elementarz nauczyciel program - aktualności · nauczyciel reżyserem procesu nauczania i...

ED

UK

AC

JA W

CZ

ES

NO

SZ

KO

LNA

Zgodny z podstawą

2017

Program nauczania

Elementarzodkrywców

1-3

W obudowie dla Nauczyciela

Plansze demonstracyjne 600 ćwiczeń multimedialnych

www.dlanauczyciela.pl Diagnoza z Nową Erą

Nauczycielreżyserem procesu nauczania i wychowania

Program Elementarz odkrywców pasuje doskonale do szkolnego zestawu programów nauczania. Uwzględ-nia wszystkie wymagania nowej podstawy, zawiera treści i przewidywane efekty edukacyjne na trzy lata ze wszystkich edukacji.

*

*do pobrania ze strony dlanauczyciela.pl

Scenariusze na każdy dzień i na każdą okazję

Scenariusze edukacji dodatkowych


*

*do pobrania ze strony dlanauczyciela.pl*do pobrania ze strony dlanauczyciela.pl

Program nauczania–uczenia się dla I etapu kształcenia – edukacji wczesnoszkolnej


Spis treści

1. Uwagi o realizacji Programu ........................................................................................... 3

2. Podstawy naukowe Programu w kontekście pracy z młodszym uczniem .................... 5

2.1. Inicjatywność, przedsiębiorczość i kreatywność młodszych uczniów

2.2. Metoda projektu edukacyjnego jako źródło uczniowskiego sukcesu

3. Szczegółowe cele kształcenia i wychowania ................................................................ 15

4. Planowanie zajęć w klasach 1–3 ................................................................................... 19

5. Treści nauczania–uczenia się i przewidywane efekty edukacyjne ............................. 20

6. Opis założonych osiągnięć ucznia................................................................................. 68

7. Opis sposobów osiągania celów kształcenia i wychowania ......................................... 79

Zasady pracy pedagogicznej z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi ........ 81

Praca z uczniem zdolnym i uzdolnionym .................................................................... 83

Metody, formy i środki dydaktyczne w pracy z uczniem uzdolnionym .......................... 84

8. Kryteria oceny i metody sprawdzania osiągnięć ucznia ............................................. 87

1

3Elementarz odkrywców. Program nauczania dla I etapu kształcenia © Nowa Era Sp. z o.o.

Uwagi o realizacji Programu

Proponowany przez nas Program nauczania–uczenia się dla I etapu kształcenia – edukacji wcze-snoszkolnej jest całkowicie zgodny z nową podstawą programową. Oparty został na nowoczesnych, uznanych i obowiązujących podstawach naukowych. Został rzetelnie dostosowany pod względem treści i przewidywanych efektów edukacyjnych do nowej podstawy programowej. Dostosowanie to w szczególności polega na:

– psychologiczno-pedagogicznej analizie możliwości poznawczych współczesnego siedmiolatka,– uwzględnieniu potrzeb nowego adresata, jakim jest uczeń klas 1–3, rozpoczynający edukację

w wieku 7 lat,– zwróceniu szczególnej uwagi na kształtowanie kompetencji społecznych dzieci w klasie

szkolnej i rozwijanie umiejętności pracy w grupach,– rozwijaniu inicjatywności i przedsiębiorczości wśród młodszych uczniów,– ukazaniu możliwości pracy pedagogicznej metodą projektu edukacyjnego.W naszym Programie uwzględniliśmy treści i przewidywane efekty edukacyjne dla poszczegól-

nych klas 1, 2 i 3. Dokonaliśmy tym samym rozłożenia procesu kształtowania umiejętności edu-kacyjnych na poszczególne lata nauczania. Wychodzimy z założenia, że ukierunkuje to pracę nauczyciela, który przecież dostosowuje program nauczania do indywidualnych możliwości dzieci. Bez weryfikacji umiejętności uczniów po klasie 1, trudno by było zaplanować pracę w następnych klasach.

Program nauczania dla I etapu edukacji wczesnoszkolnej został przygotowany z myślą o potrze-bach obecnych i przyszłych uczniów. Zgodnie z nową podstawą programową z dnia 14 lutego 2017 roku treści zawarte w Programie gwarantują skuteczne wspieranie rozwoju każdego dziecka.

Program stanowi opis sposobu realizacji celów kształcenia i zadań edukacyjnych ustalonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego, która zawiera precyzyjnie opisane wymagania, czyli obowiązkowy zakres treści programowych i umiejętności oczekiwanych od uczniów po zakoń-czeniu danego etapu kształcenia, a w edukacji wczesnoszkolnej po klasie 3. Jest odpowiedzią na pytanie, jak w interesujący i atrakcyjny dla ucznia sposób osiągnąć założone w podstawie cele, jak zorganizować proces nauczania z uwzględnieniem indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości uczniów oraz warunków, w jakich będzie realizowany. Proponujemy wykorzystanie strategii projektu edukacyjnego, a w niej konstruktywistyczne podejście do wspomaga-nia rozwoju dziecka. Oczekiwane efekty uczniowie osiągają wtedy, gdy mają możliwość indywi-dualnego doświadczania. W metodyce nauczania początkowego przyjęcie takiego podejścia wyraża się w stosowaniu różnorodnych metod kształcenia, szczególnie zaś takich, które wyzwalają aktyw-ność dzieci. Ważne jest więc stwarzanie sytuacji edukacyjnych umożliwiających rozwiązywanie problemów znanych z życia codziennego i na tej podstawie konstruowanie własnej wiedzy. Za wybo-rem takiego podejścia przemawia to, że dla rozwoju dziecka, jego wiedzy i doświadczeń równie ważny, jak treści kształcenia, jest sposób ich wykorzystania w procesie wychowania.

Nauka jest bardziej skuteczna wtedy, gdy dziecko samodzielnie zdobywa wiedzę. Sprzyja temu stawianie go w sytuacjach zadaniowych na miarę jego możliwości, potrzeb i zainteresowań, a także formułowanie hipotez i ich weryfikowanie. Bardzo ważne jest rozwiązywanie problemów we współpracy z rówieśnikami, bowiem w społeczeństwie XXI wieku nie jest możliwe osiąganie sukcesu bez współdziałania z innymi. W tak organizowanym procesie uczenia się niezwykle istot-

4 Elementarz odkrywców. Program nauczania dla I etapu kształcenia © Nowa Era Sp. z o.o.

ną rolę odgrywa profesjonalnie wspierający nauczyciel, który jest przewodnikiem dziecka po świe-cie wiedzy.

Zgodnie z założeniami konstruktywizmu nauczanie przez rozwiązywanie problemów pozwala najlepiej przygotować dzieci do aktywnego i odpowiedzialnego uczestnictwa we współczesnym życiu społecznym. Nauczyciel jest w istocie reżyserem. To on, uwzględniając zapisane w podsta-wie standardy osiągnięć po trzeciej klasie oraz wyniki rozpoznania środowiska życia dziecka, optymalnie planuje proces nauczania i wychowania oraz czuwa nad jego przebiegiem. Dzięki Programowi nauczyciel ma szansę nauczać i organizować uczenie się, respektując możliwości uczniów, wdrażając ich do samodzielnego poszukiwania wiedzy zgodnie z kluczowymi kompeten-cjami UE. Zgodnie z nimi Program dostosowany do potrzeb współczesnych dzieci: wspiera kre-atywne myślenie, zawiera rozwiązania dające pewność dobrego przygotowania do nauki w klasie czwartej, zachwyca kreatywnością. Nauczyciele z pewnością docenią proponowane w nim rozwią-zania pedagogiczne, dające możliwość elastycznego planowania pracy. Warto szczególnie zaakcen-tować kwestię orientacji na wartości. Edukację „ku wartościom” należy rozumieć jako ofertę aksjologiczną, konkurencyjną wobec jednostronnego wychowania, częściej pojmowanego wyłącz-nie dydaktycznie i, niestety, zbyt technologicznie (behawioralnie).1 Edukację „ku wartościom” należy rozumieć (…) jako najważniejszy cel wychowania dzieci i młodzieży, będący równocześnie wychowaniem do podstawowych wartości moralnych, wspólnotowych, obyczajowych, a więc nor-matywnych, zapewniających ład społeczny i stanowiących fundament formowania odpowiednich przekonań i postaw.2

1 T. Janicka-Panek, Stanowienie celów dydaktyczno-wychowawczych w zintegrowanej edukacji uczniów, ITeE – WODN, Radom--Skierniewice 2007. Por. także: T. Janicka–Panek, Transformacja celów wychowania w (z/dez)integrowanej edukacji wczesnoszkolnej, ITeE – PIB, Radom 2015.

