Universiteti i Prishtinës

“Hasan Prishtina”

Fakulteti Filzofik

Departamenti i Historisë

Punim Seminarik nga lënda:

“Histori e Evropës Juglindore shek.V-XV”

Tema: “Dyndjet Barbare III-V”

Student: Genc Rashiti Mentori:Ass. Kujtime Boshtrakaj

Prishtinë, Dhjetor 2014

PËRMBAJTJA

HYRJA 3

1.0 REFORMAT E PERANDORISË ROMAKE NDAJ SULMEVE TË

POPUJVE BARBAR 6

1.1 DIOQEZAT

1.2 KRIJIMI I ROMËS SË RE

2.0 VIZIGOTËT 7-8

3.0 HUNËT 9

3.1 HUNËT NË DARDANI

4.0 OSTROGOTËT 10

5.0 PASOJAT QË I SOLLËN DYNDJET BARBARE GADISHULLIT BALLKANIK 11

5.1 PASOJATË NË POPULLËSI

5.2 PASOJATË NË EKONOMI

5.3 PASOJATË NË POLITIK

PËRFUNDIMI 12

BIBLIOGRAFIA 13

HYRJA

Paqën që e siguroi në Ballkane, e siguruar prej qeverisjes Romake filloi të tronditej

prej goditjeve që i erdhen nga barbarët.

Barbarët në përgjithsi dhe veçanërisht gjermanët, luajtën rol të rëndësishëm në

shembjën e Perandorisë Romake dhe në formimin e Evropës Mesjetare. Romakët i

konsideronin barbarë popujt nomadë që banonin prej kohësh përreth kufijve të

perandorisë. Vetë termi “barbar” është një fjalë greke që në fillim kishte kuptimin

“i huaj’ d.m.th. jo helen.

Për periudhën e “dyndjës së popujve” burimet e shkruara janë mjaft të rralla dhe

përbëhen nga kronikat bizantine. Ndryshimet e nisura nga këto dyndje prekën së

pari Ballkanin, drejt të cilit filluan lëvizjet fiset gote, për t’i shpëtuar sundimit të

hunëve, qe përparonin nga Azia Qëndrore drejt Perëndimit. Për ballë këtij presioni

zgjedhja e vetme e Perandorisë Romake duhej të bënte një zgjidhje sa më të mirë

për ti mbrojtur zotrimet e gjera të saj në Ballkan.

Përball presionit të madh got, Perandoria Romake me 271 u detyrua ta braktiste

përfundimisht Dakinë. Për përballimin e krizës së shek. III u ndërmorën një varg

reformash me karakter politik që rezultuan me ndarjën e Ballkanit në dy dioqeza:

të Trakisë dhe Ilirikut.

Të parët që vërshuan Ballkanin, kanë qenë vizigotët dhe pas tyre në viset lindore të

Gadishullit u dyndën edhe ostrogotët dhe hunët.

1

Figura. 01(Harta e Perandorisë Romake shek. II)

1 http://sq.wikipedia.org/wiki/Roma_e_lasht%C3%AB#mediav iewer/File:Roman_Empire_Map.png (23.12.2014)

2

Figura. 02 (Dyndjet e popujve barbare)

2

https://www.google.com/search?q=dyndjet+barbare&biw=1280&bih=699&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=Yd

uZVPDlB8ytUYbwgqgL&ved=0CAcQ_AUoAg#facrc=_&imgdii=_&imgrc=KwySyF3jAK7liM%253A%3BOj_JI

_jOvye19M%3Bhttp%253A%252F%252Ffilolet.com%252Fhistori%252Fs_hebi9.gif%3Bhttp%253A%252F%252F

filolet.com%252Fhistori%252Fs_hebibi_dyndjet_sllave.htm%3B522%3B274 (23.12.2014)

1.0 REFORMAT E PERANDORISË ROMAKE PËR MBROJTIEN E

BALLKANIT NGA BARBARËT

Përballë presionit të jashtëm nga dyndjet barbare si dhe problemeve të mbrenshme

që kishin lindur Perandoria Romake duhej të gjente një zgjidhje për t’iu bërë ballë

këtyre sulmev. Për ti bërë ballë krizes u ndërmoren një varg reformash me karakter

politik, administrativ etj.

