Seminarski rad

1

Uvod Ekološki problemi su brojni i objektivno teški za rešavanje. Svake

godine izčezne blizu 40.000 vrsta (34 000 biljnih vrsta i 5200 životinjskih vrsta širom sveta su pred izumiranjem, a mnogo hiljada njih izumre pre nego što budu uvrštene u spisak ugroženih). S njima nestaje i mogućnost njihove upotrebe u medicini i nauci koja bi moglo pomoći čovčanstvu u smanjivanju gladi i pronalaženju lekova za razne bolesti. Tekuća globalna brzina izumiranja eksponencijalno je veća od praistorijske brzine izumiranja dinosaurusa. Mnogi biolozi veruju da smo usred najveće epizode izumiranja od nestanka dinosaurusa pre 65 miliona godina isključivo zaslugom čovekovog odnosa prema prirodi i sebi samome. Naučnici su izračunali da će, ako se nastavi sadašnji trend izumiranja, do kraja 21. veka nestati oko 50% biološke raznovrsnosti. Njenim smanjivanjem na globalnom nivou cela plneta postaje sve ugroženija kako za biljni i životinjski svet, tako i za samog čoveka.

Neki od uzroka ekološke krize su sledeći: Uništavanje staništa - različitim ljudskim delatnostima dolazi do

promena ekoloških uslova u staništima što za posledicu ima nestanak biljnih i životinjskih vrsta koje su vezane upravo za ekološke uslove datog staništa.

Fragmentacija prirodnih staništa - izgradnjom puteva, naselja i sl. dolazi

do izolovanja pojedinih oblasti u kojima vrste više ne mogu komunicirati s drugim područjima te vrlo brzo dolazi do njihovog izumiranja i siromašenja biološke raznvrsnosti.

Intenzivna poljoprivreda, šumarstvo - stvaranjem monokultura nastaju

dugotrajne promene a intenzivno korišćenje pesticida dovodi do njihovog akumuliranja u organizmima što uzrokuje stradanje osjetljivih vrsta.

Prekomerno iskorićavanje prirodnih resursa - lov, ribolov, skupljanje

lekovitog bilja, gljiva, itd. u komercijalne svrhe dovodi do ugrožavanja pojedinih vrsta.

Introdukcija (unošenje) stranih vrsta - ova pojava gotovo uvek

negativno utieče na biološku raznvrsnost. Unešene (alohtone) vrste

Seminarski rad

2

agresivnije su od domaćih (autohtonih) a budući da imaju iste ekološke potrebe za hranom i životnim prostorom, ova kompeticija često završava istiskivanjem domaćih vrsta iz njihovih staništa. Takoñe, alohtone vrste otporne su na bolesti i najčešće nemaju prirodnih neprijatelja koji bi regulsali njihovu brojnost. Sve to remeti ekološku ravnotežu. Primeri alohtonih vrsta i njihovog štetnog utjecaja su: bagrem, amorfa, i agresivna alga Caulerpa u Jadranu.

Zagañivanje vode, vazduha i tla – takodje dovodi do ekoloske krize. Nekontrolisana seča šuma - Tropske šume se seku brže nego ikada.

Nestajanje tropskih šuma (posebno u Latinskoj Americi, koja sadrži 60% tropskih šuma u svetu) dovodi i do nestanka velikog broja biljnih i životinjskih vrsta.

Demografska eksplozija stanovništva - ljudsko stanovništvo sada se

udvostručuje svakih 30 godina. Tako enormno povećanje stanovništva na Zemlji najpre povećava gustinu naseljenosti stanovništva, koja po svojoj prirodi više zagañuje u celini životnu sredinu. Tako veliki porast stanovništva prirodno vrši u velikim razmerama pritisak na povećanje poljoprivredne proizvodnje zbog veće proizvodnje životnih namirnica.

Ekološki problemi savremenog čoveka su toliko obimni i intenzivni da

prevazilaze moć efektivne intervencije bilo koje pojedinačne zemlje, organizacije, struke, nauke i discipline. Samo zajednički saznajno-praktični napori svih zemalja, mogu da ublaže zastrašujuće posledice ekološke katastrofe.