2 K. Stanek, Wychowanie do wartości, [w:] Czas na wychowanie, Główne konteksty i uwarunkowania, B. Piątkowska (red.), Wydawnictwo PWSZ im. Angelusa Silesiusa, Wałbrzych 2009, s. 102.


Podstawy naukowe Programu w kontekście pracy z młodszym uczniem2

Czas między 3. a 10. rokiem życia dziecka cechuje ogromna dynamika i zmienność. Z tego wynika konieczność przygotowania odpowiedniej, trafnej odpowiedzi edukacyjnej, uwzględniają-cej indywidualny profil rozwojowy dziecka. Ta pedagogiczna odpowiedź to między innymi właści-wy program nauczania i wychowania, spełniający warunki ciągłości i adekwatności wobec specy-fiki rozwojowej dzieci w młodszym wieku szkolnym. Jest to koncepcja pracy z dzieckiem określa-na jako edukacja promująca rozwój.

Wobec powszechnej krytyki realizowanego w praktyce modelu edukacji, konieczny jest nowy sposób myślenia o szeroko pojętym wychowaniu, obejmujący również nauczanie i kształcenie. Model taki uwzględnia logikę rozwoju dziecka, dostrzega jego mocne strony, będące składową indywidualnego profilu rozwoju.

W nowoczesnym ujęciu na aktywność dziecka w procesie wczesnej edukacji należy patrzeć nie tylko jako na podstawowy wyznacznik rozwoju, ale także jako na jedną z najważniejszych jego potrzeb i naturalną właściwość powiązaną z innymi potrzebami, takimi jak np. potrzeba ruchu i działania, potrzeby społeczne, potrzeby poznawcze czy wreszcie potrzeby biologiczne. Dlatego w edukacji promującej rozwój ważne jest traktowanie aktywności dziecka jako naturalnej drogi poznawania i przekształcania świata, inaczej mówiąc – jako naturalnej drogi uczenia się.

Koncepcja edukacji promującej rozwój dziecka ujmuje ten rozwój szeroko – jako rozwój osobo-wości oraz zdobywanie wiedzy i umiejętności. Sprzyjać rozwojowi mogą tylko takie sytuacje i dzia-łania, które mają określony cel. Komunikacja nauczyciela z uczniem ma charakter dialogowy, mediacyjny. Bardzo ważne jest też środowisko wychowawcze, w którym odbywa się proces groma-dzenia doświadczeń.

W projektowaniu nowej koncepcji edukacji istotne jest przyjęcie określonej teorii rozwoju dziecka i wynikającej z niej wizji dziecka, wyznaczenie roli nauczyciela w jego rozwoju, opracowa-nie właściwego programu i sposobów badania efektów pracy.

2.1. Inicjatywność, przedsiębiorczość i kreatywność młodszych uczniów

Kompetencje inicjatywność i przedsiębiorczość w ujęciu ogólnym oznaczają zdolność do wcie-lania pomysłów w czyn. Obejmują one kreatywność, innowacyjność i podejmowanie ryzyka, a także zdolność do planowania przedsięwzięć i realizowania ich dla osiągnięcia zamierzonych celów. Stanowią wsparcie dla indywidualnych osób nie tylko w codziennym życiu prywatnym i społecznym, ale także w miejscu pracy, pomagając im uzyskać świadomość kontekstu ich pracy i zdolność wykorzystywania szans; są podstawą zdobywania wiedzy i bardziej konkretnych umiejętności potrzebnych tym, którzy podejmują przedsięwzięcia o charakterze społecznym lub handlowym (bądź w nich uczestniczą). Powinny one obejmować świadomość wartości etycznych i promować dobre zarządzanie.

Niezbędna wiedza, umiejętności i postawy powiązane z tymi kompetencjami:Konieczna wiedza obejmuje zdolność identyfikowania dostępnych możliwości działalności

osobistej, zawodowej lub gospodarczej, w tym szerszych zagadnień stanowiących kontekst pracy i życia ludzi, takich jak ogólne rozumienie zasad działania gospodarki, a także szanse i wyzwania


stojące przed pracodawcami i organizacjami. Ludzie powinni również być świadomi zagadnień etycznych związanych z przedsiębiorstwami oraz tego, w jaki sposób można wywoływać pozytyw-ne zmiany, np. poprzez sprawiedliwy podział zadań, handel lub przedsięwzięcia społeczne.

Umiejętności odnoszą się do proaktywnego zarządzania projektami, co obejmuje między innymi planowanie, organizowanie zadań, zarządzanie, kierowanie zadaniami oraz ich delegowa-nie, analizowanie, komunikowanie, sporządzanie notatek i raportów, ocenę i prezentację efektów. Niezbędne okaże się także rozwijanie umiejętności skutecznej reprezentacji i negocjacji w pracy w zespołach. Warta podkreślenia jest umiejętność oceny i identyfikacji własnych mocnych i sła-bych stron, a także oceny ryzyka i podejmowania go w uzasadnionych przypadkach (gotowość do podejmowania ryzyka).

Postawa przedsiębiorcza charakteryzuje się aktywnością, niezależnością i innowacyjnością zarówno w życiu osobistym i społecznym, jak i w edukacji na sposób szkolny. Obejmuje również motywację i determinację nakierowaną na realizowanie celów, czy to osobistych, czy wspólnych (grupowych, klasowych), zarówno w domu ucznia, jak i w szkole.

Wiek szkolny to doskonały czas na kształtowanie postaw inicjatywnych, przedsiębiorczych i kre-atywnych. Przedsiębiorczy uczniowie łatwiej radzą sobie w życiu, nastawieni są na samodzielne poznawanie świata, gromadzenie bezpośrednich doświadczeń; ich zachowania cechuje odwaga, nie zniechęcają się z powodu napotkanych trudności. Ponadto tacy uczniowie łatwiej przystoso-wują się do zmieniającego się środowiska, analizują zachodzące zjawiska, wysuwają trafne wnio-ski. Argumentów potwierdzających zasadność poszukiwania nowych strategii podkreśla między innymi Howard Gardner: Jako świadek toczących się na całym świecie dyskusji mogę zaświad-czyć, że wiara w potęgę edukacji – na dobre czy na złe – jest wszechobecna. Łatwo przychodzi nam postrzeganie edukacji jako przedsiębiorstwa – tak, przedsiębiorstwa – kształtującego umysł przy-szłości (Gardner 2011, s. 4; por. Gardner 2009).

Inicjatywność może być rozumiana jako odwaga zgłaszania pomysłów. Często się zdarza, że zauważamy uczniów, którzy zgłaszają różnorodne pomysły rozwiązania określonych problemów (np. podczas zaincjowanej przez nauczyciela „burzy mózgów”). Uczniowie ci okazują się gotowi do działania i bardzo skuteczni, posiadają cechy przywódcze; warto im powierzyć rolę lidera grupy.

