INSTYTUT WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI

dr Dagmara Olczak-Dąbrowska

Efektywność i sprawność egzekucji świadczeń

pieniężnych. Opracowanie wyników badania ankietowego.

Warszawa 2014

Spis treści

Wstęp ......................................................................................................................... 1

1. Profil respondenta .................................................................................................. 3

2. Charakterystyka spraw prowadzonych przez respondentów .................................. 6

3. Przyczyny przewlekłości postępowań egzekucyjnych .......................................... 12

4. Przyczyny niskiej skuteczności egzekucji świadczeń pieniężnych ....................... 22

Podsumowanie ......................................................................................................... 29

Wstęp

W 2014 roku Instytut Wymiaru Sprawiedliwości w Warszawie, na zlecenie Ministra

Sprawiedliwości, prowadził badania poświęcone problemom egzekucji sądowej.

Dotyczyły one statusu ustrojowego komornika sądowego, środków zaskarżenia

w postępowania egzekucyjnym, przyczyn spadającej efektywności egzekucji

świadczeń pieniężnych oraz opłat egzekucyjnych. Ich celem była analiza

funkcjonowania systemu egzekucji sądowej w Polsce, zdiagnozowanie problemów

prawnych i społecznych, które ten system generuje, oraz przedstawienie propozycji

stosownych zmian legislacyjnych. Analiza tak istotnych dla środowiska komorników

sądowych zagadnień nie mogła odbywać się bez uwzględnienia opinii komorników

sądowych. W tym celu zostało przeprowadzono badanie ankietowe.

Badania tego typu należą do powszechnie wykorzystywanych w naukach

społecznych metod badawczych, są oparte na zbieraniu informacji od respondentów

przy użyciu wystandaryzowanego kwestionariusza. Przeprowadzenie ankiety online

Instytut Wymiaru Sprawiedliwości zlecił TNS Global Spółce z o.o. w Warszawie, która

specjalizuje się w tego typu badaniach. Kwestionariusz, w oparciu o który badanie

przeprowadzono, powstał w ramach prac, powołanego przez Ministra

Sprawiedliwości, Międzyresortowego Zespołu do Spraw Oceny Systemu Egzekucji

w Polsce. Był również przedmiotem konsultacji z przedstawicielami Krajowej Rady

Komorniczej. Postawiono w nim 41 pytań, wśród których można wyróżnić pytania (od

1 - 12) pozwalające określić profil respondentów, a w szczególności ich wiek

wykształcenie, płeć, siedzibę kancelarii i jej wielkość w znaczeniu liczby

zatrudnionych asesorów, aplikantów i innego personelu. Kolejna grupa pytań (13 -

23) dotyczyła rodzaju spraw egzekucyjnych prowadzonych przez respondentów,

a przede wszystkim wielkości rocznego wpływu, z wyróżnieniem spraw z kategorii

„Kms” i „Kmp”, liczby spraw wszczętych na podstawie tytułu wykonawczego

w postaci zaopatrzonego w klauzulę wykonalności nakazu zapłaty wydanego

w elektronicznym postępowaniu upominawczym, kategorii wierzycieli

wszczynających postępowanie egzekucyjne i dłużników, przeciwko którym te

postępowania są prowadzone. Następna grupa pytań (24 - 33, 38 - 39) odnosiła się

do czynników, które w założeniu mogą przyczyniać się do wydłużenia czasu trwania

postępowań egzekucyjnych, a mianowicie środków zaskarżenia wnoszonych w toku

2

egzekucji, zbiegów egzekucji sądowych prowadzonych przez różnych komorników

oraz zbiegów egzekucji sądowej i administracyjnej. Ostatni blok pytań (34-37 i 40-41)

dotyczył poziomu efektywności egzekucji i miał na celu ustalenie czynników, które

w opinii respondentów, spowodowały w ostatnich latach lawinowy wzrost liczby

spraw umorzonych z powodu bezskuteczności egzekucji. Poniżej zostaną

zaprezentowane wnioski, które wynikają z rozkładów odpowiedzi na poszczególne

pytania.

3

1. Profil respondenta

W badaniu wzięły udział 193 osoby, co stanowi 14 % ogólnej liczby komorników

sądowych działających w Polsce na koniec 2014 roku (1339). Najwięcej z apelacji

katowickiej (18%), warszawskiej (12%) i wrocławskiej (12%). 39% ankietowanych

zadeklarowało, że miasta, w których znajdują się siedziby ich kancelarii liczą od 20

tys. do 100 tys. mieszkańców, 20% osób wskazało, że liczba mieszkańców mieści

się w przedziale od 100 tys. do 300 tys. mieszkańców, a 19% zadeklarowało siedziby

kancelarii w miastach o liczbie ludności powyżej 500 tys. mieszkańców. Jeśli chodzi

o liczbę komorników działających w rewirze, który odpowiada właściwości miejscowej

sądu rejonowego, to największa grupa respondentów - licząca 37% wywodziła się

z sądów rejonowych, przy których działa od 2 do 5 komorników. 43% stanowiły

osoby w wieku między 30 a 40 rokiem życia, 27% między 40 a 50 rokiem życia. 82%

spośród ankietowanych deklarowało wykształcenie wyższe magisterskie prawnicze.

Odsetek respondentów prowadzących kancelarię najkrócej, tj. mniej niż 2 lata,

wyniósł 22%. Największa grupa osób, które wzięły udział w badaniu (28%),

zadeklarowała, że zawód komornika sądowego wykonuje dłużej niż 2 lata, lecz

krócej niż 5 lat. 25% ankietowanych należało do osób wykonujących tę profesję

dłużej niż 5 lat, ale krócej niż 10 lat. Stosunkowo duża grupa ankietowanych (20%)

podała, że kancelarię komorniczą prowadzi dłużej niż 15 lat.

Jeśli chodzi o liczbę zatrudnionych osób w poszczególnych kancelariach, to 38%

respondentów nie zatrudnia żadnego asesora komorniczego, a 36% tylko jednego,

45% ankietowanych nie zatrudnia żadnego aplikanta komorniczego, a 36% zatrudnia

jednego aplikanta. Jeśli chodzi o personel biurowy, to 63% ankietowanych

zadeklarowała, że zatrudnia inne osoby niż aplikant i asesor na podstawie umów

o pracę i umów cywilnoprawnych w liczbie od 2 do 10 osób.

Wielkość wpływu, jaki przyjęły w 2013 roku kancelarie komorników, którzy wzięli

udział w badaniu, była mniejsza niż 1000 spraw w przypadku 25% ankietowanych,

a w przypadku 54% mieściła się w przedziale od 1000 do 3000 spraw. Jedynie 12

spośród wszystkich respondentów (6 %) odnotowało w 2013 roku wpływ na poziomie

powyżej 10 tys. spraw.

