2015
Sumqayıt Kimya Sənaye Parkı PeĢə Tədris Mərkəzi üçün
peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması
YEKUN HESABAT
Füzuli küç. 39, mən. 5 AZ1014, Bakı
Azərbaycan
Tel : +99412-511-6035
Faks : +99412- 596-3220
E-poçt : [email protected]
Web : www.seftcons.com
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
1
Hesabat dövrü:
22 sentyabr 2014-cü il – 22 fevral 2015-ci il
Qeyd:
Bu hesabat Dövlət Ġnvestisiyaları üzrə Kadr Potensialının Gücləndirilməsi Layihəsi
çərçivəsində hazırlanmıĢdır.
Hesabatda əks olunan fikirlər və məlumatlar üçün yalnız “SEFT Consulting” məsuliyyət
daĢıyır və onlar sifariĢçinin fikirlərini əks etdirmir.
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
2
AKRONİM VƏ ABREVİATURALARIN SİYAHISI
DB Dünya Bankı
DĠKPGL Dövlət Ġnvestisiyaları üzrə Kadr Potensialının Gücləndirilməsi Layihəsi
ƏƏSMN Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi
ĠSN Ġqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi
KS Kvalifikasiya Standartı
MTP Modul təlim proqramı
PS PeĢə Standartı
SCIP Sumqayıt Kimya Sənaye Parkı
TN Təhsil Nazirliyi
PTT PeĢə Təhsili və Təlimi
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
3
MÜNDƏRİCAT
LAYĠHƏNĠN QISA ĠCMALI 4
1. GĠRĠġ 5
2. ĠDARƏETMƏ VƏ LOQĠSTĠKA 6
3. HƏYATA KEÇĠRĠLMĠġ TƏDBĠRLƏR 7
4. DAVAMLILIQ ÜÇÜN TƏKLĠFLƏR 23
ƏLAVƏ - 1: Ġġ QRAFĠKĠ 25
ƏLAVƏ - 2: GÖRÜġÜLƏN VƏ ƏLAQƏ SAXLANILAN ġƏXSLƏRĠN SĠYAHISI 26
ƏLAVƏ - 3: SAHƏ KOMĠSSĠYASININ TƏRKĠBĠ 27
ƏLAVƏ - 4: PEġƏ VƏ KVALĠFĠKASĠYA STANDARTLARININ HAZIRLANMASI PROSESĠNDƏ ĠġTĠRAK EDƏN MÜƏSSĠSƏ MÜTƏXƏSSĠSLƏRĠNĠN SĠYAHISI 28
ƏLAVƏ - 5: SAHƏ KOMĠSSĠYASININ GÖRÜġÜ ÜÇÜN PROQRAM 29
ƏLAVƏ - 6: SAHƏ KOMĠSSĠYASININ GÖRÜġÜNDƏ ĠġTĠRAK EDƏNLƏRĠN SĠYAHISI 30
ƏLAVƏ-7: PEŞƏ VƏ KVALI FI KASI YA STANDARTLARI 31
ƏLAVƏ-8: KURI KULUMLAR 32
ƏLAVƏ-9: KURI KULUMDAN I STIFADƏ U ZRƏ TƏLI MAT 33
ƏLAVƏ-10: SAHƏ KOMI SSI YASININ GO RU ŞU U ÇU N TƏQDI MAT 34
ƏLAVƏ-11: PEŞƏ SƏRI ŞTƏLƏRI U ZRƏ NU MUNƏVI MODULLAR 35
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
4
LAYİHƏNİN QISA İCMALI
Layihə Dövlət Ġnvestisiyaları üzrə Kadr Potensialının Gücləndirilməsi
Layihəsi (DĠKPGL)
TapĢırıq Sumqayıt Kimya Sənaye Parkı PeĢə Tədris Mərkəzi üçün
peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması
Müqavilənin nömrəsi 4595 AZ-CQ-102
Ölkə Azərbaycan
BaĢlanma tarixi 22 sentyabr, 2014-cü il
Müddət 5 ay
Ümumi məqsəd
TapĢırığın ümumi məqsədi Sumqayıt Kimya Sənaye Parkı PeĢə Tədris Mərkəzinin
fəaliyyətinin təĢkili ilə bağlı Azərbaycan Respublikasının Ġqtisadiyyat və Sənaye
Nazirliyinə dəstək verməkdir. Bu tapĢırıq mexatronika, kimya və inĢaat sahələrində 6
prioritet ixtisas profilinin müəyyən edilməsi, müvafiq peĢə standartlarının, səriĢtə
vahidlərinin və kurikulumların hazırlanmasını əhatə edir.
Hesabat və Nəticələr
# İcra vəziyyəti
Hesabatlar
1. Ġlkin hesabat Təqdim olunub
2. Birinci aralıq hesabat Təqdim olunub
3. Ġkinci aralıq hesabat Təqdim olunub
4. Yekun hesabat Təqdim olunub
Nəticələr
5. Azərbaycanda mövcud vəziyyətin xülasəsi Hazırlanıb və təqidim edilib
6. Altı prioritet peĢə profillərinin müəyyən
edilməsi
10 peĢə profili müəyyənləĢdirilib və
təqidim edilib
7. Altı profil üzrə peĢə standartlarının
hazırlanması
10 peĢə standatı hazırlanıb və
təqidim edilib
8. Altı profil üzrə səriĢtə vahidlərinin
(kvalifikasiya standartlarının) hazırlanması
10 kvalifikasiya standatı hazırlanıb və
təqidim edilib
9. 6 profil üzrə kurikulumların hazırlanması 10 kurikulum hazırlanıb və təqidim
edilib
10. Kurikulumdan istifadə üzrə təlimatın
hazırlanması
Hazırlanıb və təqidim edilib
11. PeĢə səriĢtələri üzrə nümunəvi modullar Hazırlanıb və təqidim edilib
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
5
1. GİRİŞ
Azərbaycanda iqtisadiyyatın sürətli inkiĢafı əmək bazarının diversifikasiyasını artırmaqla
iĢçi qüvvəsinə olan tələbdə də sürətli dəyiĢikliklərin baĢ verməsi ilə müĢahidə edilir. Bu
gün əmək bazarında ən aktual məsələlərdən biri də baĢ verən sürətli dəyiĢikliklərə
cavab verən kadrların hazırlanmasıdır.
Ġlk peĢə-ixtisas təhsili əmək bazarına daha yaxın təhsil forması hesab olunur. Lakin
keçmiĢ sovet ölkələrində bu təhsil forması tələb yönümlü olmamıĢ və praktik bacarıqların
formalaĢmasına zəif istiqamətlənmiĢdir. Azərbaycanda ilk peĢə-ixtisas təhsili müstəqillik
dövrünün ilk illərində tənəzzül ilə üzləĢmiĢdir. Maddi texniki baza və təhsil proqramlarının
təkmilləĢdirilməməsi, müəllimlərin peĢəkarlığının artırılmaması məktəb və liseylərə əmək
bazarının tələblərinə cavab verməyə imkan vermir. Sadalanan problemlər ilk peĢə-ixtisas
təhsili müəssisələrinin çox zaman iĢəgötürənlər tərəfindən tələb olunan bilik və
bacarıqlarla təmin edə bilməməsi ilə nəticələnmiĢdir.
Bu təĢəbbüsün həyata keçirilməsinin uzunmüddətli hədəfi ölkənin iqtisadi hədəflərini
dəstəkləmək üçün qabaqcıl beynəlxalq təcrübə əsasında müvafiq mütəxəssisləri
hazırlamaq və onların bilik və bacarıqlarını inkiĢaf etdirməkdir. Bu məqsədlə “Sumqayıt
Kimya Sənaye Parkı” nəzdində fəaliyyət göstərəcək PeĢə Təlim Mərkəzinin1 fəaliyyətinin
təĢkilinə yardım göstəriləcəkdir ki, bu da ölkə üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən
bacarıq və innovasiyalara malik ixtisaslı kadrların hazırlanmasına dəstək verəcəkdir.