Przedsiębiorczość warto kojarzyć ze zdolnością do działania i nawiązywania kontaktów, z umiejętnością i odwagą wygłaszania własnych poglądów, wysiłkiem podejmowanym w związku z przyjętym celem działania, motywacją do realizacji zadań, chęcią wchodzenia w różnorodne interakcje, umiejętnością poszukiwania rozwiązań alternatywnych.

Kreatywność należy kojarzyć z myśleniem dywergencyjnym, twórczym rozwiązywaniem problemów, stosowaniem strategii niestandardowych, myśleniem wykraczającym poza schematy, bariery, rytuały, wysoką produktywnością (wydajnością). W procesie twórczym chodzi o konstru-owanie ładu nowego typu, który ujawnia nowe możliwości, oraz o realizowanie wewnętrznych pomysłów.

Stosunkowo mało miejsca w polskiej pedagogice wczesnoszkolnej poświęcono ini-cjatywności i przedsiębiorczości. Również podstawa programowa edukacji wcze-snoszkolnej nie zawiera bezpośrednich odniesień do efektów przynależnych tym kompetencjom. W związku z tym postulowanym rozwiązaniem stosowanym w innowacyjnych programach jest ujęcie celów i treści w taki sposób, by już na starcie szkolnym, w 1 klasie sied-miolatków, rozwijać inicjatywność, przedsiębiorczość i kreatywność. Poprzez realizację innowa-cyjnych programów nauczania uczniowie będą mieli szansę rozwijać takie cechy, jak:

• umiejętność podejmowania decyzji (decyzyjność),• odwaga w zgłaszaniu własnych pomysłów (otwartość),


• odwaga w obronie własnego stanowiska w sprawie (asertywność),• podejmowanie konstruktywnego dialogu,• dynamizm działania (aktywność),• skłonność do podejmowania ryzyka (nieugiętość, wola walki, wola doskonalenia i poszukiwania),• dostrzeganie szans i ich wykorzystanie,• korzystanie z wyobraźni i jej rozwijanie,• poszerzanie horyzontów myślowych,• znajdowanie nietypowych zastosowań dla typowych obiektów i sytuacji,• poczucie sprawstwa,• gotowość do podejmowania nowych wyzwań i wysiłku,• cierpliwość w oczekiwaniu na pożądany efekt,• obdarzanie szacunkiem ludzi pracy,• lepsze rozumienie procesów życia społecznego,• lepsze rozumienie ludzi dorosłych,• kształtowanie umiejętności konstruktywnej komunikacji,• umiejętność pracy w grupie (w zespole),• interdyscyplinarne podejście (np. w pracy metodą projektu),• uczenie się w działaniu,• nieuleganie stereotypom,• umiejętność analizy sytuacji,• wykorzystanie wiedzy osobistej.Uczeń stymulowany przez nauczycieli nabiera nawyków twórczej aktywności w różnych

dziedzinach (można wykorzystać mocne strony ucznia zgodnie z teorią inteligencji wielorakich H. Gardnera). Biopsychiczny potencjał ucznia jest aktywowany w danym środowisku kulturo-wym; może stanowić szansę zauważenia możliwości zmiany lub wyjścia z danego środowiska.

Inicjatywność, przedsiębiorczość i kreatywność stanowią uzupełnienie treści nauczania z róż-nych obszarów edukacji ujętych w podstawie programowej i mogą być realizowane w systemie zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych.

Wielu uczniów cechuje SNOS (Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych), czyli taka sytuacja szkolna, w której nie wykorzystują oni swoich możliwości związanych z potencjałem intelektualnym i twórczym. Ich osiągnięcia szkolne (…) są znacznie mniejsze niż możliwości (Dyrda 2000).

Cele edukacyjne w kształtowaniu inicjatywności, przedsiębiorczości i kreatywności

• zachęcanie uczniów do samodzielnego podejmowania decyzji i zaradności,• kształtowanie umiejętności realnej oceny swoich możliwości,• rozwijanie postawy odpowiedzialności za swoje decyzje i czyny,• rozwijanie umiejętności planowania,• uświadamianie uczniom wartości pracy,• ksztaltowanie postawy respektowania poglądów innych,• rozwijanie umiejętności interpersonalnych,• wdrażanie do podejmowania konstruktywnego dialogu,• rozwijanie świadomości własnej indywidualności i oryginalności,• wdrażanie do właściwego gospodarowania czasem,• kształtowanie odpowiedzialności za swoje działania,• wdrażanie do zachowań asertywnych,


• kształtowanie postawy obdarzania szacunkiem ludzi pracy,• rozwijanie kreatywności,• wdrażanie do poszukiwania rozwiązań standardowych i niestandardowych,• rozwijanie inteligencji interpersonalnej i intrapersonalnej,• uwrażliwienie na los innych,• wzbudzanie chęci pomocy,• stanowienie celów i określanie sposobów ich osiągnięcia,• dostrzeganie związku między efektami a wkładanym wysiłkiem,• wspieranie współpracy w grupie,• doświadczanie różnych ról w grupie (lidera, pisarza, strażnika czasu, pomocnika, asystenta,

organizatora, twórcy),• integrowanie treści kształcenia z różnych dziedzin edukacji,• wzrost zrozumienia (tolerancji) dla poglądów i postaw innych osób,• przygotowanie do rozwijania zainteresowań zawodoznawczych i wyboru zawodu (w przyszłości).Osiągnięcie wyżej wymienionych celów będzie możliwe poprzez twórcze projektowanie okazji

edukacyjnych, realizację projektów, stosowanie metod twórczego rozwiązywania problemów (burza mózgów, klasyczna metoda problemowa, tworzenie map mentalnych, sześć myślących kapeluszy (De Bono 1995). Stanowienie rozwojowych i trafnych celów kształcenia, opartych na nowo-czesnych doniesieniach psychologii rozwojowej i spełniających wymogi cywilizacyjne, to niezwy-kle ważne zadanie współczesnych nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej.

Przykłady inicjatyw wyzwalających przedsiębiorczość i kreatywność

Warto przywołać następujące propozycje zadań edukacyjnych i polecić je do wykorzystania nauczycielom:

• powołanie małego samorządu (klasy 1–3),• analiza i wizualizacja stanu czytelnictwa w klasie,• organizacja kiermaszu,• przygotowanie uroczystości klasowej,• organizacja akcji charytatywnej,• prowadzenie „firmy”,• przygotowanie wizyt ekspertów w klasie (w szkole),• opracowanie wywiadu (z przedstawicielami różnych zawodów, krajów),• tworzenie banku zadań na konkursy,• przygotowanie i/lub prowadzenie notatki do kroniki klasowej (do prasy),• projektowanie wystaw, galerii, zawartości gablot informacyjnych,• przeprowadzanie obserwacji i eksperymentów,• powołanie klubów (klubików), akademii uczniowskich, ośrodków zainteresowań, centrów

kariery, wczesnoszkolnych ośrodków kariery (WOK),• działania promujące szkołę, klasę, ucznia,• projektowanie hasła i logo promujących miejscowość i jej walory.Realizacja przytoczonych i innych zaprojektowanych przez nauczycieli działań sprawi, że edu-

kacja będzie przybliżać uczniów do życia, kształtować umiejętności niezbędne na różnych etapach kształcenia i funkcjonowania w grupie/społeczeństwie. Stanie się także szansą na przeciwdziała-nie marginalizacji i wykluczeniu społecznemu.

