№188 (29169) 2 ҚАЗАН, ДҮЙСЕНБІ 2017 ЖЫЛE-mail: info@egemen.kzwww.egemen.kz TWITTER.COM/EGEMENKZFACEBOOK.COM/EGEMENKZ

1919 жылғы 17 желтоқсаннан

шыға бастады

ЖАЛПЫҰЛТТЫҚ РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ГАЗЕТ

ШЕБІМІЗДІ ШЕГЕНДЕЙТІН ШАРАЛАР КЕРЕК

7-бет

Анар Т�ЛЕУХАНҚЫЗЫ

ӘЛЕМДІК ҚАУІПСІЗДІК ЖОЛЫНДА

5-бет

Сайын БОРБАСОВ

EUR/KZT 402.64 USD/KZT 341.19 RUB/KZT 5.9 CNY/KZT 51.3ВАЛЮТАЛАРДЫҢ РЕСМИ (НАРЫҚТЫҚ) БАҒАМДАРЫ:

Бетбұрысты белестер

Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ, «Егемен Қазақстан»

Ел экономикасын əрта рап тандыру мақсатындағы кешен ді жоспарлар-ды дəйектеу үшін сонау 2010 жылы Мем ле кет басшысының бастамасы-мен Қазақстанның 2020 жыл ға дейінгі үдемелі индус триялық-инновациялық даму бағ дарламасы (ҮИИДБ) қабыл-данған болатын. Бұл стра те гиялық бағдарлама жаһандық дағдарыс жыл-дарында Қазақстан экономикасының өзгелермен салыстырғанда оқ бойы озық шығуын қамтамасыз етіп қана қойған жоқ, сонымен бірге да му дың жаңа баспалдақтарына көтерілуіне мүмкіндік берді. ҮИИД бағдарламасы екі бес-жыл дық жоспар бойынша іс жүзіне асырылып келеді. Ин дус трияландыру бағдарламасының алғашқы бесжылдығы 2014 жылы зор жетістіктермен қоры-тындыланды. Əлемдік эко но мканы тұралатқан жаһан дық дағдарыстың нағыз күр делі жылдарына тұспа-тұс кел ген ҮИИДБ еліміздегі өндіріс тік тоқырау мен жаппай жұ мыс сыздықтың алдын алып қана қойған жоқ, 150 мыңға жуық жаңа жұмыс орындарын ашып, Қазақстанның өңдеу өнеркəсібін жаңғыртып, елімізде бұрын дамымаған ма ши на жасау жəне мұнай өңдеу өн дірістік салаларының қалып та суының бастамасы болды.

Индустрияландыру бағ дар ламасына барынша басымдық беру нəтижесінде Қазақстан транс форматорлар, аккуму-лятор батареялары, жүк жəне жолау-шылар вагондары, электровоздар, жүк жəне жеңіл автомобильдер, автобус-т а р , р е н т г е н а п п а р а т у р а л а р ы ,

жарық-диодты шамдар, титан құй-малары сияқты бұрын елімізде шыға-рыл маған өнімдерді шығаруды өнді-рістік жолға қойды. ҮИИД бағдар лама-сы жүзеге асырыла бастаған жылдар ішінде экспорт ты дамыту мақсатында айтар лықтай іс тындырылды. Осы бағыт та жұмыс істей тін отандық шикізат тық емес са ланың 1500-ге тарта кəсіп орны мем лекет тарапынан тұрақты қол дауға ие болды.

Үкімет осы ҮИИД іс жүзіне асы-ру мақ сатындағы шаралар шең бе р ін- де Қазақстанның индус трия лан дыру

картасын бекіткен болатын. Индус трия-ландыру картасы екі бөлімнен құралды. Біріншісі – өңірлік карталар. Онда облыс-тарды дамытуға бірінші кезекте қажетті нысандар шоғырландырылды. Екінші – республикалық карта. Мұнда орталық атқарушы органдар мен мемлекеттік холдингтер тікелей бақылауға алған индустриялық-инновациялық даму жоспарының негізгі нысандары топта-стырылды. Қазақстанның индустриялан-дыру картасына енгізілген нысандарды пайдалануға беру нəтижесінде еліміздің экономикасы дамудың жаңа биігіне

көтерілді. Индустрияландыру карта-сы шеңберінде алғашқы бесжылдықта құны 3 трлн теңге болатын 770 жоба іске қосылды. Оның ішінде 65 жоба шетелдік инвесторлардың қатысуымен жүзеге асты. Алғашқы бесжылдықта іске қосылған өндіріс ошақтары 4 трлн теңгенің өнімін өндірді. 75 мың тұрақты жұмыс орны ашылды. Индустрияландыру картасына енген ны-сандар шығарған өнімдердің 23 пайызы экспортқа бағытталды.

(Соңы 4-бетте)

РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ

ӘЛЕМ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАН

ЗЕРДЕ

5-бет

9-бет

ЭКОНОМИКА

3-бет

ЖАҢҒЫРУ ҮРДІСІ ҚОҒАМДА КЕҢ ҚОЛДАУ ТАПТЫ

4-бет

«ЖЫЛҚЫНЫБАҒУДАЙ БАҒАСЫЗДАР, БІРАҚ ИГІЛІГІН ДҰРЫС КӨРЕ АЛМАЙ ОТЫРСЫЗДАР»

ҚАЗАҚСТАН БАСТАМАЛАРЫ ӨМІРШЕҢДІГІМЕН ҚҰНДЫ

ҮЛКЕН ТЕРРОР

ТОЛҒАНДЫРАР ТАҚЫРЫП

(Соңы 4-бетте)

Қалдықтан да қыруар пайда бар––––––––––––––––––––––––Мінсіз тазалық үнемі жинап-те-ріп жүретін жерде емес, адам-дарының жауапкершілігі мол қоғамда болады дейтін та-ғылымды тәмсіл бар. Бұл қа-ғиданы, әсіресе қала тұр ғын-дары қаперінде ұстаса жн бо-л ар. Аулаға яки, кшеге шыға қал саңыз, қоқыс қорабының қа сында шашылып жатқан зат-тар кп. Бұл – жауапкершілік пен жанашырлықтың жоқтығы не месе салақтықтың салдары-нан орын алып жатқан әдепсіз әре кет. Иә, сіз тастаған жерден қоқысыңызды алып кететін қыз -меткерлер бар. Дегенмен, қол со-зым жерге жетіп, қолы ңыз дағы қоқысыңызды арнайы ыдыс-қа салып кетсеңіз бір жағынан та залық, екінші жағынан азаматтық бол мысыңыздың крінісі болмай ма?!––––––––––––––––––––––––

Рауан ҚАЙДАР,«Егемен Қазақстан»

Сіз қажетсіз деп есептеген заттар-дың барлығының жалпылама аты қо қыс болғанымен, бəрінің заты қоқыс болмауы мүмкін. Қазіргі таң-да қоқысты іріктеуді игере алмай жат қан мемлекеттер баршылық. Мұ-ның түрлі себебі бар, біріншіден, тұрмыс қалдықтарын өңдейтін тех-нологияның жолға қойылмауы, қа-жетті ресурстардың тапшылығы, күн-делікті шығатын қалдықтар көлемінің үлкендігі, сонымен қатар адам дар-дың қоқыстан болатын залалды, эко логияға əкелетін қауіпті толық се зінбеуі. Күнбе-күн қалдықтарды қоқыс жəшігіне салмас бұрын көп ші-лігіміз бұның бəрі қайда кетеді деп ой ланбаймыз да. Пакеттерге тамақ қалдықтары, қағаз, пластик аралас са лынып, толассыз төгіліп жатыр. Күн сайын Астана аумағынан 1200

тонна қатты қалдықтар шығарылады. Оны кəдеге жарата алып жатырмыз ба? Осы орайда ТМД төңірегінде жə-не Орталық Азияда баламасы жоқ «KazRecycleService» зауытының атқарып жатқан жұмысына назар аударған едік. Олар пластмассаны қай та өңдеп, қоқысты пайдалы зат қа ай налдырып, оны құрылыста, син те-ти калық киімдер өндірісінде, асфальт са луға пайдалануға жарамды етеді.

Кешеннің құрылысы испаниялық тех нология бойынша салынған. Қайта өңдеудің жобалық қуаты жылына 250 мың тонна қалдық өндіруге есептел-ген. Сұрыптаудың орта деңгейі 10 пайызға дейін қамтылса, зауыттың жалпы аумағы 16 мың шаршы метрді құрайды. Онда бес цех орналасқан.

Дəлірек айтсақ, сұрыптау, өндірістік, көліктік, жону жəне экомақта це хы. Ке шенде «Имабе Иберика» фир ма-сының технологиясы бойынша сұ-рып тау желісі орнатылған. Қатты тұр мыстық қалдықтар алдын ала сұрыпталған соң арнайы процеске жі беріледі. Одан кейін күшпен сы-ғым далады да бірнеше қатар сыммен автоматты түрде оралады. Бү гінде зауытта 100-ден астам адам ең бек етеді.

Баршаға белгілі, пластик 500 жыл-ға дейін шірімейді екен. Сол се бепті кейбір дамыған елдерде сау да кезінде полиэтилен пакеттерді қол дануға шек-теу қойылған.

Айта кететін тағы бір жайт, елі-міздегі 6325 елді мекенде 4525 ар найы

қоқыс төгетін полигон бар екен. Солардың ең ірісі Алматыда ор-наласқан. Оның аумағы – 220 гектар.

Əлемнің дамыған елдері теретін қоқыс таппай жатыр деген ақпарат естиміз. Жарамсыз қоқыстан жарыған пайда көре ме дейміз де қоямыз. Мысалы, Жапонияда қоқыстың 90 пайызы қайтадан қалпына келтірілсе, өңдеуге келмейтін қалған 10 пайызын электр энергиясын алу үшін өртейді екен. Токио мен ірі қалаларда қоқыс контейнерлері қағаз, пластик, əйнек, темір, жанғыш, жанбайтын, қайта өндірілетін деп қатаң сұрыпталады. Əр қалдықтың өзіне тиесілі түсті па-кеттері болады.

volgodonsk.news

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПРЕЗИДЕНТІНІҢ

�КІМІҚазақстан Республикасының

елордасы – Астана қаласының 20 жылдығын

мерекелеу туралы Қазақстан Республикасының

елордасы – Астана қаласының 20 жыл дығын мерекелеуді дайындау жəне өткізу мақсатында:

1. Қазақстан Республикасының елордасы – Астана қаласының 20 жылдығын дайындау жəне өткізу жөніндегі комиссия (бұдан əрі – Комиссия) құрылсын.

2. Мыналар:1) «ЕЛ ЖҮРЕГІ – АСТАНА» Қа-

зақ стан Республикасының елордасы – Астана қаласының 20 жылдығын мерекелеу тұжырымдамасы;

2) Комиссия туралы ереже;3) Комиссияның құрамы бекі-

тілсін.3. Қазақстан Республикасының

Үкі меті Астана жəне Алматы қала-лары ның, облыстардың əкімдерімен бірлесіп:

1) екі ай мерзімде Қазақстан Рес-пуб ликасының елордасы – Астана қаласының 20 жылдығын дайындау жəне өткізу жөніндегі іс-шаралар жос-парын əзірлеп, бекітсін;

2) Қазақстан Республикасының елордасы – Астана қаласының 20 жыл дығын өткізу жөніндегі іс-шара-ларды уақтылы қаржыландыруды қамтамасыз етсін.

4. Осы өкімнің орындалуын бақы-лау Қазақстан Республикасы Прези-дентінің Əкімшілігіне жүктелсін.

Қазақстан Республикасының Президенті

Н. НАЗАРБАЕВАстана, Ақорда, 2017 жылғы 27 қыркүйек, №188

2 2 ҚАЗАН 2017 ЖЫЛСАЯСАТ

Мәжілістің күн тәртібі нақтыланды

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Мәжіліс спикері Нұрлан Нығматулиннің трағалық етуімен Мәжіліс бю-росы алдағы жалпы отырыстың күн тәртібін нақтылады, деп хабарлады тменгі палатаның баспасз қызметі.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Жоба шешуші кезеңге жақындады

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––ткен жұма күні «Қазмедиа» орталығында Ақпарат және коммуникациялар министрі Дәурен Абаев пен Қазақстан халқы Ассамблеясы Трағасының орынбасары-Хатшылық меңгерушісі Дархан Мыңбайдың қатысуымен «Қазақстанның 100 жаңа есімі» жобасы бойынша жұмыс тобының және сарапшылардың кезекті отырысы тті. Оған қоғам белсенділері, БАҚ

кілдері қатысты. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Бақтияр ТАЙЖАН,«Егемен Қазақстан»

Алдымен Түркістан қаласында болған Премьер-Министр тек қалада ғана емес, көршілес аудандарда да та-бысты жұмыс істеп жатқан «Яссы нан» зауытында жəне Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінде болды.

Түркістанның шығыс бөлігінде орналасқан, «Нұрлы жер» бағдар ла-масымен салынған «Отырар» шағын ауданына барды. Мұнда қала əкімі Əліпбек Өсербаев «Аймақтарды дамы-ту» бағдарламасының қалай орындалып жатқандығы жайында баяндап берді.

Шымкент қаласында кəсіпкерлермен кеңес барысында қатысушылар мем-лекеттік сатып алулардағы жергілікті қамту үлесін арттыру, Шымкент қала-сын да халықаралық əуежайдың жаңа жолаушылар терминалын жаңғырту жəне салу, сумен қамту жүйесін қалпына келтіру, өсімдік шаруашылығын субси-диялау, отандық тауарларды экспорттау кезінде кездесетін кедергілерді алып тас тау, АӨК-ті жеңілдікті несиелендіру, облыс тың экономика салаларын цифр-лан ды руға қатысуы, жаңа экспорт сая-сатын əзірлеу мəселелерін талқылады.

Бұл тақырыпта «Атамекен» ҰКП басқарма төрағасы Абылай Мырзах-метов, «Karlskrona LC AB» ЖШС бас директоры Уəлихан Ахметов, «SCAT» АҚ президенті Владимир Денисов, «Қайнар май» ЖШС президенті Хали Сарманов, «Визит» АССЗ ЖШС бас директоры Вельким Злавдинов, Кəсіпкерлер палатасы Өңірлік кеңесінің төрағасы Қайнар Абасов, «Стекло и К» АТ-тобының же текшісі Юлдашев Хондамир сөз сөйледі.

Осы мəселелерге байланысты Ұлттық экономика министрі Т.Сүлейменов, Инвестициялар жəне даму вице-министрі Р.Скляр, Ауыл шаруашылығының бі рін-ші вице-министрі Қ.Айтуғанов, облыс əкімі Ж.Түймебаев түсініктеме берді.

Шымкенттегі «Көрме» орталығында Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі Бақытжан Сағынтаевтың төраға лы ғымен туризм жəне кəсіпкерлік салаларының дамуы мəселелері бойын-ша жиын өтті.

Кеңеске еліміздің бірқатар ми-нистр лері мен Астана жəне Алматы

қала ларының, облыс əкімдерінің орын-басарлары, аудан, қала əкімдері мен басқарма жетекшілері қатысты.

Кездесуде Премьер-Министр сапар мəні сінің Елбасы тапсырмаларының өңірде қалай орындалып жатқандығын бақылау, түйінді мəселелерді бірлесіп шешу екендігін айтты.

– Жалпы, Оңтүстік халқы еңбек қор-лы ғымен ерекшеленеді, – деді Бақытжан Сағынтаев. – Оларға былай істе деп үйретудің қажеті жоқ, мемлекет тара-пынан жеткілікті көмек болса, өздері шаруаны дөңгелетіп алып кетеді.

Облыста бау-бақша шаруашылығы өте жақсы дамып келеді. Оның келешегі зор екендігін əлемдік мысалдардан білеміз. Біз дүние жүзіне бау-бақша өнімдерін шығарып отырған Польша кəсіпкерлерімен кез дес кенімізде олар мемлекеттік көмек тің арқасында еңсе тіктеп, жақсы сұрып тарды дүние жүзіне таратып жатқан дығын айт-ты. Мемлекеттік көмек Үкі метке олар төлеген салықтар есебінен мол кө лемде қайтып жатыр. Біздің шаруа лар да осын-дай мүмкіндікке ие болып келеді. Үкімет оларға тиісінше қолдау көрсетеді.

Осылай деп дихандардың көңілін бір тоғайтқан Премьер-Министр мем-ле кеттік бағдарламалардың орындалу барысына талдау жасады.

– Оңтүстікте халық көп, жер көлемі аз. Ал солтүстік облыстарда жер қоры көп болғанымен, еңбек ресурсы жеткі-лікті емес. Сондықтан жағдайы келіскен шаруаға жайлы жерлерге көшуді одан əрі қолға алу керек. Осы жер ата-бабамның қонысы дейтін емес, қазақтың бар даласы қазақтың ұрпағыныкі. Қазақстанның қай түкпіріне барсаңыздар да өз жерлеріңіз, деген Премьер-Министр көшіп барған от ба сыларға жер беру, баспана жəне жұ мыс пен қамтамасыз ету жағдайын қозғады.

Жиында Оңтүстік Қазақстан облы-сының əкімі Жансейіт Түймебаев ту-ризм жəне кəсіп керлік салаларында атқарылған жұмыстар жайын баяндады. Мемлекет басшысының саясаты арқа-сында облыстың дамуы үшін бар лық мүмкіндіктер жасалып жатқанын айт қан аймақ басшысы өңір халқының тұр мыс-тіршілігін жақсарту үшін алға қой ған міндеттер орындалуда деп мəлім деді.

– Облысымызда индустриялық-ин-но ва циялық даму бағдарламасы сəтті

жүргізілуде. Бағдарлама аясында жал-пы құны 208 млрд теңгеге 162 жоба іске асырылып, 9,5 мың жаңа жұмыс орны ашылды. Оның ішінде 2017 жылы 5 жоба іске қосылып, 2,3 млрд теңге инвестиция тартылды. Бүгінгі таңда іске қосылған жобалардың 94 пайызы жоспарлық қуаттылықты игеріп, 71 млрд теңгенің өнімін өндірді. Елбасының ауыл шаруашылығын экономикалық дамудың жаңа драйверіне айналдыру жөніндегі тапсырмасын орындау нəти-жесінде өнім көлемі өткен жылдың тиіс-ті кезеңімен салыстырғанда 1,9 пайыз-ға артып, 257,4 млрд теңгені құрады. Қазіргі кезде облыста қолайлы бизнес климатты қалыптастыру жəне кəсіп-керлік бастамаларды іске асыру үшін барынша жағдай жасалуда, – деді өңір басшысы.

Облыста «Агроөнеркəсіп кеше нін дамытудың» мемлекеттік бағдар ла-масының талаптарына сəйкес келетін 158 кооператив ашылған. Ауыл шаруа-шылығы саласына бағытталған инвес-тиция көлемі 21,8 млрд теңгені құрап, өткен жылдың тиісті кезеңімен салыс-тырғанда 5,5 есеге артқан.

Оңтүстік Қазақстан облысында туристік саланың да тұрақты дамып келе жатыр. Бүгінде туристік нысандар саны 195 бірлікті құрап, тиісінше 31 пайызға өскен. Мұнда көрсетілген қызмет көлемі 1,7 млрд теңгені құрап, 43 пайызға артқаны байқалады. Биыл облысқа 128 мың турист келіп, өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 55,3 пайызға көбейген.

Жиында салалық министрлер-ге жəне «Атамекен» ҰҚП басқарма төрағасына, Қостанай, Шығыс Қазақ-стан, Павлодар, Солтүстік Қазақстан об лыстарынан келген өкілдерге сөз беріл ді. Атқарылып жатқан жұмыстар тара зы ланды.

– Біз Оңтүстікке келгенде бұрын тəп-тəуір ашылғанымен соңынан қиын-дыққа ұшыраған кəсіпорындарда бо-лып, ондағы жағдайдың оңалғанына куə болдық, – деді Премьер-Министр қоры тынды сөзінде. – Кəсіпорындар – Қазақ станның келешегі. Кəсіпкерлікке кең өріс ашылады. Елбасы Үкіметке осы жағын нықтап тапсырып отыр. Өзекті мəсе лелерді шешуде билік тарапынан батыл шешім күтіледі. Біз оны жасай-мыз.

Кездесулер барысын қоры тын-дылаған Премьер-Министр алға қойған міндеттерді мүлтіксіз орындаудың маңызын тағы бір мəрте еске салды.

Оңтүстік Қазақстан облысы

Кәсіпкерлікке кең өріс ашылады

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі Бақытжан Сағынтаев Оңтүстік Қазақстан облысына жұмыс сапарымен келіп, мемлекеттік бағдарламалардың орындалу барысымен танысты.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Халық қалаулыларының назары-на ұстап беру туралы конвенция-ны ратификациялау туралы заң жо-басы ұсынылады. Сонымен бірге, ТМД қатысушы-мемлекеттердің автокөлік құралдарын жымқыруға қарсы күрестегі жəне оларды қайтаруды қамтамасыз етудегі ынтымақтастығы туралы келісімді ратификациялауға қатысты заң жобасы бойынша бейінді комитетке қорытынды əзірлеу мерзімін белгілеу көзделген.

Бюрода Мəжіліс комитеттерінің көшпелі отырыстарын өткізуге бай-ланысты мəселелер де назардан тыс қалмады. Атап айтсақ, Эко номикалық реформа жəне өңірлік даму комитетінің 2017 жылғы 19-20 қазанда Павлодар облысын да жəне 1-3 қарашада Шығыс

Қазақ станда, ал 2017 жылғы 19-20 қа-занда Атырау облысында Эколо гия мəселелері жəне табиғат пайда лану комитетінің көшпелі отырыстарын өткізу жоспарланып отыр.

Жақсыбай САМРАТ,«Егемен Қазақстан»

Отырысты Ақпарат жəне комму-никациялар министрі Д.Абаев ашып, қысқаша сөз сөйледі. «Елбасы ұсынған «Рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласының аясында қолға алынған бұл жоба өнерімен, білімімен, қоғамға сіңір ген еңбегімен, ерекше қа сиеттерімен дараланған талант-ты азаматтардың танылуына үлкен мүмкіндік туғызып отыр. Жаңа есімдерді анықтауға жұртшылық та жоғары белсенділік көрсетуде», дей келіп, ол биылғы 7 маусымнан бастап 15 қыркүйекке дейін еліміздің түкпір-түкпірінен жобаға қатысушылардан өтініштер қабылданғанын жеткізді. Олар «Ел.кз» порталында тіркеліп, ұзын саны 2212 адамға жеткен. Министр қазір оларды іріктеу жұмыстары жүргізіліп жатқанын, сонымен қатар олардың табыстылығының сырын ақпарат құралдарында жан-жақты көрсету жұмыстары қолға алынғанын айтты. «Халыққа олардың табыстылығының сырын танытар болсақ, бұл шараның тəрбиелік əрі идеологиялық тұрғы дан өз жемісін беретініне біз сенім діміз. Қазір Ақпарат жəне коммуни кациялар министрлігі мен Қазақ стан халқы Ассамблеясы осы мақсатты іске асы-ру бойынша жүйелі істерді қолға алу-да. Атап айт қанда, 100 жаңа есімнің бірі атануға үміткер азаматтар туралы деректі фильмдер циклы түсірілуде», деді министр.

Осыдан кейін жиналғандарға мысал ретінде «Астана» телеарнасы түсірген фильмнен үзінді көрсетілді.

Осыдан əрі Д.Абаев фильм қам-ты ған азаматтардың бірне шеуін атап өтті. Мəселен, Ақтөбе қаласындағы мүгедек жан Ша хан Жолдасбаевтың туған шаһар ын дағы ғимараттарға пандус жа сау ды ұйымдастырғанын, Шығыс Қазақстан облысының бес мың адамдық шағын кентінде тұра-тын Валентин Алифановтың бала-лар дың өнер мектебінде жаңа театр бөлімін ашқанын жеткізді. Соңғы-сының шəкірттері қазір балалар арасын-да өтетін халықаралық конкурстарға қатысып, бəйге алып жүрген көрінеді.

ҚХА Төр аға сының орынбасары Дархан Мың бай жұмыс тобының алға қойылған мақсат жолында үлкен іс-шаралар атқарғанына ризашылық білдіре келіп, тіркелген азаматтардың табыстылығының сыры, олардың жүрген жолдары туралы «Ұлы Даланың жаңа есімдері» деген атпен əлеуметтік желіде де топ құрылғанын айтты. Жалпы, онда тартылған адамдардың саны 6 мыңнан асып кетіпті. Қазір оларды қолдау мен талқылаулар жүріп жатыр. Сонымен қатар, 15 қыркүйекте өтінімдер қабылдау аяқталып, енді əрі қарай жұмыстар министрлікпен бірлесіп жасалады, деді ол. Д.Мыңбай Ассамблея құрылымдарының бұл іс-шараға айрықша белсенділікпен қатысқанын атап өтті. Олардың қатысуымен 520 адамның өмірбаяндары тіркеліпті, ал түс кен ұсыныстардың саны 900-ге жуық

екен. Ассамблеялықтар тізім ге ұсынған кандидаттардың қатар ында ол мысалға, «Родина» ауыл дық округінің əкімі Бэла Газдие ваны атап, оның өз жұмысын бел сен ділікпен атқарып, үздік ұсыныс-тарымен көзге түсіп жүргенін, сонымен қатар, 26 жасында кан дидаттық диссер-тация қорғағанын жеткізді. Сондай-ақ, Шығыс Қазақстан облысының 28 жасар тұрғыны Қуаныш Жұмабеков ағылшын тілін жеңіл жолмен үйрену оқулығын жасап, оның үздіктігін түркиялықтарға мойындатып, сол елде бастырған жəне өзі бірнеше тілді меңгерген полиглот, аудармашы, ғалым екен. Бұрын есімдері халыққа белгісіз болып келген аза-маттарымыз көп жəне олар қазақ пен орыс арасынан ғана емес, Қазақстанда тұратын барлық этнос өкілдері арасы-нан шыққан, деді ол.

Ал «Ас тана қаласы теледидары» ЖШС бас директоры Лəззат Танысбай жұртқа жаңа көрсетілген фильм сияқты 10 деректі туынды түсіріліп, оның бəрі эфирден берілетінін жеткізді. «Біздің қыз мет керлеріміз бұл жұмыстарға белсен е кірісіп, шығармашылық шабыт пен жұмыс істеуде. Жаңа есім дердің көбін біздің журналис-теріміз бұрын білмеген, енді олар-мен етене таныса келгенде өздері-нің таңырқауларын жасыра алмау да. Бұрын біз кез келген саланың жұртқа белгілі адамдарын ғана көрсетіп, мақтаныш ететін болсақ, енді өнерлері мен табысты істері халыққа білінбей келген талантты адамдардың бізде өте көп екеніне көз жеткізіп жатырмыз», – деді ол.

«ҚазКонтент» АҚ басшысы Евге-ний Ко че тов «Ел.кз» порталындағы «100 жа ңа есім» бойынша ау қымды жұмыс жасағанын, сайтқа келген барлық өтініш қабыл дан ғанын айт-ты. «Біз жұмыстың бірінші кезеңінде жергілікті атқарушы орган дар-мен ынтымақтасып, олардың ұсы-ныстарын жинадық, енді 1 қазаннан айдың аяғына дейін жұмыстың екінші кезеңін бастап, осы сайттағы есімдерге халықтың онлайн режімде дауыс беруін ұйымдастырдық. Сонымен бірге үміт-керлердің жеңімпаз болуының ең басты критерийі – Елбасының бағдарламалық мақаласында айтылғанындай, Тəуелсіз Қазақстан үшін айрықша маңызды еңбек еткендігінің мойындалуы», – деді ол. Сонымен бірге ол жиналғандарға сайтта көрсетілген дауыс берудің тəртібі туралы баяндап берді.

Отырыста бұлардан басқа да жұмыс тобы мен сарапшылардың бірнеше белсенділері сөйлеп, өздерінің істеген жұмыстары мен ұсыныстарын ортаға салды. Жиынды Ақпарат жəне ком-муникациялар министрі Д.Абаев қорытындылап, порталға есімдері ен-ген барлық адам белгілі бір табысқа қол жеткізгендер, яғни олардың əрқайсысы бір жетістіктің тарихы екенін айта келіп, БАҚ оларды халыққа танытуда аянбай еңбек етулері керектігін айтты.

Суретті түсірген Орынбай БАЛМҰРАТ,

«Егемен Қазақстан»

Азамат ҚАСЫМ, «Егемен Қазақстан»

Екі күнге созылған мерей тойлық ша ра ларға Парламент Мəжілісі төраға-сының орынбасары Владимир Божко, Қазақстан халқы Ассамблеясы хатшы-лығы меңгерушісінің орынбасары Сергей Прокопенко, Сенат жəне Мəжіліс депутаттары Сергей Плотников, Ирина Унжакова, Светлана Ферхо сынды мəртебелі қонақтар қатысты.

Достық үйі – қоғамдық келісім орта-лығының ширек ғасырлық мерейтойына арналған шаралар Сəрсен Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университетінде «Қазақстандағы жəне шекаралас аумақтардағы этноде мо гра-фиялық үрдістер» атты халық аралық ғылыми-тəжірибелік конференция-мен басталды. Конференцияның ашы-лу салтанатында сөз алған Владимир Божко республикадағы алғашқы Достық үйі елдің жағдайы əрі-сəрі болып, ұлтаралық қарым-қатынастар ушығып тұрған елең-алаң шақта Елбасының бастамасымен құрылғанын еске алып, бүгінде татулық пен тұрақтылықтың, ынтымақ пен ырыстың ордасына ай-налып отырғанын ерекше атап өтті.

«Тоқсаныншы жылдардың басын-да Өскеменде ҰҚК департаментін басқардым. Сол кездегі облыстағы қоғамдық-саяси ахуал өте күрделі еді. Достық үйі осындай аса ауыр тұста ашы-лып, ұлтаралық қарым-қатынастарды ушықтырмауға үлкен үлес қосты. Кейін Қазақстан халқы Ассамблеясы құрылды. Сондықтан Өскемендегі Достық үйінің маңызы, алар орны айрықша», – деді ол. Жиында баяндама жасаған облыстық ішкі саясат басқармасының басшысы Нелли Краснобаева қоғамдық келісім орталығының мерейлі мерей-тойы Елбасының «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында аталып өтіп отырғанына тоқталып, татулық мекені ширек ғасыр мұғдарында көптеген игі істерге мұрындық болғанын тілге тиек етті. Облысты мекен еткен ұлттар мен ұлыстардың мəдениеті мен салт-дəстүрін таныстыратын этноауыл, қоғамдағы саяси-əлеуметтік мə се -лелерді талқылайтын Қоғам дық келісім кеңестері жəне өз ге де бастамалар Өскемендегі Дос тық үйінен бастау алғанын айтты.

Екінші күнгі мерейтойлық шара лар-дың шымылдығы Достық үйі – қоғамдық келісім орталығының 25 жыл дығына

арналған форуммен түріліп, еліміздің əр аймағынан келген Достық үйі нің директорлары Елбасының «Болашақ-қа бағдар: рухани жаңғыру» мақала-сындағы міндеттерді жүзеге асыру жай-ын жан-жақты талқылады. Семейдегі Дос тық үйінің директоры Берік Көпбаев Прези денттің пəрменімен «Қоғамдық келісім орталығы» деп атауы өзгертілген Дос тық үйлері бүгінде шын мəнінде елді та ту лыққа шақырып, береке-бірлікке үн дейтін тағылымды орталыққа айналғанын атап өтті.

Еліміздегі ең алғашқы Достық үйінің 25 жылдығына арналған мерейтойлық шаралар облыс орталығындағы драма театрда аймақ басшысы Даниал Ахметов, мəртебелі меймандар Владимир Божко, Сергей Прокопенко, Сергей Плот-ников, Ирина Унжакова жəне Светла на Ферхоның қатысуымен өткен мере келік гала-концертпен түйінделді. Салта-натты рəсімде сөз алған облыс əкімі жұртшылықты қоғамдық келісім орта-лығының ширек ғасырлық мерейтойы-мен құттықтап, бірқатар этномə дени бірлестіктердің жетекшілері мен мүшелеріне Достық үйінің 25 жылды-ғына арналған мерекелік медальдар-ды табыс етті. Сонымен қатар бұған дейін ескі ғимаратта отырған Достық үйі қызметкерлері жақын күндері металлургтердің мəдениет сарайына көшетіндігін жеткізіп, мерейтой иелерін бір қуантып тастады.

СКЕМЕН

Бірліктің берекелі орталығыӨскемендегі Достық үйі 25 жылдық мерейтойын атап өтті

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Осыдан 25 жыл бұрын скеменде Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың қатысуымен еліміздегі тұңғыш Достық үйі ашылған болатын. ңірдегі түрлі ұлт пен ұлысты бір мақсат, бір тілекке ұйытқан осынау татулық мекені жақында 25 жылдық мерейтойын кең клемде атап тті.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

2 ҚАЗАН 2017 ЖЫЛ 3

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Осы жылдың беташар айының соңында Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаевтың ел халқына арнаған «Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» Жолдауы қоғам міріндегі маңызды мәселелерді ктерді. Атап айтқанда, онда тәуелсіздік алған алғашқы жылдардан басталып, одан беріде қабылданған таяудағы бағдарды белгілеген стратегиялық бағдарламаларға да байыпты баға берілген. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Ақтоты РАЙЫМҚҰЛОВА,Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт вице-министрі

Қаңтардағы халыққа Жолдауында Елбасы: «Бүгін мен Қазақстанды үшін-ші жаңғырту жөнінде міндет қойып отыр мын. Елдің жаһандық бəсекеге қа бі леттілігін қамтамасыз ететін эко-но микалық өсімнің жаңа моделін құру қа жет. Қазіргі кезде көптеген елдер осын дай міндетті орындауға ұмтылуда. Өсім нің жаңа моделіне көшу тəсілі əр жер де əртүрлі, екеніне сенімдімін. Біз өзі міздің мықты тұстарымызды пайдала-нып, Тəуелсіздігіміздің 25 жылында бірге қа лыптастырған əлеуетімізді жоғалтып ал мауымыз керек», – деп атап көрсетті.

Ел экономикасының дамуы, сөз жоқ, халықтың əл-ауқатын жақсартып, əлеу меттік салалардың халыққа көр се-тілетін қызметтерін жандандыруға да ықпалын тигізді. Жергілікті жерлер де мə дениет ошақтарының ескілері жа ңа р - тылып, жаңадан мəдениет үйлері мен спорт ғимараттары бой көтеруі де жұ рт- шылық тарапынан оңды бағасын ал-ғанын атап айту қажет. Түптеп кел генде, бұл халықтың мəдениетін кө теруге, денсаулығын жақсартуға бастай тын игі ша ралар болып табылады. Мем ле ке ті-міз дің ішкі өміріндегі осындай оңды іс-шаралар басқа көршілес елдер мен басқа да бүкіл əлемдік қауымдастық тарапынан қолдау тауып жатқаны қуантады.

Бұл ретте Қазақстанның халықаралық дəрежедегі беделін одан əрі көтерген Ас танада өткен ЭКСПО-2017 көр месі де сек қателеспейміз. Осынау ма ңыз ды ха лықаралық шараны ұтымды ұйым дас-ты рып, оны Елбасының тапсырмасына сəй кес үлгілі түрде өткізу мақсатында Мə дениет жəне спорт министрлігі та-рапы нан кешенді бағдарлама қабыл-да нып, мұнда қазақ халқының тари-хы, мəдениеті мен дəстүрін көрсететін

іс-шараларға ерекше көңіл бөлінді. Осы мақсатта қазақ халқының ұлттық дəстүрін кеңінен паш ететін орталық, «Қазанат» ипподромының аумағындағы 2,5 мың шаршы метр жерде орналасқан «Этноауыл» кешені бой көтерді.

Сөйтіп, «Қазақ этноауылы» бірегей жо басы, қазақтардың арғы тегі – көшпен-ді лердің мəдениеті мен тұрмысын қайта жаң ғыртумен қатар, Қазақстанның оң имиджін қалыптастыру мақсатындағы мə дени-туристік жəне имидждік жоба б о луға, сондай-ақ еліміздің туристік тар тымдылығын арттыруға бағытталды. Эт ноауыл келушілерді қазақ халқының бай тарихы, мəдениеті, өнері жəне салт-дəстүрлерімен таныстырып, көшпелі өркениет пен өткен ғасырдың атмосфе-расын сезінуге мүмкіндік жасаған өнегелі орынға айналды.

Сонымен қатар ЭКСПО-2017 көр месі кезінде ұлттық спорт түрлерінен респуб-ли калық жəне халықаралық жарыстар өткізілді. Бұл ретте бəйге түрлерінен Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ə.Назарбаевтың жүлдесіне ашық республикалық турнир (аламан бəйге, ұшқыр бəйге) жəне көкпардан əлем чем-пионаты («Қазанат» ипподромы) табысты ұйымдастырылғанын айта кеткен жөн.

Тəуелсіз Қазақстан тарихында тұң-ғыш рет біз тарихи-мəдени мұра ескер т-кіш терін жəне еліміздің мəдени ланд-шафтын сапалы жүйелендіруге кірістік. Осы жұмысты тиімді жүзеге асыру мақсатында Ұлттық музей жанынан «Қасиетті Қазақстан» арнайы орталығы құ рылды. Осы орталық жанында өз ке-лі сімдерімен 40-тан аса ғалымдар мен бір қатар белгілі қоғам қайраткерлері та р тылған ғылыми-сараптамалық кеңес жұ мыс істейді. Солардың жалпыұлттық жə не жергілікті киелі орындарды таңдау б а ғытындағы тыңғылықты еңбектері ар-қасында республика деңгейіндегі 100 ки-елі нысан жəне өңірлік деңгейдегі 500-і ай қындалып, таңдап алынды.

Министрлік тарапынан туризм сала-сын дамытуға жете көңіл бөлінуде. Пре мьер-Министрдің тапсырмасы бой-ынша туризм ұлттық экономиканы əртараптандырудағы «Олимпиялық са ражол» деп аталған 6 драйвер-сала қатарына енгізілді. Осынау өзекті сала – туризм алдына мынадай міндет қойылды: оның ІЖӨ құрылымындағы үлесін 2025 жылға дейін 8%-ға дейін арттырып, елімізге келушілер туризмінің пайыздық өсімін қамтамасыз ету.

Үкімет тарапынан алға қойылған осындай маңызды міндетті жүзеге асы-ру жалпы туристік индустрияны дамы-тумен тығыз байланысты. Осы мақсатта министрлік тарапынан нақты іскер жоба-лар қолға алынған, солардың қатарында Елбасының өткен жылғы қарашадағы тап сырмасына сəйкес осыдан бұрын қа был данған тұжырымдаманы қайта жа ңарттық. Онда, ішкі жəне сыртқы ту ризмді дамытудың қажеттіліктері ес-ке ріле отырып, талапқа сай тиісті инфра-құ рылымы жетілдірілген өңірлік мəдени-ту ристік кластерлер құру да көзделген.

Біздің министрліктің қолдауымен таяуд а, атап айтқанда, қыркүйектің 27-сі мен 29-ы аралығында Астанада «Де ма-лыс» – Astana Leisure 2017» 14-інші Қазақ-стан дық халықаралық туристік көрмесі ұйымдастырылды. «Көрме» аталатын арнайы көрме орталығына əлемнің 20-дан ас там елінен 1500-дей келушіні қабылдау жоспарланғанын да айта кеткен жөн.

Көрме жұмысына əлемнің 11 елінен 100 компания қатысады деп күтілген. Ұлыб ритания, Венгрия, Вьетнам, Гер-мания, Египет, Қазақстан, Оңтүстік Ко рея, Ресей, Словения, Таиланд жəне Украи надан келген турбизнестің кəсіби ма ман дары өзекті туристік бағыттар мен 2017 жылдың күзгі-қысқы маусымының жа ңа лықтарын ұсынды. Өз кезегінде, As-tana Leisure 2017 экспозициясының алаңы ша мамен 1100 шаршы метрді құрағаны да Қазақстан тарапынан көлемді таныс-ты рылым ұйымдастырылғанын ай ға қ-тайды.

Біз қазір тың жаңалықтар, инно ва ция-лық жəне озық ғылыми-техникалық ше-шімдер дəуіріне қадам бастық. Бұл эко но-микалық өсім мен өмір салтымыз болмы-сын түбегейлі өзгертіп отыр. Осыған орай Президентіміз Н.Ə.Назарбаев екі жаңғыруды жария еткен болатын.

Бі рін шісі негізгі қозғаушы күшінің бірі бү гінде туризм болып табылатын, ұлттық эко номикамызды əртараптандыруға б а-ғытталған жаңғырту да, ал екіншісі қа-зақстандық сəйкестікті бекітуге жəне қазіргі заманғы əлемдік талаптарға бейімделуге бағытталған қоғамдық сана-ны жаңғырту.

Қазір осы екі бағытта да министрлік та рапынан, жоғарыда айтып өткендей, ке шенді бағдарламалар қабылданып, бір-қатар жобалар жергілікті мəдениет бас-қармалары қатысуымен жүзеге асыры-ла бастады. Атап айтқанда, «Рухани жаңғыру» бағдарламасының орындалу-ына біз толықтай мониторинг жасадық.

«Туған жер» арнайы жобасын іске асы ру мақсатында «Туған жер» – «Ту-ған ел» базалық бағыты жасалды, он-да «Қазақстанның мəдениет қыз мет-керлерінің ашық форумы» респуб ли калық жобасы аясында мəдениет са ла сындағы қызмет көрсету деңгейі бойынша көр-сеткіштер айқындалды. Аталған жоба-да жаңғыртудың 6 принципі ескерілді, олар – бəсекеге қабілеттілік, прагмати зм, ұлттық сəйкестікті сақтау, білімді ұлық-т ау, Қазақстанды эволюциялық жолмен дамыту жəне сана-сезім ашықтығы.

Бүгінгі таңда қоғамдық кеңістіктегі (му зейлердегі, кітапханалардағы, бос уа қыттағы жəне де басқа мəдени іс-қи-мылдағы жаңа формалар) ұдайы өз геріп отырған жағдайларға бейімделу – қо-ғамдық сананы жаңғыртуға жəне жа ңар-туға бастайтын құбылыс. Бұл ретте осын-дай маңызды жұмыста мəдениет қыз-мет керлері халықтың неғұрлым көбірек бө лігін қамтуға, əсіресе жастармен жұ-мысқа баса көңіл бөліп, адамдардың бар лық санаттарын олардың мүдделерін есеп ке ала отырып қамтуға көңіл бөлу қа жет деп санаймыз.

Шындап келгенде, жаңғырту үрдісі қо ғам тарапынан, халықтың өз ішінен қалың қолдау тауып отырғанын баса айту қажет. Жер-жерден министрлік атына келіп түсіп жатқан талап-тілектер қатарында рухани жаңғырудың көңілден шыққаны айқын аңғарылады. Яғни, Елбасы көтерген көкейкесті мəселелердің əрбір қазақстандық үшін маңызды болып отырғаны – еліміздің болашағы тарихтың тереңінен бастау алған мемлекеттігіміздің нық берік ұстанымдарға негізделгенінің белгісі.

Бекен ҚАЙРАТҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

Алдағы желтоқсан айының ортасында Алаш жалпыұлттық партиясы жəне Алашор-да үкіметінің құрылғанына 100 жыл тола-ды. Нақтырақ айтсақ, ХХ ғасырдың басында пат шалық Ресейде болған төңкерісшіл қоз-ға лыстардың əсерінен қоғам жаңа форматқа ауы сып, бодан халықтардың еркіндікке деген аң сары оянды. Осы тұста қазақ оқығандары бас қо сып, ел болудың қамына кірісті. Соның бір дə лелі – 1917 жылы 5-12 желтоқсанда Орын-бор да өткен ІІ Жалпықазақ құрылтайы.

Жиынды ұйымдастырушылар күн тəр ті бі-не Қазақ автономиясын құру жəне оның үкі-метін қалыптастыру мəселесін қой ып, оны аса ұқыптылықпен талқылады. Алаш шыл арыс тардың бұл бастамасы кеңестік бо ль ше-виктердің билікке келуімен аяқсыз қалды. Бі-рақ бұл ұлт көсегесін көгерту жолындағы ұм-тылысқа бүгінгі тарихшылар «азаттықтың ал-ғашқы аңсары» деген баға беріп жүр.

Осы орайда, жоғарыдағы азаттық аңсаған арыс тарымыздың жанкешті еңбегін еске алу мақ сатында – өткен жұма күні Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ-дің ғылыми кітапханасында «Алаш қозғалысы мен Алашорда үкіметі: бас-тауы, қызметінің негізгі кезеңдері жəне Отан та рихындағы орны» атты республикалық ғы-лы ми-практикалық конференция өтті.

Маңызды басқосуды ұйымдастырушылар – «Қоғамдық келісім» қоры мен Дін істері жəне аза маттық қоғам министрлігінің «Азаматтық бас тамаларды қолдау» орталығы. Шараға

Ж.Мəлібеков, Д.Қамзабекұлы, С.Аққұлы, А.Мұсағалиева, З.Қабылдинов, М.Тайжан, С.Байдалы, Қ.Кемеңгер, С.Негимов, К.Ілиясова бас таған алаштанушылар мен отаншыл-елшіл аза маттар қатысып Алаш қозғалысының баста-луы мен оның саяси партияға айналуы, кейінгі қу ғын-сүргін жылдарындағы алаш арыс та ры-ның тағдыры т.б. тақырыптар бойынша ша ғын баяндамалар жасады.

Негізгі баяндамашылардың бірі «Ақ жол» демократиялық партиясының хатшысы Сəбит Байдалы Елбасы тарапынан көтеріліп отырған рухани жаңғыру идеясының бір са-ласы – Алаш құндылығында жатыр, сон дық-тан бұл істі жастарды отаншылдыққа тəр бие-лейтін идеологияның өзегіне айналдыру ке-рек десе, Ш.Уəлиханов атындағы Тарих жəне этно логия институтының директоры Зиябек Қа былдин соңғы жылдары «Алаштану» та-қырыбы елімізде кең қанат жайып келе жат қа нына тоқталды. Оған дəлел ретінде Зиябек Ермұқанұлы өзі басқарып отырған институт қабырғасында ғылыми-зерттеу ісімен шұғылданып жүрген 12 магистранттың 6-уы, 3 докторанттың 2-уі аталмыш тақырып негізінде ғылыми еңбек жазып жатқанын жеткізді.

Конференция соңында Алаш қозғалысы мен Қазақстандағы саяси қуғын-сүргінге байланыс-ты студенттер арасында жарияланған ең үздік ғы лыми мақала авторлары анықталып, оларға ар найы тағайындалған марапат табыс етілді.

Суретті түсірген Орынбай БАЛМҰРАТ,

«Егемен Қазақстан»

Жаңа жазуға жанашырлық керек

Жанұзақ АЯЗБЕКОВ,Қостанай облыстық «Қостанай таңы»газетінің директор-бас редакторы

Бір нəрсе анық, қазір ұлт мүд-десі үшін кеудесін «оққа» тос қан, жарғақ құлағы жастық көрмей жүр гендер – менің əріптестерім, əсі ре се қазақ журналистері. Рухани жаң ғыруды, ондағы латын жазуы-на көшу қозғалысында да алдыңғы қа тарда келеміз. Латын əліпбиі сөз жоқ қазаққа керек. Оны ең көп пайдаланатын біздер үшін ма ңызы тіпті ерекше. Себебі осы жа ңа жазудың барлық ыстығы мен су-ығын бастан кешетін, əліпбидің ұлтқа қызметіндегі тағдыр-талай-ын да жауапкершіліктің нар жү гін арқалайтындардың біріміз. Ен де-ше, ел болып Елбасы бастамасын қызу қолдап отырған тарихи ке-зеңдегі қоғамға керегі сарабдал сабыр. Президентіміз қайта-қайта ескертіп отырғандай асықпай, жан-жақты талқылап, саралап барып, түпкілікті шешім қабылдау лəзім.

Осы жерде жаңа əліпби қа был-данбай жатып-ақ жекелеген БАҚ латынша жазуды бастап кеп жі-берді. Ол-ол ма, кейбір жерлер де маңдайшалар, бильбордтар латын-ша бой көрсетіп жатыр. Əліп биі, ережелері қабылданбаған мұн дай асығыстық көрерменді, оқыр ман-ды адастыру болып шықпай ма? Түркия, Өзбекстан жəне Əзер-бай жан да дəл осындай ойсыз əрекеттің сал дарынан шатасуға, адасуға, бас қатыруға ұшырап, əлі күнге дей ін соның салдарынан айыға ал ма ғанын көзімен көріп, өз аузы нан ес ті гендермен жүздестік. Сон дықтан ла тынша жазудың мəн-жай ын ғы лыми ұйғарым жасал-май жатып, асы ғыс аттандауға үн қоспайық.

Алдымен əріптестеріме, кісі ге кеңес бермес бұрын өзіміз тере ңі-нен зерттеп, анық-қанығына көз жет кізіп алайық дегім келеді.

Қазір қоғамдағы пікірлер əр-алу ан, сан қилы көзқарас айтылу-да. Бəріне де төзімділік танытып, дұ рыс қабылдауымыз керек. Осы орай да солтүстік өңірде орыс тіл-ділер басым ортада тұтастай ал-ғанда қазақ тілінің латын жазуына көшуін түсіністікпен қабылдағаны қуантты. Талай орыс жəне орыс тілді тұрғындармен жүзбе-жүз тілдестім. Мəселенің терең, маңыз ды, ұлттық оң жаңғыру екенін атап көрсетті. Айталық, облыстық ар хив тің бас-шысы В.Вишниченко, «Тэрра» шаруа қожалығының же те к-шісі В.Семейкин, əріптесім «Кос-танайские новости» газетінің бас редакторы С.Харченко ағынан жа-ры ла шынайы қолдайтындығын де-рек-дəйекпен айтқанда сүй сі несің. Бір ге өмір сүріп отырған түрлі за-ма ндастардың осындайдағы ішкі бірлігіне тəнті боласың. Əйт се де тек тыз етпе эмоция дан ғана тұратын, астарында қисынды ой жоқ, жұрттың бірлігі мен ынтымағына сы зат түсіретін пікірсымақтар, əлеу-меттік желіні айтпағанда, үш-тө рт кісі бас қосқан жерде жылт ете қа-лады. Мұндайда байсалды жау а-бың болуы керек. Өйткені көбі жу р- налист ағайындардың аузын аң-дитыны анық.

Сұрақ көп. Бір мұғалім қа зақ мектебін латынша бітіргендер ел дегі жоғары оқу орындарында орысша кирилицада оқытатын ма-мандықтарға түсе ала ма? Се бебі, елдегі, Ресейдегі ЖОО дені ұлт-ара лық тілде екені анық қой дейді. Не ге түспесін, түсе алады, себебі үш тіл де мектепте оқытылады. Бо-ла шағын айқындаған жасөспірім оқи тын тілін тереңірек игеруге ұм тылады дейміз.

Менің айтайын дегенім, біз ел үшін керек озық ой-пікір,құнды ұсыныстарды жұртқа алдымен жеткізуге ұмтыламыз. Ендеше ұлт тағдырына тікелей қатысты бұл мəселеге жіті қарап, шынайы жана шыр болайық.

ҚОСТАНАЙ

Алмас НҮСІП, «Егемен Қазақстан»

«Алашорда қозғалысының ұлт тарихындағы орны мен маңызы» атты конференция арыстардың өмірі арқау етілген бейнефильммен басталды. Одан кейін ақын, композитор, Мəдениет қайраткері Төлеужан Ғұмар тізгін ұс таған басқосуда Алаш қоз ға лысын зерттеуші, ғалым, Ұлт тық ғылым ака де-миясының коррес пондент-мү-шесі, тарих ғы лым дарының док-торы, профессор Мəмбет Қой гел-ді алғашқы болып сөз алды.

– «Ел ішінде «Алаш қайрат-кер лері ақталды» деген сөз дүркін-дүр кін айтылып жатады. Бұл не сөз? Шындығына келсек, ақ та латындай олар кімнің алдын-да кінəлі еді? Біле-білсек, бұл ке-зін дегі коммунистік партияның шы ғарған байламсыз пікірі. Осы орайда əр уақытта айтып жүрген сөзімді қайталағым келеді: біз Алашты жоқтап болдық, енді жоқтай беруді тоқтатып, олардың идеясын жүзеге асыруды қолға алуымыз керек, – дейді профес-сор.

Ал «Арыс» қорының пре зи-денті, филология ғылым да рының док торы Ғари фолла Əнес Х. Дос-мұхамед ұлы ның оқулықтары – мə дени-педагогикалық мұра еке нін алға тартты. Ғылым докто-ры Халел жайлы тың деректерді алға тартып, оның қайраткерлігі

мен күрескерлігін баяндады. Сонымен қатар, Əлімхан Ер ме ков математик, Мұхамеджан Ты ныш-паев теміржолшы, Халел Дос-мұхамедұлы дəрігер болғанына қа рамастан ұлт мəселесі сынға түс кен шақта руханият пен ел саясатына да бірлесе ара-ласқаны, бір өзі бірнеше инс-ти туттың жұмысын атқарып кет кен алыптардың өмірі жəне ат қарған ісі тек гуманитарлық са ла қызметкерлеріне ғана керек бо лып қалғаны да айтылды.

Түркияның тумасы, қазір Абай атындағы Қазақ ұлттық пе да гогикалық университетінде оқы ту шылық қызмет ет іп жатқан та рих ғылымдарының докторы Ос ман Кабадайы сөз алып, Алаш та ри хына түрік халықтарының қы зы ғу шылығы жоғары екендігін, арыс тар жай-лы Түркия мемлекетінің бас-пасөзі де жиі сөз қылатынын атап өтті. «Мағжан Жұмабаев бас таған ақын-жазушылардың шы ғармасын түрік тіліне ау-дарып, бастыруда да біраз ша-руалар ат қа рылып жатқаны да бауырлас ел дің қазақ тарихы-на немқұрайлы қа рамайтынын көрсетеді», деді.

Жиын соңында тарих ғылым-да рының кандидаты Шамек Тілеу ба ев «Алаш қайраткері Ыбы райым Жайнақов» тақыры-бын да баяндама жасады.

Алматы облысы

Жаңғыру үрдісі қоғамда кең қолдау тапты

Алаш арыстарын ардақтады

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Алаш қозғалысының 100 жылдығына орай және Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласындағы міндеттерді жүзеге асыру мақсатында Ілияс Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университетінде республикалық ғылыми-практикалық конференция тті. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Азаттықтың алғашқы аңсары

4 2 ҚАЗАН 2017 ЖЫЛ

СӘТІ ТҮСКЕН СҰХБАТ

ЭКОНОМИКА

(Соңы. Басы 1-бетте)

––––––––––––––––––––––––––Қазақстандық шаруаларды кәсіп ке оқыту және үйрету ісімен шұ ғыл данатын «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасының Бі ліктілік орталығы шетелдік сарапшыларды шақыра отырып, кә сіпкерлік субьектілердің жұмы сын тереңдей талдау, жетістігі мен кемшілігін анықтап, нақтылай ке ңестер беру ісімен де айналыса бас тады. Жуықта осы орталықтың ша қыруымен келіп, елімізде жұмыс істеп жүрген француз сарапшы сы Бернард ФАЙЕМЕН әңгіме лесудің сәті түскен еді.––––––––––––––––––––––––––

– Бернард мырза, сіз Қазақстанда нақты қандай мәселемен шұғылданып жүрсіз?

– Мен жалпы түйе және жылқы шаруашылықтарын дамыту ісімен шұғылданамын. Осы бағыт бойынша әле мнің бірқатар елдерінде жұмыс іс те дім. Дәл қазір Қазақстанда жылқы ш а руа шылығын дамыту мәселесімен ай налысу дамын.

– Сіз Қазақстанмен, мұндағы жылқы шаруашылығының жағдайымен жә не оны жүргізудің әдістәсілдерімен, өзін дік ерекшеліктерімен жақсы таныссыз ба?

– Таныспын деп айтуыма болады. Өйткені мен Қазақстанмен 19 жыл бойы тығыз қарымқатынаста жұмыс істеп келемін. Былайша айтқанда, жиі келіпкетіп жүремін.

– Осы уақыт аралығында Қазақстан дағы жылқы шаруа шылығынан қан дай өзгерістерді байқадыңыз?

– Мен ең алғаш мұнда 1998 жылы келдім. Сол кезде тек жылқы шаруа шылығының ғана емес, жалпы ауыл шаруа шылығының жағдайы өте нашар еді. 2000 жылдардың басында жағдай біршама жақсара түскенімен көптеген фермерлердің жылқы өсіруден бас тартқандығын көрдім. Қазір енді бұл

салада жағдай біршама оңала бастаған секілді. Өйткені жылқы өсіретін ірі шаруашылықтар да пайда бола бастапты. Дегенмен жылқы өсірумен әлі де жеке үй шаруашылықтары мен ұсақ фермерлер шұғылдануда.

Менің ойымша, ұсағы да, ірісі де қатар өмір сүруге тиісті. Өйткені ірі шаруа шылыққа жағдай туғызу қажет болса, ұсақ шаруашылықтар кез келген жағ дайда өмір сүре алады. Сондықтан шаруашылықтарды ірілендіреміз деп ұсақтарының ісіне тежеу салмаған жөн. Даму эволюциялық жолмен жүруі тиіс.

Тағы бір байқағаным, бұрынғыға қарағанда жылқы өнімдерінің сан а луандығы да арта түскен. Мәселен, бір қымыздың өзінің бірнеше түрін кездестіруге болады. Міне, осы жылқы өнімдерін түрлендіруге әркез мән беріп оты ру керек. Нарықтың өзі осыны талап ете ді. Өнімдер әртүрлілігі арқылы өтімді бола түседі.

– А л б і з д і ң ж ы л қ ы б а ғ у

әдістәсіл де ріміз туралы не айтасыз? Қандай кемшіліктерді байқадыңыз?

– Бұл өте қиын сұрақ екен. Өйткені мыңдаған жыл бойы жылқы бағып келе жатқан қазақтарға мен бұл жайында қандай ақыл айта аламын?! Айтарым тек шаруашылық жүргізу тәсілдерін интенсивтендіру жайында болмақ. Мәселен, жылқының күтімін жақсарту үшін оларды қатаң қыста ұстайтын жылы қоралар салып, ондағы жұмыстарды, сондайақ бие саууды механикаландырса, жылқыны азықтандыру мәселесін жақсартса жөн болады демекпін. Әрине, жылқы тұқымын асылдандыру ісімен шұғылдану қажет.

Кеңес өкіметі кезінде жоғарыдағы мәселелермен арнайы ғылымизерттеу инс титуттары, ұжымшар, кеңшарлар нақ тылы шұғылданған. Мал басының есептілігі күшті болған. Сондықтан Қазақстанда жылқы шаруашылығының да муы басқа елдерден көш ілгері жағдайда болды. Енді меншіктің алуан түрлі

формасын сақтай отырып, осы жағ дайға қайта қол жеткізу керек.

– Қазақ та, француз да жылқы етін жейді. Осы мәселеде екі елде айырма бар ма?

– Әр қазақ әр французға қарағанда, жылқы етін он есе көп жейді дер едім. Содан кейін тағы бір айырма – француздар жылқы етін стейк түрінде жейді. Оны асханаларда шыжбыж еткізіп, тез дайындай салуға болады. Ал қазақтар ұлттық тағам болған соң оны барынша баптап әзірлейді. Мәселен, қазы айналдырудың өзі үлкен еңбек қой.

Тағы бір айырма, қазақтар жылқы етін шикізат күйінде алып тұтынса, фран цуздар оны жартылай дайын өнім күй інде алады. Қазақтың бір артық шылығы, жылқы етінің барлық мүшесін тегіс тұтынады. Сондықтан одан қалдық қалмайды.

Францияға жылқы еті Латын Америкасы елдерінен және Моңғолиядан әке лінеді. Әрине, бұл француздар жыл қы

өсірмейді деген сөз емес. Біз өзіміз өсір ген тірі малды Италияға сатамыз. Бұл – біздің рыногымыздың өзіндік бір ерек шелігі.

– Жылқы өнімдерін іске жарату мә селесінде қандай ақылкеңес берген болар едіңіз?

– Бұл мәселеде ойланатын жайттар бар. Бүкіл әлемде жылқы өсірумен шұғылданатын елдер тым аз. Санасақ он саусаққа да жетпейді. Міне, осы аздың бірі – Қазақстан. Менің ойымша, қазақтар осы істі атакәсіптеріне балағанымен қазіргі нарық жағдайында оның игілігін дұрыстап көре алмай келеді. Неге? Себебі ет жеу, қымыз ішу, жылқыны көлік ретінде пайдалану және бәйге ұйымдастыру деңгейінде ға на қалып отыр. Ал бұлардың барлығы ата м за маннан бері келе жатқан дүниелер ғой. Неге қазіргі технологияларды пайдалана отырып жылқы өнімдерінің өтімді лігін арттыру, ол үшін оның пайдалану ая сын кеңейту мәселесін тереңнен ой ластырмасқа?

Мәселен, косметика өндірісінің кө ш басшысы болып табылатын француз дың «L’ORÉAL» компания сы бие сү тін пайдалана отырып, одан не ше түрлі косметикалық өнімдер шығара ды және оларды өте қымбат бағаға сата ды. Табатын пайдасы шашетектен. Сондайақ, Франция мен Гер манияның бие сауатын фирмалары да өз беттерімен косметикалық өнімдер шы ғарады. Ендеше, осындай істі неге жыл қыға бай ел Қазақстанның өзінде ұйым дас тырмасқа?! Тіпті алысқа бармайақ, бие сүтін кептіру технологиясын меңгеріп, оны ваннаға қолдануға да болады.

Бие сүті – ана сүтіне ең жақын сүттердің бірі. Демек, нәрестелерге бері ле тін тағамдар әзірлеуге де бие сүтін қол дануға болады.

Қысқасы, жылқы өнімдерінің қолдану аясын кеңейту ісін ойластырғанда осындай қаперге алатын мәселелер көпақ. Тек бұл мәселеде қазақстандық кәсіпкерлердің ілкімділігі мен іскерлігі жетіспей тұрған секілді.

– Әңгімеңізге рахмет.

Әңгімелескен Сұңғат ӘЛІПБАЙ,

«Егемен Қазақстан»

ИНДУСТРИЯ ИГІЛІГІ ІЛКІМДІЛІК – ІЛГЕРІЛЕУ КЕПІЛІ

ТОЛҒАНДЫРАР ТАҚЫРЫП

(Соңы. Басы 1-бетте)

Дүниежүзілік даму банкінің мә лім деуінше, Қазақстандағы ҮИИД бағ дар ламасы өте сәтті жүзе ге асыры лып жат қан көрінеді. Осы ретте халықаралық сарапшы Мелисса Рекас «Қазақстандағы индус трия лан дыру және инновациялық технологияларды дамыту тұрғы сында жүзеге асырылып жатқан мем ле кеттік бағдарламаның алғашқы бесжылдығы сәтті өтті. Жалпы алғанда алғашқы бес жылдықта экономика дамудың жақ сы үрдісін көр сетті. Алайда келесі бес жыл дықта жетілдіре түсетін кейбір мәсе лелер де бар. Елді терең индустрия лан дыру арқылы Қазақстан экономикасы бұдан да биік көрсеткіштерге қол жеткізетін болады», деп атап көрсетті.

Қазір елімізде ҮИИД бағдар ла масының 20152019 жылдарға арнал ған екінші бесжылдығы белең алған. Екін ші бесжылдықтың өткен үш жы лындағы жетістіктер де көңілге нық сенім ұялатады. Әсіресе еліміздің эко номикасын әртараптандырудың негізгі тұғыры болып табылатын өңдеу өнер кәсібі саласында айтарлықтай та быс тарға қол жеткізіліп, болашақта Қазақстан экономикасының шикі зат қа тәуелділіктен шығатынына бет бұрыстың басталғанын байқатты. Жа қында Инвестициялар және даму вицеминистрі Алик Айдарбаев жур налистерге берген сұхбатында «ҮИИД бағ дарламасының екінші бес жыл ды ғында қайта өңдеу өнер кә сібі елі мізд ің эко номикасын да мы тудың драйверіне айналды», деп атап көрсетті. Мәселен, 2015 және 2016 жылдары индустриялан дыру бағ дарламасы аясында жалпы құны 1,7 триллион теңгені құрайтын 258 ірі жоба іс жүзіне асырылып, 21 мың т