Seminarski rad

8

Zaklju čak Ekološka kriza, s opasnim posljedicama za čitav planet i naročito

zahtjev za očuvanjem stvorenoga svijeta, upozorava da treba uzeti ozbiljno bitno etičko načelo opće namjene zemaljskih dobara. Ta dobra su namijenjena svim ljudima i svim narodima. To načelo ima istodobno svoje teološko i racionalno utemeljenje: Boga kao iskonsko vrelo svega što je dobro i jedinstvo velike ljudske obitelji odnosno sveopće bratstvo. To načelo je srž ekološkog poretka. Prirodna se bogatstva ne mogu zlorabiti ili neograničeno iskorištavati na korist pojedinaca, jednoga naroda ili jednoga naraštaja, nego treba uvijek voditi računa i o dobrobiti drugih ljudskih bića. U tom smislu dobra kao što su zrak, voda, šume, rijeke, jezera, ogromna morska bogatstva, mjesec, ozonski sloj tvore zajedničku baštinu čovječanstva.

Opstanak čovječanstva bitno je povezan s pravima budućih naraštaja.

Potrebno je naučiti poistovjetiti se s budućim naraštajima, imati u vidu i njihove interese. Prava budućih naraštaja proizlaze iz jedinstva čitavoga ljudskog roda u vremenu i prostoru. Snagom tog jedinstva svako ljudsko biće, bez obzira na rasu, područje, društveni stalež, tj. čak i na vrijeme svoga postojanja, ima svoja temeljna prava, meñu kojima je i pravo na život. Prošli su nam naraštaji predali ta ista prava, ali ostavili su ih i budućim naraštajima. Zemlja pripada i njima isto kao i nama danas pravom na roñenje. Prošli naraštaji su nam ostavili u nasljeñe stvoreni svijet kojim trebamo razborito upravljati, očuvati i zatim ga ostaviti budućim naraštajima.

Budući naraštaji imaju pravo na život. Takoñer imaju pravo na cjelovitu

ljudsku baštinu, tj. onu koju čovjek nije umjetno izmijenio. Budući naraštaji imaju pravo na raznovrsnu floru i faunu, dakle pravo na život u bogatoj prirodi i pravo na očuvanje raznovrsnih prirodnih bogatstava. Budući naraštaji imaju pravo na čisti zrak, neoštećeni ozonski sloj. Očito je dakle da se treba razborito služiti i koristiti prirodnim bogatstvima, ne uništavajući stvoreni svijet iz solidarnosti i ljubavi prema budućim naraštajima

Seminarski rad

9

Literatura

1. Anñić Jovan: Osnovi medicinske biohemije,Beograd, 1988. 2. Medicinski leksikon 2 ¨Vuk Karadžić¨- Larousse, (urednik: Radomir

Ječinac, Beograd, 1983.

3. Savić Ivo i Terzija Veljko: EKOLOGIJA I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE, str. 56

4. Tuhtar Dinko, ZAGAðIVANJE VODE I VAZDUHA, Zagreb, 1986,

5. TEACHING FOR SUSTAINABLE DEVELOPMENT - Report on a

workshop at Veldhoven - Netheralnds 23rd - 25th april 1990.; OECD, 1990.

6. UNESCO - UNEP “Global change“ International environmental

education programme (EPD - 95 - WS/4) UNESKO, Paris

7. UNESCO- UNEP Procedures for development of education curricula (UNESCO 1994.)

8. UNESCO - UNEP, “International environmental education

programm”, Paris, 1993.

Seminarski rad

10

Sadržaj

Uvod........................................................................................................................ 1

Savremeno društvo i ekološka kriza ....................................................................... 3

Promene u činiocima životne sredine ................................................................. 3

Delovanje biotičkih faktora................................................................................. 4

Delovanje abiotičkih faktora............................................................................... 5

Ozbiljnost ekološke krize.................................................................................... 6

Zaključak................................................................................................................. 8

Literatura................................................................................................................. 9