1.1 DIOQEZAT

Në pikpamje administrative u nda në dy dioqeza :

- Dioqeza e Trakës e përbërë nga gjasht provinca dhe

- Dioqeza e Ilirikut e përbërë prej dhjetë provinca duke përfshir Ballkanin

perendimor, qendror dhe lindor.3

1.2 KRIJIMI I ROMËS SË RE

Për t’iu bërë ballë sulmeve barbare u dha një ide për krijimin e një rezistence të re

në Ballkan. I pari që e përkrahi ishte Diokleciani (284-304) me prejardhje ilire.

Këtë e realizoi Konstandini (304-337) në brigjet e Bosforit deri në këtë periudhë

mbante emrin Bizantion. Në fillim qyteti mbante emrin Roma e Re por për nder të

themeluesit të saj u quajtë Konstandinopolis ( Konstandin.., polis- qytetë) Përurimi

i këtij qyteti u bë më me 11 maj 330 .

Qyteti i ri me kalimin e kohës ishte duke arritur ta merrte autoritetin politik të

perandorisë. Pozicioni i qyteti ishte i jashtë zakonshëm, i vendosur në një gadishull

midis detit Marmara, Bosforit, Bririt të Artë vetëm nga Trakia ishte i hapur. Gjatë

historisë së tij u thye vetëm dy herë në vitin 1204 dhe 1453.4

Pra dyndjet e popujve barabar me sulmet e vazhdueshme të tyre dhe për shkak të

problemeve të mbrenshme që kishte perandoria bënë që pushteti qëndror të

dobësohej dhe ta hup ndikimin në gadishullin Ballkanik, i Perandorisë Romake.

3Murzaku, Thoma, “Historia e Ballkanit: Nga antikiteti i vonë deri në shek. XVII” Tiranë, 2011, fq 40 4 Baze, Ermal, “Historia e shoqerise mesjetare 500-1500” Tiranë, 2007, fq 50

2.0 VIZIGOTËT

Sipas burimeve vizigotët pas betejës së Adrianopojës të vitit 378, arritën deri në

brigjet e Adriatikut. Në marrveshje me perandorin Teodosin I, dhe me kusht që të

kryenin shërbim ushtarak, ata u lejuan të vendoseshin në pjesën veriore dhe

perendimore të Gadishullit Ballkanik.5

Prijësit e tyre kishin arritur të zinin poste të larta si komandantë të beslidhur-

foederati, sikurse u quajten “barbarët”Alariku ishte i pari që revoltoi ku si pretekst

përdori mospërmbushjën e kushteve të tyre dhe se perandoria nuk i'a u kishte

paguar rrogat e premtuara.6

Perandoria Bizantine mundi të dal nga kjo situatë, pas paqës që bëri me Alarikun

në vitin 398. Alariku pas 10 viteve me vizigotët e tij u largua për në Itali, ku me 24

gusht të vitit 410 pushtoi Romën.7

5 Po aty, fq 43 6 Po aty, fq 51 7 Akademia e Shkencave e Shqiperisë, Instituti i Historisë

“Historia e Popullit Shqiptar pjesa I” Tiranë, 1967 fq 130

Figura.03 (Invazioni i Goteve)