Layihənin əsas məqsədi mexatronika, kimya və inĢaat sahələrində 6 prioritet peĢə
profilinin müəyyən edilməsi, əmək bazarının ehtiyacları əsasında müvafiq peĢə
standartlarının, səriĢtə vahidlərinin və kurikulumların hazırlanmasıdır.
Diqqətinizə təqdim edilən Yekun Hesabatın məqsədi Layihə çərçivəsində hesabat dövrü
ərzində yerinə yetirilmiĢ iĢlərin nəticələri haqqında məlumat vermək və növbəti addımları
müəyyənləĢdirməkdir.
Beləliklə, Yekun Hesabatın ikinci fəsli idarəetmə və loqistika haqqında məlumat verir,
üçüncü fəsil həyata keçirilmiĢ tədbirlərin icrasını təqdim edir, dördüncü fəsildə gələcək
fəaliyyətlər göstərilir. Hesabata edilən Əlavə 1-də Layihənin ĠĢ Qrafiki, Əlavə 2-də
GörüĢülən və əlaqə saxlanılan Ģəxslərin siyahısı, Əlavə 3-də Sahə Komissiyasının
tərkibi, Əlavə 4-də PeĢə və kvalifikasiya standartlarınin hazırlanması prosesində iĢtirak
edən müəssisə mütəxəssislərinin siyahısı, Əlavə 5-də Sahə Komissiyasinin görüĢü üçün
proqram, Əlavə 6-da Sahə Komissiyasının görüĢündə iĢtirak edənlərin siyahısı, Əlavə
7-də PeĢə və kvalifikasiya standartları, Əlavə 8-də Kurikulumlar, Əlavə 9-da
Kurikulumlardan istifadə üzrə təlimat və Əlavə 10-da peĢə səriĢtələri üzrə nümunəvi
modullar verilmiĢdir.
Layihənin icrası zamanı göstərilən köməkliyə və əməkdaĢlığa görə Təhsil Nazirliyinə,
Ġqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyinə, Sumqayıt Kimya Sənaye Parkı” MMC-nin rəhbərliyinə
və əməkdaĢlarına öz təĢəkkürümüzü bildiririk.
1 Bu Mərkəz Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 68 nömrəli 19 aprel 2013-cü il tarixli Qərarı ilə yaradılmıĢdır.
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
6
2. İDARƏETMƏ VƏ LOQİSTİKA
Layihənin həyata keçirilməsinə 22 sentyabr 2014-cü il tarixində ilkin mərhələ ilə baĢladı.
Bu tarixə qədər Layihənin iĢçi heyəti ilə müqavilə imzalanmıĢ və onlar ofislə təmin
olunmuĢlar. Eyni zamanda ekspertləri cəlb etmək üçün texniki tapĢırıqlar hazırlanmıĢ və
onlarla müqavilə bağlanmıĢdır.
KeçirilmiĢ çoxsaylı görüĢlər və indiyə kimi həyata keçirilmiĢ iĢlərlə tanıĢ olduqdan sonra
Layihənin ĠĢ Qrafikinə yenidən baxılmıĢ və nəzərdə tutulmuĢ fəaliyyətlərin tələb olunan
vaxtda yerinə yetirilməsinin mümkün olması qənaətinə gəlinmiĢdir. ĠĢ Qrafiki Əlavə 1-də
verilmiĢdir.
Benefisiar və maraqlı tərəflərlə müvafiq əlaqələr yaradılmıĢ və görüĢlər keçirilmiĢdir.
Layihənin icrası ilə bağlı onların rəy və tövsiyələri öyrənilmiĢdir. Əlavə məlumat üçün
Əlavə 2-yə bax.
Layihənin icrasında sosial tərəfdaĢlığın təmin edilməsi üçün müvafiq müəssisələr və
sahə komissiyasının tərkibi müəyyənləĢdirilmiĢdir. Əlavə məlumat üçün Əlavə 3-ə bax.
Standartların və kurikulumların hazırlanması üçün xüsusi Ģablonlar hazırlanıb.
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
7
3. HƏYATA KEÇİRİLMİŞ TƏDBİRLƏR
Tədbir 1: Ehtimalları və riskləri, çağırışları və imkanları müəyyən etmək üçün
mövcud vəziyyətin təhlili
Peşə standartları
Peşə standartı - iĢçinin yerinə yetirməli olduğu vəzifə və fəaliyyətlərin, həmçinin, tələb
olunan bilik, bacarıq və iĢə yanaĢmaların təsviridir. PeĢə standartı iĢçinin iĢdəki rolunu
təyin etməyə, iĢəgötürən tərəfindən iĢçinin fəaliyyətini qiymətləndirməyə, eləcə də
təkmilləĢmə və peĢə yüksəliĢi üçün vasitə və üsulları təsbit edir. PeĢə standartları ISCO
88/08-ə və MəĢğulluq Təsnifatına uyğun olaraq təsnifatlaĢdırılır.
2010-2013-cü illər ərzində Dünya Bankı və Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi
Nazirliyinin maliyyə dəstəyi ilə tikinti (33), turizm (33), emal sənayesi (41), energetika (3),
kənd təsərrüfatı (13), nəqliyyat (17), ticarət, biznesin idarəedilməsi və fərdi xidmətlərin
göstərilməsi (60) sahələri üzrə aparıcı müəssisələrin iĢtirakı ilə 200 peĢə standartı GOPA
Consultants və SEFT Consulting tərəfindən hazırlanıb. Ümumilikdə, Azərbaycanda
əmək bazarının tələblərinə uyğun olaraq 5000 peĢə üzrə standartın hazırlanmasına
ehtiyac vardır.
PeĢə standartları əmək bazarının tələblərinin öyrənilməsi, bu tələblərə uyğun gənclərin
peĢə yönümünün və kadr hazırlığının təĢkili (kurikulumların hazırlanması), iĢəgötürmə
prosesinin səmərəli Ģəkildə qurulması və iĢçilərin fəaliyyətinə çevik nəzarətin həyata
keçirilməsi üçün baza rolunu oynayır.
Kvalifikasiya standartları
Kvalifikasiya standartı - səriĢtələrin təsbit olunması və sertifikatlaĢdırılması üçün
istiqamətverici sənəddir. Eyni zamanda kvalifikasiya standartları ölkə üçün milli
kvalifikasiya çərçivəsini (sistemini) formalaĢdırır və kurrikulum vasitəsi ilə əldə edilmiĢ
səriĢtələrin qiymətləndirilməsi üçün istifadə edilir.
Kvalifikasiya standartları iĢçilərdən əmək bazarında rəqabət qabiliyyətli iĢtirak üçün tələb
olunan səriĢtələri müəyyən edir və bunların optimal Ģəkildə əldə edilməsi üçün zəruri
olan vasitələri təsbit edir. Hazırda Azərbaycanda qeyri-formal və informal yolla, yəni
müstəqil Ģəkildə əldə edilmiĢ səriĢtələrin tanınması sistemi mövcud deyildir.
Uzunmüddətli dövrdə kvalifikasiya standartlarının məqsədi iĢçi qüvvəsinin daxili, regional
və beynəlxalq əmək bazarında rəqabət qabiliyyətinin artırılması və əmək
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
8
məhsuldarlığının yüksəldilməsidir. Nəticədə, bu standartlar beynəlxalq əmək bölgüsündə
ölkənin mövqeyinin yaxĢılaĢdırılmasına və iqtisadi gücün artarılmasına xidmət edir.
Kvalifikasiya standartlarının tətbiqinin digər məqsədlərindən biri də təhsil və təlim
prosesinin əmək bazarının ehtiyaclarına uyğun qurulmasına xidmət etməkdən ibarətdir.
Belə ki, kvalifikasiya standartları səriĢtə əsaslı təlim proqramları üçün zəruri olan təlim
modullarının hazırlanmasının əsasını təĢkil edir.
2013-2014-cü illər ərzində Dünya Bankı və Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi
Nazirliyinin maliyyə dəstəyi ilə 63 peĢə üzrə kavilifikasiya standartı hazırlanmıĢdır.