Cytowany na początku Gardner (2011, s. 4) podkreśla: Początek trzeciego tysiąclecia nastra-ja pozytywnie do rozważań dotyczących przyszłości. Moje postrzeganie przyszłości odnoszę


do dobrze znanych trendów: wzrastającej potęgi nauki i technologii, zacieśniających się powią-zań całego świata – ekonomicznych, kulturalnych i społecznych – a także niepowstrzymanego przemieszczania się i wzajemnego mieszania się ludzi o różnych aspiracjach i pochodzących z różnych środowisk.

Gardner wyodrębnił pięć umysłów przyszłości, które warto odkrywać i pielęgnować w pracy pedagogicznej. Wyróżnia następujące umysły: dyscyplinarny, syntetyzujący, kreatywny, respek-tujący i etyczny, a ponadto podkreśla:

Twórca musi nie tylko chcieć, musi pragnąc wykorzystać każdą nadarzającą się okazję, musi podejmować ryzyko spotkania z nieznanym, upadać na kolana, by później, uśmiechając się, pod-nosić się z nich i raz jeszcze rzucać się w wir poszukiwań (Tamże).

Kompetencje kluczoweW związku z postępującą globalizacją Unia Europejska staje przed coraz to nowymi wyzwania-

mi, a obywatele potrzebują szerokiego wachlarza kompetencji kluczowych, by przystosować się do szybko zmieniającego się świata, w którym zachodzą rozliczne wzajemne powiązania.

Kompetencje są z reguły określane jako połączenie wiedzy, umiejętności i postaw odpo-wiednich do sytuacji. Kompetencje kluczowe to te, których wszyscy potrzebujemy do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem, integracji spo-łecznej i zatrudnienia. Z pewnością istotny dla nabycia tych kompetencji jest wiek ucznia oraz czas, wymiar i jakość oddziaływań pedagogicznych.

W ustanowionych ośmiu kompetencjach kluczowych znajduje się inicjatywność i przedsiębior-czość:1) porozumiewanie się w języku ojczystym;2) porozumiewanie się w językach obcych;3) kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne;4) kompetencje informatyczne;5) umiejętność uczenia się;6) kompetencje społeczne i obywatelskie;7) inicjatywność i przedsiębiorczość;8) świadomość i ekspresja kulturalna.

Wszystkie kompetencje kluczowe uważane są za jednakowo ważne, ponieważ każda z nich może przyczynić się do udanego życia w społeczeństwie wiedzy. Zakresy wielu spośród tych kom-petencji częściowo się pokrywają i są powiązane, aspekty niezbędne w jednej dziedzinie wspierają kompetencje w innej. Dobre opanowanie podstawowych umiejętności językowych, czytania, pisa-nia, liczenia i umiejętności w zakresie technologii informacyjnych i komunikacyjnych (TIK) jest niezbędną podstawą uczenia się; umiejętność uczenia się sprzyja samokształceniu. Z obserwacji praktyki pedagogicznej i działalności badawczej w obszarze edukacji wczesnoszkol-nej wynika, że w dokumentach programowych (poza nielicznymi) i w działaniach pedagogicznych nauczycieli brakuje sytuacji edukacyjnych sprzyjających kształtowa-niu inicjatywności i przedsiębiorczości oraz kreatywności. Krytyczna analiza literatury zagadnienia dowodzi także, że w doniesieniach naukowych z tego zakresu w Polsce występuje przysłowiowa pustka. A tymczasem przejawy inicjatywności i przedsiębiorczości: krytyczne myślenie i niestandardowe rozwiązywanie problemów, trafna ocena ryzyka, odwaga podejmowa-nia decyzji i konstruktywne kierowanie emocjami są istotne we wszystkich ośmiu kompetencjach kluczowych.


2.2. Metoda projektu edukacyjnego jako źródło uczniowskiego sukcesu

W celu rozwijania przedsiębiorczości, inicjatywności i kreatywności dzieci można wykorzystać między innymi następującą metodę/strategię edukacyjną: metodę projektu, której istotą jest kon-struowanie wiedzy w sprzyjających warunkach oraz optymalnym środowisku społecznym. Tadeusz Wacław Nowacki proponuje używać terminu strategia, aby odróżnić ten sposób organi-zowania aktywności uczniów od innych zamierzeń pedagogicznych; ponadto zwraca uwagę na fakt, że strategia projektów zakłada łączenie przez nauczyciela wielu podejść, stylów pracy, metod i technik pracy adresatów oraz opiera pracę pedagogiczną na wykorzystaniu wiedzy z psy-chologii rozwojowej i społecznej (Nowacki 2008).

Nauczyciele pracujący metodą projektów są przekonani, że uczenie się dziecka poprzez działa-nie i odwoływanie się do wcześniej zdobytych doświadczeń jest jedną z najbardziej skutecznych metod zdobywania wiedzy o świecie. Na podstawie analizy literatury i raportów z badań można wymienić wiele walorów tej metody (Uszyńska-Jarmoc 2004, s. 163–174).

Najczęściej podkreśla się, że metoda projektu:• angażuje jednocześnie emocje i umysł dziecka w nieporównywalnie większym stopniu niż

inne stosowane metody pracy z dziećmi,• zapewnia dziecku możliwość dokonywania wyborów i uczy podejmowania różnorodnych

decyzji,• umożliwia pełne zaangażowanie w przebieg zajęć, dając dziecku wyraźną przewagę nad

aktywnością nauczyciela,• pozwala koncentrować się na temacie, którym dziecko jest zainteresowane i odnośnie które-

go ma już podstawową wiedzę; ułatwia rozumienie przeżywanych doświadczeń,• umożliwia łączenie wielu obszarów wiedzy, zapewnia więc realizację podstawowych założeń

kształcenia zintegrowanego,• daje możliwość i uczy współpracy, korzystania z pomocy kolegów i udzielania im pomocy,• umożliwia dostosowanie tempa pracy i stopnia trudności podejmowanych zadań do indywi-

dualnych możliwości,• rozwija myślenie teoretyczne, umiejętność przewidywania i weryfikowania hipotez,• przyzwyczaja do empirycznego podchodzenia do poznawanej rzeczywistości; uczy planowa-

nia i podejmowania kolejnych działań, wzmacnia dociekliwość,• ułatwia przewidywanie i rozumienie konsekwencji własnych działań,• upodabnia proces uczenia się do zabawy,• umożliwia podmiotowość dziecka w procesie uczenia się (uwzględnia indywidualne zaintere-

sowania i preferencje, zdolności i potrzeby, oczekiwania),• odwołuje się do prawdziwych zasobów dziecka; umożliwia znalezienie przez nauczyciela

miejsca, w którym jest mu najbliżej do wymagań programowych,• prowadzi do budowania wiedzy, która ma charakter całościowy, interdyscyplinarny, ponad-

przedmiotowy, która tworzy całościowy obraz świata i siebie,• umożliwia wykorzystanie w procesie konstruowania wiedzy wszystkich zmysłów, wszyst-

kich funkcji poznawczych,• daje możliwość zaspokajania ważnych potrzeb życiowych dziecka,• powoduje rozwój samodzielności praktycznej; umożliwia uczenie się przez doświadczenie,

uczenie się ważnych życiowo umiejętności,• zmniejsza poczucie wykonywania poleceń innych czy nakazów zewnętrznych, natomiast

wzmacnia poczucie sprawstwa,


• rozwija umiejętność myślowego wybiegania w przyszłość oraz przewidywania skutków wła-snych działań,

• wzmacnia osobisty, pozytywny stosunek do własnych działań,• umożliwia działania w strefie najbliższego rozwoju; rozwijania umiejętności radzenia sobie

w trudnych czy nowych sytuacjach,• pielęgnuje wytrwałość w dążeniu do uzyskania odpowiedzi na nurtujące pytania,• rozwija umiejętność wnioskowania.Wymienione wartości stosowania metody projektów i metody projektowania okazji edukacyj-

nych jako metod aktywnego uczenia się w praktycznym działaniu, które ma dla dziecka sens i znaczenie, można przyjąć za podstawowe zasady organizacji procesu uczenia się dzieci pomiędzy 3. a 9. rokiem życia – twierdzi J. Uszyńska-Jarmoc (Tamże).