4

Zestawienie przytoczonych danych pozwala na sformułowanie wniosku, że

w przeprowadzonym badaniu ankietowym najliczniej była reprezentowana

grupa małych i średnich kancelarii, w przypadku których roczny wpływ nie

przekraczał 3 tys. spraw (79% ankietowanych). Wśród respondentów

dominowały osoby z wyższym wykształceniem (82% ) w wieku od 30 do 50 lat

(70%), pełniące funkcje komorników sądowych nie dłużej niż 10 lat (75%).

63 % komorników spośród ankietowanych w ciągu 2 ostatnich lat było zmuszonych

z przyczyn ekonomicznych do redukcji zatrudnienia w swoich kancelariach. Rozkład

odpowiedzi na pytanie dotyczące ograniczenia zatrudnienia przedstawia wykres 12.

Wykres 43 przedstawia korelację pomiędzy wielkością kancelarii mierzoną rocznym

wpływem spraw a koniecznością redukcji zatrudnienia z przyczyn ekonomicznch.

Największy odsetek komorników, którzy zmuszeni byli w ciągu ostatnich dwóch lat

zmniejszyć zatrudnienie, dotyczy kancelarii, których roczny wpływ mieści się w

przedziale od 1000 do 3000 spraw (57%).

Wykres 12. Czy w ciągu ostatnich dwóch lat był Pan/Pani zmuszony z przyczyn ekonomicznych zredukować liczbę osób zatrudnionych w kancelarii?

5

Wykres 43. Liczba spraw, które wpłynęły do kancelarii w 2013 roku a przymus, z przyczyn ekonomicznych, do redukcji liczby osób zatrudnionych w kancelarii w ciągu ostatnich dwóch lat

Zestawienie powyższych danych wskazuje, że kancelarie małe i średnie,

funkcjonujące od kilku lat, zatrudniające po kilkanaście osób, borykają się

z problemami ekonomicznymi i to właśnie mogło stanowić potencjalną

przyczynę ich zainteresowania udziałem w badaniu ankietowym. Należy

wyjaśnić, że z danych statystycznych Ministerstwa Sprawiedliwości MS–Kom

23 za rok 2013 wynika, że kancelarie z wpływem do 2 tys. spraw rocznie

stanowiły 509 spośród 1236 funkcjonujących na koniec 2013 roku, tj. 41 %,

a kancelarii z wpływem od 2001 do 5000 spraw rocznie było 577 tj. 46 % ogółu.

Oznacza to, że dominująca wśród respondentów grupa stanowi próbę

reprezentatywną dla środowiska komorników, co pozwala na stwierdzenie, że

identyfikowane przez ankietowanych problemy mają charakter powszechny i są

udziałem zdecydowanej większości tego środowiska.

6

2. Charakterystyka spraw prowadzonych przez respondentów

Wykresy 13 - 23 przedstawiają rozkłady odpowiedzi na pytania dotyczące rodzajów

spraw egzekucyjnych prowadzonych przez respondentów pod kątem liczby spraw,

w których wierzyciel skorzystał z prawa wyboru komornika, charakterystyki

wierzycieli, praktyki stałej współpracy wierzycieli z danym komornikiem, rodzaju tytułu

wykonawczego stanowiącego podstawę egzekucji, liczby spraw rejestrowanych

w repertoriach „Kms” i „Kmp”.

Wykres 14 pokazuje zróżnicowanie respondentów pod względem struktury wpływu

spraw z wyróżnieniem tych, w których wierzyciel skorzystał z prawa wyboru

komornika i tych, w których właściwość komornika wyznaczały przepisy k.p.c. Analiza

rozkładu odpowiedzi na pytania dotyczące procentowego udziału pierwszego typu

spraw w ogólnym rocznym wpływie spraw do danej kancelarii prowadzi do wniosku,

że nie ma dominującej grupy respondentów prowadzących sprawy z wyboru bądź

tylko sprawy lokalne. 17% ankietowanych wskazało, że w 2013 roku nie prowadziło

żadnej sprawy z wyboru wierzyciela, 16%, że spraw takich było mniej niż 5%, a 8%,

że liczba tych spraw mieściła się w przedziale od 5 do 10% ogółu spraw.

Reasumując, liczba respondentów nieprowadzących wcale spraw z wyboru lub

prowadzących niewielką liczbę tych spraw wyniosła 41%. Na przeciwnym biegunie

należałoby umiejscowić ankietowanych obsługujących dużą liczbę spraw z wyboru,

wśród których 19% deklarowało, że spraw tych wpłynęło do ich kancelarii od 25% do

50%, 12% udział tych spraw określiło w przedziale od 50% do 75%, a 12% jako

liczbę przekraczającą 75% ogółu spraw. W sumie 43% respondentów, którzy wzięli

udział w badaniu, prowadzi dużą liczbę spraw z wyboru wierzyciela mieszczącą się

w przedziale od 25 do ponad 75%. Taki rozkład odpowiedzi wskazuje na

zróżnicowanie ankietowanych pod względem struktury wpływu, co nie

pozostaje bez znaczenia dla oceny odpowiedzi na kolejne pytania ankiety

dotyczące przyczyn spadającej efektywności egzekucji oraz przewlekłości

postępowań egzekucyjnych.

7

Wykres 14. Czy liczba spraw prowadzonych w Pana/Pani kancelarii w 2013 roku, w których wierzyciel skorzystał z prawa wyboru komornika stanowiła:

Wykres 17 obrazuje charakterystykę wierzycieli składających wnioski egzekucyjne

w kancelariach respondentów. Zdecydowanie przeważają wśród nich instytucje

finansowe (banki, fundusze sekurytyzacyjne, firmy windykacyjne i inne podmioty

zajmujące się obrotem wierzytelnościami). Odsetek respondentów, którzy

zadeklarowali przewagę tych podmiotów w grupie wierzycieli wyniósł 73%.

Stosunkowo mała liczba ankietowanych wskazała na Skarb Państwa, państwowe

osoby prawne (8%) jako wierzycieli wszczynających postępowania egzekucyjne.

8

Wykres 17. Czy wśród wierzycieli, na wniosek których egzekucję Pan/Pani prowadzi przeważają?

