ec energy experiences 2014-2015

08 Fall

NHOUDSOPGAVE INLEIDING - ENERGY EXPERIENCES ................................................. 1 LESIDEEËN ........................................................................................... 2 REGIO DRENTHE .................................................................................. 3 Kindermuseum Boordevol Energie .............................................................................. 3 Attero Wijster ............................................................................................................... 4 Area Reiniging ............................................................................................................. 5 Planetron Cinedome .................................................................................................... 6 Techniko Ekehaar ........................................................................................................ 7 Green Planet Pesse ..................................................................................................... 8

REGIO FRYSLÂN .................................................................................. 9 Buurtenergiecentrale Eco Zathe .................................................................................. 9 Wetsus ....................................................................................................................... 10 Het Woudagemaal ..................................................................................................... 11 Rioolwaterzuivering bij jou in de buurt ....................................................................... 12 Vishevel en gemaal Roptazijl ..................................................................................... 13 WaterWonderLab natuurmuseum Fryslân ................................................................. 14 Wetsus ....................................................................................................................... 15

REGIO GRONINGEN ........................................................................... 16 Sciencecentrum De Magneet ..................................................................................... 16 Universiteitsmuseum Groningen ................................................................................ 17 De Jonge Onderzoekers ............................................................................................ 18 Gebouw DUO en Belastingkantoor ............................................................................ 19 Energiecentrale Eemshaven ...................................................................................... 20 Gasopslagcapaciteit Zuidwending ............................................................................. 21 Science Linx ............................................................................................................... 22

REGIO NOORD WEST ......................................................................... 23 HVC Alkmaar ............................................................................................................. 23 Tata Steel ................................................................................................................... 24 TAQA ........................................................................................................................ 25 De Energiebus ........................................................................................................... 26 Rabobank Alkmaar .................................................................................................... 27 Het Klimaatdieet ......................................................................................................... 28

REGIO GELDERLAND ........................................................................ 29 BREEAM-NL Junior ................................................................................................... 29

OVERALL ............................................................................................. 30 Jouw Energie van Morgen Truck ............................................................................... 30 Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) ............................................................... 31 De Maakschappij ....................................................................................................... 33 EcoNexis Huis ............................................................................................................ 34

LESPAKKETEN ................................................................................... 35 IVN [Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid] ................................................ 35 Energiegenie .............................................................................................................. 35 Lespakket Gasterra VO: Energie voor nu en later ..................................................... 36 Greenpeace en het onderwijs .................................................................................... 36 Lespakketten vanuit Fryslân te verkrijgen: ................................................................. 38 Links voor watereducatie: .......................................................................................... 38

LINKS ................................................................................................... 39

1

Energy Experiences 2014-2015

Standaard excursieaanbod primair

onderwijs: � Bezoek gratis* het Kindermuseum

Boordevol Energie in Assen. � Bezoek gratis* De Magneet in

Groningen Standaard excursieaanbod primair en

voortgezet onderwijs: �Bezoek gratis* Attero in Wijster.

INLEIDING - ENERGY EXPERIENCES Wat leuk dat u met uw klas meedoet aan de Energy Challenges! Energy Challenges daagt jongeren uit om meer te weten te komen over energie. Dit boekje geeft een overzicht van excursies en lespakketten over energie die zijn geselecteerd door Energy Challenges. In dit boekje staat de benodigde informatie om zo'n excursie te doen. Energy Challenges 2014-2015 biedt elke school een bijdrage tot €300 aan voor extra activiteiten uit dit boekje. Het is ook mogelijk om alleen gebruik te maken van het standaard1 excursieaanbod. Educatieve excursies De excursies zijn bedoeld als aanvulling op het Challengeprogramma. De excursies zijn onderverdeeld op regio, maar u kunt indien gewenst ook gebruik maken van een excursie naar buiten uw regio. Het Challenge-programma staat ook nog even kort beschreven in dit boekje. De excursies zijn uitdagend en vaak ook educatief. Uw leerlingen zullen de excursies leuk vinden en bovendien leren ze vaak al doende meer over de thema's energie, duurzaamheid, klimaat en milieu. Deze combinatie lijkt ons zeer geschikt voor de leerlingen. Daarom denken wij: vooral doen! Maak gebruik van de excursies om zo het Challengeprogramma nog uitdagender te maken. Hoe enthousiaster de leerlingen, hoe leuker het is en hoe meer het oplevert. Excursies, lespakketten en links In het boekje staat per excursie beschreven hoeveel tijd de excursie in beslag neemt, wat de kosten zijn en natuurlijk wat de excursie precies inhoudt. Bij sommige excursies is het mogelijk om van te voren een lesprogramma in de klas te doen. Zij bieden dan een lespakket aan. Dit lespakket staat ook beschreven in deze excursiegids. Achterin dit boekje staat meer informatie over onder andere de lespakketten van IVN, NME en Enexis. Ook Nuon heeft een website met veel informatie over het thema energie. Achterin vindt u links naar interessante websites over energie. Heeft u vragen? Neem dan contact op met het projectteam. Onderwijsspecialist Drenthe Uwanami Schmidt via [email protected] Onderwijsspecialist Friesland: Gerben Bergstra via [email protected]. Onderwijsspecialist Groningen Malissa Oude Sogtoen via [email protected] Onderwijsspecialist Noord West: Annelies Pijlman via [email protected] Communicatie: Erik Scholten via [email protected]

1 Het standaard excursieaanbod (Kindermuseum en Attero) geldt in eerste instantie voor de provincie Drenthe. Groningen en Fryslân zijn in overleg ook mogelijk. Het standaard excursieaanbod (De Magneet) is met name bedoeld voor de scholen in de provincie Groningen. Drenthe, Fryslân en Noord West zijn in overleg mogelijk. Neem voor meer informatie contact op met het projectteam van de Energy Challenges. * Binnen een straal van 50 km is het vervoer van en naar het Kindermuseum gratis. Ook het vervoer van en naar De Magneet en Attero is binnen een straal van 50 km gratis

2


ENERGY CHALLENGEPROGRAMMA De campagne van de Energy Challenges bestaat uit zes opdrachten. Het vervullen van elke opdracht levert een ster op. Zeven sterren betekent een plaats in de finale van de Energy Challenges! Aan het einde van het schooljaar is er een groot evenement. De meest spraakmakende acties worden op deze dag in de spotlights gezet. Kijk voor meer informatie over het programma en de beoordelingscriteria op www.energychallenges.nl en ga naar de pagina ‘Het Spel’. De voorbereiding Opdracht 1: Identiteit

Een teamnaam, een logo, een introductiefilmpje, allemaal manieren om jullie team meteen goed neer te zetten en jezelf te presenteren! Bedenk zelf hoe jullie je naam willen vestigen.

Opdracht 2: Plan van aanpak Hoe gaan jullie zo veel mogelijk mensen bereiken en bewust maken van duurzaam energiegebruik? Hoe slepen jullie alle sterren in de wacht? Omschrijf het in jullie plan van aanpak!

De campagne Opdracht 3: Besparing

Welke maatregelen zet je in om energie te besparen? Zijn de besparingen meetbaar en zichtbaar op de monitoring?

Opdracht 4: Bereik Hoe bereik je zoveel mogelijk mensen en zet je ze aan om mee te doen met jullie campagne? Sociale media, films, posters, etc. Creativiteit en originaliteit worden extra beloond!

Opdracht 5: Betrekken van ouders en organisaties Hoe betrek je ouders en organisaties in jullie campagne? Door sponsoring en andere bijdragen groeien de mogelijkheden! Wie niet waagt, wie niet wint.

De afsluiting Opdracht 6: Event

Organiseer een event voor scholieren en/of ouders en omwonenden.

Opdracht 7: Effect na de campagne Heeft jullie campagne effect na de finale? Laat zien dat acties ook effect blijven hebben in het volgende schooljaar?

LESIDEEËN Degenen die weinig tijd hebben in het bestaande lesprogramma om excursies in te plannen, kunnen ook uitstapjes in de nabije omgeving maken of kleine aanpassingen doen in het schoolgebouw. Hieronder worden enkele voorbeelden genoemd. Bezoek een moestuin in de buurt. Bezoek iemand die zonnepanelen op het dak heeft en die het leuk vindt om hierover

uitleg te geven. Ga afval goed scheiden op school. Plaats bijvoorbeeld bakken voor plastic en

papier.