Kvalifikasiya standartlarının hazırlanması mexanizmi: Kvalifikasiya standartları peĢə
standartları əsasında hazırlanır və aĢağıdakı mərhələlərdən ibarətdir: 1. Ġlkin versiyanın
hazırlanması; 2. Maraqlı tərəflərlə müzakirələr - iĢəgötürənlər və təlim/təhsil
müəssisələri; 3. Sektor komissiyalarının rəyləri; 4. Milli Kvalifikasiya Standartı kimi təsdiq
edilməsi.
İlk peşə-ixtisas təhsilində dövlət standartı və kurikulumlar
Ġlk peĢə-ixtisas təhsili pilləsinin dövlət standartı və proqramı (kurikulum) Nazirlər
Kabinetinin 23 aprel, 2010-cu il tarixli 77 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiĢ və 5 il
müddətinə qüvvədədir.
Sözügedən qərarda göstərilir ki, ilk peĢə-ixtisas təhsilinin dövlət standartı "Təhsil
haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa əsasən milli və ümumbəĢəri dəyərlər
nəzərə alınmaqla fərdin, cəmiyyətin və dövlətin tələbatına uyğun elmi-pedaqoji prinsiplər
əsasında hazırlanmıĢdır. Ġlk peĢə-ixtisas təhsili pilləsinin dövlət standartının məqsədi
əmək bazarının ehtiyaclarına uyğun olaraq ümumi orta və tam orta təhsil bazasında
müxtəlif peĢələr üzrə ixtisaslı iĢçi qüvvəsinin hazırlanmasını təmin etməkdir.
Ġlk peĢə-ixtisas təhsilinin məzmunu və təĢkili ilə bağlı ümumi tələblər aĢağıdakı
istiqamətləri əhatə edir:
təhsil alanlarda müasir tələblərə və Ģəraitə uyğunlaĢmaq, rəqabət qabiliyyətli
olmaq, informasiya cəmiyyətində yaĢayıb fəaliyyət göstərmək, ünsiyyət yaratmaq
bacarığını formalaĢdırmaq;
öz üzərinə məsuliyyət götürmək, kollegial qərarların qəbulunda, demokratik
təsisatların fəaliyyətində və inkiĢafında iĢtirak etmək keyfiyyətlərinə malik,
müstəqil, yaradıcı Ģəxsiyyət və vətəndaĢ formalaĢdırmaq;
təhsil alanların fasiləsiz təhsil almasını, daim yeniləĢən, müasir standartlara
uyğun gələn biliklərə və dünyagörüĢünə yiyələnməsini, cəmiyyətin tələbatını
lazımınca ödəməsini, Ģəxsiyyət kimi inkiĢaf etməsini və ömür boyu təhsilin hamı
üçün açıq və bərabər imkanlı olmasını təmin etmək;
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
9
cəmiyyətin yüksək səviyyəli və rəqabət qabiliyyətli kadr potensialına tələbatının
ödənilməsi üçün real zəmin yaratmaq;
təhsil alanlarda yüksək intellektual səviyyə və praktiki iĢ qabiliyyətinə, yeni
texnologiyalara yiyələnmək, informasiya axınında çevik istiqamət tapmaq
bacarığını formalaĢdırmaq;
tədris prosesinin təhsil alanların və təhsil verənlərin insan ləyaqətinə hörmət
etməsi əsasında qurulmasını təmin etmək, təhsil alana qarĢı hər hansı fiziki və
psixoloji zorakılığa yol verməmək.
Ġlk peĢə-ixtisas təhsili standartlarında bunlardan əlavə iki tələb də mövcuddur:
təhsil alanları müstəqil həyata hazırlamaq, onlara seçdikləri peĢələri mükəmməl
öyrətmək, milli və beynəlxalq əmək bazarında rəqabət aparmaq xüsusiyyətlərinə
malik olmalarına nail olmaq;
təhsil alanlarda ünsiyyət mədəniyyəti, müstəqil surətdə bilik və bacarıqlar
qazanmaq və praktiki iĢdə tətbiq etmək qabiliyyəti, təĢkilatçılıq, tədqiqatçılıq və
birgə fəaliyyət vərdiĢləri formalaĢdırmaq.
Ġlk peĢə-ixtisas təhsili pilləsinin standartında təsərrüfat subyektləri ilə əməkdaĢlıq
çərçivəsi müəyyən olunmamıĢdır ki, bu da hazırda peĢə təhsili sisteminin təklifə
əsaslandığını göstərir.
Ġlk peĢə-ixtisas təhsilində ümumi orta təhsil bazasından daxil olan Ģagirdlərin tam orta
təhsil almaları təmin edilir.
Ġlk peĢə-ixtisas təhsili pilləsində təhsil alan Ģagirdlərin bilik və bacarıqlarının səviyyəsi
müvafiq fənn üzrə təsdiq olunmuĢ təlim nəticələri və məzmun standartları vasitəsilə
müəyyən olunur. Təhsil alanların bilik, bacarıq və vərdiĢlərinin səviyyələrini müəyyən
edən təlim nəticələri və məzmun standartları aĢağıdakı tələblərə cavab verir:
fərdin, dövlətin, cəmiyyətin maraq və tələbatının ödənilməsi;
təhsilin nəticəyönümlülük, Ģəxsiyyətyönümlülük, inteqrativlik prinsipləri əsasında
qurulmasına zəmin yaradılması;
təhsil alanların həyati bacarıqlara yiyələnməsinin prioritet hesab edilməsi;
keyfiyyətli təhsil almaq üçün hamıya bərabər imkanların yaradılması;
təhsil səviyyələri üzrə təhsil proqramlarında (kurikulumlarda) varisliyin təmin
edilməsi;
təhsil alanların sağlamlığının qorunması məqsədi ilə ağırlaĢdırıcı tədris
materiallarının təlim prosesinə gətirilməsinin qarĢısının alınması;
iĢəgötürənlərin və əmək bazarının tələblərinə uyğun ixtisasın artırılması və
təkmilləĢdirilməsi;
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
10
gələcək peĢənin mənasının və sosial əhəmiyyətinin dərk edilməsi;
peĢə fəaliyyətini həyata keçirmək üçün nümunəvi metodlar və üsulların seçilməsi,
onların nəticələrinin və keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi;
müasir texnika, texnologiya və informasiya-kommunikasiya texnologiyaları
avadanlıqlarından istifadə edilməsi.
Mövcud standartlara uyğun olaraq, ilk peĢə-ixtisas təhsili proqramları (kurikulumları)
aĢağıdakıları əhatə edir:
ilk peĢə-ixtisas təhsili pilləsi üzrə təlim nəticələri və məzmun standartları;
ilk peĢə-ixtisas təhsili pilləsində tədris olunan fənlər;
ilk peĢə-ixtisas təhsili pilləsində həftəlik dərs yükü və dərsdənkənar məĢğələ
saatlarının miqdarı;
ilk peĢə-ixtisas təhsili sistemində pedaqoji prosesin təĢkili;
ilk peĢə-ixtisas təhsilində təlim nəticələrinin qiymətləndirilməsi və monitorinqinin
aparılması;
ilk peĢə-ixtisas təhsili üzrə nümunəvi tədris planları.
Ġlk peĢə-ixtisas təhsili müəssisələri peĢə ixtisasları üzrə təlimlərin təĢkili zamanı istənilən
təlim metodlarından istifadə etməkdə sərbəstdir.