Nauczyciele wychowania przedszkolnego coraz częściej organizują pracę, wykorzystując meto-dę projektu, czemu sprzyja miesięczne planowanie pracy. W edukacji wczesnoszkolnej ten postu-lowany sposób pracy jest najczęściej stosowany na zajęciach pozalekcyjnych lub jako innowacja pedagogiczna.1

Uzasadnienie wartości pracy pedagogicznej metodą projektu

Projekt to pogłębione badanie zagadnienia (problemu) o dużej wartości poznawczej. Jego zasad-niczą cechą jest aktywność badawcza osób biorących w nim udział. Według Judy H. Helm i Lilian G. Katz, metoda projektu charakteryzuje się tym, że grupa osób uczących się samodzielnie inicjuje, planuje i wykonuje pewne przedsięwzięcia, a następnie je ocenia. Nauczyciel odgry-wa tu rolę wspierającą, wyzwala inicjatywę, podsyła pomysły i rozwiązania, dyskretnie prowadzi. W metodzie projektów proces uczenia odbywa się poprzez działanie, działalność prak-tyczną wiąże się z aktywnością poznawczą, w której dominuje odkrywanie. Zdaniem Jeana Piageta, gdy w dziecku budzi się zainteresowanie nowością, podejmuje ono wysiłek badawczy, poszukuje nowych dróg rozwiązania problemu. Myśli, poszukuje, eksperymentuje – jest małym badaczem (Helm i Katz 2003).

W metodzie projektu akcentuje się podmiotowość dziecka, która zwiększa się wtedy, gdy zapewnia się mu prawo do stawiania pytań, działania, dokonywania wyborów, oceny wykonanych zadań. W projekcie występuje ogólny zamysł, zakładający modyfikację działań w zależności od potrzeb dzieci i nauczyciela oraz warunków organizacyjnych i materialnych. Występują w nim także zamierzenia, które mogą ulec zmianie w zależności od pomysłowości osób w nim uczestni-czących (Bilewicz-Kuźnia i Parczewska 2010, s. 7–8).

W pierwszym etapie projektu następuje wybór tematu – pojawia się on w wyniku zaintereso-wań dzieci lub wynika z inicjatywy nauczyciela (czy opracowanego wcześniej programu pracy). Po wyborze tematu nauczyciel przygotowuje własny plan działania w formie siatki wstępnej, dokonu-jąc jednocześnie oceny, czy temat jest zgodny z programem i możliwy do realizacji. Następnie prowa-dzone są zajęcia wprowadzające, których celem jest budowanie wspólnych doświadczeń. Nauczyciel wraz z uczniami przygotowuje siatkę tematyczną dotyczącą aktualnego zasobu ich wiedzy oraz listę pytań do projektu. Zgłaszane przez uczniów pytania nauczyciel zapisuje (co dodatkowo wspomaga zainteresowanie dzieci czytaniem i pisaniem). Uczniowie wysuwają propozycje, nauczyciel zapi-

1 W latach 2009–2011 realizowano w klasach pierwszych i drugich projekt Pierwsze uczniowskie doświadczenia drogą do wiedzy, polegający na wykonaniu diagnozy profilu inteligencji ucznia (według teorii Howarda Gardnera), a następnie przygotowaniu na zajęcia pozalekcyjne, liczące 50 godzin dydaktycznych, projektu/projektów edukacyjnych. Tematyka projektów była tak dobrana przez nauczyciela, by rozwijać słabe strony osobowości dziecka, bazując na mocnych. Nauczyciele, uczniowie i ich rodzice biorący udział w projekcie pozytywnie ocenili sam pomysł oraz uzyskane efekty. Pełniłam rolę koordynatora pracy jednego z zespołów w województwie łódzkim, współpracując z 270 nauczycielami klas I–II w ciągu trzech lat.


suje ich pomysły, pytania, kieruje aktywnością dzieci w celu ustalenia strategii umożliwiającej znale-zienie odpowiedzi na postawione pytania. Następnym krokiem jest planowanie: jakie środki są potrzebne do znalezienia odpowiedzi na problemy badawcze, jakich ekspertów można zaprosić do współpracy, czy i jak włączyć rodziców do współpracy z grupą, w jaki sposób dzieci zaprezentują to, czego się nauczyły. Rozrysowanie siatki wstępnej pomaga nauczycielowi przewidzieć możliwe kierun-ki rozwoju tematu i przygotować się do listy pytań dzieci. Na tym etapie nauczyciel stawia zainspiro-wanym do działania dzieciom pytania rozwijające ich postawę badawczą i umiejętności dostrzegania problemów: Czego chcielibyście się dowiedzieć w związku z...? (temat projektu), O co chcielibyście zapytać?, Co was ciekawi w związku z tym tematem? Przed przystąpieniem do właściwych działań nauczyciel powinien zastanowić się również nad sposobami zintegrowania i zastosowania wiedzy oraz umiejętności dzieci w przyszłych działaniach badawczych, przygotować potrzebne materiały, które wzbogacą zajęcia.

W drugim etapie następuje próba znalezienia odpowiedzi na postawione pytania oraz formułowanie nowych pytań, bardziej złożonych. Aktywność badawcza dzieci wzrasta, zdobywają one nową wiedzę, włączają ją do istniejącego systemu, porządkują informacje. Jest tu pomocne wzbogacenie listy pytań, które ma na celu zachęcenie dzieci do głębszego przemy-ślenia tematu. W tej fazie projektu warto włączyć do współpracy rodziców, którzy mogą pomóc np. w gromadzeniu materiałów potrzebnych do realizacji tematu. W fazie urzeczywistniania projektu niezwykle istotne jest przygotowanie planu aktywności badawczej. Nauczyciel doko-nuje starannej analizy miejsc, gdzie mogłyby się odbywać zajęcia w terenie. Ważnym elementem jest skrupulatna analiza miejsc zajęć terenowych pod kątem bezpieczeństwa, aktywności badawczej dzieci, udziału ekspertów (pracowników), pomocy dydaktycznych. Dzieci na tym etapie projektu mają możliwość wykorzystania oraz dalszego doskonalenia różnorodnych umie-jętności. Do najistotniejszych należą: umiejętność zadawania pytań osobom dorosłym, umiejęt-ność obserwowania, umiejętności związane ze sporządzaniem szkiców i rysunków z obserwacji, fotografowanie, umiejętność obserwowania innych osób przy pracy, np. garncarza lub rzeźbia-rza. Najważniejszą częścią drugiego etapu jest aktywność badawcza dzieci, na którą składa-ją się: wyprawy w teren, rozmowy z ekspertami, bezpośrednie poznawanie obiektów i zjawisk społeczno-przyrodniczych oraz korzystanie z różnych materiałów źródłowych. Każde z dzieci dostaje określone zadania (stawianie pytań, wykonywanie rysunków, fotografii, nagrywanie rozmów, charakterystycznych dźwięków, gromadzenie materiałów).

W etapie trzecim istotną rolę odgrywa rozmowa podsumowująca, a następnie przygo-towanie wydarzenia kulminacyjnego, umożliwiające dzieciom dzielenie się z innymi swoją wiedzą. Dzieci muszą ustalić, jakimi nowo nabytymi informacjami chcą się podzielić z innymi, w jaki sposób to zrobią, oraz wykonać to, co postanowiły. Nauczyciel pomaga dzieciom dokonać analizy wykonanego projektu i ocenić stopień realizacji zakładanych celów.