3


REGIO DRENTHE

Kindermuseum Boordevol Energie

Regio Drenthe PRIMAIR ONDERWIJS

� Kindermuseum Het Drents Museum en de Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. (NAM) hebben de handen ineengeslagen en lanceren samen een innovatief concept waar kinderen spelenderwijs diverse facetten van energie ontdekken en beleven.

� Duur, groepsgrootte en kosten Het bezoek aan het Kindermuseum is gratis1 (ook het vervoer)! Deze excursie duurt 75 minuten en de maximale groepsgrootte is 36 leerlingen. Een docent geeft een complete uitleg over energie.

� Ideeën bedenken voor de energietoekomst In het Kindermuseum gaan de leerlingen ontdekken hoe we in het verleden met energie zijn omgegaan en hoe we er nu mee omgaan. Samen worden ideeën ontwikkeld voor de energietoekomst. In het museum belanden de kinderen in een boeiend spel waarbij alles draait om samenwerken, beleven en ervaren. Al doende en al spelende kunnen de kinderen energie verbruiken of energie winnen, waardoor het centrale huis verkleurt. De fantasie van de kinderen wordt geprikkeld door gebruik te maken van zogeheten hands-on activiteiten, waarbij zelf ontdekken voorop staat.

� Instructie voor deelname Wil je langskomen in het Drents Museum? Leuk! Neem contact op met de afdeling Boekingen van het museum.

� Contactgegevens Kindermuseum E-mail: [email protected] Telefoon: (0592) 37 77 09 Website: http://www.drentsmuseum.nl/jeugd.html Adres: Brink 1 in Assen

� Standaard excursieaanbod

4


Attero Wijster

� Een kijkje achter de schermen Ben je nieuwsgierig hoe de verwerking van afvalstromen er nu allemaal ‘in het echt’ uitziet? Geen probleem, want Attero verzorgt op afspraak gratis rondleidingen. In overleg kan het busvervoer naar Attero geregeld worden door Attero.

� Duur, kosten en groepsgrootte De rondleiding duurt ongeveer anderhalf tot twee uur. De grootte van de groep is 14 tot maximaal 50 leerlingen. Een bezoek aan Attero is gratis inclusief vervoer!

� Energiek met milieu Tijdens de rondleiding laat Attero zien hoe afval omgezet wordt in duurzame energie en hoe op verschillende manieren rekening wordt gehouden met het milieu. Zo bekijken de leerlingen bijvoorbeeld waar het herbruikbare materiaal uit het afval wordt gescheiden. De route voert vervolgens langs de verbrandingsinstallatie. Ook de turbinehal waar elektriciteit wordt opgewekt met de warmte die bij de verbranding vrijkomt, wordt niet overgeslagen.

� Attero op bezoek bij jullie op school Het is ook mogelijk dat een medewerker van Attero bij jullie op school komt om iets te vertellen over de energieproductie en het terugwinnen van grondstoffen. De presentatie kan helemaal afgestemd worden zoals de school dat wenst.

� Hoe deelnemen? Interesse in een bezoek aan Attero?Bel met Attero en maak een afspraak voor een rondleiding op de locatie Wijster.

� Contactgegevens Attero Telefoon: (088) 550 10 00 Website: www.attero.nl Adres: Vamweg 7 in Wijster

PO en VO

� Standaard excursieaanbod

Regio Drenthe

5


Area Reiniging

� Afval gooi je niet weg Area Reiniging is een bedrijf dat afval inzamelt in de gemeenten Coevorden, Emmen en Hoogeveen. Area heeft een gratis educatief programma voor de (bovenbouw van de) basisschool. In dit lesprogramma geeft Area uitleg over hoe belangrijk het is om afval zoveel mogelijk opnieuw te gebruiken. Ook kunt u met de klas zwerfafval opruimen en een rondleiding over één van de milieustraten maken. Kinderen worden op een interactieve manier betrokken bij de ontwikkelingen in afval.

� Duur, kosten en groepsgrootte Een presentatie over afval én een rondleiding duren samen ongeveer 1,5 uur. De groep mag maximaal uit 50 leerlingen bestaan.

� Afval en energie Wist u dat van afval groene energie gemaakt kan worden? Area vertelt graag meer over het thema afval en duurzaamheid.

� Hoe deelnemen? Wilt u meer informatie of een bezoek in plannen? Bel of mail dan naar: E-mail: [email protected] Telefoon: (0591) 57 10 86 Website : www.areareiniging.nl Adres : Columbusstraat 25 in Emmen

Regio Drenthe PO en VO

6


Planetron Cinedome

� Rondomfilmvoorstelling en grootste telescoop van Nederland Leerlingen kunnen één of meerdere rondomfilmvoorstelling(en) bezoeken, maar kunnen ook een combinatie van een spectaculaire rondomfilm met een korte live-planetariumvoorstelling bijwonen. In deze korte planetariumvoorstelling wordt de sterrenhemel van de avond toegelicht. Dit geeft een programma vol educatie en sensatie.

� Duur, groepsgrootte en kosten De kosten en openingstijden vindt u op de website van het Planetron Cinedome.

� Rondleiding, speurtocht en sterrenwacht Het is mogelijk voor de basisscholen om een speurtocht te doen, of een rondleiding naar de sterrenwacht en er is een demonstratie Van der Graaf-generator, waar het haar rechtop van gaat staan. Middelbare scholen mogen een live-planetariumvoorstelling bekijken en naar de grootste optische telescoop van Nederland in het observatorium.

� Instructie voor deelname Neem voor contact en boekingen contact op met het Planetron Cinedome. E-mail: [email protected] Telefoon: (0521) 59 35 35 Website: http://www.planetron.nl/groepen/scholen.html Adres: Drift 11B in Dwingeloo


7


Techniko Ekehaar

� Duurzaam verwarmen Techniko is een allround installatiebedrijf vlakbij Assen. Zij leveren alle diensten rond “gas, licht en water” en zijn gespecialiseerd in duurzaam verwarmen en energiebesparing. Techniko laat graag haar showroom met verschillend werkende installaties zien. De rondleiding begint met een glaasje fris en wat lekkers.

� Duur en kosten De rondleiding duurt een uur tot anderhalf uur en is gratis.

� Bekijk zonnepanelen en de biomassaketel Bij Techniko is alles te zien wat nodig is voor energiezuinig verwarmen. In de showroom worden installaties gedemonstreerd die maar op weinig andere plaatsen te zien zijn. Bijvoorbeeld een biomassaketel, diverse pellet-kachels, een zonneboiler, een magazijn volledig voorzien van een barcodesysteem en zonnepanelen.

� Instructie voor deelname Neem contact op met Techniko.

� Contactgegevens Techniko Ekehaar Mail: [email protected] Telefoon: (0592) 38 93 43 Website: http://www.techniko.nl/ Adres: Hoofdstraat 35 in Ekehaar


8


Green Planet Pesse

� Milieuvriendelijk tankstation Kom eens kijken bij een zeer milieuvriendelijk tankstation in Pesse. Het tankstation wordt Green Planet genoemd. De filosofie hierachter is een brede acceptatie van duurzame brandstoffen. Dit kan alleen slagen als er bewuster aandacht is voor dit onderwerp. Daarom is er voor gekozen om biobrandstoffen aan te bieden in een uniek vormgegeven tankstation en ruimte te maken voor informatie en educatie.

� Duurzaam energiegebruik Het informatiecentrum richt zich op duurzaam energiegebruik. Het energiestation is er op gericht om zoveel mogelijk energie te sparen, door gebruik te maken van besparingstechnieken en duurzame opwekking.

� Instructie voor deelname Op bezoek naar Green Planet? Je kunt dit met je klas bezoeken. Neem contact op met Edward Doorten.

� Contactgegevens Green Planet E-mail: [email protected] Telefoon: (0528) 24 13 96 Website: www.greenplanet.nl Adres: p/a Dorpsstraat 28 in Pesse


9


REGIO FRYSLÂN Buurtenergiecentrale Eco Zathe

� Duurzame energie uit biogas In Leeuwarden produceert de kleine energiecentrale EcoZathe duurzame energie (elektriciteit en warmte) voor ongeveer 800 woningen in de wijk Zuidlanden. De brandstof waarop deze centrale draait is gas dat is ontstaan uit de vergisting van koeienpoep, mais en afval uit de voedingsindustrie. Dit gas, biogas genaamd, wordt in dit geval aangeleverd via een vijf kilometer lange leiding vanaf een melkveehouderij (Nij Bosma Zathe in Goutum). Het gebouw heeft de vorm van een gordeldier en is met de opvallende oranje dakpannen een markant silhouet in het groene landschap.

� Duur en groepsgrootte De rondleiding duurt 2 tot 2,5 uur en de minimale groepsgrootte is tien personen.

� Meest duurzame warmtecentrale van Nederland Doordat de centrale biogas als brandstof verbruikt én naast stroom ook stadsverwarming levert, leidt dit tot een halvering van de CO2-uitstoot. Bij een rondleiding hoort ook een videopresentatie en de groep krijgt uitleg over Essent.

� Instructie voor deelname Interesse? Neem contact op met het excursiecentrum van Essent via www.essent.nl/excursie. Daar vraagt u een rondleiding aan.

� Contactgegevens Energiecentrale Eemshaven E-mail: [email protected] Website: http://issuu.com/essentnl/docs/biogas?e=2501171/2627135 en www.essent.nl/excursie Adres: Goutum, De Zuidlanden

Regio Fryslân VOORTGEZET ONDERWIJS

10


Wetsus

� Wetsus 3-Daagse Wetsus verzorgt sinds augustus 2008 proefjeslessen op basisscholen. Bij deze lessen wordt het klaslokaal omgebouwd tot een waterlaboratorium. Door middel van een interactief programma leren de leerlingen o.a. welke eigenschappen water heeft, hoe afvalwater gezuiverd wordt en waar ons drinkwater vandaan komt. De cijfers liegen er niet om: in het schooljaar 2011-2012 werden maar liefst 80 basisscholen bezocht met een gemiddelde waardering van een 8.6!

� Duur en kosten Neem voor de duur van de rondleiding en de kosten contact op met Jos van Dalfsen van Wetsus.

� Het 3-Daagse programma Dag 1 (9.30-12.00): Wetsus op bezoek in uw klaslokaal: het klaslokaal wordt omgebouwd tot een waterlaboratorium. De 'waterprof' laat een aantal demonstratieproefjes zien. De leerlingen krijgen een labjas aan en gaan per tweetal aan de slag met de 15 verschillende waterproefjes. Dag 2 (8.30-12.00): Excursie naar een waterbedrijf. De leerlingen en begeleiding worden opgehaald met een bus vanaf school. De leerlingen bezoeken een bedrijf in de watersector, bijvoorbeeld het drinkwaterproductiebedrijf van Vitens. Daar krijgen ze een rondleiding en gaan de leerlingen zelf aan de slag met het filtreren en pompen van water. Activiteiten zijn mede afhankelijk van het te bezoeken bedrijf. Dag 3 (9.30-12.00): De 'waterprof' van Wetsus komt wederom naar school. De leerlingen maken door middel van 1 demonstratieopstelling en meerdere andere activiteiten kennis met de technologische ontwikkelingen in de watersector.

� Wil je meedoen? Neem dan contact op met Wetsus: E-mail: [email protected] Telefoon: (058) 284 30 00

Regio Fryslân PRIMAIR ONDERWIJS

11


Het Woudagemaal

� Uniek stoomgemaal Het grootste stoomgemaal ter wereld maakt indruk. In de enorme machinehal staan vier stoommachines met daaraan gekoppeld vier machtige vliegwielen, die nog steeds operationeel zijn. Al sinds 1920 wordt het gemaal bij hoge waterstanden aangezet om het overtollige water uit de boezemwateren te lozen. Weliswaar draait er sinds 1966 in Stavoren een moderner gemaal, het Woudagemaal heeft nog steeds een praktische functie in de Friese waterhuishouding. Het architectonisch en historisch unieke Woudagemaal is vanaf 1977 een beschermd monument. In 1998 is het geplaatst op de UNESCO Werelderfgoedlijst.

� Duur Dit uitstapje is geschikt voor jongeren van 10 tot 14 jaar en duurt ongeveer drie uur.

� Op ontdekking met Jelle Ontdek in de ervaar- en belevingsexpositie hoe het stoomgemaal werkt en waarom het nog steeds nodig is. Er is een 3D film, speurtocht en quiz rond het verhaal van Jelle. Zet jouw brilletje op en volg het verhaal van deze hoofdmachinist: lukt het hem om ervoor te zorgen dat Friesland niet onder water loopt? De speurtocht kan ook worden gezien als een uitstekende opstap en ondersteuning richting de tussendoelen op het gebied van beginnend technisch onderwijs.

� Hoe deelnemen?

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met het bezoekerscentrum van het Woudagemaal. Opgeven kan uiterlijk een week voor de desbetreffende datum via [email protected]. Voor meer informatie, bezoek www.woudagemaal.nl.

Regio Fryslân PO en VO

12


Rioolwaterzuivering bij jou in de buurt

� Afvalwater Al het water dat we voor onszelf gebruiken of dat bedrijven nodig hebben, moet worden afgevoerd. Water heet dan opeens afvalwater en schoon is het dan niet meer. Het is meer of minder vies. Vroeger liep afvalwater meestal gewoon de sloot of de gracht in. Sloten, vaarten en grachten werden troebel en het rook ook niet bijzonder fris. Gevolg daarvan: het oppervlaktewater werd door de algengroei "groene soep", zwemmen in open water werd een ongezonde bezigheid en vissen en waterplanten legden het loodje. Vanaf groep 8 van het basisonderwijs kunnen groepen een rondleiding krijgen op een rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) in de omgeving van de school.

� Duur en kosten Duur van een rondleiding ligt tussen de 30-80 minuten, maar dit is afhankelijk van de mogelijkheden bij de desbetreffende RWZI. Een rondleiding in een RWZI is geheel kosteloos. Neem voor informatie contact op met het Wetterskip (zie hieronder).

� Hoe deelnemen? Voor meer informatie kunt u bellen met (058) 292 23 64 of een e-mail sturen naar: [email protected].


13


Vishevel en gemaal Roptazijl

� Rondleiding vismigratie Roptazijl is een van de beste intreklocaties voor trekvis. Met name driedoornige stekelbaarzen en glasaal zoeken in het voorjaar deze plek aan de Waddenkust op om richting het zoete binnenwater te zwemmen. Voor 2001 was het voor de vissen vrijwel onmogelijk het gemaal Ropta te passeren, maar sinds de komst van de vishevel in dat jaar lukt dit wel en worden de vissen succesvol over de dijk gezet. De afsluiting van de Zuiderzee (1932) en de Lauwerszee (1969) en de plaatsing van grote gemalen, heeft grote gevolgen gehad voor de visbevolking. De vroeger voorkomende overgangssituaties van zout naar zoet komen langs de Friese kust nauwelijks meer voor, waardoor de mogelijkheden voor vissen om van de zee naar het binnenwater te trekken drastisch is verkleind. Dit heeft geresulteerd in een lagere en minder gevarieerde visstand.

� Duur en kosten Een rondleiding duurt ongeveer een uur. Een bezoek aan het Rotmazijl is geheel kosteloos.

� Boeken rondleiding Voor meer informatie kunt u bellen met dhr. S. Krol via tel. (058) 292 22 22 of een e-mail sturen naar: [email protected].


14


WaterWonderLab natuurmuseum Fryslân

� WaterWonderLab In Leeuwarden, Capital of water technology, is een permanent waterlab ingericht waar van alles te doen en te beleven valt. In het WaterWonderLab draait het om plezier met watertechnologie. Het initiatief is ontstaan uit een samenwerking van natuurmuseum Fryslân en Wetsus. In het lab staan een zevental watertafels centraal waar verschillende proefjes gedaan kunnen worden rond de eigenschappen van water.

� Duur Een bezoek aan het WaterWonderLab is gekoppeld aan een museumbezoek. Je kunt het dus alleen bij het WaterWonderLab houden, maar je kunt ook de rest van het museum bezoeken.

� Waterprofs en zelf aan de slag In het WaterWonderLab kom je allerlei bijzonderheden van water tegen. Je komt er interessante dingen te weten, maar je kunt er vooral ook heel veel proefjes doen. Je kunt water pompen, een waterleidingnetwerk aanleggen en uitzoeken hoeveel water je precies per dag gebruikt. Je leert er alles over de kringloop van het water en over de werking van een stoommachine. Er zijn flessen waar je een watertornado in kunt maken of juist een waterfontein. Ook kunnen er dammetjes worden gebouwd en wie heeft er al eens aan watersjoelen gedaan? Het water dat voor de proefjes en opstellingen nodig is, wordt via een waterzuiveringssysteem hergebruikt. Deze zuiveringsinstallatie is speciaal ontworpen en gemaakt door de Stichting Water for Everyone. Bijzonder is dat iedere woensdagmiddag een waterprofessor van Wetsus aanwezig zal zijn om met de kinderen dieper op de stof in te gaan.

� Contactgegevens museum Voor meer informatie kan je contact opnemen met het Natuurmuseum Fryslân: Adres: Schoenmakersperk 2 in Leeuwarden Telefoon: (058) 233 22 44 Email: [email protected] Website: www.natuurmuseumfryslan.nl


15


Wetsus

� Wetsus geeft voorlichting Met het vertalen van de onderzoeksthema's van Wetsus, naar een niveau waarbij jongeren het gaan begrijpen en vertalen naar hun eigen leefomgeving, proberen we de interesse te wekken bij de doelgroep. In het voortgezet onderwijs doet Wetsus dat door bijvoorbeeld profielkeuzevoorlichting (bijv. via de profielkeuzetest), excursies, ontwerpopdrachten, gastlessen, wedstrijden en lesmateriaal te ontwikkelen in samenwerking met het onderwijs.

� Duur en kosten Wil je meer weten over de duur en kosten? Neem dan contact op met Wetsus.

� Wil je meedoen? Neem dan contact op met Wetsus: E-mail: [email protected] Telefoon: (058) 284 30 00

VOORTGEZET ONDERWIJS Regio Fryslân

16


REGIO GRONINGEN Sciencecentrum De Magneet

� Leren door zelf te doen

De Pedagogische Academie van de Hanzehogeschool Groningen nodigt jou en je klasgenoten uit om te experimenteren met het opwekken van energie in de Magneet. De Magneet is een science centrum met levensgrote doe-stations voor leerlingen van 10 tot 14 jaar. De leerlingen gaan door onderzoekend leren aan de slag met het thema energie.

� Duur en kosten Het bezoek duurt 2 uur en is gratis. Het vervoer is ook gratis als de afstand tussen de school en De Magneet minder dan 50 km is. Wanneer deze afstand groter is, zijn er kosten verbonden aan het vervoer.

� Thema Energie Een bezoek aan de Magneet wordt vooraf gegaan door een programma op de school zelf. Dit om de voorkennis te activeren en de leerlingen nieuwsgierig te maken naar de Magneet. Met deze voorkennis verschijnen de kinderen in de Magneet waar volgens het principe leren door doen, allerlei ervaringen met betrekking het onderwerp energie worden opgedaan. Die ervaringen worden gestructureerd in een programma dat wederom op school wordt uitgevoerd. Voor de leerlingen geldt dat ze door de aanpak van “leren door zelf te doen” inzicht krijgen in het concept, maar ook inzicht in de mogelijkheden van beroepen die met het onderwerp verbonden zijn.

� Instructie voor deelname Voor meer informatie over de Magneet neemt u contact op met Y. Tammer. E-mail: [email protected] Telefoon: (050) 59 577 97 Website: http:/www.magneet.hanze.nl en http://www.pabowerkveld.nl/ Adres: Zernikeplein 9 in Groningen.

PO en VO Regio Groningen

17


Universiteitsmuseum Groningen � Met de klas naar het Universiteitsmuseum!

Er is van alles te ontdekken in het museum. Voor groep 5,6,7 en 8 van de basisschool zijn er diverse onderwijsprojecten en museumlessen met veel proefjes en testjes. De school kiest het "hands-on" project: Natuur en Techniek met proefjes en testjes om niet alleen veel te zien, maar vooral veel te ontdekken! Na een inleiding rondom Natuur en Techniek, bekijken de leerlingen het museum in vijf groepen met museumboekjes voor groep 5/6 of 7/8. Elk project biedt een route door het hele museum, met speciale aandacht voor Natuur en Techniek.

� Duur, groepsgrootte en kosten Het bezoek duurt 1,5 uur. De groep bestaat minimaal uit 15 personen en maximaal uit 30 personen. Neem voor meer informatie over de kosten contact op met het Universiteitsmuseum.

� Het project Natuur en Techniek Een inspirerend project vol actie en een robothond. Bij de opgezette dieren worden botten en schedels onderzocht. Bij het 1e elektromagnetisch wagentje ter wereld zijn er experimenten over stroom en energie. Bij satelliet ANS vinden leerlingen uit wat luchtdruk is en maken ze zelf een minitornado.

� Instructie voor deelname Voor contact en boekingen mag u het formulier op de website van het museum invullen. E-mail: [email protected] Telefoon: (050) 36 357 98 Website: http://www.rug.nl/science-and-society/university-museum/education/ Adres: Oude Kijk in 't Jatstraat 7A in Groningen

PRIMAIR ONDERWIJS Regio Groningen

18


De Jonge Onderzoekers

� Kijk, doe, ontdek! Techniek en wetenschap zijn leuk! We vinden het belangrijk om deze kennis en kunde over te dragen aan kinderen. In onze werkplaatsen kunnen we in samenwerking met scholen en groepen programma's uitvoeren voor het basis,- middelbaar en speciaal onderwijs. Dit kan bij ons, maar ook bij jullie op school.

� Groepsgrootte en kosten De maximum capaciteit is 60 leerlingen. De materiaalkosten variëren. Neem voor meer informatie over de kosten contact op met de Jonge Onderzoekers.

� Werken in een échte werkplaats! We stimuleren creativiteit, het werken met gereedschappen die je thuis niet hebt en met onbekende materialen. We doen interessante proefjes. We stimuleren een onderzoekende houding. Begeleiders zijn er om daarbij te helpen. We bouwen bijvoorbeeld een radio en maken een zaklamp, windorgel of zonnecel.

� Instructie voor deelname Voor vragen en/of opmerkingen kunt u mailen met Anna Helfrich. E-mail: [email protected] en [email protected] Telefoon: (050) 52 607 21 Website: http://dejongeonderzoekers.nl/ Adres: Dirk Huizingastraat 13 in Groningen


19


Gebouw DUO en Belastingkantoor

� Duurzaamheid en energiebesparing in een gebouw Dit gebouw is een succesvol resultaat van het toepassen van de nieuwste technieken op het gebied van duurzaamheid en energiebesparing. De stap naar energieneutraliteit vraagt om verdere innovatie van bouwproces, technieken en financiering.

� Duur De rondleiding duurt ongeveer 30 tot 45 minuten.

� Een kijkje achter de schermen Wil je met eigen ogen zien wat er op het gebied van duurzaamheid wordt gedaan in het DUO & Belastingkantoor? Kom dan eens langs. Tijdens de rondleiding wordt verteld wat er tot nu toe op het gebied van energieneutraal bereikt is en wat er nodig is om energieneutraal te kunnen bouwen.

� Instructie voor deelname

Voor vragen en/of opmerkingen neemt u contact op met Wim Dijkstra. Hij is exploitatiemanager van DUO2. E-mail: [email protected] Telefoon: (06) 51 57 19 19 Website: http://www.strukton-gebouwen.nl/projecten/duo-en-belastingdienst/#tab-03 en http://www.nieuwbouwkempkensberg.nl/ Adres: Kempkensberg 12 in Groningen


20


Energiecentrale Eemshaven

� Kom kijken bij de grootste energiecentrale van Nederland Essent en RWE bouwen een energiecentrale in de Eemshaven. Deze hypermoderne centrale, die op poederkool en biomassa draait, moet in 2014 gereed zijn. De centrale, kan dan twee miljoen huishoudens in Nederland voorzien van betrouwbare stroom. Je bezoekt niet de centrale, maar de bouw van de centrale. Bij een centrale die straks op kolen en biomassa wordt gestookt is dat op zich al heel indrukwekkend. Bij de rondleiding hoort ook een (video)presentatie over de Eemshavencentrale en de groep krijgt uitleg over Essent.

� Duur en groepsgrootte De excursie duurt 2 tot 2,5 uur. De ochtendexcursie is van 9.30-12.15 uur en de middagexcursie van 14.00-16.45 uur. De minimale groepsgrootte is tien personen en de maximale is 30 personen.

� De centrale in het kort

� Het is de grootste centrale van Nederland: 1600 megawatt � Centrale op steenkool én biomassa � Steenkool wordt vermalen, dit is efficiënter en dus schoner � Groene stroom opgewekt met biomassa � Respect voor de omgeving: natuurcompensatie

� Instructie voor deelname Interesse? Ga naar de excursiewebsite van Essent. Daar kunt u een rondleiding aanvragen. Legitimatie vanaf 14 jaar is verplicht en neem zelf sokken mee voor in de veiligheidslaarzen.

� Contactgegevens Energiecentrale Eemshaven E-mail: [email protected] Website: www.essent.nl/excursie Adres: Eemshaven

VOORTGEZET ONDERWIJS Regio Groningen

21


Gasopslagcapaciteit Zuidwending

� Ondergrondse gasopslag Nuon werkt aan uitbreiding van haar gasopslagcapaciteit in het Groningse Zuidwending. Nuon en Gasunie realiseren op die locatie elk een ondergrondse opslag in zoutcavernes. In totaal worden maximaal tien cavernes gerealiseerd in samenwerking met AkzoNobel, de eigenaar van de zoutwinningsconcessie voor dit gebied.

� Groepsgrootte De maximale groepsgrootte is 20 personen.

� Groningen-gas De aardgasbuffer van Nuon bestaat uit maximaal vier cavernes en een nog te bouwen gasinstallatie. Nuon heeft de intentie hier hoog-calorisch gas op te slaan. De investeringsbeslissing moet nog genomen worden. De aardgasopslag van Gasunie zal uit maximaal zes cavernes bestaan. Deze zijn bestemd voor de opslag van Groningen-gas.


Als het u leuk lijkt om een bezoek te brengen aan de gasopslagcapacititeit neemt u contact op met mevrouw Krottje Wessels. Zij bekijkt samen met u wat de mogelijkheden zijn.

� Contactgegevens

Email: [email protected] Telefoon: (050) 521 33 48 Website: http://www.agbzw.nl/nl/ Adres: Concourslaan 17, Groningen


22


Science Linx

� Bezoek Science LinX met je klas Ontdek bij Science LinX of jij Bètaproof bent! Aan de hand van interactieve opstellingen, games, simulaties en visualisaties, maak je kennis met natuurwetenschappen en technologie, en het actuele baanbrekende onderzoek van de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen. Speel een potje MindBall, waarbij de meeste relaxte speler wint; hang de raddraaier uit en maak aminozuren met het Riborad; of laat je wegblazen door onze tornadomachine…

� Duur, groepsgrootte en kosten Voor de duur, groepsgrootte en kosten neemt u contact op met Science LinX.

� De onderzoeker vertelt Eén van de onderzoekers kan de klas iets vertellen over zijn onderzoek naar bijvoorbeeld duurzame energie.

� Instructie voor deelname Voor contact en boekingen neemt u contact op met Tanja van der Woude. E-mail: [email protected] en [email protected] Telefoon: (050) 36 391 72 Website: http://www.rug.nl/sciencelinx/oversciencelinx/bezoekslx Adres: Nijenborgh 9 (Bernoulliborg, gebouw V) in Groningen


23


REGIO NOORD WEST

HVC Alkmaar

� Met de klas naar de afvalverbrandingsinstallatie De excursie begint met een filmpje. Daarna kunnen de leerlingen tijdens een rondleiding door de afvalcentrale in de praktijk zien hoe HVC afval verwerkt. De gigantische berg afval in de bunker van de afvalcentrale, het gloeiend hete vuur, het stelsel van buizen en ketels waar de rook doorheen gaat. In de enorme centrale is goed te zien waar het afval wordt gebracht, hoe het wordt verbrand en hoe de daarbij ontstane rook wordt gereinigd. Ook het omzetten van warmte in energie komt hierbij aan bod. De leerlingen kijken hun ogen uit.

� Duur en groepsgrootte Het minimale aantal deelnemers is 20 personen. Het maximale aantal is 60. Neem voldoende begeleiders mee. De rondleiding duurt 2 uur.

� Van afval energie maken? Elke dag maken we een hoop afval. We gooien het in de vuilnisbak, we brengen het weg. Daarnaast verbruiken we elke dag met elkaar veel energie. Hoe verhouden deze twee zich tot elkaar? Wat gebeurt er nu precies met ons afval, is afval ook echt grondstof? Kan je van afval energie maken? Daar kom je achter tijdens de rondleiding.

� Instructie voor deelname Belangstellenden voor een rondleiding door de afvalverbrandingsinstallatie in Alkmaar kunnen zich aanmelden door een mail te sturen. E-mail: [email protected] Telefoon: (072) 54 113 11 Website: http://wattnzooi.hvcgroep.nl/docenten/op_excursie Adres: Jadestraat 1 in Alkmaar Educatiepakket 'Watt 'n Zooi' Onze afvalcentrale in Alkmaar ontvangt regelmatig leerlingen van groep 8 van de basisscholen in het verzorgingsgebied van HVC. Voor hen is er het educatieproject 'Watt 'n Zooi'. Met behulp van het Watt 'n Zooi-magazine, lesbladen en website leren kinderen over afvalverwerking, recycling en duurzame energie. De leerlingen worden bewust gemaakt van de groeiende afvalproblematiek en uitgedaagd hiervoor oplossingen aan te dragen. Op de Watt ’n Zooi-site vind je allerlei informatie over afval, afvalverwerking, recycling en duurzame energie. Speel de games in de Funzone, laat je inspireren door recycle-ideeën in de Recyclezone, zoek de foto's van je bezoek aan de afvalenergiecentrale in de Mediazone en bekijk de blogs van HVC-medewerkers in de Workzone. Meer informatie? Kijk eens op: http://wattnzooi.hvcgroep.nl/docenten

VOORTGEZET ONDERWIJS Regio Noord West

24


Tata Steel

Regio Noord West PRIMAIR ONDERWIJS

� TATA STEEL Team Challenge (Groep 5 en 6) De TATA STEEL Team Challenge is een programma waarbij leerlingen een hele dag actief zijn met duurzame mobiliteit. Ze krijgen de basisprincipes uitgelegd over beweging, energie en machines en doen verschillende practicums met elektriciteit, magnetisme, wind- en zonne-energie. 's Middags racen de teams tegen elkaar met modelauto's op een racebaan.


Aanmelden kan via: Ed Stoete:- [email protected] (max. 12 leerlingen)

25


TAQA

Regio Noord West PO en VO

� Gasopslag Bergermeer Gasopslag Bergermeer wordt de grootste vrij toegankelijke gasopslag van Europa, met een werkvolume van 4,1 miljard kubieke meter aardgas: ongeveer 10 procent van het jaarlijkse totale gasverbruik van Nederland, en genoeg om te voorzien in het jaarlijkse verbruik van 2,5 miljoen huishoudens.

� Instructie voor deelname Aanmelden kan via Reina Bosman: [email protected]. Bij het aanmelden graag aangeven dat uw school mee doet aan de Energy Challenges en wat de leeftijd / grootte van de groep is. Geschikt voor alle leeftijden

26


De Energiebus

� Techniek met de zon mee De Energiebus is van origine een bestelbus, die voor dit doel is omgebouwd tot een mobiele educatieve unit, uitgerust met zowel een diversiteit aan duurzame-energie-opwekkende apparatuur als met de daarbijbehorende leermiddelenpakketten. Qua niveau is de Energiebus geschikt voor de hoogste groepen van het basisonderwijs. Door zijn mobiliteit is de Energiebus bij uitstek geschikt om op elk schoolplein te gebruiken. Op de Energiebus bevinden zich echte fotovoltaïsche zonnepanelen die elektriciteit opwekken, accu's opladen of zelfs elektriciteit terugleveren aan het elektriciteitsnet. De leerlingen kunnen de applicaties van dichtbij ervaren en er zonder gevaar spelend mee leren.

� Voorwaarden

Voor meer informatie over de lexboxen en de bus neemt u contact op via onderstaande gegevens.

� Online lesmateriaal De energiebus is voorzien van allerlei apparatuur voor het opwekken van duurzame energie. Met deze apparaten kunnen de kinderen naar hartelust experimenteren. In de handleiding voor de leerkracht vindt u allerlei gevarieerde opdrachten. Ook bevinden zich in de bus drie biomassapersen waarmee olie geperst kan worden om een olielampje te laten branden.

� Instructie voor deelname Voor meer informatie neemt u contact op met Stichting NME Alkmaar vai [email protected]. Om de Energiebus te reserveren neemt u contact op met Hendrik Groot. E-mail: [email protected] Telefoon: (06) 51 86 83 17 website: http://www.energiebus.nl/index1.asp Adres: Alkmaar

PRIMAIR ONDERWIJS Regio Noord West

27


Rabobank Alkmaar

� Informatieve film

Tijdens het bezoek zal er een informatieve film worden getoond over de duurzame technieken die in het nieuwe gebouw verwerkt zijn. Bovendien krijgt u een rondleiding langs de werkplekken, zodat u kunt zien hoe de bankmedewerkers 'nieuw' werken.

� Groepsgrootte De minimale groepsgroote is 5 personen


De rondleidingen worden op vaste tijdstippen gegeven en duren ca. 1,5 uur. (Minimaal 5 deelnemers.) Aanmelden kan via het onderstaande linkje. Bij het aanmelden graag aangeven dat uw school mee doet aan de Energy Challenges.

� http://www.rabobankalkmaar.nl/hoofdkantoor/index.php?id=1

PO en VO Regio Noord West

28


Het Klimaatdieet

� Denken over klimaatverandering De workshop Klimaatdieet zet je aan het denken over klimaatverandering. De werkgroep Jong & Duurzaam gaat dit jaar weer langs scholen om met jullie te praten over dit belangrijke en actuele thema. Tijdens deze gastles komen zowel de menselijke als natuurlijke oorzaken van klimaatverandering aan bod. Overstromingen, droogte. we kijken ook naar de (mogelijke) gevolgen daarvan voor ons land en andere landen en continenten. Maar natuurlijk hebben we het ook over mogelijke oplossingen, bijvoorbeeld in de vorm van duurzame energie.

� Jong en Duurzaam Jong & Duurzaam is een actieve, enthousiaste en dynamische werkgroep van NJR. Duurzame ontwikkeling is de leidraad en wordt door middel van projecten voor (en door) jongeren geïntegreerd in de samenleving.

� Instructie voor deelname Aanmelden voor deze excursie kan per e-mail via: [email protected].

VOORTGEZET ONDERWIJS Regio Noord West

29


REGIO GELDERLAND BREEAM-‐NL Junior

Gelderland

Over BREEAM De lesmethode is gebaseerd op het internationale keurmerk BREEAM. BREEAM wordt gebruikt om gebouwen en gebieden te beoordelen en te vergelijken op het gebied van duurzaamheid. Het is het belangrijkste en meest gebruikte duurzaamheidskeurmerk voor gebouwen ter wereld. De Dutch Green Building Council (DGBC) heeft dit keurmerk aangepast aan de Nederlandse markt (BREEAM-NL) en maakt onderscheid tussen nieuwbouw en bestaande bouw en zelfs gebieden. Ook schoolgebouwen kunnen volgens het BREEAM-NL keurmerk beoordeeld worden. DGBC vindt het daarbij van belang dat ook leerlingen bekend raken met duurzaamheid, duurzaam bouwen en duurzaam leven.

� Duur, groepsgrootte en kosten

De truck kan een hele dag aanwezig zijn bij een school. Dit kost €250,- Een hele klas kan de truck in één keer bezoeken. Per thema duurt het programma een lesuur.

� Ook een gastles? Het lespakket is gratis te downloaden op deze site. Docenten kunnen er meteen meer aan de slag. Daarnaast is het mogelijk om een echte BREEAM-NL Expert uit te nodigen. Deze gastdocent verzorgt een complete gastles over duurzaamheid, leidt het duurzaamheidsonderzoek met BREEAM-NL Junior/Medior door de school en verwerkt de resultaten in een rapport voor de schoolleiding. Met de aanbevelingen kan de schoolleiding aan de slag met het verduurzamen van het gebouw. Informeer naar de mogelijkheden bij Marieke Olsthoorn: [email protected]

� Contactgegevens E-mail: [email protected] Telefoon: (010) 30 32 777 Website: http://www.dgbc.nl/junior

PRIMAIR ONDERWIJS

30


OVERALL Jouw Energie van Morgen Truck

� Een rondreizend laboratorium De Jouw Energie van Morgen truck biedt een les- en collegeprogramma waarin vrijwel altijd aandacht bestaat voor energie. Met thema’s die nauw aansluiten bij vakken als natuurkunde, scheikunde, biologie, wiskunde, sterrenkunde, informatica en kunstmatige intelligentie, word je uitgedaagd om mee te denken over en te werken aan oplossingen. Voorbeelden? Maak zelf een zonnecel en doe mee aan de competitie om de hoogste opbrengst. Bouw een efficiënte windmolen. Reken mee over scenario’s voor jouw energie van morgen.

� Duur, groepsgrootte en kosten De truck kan een hele dag aanwezig zijn bij een school. Dit kost €250,- Een hele klas kan de truck in één keer bezoeken. Per thema duurt het programma een lesuur.

� Laat je verwonderen en fascineren De energievoorziening is een van de grootste uitdagingen van deze eeuw. Met de truck laten we toekomstige beslissers zien welke mogelijkheden voor energieopwekking en besparing er zijn en moedigen we jongeren aan te kiezen voor een exacte opleiding. "On tour" laat de RUG Discovery je kennismaken met de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen, word je geïnformeerd over de actuele stand van zaken in de wetenschap of verkrijg je informatie over studeren in Groningen.

� Instructie voor deelname Voor contact en boekingen neemt u contact op met de truckmanager, Theo Jurriens. E-mail: [email protected] Telefoon: (050) 36 360 60 Website: http://www.jouwenergievanmorgen.nl/ Adres: Nijenborgh 9 in Groningen Lesmateriaal de Jouw Energie van Morgen truck Wat is jouw energie in 2030? Hoe verwarm jij je huis in 2040? Rijden er nog auto’s in 2050? Het antwoord op deze vragen is helemaal niet vanzelfsprekend! De toekomstige energievoorziening is een belangrijke uitdaging voor jullie! De Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen en GasTerra dagen jongeren van nu uit om mee te werken aan bruikbare oplossingen voor deze uitdaging. In de Jouw Energie van Morgen truck worden allerlei onderwerpen behandeld en uitgewerkt. Daarvoor is boeiend lesmateriaal ontwikkeld. Meer informatie? Kijk eens op: http://www.jouwenergievanmorgen.nl/lesmateriaal

PO en VO Overall

31


Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM)

� Gastles van de NAM De NAM vindt het belangrijk dat kinderen weten wat aardgas voor Nederland betekent. En wat de rol van de NAM is. Ook wil het bedrijf scholieren kennis laten maken met techniek. Daarom geeft de NAM gastlessen op (basis)scholen in de buurt van NAM-locaties. Is NAM bij jouw school in de buurt aan het werk, dan komen we graag op school langs om een gastles te geven. Deze gastlessen zijn bedoeld voor leerlingen van groep 7 en 8.

� Duur en kosten Een les duurt ongeveer 1,5 tot 2 uur. Een les kan op school of in het Drents Museum gegeven worden. De kosten zijn afhankelijk van het aantal volwassen die als begeleider meegaan.

� Uitleg over de NAM Staat jouw school vlakbij een NAM-locatie of een NAM-kantoor? Dan komt de NAM graag langs om uit te leggen wat NAM daar doet. Tijdens een gastles vertelt de NAM waarom aardgas zo belangrijk is, waar we het voor gebruiken, en hoe we het uit de grond halen. Over al onze werkzaamheden hebben we speciaal een lespakket ontwikkeld. Een bezoek aan de NAM-locatie in de buurt behoort ook tot de mogelijkheden, maar hiervoor gelden wel bepaalde voorwaarden.

PRIMAIR ONDERWIJS Overall

32


Instructie voor deelname Geïnteresseerd in een gastles? Neem voor meer informatie contact op met de afdeling Externe Communicatie. E-mail: [email protected] Telefoon: (0592) 36 82 22 Website: http://www.nam.nl/nl/nam-in-society/education/primary-school/guest-lecture-requests.html Adres: Schepersmaat 2 in Assen Lespakket Aardgas in de klas Op de website Aardgasindeklas vind je alles over aardgas. En over de Nederlandse Aardolie Maatschappij NAM. Dat is een bedrijf dat aardolie en aardgas opspoort en uit de grond haalt. Zodat je het aardgas kunt gebruiken. Voor de verwarming van je huis bijvoorbeeld. Of om te koken. Aardgasindeklas is er speciaal voor scholieren. Zodat zij een spreekbeurt of werkstuk kunnen maken over aardgas. Met informatie, tips en een test maken we het zo makkelijk – én leuk – mogelijk. Meer informatie? Kijk eens op: http://www.aardgasindeklas.nl/home/ Ook is er speciaal voor basisschoolleerlingen een informatiekrant over aardolie en aardgas ontwikkeld. Deze informatiekrant vind je op http://www.nam.nl/nl/downloads/school-newspaper.html

33


De Maakschappij

� Workshops over techniek en beeldende vorming De High Tech Maakschappij is een concept als het Mini FabLab waarmee technologie, wetenschap en kunst (creatieve vakken) gezamenlijk op gaan. Rond handzame machines als een lasersnijder, 3D printer en een snijplotter worden verschillende workshops ontwikkeld. Van eenvoudige "druk op de knop" snijopdracht tot zelf een snijbestand maken. Van een eenvoudig elektronisch circuitje met een LEDje tot een combinatie van chips en sensoren. In deze workshops wordt technologie die wij al zo goed kennen in een onverwachte creatieve bezigheid geplaatst. Alle spullen die nodig zijn voor de workshop worden meegenomen naar uw klaslokaal.

� Duur, groepsgrootte en kosten De groepsgrootte hangt af van het soort workshop. De workshops duren circa 2 uur. Voor meer informatie over de kosten verwijzen wij u naar de website van De Maakschappij.

� Maak wat je kan bedenken! Uw klaslokaal wordt in een uur tijd omgetoverd in een hightech atelier voor kinderen. Inclusief lasersnijder, soldeer-stations en zelfs een 3D-printer. Met die moderne gereedschappen kunnen kinderen bijna alles maken wat ze bedenken: droomhuizen, pop-up kaarten die licht geven, led-armbanden, noem maar op.

� Instructie voor deelname Voor contact en boekingen neemt u contact op met Leen van Wijngaarden. E-mail: [email protected] Telefoon:(06) 22 00 09 82 Website: http://www.leenvanwijngaarden.nl/ en http://www.de-maakschappij.nl/

PO en VO Overall

34


EcoNexis Huis

� Geen huis van de toekomst. Een huis van nu Het EcoNexis huis in Zwolle is het eerste huis in Nederland waar u nu al kunt ervaren hoe een slim energienet of straks in een doorsnee huishouden werken. Het huis is onafhankelijk van fossiele brandstoffen en voorziet op duurzame wijze volledig in zijn eigen energie. Alle bronnen en techniek die hiervoor vandaag de dag beschikbaar zijn, zijn in het EcoNexis huis onder één dak samengebracht. Wonen in een huis waarin u in uw eigen energie voorziet en niet meer afhankelijk bent van fossiele brandstoffen. Aangesloten op een slim energienet, zodat u weet wat het beste tijdstip is om de was te doen of de afwasmachine aan te zetten. Slimme weetjes waarmee u energie én geld bespaart. Dit en nog veel meer is mogelijk in het EcoNexis huis in Zwolle.

� Duur, groepsgrootte en kosten Wilt u abstracte thema’s als energiebesparing, duurzame energie en een betere leefomgeving meer laten leven bij uw leerlingen? Neem ze dan eens mee naar het EcoNexis huis. Er is een onderwijsprogramma speciaal voor leerlingen van vmbo, havo, vwo en mbo. Compleet met lesmateriaal, zodat u op school alvast aan de slag kunt. Eenmaal in het huis geven we uw leerlingen een uitgebreide rondleiding. Daarna mogen ze op eigen houtje het huis verder verkennen. Een iPad vol films, animaties en informatie helpt ze van alles zelf te ontdekken. Aan een rondleiding door het EcoNexis huis zijn geen kosten verbonden.

� Leuk als voorbereiding: een gastles over energie Grijp uw bezoek aan voor een voorbereidende of aansluitende gastles over energie bij u op school. Bijvoorbeeld over duurzame energie, of de veranderende manier waarop we met energie omgaan. Wij kunnen deze gastles voor u verzorgen. Hier zijn geen kosten aan verbonden.

� Instructie voor deelname Voor contact en reserveringen neemt u contact op EcoNexis. E-mail: [email protected] Website: http://econexishuis.nl/voor-wie/scholen/ Adres: Weteringkade 1 in Zwolle

VOORTGEZET ONDERWIJS Overall

35


LESPAKKETEN IVN [Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid]

Betekenisvol & belevend leren?… over water, ruimtelijke ordening, landschap, natuur, energie, klimaat, voedsel of duurzame ontwikkeling ? Dat kan ! Met de programma’s van IVN voor het primair onderwijs en VO.

Zo traint IVN, alleen al in de provincie Drenthe, 240 schoolteams op het gebied van natuur- en duurzaamheidseducatie middels het IVN scholennetwerk NME. Voor het voortgezet onderwijs kent IVN de beproefde werkwijze: Scholen voor Duurzaamheid. Leerlingen en docenten werken op een praktische en belevende manier aan de SLO kerndoelen. Zie voor meer informatie: www.scholenvoorduurzaamheid.nl De mogelijkheden zijn enorm! Interesse? Neem dan, vrijblijvend, contact op met: Mark Tuit, projectleider IVN Noord E-mail: [email protected] Telefoon: (06) 52 65 51 12 En informeer naar de mogelijkheden! Energiegenie

Deze educatieve website richt zich primair op kinderen van 10 tot en met 14 jaar (bovenbouw PO en onderbouw VO), die een project, spreekbeurt of werkstuk over (duurzame) energie willen maken. Nuon ontvangt geregeld aanvragen van scholen en scholieren voor informatie over energie. Om in die vraag te voorzien is deze website en bijbehorend materiaal in eerste instantie ontwikkeld. Nuon ziet daarnaast een belangrijke rol

weggelegd voor educatie over energie in de ontwikkeling naar een nieuw energielandschap. Het delen van informatie over energie, van bron tot gebruiker, is een belangrijk middel in de dialoog met onze samenleving over de dilemma’s waar we mee te maken hebben als het gaat om energieproductie en -levering.

Er is in het bijzonder aandacht gegeven aan het onderwerp energiebesparing omdat kinderen en jongvolwassenen een belangrijke rol spelen als het gaat om gedragsveranderingen die nodig zijn om bewuster met energie om te gaan. Dit past bij het streven van Nuon om samen met haar omgeving te blijven werken aan energiebesparing.

Bijkomend doel is interesse kweken onder scholieren voor de (energie)techniek en een opleiding in de techniek. Nuon is voor een deel een technisch bedrijf, via verschillende initiatieven ondersteunt Nuon daarom technische scholing en werkgelegenheid.

Meer informatie? http://energiegenie.nl/powered-by-nuon

36


Lesmateriaal Techniek, Talent en Energie Het programma Techniek, Talent en Energie bestaat uit spannende lessen voor leerlingen van groep 5 t/m 8. Per groep zijn er tien lessen die de kinderen in aanraking brengen met de verschillende aspecten van energie. Van energie in je lijf, stroomkringen, energie van de zon, magnetisme en duurzaam gebruik van energie, tot de manier waarop het energiedistributienetwerk in ons land is vormgegeven. Dit programma is ontwikkeld door de Hanzehogeschool Groningen. Meer informatie: http://www.techniektalentenergie.nl/ Lespakket Gasterra VO: Energie voor nu en later Boeken over energie downloaden http://www.gasterra.nl/kenniscentrum/boekenreeks-de-wereld-van-aardgas

Box Techniek & Wetenschap Dit is een doorlopende technieklijn voor de hele basisschool. Het helpt om techniek en wetenschap een plaats te geven binnen het onderwijsprogramma. Het is een kant-en-klaar pakket voor groep 7 en 8, inclusief duidelijke opdrachtkaarten.

Meer informatie: www.eduforce.nl

Krachtmeting -‐ de spanningzoekers van Enexis Krachtmeting is hét lespakket over energie, speciaal voor leerlingen van groep 7 en 8. Als docent in het verzorgingsgebied van Enexis kunt u het niet-digitale deel gratis bestellen. We wensen u een leerzame en vooral ook leuke les toe! Meer informatie? Website: http://www.krachtmeting.nu/ Greenpeace en het onderwijs Via deze zoekmachine kun je materialen vinden over schone energie, sterke bossen, levende oceanen, een gifvrije wereld en duurzame landbouw. Selecteer één of meer categorieën om passend lesmateriaal te vinden. Voor de meeste materialen heb je een docentenhandleiding nodig, die verkrijg je door je aan te melden voor de nieuwsbrief. Meer informatie? http://www.greenpeace.nl/getinvolved/docenten/

37


NME Energie Gemeenten en provincies hebben energie en klimaat hoog op de agenda staan. Natuur- en milieueducatie biedt veel mogelijkheden voor bewustwording en draagvlak.

Energie besparen Het energieverbruik van particulieren en organisaties moet omlaag. Natuur- en milieueducatie laat mensen zien en begrijpen dat het nodig is om energie te besparen. Dat heeft effect: weten is doen. Klimaat en duurzame energie Nederland wil in Europa een voortrekkersrol vervullen bij het opwekken van schone energie. Natuur- en milieueducatie laat mensen zien dat schone energie een noodzaak is. Ook leren zij wat ze zelf kunnen doen om duurzame energie te stimuleren.

Energietechniek en innovatie In de energiesector zijn veel innovaties nodig. Met natuur- en milieueducatie snijdt het mes aan twee kanten. Scholieren en studenten leren nieuwe energievormen kennen, overheden en bedrijven doen hun voordeel met frisse ideeën. NME heeft een aantal arrangementen met als thema Energie. Ook is er een brochure over Klimaat en Energie. Leerlijn Energie en klimaat educatie Deze leerlijn biedt handvatten om leerlingen kennis en competenties over de thema’s energie en klimaat gestructureerd aan te bieden. Meer informatie? Website: http://www.nmepodium.nl/Achtergrondinformatie-en-netwerken/Energie/Didactiek-en-educatieve-methoden

38


Lespakketten vanuit Fryslân te verkrijgen: -‐ Educatief materiaal van het Woudagemaal (gratis):

http://www.woudagemaal.nl/7498/educatie/

-‐ Via Wetterskip: Stripboekjes van Droppie (Stripboekjes over het werk van de waterschappen voor kinderen vanaf 8 jaar. U kunt deze gratis bestellen via telefoonnummer 058-2922364, of door een e-mail te sturen naar [email protected].)

-‐ Waterproefjes die je zelf in de klas kunt doen van Wetsus: http://www.wetsus.nl/education/wetsus-talent-program/basisonderwijs/wetsus-3-daagse/proefjes

-‐ Lespakketten en kisten Watertoolkit, verkrijgbaar via www.wetsus.nl

-‐ Lessen van Vitens: http://waterles.ditnet.nl/les/start

Links voor watereducatie:

www.watereducatie.nl landelijke website voor watereducatie http://www.watereducatie.nl/leermiddelen/search Groengelinkt op

watereducatie.nl: een zoekmachine met waterlessen en excursies. www.waterxplorelab.nl website voor onderbouw voortgezet onderwijs voor

Noord-Nederland. Veel lessen en excursies zijn ook geschikt voor de bovenbouw van het basisonderwijs.

www.wetterskipfryslan.nl algemene website van het waterschap in Friesland. www.droppiewater.nl www.hunzeenaas.nl/educatie/basisonderwijs/paling/Paginas/default.aspx

Ali P. – het prikkelende online spel over vismigratie.

39


LINKS

http://www.c3.nl/projecten/overzicht-projecten Stichting C3 promoot de chemie, de opleidingen en de beroepen in de chemie, life sciences en procestechniek onder jongeren.

http://www.betapuntnoord.nl/links/overzicht.html Bètapunt Noord wil kinderen en leerkrachten enthousiast maken voor techniek met als doel meer technisch personeel voor de toekomst.

http://www.betawerelden.nl/nu/water-energie-en-natuur/ Water, Energie & Natuur: Deze wereld vormt de schakel tussen de mens en de omgeving waarin hij leeft, onze aarde. Kijk bij NU hoe deze wereld in het nieuws is. Check STRAKS als je meer wilt weten over studeren in deze wereld en bekijk LATER om te zien wie er in deze wereld werken.

http://www.jet-net.nl/?pid=4&page=Home Jet-Net, het Jongeren en Technologie Netwerk Nederland, is een samenwerking tussen bedrijven, onderwijs en overheid. Doel is havo/vwo-leerlingen een reëel beeld te geven van bèta en technologie en hen te interesseren voor een bètatechnische vervolgopleiding.

http://www.scholenvoorduurzaamheid.nl/ Deelnemen aan projecten van Scholen voor Duurzaamheid betekent voor docenten en leerlingen op een praktische en belevende manier werken aan competenties en SLO-kerndoelen. Leerlingen leren met hoofd, hart en handen in de eigen omgeving.

http://groengelinkt.nl/over-groengelinkt Er is in Nederland een groot aanbod van natuur- en duurzaamheidseducatie. Dit is grofweg te verdelen in drie vormen: lespakketten, activiteiten en locaties. GroenGelinkt zorgt ervoor dat al het aanbod vindbaar wordt.

http://www.watt.nl/ Gratis les- en voorlichtingsmateriaal bestellen of downloaden, of kosteloos inschrijven voor de WATT? Excursieservice.

www.waterspaarders.nl Warm water verspillen is energie verspillen. En

energie verspillen is slecht voor onze aarde. Word daarom WaterSpaarder!

www.talentenkracht.nl TalentenKracht is een onderzoekprogramma van zeven universiteiten naar de talenten van kinderen (3-14 jaar) op het gebied van wetenschap en techniek. Het is opgezet om professionals en ouders de inzichten en instrumenten te geven voor deze talentontwikkeling.

40


http://www.talentenkijker.nl/ Talentenkijker geeft leerlingen uit groep 7 en 8 een beter én breder beeld van beroepen in Wetenschap en Techniek (W&T). Tijdens het project gaan jongens en meisjes op zoek naar hun talenten en maken zij kennis met beroepsbeoefenaars uit de wereld van W&T.

www.proefjes.nl Een site met heel veel verschillende leuke proefjes.

www.wknn.nl Het Wetenschapsknooppunt Noord-Nederland biedt inspirerende, talentontlokkende activiteiten aan het basisonderwijs.

www.ditdoeik.nl Dit is een beeldenbank met veel foto’s en filmpjes van vrouwen en mannen met beroepen in de bètawetenschap, techniek en ICT.

ec energy experiences 2014-2015

Documents

regio frysln

regio groningen

regio drenthe

de buurt

regio noord west

sciencecentrum de magneet

de jonge onderzoekers

universiteitsmuseum