Ġlk peĢə-ixtisas təhsilində pedaqoji prosesin təĢkili, təhsil nailiyyətlərinin monitorinqi və
qiymətləndirilməsi ümumi təhsil pilləsində olduğu kimidir. Ümumi təhsildən fərqli olaraq,
ilk peĢə-ixtisas təhsilinin ixtisaslaĢma verdiyini nəzərə alsaq, bu iki müxtəlif təhsil pilləsi
üçün təlim və qiymətləndirmə üzrə eyni yanaĢmanın tətbiqi cəmiyyətin, iqtisadiyyatın və
dövlətin təhsil sistemindən tələblərinin qarĢılanması baxımından arzuolunan nəticələri
təmin edə bilməz. Praktiki bacarıqların qiymətləndirilməsi fərqli qiymətləndirmə forması
və metodları tələb edir. Ġlk peĢə-ixtisas təhsili standartında təhsilalanların təlim
nailiyyətlərinin (nəticələrinin) qiymətləndirilməsi üçün müstəqil ekspertlərin
(müəssisələrdən) cəlb edilməsi üçün hər hansı çərçivə nəzərdə tutulmamıĢdır. Qeyd
etmək lazımdır ki, təhsil alanların nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi üzrə yeni sistemlərin
qurulması Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkiĢafı üzrə Dövlət Strategiyasının
qarĢıya qoyduğu vəzifələr sırasındadır.
Mövcud standarta əsasən, ilk peĢə-ixtisas təhsili müəssisələrində təhsil verənlər
ümumtəhsil müəssislərinin müəllimləri ilə eyni keyfiyyət göstəricilərinə və əlavə olaraq
aĢağıdakı göstəricilərə malik olmalıdırlar:
müvafiq peĢə-ixtisas sahəsi üzrə azı 3 il istehsalat və ya pedaqoji təcrübə;
müəllimlərin, əsasən ali, istehsalat təlim ustalarının isə ali və ya orta ixtisas
təhsilinə malik olmaqla yanaĢı, ixtisas dərəcələrinin təhsil alanlar üçün nəzərdə
tutulmuĢ ixtisas dərəcəsindən yuxarı olması;
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
11
innovativ təlim metodlarından, müasir informasiya-kommunikasiya
texnologiyalarından istifadə etmək bacarığı;
təsisçi tərəfindən yeni təyin edilmiĢ məktəb rəhbərlərinin və pedaqoji təhsili
olmayan mühəndis-texnoloqların iĢə qəbul edildikdən sonra 3 ay müddətində
icbari surətdə pedaqogika, psixologiya və metodika üzrə Azərbaycan
Respublikasının Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmiĢ proqram (kurikulum)
üzrə kurs keçməsi;
peĢə-ixtisas fənn müəllimlərinin və istehsalat təlim ustalarının peĢələrinə uyğun 3
ildən bir müəssisə və təĢkilatlarda yeni texnika və texnologiyalar üzrə istehsalat
təcrübəsi keçməsi.
Nazirlər Kabinetinin 31 oktyabr, 2011-ci il tarixli 178 nömrəli qərarı ilə ilk peĢə-ixtisas
təhsili pilləsi üzrə 216 ixtisas qrupu daxilində 712 ixtisas təsdiq edilmiĢdir. Azərbaycan
Respublikasının Təhsil Problemləri Ġnstitutu tərəfindən qeyd edilən ixtisas qrupları üzrə
milli kurikulumlar hazırlanır və Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilir. Təlim nəticələri
əsasında yeni kurikulumların hazırlanması istiqamətində iĢlər aparılır.
Təhsil Problemləri Ġnstitutu tərəfindən mövcud standartlara uyğun olaraq müxtəlif ixtisas
qrupları üçün 40 pilot kurikulum, beynəlxalq təĢkilatların dəstəyi ilə isə əlavə 16
kurikulum hazırlanmıĢdır. Belə ki, Avropa Ġttifaqının (AĠ) Azərbaycan Respublikasında
kənd təsərrüfatı sahəsində ilk peĢə təhsilinin möhkəmləndirilməsi üzrə Tvinninq layihəsi
çərçivəsində (Kənd təsərrüfatı sahəsində ilk peĢə-ixtisas təhsili üzrə Almaniya-
Azərbaycan Tvinninq ƏməkdaĢlığı) kənd təsərrüfatı üzrə 7 kurikulum, “PeĢə təhsili və
təlimi sahəsində islahatlar strategiyası vəAzərbaycanın seçilmiĢ rayonunda pilot icrası”
layihəsi çərçivəsində AĠ-nin dəstəyi ilə British Council təĢkilatının rəhbərlik etdiyi
konsorsium tərəfindən turizm və qonaqpərvərlik sektoru üzrə 5 kurikulum, Təhsil
Nazirliyinin metodologiyası əsasında UNESCO-nun dəstəyi ilə 2 kurikulum (Otel
administratoru və Kompüter operatoru) və World Vision təĢkilatının dəstəyi ilə 2
kurikulum (Təmirçi-çilingər və elektrik qaynaqçısı) hazırlanmıĢdır.
Təhsil Problemləri Ġnstitutunun istifadə etdiyi metodologiyaya uyğun olaraq hazırlanmıĢ
40 kurikulum aĢağıdakı struktura malikdir:
ümumi orta təhsil bazasında həyata keçirilən ilk peĢə-ixtisas təhsili üçün
nümunəvi tədris planı (dərs yükü);
tam orta təhsil bazasında həyata keçirilən ilk peĢə-ixtisas təhsili üçün nümunəvi
tədris planı (dərs yükü);
ixtisasların təsnifatı ilə əlaqə (kodlaĢma);
ixtisas qrupu;
ixtisas;
əhatə olunan iqtisadi fəaliyyət növləri;
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
12
vəzifələr;
peĢə səriĢtələri (bilik, bacarıq və səriĢtələr);
qəbul tələbləri;
təhsilin müddəti;
imtahan (ilk peĢə-ixtisas təhsili Ģagirdlərinin attestasiyası qaydalarına, o
cümlədən, yekun qiymətləndirmə qaydalarına istinad);
peĢə üzrə xüsusi tələblər;
əhatə olunan modullar;
ixtisasın modul strukturu (təhsil müddəti üzrə);
baza modullar və təlim nəticələri.
Kurikulumların hər modulunda bir neçə təlim nəticəsi qeyd edilir. Sonuncularda,
həmçinin, bir sıra fəaliyyətlər (standartlar) də əks olunmuĢdur. Hər bir təlim nəticəsi və
tapĢırıq üzrə tədris saatlarının ümumi miqdarı, o cümlədən, nəzəri dərslər və praktiki
məĢğələlər müəyyən olunur.
Ġlk peĢə-ixtisas təhsili kurikulumlarında, həmçinin, ümumi fənlər (nitq mədəniyyəti,
gənclərin çağırıĢaqədərki hazırlığı, ĠKT, xarici dil, peĢə üzrə hesablama əməliyyatları,
Azərbaycan qanunvericiliyinin əsasları, fiziki tərbiyə, bazar iqtisadiyyatı və sahibkarlığın
əsasları və s.) üzrə proqramlar (kurikulumlar), ilk peĢə-ixtisas təhsili sistemində pedaqoji
prosesin təĢkili və ilk peĢə-ixtisas təhsilində təlim nəticələrinin monitorinqi və
qiymətləndirilməsi əhatə edilir.
ġagirdlərin təlim nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi Ġlk peĢə-ixtisas təhsili pilləsinin dövlət
standartına uyğun olaraq həyata keçirilir və qiymətləndirilmənin ənənəvi formalarından
fərqli olaraq (sinifdəki Ģagirdlərin nailiyyətlərinin müqayisə edilməsi), burada əsas diqqət
səriĢtələrə yönəldilir. Lakin mövcud standartlar kimi, pilot kurikulumda da müstəqil
ekspertlər tərəfindən bitərəf qiymətləndirilmənin aparılması üçün heç bir çərçivə
müəyyən edilməmiĢdir.