Projektując sytuacje edukacyjne, warto brać pod uwagę następujące pytania:• co zaproponować dziecku jako przedmiot do odkrycia,• co będzie stanowić punkt wyjścia w zajęciach,• jakie zadania będą mogły być podejmowane po wykonaniu siatki tematycznej w formie mapy

mentalnej oraz wysłuchaniu pytań, wypowiedzi i propozycji dzieci,• jakie warunki materialne są niezbędne dla zaplanowanych działań,• co wymaga wyeksponowania,• co chcę dzieciom uświadomić?Planowanie i dokumentowanie realizowanych w ramach projektu zadań może mieć formę

tabelaryczną (por. tabela 1).


W trakcie realizacji projektu, który może trwać nawet kilka tygodni, nauczyciel dokonuje obser-wacji i oceny rozwoju każdego ucznia, gromadzi wytwory jego aktywności (notatki, swobodne tek-sty, rysunki, schematy, prace plastyczne, zdjęcia, książeczki, gazetki, zgromadzone eksponaty itd.) i przechowuje je.

Tabela 1. Planowanie pracy metodą projektu (przykład)

Nazwa projektu

Edukacje – treści

Szczegółowe cele

Czynności uczniów

Formy organizacyjne

Środki dydaktyczne

EfektyEwaluacja projektu

Aktywność ucznia w klasach 1–3 przybiera różne formy, które są charakterystyczne dla poszczególnych etapów życiowych. Należą do nich zabawa, nauka i praca. W ich obrębie wyróż-nia się aktywności:

• motoryczną (manipulowanie przedmiotami i wytworami przyrody),• sensoryczną (percepcja, odbieranie różnorodnych informacji z otaczającego świata oraz

sygnałów pochodzących z własnego organizmu za pomocą zmysłów),• intelektualną (analiza, synteza, abstrahowanie i generalizacja, pozwalające na pośrednie

poznawanie rzeczywistości),• emocjonalną (wytwarzanie stosunków nastawienia do świata odbieranych jako przykrość

czy przyjemność) (Popek 1988).Każda z wymienionych aktywności może być twórcza lub odtwórcza. Możliwości dziecka przy-

bierają przy tym różną postać. W niższych formach rozwoju aktywności są to jedynie zachowania naśladowcze, w wyższych – innowacyjne.

Na inne formy aktywności zwraca uwagę Waldemar Furmanek, hierarchizując je stosownie do przebiegu rozwoju dziecka. Są to: aktywność mimowolna, spontaniczna, naśladowcza nieza-mierzona, naśladowcza zamierzona, kierowana bieżącym instruktarzem, kierowana zadaniami, samodzielność, twórczość (Furmanek 1987). Dodać należy, że wymienione wyżej formy aktywno-ści dają mozaikę rozwoju typów aktywności wielostronnej, o której mówimy w prawie do uczenia się (prawo wielostronnej aktywności).

Ze względu na formę wyrazu, w odniesieniu do uczniów w wieku wczesnoszkolnym najczęściej wyróżnia się aktywności: werbalną, plastyczną, techniczną, ruchową, muzyczną i spo-łeczną.

Biorąc pod uwagę udział nauczyciela i dziecka w procesie edukacyjnym, możemy mówić o aktywności spontanicznej, inspirowanej i kierowanej.

• Aktywność spontaniczna, wewnętrznie motywowana, głównie zabawowa jest wiodącą formą uczenia się ucznia klas 1–3 – dzięki zorganizowaniu przestrzeni działań dziecka, ośrodków zdol-ności i zainteresowań (ośrodek zabawy, biblioteczny, ekspresji ilustracyjno-wizualnej, naukowo--eksperymentalny i matematyczny, muzyczny, budowniczo-malarski, religijny, odpoczynku, marzeń i refleksji), wykorzystywaniu bogactwa przyrody znajdującego się w ogrodzie szkolnym oraz okazom przyrodniczym zgromadzonym w sali.

• Aktywność inspirowana wyraża się poprzez organizowanie zajęć dydaktycznych prowadzo-nych metodą projektowania okazji edukacyjnych i działań twórczych, zadań stawianych dziecku oraz złożonych projektów i działań o charakterze pracy.


• Aktywność kierowana to metodyczne porządkowanie wiedzy według prawideł pedagogiki przedszkolnej, wczesnoszkolnej i psychologii dziecka, wspieranie uczenia się spontanicznego i reaktywnego, wzbogacenie wiedzy dziecka, porządkowanie jej, strukturalizowanie z wykorzysta-niem metod poszukujących, praktycznych i eksponujących (Helm i Katz 2003).

W rozumieniu współczesnej pedagogiki istota metody projektu polega na tym, że grupa uczniów uczących się samodzielnie inicjuje, planuje i wykonuje pewne zadania, a następnie ocenia je. Nauczyciel w tym przedsięwzięciu jest osobą wspomagającą, dyskretnym prowadzącym. Wyzwala inicjatywę uczniów, współuczestniczy w procesie edukacyjnym, obserwując funkcjonowanie dzieci i respektując podmiotowość dziecka (prawo wyboru, poszukiwania na własną rękę, prawo do wła-snej oceny, poczucie sprawstwa, kontrola i samokontrola, kreatywność, nietypowe zastosowania pewnych strategii itp.). Uczeń próbuje odnaleźć się w nowych dla niego sytuacjach, dopasowuje się, wypróbowując znane mu schematy, ale też poszukuje nowych, dostrzegając ułomność dotychczaso-wych. Podejmuje wysiłek badawczy, eksperymentuje, tworzy nową wiedzę, wykrywa prawidłowości, pociąga go odkrywanie nieznanego; budzi się w nim odpowiedzialność za realizację zadań.

Metoda projektu uwzględnia cechy rozwoju i uczenia się dzieci w młodszym wieku szkolnym, sprawia, że zaangażowane są i intelekt, i emocje dziecka, stąd należy tę metodę uznać za warto-ściową strategię. Określenie celów projektów przez nauczycieli, to uświadamianie sobie ich war-tości dydaktycznych oraz wychowawczych, potwierdzenie określenia efektów edukacyjnych sfor-mułowanych w podstawie programowej i programach edukacji wczesnoszkolnej.

Metoda projektu i jej społeczne walory tym bardziej zasługują na podkreślenie, że szczególnie trudno jest pomyślnie realizować szkolną karierę dzieciom, których sytuację życiową określa splot niekorzystnych czynników (Cęcelek 2011, s. 89). Podczas zajęć uczniowie mogą się uczyć od siebie nawzajem, mogą obserwować swoje działania, naśladować realizację czynności i spełniać pragnie-nie dążenia ku wiedzy.

Oto przykłady celów potwierdzających wartości edukacyjne metody projektu:• wzbogacanie słownika dzieci o nowe pojęcia (terminy),• zachęcanie do interpretacji treści obrazów, określania uczuć i emocji,• rozwijanie poczucia piękna,• zachęcanie do działań twórczych, werbalnych i pozawerbalnych,• odkrywanie, czym jest tolerancja,• kształtowanie postawy akceptacji wobec gustu i poglądów innych osób,• poznawanie przyrody w jej różnorodności,• zachęcanie do pomagania i współpracy,• uczenie się od siebie nawzajem, naśladownictwo,• odkrywanie niekonwencjonalnych zastosowań typowych przedmiotów,• poznawanie własnych uczuć i emocji, rozumienie na ich podstawie własnego zachowania,

kierowanie uczuciami,• umacnianie wiary we własne możliwości,• budowanie pozytywnego obrazu siebie i samooceny,• kształtowanie otwartości na drugiego człowieka i umiejętności dostrzegania różnic między

ludźmi,• poszerzanie wiedzy o sztuce, znanych artystach i ich dziełach,• kształtowanie umiejętności redagowania zdań, swobodnych tekstów; „pisanie” książeczek

na wybrany temat.