Wykres nr 16 oraz korelacje przedstawione na wykresach 44 i 45 miały na celu

ustalenie, czy praktyka stałej współpracy danego wierzyciela z wybranym

komornikiem dotyczy kancelarii o ustabilizowanej pozycji na rynku, czy też kancelarii

nowopowstałych. Rozkład odpowiedzi na pytanie nr 16 pokazuje, że wśród

ankietowanych 45% zadeklarowało, że spośród wierzycieli korzystających z prawa

wyboru komornika nie ma takich, którzy często kierują wnioski o wszczęcie egzekucji

do ich kancelarii. Odsetek ankietowanych, którzy pozytywnie odpowiedzieli na to

pytanie wyniósł 55%. Wykres nr 44 przedstawia korelację między stażem

prowadzenia kancelarii a praktyką stałej współpracy danego wierzyciela z wybranym

komornikiem. W grupie 55% ankietowanych, którzy odpowiedzieli pozytywnie na

pytanie nr 16 przeważali komornicy ze stażem od 2 do 5 lat stanowiący 34%

respondentów. 26% ankietowanych wywodziła się z grupy ze stażem prowadzenia

kancelarii poniżej 2 lat, a 25% z grupy w przedziale od 5 do 10 lat. Stosunkowo małą

grupę stanowili komornicy ze stażem ponad 15 lat na stanowisku komornika

sądowego, tj. 12%. Taki rozkład odpowiedzi prowadzi do wniosku, że decyzja

wierzyciela o ponownym wyborze tego samego komornika dotyczy przede

wszystkim komorników ze stażem krótszym niż 10 lat, co może być

argumentem przemawiającym za większą konkurencyjnością komorników

9

funkcjonujących od kilku lat, którzy starają się zbudować własną renomę na

rynku.

Wykres nr 44. Staż prowadzenia kancelarii a praktyka stałej współpracy niektórych wierzycieli z wybranym komornikiem

Wykres 18 przedstawia rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczące liczby spraw,

w których po uprzednio umorzonej bezskutecznej egzekucji wierzyciel złożył wniosek

o ponowne jej wszczęcie. 37% ankietowanych zadeklarowało, że liczba tego typu

spraw w prowadzonych przez nich kancelariach wynosiła mniej niż 10% ogółu spraw.

44% wskazało, że stanowi ona od 10% do 25% ogółu spraw, 15% liczbę tych spraw

sytuowało w przedziale od 25% do 50% spraw, a 5% zadeklarowało, że ponownie

wszczynane egzekucje stanowią ponad 50% ogółu spraw prowadzonych w ich

kancelariach. Na podstawie powyższych wyników można stwierdzić, że

wielokrotne wszczynanie egzekucji umarzanych uprzednio z powodu

bezskuteczności ma charakter powszechny.

10

Wykres 18. Czy liczba spraw, w których skierowany do Pana/Pani kancelarii wniosek o wszczęcie egzekucji był kolejnym wnioskiem wierzyciela po uprzednio umorzonej bezskutecznej egzekucji, wyniosła:

Wykres 22 przedstawia rozkład odpowiedzi na pytanie 22 z ankiety dotyczące liczby

spraw egzekucyjnych, w których podstawą egzekucji był prawomocny nakaz zapłaty

wydany w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Zdecydowana większość

ankietowanych wskazała, że odsetek wierzytelności egzekwowanych na

podstawie tego rodzaju tytułu wykonawczego stanowi znaczącą liczbę spraw,

jakie prowadzone są w ich kancelariach. 12 % respondentów zadeklarowało, że

stanowią one ponad 50% ogółu spraw, 30%, że liczba tych spraw mieści się w

przedziale od 25% - 50% ogółu spraw, 33% wskazało na przedział od 10 do 25%

spraw.

Zestawienie wykresu 17 wskazującego na przewagę wśród wierzycieli

respondentów instytucji finansowych i wykresu 22 obrazującego istotny udział

elektronicznego nakazu zapłaty w puli tytułów wykonawczych kierowanych do

egzekucji prowadzi do wniosku, że znaczący wzrost spraw egzekucyjnych

związany jest z rozwojem usług w zakresie obrotu wierzytelnościami oraz

ułatwieniami dla wierzycieli w dochodzeniu roszczeń w postaci elektronicznego

postępowania upominawczego. Taki wniosek potwierdza także raport z badań

11

aktowych prowadzonych w Instytucie Wymiaru Sprawiedliwości w 2014 roku

poświęcony przyczynom niskiej efektywności egzekucji świadczeń

pieniężnych. Na znaczący odsetek spraw, w których wierzycielami są fundusze

sekurytyzacyjne, wskazuje także rozkład odpowiedzi przedstawiony na wykresie 23.

Wykres 23. Czy liczba spraw wszczętych w Pana/Pani kancelarii w 2013 roku przez fundusze sekurytyzacyjne oraz inne podmioty zajmujące się obrotem wierzytelnościami wynosiła:

12

3. Przyczyny przewlekłości postępowań egzekucyjnych

Wykres 24 przedstawia rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczące częstotliwości

wnoszenia skarg na czynności komornika w prowadzonych przez respondentów

postępowaniach egzekucyjnych. 69 % ankietowanych zadeklarowało, że strony

korzystają z tego środka zaskarżenia w mniej niż 1% prowadzonych przez nich

postępowań.

Wykres 24. W ilu sprawach egzekucyjnych, które toczyły się w 2013 roku w Pana/Pani kancelarii wniesiono skargę na czynności komornika (art. 767 k.p.c.)?

Rozkład odpowiedzi na pytanie 25 dotyczące stosowania środków nadzoru

judykacyjnego przez sąd na podstawie art. 759 § 2 k.p.c. w postaci zarządzeń

zmierzających do zapewnienia należytego wykonania egzekucji wskazuje na bardzo

rzadkie, a wręcz sporadyczne korzystanie przez sąd z tego rodzaju instrumentu

nadzorczego. 62 % respondentów zadeklarowało, że nie było wśród prowadzonych

przez nich spraw w 2013 roku ani jednej sprawy, w której sąd wydałby tego rodzaju

zarządzenia. 36 % wskazało, że miało to miejsce w mniej niż 1 % ogółu spraw.

Do rzadkości należy również zawieszenie postępowania egzekucyjnego przez sąd

do czasu rozpoznania skargi na czynności komornika (wykres 26). 51%

13

ankietowanych wskazało, że nie miało to miejsca w żadnej sprawie przez nich

prowadzonej, w której wniesiono skargę, a 43% zadeklarowało, że zawieszenie

postępowania egzekucyjnego dotyczyło mniej niż 10% spraw egzekucyjnych,

w których wniesiono skargi.

Powyższe dane wskazują na stosunkowo małą liczbę spraw egzekucyjnych,

które z inicjatywy stron postępowania egzekucyjnego albo na skutek działania

sądu z urzędu, objęte są nadzorem judykacyjnym.

Wykres 25. W ilu sprawach egzekucyjnych, które toczyły się w 2013 roku w Pana/Pani kancelarii sąd z urzędu wydał zarządzenia zmierzające do zapewnienia należytego wykonania egzekucji?