AĠ-nin Tvinninq layihəsi çərçivəsində Təhsil Problemləri Ġnstitutu ilə birgə hazırlanmıĢ
kurikulumlar peĢə təhsili standartları adlanır. Onlar nazirlik (Təhsil Problemləri Ġnstitutu)
tərəfindən hazırlanmıĢ pilot kurikulumlar ilə müqayisədə eyni struktura malikdir, o
cümlədən, ümumi fənlər də eynidir. Lakin onlar arasında əhəmiyyətli fərqlər də
mövcuddur. Belə ki, onlar ixtisas qrupları üzrə deyil, ayrıca ixtisaslar/peĢələr üzrə
hazırlanmıĢdır. Burada peĢə üzrə səriĢtələr Avropa Kvalifikasiya Çərçivəsi ilə
əlaqələndirilmiĢdir. Eyni zamanda, imtahan ilə bağlı bölmədə təhsil standartlarına istinad
edilmir, əvəzində imtahanın təĢkili məsələləri əks etdirilir. Burada qeyd olunur ki, tədris
ilinin sonunda yazılı və Ģifahi buraxılıĢ imtahanı təĢkil edilir. Yazılı və Ģifahi hissədən
ibarət buraxılıĢ imtahanı tədrisin ümumi məzmununu əhatə edir və daha çox praktik
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
13
yönümlü olur. Burada, həmçinin, imtahanın müvafiq sahə üzrə ixtisaslaĢmıĢ biznes
nümayəndələrinin də daxil olduğu komissiya tərəfindən götürüldüyü qeyd olunur.
Digər fərq isə tədris planı ilə bağlıdır ki, burada tədrisin 50%-nin məktəbdə və 50%-nin
istehsalat müəssisəsində həyata keçirilməsi təklif olunur. Layihə tərəfindən hazırlanmıĢ
bütün kurikulumlarda nəzəri dərslər tədris saatlarının ən az hissəsini təĢkil edir. Praktiki
məĢğələlər üçün saatlar bundan çox, istehsalat təcrübəsi isə daha artıq müəyyən edilir.
Layihə çərçivəsində hazırlanmıĢ standartlarda praktiki qiymətləndirmə, yazılı yoxlama
sualları, pedaqoji prosesin təĢkili, eləcə də təlim nəticələrinin monitorinqi və
qiymətləndirilməsi əhatə olunmamıĢdır. Əvəzində, layihə tərəfindən Modul tipli təhsil
proqramlarının (kurikulum) tətbiqi ilə bağlı tədris prosesinin təĢkili qaydaları (təlimat)
hazırlanmıĢdır. Sənəddə nəzəri məĢğələlərin, praktiki çalıĢmaların və təcrübələrin təĢkili,
pedaqoji prosesin həyata keçirilməsi, müəssisələr ilə əməkdaĢlıq, həftəlik dərs yükü,
eləcə də təhsil alanların bilik, bacarıq və vərdiĢlərinin qiymətləndirilməsi üçün təlimatlar
əks olunur. Layihə çərçivəsində təcrübə keçmək üçün müqavilə nümunəsi, təcrübə
prosesi üçün yoxlama vərəqi və təcrübə keçən Ģəxslər üçün qiymətləndirmə forması
hazırlanmıĢdır.
“PeĢə təhsili və təlimi sahəsində islahatlar strategiyası və Azərbaycanın seçilmiĢ
rayonunda pilot icrası” layihəsi çərçivəsində hazırlanmıĢ kurikulumlar peĢə bacarıqları
üzrə müxtəlif modulları əhatə edir ki, onların da hər biri aĢağıdakı struktura malikdir:
səviyyə;
kredit dəyəri;
qəbul Ģərtləri;
modul haqqında məlumat;
təlimin nəticələri;
icra meyarları (hər bir təlim nəticəsi üzrə);
açıqlama2 və
tələb olunan sübutlar.
Eyni zamanda bəzi modullarda köməkçi qeydlər də verilmiĢdir ki, burada təqribi təhsil
müddəti, məqsəd, məzmun/kontekst, Sübutların yığılması sahəsində yanaĢmalar,
qiymətləndirmə prosedurları, tanınma, istinadlar və xüsusi ehtiyaclar qeyd olunur.
İlk peşə-ixtisas təhsili üçün peşə standartları
Azərbaycanda peĢə standartlarının sayı məhduddur. Belə ki, bu günə qədər müxtəlif
layihələr çərçivəsində təhsilin bütün səviyyələrini əhatə edən peĢələr/ixtisaslar üzrə 230-
a qədər peĢə standartı hazırlanmıĢdır. DIOS layihəsi çərçivəsində hazırlanmıĢ 200 peĢə
2 Qeyd: bu, əhatə dairəsi ilə bağlı qeyd kimi qəbul edilə bilər.
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
14
standartından 102-si ilk peĢə-ixtisas təhsili pilləsində təhsil tələb edən peĢələri əhatə
edir.
Bütün peĢə standartları iĢçilərdən tələb olunan ümumi və xüsusi səriĢtələri əks etdirir.
Ümumi səriĢtələrdən ümumtəhsil fənləri üzrə, xüsusi səriĢtələrdən isə müvafiq ixtisas
üzrə peĢə təhsili fənləri üzrə təlim nəticələrinin müəyyən edilməsində istifadə oluna bilər.
Peşə-kvalifikasiya standartlarının və kurikulumların hazırlanmasında nəzərə
alınmalı məsələlər
Hesabat dövründə peĢə standartlarının hazırlanmasına təsir edə biləcək amillər təhlil
edilmiĢ və aĢağıdakı məsələlərin diqqət mərkəzində saxlanılması məqsədəuyğun hesab
edilmiĢdir:
Əmək bazarının ehtiyaclarının öyrənilməsi;
Maraqlı tərəflərdən dəstəyin alınması;
SifariĢçi ilə səmərəli əməkdaĢlığın təĢkil edilməsi;
PeĢə standartlarının və kurikulumların əmək bazarının ehtiyaclarına tam
cavab verməsinin təmin edilməsi üçün peĢə üzrə müəssisələr ilə sıx
əməkdaĢlığın təmin edilməsi;
Azərbaycanda peĢə-kavlifikasiya standartları və kurrikulumun hazırlanması
sahəsində indiyə kimi əldə edilmiĢ müsbət təcrübələrin nəzərə alınması.
PS, KS və kurikulumun hazırlanması mexanizmi
Yuxarıda qeyd edilənlər nəzərə alınmaqla peĢə standartları və kurikulumların aĢağıdan
yuxarıya prinsipi əsasında hazırlanması məqsəduyğun hesab edilmiĢdir:
4. PS və KS əsasında kurikulum hazırlamaq
3. Maraqlı tərəflərin rəy və tövsiyələrini almaq
2. Aparıcı müəssisələrin və ya mütəxəssislərin iştirakı ilə yerli
şəraitə uyğunlaşdırmaq
4. PS və KS-in ilkin variantını hazırlamaq
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
15
Aparılan araĢdırmaların və keçirilən görüĢlərin nəticələrini ümumiləĢdirərək peĢə
standartları üçün aĢağıdakı strukturda hazırlanması təklif olunur:
Peşə standartı üçün nümunəvi struktur
1. ĠġƏ DAĠR XÜSUSĠ MƏLUMAT
1.1. ƏMƏK ġƏRAĠTĠ
1.2. ĠġƏ QƏBUL TƏLƏBLƏRĠ
1.3. TABEÇĠLĠK
1.4. MƏSULĠYYƏT VƏ MÜSTƏQĠLLĠK SƏVĠYYƏLƏRĠ
1.5. KARYERA YÜKSƏLĠġĠ VƏ SƏRBƏST MƏġĞULLUQ ĠMKANLARI
2. ƏSAS VƏZĠFƏ (V) və FƏALĠYYƏTLƏRĠN (F) SĠYAHISI
3. BĠLĠK, BACARIQ və ĠġƏ YANAġMANIN QISA TƏSVĠRĠ
4. TƏLĠM ĠLƏ BAĞLI XÜSUSĠ MƏLUMAT
4.1. TƏLĠMĠN NÖVLƏRĠ
4.2. TƏLĠMĠN ĠSTĠQAMƏTĠ
4.3. ƏVVƏLKĠ TƏLĠMĠN TANINMASI
PEġƏ STANDARTININ HAZIRLANMASI PROSESĠNDƏ ĠġTĠRAK EDƏNLƏRĠN
SĠYAHISI
Ġstifadə olunan anlayıĢlar
Kvalifikasiya standartı üçün nümunəvi struktur
Kvalisfikasiya standartlarının səriĢtələr əsasında hazırlanması və səriĢtələrin əsas,
ümumi və spesifik səriĢtələr qrupuna bölünməsi və bacarıq səviyyələri üzrə verilməsi
məqsədəuyğun hesab edilir. CNC operatoru peĢəsi üzrə nümunə aĢağıda verilmiĢdir:
Səriştə Səriştə
səviyyəsi
Əsas səriştələr:
Azərbaycan dilində ünsiyyət 2
Ġngilis dilində ünsiyyət 1
ĠĢlə bağlı riyazi hesablama 2
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
16
Ġnformasiya və kommunikasiya texnologiyaları 2
Öyrənmək üsullarına yiyələnmək 2
ƏməkdaĢlıq 2
TəĢəbbüskarlıq/yaradıcılıq/sahibkarlıq 2
Mədəni özünüifadə
Ümumi səriştələr:
MüĢtəriyönümlülük 2
PlanlaĢdırma 2
Əl alətləri və mexaniki alətlərdən istifadə etmək 2
Hesabat vermək 2
Sağlamlıq və əməyin mühafizəsi:
Sağlamlıq və təhlükəsizliyin qorunması 2
İlk tibbi yardım
Yanğından mühafizə 2
Spesifik səriştələr:
Əməliyyatlara hazırlaĢmaq 2
Rəqəmli Proqram Ġdarəetmə sistemlərini idarə
etmək 3
Rəqəmli Proqram Ġdarəetmə sistemlərinə
texniki xidmət göstərmək 2
Hər bir səriĢtə üzrə nəticə və qiymətləndirmə meyarlarının müəyyənləĢdirilməsi nəzərdə
tutulur.
Kurikulum üçün nümunəvi struktur
Kurikulum üçün ilkin olaraq aĢağıdakı struktur təklif edilir:
PeĢənin Ġlk peĢə-ixtisas təhsili uzrə ixtisasların təsnifatında kodu;
Kvalifikasiya standartı ilə əlaqəsi;
SəriĢtə səviyyəsi;
AzKÇ-də peĢənin səviyyəsi;
AKÇ-də peĢənin səviyyəsi;
Növbəti təhsil imkanları;
Əhatə etdiyi iqtisadi fəaliyyət sahələri;
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
17
Təsdiq edildiyi tarix;
Təsdiq edən qrum;
GiriĢ tələbləri;
Qiymətləndirmə;
Kurikulum haqqında ümumi məlumat;
Öyrənmə nəticələri;
Vəzifə və fəaliyyətlər;
Təhsilin müddəti və kredit dəyəri;
Xüsusi tələblər;
SəriĢtə vahidləri: səriĢtə qrupları, kod, modullar, öyrənmə nəticələri, kredit dəyəri.
Tədbir 2: Sahə Komissiyasının yaradılması
Mövcud vəziyyətin təhlili və SifariĢçi ilə keçirilmiĢ görüĢlər nəticəsində bütün maraqlı
tərəflərin təmsilçiliyi ilə aĢağıdakı tərkibdə Sahə Komissiyasının yaradılması
razılaĢdırılmıĢdır:
Sahə Komissiyasının tərkibi
1 Ġqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi
2 ĠSN yanında Sumqayıt Kimya Sənaye Parkı
3 Təhsil Nazirliyi
4 Təhsil Nazirliyi yanında Təhsil Problemləri Ġnstitutu
5 Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi
6 ƏƏSMN yanında Dövlət MəĢğulluq Xidməti
7 Sahibkarlar (ĠĢəgötürənlər) TəĢkilatları Milli Konfederasiyası
8 Azərbaycan Həmkarlar Ġttifaqları Konfederasiyası
9 Azertexnolayn MMC
11 ARDNġ
12 Akkord Sənaye Tikinti Ġnvestisiya Korporasiyası ASC
13 Azersun Holding
14 METAK MMC
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
18
Tədbir 3: Ən çox tələb olunan altı prioritet peşə profillərinin müəyyən edilməsi
6 prioritet peĢənin müəyyənləĢdirilməsi üçün maraqlı tərəflər ilə görüĢlər keçirilmiĢ,
məsləhətləĢmələr aparılmıĢ (GörüĢülən və əlaqə saxlanılan Ģəxslər haqqında məlumat
Əlavə 2-də verilmiĢdir) və aĢağıdakı sənədlər nəzərdən keçirilmiĢdir:
Ġqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi tabeliyində olan “Bakı Biznes Tədris Mərkəzi”
tərəfindən Sənaye-kimya müəssisələri arasında daha çox tələb olunan peĢələrin
müəyyənləĢdirilməsi üzrə aparılan sorğunun nəticələri;
Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilən PeĢə və
Kvalifikasiya Standartları Layihələrinin nəticələri;
Avropa Komissiyasının dəstəyi ilə Təhsil Nazirliyi tərəfindən peĢə təhsilinin
inkiĢafı və kurikulum üzrə həyata keçirilən 2 layihənin nəticəsi;
Milli MəĢğulluq təsnifatı və ISCO 88/08;
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2011-ci il, 31 oktyabr tarixli, 178
nomrəli qərarı ilə təsdiq edilmiĢ “Ġlk peĢə-ixtisas təhsili üzrə ixtisasların Təsnifatı”;
“Sumqayıt Kimya Sənaye Parkı” MMC-nin inkiĢafı ilə bağlı sənədlər və
təqdimatlar;
Dövlət Ġnvestisiya Proqramı.
Keçirilən görüĢ, məsləhətləĢmələr və nəzərdən keçirilən sənədlərin nəticəsi olaraq
aĢağıdakı peĢə profillərin seçilməsi məqsədəuyğun hesab edilmiĢdir.
Mexatronika
1 Frezerçi
2 Tornaçı
3 CNC tipli rəqəmli proqram idarəetməsinə malik avadanlıqların operatoru
4 Elektrik maĢınlarının təmiri üzrə çilingər-elektrik
Tikinti
5 Armaturçu
6 Betonçu
7 Bənna
8 Qaynaqçı və kəsici
Kimya
9 Kompressor qurğularının operatoru
10 Plastmas məmulatlar istehsal edən maĢınların operatoru
Yuxarıdakı cədvəldən göründüyü kimi, Mexatronika üzrə 4, Tikinti üzrə 4 və kimya
sənayesi üzrə 2 peĢə standartının və kurikulumunun hazırlanması nəzərdə tutulur.
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
19
Tədbir 4: Altı profil üzrə peşə standartlarının və səriştə vahidlərinin (kvalifikasiya
standartları) hazırlanması
On profil (Frezerçi, Tornaçı CNC tipli rəqəmsal proqramlı avadanlıqların operatoru,
Elektrik avadanlıqlarının təmiri üzrə çilingər-elektrik, Armaturçu, Betonçu, Bənna,
Qaynaqçı və kəsici, Kompressor qurğularının operatoru, Plastmas məmulatlar istehsal
edən maĢınların operatoru) üzrə peĢə və kavalifikasiya standartlarının ilkin variantı
hazırlanmıĢ, sonra bu standartlar aparıcı müəssisələrin mütəxəssislərinin iĢtirakı ilə yerli
Ģəraitə uyğunlaĢdırılmıĢdır. Prosesdə iĢtirak edən müəssisə və mütəxəssislərin siyahısı
Əlavə 4-də verilmiĢdir.
PeĢə və kavalifikasiya standartlarının maraqlı tərəflərə təqdim edilməsi, onların rəy və
tövsiyələrinin alınması məqsədi ilə 02 dekabr, 2014-cü il tarixdə Sumqayıt Kimya
Sənaye Parkında Sahə Komissiyasının görüĢü keçirilmiĢdir. GörüĢdə dövlət
təĢkilatlarının, müəssisələrin və ictimai təĢkilatların nümayəndələri aktiv iĢtirak etmiĢ, rəy
və tövsiyələrini vermiĢlər. Eyni zamanda, görüĢdə Layihə, SCIP, hazırlanmıĢ peĢə və
kvalifikasiya standartları haqqında geniĢ təqdimat edilmiĢdir. GörüĢ proqramı Əlavə 5-
də, ĠĢtirakçıların siyahısı Əlavə 6-da, PeĢə və kvalifikasiya standartları Əlavə 7-də
verilmiĢdir.