Celem edukacji wczesnoszkolnej jest wspieranie całościowego rozwoju dziecka. Wsparcie to realizowane jest poprzez proces wychowania i kształcenia, co umożliwia dziecku odkrywanie wła-snych możliwości, sensu działania oraz gromadzenia doświadczeń na drodze prowadzącej do prawdy, dobra, piękna i pokoju.

Obok zadań wychowawczych, dydaktycznych i profilaktycznych szkoła ma również obowiązek prowadzenia działań opiekuńczych dostosowanych do istniejących potrzeb dzieci i do środowiska.

Zadaniem szkoły w I etapie edukacyjnym jest:1

• wspieranie wielokierunkowej aktywności dziecka,• zapewnienie wszystkim uczniom prawidłowej organizacji zabawy, nauki i odpoczynku,• wspieranie szeroko rozumianej aktywności dziecka,• organizowanie doświadczeń umożliwiających polisensoryczne poznawanie,• zapewnienie optymalnych warunków wszystkim dzieciom; w tym rozwijającym się w wol-

niejszym lub przyśpieszonym tempie,• poszanowanie godności dziecka, ich naturalnego i indywidualnego tempa rozwoju,• wdrażanie do współdziałania w grupie,• zapewnienie dostępu do wartościowych rozwojowo źródeł informacji, nowoczesnych techno-

logii oraz przygotowanej ergonomicznie przestrzeni edukacyjnej,• organizacja zajęć dostosowanych do potrzeb i oczekiwań rozwojowych dzieci, wywołujących

zaciekawienie, zdumienie i radość odkrywania wiedzy; zajęć umożliwiających odkrywanie wartości, kształtowanie samodzielności, zaradności, odpowiedzialności i poczucia obowiązku,

• organizacja przestrzeni edukacyjnej umożliwiającej dzieciom poznawanie wartości i norm społecznych,

• systematyczny rozwój wrażliwości estetycznej,• wychowanie do wielokulturowości; zaspokojenie potrzeb poznawania kultur innych naro-

dów, np. krajów Unii Europejskiej,• w porozumieniu z rodzicami uczniów, modelowanie programu wychowawczo-profilaktycz-

nego według potrzeb i możliwości,• planowa realizacja programu nauczania.Realizacja przez szkołę wyżej wymienionych zadań oraz udzielenie dziecku odpowiedniego wsparcia-

na etapie edukacji wczesnoszkolnej zapewni dziecku dojrzałość do nauki na II etapie edukacji.

Cele kształcenia i wychowania

Cele ogólne edukacji wczesnoszkolnej zostały opisane w podstawie programowej w odniesieniu do czterech obszarów rozwojowych dziecka: fizycznego, emocjonalnego, społecznego i poznawczego. Cele te osiąga uczeń w procesie wychowania i kształcenia poprzez rozwój prostych czynności prak-tycznych i intelektualnych w bardziej złożone, w czym ukierunkuje z pewnością nauczyciela klas 1–3 niniejszy Program.

1 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół.

Szczegółowe cele kształcenia i wychowania3


Obszarowe cele służą wskazaniu sposobów stymulowania wszechstronnego i harmonijnego rozwoju dzieci, sposobów zaspokajania ich wielostronnych potrzeb rozwojowych, sposobów naby-wania umiejętności i sprawności radzenia sobie w nowych sytuacjach, będących wyrazem postępu i zmian zachodzących w otaczającym świecie. Celem edukacji wczesnoszkolnej jest więc wspoma-ganie dziecka w rozwoju intelektualnym, emocjonalnym, społecznym, etycznym, fizycznym, este-tycznym oraz duchowym. Ważne jest również to, aby wychowanie dziecka było przygotowaniem do życia w zgodzie z samym sobą, ludźmi i przyrodą. Należy zadbać o to, aby dziecko potrafiło odróżnić dobro od zła, było świadome przynależności społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej i wspólnoty narodowej) oraz rozumiało konieczność dbania o przyrodę. Jednocześnie dąży się do ukształtowania systemu wiadomości i umiejętności potrzebnych dziecku do poznawania i rozumienia świata, radzenia sobie w codziennych sytuacjach.

Istotnym zadaniem szkoły podstawowej i obowiązkiem każdego nauczyciela jest kształcenie umiejętności posługiwania się językiem polskim, dbałość o systematyczne wzbogacanie zasobu słownictwa oraz przygotowanie uczniów do życia w społeczeństwie informacyjnym. Aby przygo-tować uczniów do samokształcenia, świadomego wyszukiwania, selekcjonowania i wykorzystywa-nia informacji, szkoła powinna zapewnić im dostęp do dobrze wyposażonej biblioteki szkolnej i zasobów multimedialnych, zachęcać uczniów do korzystania z dóbr kultury.

Ważne zadanie szkoły to również edukacja zdrowotna, której celem jest kształtowanie nawyku dbałości o zdrowie i higienę oraz umiejętności tworzenia środowiska sprzyjającego zdrowiu.

Cele kształcenia i wychowania w ramach poszczególnych edukacji

Edukacja polonistyczna• słuchanie z uwagą wypowiedzi innych, dorosłych oraz rówieśników, • mówienie i wypowiadanie się,• sprawne komunikowanie się z uwzględnieniem sytuacji, osób i reguł konwersacji,• opanowanie umiejętności czytania i pisania,• umiejętne komunikowanie doznań i przeżyć związanych ze światem realnym i inspirowa-

nych literaturą,• czytanie ze zrozumieniem jako przygotowanie do korzystania z różnych źródeł wiedzy,• zainteresowanie książką i rozbudzenie zamiłowań czytelniczych,• pisanie z wykorzystaniem znajomości elementarnych zasad pisowni,• posługiwanie się różnymi formami wypowiedzi pisemnej,• umiejętne wypowiadanie się w małych formach teatralnych,• kształcenie językowe,• krytyczne korzystanie z różnych źródeł informacji,• rozwijanie samoświadomości z zakresu strategii uczenia się,• zachęcanie do wspólnego i indywidualnego czytania lektur szkolnych,• samokształcenie.

Edukacja matematyczna • rozumienie stosunków przestrzennych i cech wielkościowych,• rozumienie liczb i ich własności,• posługiwanie się liczbami,• czytanie tekstów matematycznych,• rozumienie pojęć geometrycznych,


• stosowanie matematyki w sytuacjach życiowych oraz w innych obszarach edukacji (klasyfikowa-nie, porządkowanie, mierzenie, ważenie, kupowanie i płacenie, odczytywanie wskazań zegara i termometru, posługiwanie się kalendarzem i dostrzeganie rytmiczności w organizacji czasu),

• wykorzystanie warcabów, szachów i innych gier planszowych i logicznych do rozwijania umie-jętności myślenia strategicznego, logicznego i rozumienia zasad.

Edukacja społeczna• rozumienie środowiska społecznego,• identyfikowanie się z grupą społeczną, do której się należy,• orientacja w czasie historycznym,• wychowanie patriotyczne i obywatelskie,• znajomość zwyczajów i polskich tradycji.

Edukacja przyrodnicza• rozumienie środowiska przyrodniczego,• funkcje życiowe człowieka, przestrzeganie zasad ochrony zdrowia, bezpieczeństwa i odpo-

czynku,• rozbudzanie ciekawości świata, chęci obserwowania i badania najbliższego otoczenia,• rozumienie i poszanowanie świata roślin i zwierząt, określanie swojego miejsca w świecie

przyrody i związków z tym światem,• kształtowanie wrażliwości i odpowiedzialności za swoje zachowania wobec przyrody,• poznawanie zjawisk i obiektów przyrody ożywionej i nieożywionej, służących potrzebom

człowieka lub stanowiących zagrożenie,• rozumienie przestrzeni geograficznej.