“Me vjen të rrenqethet kur mendoj të tregoj shkaterrimet në kohën tonë, ka me

tepër se 12 vite që gjaku shkon rrëke. Gotët, sarmatët, alanët, markomanët

shkretojnë, shkaterrojnë dhe plaçkitin Trakinë, Maqedoninë,Dardaninë, Thesalinë,

Dakinë, Akajën, Epirin dhe gjithe Panonin. Kudo dhunë, kudo psheretima, kudo

fytyra e tmerrshme e vdekjes; për këtë dëshmitare është Iliria, dëshmitare është

Trakia, dëshmitare është edhe vende ku kam lërë, ku çdo gjë u shkatërrua, përveç

qiellit dhe tokës, ferrave dhe pyjeve të dendur”

- Hieronimi nga Stridoni i Dalmacisë.8

8 Po aty, fq 131

3.0 HUNËT

Hunët ishin popull me origjinë mongole, që jetonin në viset qëndrore të Azisë, të

cilët në mesin e shek. IV u shfaqën në Europën Lindore. Perparimi i hunëve drejt

Europës Lindore, duke arritur deri në Don e në brigjet e Detit të Zi në vitin 375, i

vuri ata përballë fiseve gjermane të gotëve.9

Për t’i ikur presionit hunë ,vizigotët me 376 u detyruan ta kapërcenin Danubin dhe

të vedoseshin në provinca gjysmë të braktisura të Perandorisë Romake. Afërsisht,

në mesin e shek. V Gadishullin Ballkanik e sulmuan hunët të udhëhequr nga Atila,

duke shfrytëzuar rastin që ushtria bizantine ishte e zënë në luftën e saj me vandalët.

Hunët pushtuan dhe grabitën shumë qytete iliro-shqiptare, në veqanti Dardaninë.

Me vdekjën e Atilës 453 federata hune u dobësua shumë dhe kështu edhe sulmet

ndaj Perandorisë Bizantine u ndalën.10

3.1 HUNËT NË DARDANI

Afërsisht, në mesin e shek. V Gadishullin Ballkanik e sulmuan hunët të komanduar

nga Atila, duke shfrytëzuar rastin që ushtria bizantine ishte e zënë në luftë me

vandalët. Brenda pak vjetëve ai pushtoi e grabiti shumë qytete të trevave iliro-

shqiptare, në mënyrë të veçantë, Dardaninë.

Burimet bashkëkohëse e përshkruajnë Dardaninë si një vend të shkretuar. Me

vdekjen e Atilës federata hune u prish dhe kështu pushuan sulmet e tyre kundër

Perandorisë Bizantine.11

9 Po aty, fq 44 10 Murzaku, Thoma., Mullai, A., Sala, Gëzim, “Historia e mesjetës (shek. V-XIII)”, Tiranë, 2007 fq 29

11Po aty, fq 133

4.0 OSTROGOTËT

Ostrogotët apo gotët e lindjes ishin fis gjermanik të lindjës të cilët fillimisht

popullonin viset në lindje të Elbës deri përtej Oderit e Vistolës.

Ostrogotët si fiset e tjera të nënshtruara nga Hunët shërbenin si vasal të tyre në

Europë, rasti konkret është pjesmarrja e ostrogotëve në Betejën e Kalonisë në vitin

451.12

Një ndër betejat kryesore të ostrogotëve ishte ajo e Nedaos e udhëhequr nga

Teodoriku në vitin 454.

Në vitin 479, trevat iliro-shqitare të përfshira në provincën e Epirit të Ri, u goditën

nga sulmi më i rëndë i ostrogotëve të cilët përmes rrugës Egnatia depërtuan deri në

viset bregdetare pranë Durrësit.

Në vitin 493 ostrogotët kaluan nga pjesa lindore në atë perendimore ku krijuan

Mbretrinë e Italisë. Kjo qetësi e krijuar ishte afatshkurte pasi që në fillim të shek.

VI në kufijtë verior u shfaqën popuj të rinjë dhe ata ishin: bullgarët, avarët, antët,

gepidet dhe mbi të gjitha sllavët.13

12 Po aty, fq 31 13 Po aty, fq 45

5.0 PASOJAT QË I SOLLËN DYNDJET BARBARE

GADISHULLIT BALLKANIK

Veçori dalluese e dyndjeve barbare në Ballkan është se ata nuk qëndruan dhe

kështu vazhduan për në perendim. Megjithatë sulmet e tyre nuk kaluan pa lënë

gjurmë në popullsi, ekonomi dhe politik.

5.1 PASOJAT NË POPULLËSI

Rezultat i këtyre sulmeve ishte paksimi tragjik i popullsis në krahina të tëra në

Ballkanë, cka përbënë një nga plagët më të rënda të shkaktuar prej tyre. Por nuk

kishin pasoja në numër të madh në ndryshim e etnisë së popullsis vendëse.14

5.2 PASOJAT NË EKONOMI

Shkatrrimet e tokave pjellore,tregjeve të mëdha nga sulmet e tyre, grabitjet e

vazhdueshme e sollën popullsin në gjendje të mjerueshme. Sulmet dhe plaqkitja

ndaj anijeve që lundronin në det sidomos nga pjesa lindore shkatrruan ekonomin e

këtyre viseve.15

5.3 PASOJAT NË POLITIK

Sulmet e tyre të vazhdueshme arritën që ta dobësonin pushtetin qëndror të

Perandorisë Romake si pasoj e tyre ajo u nda në dy pjesë dhe si pasoj e tyre shpuri

në shkatrrimin e P. Romake Perendimore ne vitin 476 nga vizigotet. 16

14 Po aty, fq 133 15 Po aty, fq 45 16 Po aty, fq 60

PËRFUNDIMI

Pas një pune kërkimore dhe hulumtuese për dyndjet barbare përmes këtij punimi

seminarik besoj se arrita të servoi para jush informacione të reja për jetën,

organizimin, pasojat dhe të mirat që i sollën barabarët. Mardhënjet në mes të

Perandoris Romake dhe barabarëve, dëmtë e shkaktuara në sferat e jetës.

Veçori dalluese në mes barbarve dhe dyndjeve sllave ishte se barbaret vetëm e

shfrytëzuan ballkanin për të kaluar në perendim ndërsa sllavet qëndruan në

Ballkan. Informacione këto të cilat pasqyroin rëndësishme për historinë e Europës

juglindore dhe në përgjithësi Evropës mesjetare. Normalisht se ky punim seminarik

lë hapësire për pyetje këshilla dhe kritika të cilat janë të mirseardhura.

BIBLIOGRAFIA

Murzaku, Thoma, “Historia e Ballkanit: Nga antikiteti i vonë deri në shek. XVII”

Tiranë, 2011 (fq 40-46)

Akademia e Shkencave e Shqiperisë, Instituti i Historisë

“Historia e Popullit Shqiptar pjesa I” Tiranë, 1967 (fq 130-133)

Murzaku, Thoma., Mullai, A., Sala, Gëzim, “Historia e mesjetës (shek. V-XIII)”,

Tiranë, 2007 (fq 28-38)

Baze, Ermal, “Historia e shoqerise mesjetare 500-1500” Tiranë, 2007 (fq 50-61)

REFERENCAT

1.http://sq.ëikipedia.org/ëiki/Roma_e_lasht%C3%AB#mediavieëer/File:Roman_Empire_Map.png

(23.12.2014)

2.https://ëëë.google.com/search?q=dyndjet+barbare&bië=1280&bih=699&source=lnms&tbm=isch&sa=

X&ei=YduZVPDlB8ytUYbëgqgL&ved=0CAcQ_AUoAg#facrc=_&imgdii=_&imgrc=KëySyF3jAK7liM

%253A%3BOj_JI_jOvye19M%3Bhttp%253A%252F%252Ffilolet.com%252Fhistori%252Fs_hebi9.gif%

3Bhttp%253A%252F%252Ffilolet.com%252Fhistori%252Fs_hebibi_dyndjet_sllave.htm%3B522%3B27

4 (23.12.2014)