Wykresy 27 i 28 odnoszą się do czasu trwania postępowań sądowych

zainicjowanych skargą strony na czynności komornika. Pierwszy z nich dotyczy

skarg rozpoznawanych przez sąd, przy którym działa komornik, natomiast drugi

przez sąd właściwy według ogólnych zasad w przypadku skorzystania przez

wierzyciela z prawa wyboru komornika. Rozkłady odpowiedzi na pytania 27 i 28

prowadzą do wniosku, że szybciej skargi rozpoznawane są przez sądy, przy których

działają komornicy. Odsetek ankietowanych, którzy zadeklarowali czas rozpoznania

skargi poniżej miesiąca, a następnie od 2 do 4 miesięcy, jest wyższy w przypadku

sądów, przy których działają komornicy niż sądów właściwości ogólnej. Jest on

natomiast wyższy dla czasu rozpoznania skargi w przedziale od 4 do 6 miesięcy

14

i powyżej 6 miesięcy w przypadku sądu właściwego według ogólnych zasad

w przypadku skorzystania przez wierzyciela z prawa wyboru komornika.

Wykres 27. Ile średnio trwa rozpoznanie skargi na czynności komornika (art. 767 k.p.c.) przez sąd, przy którym Pan/Pani komornik działa?

Wykres 28. Ile średnio trwa rozpoznanie skargi na czynności komornika (art. 767 k.p.c.) przez sąd, właściwy według ogólnych zasad w przypadku skorzystania przez wierzyciela z prawa wyboru komornika?

15

Wykres 49 pokazuje korelację między czasem trwania postępowania sądowego

w przedmiocie skargi na czynności komornika a apelacją, z której wywodzili się

respondenci udzielający odpowiedzi na pytanie nr 27. Najwięcej spośród tych, którzy

wskazali, że postępowanie to trwa ponad 6 miesięcy wywodziło się z apelacji

warszawskiej (28%). Wykres 47 pokazuje korelację miedzy najkrótszym czasem

trwania postępowania sądowego (poniżej miesiąca) a apelacją, z której obszaru

pochodzili respondenci. 24% ankietowanych pochodziło z apelacji katowickiej i tyle

samo z apelacji lubelskiej.

Wykresy 29 i 30 dotyczą wpływu na czas trwania egzekucji świadczeń pieniężnych

zbiegów egzekucji sądowej i administracyjnej (art. 773 k.p.c.). Tylko 5%

ankietowanych odpowiedziało, że czas trwania postępowania sądowego

w przedmiocie zbiegu tych egzekucji wynosi mniej niż miesiąc. 39%

zadeklarowało, że mieści się on w przedziale od 2 do 4 miesięcy, 24% w przedziale

od 4 do 6 miesięcy, a 13% wskazało czas powyżej 6 miesięcy.

Wykres 30. Ile średnio trwa postępowanie sądowe w przedmiocie zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej (art. 773 k.p.c.)?

16

Wykres 31 przedstawia rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczące zbiegu egzekucji

sądowych prowadzonych przez różnych komorników przeciwko temu samemu

dłużnikowi. Z obserwacji praktyki, jak i wymiany poglądów z przedstawicielami

Krajowej Rady Komorniczej podczas prac Międzyresortowego Zespołu do Spraw

Oceny Systemu Egzekucji w Polsce wynika, że do przewlekłości egzekucji dochodzi

na etapie przekazania akt komornikowi właściwemu po wydaniu postanowienia

o przekazaniu sprawy przez komornika, który zgodnie z art. 7731 k.p.c. uznał się za

niewłaściwego do dalszego jej prowadzenia.

46% respondentów wskazało, że oczekuje od miesiąca do 3 miesięcy na przesłanie

akt przez komornika, który stwierdził swoją niewłaściwość, rozstrzygając zbieg

egzekucji sądowych, aż 38% zadeklarowało, że trwa to od 3 -6 miesięcy.

Sprawne i szybkie rozstrzygnięcie zbiegu egzekucji ma istotne znaczenie dla jej

dalszego toku. Należy wziąć pod uwagę, że komornik, który wydał postanowienie

o przekazaniu sprawy, nie podejmuje już kolejnych czynności egzekucyjnych

w sprawie z uwagi na skuteczność postanowienia o przekazaniu z chwilą podpisania

jego sentencji (art. 360 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.). Z kolei komornik, któremu

sprawa została przekazana, nie może kontynuować egzekucji, nie dysponując aktami

egzekucyjnymi, a w szczególności tytułem wykonawczym. W tej sytuacji zwlekanie

z przekazaniem akt komornikowi właściwemu prowadzi do okresów nieuzasadnionej

bezczynności w postępowaniu egzekucyjnym i może skutkować stwierdzeniem

przewlekłości postępowania w trybie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na

naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym

prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez

nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843).

17

Wykres 31. Ile średnio trwa oczekiwanie na przesłanie akt przez innego komornika w przypadku zbiegu egzekucji sądowych od daty wydania przez tego komornika postanowienia o przekazaniu sprawy?

W pytaniu 33 podano 9 przykładowych czynników, które mogą przyczyniać się do

wydłużenia czasu trwania postępowania egzekucyjnego. Najwięcej spośród

ankietowanych (31%) jako czynnik najistotniejszy wskazało zbiegi egzekucji

sądowych. 22% respondentów wymieniło trudności w ustaleniu majątku dłużnika

podlegającego egzekucji, 17% zbiegi egzekucji sądowej i administracyjnej, 11%

skargi na czynności komornika, a 9% ankietowanych brak stosownych wniosków ze

strony wierzyciela. Wykres 53 pokazuje, jak odpowiadali ankietowani prowadzący

małe, średni i duże kancelarie, a wykres 54 jak rozkładały się odpowiedzi

komorników legitymujących się odpowiednim stażem w zawodzie.

Wykres 38 przedstawia rozkład odpowiedzi na pytania o przyczyny wydłużenia czasu

trwania egzekucji z nieruchomości. Ponad połowa respondentów (55%) wskazała

na przewlekłości na etapie postępowania prowadzonego przez sąd, a połowa

z nich przyczyn tych upatruje w braku wniosków wierzyciela co do podjęcia

kolejnych czynności w egzekucji z nieruchomości.

18

Wykres 33. Który z poniżej wymienionych czynników ma zdaniem Pana/Pani największy wpływ na wydłużenie czasu trwania postępowania egzekucyjnego:

Wykres 53. Liczba spraw, które wpłynęły do kancelarii w 2013 roku a czynniki, które mają największy wpływ na wydłużenie czasu trwania postępowania egzekucyjnego

19

Wykres 54. Staż prowadzenia kancelarii a czynniki, które mają największy wpływ na wydłużenie czasu trwania postępowania egzekucyjnego

W pytaniu 39 zwrócono się do ankietowanych o wskazanie, który z wymienionych

czynników w największym stopniu przyczyniłby się do skrócenia czasu trwania

postępowań egzekucyjnych. Największy odsetek respondentów (42 %) wskazał

wprowadzenie właściwości wyłącznej komornika w sprawach egzekucyjnych.

34% wymieniło przyspieszenie postępowań sądowych w przedmiocie skarg na

czynności komornika oraz zbiegów egzekucji sądowej i administracyjnej, a

20% ograniczenie czynności komornika, które mogą być zaskarżone skargą.

Analiza odpowiedzi udzielonych na pytania: 31, 33 i 39 prowadzi do wniosku, że

negatywną konsekwencją przyznanego wierzycielowi w art. 8 ust. 5 ustawy

o komornikach sądowych i egzekucji prawa wyboru komornika są zbiegi egzekucji

sądowych prowadzonych przez różnych komorników działających z wyboru

wierzycieli stanowiące główny powód przewlekłości postępowań egzekucyjnych.

20

Wykres 39. Czy do skrócenia czasu trwania postępowań egzekucyjnych w największym stopniu przyczyniłoby się:

Wykresy 56 i 58 pokazują, którzy spośród ankietowanych wprowadzenie właściwości

wyłącznej komornika uznali za czynnik, jaki w największym stopniu przyczyniłby się

do skrócenia czasu trwania postępowań egzekucyjnych. Wykres 58 pokazuje

korelację z uwzględnieniem wieku respondentów, a wykres 56 z uwzględnieniem

wielkości prowadzonych przez nich kancelarii mierzonej wielkością rocznego wpływu

spraw. Należy podkreślić, że w tej ostatniej grupie największy odsetek

ankietowanych (61%) opowiadający się za wprowadzeniem właściwości

wyłącznej to komornicy prowadzący kancelarię przyjmujące rocznie wpływ od

1000 do 3000 spraw egzekucyjnych, a więc grupa, którą można uznać za

dominującą w środowisku komorników sądowych, która osiąga najwyższe

wskaźniki skuteczności egzekucji świadczeń pieniężnych.

21

Wykres 56. Liczba spraw, które wpłynęły do kancelarii w 2013 roku a wprowadzenie właściwości wyłącznej komornika w sprawach egzekucyjnych jako czynnik mający największy wpływ na skrócenie czasu trwania postępowań egzekucyjnych

Wykres 58. Wiek respondenta a wprowadzenie właściwości wyłącznej komornika w sprawach egzekucyjnych jako czynnik mający największy wpływ na skrócenie czasu trwania postępowań egzekucyjnych

22

4. Przyczyny niskiej skuteczności egzekucji świadczeń pieniężnych

Wykres 37 przedstawia rozkład odpowiedzi na pytanie o skuteczność egzekucji

świadczeń pieniężnych. Na pytanie o liczbę spraw zakończonych w 2013 roku

wyegzekwowaniem świadczenia w całości 50% ankietowanych wskazało przedział

od 10% do 25% ogółu spraw, a 41% przedział od 25% do 50% spraw. Średnia

skuteczność jest wyższa niż wynikająca z danych Ministerstwa Sprawiedliwości na

podstawie sprawozdań MS-Kom 23, co wynika z przewagi respondentów

reprezentujących kancelarie z wpływem do 3 tys. spraw rocznie, które charakteryzują

się najwyższym wskaźnikiem skuteczności egzekucji.

Jedną z możliwych przyczyn bezskuteczności egzekucji jest ograniczona liczba

sposobów egzekucji wskazanych przez wierzyciela, którymi komornik jest związany.

Wykres 35 dotyczy liczny spraw umorzonych z tego powodu. Największy odsetek

respondentów (41%) wskazał, że ta przyczyna bezskuteczności egzekucji

dotyczy mniej niż 5% umorzonych spraw egzekucyjnych. Jedynie 14%

zadeklarowało, że dotyczy to ponad 25% prowadzonych przez nich spraw. Wykres

55 pokazuje korelację między wielkością kancelarii (wielkość wpływu) a procentem

spraw, w których przyczyną umorzenia egzekucji była jej bezskuteczność wynikająca

z ograniczonej liczby sposobów egzekucji wskazanych przez wierzyciela.

23

Wykres 55. Liczba spraw, które wpłynęły do kancelarii w 2013 roku a procent umorzeń z powodu bezskuteczności egzekucji, które były wynikiem braku wniosków wierzyciela w zakresie możliwych sposobów egzekucji

W kolejnym pytaniu zapytano ankietowanych co najbardziej przyczyniłoby się do

zwiększenie efektywności egzekucji świadczeń pieniężnych. Spośród kilku

wskazanych potencjalnych czynników, które mogą wpływać na wzrost skuteczności

egzekucji, największy odsetek respondentów (78%) wskazał zmniejszenie kwot

wolnych od potrąceń w egzekucji z rachunku bankowego i w egzekucji

z wynagrodzenia za pracę.

Należy wyjaśnić, że w obecnym stanie prawnym kwoty wolne od zajęcia w celu

zabezpieczenia minimum egzystencji dłużnika funkcjonują w ramach kilku sposobów

egzekucji także stosowanych równolegle, tj. w egzekucji z rachunku bankowego (art.

54 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz. U. 2012, poz. 1376

ze zm., dalej jako prawo bankowe), wynagrodzenia za pracę (art. 871 k.p.),

świadczeń emerytalno-rentowych (art. 140 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.

o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Dz. U. 2013, poz.

1440 ze zm.).

Według art. 54 ust. 1 prawa bankowego środki pieniężne znajdujące się na

rachunkach oszczędnościowych, rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz

na rachunkach terminowych lokat oszczędnościowych jednej osoby, niezależnie od

24

liczby zawartych umów, są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub

administracyjnego tytułu wykonawczego do wysokości trzykrotnego przeciętnego

miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłat nagród

z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za okres

bezpośrednio poprzedzający dzień wystawienia tytułu wykonawczego. W doktrynie

wyjaśnia się, że ustanowiony w przytoczonym przepisie przywilej egzekucyjny ma

zastosowanie tylko raz w ramach konkretnego zajęcia egzekucyjnego, ma zatem

charakter jednorazowy, nie zaś odnawialny. Kwota pozostaje niezmienna aż do

zwolnienia rachunku spod zajęcia i jest limitem nieodnawialnym. Jeżeli zajęcie trwa,

a uprawniony po jego dokonaniu zadysponował kwotą wolną od egzekucji, to

dokonanie następnie wpłat na ten rachunek powoduje, że cała wpłacona kwota

objęta jest już skutkami zajęcia. Jeżeli jednak w chwili zajęcia na rachunku nie było

środków albo stan środków był niższy od kwoty zwolnienia, dłużnik (posiadacz

rachunku) ma prawo do zatrzymania bądź uzupełnienia kwoty przywileju z kolejnych

wpływów na rachunek. Użyty w art. 54 ust. 1 prawa bankowego zwrot „niezależnie od

liczby zawartych umów" należy rozumieć jako ograniczenie kwoty wolnej od zajęcia

niezależnie od tego, ile rachunków oszczędnościowych dana osoba posiada

w jednym banku lub w wielu bankach. Lokowanie wkładów oszczędnościowych na

wielu rachunkach oszczędnościowych (ich rozpraszanie) nie poprawia zatem sytuacji

ich posiadacza w kontekście przywileju egzekucyjnego uregulowanego w tym

przepisie (tak też D. Rogoń [w:] Prawo bankowe. Komentarz. pod red. F. Zolla,

Zakamycze 2005, Lex/el Komentarz do art. 54).

Najwięcej kontrowersji wzbudza sytuacja, w której kwota wolna od potrąceń

w egzekucji z wynagrodzenia za pracę albo świadczenia emerytalno-rentowego

przelana na rachunek bankowy dłużnika, zostaje zajęta w ramach egzekucji

z rachunku bankowego po wykorzystaniu kwoty wolnej od zajęcia przewidzianej dla

tego sposobu egzekucji. Problem ten pojawia się także w orzecznictwie sądów

powszechnych w sprawach dotyczących odpowiedzialności odszkodowawczej

komornika. Jednolicie przyjmuje się, że w takiej sytuacji działanie komornika nie jest

bezprawne. Przedmiotem egzekucji z rachunku bankowego jest bowiem

wierzytelność, jaka przysługuje posiadaczowi rachunku wobec banku i bez znaczenia

pozostaje źródło pochodzenia wpłaconych na ten rachunek środków pieniężnych.

Umowa rachunku bankowego regulowana treścią art. 725-733 k.c. rodzi po stronie

25

banku względem posiadacza rachunku obowiązek przyjmowania i przechowywania

środków pieniężnych posiadacza rachunku oraz przeprowadzenia na jego zlecenie

rozliczeń pieniężnych. Bank może obracać czasowo wolnymi środkami pieniężnymi

zgromadzonymi na rachunku z obowiązkiem ich zwrotu w całości lub w części,

zasadniczo na każde żądanie uprawnionego posiadacza rachunku (art. 726 k.c.).

Regulacja umowy rachunku bankowego wskazuje, że mamy tutaj do czynienia nie z

kwestią własności środków pieniężnych lecz z prawem posiadacza do żądania

zwrotu środków pieniężnych w takiej samej ilości jak zgromadzone oraz

zrealizowania na jego żądanie rozliczeń bezgotówkowych. Posiadaczowi przysługuje

konkretna wierzytelność do środków zgromadzonych na jego rachunku, obejmująca

abstrakcyjne jednostki pieniężne. W przypadku skierowania egzekucji do rachunku

bankowego nie same środki pieniężne wprost, ale ta wierzytelność posiadacza

rachunku podlega zajęciu, co oznacza, że w uprawnienia posiadacza rachunku

wchodzi egzekwujący wierzyciel, który na skutek zajęcia wierzytelności uzyskuje

możliwość wykonywania uprawnień przysługujących posiadaczowi rachunku

bankowego (art. 888 w zw. z art. 893 k.p.c.). Równocześnie wypłaty z rachunku nie

mogą być dokonywane bez zgody organu egzekucyjnego do wysokości zajętej

wierzytelności, podlegają przekazaniu na pokrycie należności dłużnika (art. 889 pkt 1

k.p.c.), co oznacza, że uprawnienia posiadacza rachunku podlegają w tym zakresie

ograniczeniom (tak też Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 27 września 2007

r., V ACa 359/07, Biul.SAKa 2008/1/23 oraz Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku

z dnia 3 października 2014 r. I ACa 409/14, niepubl.). W konsekwencji w obecnym

stanie prawnym dopuszczalne jest prowadzenie egzekucji z wierzytelności

posiadacza rachunku bankowego, niezależnie od zdarzenia faktycznego lub

prawnego, które legło u podstaw przelewu określonych środków pieniężnych na

rachunek bankowy. W tej sytuacji nawet wolna od potrąceń część zajętego

świadczenia emerytalno-rentowego lub wynagrodzenia za pracę po przelaniu na

rachunek bankowy dłużnika podlega egzekucji.

W praktyce komornicy zwalniają spod zajęcia kwoty przelewane na rachunek

bankowy dłużnika, a pochodzące z sum wolnych od potrąceń w ramach innych

sposób egzekucji albo stanowiące świadczenia niepodlegające egzekucji na

podstawie art. 831 k.p.c. po udokumentowaniu przez dłużnika źródła pochodzenia

tych środków. Przybiera to postać postanowienia o umorzeniu egzekucji z rachunku

26

bankowego w zakresie konkretnego świadczenia przelewanego na ten rachunek.

Nierzadko jednak takie działania komorników są przedmiotem skarg wnoszonych

przez wierzycieli, w szczególności zajmujących się w skali masowej egzekwowaniem

nabytych wierzytelności. Zarzucają oni naruszenie przepisów warunkujących

umorzenie postępowania egzekucyjnego od wniosku wierzyciela (art. 825 pkt 1

k.p.c.).

O doniosłości przedstawionego problemu dla praktyki sądowej świadczy pytanie

prawne skierowane do Sądu Najwyższego, w którym Sąd Okręgowy w Radomiu

przedstawił do rozstrzygnięcia problem, czy zajęcie wierzytelności z rachunku

bankowego dokonane przez organ egzekucyjny w trybie art. 889 § 1 k.p.c. jest

skuteczne w odniesieniu do zgromadzonych na tym rachunku środków

niepodlegających egzekucji z mocy art. 831 § 1 pkt 2a k.p.c. Wyjaśniając wątpliwości

na tle wykładni przytoczonych przepisów, Sąd ten wskazał na różnice pomiędzy

zwolnieniem spod zajęcia na podstawie art. 54 ust. 1 prawa bankowego

i zwolnieniem spod egzekucji (art. 831 k.p.c.). W tym pierwszym przypadku podjęcie

przez posiadacza środków z rachunku nie wyłącza następnie ich zajęcia przez

komornika na zasadach egzekucji z ruchomości. Zdaniem Sądu Okręgowego

w Radomiu przewidziane w art. 831 § 1 pkt 2a k.p.c. wyłączenie spod egzekucji

powinno odnosić szerszy skutek niż wyłączenie spod zajęcia. Wyłączenie spod

egzekucji nie zawęża wyłączeń do określonych sposobów egzekucji. Zakaz

prowadzenia egzekucji (art. 831 § 1 pkt 2a i § 2 k.p.c.) obejmuje też rachunek

bankowy dłużnika, na który te środki zostały wpłacone. Ograniczenie to jest szersze

niż uregulowanie ujęte w art. 889 i 890 k.p.c. Dotyczy ono niedopuszczalności

prowadzenia egzekucji, która byłaby skierowana do jakichkolwiek składników

majątku dłużnika wskazanych w art. 831 § 1 pkt 2a i § 2 k.p.c. bez względu na

sposób egzekucji. Na to wpływa również okoliczność, że wypłata środków należnych

z tytułu dofinansowania i obrót tymi środkami są możliwe jedynie przez rachunki

bankowe dłużnika.

W uchwale podjętej 26 lutego 2015 roku (III CZP 104/14, www.sn.pl) Sąd Najwyższy

przyjął, że zajęcie rachunku bankowego nie może obejmować środków, o których

mowa w art. 831 § 1 pkt 2a k.p.c., chyba że egzekwowana wierzytelność powstała

w związku z realizacją projektu, na który te środki były przeznaczone. Powyższe

stanowisko ma doniosłe znaczenie dla praktyki i powinno znaleźć zastosowanie do

27

wszystkich świadczeń wskazanych w art. 831 k.p.c., które nie podlegają egzekucji.

Należy zwrócić uwagę, że zakłada ono potrzebę dokonania przez dłużnika zajętej

wierzytelności (bank) analizy źródeł pochodzenia środków wpłacanych na rachunek

bankowy dłużnika tak, aby nie doszło do zajęcia świadczeń objętych wyłączeniem

spod egzekucji na podstawie art. 831 k.p.c.

Zasygnalizowane problemy dotyczące przywilejów egzekucyjnych w poszczególnych

sposobach egzekucji, a w szczególności ich zbiegu w sytuacji równoległego

stosowania kilku sposobów, w ramach których przewidziano kwoty wolne od zajęcia,

jak i stanowisko komorników, którzy wzięli udział w ankiecie, uzasadniają podjęcie

prac legislacyjnych mających na celu kompleksowe uregulowanie tego zagadnienia.

Wykres 40. Czy do zwiększenia efektywności egzekucji sądowej najbardziej przyczyniłoby się:

28

Wykres 59. Liczba spraw, które wpłynęły do kancelarii w 2013 roku a odstąpienie od zasady związania organu egzekucyjnego wnioskiem wierzyciela w zakresie wskazanych w nim sposobów egzekucji jako czynnik najbardziej przyczyniający się do zwiększenia efektywności egzekucji sądowej

29

Podsumowanie

5.1. W przeprowadzonym badaniu ankietowym najliczniej była

reprezentowana grupa małych i średnich kancelarii, w przypadku

których roczny wpływ nie przekraczał 3 tys. spraw (79%

ankietowanych). Wśród respondentów dominowały osoby z wyższym

wykształceniem (82%) w wieku od 30 do 50 lat (70%), pełniące funkcje

komorników sądowych nie dłużej niż 10 lat (75%). 63% komorników

spośród ankietowanych w ciągu 2 ostatnich lat było zmuszonych

z przyczyn ekonomicznych do redukcji zatrudnienia w swoich

kancelariach. Największy odsetek komorników, którzy zmuszeni byli

w ciągu ostatnich dwóch lat zmniejszyć zatrudnienie, dotyczy

kancelarii, których roczny wpływ mieści się w przedziale od 1000 do

3 000 spraw (57%). Zestawienie powyższych danych wskazuje, że

kancelarie małe i średnie, funkcjonujące od kilku lat, zatrudniające po

kilkanaście osób, borykają się z problemami ekonomicznymi i to

właśnie mogło stanowić potencjalną przyczynę ich zainteresowania

udziałem w badaniu ankietowym. Należy wyjaśnić, że z danych

statystycznych Ministerstwa Sprawiedliwości MS-Kom 23 za rok 2013

wynika, że kancelarie z wpływem do 2 tys. spraw rocznie stanowiły 509

spośród 1236 funkcjonujących na koniec 2013 roku, tj. 41%,

a kancelarii z wpływem od 2001 do 5000 spraw rocznie było 577, tj.

46% ogółu. Oznacza to, że dominująca wśród respondentów grupa

stanowi próbę reprezentatywną dla środowiska komorników, co

pozwala na stwierdzenie, że identyfikowane przez ankietowanych

problemy mają charakter powszechny i są udziałem zdecydowanej

większości tego środowiska.

5.2. Uzyskane na podstawie ankiety wyniki w zakresie pytań dotyczących

charakteru spraw egzekucyjnych prowadzonych przez respondentów,

a w szczególności rodzaju tytułu wykonawczego stanowiącego

podstawę egzekucji, charakterystyki wierzycieli egzekwujących oraz

dłużników pozwalają na sformułowanie następujących wniosków. Po

30

pierwsze, w puli wierzytelności skierowanych do egzekucji znaczącą

liczbę stanowią świadczenia pieniężne egzekwowane na podstawie

zaopatrzonego w klauzulę wykonalności elektronicznego nakazu

zapłaty. Po drugie, dominującą grupą wierzycieli są instytucje

finansowe, a w grupie dłużników przeważają osoby fizyczne, co

pozwala na postawienie tezy, że znaczący wzrost spraw egzekucyjnych

związany jest z rozwojem usług w zakresie obrotu wierzytelnościami

oraz ułatwieniami dla wierzycieli w dochodzeniu roszczeń w postaci

elektronicznego postępowania upominawczego. Taki wniosek

potwierdza także raport z badań aktowych prowadzonych w Instytucie

Wymiaru Sprawiedliwości w 2014 roku poświęcony przyczynom niskiej

efektywności egzekucji świadczeń pieniężnych (por. A. Antkiewicz,

K. Kazimierczak, Z. Woźniak „Przyczyny niskiej skuteczności egzekucji

sądowej w Polsce” Instytut Wymiaru Sprawiedliwości 2014).

5.3. Rozkład odpowiedzi na pytania dotyczące częstotliwości stosowania

przez sąd instrumentów nadzoru judykacyjnego nad działalnością

komorników sądów wskazuje na stosunkowo małą liczbę spraw

o egzekucję świadczeń pieniężnych, które z inicjatywy stron

postępowania egzekucyjnego albo na skutek działania sądu z urzędu,

objęte są takim nadzorem. O małej efektywności nadzoru

judykacyjnego świadczy także przeciętny czas trwania postępowania

sądowego zainicjowanego skargą na czynności komornika. 55%

ankietowanych wskazało, że rozpoznanie skargi na czynności

komornika przez sąd, przy którym działa komornika trwa od 2 do 6

miesięcy, a 63% respondentów taki czas trwania postępowania podało

w przypadku sądu właściwego według ogólnych zasad, jeżeli wierzyciel

skorzystał z prawa wyboru komornika. Takie dane wskazują, że skarga

na czynności komornika może na kilka miesięcy zablokować

postępowanie egzekucyjne, co potwierdza rozkład odpowiedzi na

pytanie 39, w którym przyspieszenie postępowań sądowych

w przedmiocie skargi na czynności komornika zostało wymienione jako

drugi w kolejności czynnik, który mógłby przyczynić się do usprawnienia

egzekucji świadczeń pieniężnych. Z drugiej strony w sytuacjach, kiedy

31

konieczna jest szybka interwencja sądu, ten środek zaskarżenia nie

zdaje egzaminu, ponieważ przed podjęciem decyzji o zawieszeniu

postępowania egzekucyjnego od skarżącego wymaga się uiszczenia

opłaty od skargi oraz dopełnienia wymagań formalnych (art. 767 § 3

k.p.c.), które nie są zrozumiałe dla stron w większości

niereprezentowanych przez zawodowych pełnomocników. Taki wniosek

potwierdzają również badania aktowe przeprowadzone w 2014 roku w

Instytucie Wymiaru Sprawiedliwości poświęcone skardze na czynności

komornika (por. D. Olczak-Dąbrowska „Skarga na czynności komornika

– efektywny instrument nadzoru judykacyjnego nad czynnościami

komorników sądowych czy sposób blokowania egzekucji przez

dłużników?” Instytut Wymiaru Sprawiedliwości 2014).

5.4. Najistotniejszą i wskazywaną przez większość respondentów przyczyną

przewlekłości postępowań egzekucyjnych są zbiegi egzekucji

sądowych stanowiące negatywną konsekwencje przyznanego

wierzycielowi w art. 8 ust. 5 ustawy o komornikach sądowych

i egzekucji prawa wyboru komornika. Za niepokojące należy uznać

zachowania komorników, którzy informowani przez strony albo osoby

trzecie (np. dłużników zajętych wierzytelności) o zbiegu egzekucji

sądowych zwlekają z wydaniem postanowienia o przekazaniu sprawy

komornikowi właściwemu, a następnie przez kilka kolejnych miesięcy

zwlekają z przesłaniem akt. Prowadzi to do wielomiesięcznych okresów

bezczynności w postępowaniu egzekucyjnym, ponieważ komornik,

który stwierdził swoją niewłaściwość, nie podejmuje żadnych czynności

egzekucyjnych, a ten, który jest właściwy, nie może ich podjąć,

ponieważ oczekuje na akta. 46% respondentów wskazało, że oczekuje

od miesiąca do 3 miesięcy na przesłanie akt przez komornika, który

stwierdził swoją niewłaściwość, rozstrzygając zbieg egzekucji

sądowych, aż 38% zadeklarowało, że trwa to od 3 do6 miesięcy.

Sprawne i szybkie rozstrzygnięcie zbiegu egzekucji ma istotne

znaczenie dla jej dalszego toku. Oczekiwanie na zwrotne

poświadczenia odbioru odpisów postanowienia o przekazaniu sprawy

nie uzasadnia odmowy niezwłocznego przekazania akt komornikowi

32

właściwemu. Należy podkreślić, że skarga na postanowienie komornika

o przekazaniu sprawy nie wstrzymuje wykonania postanowienia, chyba

że na wniosek skarżącego sąd uznał za celowe zawieszenie

postępowania egzekucyjnego do czasu prawomocnego rozpoznania

skargi (art. 821 § 1 k.p.c.).

5.5. W przeprowadzonym badaniu ankietowym zaskakujący okazał się

rozkład odpowiedzi na pytanie 39 o podanie czynnika, który

w największym stopniu przyczyniłby się do skrócenia czasu trwania

postępowań egzekucyjnych. 42% ankietowanych opowiedziało się za

wprowadzeniem właściwości wyłącznej komornika w sprawach

egzekucyjnych. Największy odsetek ankietowanych (61%)

opowiadający się za wprowadzeniem właściwości wyłącznej, to

komornicy prowadzący kancelarie przyjmujące rocznie wpływ od 1000

do 3000 spraw egzekucyjnych, a więc grupa, którą można uznać za

dominującą w środowisku komorników sądowych, która osiąga

najwyższe wskaźniki skuteczności egzekucji świadczeń pieniężnych.

Postulat ograniczenia prawa wyboru komornika do obszaru apelacji

został również przedstawiony w raporcie z badań aktowych

poświęconych przyczynom niskiej skuteczności egzekucji świadczeń

pieniężnych, które zostały przeprowadzone w Instytucie w 2014 roku

(por. A. Antkiewicz, K. Kazimierczak, Z Woźniak: „Przyczyny niskiej

skuteczności egzekucji sądowej w Polsce”, Instytut Wymiaru

Sprawiedliwości 2014). Do takich wniosków prowadzą także analizy

prawnoporównawcze poświęcone zagadnieniom systemu organów

egzekucyjnych ze szczególnym uwzględnieniem statusu komornika

sądowego w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Belgii i Francji (por. np.

A. Okońska, „System organów egzekucyjnych w Niemczech. |Zasady

pobierania i wysokość opłat egzekucyjnych oraz środki zaskarżenia

w postępowaniu egzekucyjnym w Niemczech”, Instytut Wymiaru

Sprawiedliwości 2014 oraz E. Szczepanik, „System organów

egzekucyjnych we Francji. |Zasady pobierania i wysokość opłat

egzekucyjnych oraz środki zaskarżenia w postępowaniu egzekucyjnym

we Francji”, Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości 2014).

33

5.6. Za inspirujące do wdrożenia prac legislacyjnych należy uznać opinie

ankietowanych w zakresie czynników, które mogłyby przyczynić się do

zwiększenia efektywności egzekucji świadczeń pieniężnych. Spośród

kliku wskazanych potencjalnych czynników, które mogą wpływać na

wzrost skuteczności egzekucji, największy odsetek respondentów

(78%) wskazał zmniejszenie kwot wolnych od potrąceń w egzekucji

z rachunku bankowego i w egzekucji z wynagrodzenia za pracę.

Zasygnalizowane w niniejszym opracowaniu problemy dotyczące

przywilejów egzekucyjnych w poszczególnych sposobach egzekucji,

a w szczególności ich zbiegu w sytuacji równoległego stosowania kilku

sposobów, w ramach których przewidziano kwoty wolne od zajęcia, jak

i stanowisko komorników, którzy wzięli udział w ankiecie, uzasadniają

podjęcie prac legislacyjnych mających na celu kompleksowe

uregulowanie tego zagadnienia.