Sahə Komissiyasının görüşü
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
20
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
21
Tədbir 5: Altı profil üzrə kurikulumların hazırlanması
On profil (Frezerçi, Tornaçı CNC tipli rəqəmsal proqramlı avadanlıqların operatoru, Elektrik avadanlıqlarının təmiri üzrə çilingər-elektrik, Armaturçu, Betonçu, Bənna, Qaynaqçı və kəsici, Kompressor qurğularının operatoru, Plastmas məmulatlar istehsal edən maĢınların operatoru) üzrə kurikulumlar peĢə və kvalifikasiya standartları əsasında hazırlanmıĢdır. Kurikulumda, əsasən, təlim proqramının məqsədləri və təlim nəticələri, eləcə də strukturu müəyyən olunur. Kurikulum ilk peĢə-ixtisas təhsili müəssisəsinin mövcud Ģəraitinə uyğunlaĢdırılmalı olan minimum standartdır. Əsasən aĢağıdakı məsələlər kurikulumda əhatə olunur: i) peĢənin Ġlk peĢə-ixtisas təhsili uzrə ixtisasların təsnifatı ilə əlaqəsi; Kvalifikasiya standartı ilə əlaqəsi; ii) SəriĢtə səviyyəsi; iii) AzKÇ-də peĢənin səviyyəsi; iv) AKÇ-də peĢənin səviyyəsi; v) Növbəti təhsil imkanları; vi) Əhatə etdiyi iqtisadi fəaliyyət sahələri; vii) Təsdiq edildiyi tarix; viii) Təsdiq edən qrum; ix) GiriĢ tələbləri; x) Qiymətləndirmə; xi) Kurikulum haqqında ümumi məlumat; xii) Öyrənmə nəticələri; xiii) Vəzifə və fəaliyyətlər; xiv) Təhsilin müddəti və kredit dəyəri; xv) Xüsusi tələblər; xvi) SəriĢtə vahidləri: səriĢtə qrupları, kod, modullar, öyrənmə nəticələri, kredit dəyəri. Hər bir profil üzrə kurikuluma əlavədə müvafiq kvalifikasiya standartı, kvalifikasiya standartları ilə bağlı qiymətləndirmə prinsipləri və metodologiyası və istifadə olunan anlayıĢlar verilir. 10 profil üzrə kurikulumlar əlavə 8-də verilmiĢdir.
Tədbir 6: Kurikulumdan istifadə üzrə istiqamətverici təlimatın hazırlanması
Kurikulumlardan istifadə üzrə təhsilverənlər üçün istiqamətverici təlimat hazırlanmıĢdır.
Təlimat (i) peĢə təhsili müəssisəsində tədrisin təĢkili məqsədləri; (ii) fəaliyyətyönümlü
tədrisin xüsusiyyətləri və (iii) kurikulum əsasında tədrisin təĢkili üzrə məsələləri əhatə
edir. Təlimat əlavə 9-də verilmiĢdir.
Tədbir 7: Görüş və seminarların keçirilməsi
Layihənin uğurlu icrasını təmin etmək məqsədilə maraqlı tərəflərlə mütəmadi olaraq
görüĢlər keçirilmiĢdir. Əlavə məlumat üçün Əlavə 2-yə baxın.
Standartların yerli Ģəraitə uyğunlaĢdırılması ilə bağlı müəssisə mütəxəssisləri ilə
çoxsaylı görüĢlər keçirilmiĢdir. Müvafiq siyahı Əlavə 4-də verilmiĢdir.
Standartların hazırlanmasında bütün maraqlı tərəflərin rəy və tövsiyələrini nəzərə almaq
üçün Sahə Komissiyasının 02 dekabr 2014-cü il tarixdə görüĢü keçirilmiĢdir. Bu haqqda
geniĢ məlumat tədbir 4-də verilmiĢdir.
Layihənin icrası dövründə SCIP-də fəaliyyət göstərən Azertexnolayn MMC-yə və
ARDNġ-in Sumqayıt Təlim Tədris Mərkəzinə səfərlər edilmiĢdir.
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
22
26-27 noyabr tarixlərində Azərbaycan Ġqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi, BMT-nin Sənaye
ĠnkiĢafı TəĢkilatı (UNIDO) və Almaniya Beynəlxalq ƏməkdaĢlıq Cəmiyyətinin (GIZ) birgə
təĢkilatçılığı ilə Bakıda "XXI əsrdə sənayeləĢmə: Sənaye siyasətində əsas trendlər,
müasir yanaĢma və təcrübələr" mövzusunda Beynəlxalq Sənaye Konfransında iĢtirak
edilmiĢdir.
Peşə səriştələri üzrə nümunəvi modullar
Benefisiarın təklifi nəzərə alınaraq peĢə səriĢtələri üzrə nümunəvi modullar
hazırlanmıĢdır. Nümunəvi modullar didaktiv material kimi kurrikuluma əlavə edilir. Hər
bir nümunəvi modulda təlim nəticələrinin təsviri verilir və modulun tədrisi üçün tələb
olunanlar qeyd olunur. GeniĢ məlumat üçün Əlavə 10-a baxın.
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
23
4. DAVAMLILIQ ÜÇÜN TƏKLİFLƏR
Layihə çərçivəsində əldə edilmiĢ nəticələrin davamlılığını təmin etmək məqsədi ilə
növbəti mərhələdə bebefesiar tərəfindən aĢağıdakı iĢərin görülməsi tövsiyə olunur:
Tədbir İzah
1 10 peĢə profili üzrə səriĢtə əsaslı təlim
materiallarının hazırlanması
Təlim materialların hazırlanması, təlimin təĢkili
üçün avadanlıq və materialların
müəyyələĢdirilməsi və onlardan istifadə üzrə
təlimatların hazırlanması daxildir.
2 Qiymətləndirmə və keyfiyyətə daxili
nəzarət sisteminin yaradılması
Bura qiymətləndirmə prosedurları, səriĢtələrin dərəcələnməsi, giriĢ və çıxıĢ profilləri, qiymətləndiricilər üçün təlimatlar, PeĢə Tədris Mərkəzi üçün keyfiyyətə daxili nəzarət mexanizminin yaradılması daxildir.
3 Müəllim və istehsalat ustaları üçün
kurrikulumdan və təlim materiallardan
istifadə üzrə təlimlərin təĢkil edilməsi
Müəllim və istehsalat ustaları üçün plan, prosedur və təlim materiallarının hazırlanması, peĢə yönümü materiallarının tərtib edilməsi, təlimlərin keçirilməsi, PeĢə Tədris Mərkəzinə təlim proqramlarının yeni standartlar, kurikulum, və təlim materialları əsasında tətbiqi ilə bağlı yardım edilməsi daxildir.
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
24
ƏLAVƏLƏR
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
25
ƏLAVƏ - 1: İŞ QRAFİKİ
İ Ş Q R AF İ K İ
(Hesabat dövründə edilən düzəlişlər daxil olmaqla)
№ Tədbir Həftələr
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
BaĢlanğıc
mərhələsi Ġcra mərhələsi Tamamlanma
1
Ehtimalları və riskləri,
çağırıĢları və imkanları
müəyyən etmək üçün
mövcud vəziyyətin təhlili
2 Sahə Komissiyasının
yaradılması
3
Ən çox tələb olunan altı
prioritet peĢə profillərinin
müəyyənləĢdirilməsi
4
Altı profil üzrə peĢə
standartlarının və səriĢtə
vahidlərinin (kvalifikasiya
standartları) hazırlanması
5 Altı profil üzrə kurikulumların
hazırlanması
6
Kurikulumdan istifadə üzrə
istiqamətverici təlimatın
hazırlanması
7 GörüĢ və seminarların
keçirilməsi
HESABATLAR/MÜQAYİSƏ
GÖSTƏRİCİLƏRİ/ƏSAS
MƏRHƏLƏLƏR
1 Ġlkin Hesabat x
2 Birinci Aralıq Hesabat x
3 Ġkinci Aralıq Hesabat x
4 Yekun Hesabat x
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
26
ƏLAVƏ - 2: GÖRÜŞÜLƏN VƏ ƏLAQƏ SAXLANILAN
ŞƏXSLƏRİN SİYAHISI
Ad Vəzifə Təşkilat
1 Sevinc Həsənova Nazir müavini ĠSN
2 Cəmaləddin Quliyev ġöbə müdiri ĠSN
3 Hüseyn Hüseynov ġöbə müdirinin müavini ĠSN
4 Zaur Məmmədov Direktor müavini SCIP, ĠSN
5 Samir Məmmədov Biznesə dəstək üzrə
menecer SCIP, ĠSN
6 Rəvayət Mustafayev
PlanlaĢdırma və idarəetmə
departamentinin müdir
müavini
SCIP, ĠSN
7 Rəsul Əsgərov Ġlk ixtisas peĢə təhsili
Ģöbəsinin müdiri Təhsil Problemləri Ġnstitutu
8 Nazim Talıbov Direktor Sumqayıt Kimya Sənaye
Parkı
9 Elvin Rüstəmov Direktor DĠKPGL
10 Jalə Əliyeva Təlim üzrə əlaqələndirici DĠKPGL
11 Vidadi BaxıĢov ġobə müdiri, Ġnformasiya
texnologiyaları və resursları
Bakı Biznes Tədris Mərkəzi,
ĠSN
12 Fuad Mehdizadə Sektor müdiri Dövlət MəĢğulluq Xidməti,
ƏƏSMN
13 Namiq Məmmədov Sektor müdiri Təhsil Nazirliyi
14 ARDNġ-in Sumqayıt Təlim Tədris Mərkəzinə səfər
15 Azertexnolayn MMC-yə səfər
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
27
ƏLAVƏ - 3: SAHƏ KOMİSSİYASININ TƏRKİBİ
N° Təşkilatın adı
1 Ġqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi
2 ĠSN yanında Sumqayıt Kimya Sənaye Parkı
3 Təhsil Nazirliyi
4 Təhsil Nazirliyi yanında Təhsil Problemləri Ġnstitutu
5 Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi
6 ƏƏSMN yanında Dövlət MəĢğulluq Xidməti
7 Sahibkarlar (ĠĢəgötürənlər) TəĢkilatları Milli Konfederasiyası
8 Azərbaycan Həmkarlar Ġttifaqları Konfederasiyası
9 Azertexnolayn MMC
11 ARDNġ
12 Akkord Sənaye Tikinti Ġnvestisiya Korporasiyası ASC
13 Azersun Holding
14 METAK MMC
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
28
ƏLAVƏ - 4: PEŞƏ VƏ KVALİFİKASİYA STANDARTLARININ
HAZIRLANMASI PROSESİNDƏ İŞTİRAK EDƏN MÜƏSSİSƏ
MÜTƏXƏSSİSLƏRİNİN SİYAHISI
N: İştirakçının adı, soyadı: Təşkilat və yeri:
1. Elçin Məmmədov “Akkord ġirkətlər Qrupu”, Bakı
2. Afiq Rüstəmov “Azersun Holding” MMC, Bakı
3. Ayan Bünyadzadə, ġahin Cəfərov, Vaqif Rəsulov, Gülnarə Mehralıyeva
“METAK” MMC, Bakı
4. Çingiz Bağırov, Zahid ġahbazov “Azertexnolayn” MMC, Sumqayıt
5. Jalə Rzabəyli “Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft ġirkəti“ (ARDNġ), Bakı
6. Araz Kərimov "AZENCO" ASC, Bakı
7. Bəxtiyar Tağıyev "Caspian Service" MMC, Bakı
8. Taleh Abdulrəhimov "A+A" Ģirkətlər qrupu, Bakı
9. Fərid Əliyev "Kenan Construction Trade" CO, Bakı
10. Məhəmməd Abidinov “AGT” MMC, Bakı
11. Rafiq ġıxəliyev “General Construction” MMC, Bakı
12.
Fəxrəddin Cəbrayılov, Elçin
Qədimov, Zakir Orucov, Yura
Fiaxardinov
Sumqayıt Texnologiya Parkı, Sumqayıt
13. Seyfulla Muradov "MetalmədəniməiĢət" zavodu, Bakı
14. Brilyant Ġsaakova, Cəvahir
Səfərova "Baku Steel Company" MMC, Bakı
15. Zaur Zeynalov, Xəyyam Yusifov,
Telman Axundov, Emil Əliyev “Embawood“ Ģirkəti, Bakı
16. Ġbrahim Bayramov, Həsən
Nəbiyev “HOMAG GUS GmbH“, Bakı
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
29
ƏLAVƏ - 5: SAHƏ KOMİSSİYASININ GÖRÜŞÜ ÜÇÜN PROQRAM
PROQRAM
Sumqayıt Kimya Sənaye Parkı PeĢə Tədris Mərkəzinə dəstək
Layihəsi çərçivəsində hazırlanmıĢ peĢə və kvalifikasiya
standartları üzrə
SAHƏ KOMĠSSĠYASININ GÖRÜġÜ
02 dekar, 2014-cü il
09.45–10.00 Qeydiyyat
10.00–10.15 Layihə haqqında təqdimat, Ġlkin Nəzərov
10.15–10.45 HazırlanmıĢ peĢə və kvalifikasiya standartları haqqında
təqdimat, Ġlkin Nəzərov
10.45–11.15 PeĢə və kvalifikasiya standartları haqqında müəssisə
nümayəndələrinin (sahə mütıəxəssisləri) çıxıĢı
11.15–11.45 Sual-cavab, müzakirələr
11.45-12.00 SCĠP haqqında təqdimat, Samir Məmmədov
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
30
ƏLAVƏ - 6: SAHƏ KOMİSSİYASININ GÖRÜŞÜNDƏ İŞTİRAK EDƏNLƏRİN SİYAHISI
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
31
ƏLAVƏ-7: PEŞƏ VƏ KVALİFİKASİYA
STANDARTLARI
Mexatronika
1
2
Frezerçi
Tornaçı
3 CNC tipli rəqəmli proqram idarəetməsinə malik avadanlıqların operatoru
4 Elektrik maşınlarının təmiri u zrə çilingər-elektrik
Tikinti
5
6
Armaturçu
Betonçu
7 Bənna
8 Qaynaqçı və kəsici
Kimya
9 Kompressor qurg ularının operatoru
10 Plastmas məmulatlar istehsal edən maşınların operatoru
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
32
ƏLAVƏ-8: KURİKULUMLAR
Mexatronika
1
2
Frezerçi
Tornaçı
3 CNC tipli rəqəmli proqram idarəetməsinə malik avadanlıqların operatoru
4 Elektrik maşınlarının təmiri u zrə çilingər-elektrik
Tikinti
5
6
Armaturçu
Betonçu
7 Bənna
8 Qaynaqçı və kəsici
Kimya
9 Kompressor qurg ularının operatoru
10 Plastmas məmulatlar istehsal edən maşınların operatoru
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
33
ƏLAVƏ-9: KURİKULUMDAN İSTIFADƏ
ÜZRƏ TƏLİMAT
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
34
ƏLAVƏ-10: SAHƏ KOMİSSİYASININ
GÖRÜŞÜ ÜÇÜN TƏQDİMAT
SCIP PeĢə Tədris Mərkəzi üçün peĢə standartlarının və kurikulumların hazırlanması – Yekun Hesabat
35
ƏLAVƏ-11: PEŞƏ SƏRİŞTƏLƏRİ ÜZRƏ NÜMUNƏVİ MODULLAR