dtna
5jaar
dtna
6jaar
dtna
7jaar
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100wo
Bron: MinOCW (2008, p.115), Kennis in Kaart. Hoger Onderwijs en Onderzoek, Den Haag: Koninklijke De Swart.
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs
Lange studieduren
hbo: 4,7 jaar
wo: 6,3 jaar
Bron: CBS (2013), www.statline.nl.
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs
Beter beleid
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs
Verhoog investeringen hoger onderwijs via sociaalleenstelsel
Geen hoop op extra publiek geld, dus moet private sectorextra investeren
Studenten betalen grootste deel kosten studie zelf, maaroverheid schiet kosten voor met lening
Aflossing lening naar rato inkomen over gehele werkzame leven
Aflossingsrisico delen onder studenten of publiek financieren
Toegankelijkheid gewaarborgd met weinig/geen publiekesubsidies
Studenten hoeven niet bang te zijn voor groteaflossingsverplichtingen
Toepassing profijtbeginsel, geen perverse herverdeling
Bewuste studiekeuzes, minder drop-out, harder studeren
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs
Problemen met plannen Bussemaker
Geen sociaal leenstelsel: inkomensafhankelijkedraagkrachtprocedure
Meerderheid studenten gaat annuitair aflossen
Korte terugbetaaltermijn (15 jaar)
Echt sociaal leenstelsel: inkomensafhankelijke aflossingen
Lange terugbetaaltermijn: tot pensioenleeftijd
In VK, Australie en Nieuw Zeeland: inning via belastingdienst
Toegang tot hoger onderwijs niet optimaal geborgd
Meer onnodige risico- en leenaversieOnnodig grote uitstroomeffecten, hoewel kwantitatief beperkt
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs
Vergroot (markt)discipline hoger onderwijs
Breek kartel van HBO-raad en VSNU
Stop fusie- en overnamegolf hoger onderwijs en verklein schaalhoger onderwijsinstellingen
Overheidssturing vereist om verspilling publiek geld aanprestigeprojecten en overhead te stoppen
Publieke subsidies via studenten (bijv. beurzen, vouchers)
Gelijk speelveld hoger onderwijs: toetreders komen inaanmerking voor publieke subsidies
Geen macrodoelmatigheidstoets
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs
Richt publiek geld op studies met meerwaarde en versterkprestatie-eisen
Regel: opleidingen komen niet in aanmerking voor publiekesubsidies, tenzij ...
Laat studenten in economie, recht, geneeskunde, psychologie,technische studies volledige kostprijs betalen
Gebruik bespaarde middelen voor studiebeurzen, lagerecollegegelden of hogere rijksbijdragen voor studies zoalsRussisch, archeologie, zuivere wiskunde, filosofie, etc
Maak alle studiebeurzen sterker afhankelijk vanstudieprestaties
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs
Laat duizend bloemen bloeien
One size fits all, fits nobody!
Gelijke kansen voor studenten met minder talenten en metgrotere talenten vereist differentiatie
Meer varieteit in kwaliteit aanbod door differentiatiecollegegelden
Meer selectie aan de poort
Stop met verstikkend egalitarisme en toegankelijkheidsfetisj
Bestrijd ongelijkheid via progressievere belastingen
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs
Dank u voor uw aandacht!
Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs