1

E Ğ İ T İ M D E İ L E T İ Ş İ M

ve E T K İ L E Ş İ M

2

    Eğitim sisteminde iyi bir eğitimci olabilmek için iletişim sürecini çok iyi bilmek gerekir. Öğretme ve öğrenme sürecinde de bir eğitimcinin bir konuyu etkili bir şekilde öğretebilmesi için öğrencileri ile sağlıklı iletişim kurması, ayrıca öğrenciler arasında da sağlıklı iletişim kurulmasına rehberlik etmesi gerekir.

3

İletişim Nedir?

İletişim: Duygu, düşünce ya da bilgilerin bireyler, gruplar ve

toplumlar arasında akla gelebilecek her türlü yolla

(söz, yazı, görüntü, hareketler vb.) karşılıklı olarak

aktarılmasıdır.

4

İletişim aynı zamanda;* Ne söyleyeceğimizi bilmek,* Bunu ne zaman söylemenin

daha uygun olacağına ve nerede söylemenin doğru olduğuna

karar vermek,* En iyi nasıl söyleneceğini

düşünmek,* Akıcı bir dille ve karşımızdaki

kişiyle göz kontağı kurarak konuşabilmektir.

5

Gerçek bir iletişim içinde, konuşulanları anlama ve

düşünülenleri söyleme vardır.

İLETİŞİMİN AMACI: A N L A Ş I L M A K T I R

6

    Eğitimde iletişim sürecinin işleyişinde kaynak öğretmen, alıcı öğrencidir.   İletişim çağı olarak da adlandırılan 20.yy. da iletişim biliminde büyük gelişmeler olmuş, bu bilim tek bir bakış açısı olmaktan öte,   ilişkilendirildiği birçok alanın ayrılmaz bir parçası olma özelliği kazanmıştır. İletişim biliminin kapsamı da ilgili çalışmaların artması ile daha da genişlemiştir.

7

Öğretim ortamında öğrenciler ve öğretmenler birbiriyle sözel ya da sözel olmayan yollarla iletişim veya etkileşimde bulunurlar.

8

Özellikle; öğrenci – öğrenci iletişimi çok yoğun olup ve aynı anda bir çok duygu ve düşünce harekete geçtiği için bazen dersin akışını etkileyebilir.

9

Bunun için öğretmen iletişim süreçlerini iyi bilmeli ve bunun yanı sıra; - Türkçeyi iyi kullanmalı- Sağduyulu olmalı- Anlayışlı olmalı- Empati kurabilmeli- Beden dilini etkin kullanmalı- Tutarlı bir tavır sergilemelidir.

10

İnsanlar onları ne kadar

umursadığınızı bilmedikçe

ne kadar bildiğinizi umursamazlar.

11

Ergenlik döneminin;* Biyolojik, psikolojik, zihinsel ve sosyal bir gelişme ve olgunlaşmanın yer aldığı bir geçiş dönemi olduğunu,* Derslere ilginin azalacağını,* Başarının düşebileceğini,* Sürekli düşler kurabileceğini,* Hatıra defteri tutup şiir, öykü yazabileceğini,* Toplum kurallarını hiçe sayacağını,* Karşı çıkmış olmak için karşı çıkacağını,* Çelişkili duygu ve davranışların doğal olduğunu; bazı gençlerin bunu daha uzun yaşadığını bilmelidir.

12

Öğretmen ergenin sınıf ortamındaki farklı çıkışlarını saygısızlık olarak nitelendirmemeli; kimlik oluşumunun bir parçası olduğunu ve bunu da ilgi çekmek için kullandığını bilmelidir.

13

Ergenlik döneminde hep olumsuzluklar yaşanmaz. Öğretmenin karşısında; zihinsel işlemleri yapabilen, mizah ve espri anlayışı gelişen, hürriyet, din, adalet gibi soyut kavramları anlayabilen, kuralların değişebileceğini gören bir birey vardır artık

14

GENÇLERLE NASIL İLETİŞİM KURMALIYIZ?

15

İ L E T İ Ş İ M Gençler sizin söylediklerinize değil,

yaptıklarınıza dikkat eder. Bu açıdan kuru kuruya nasihat eden bir

anlayışı benimsemeyin. Onu duyun,dinleyin ne dediğini

anlamaya çalışın.

16

GENÇLERLE İLİŞKİNİZDE BAŞARILI OLMAK İÇİN ;

Genci dikkatli ve nazik şekilde dinleyin.

Genç konuşurken sözünü kesmeyin.

Gencin, ihtiyacı olduğunda onun yanında olacağınızı bilmesine izin verin.

17

Eğer; gence kızgınsanız, onunla konuşmak için sakinleşmeyi bekleyin. Aksi halde objektif olamayabilirsiniz.

“Neden öyle olduğunu ya da neden öyle davrandığını” sormak yerine “Ne olduğunu” sorun.

Gencin sizinle açık iletişim kurmasını sağlayın.

18

Kendisine güvendiğinizi samimi olarak ve davranışlarınızla gösteriniz.

Yapacağı yanlış bir davranışın, her şeyden önce kendi kişiliğine saygısızlık olacağı temasını işleyiniz.

Otokontrolün gelişmesi için ailede ve toplumda bazı sorumluluklar verin.

Sınırları ve özgürlükleri hakkında bilgi verin. Yaşlarına uygun, yeteri kadar özgürlük sağlamak, gelişmelerini olumlu yönde destekleyecektir.

Onlara nefes alma imkanı tanıyın. Aşırı otoriteyle boğmayın.

19

Ondan kesinlikle mükemmel olmasını beklemeyiniz .

Ufak tefek hataları görmezden geliniz. Onu diğer arkadaşlarıyla kıyaslamayınız. Tenkitte cömert olduğunuz kadar övgüde ve

takdirde de cömert olunuz. UNUTMAYIN! MARİFET, İLTİFATA TABİDİR…

Kararlı ve adil olunmalı Onların haklarına saygılı olmayı onların bize

saygısından önde tutmalıyız.

20

OLUMLU GERİ BİLDİRİM VERİN.UNUTMAYIN! AMAÇ HATALARINI YAKALAMAK DEĞİL, DOĞRULARINI PEKİŞTİRMEKTİR.

21

ÖĞRENCİLERİNİZİ YARGILAMAYIN, ELEŞTİRİDE YIKICI DEĞİL, YAPICI OLSUN.

YAPILMASINI İSTEDİĞİNİZ KURALLARIN GEREKÇELERİNİ ANLATINIZ.

SÖZÜNÜ KESMEYİN,DİKKATLİ BİR ŞEKİLDE DİNLEYİN VE DİNLEDİĞİNİZİ DAVRANIŞLARINIZLA BELLİ EDİN.

22

1- ETKİN DİNLEME     Bir kimsenin ilettiği sözlü mesajların arkasındaki, sözel olmayan mesajları da doğru anlamaya, etkin dinleme denir. Bu beceriyi kazanmak öğretmenin öğrencisini anlamasını kolaylaştıracaktır.

23

FİZİKSEL DİNLEMENİN ÖZELLİKLERİ KONUŞANIN YÜZÜNE DOĞRU BAKMAK, BEDEN OLARAK ONA YÖNELMEK, GÖZLE İYİ BİR İLİŞKİ KURMAK, KONUŞANA DOĞRU EĞİK DURMAK, DİNLERKEN RAHAT OLMAK GEREKİR.

24

NEDEN DİNLERİZ?

BİLGİ ALMAK İÇİN ZEVK İÇİN GERİ BİLDİRİM VERMEK İÇİN ANLAMAK İÇİN KİŞİSEL ÇIKAR İÇİN GÜÇ ELDE ETMEK İÇİN

25

KİŞİ; SÖYLENEN ŞEYİN İLGİNÇ, ÖNEMLİ VE YARARLI OLDUĞUNU

DÜŞÜNDÜĞÜ ZAMAN DİNLER.

26

İYİ BİR DİNLEYİCİNİN ÖZELLİKLERİ SÖZ KESMEZ YARGILAMAZ KARŞILIK VERMEDEN ÖNCE DÜŞÜNÜR YÜZÜ KONUŞANA DÖNÜKTÜR KONUŞANI İŞİTEBİLECEĞİ UZAKLIKTA DURUR SÖZEL ULMAYAN MESAJLARI GÖZLER NE DENDİĞİNE ODAKLAŞIR DİNLERKEN NE DİYECEĞİNİN PROVASINI YAPMAZ SON SÖZÜ SÖYLEME ÇABASINA GİRMEZ.

27

Hakaret içeren ya da aşağılayıcı sözcükler kullanmayın.

Hatalarıyla onu yargılamayın.Genci olduğu gibi kabul ettiğinizi gösterin

28

BAZI DURUMLARDA YANLIŞ YAPMA VE SEÇME HAKKI VERİN Kİ;DAVRANIŞLARININSONUÇLARINA KATLANMAYIÖĞRENSİN.

29

YALNIZ OLUMSUZ DAVRANIŞLARINI DEĞİL, OLUMLU DAVRANIŞLARINI DA GÖRÜP DİLE GETİRİN Kİ;KENDİNİ BAŞARISIZ, BECERİKSİZ OLARAK ETİKETLEMESİN.

30

ANLATTIKLARINA GÜLMEYİN, ÇOCUKLARINIZI ASLA UTANDIRMAYIN. YOKSA ANLATMAKTAN VAZGEÇERLER.

31

ONLARA ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİK YAŞATMAYIN

Bu kavram bize başarısızlığın kesinlikle öğrenilmiş olduğunu gösteriyor. Köpek balığı, diğer balığı yemesin diye araya cam bölme konuluyor. Köpekbalığı diğer balığı yemek için çabalayıp duruyor. 28 saat sonra köpekbalığı, aradaki cam bölme kaldırılmış olmasına rağmen, balığı yemekten vazgeçiyor. Çünkü benim bu balığı yemem mümkün değil diye düşünüyor.

32

Kuşkusuz her zaman mesajlar gönderildiği gibi anlaşılmaz. Sık sık yanlış anlamalar ortaya çıkabilir.     Örneğin, öğretmenin görüşünü almak ya da konuşma fırsatı vermek için soru yönelttiği bir öğrenci, öğretmenin kendisini küçük düşürmek için soru sorduğunu düşünebilir.

33

Bu durum;

Öğretmenin duygu ve düşüncelerini uygun iletişim biçimine çevirememesi,

Doğal davranmaması, Öğrencinin gönderilen mesajı

çözümleyememesi vb. nedenlerden kaynaklanıyor olabilir.

Bu, tarafların etkili iletişim becerilerinden yoksun olması demektir. Bu açıdan etkili iletişim becerilerinin neler olduğu üzerinde durulmasında yarar görülmektedir.

34

  Etkili iletişim becerilerinin başında etkili

konuşma becerileri gelmektedir. Etkili konuşma ise ;

bakışlar, ses tonu, konuşma hızı, sesin yüksekliği, konuşma sırasındaki tavırlar vb. birçok etkenden etkilenir.

ETKİLİ İLETİŞİM BECERİLERİ

35

SÖZEL İLETİŞİM

36

Tarafların;birbirine yakın durup durmaması,vücutlarının duruşu,yüz-göz ifadeleri ve jestleri, sözel mesajlara anlam katar ya da anlamı karıştırır.

37

1. Öğrencilere sunulan bilgi ve açıklamalar net ve anlaşılır olmalıdır.

Bunun için şu teknikler kullanılabilir:

Dersin genel bir çerçevesini çiziniz, konunun ayrıntıları ya da önemsiz noktaları üzerinde odaklaşmak yerine geniş bir resmini çiziniz.

Gerektiği zaman özellikle zor kavramları açıklarken tekrarlama yapınız.

Konuyu dağıtmaktan kaçınınız ve konuya odaklaşınız. Zaman zaman sorularla ya da bazı işler yaptırarak

öğrencilerin anlama düzeylerini saptayınız

38

Ana noktaları açıklarken çeşitli örnekler veriniz ve öğrencilerin soyut kavram ve düşünceleri anlamalarına yardım ediniz.

Örencilere önemliyle õnemsizi ayrıntı etmeyi öğretebilmek için nerelerin önemli olduğunu söyleyiniz

Açıklamalarınızda net terimler kullanınız. Yeni öğrenilenlerle öncekilerin ilişkilendirilmesine

yardım edecek net kavramlar kullanınız.

39

2. Hem gösterip hem açıklamak yalnız birisini yapmaktan daha iyidir.

3. Sınıfta soru sormanın iki ana amacı öğretmenler tarafından iyi anlaşılmalı ve bu iki amaca uygun soru sorma teknikleri kullanılmalıdır.

Soru sormanın amaçlarından biri; a. Öğrencilerin anlayıp anlamadığına bakmak, diğeri ise, b. Öğrenciyi düşünmeye sevk etmektir. 4. Öğrencilere cevaplarıyla ilgili dönüt verilmeli ve

yanlışlar düzeltilip doğrular pekiştirilmelidir.

40

   2- BEN DİLİNİ KULLANMAK :     Günlük yaşantımızda karşımızdakine yönelik olumsuz, kızgın duygularımızı dile getirmek için çoğunlukla "sen zaten hep öyle davranırsın", "çok anlayışsızsın"gibi sen dilinin hakim olduğu ifadeleri kullanırız. * Sen diliyle gönderilen ifadelerin, istenilmeyen davranışların ortadan kaldırılmasında çok az olumlu etkisi olmaktadır.* Sen dilinin kullanılması, öğrenenin benlik saygısını zedelemesi ve öğreten ile olan iletişimini bozması açısından, olumsuz etkileri fazlasıyla gözükmektedir.

41

Ben dilinin kullanıldığı mesajların etkili olabilmesi için üç öğeyi içermesi gerekmektedir.

Sorun olan davranışın açık bir tanımı yapılmalıdır.

Sorun olan davranışın,öğretmen üzerindeki etkileri belirtilmelidir,

O davranışa yönelik duyguları ifade etmelidir.

42

SEN DİLİ KİŞİLİĞE YÖNELİKTİR. KİŞİYE KENDİSİ İLE

İLGİLİ BİR ŞEYLER SÖYLER. BENLİK SAYGISINI

ZEDELER. ÖFKE VE NEFRET

DUYGULARI OLUŞTURUR. ÇEKİNGEN YA DA

SALDIRGAN İNSANLAR YARATIR.

BEN DİLİ DAVRANIŞA YÖNELİKTİR. “DİNLEYEN”E

KONUŞANLA İLGİLİ BİR ŞEY SÖYLER.

BENLİK SAYGISINA OLUMLU KATKISI VARDIR.

“KONUŞANA” YARDIM İSTEĞİ DOĞURUR.

ETKİN İNSANLAR YARATIR.

43

DAVRANIŞIN YARGISIZ TANIMISEN BENİMLE DUYGULARINI

PAYLAŞMAYINCA. DAVRANIŞIN ÜZERİMİZDEKİ SOMUT ETKİSİ

BEN ÇOK ÜZÜLÜYORUM. DAVRANIŞ KARŞISINDA HİSSETTİĞİMİZ DUYGU SANA ZARAR GELMESİNDEN VE SANA YARDIMCI OLAMAMAKTAN

KORKUYORUM.

44

Sözel Olmayan İletişimİletişimin sözel olmayan yönü de vardır. Sözel olmayan iletişim beden diliyle yürütülür. Örneğin, bir öğrencinin yaptığı bir konuşmadan sonra öğretmenin gözlerinin parlaması bir beğeni ifadesidir. Bir şeyi önemseyip önemsemediğimizi, sıkılıp sıkılmadığımızı, yorgun olup olmadığımızı beden diliyle anlatırız. Sözel olmayan, iletişim öğrenme-öğretme süreçlerinde de önemlidir.

45

SÖZ VE DAVRANIŞLARIMIZDA MESAJLAR SAKLIDIR.

1- KABUL

2- REDDETME

3- UMURSAMAMA

46

KABULSİZDEN ŞU BEŞ MESAJI ALIRLAR.1- BEN VARIM2- BEN DOĞALIM3- SEVİLİYORUM4- DEĞERLİĞİM5- GÜVENEBİLİRİM

KENDİ OLMA HAKKI VARDIRKOŞULSUZ SEVGİ GÖSTERİLMEKTEDİRKIYASLAMA YAPILMAZ

AİLEYEBAĞLILIK

47

REDDETMESİZDEN ŞU BEŞ MESAJI ALIRLAR1- BEN YOKUM 2- BEN DOĞAL DEĞİLİM3- SEVİLMİYORUM4- DEĞERLİ DEĞİLİM5- GÜVENEMEM

*KENDİ OLMA HAKKI YOKTUR*KOŞULLU SEVGİ GÖSTERİLMEKTEDİR*KIYASLAMA YAPILIR

48

UMURSAMAMA

BİZDEN ŞU ÜÇ MESAJI ALIRLAR.1- KİŞİNİN KENDİNİN ÖNEMSENMEDİĞİ2- DEĞERSİZ OLDUĞU3- YOK OLDUĞU

* AKIL HASTALIKLARINDA ARTMA VARDIR.* İNSANI DELİYE ÇEVİRİR

49

İLETİŞİMİ ENGELLEYEN TEPKİ TÜRLERİ

GÜVEN OLUŞTURMA, GÜVEN AZALTMA, DİNLEME , (NEDEN

DİNLERİZ) İYİ BİR DİNLEYİCİ,

50

İLETİŞİMDE GÜVEN OLUŞTURMA TEPKİSİZ DEĞİL,SESSİZCE DİKKATLE DİNLEME KARŞIMIZDAKİNİN SÖYLEDİKLERİNİ ANLAYIP

ANLAMADIĞINI SINAMAK DAHA İYİ ANLAMAK İÇİN EK BİLGİ İSTEYEN UYGUN

SORULAR SORMAK DULGULARI DOĞRUDAN İFADE ETMEK GİBİ

DAVRANIŞLARLA GERÇEKLEŞİR.

51

İLETİŞİMDE GÜVEN AZALTMAK KONUYU HİÇBİR AÇIKLAMA YAPMADAN

DEĞİŞTİRMEK DEĞİŞTİRİLEMEYECEK TÜRDEN KONULARA

ODAKLAŞMAK GEREKSİZ VE YIKICI ELEŞTİRİLERDE BULUNMAK ÖĞÜT VERMEK VE İKNA ETMEYE ÇALIŞMAK ŞİDDETLE KARŞI ÇIKMAK BELİRSİZ ŞEKİLDE HEMFİKİRMİŞ GİBİ GÖRÜNME YORUM YAPMA

52

İLETİŞİMİN 12 ENGELİ

53

KARŞIDAKİ KİŞİNİN SORUNUNA ÇÖZÜM ÖNERMEK

EMİR VERMEK,YÖNLENDİRMEK UYARMAK,GÖZDAĞI VERMEK AHLAK DERSİ VERMEK ÖĞÜT VERMEK,ÇÖZÜM YADA ÖNERİ

GETİRMEK ÖĞRETMEK,NUTUK ÇEKMEK, MANTIKLI

DÜŞÜNCELER ÜRETMEK

54

KARŞIDAKİ KİŞİYİ YARGILAMAK,DEĞERLENDİRMEK, BASTIRMAK

YARGILAMAK, ELEŞTİRMEK, SUÇLAMAK

AD TAKMAK, ALAY ETMEK

YORUMLAMAK, ANALİZ ETMEK

55

KARŞIDAKİ KİŞİNİN, KENDİSİNİ İYİ HİSSETMESİNİ SAĞLAMA

ÖVMEK,AYNI DÜŞÜNCEDE OLMAK, OLUMLU DEĞERLENDİRME YAPMA

GÜVEN VERMEK, DESTEKLEMEK, AVUTMAK

56

KARŞIDAKİ KİŞİYİ SINAMAK VE SORGUYA ÇEKMEK İÇİN SORU SORMAK

SORU SORMAK, SINAMAK, SORGUYA ÇEKMEK, ÇAPRAZ SORGULAMAK

57

ETKİN DİNLEMENİN ÖZELLİKLERİ

AMAN !

NE İYİ BİR DİNLEYİCİ

ANLATILANLARIN BASİT BİR TEKRARI,

ANLATILANLARIN DUYULDUĞUNA İLİŞKİN BİR MESAJ,

ANLATILANLARI ÖZETLEME,

DUYGULARI DİLE GETİRME,

58

ETKİN DİNLEMENİN FAYDALARI

*KİŞİ KENDİNİ DİNLEYEN KİŞİYE YAKIN HİSSEDER,*SORUNUNU İLK BAŞTAKİ KADAR ÖNEMLİ GÖRMEYEBİLİR,*SORUNUNU RAHATLIKLA DİLE GETİRDİĞİ İÇİN,ÇÖZÜM YOLLARINI DA DAHA RAHAT DÜŞÜNEBİLİR.

59

DİNLERKEN KONUŞANIN TEŞVİK EDİLMESİ

KONUŞAN KİŞİNİN ANLATTIKLARINDA YER ALAN ANAHTAR SÖZCÜKLERİN TEKRARLANMASI İLE,

TEK SÖZCÜKLÜ TEKRAR ETTİRİCİLER İLE, (HIHI,EEE,SONRA,BAŞKA)

KONUŞMANIN SÜRMESİNE YARAYACAK KISA SORULARIN SORULMASI İLE GERÇEKLEŞTİRİLEBİLİR.(NASIL OLDU?)

60

3- GÖZ TEMASI :    Kişiler arası ilişkilerde, iletişim kurulan kişinin doğrudan gözlerine bakmak, genellikle "Sana ve senin anlattıklarına önem veriyorum" mesajını, sözsüz bir biçimde karşıya ifade edilişidir. Ayrıca ders anlatırken öğrencilerle göz iletişimi kurma, öğrencilerin konu üzerinde dikkatlerini toplamalarını kolaylaştıracaktır.

61

5- KİŞİLERARASI SOSYAL MESAFE :Birbirleri ile iletişim kuran kişiler algıladıkları yakınlık derecelerine göre, aralarında ”sosyal”  bir mesafe bırakırlar. Araya konan mesafe arttıkça, iletişim kuran kişiler arasındaki ilişkinin resmileştiği görülür.     Öğretmen merkezli geleneksel eğitim anlayışı bugün artık yerini öğrenci merkezli çağdaş eğitim anlayışına bırakmaktadır. Ancak hala pek çok uygulama “eğitimin öğretmen merkezli” olduğu ve öğretmenin “ben sadece dersi mi veririm, sizin yakınınız olamam” felsefesinin ağır bastığı şekliyle işlenmektedir.

62

EĞİTİMDE ETKİLEŞİM    Etkileşim birbirini karşılıklı etkileme sürecidir. öğretmen-öğrenci ilişkileri incelendiğinde her sınıfın öğrenmeyi olumlu ve olumsuz yönde etkileyeceği bir havası ve iklimi bulunmaktadır.

63

Sınıf atmosferi;öğretmenin izlediği öğretme yaklaşımı yöntemi ve tekniği ilekullandığı araç-gereç veizlediği iletişim sanatı ile sağlanır.

64

SINIF İÇİ İLETİŞİM     Çoğu kez farkında olmadan bizimle konuşan kişinin,

* mesajı iletmek için seçtiği sözcüklerin türüne,* konuşma hızına,* araya koyduğu mesafeye,* ses tonuna,* suskunluk sürelerine ve* beden diline dikkat ederek,sözcüklerin arkasındaki duygusal içeriği de algılar ve bize gönderilen mesajlara uygun tepkiler veririz.

65

Sınıf İçi İletişimi Geliştirmek İçin aşağıdaki hususlara da dikkat edilmelidir.

1- Öğretmen konuşma yeteneğini geliştirmeli 2- Ders iyi şekilde planlanmalı 3- Öğrencinin ihtiyaçları, yetenek ve ilgileri

değerlendirilmeli 4- Öğrencinin ilgisini dağıtan durumlar ortadan

kaldırılmalı 5- Birden fazla duyu organına hitap eden

araçlar kullanılmalı 6- Zor ve komplike olan öğretim araçları

kullanılmamalıdır.

66

İnsanlar ne dediğinize değil, ne yaptığınıza bakar.

67

İletişim kurarken ister istemez içinde yaşadığımız kültürün etkisinde kalırız.

Kültür; insan gruplarının dünyayı anlama ve yorumlamadaki ortak tarzıdır.