Edukacja plastyczna• percepcja wizualna, obserwacja i doświadczenia,• działalność plastyczna i ekspresja twórcza,• recepcja sztuk plastycznych,• wyróżnianie i stosowanie podstawowych środków wyrazu plastycznego na płaszczyźnie

i w przestrzeni, • posługiwanie się podstawowymi narzędziami i materiałami w wyrażaniu sytuacji realnych

i fantastycznych, własnych myśli i uczuć, inspirowanych literaturą i muzyką,• organizowanie warsztatu własnej pracy, ekonomiczne wykorzystywanie materiałów,• rozróżnianie podstawowych dziedzin sztuk plastycznych, postaci i funkcji dzieł z tych dziedzin.

Edukacja techniczna• umiejętność organizacji pracy,• znajomość informacji technicznej, materiałów i technologii wytwarzania,• stosowanie narzędzi i obsługa urządzeń technicznych,• planowanie czynności, organizowanie warsztatu pracy (materiałów i narzędzi), rozumienie

wartości pracy w życiu człowieka,• stosowanie podstawowych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz udzielania pierwszej

pomocy,• wykonywanie przedmiotów użytkowych i montowanie modeli urządzeń technicznych,• rozumienie wpływu sił przyrody i ich znaczenia w rozwoju myśli technicznej.


Edukacja informatyczna• rozumienie, analizowanie i rozwiązywanie problemów,• programowanie i rozwiązywanie problemów z wykorzystaniem komputera i innych urzą-

dzeń cyfrowych,• posługiwanie się komputerem, urządzeniami cyfrowymi i sieciami komputerowymi,• rozwijanie kompetencji społecznych,• przestrzeganie prawa i zasad bezpieczeństwa.

Edukacja muzyczna • słuchanie muzyki,• ekspresja muzyczna,• improwizacja ruchowa, rytmika i taniec,• gra na instrumentach muzycznych,• znajomość form zapisu dźwięku.

Wychowanie fizyczne i edukacja zdrowotna• dbałość o utrzymanie higieny osobistej i zdrowia,• rozwijanie sprawności motorycznych,• uczestnictwo w różnych formach rekreacyjno-sportowych,• poznawanie i przestrzeganie zasad rywalizacji sportowej oraz zasad bezpieczeństwa podczas

zabaw ruchowych, prowadzonych w różnych warunkach.

Etyka • rozumienie podstawowych zasad i pojęć etyki,• stosowanie poznanych zasad,• odkrywanie zainteresowań, akceptacja siebie i swoich potrzeb oraz praw i potrzeb innych

ludzi,• dobre komunikowanie się z innymi w społeczności dziecięcej i w świecie dorosłych,• rozpoznawanie, nazywanie, przestrzeganie zasad (norm) obowiązujących we wspólnotach

(rodzinie, klasie, szkole), • przestrzeganie reguł i umiejętne współdziałanie oraz współżycie w grupie,• budowanie świata wartości kształtujących postawy obywatelskie, takich jak uczciwość, wia-

rygodność, odpowiedzialność, wytrwałość, ciekawość poznawcza, kreatywność, przedsiębior-czość, kultura osobista i szacunek dla innych,

• odpowiedzialne korzystanie z dziedzictwa kultury.


Zadaniem nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej jest wykorzystanie nowej podstawy progra-mowej w projektowaniu drogi edukacyjnej ucznia, tak aby uzyskać przewidywane efekty. Niezwykle istotną kwestią jest określenie tematyki zajęć, która stanowi obszar orientacyjny, integrujący, nie ma charakteru zamkniętego, lecz pozostawia nauczycielowi swobodę w zakresie doboru i organizacji materiału nauczania niezbędnego do osiągnięcia zakładanych celów eduka-cyjnych. Zaproponowana nauczycielom i uczniom tematyka kształcenia w klasach 1–3 pełni funk-cję ukierunkowującą, co oznacza, że treści kształcenia, w tym zadania stawiane uczniom, mogą dotyczyć następujących kręgów tematycznych:

• Poznaję siebie,• Przedstawiam moją rodzinę,• Poznaję nauczyciela i klasę,• Poznaję szkołę,• Poznaję koleżanki i kolegów,• Tworzymy wspólnotę; razem się bawimy i uczymy,• Poznaję moje miejsce zamieszkania i moją miejscowość,• Poznaję moją Ojczyznę,• Poznaję wspólnotę państw w Europie,• Poznaję świat i wszechświat,• Poznaję to, co mnie interesuje.

Przyswajanie treści zawartych w wyżej wymienionych kręgach tematycznych jest zsynchroni-zowane z porami roku/przyrodą, z kalendarzem wydarzeń historycznych oraz z wydarzeniami z życia osobistego, rodzinnego i szkolnego ucznia. Nauczanie systemem zintegrowanym oznacza, że treści kształcenia z zakresu poszczególnych edukacji powinny łączyć się w określone struktury, tworzyć sieci i swoiste konstrukcje. Podczas dnia aktywności edukacje: polonistyczna, matema-tyczna, społeczna i pozostałe, mogą występować w różnych konfiguracjach. Należy unikać margi-nalizowania jednej edukacji na rzecz innej.

Planowanie zajęć w klasach 1–34


Ed

ukac

jaT

reśc

i nau

czan

ia

–„E

lem

enta

rz o

dkr

ywcó

w”,

kla

sa 1

Prz

ewid

ywan

e ef

ekty

ed

ukac

yjne

(um

ieję

tno

ści,

wia

do

mo

ści,

spo

łecz

nie

akce

pto

wan

e za

cho

wan

ia)

po

loni

styc

zna

1. O

siag

nięc

ia w

zak

resi

e sł

ucha

nia:

– ob

dar

za u

wag

ą ró

wie

śnik

ów i

dor

osły

ch

– sł

ucha

wyp

owie

dzi

nau

czyc

iela

, ró

wie

śnik

ów i

inny

ch o

sób

w r

óżny

ch c

odzi

enny

ch s

ytua

cjac

h

– ok

azuj

e sz

acun

ek w

ypow

iad

ając

ej s

ię o

sob

ie

– w

ykon

uje

pro

ste

zad

ania

wed

ług

usły

szan

ej in

stru

kcji,

pod

awan

ej p

rzez

nau

czyc

iela

eta

pow

o

– za

daj

e p

ytan

ia w

syt

uacj

i bra

ku z

rozu

mie

nia

słuc

hane

j wyp

owie

dzi

– sł

ucha

z u

wag

ą te

kstó

w c

zyta

nych

prz

ez n

aucz

ycie

la

– sł

ucha

uw

ażni

e i z

pow

agą

wyp

owie

dzi

osó

b p

odcz

as u

rocz

ysto

ści,

konc

ertó

w,

obch

odów

św

iąt

naro

dow

ych

i inn

ych

zdar

zeń

kultu

raln

ych

– p

rzej

awia

w p

owyż

szyc

h w

ydar

zeni

ach

zach

owan

ie a

dek

wat

ne d

o sy

tuac

ji

– sł

ucha

wyp

owie

dzi

inny

ch i

najc

zęśc

iej c

zeka

na

swoj

ą ko

lej,

aby

się

wyp

owie

dzi

eć

– p

otra

fi na

ogó

ł pan

ować

nad

chę

cią

nagł

ego

wyp

owia

dan

ia s

ię,

szcz

egól

nie

w m

omen

cie

wyk

azyw

ania

tej

pot

rzeb

y p

rzez

dru

gą o

sob

ę

2. O

siag

nięc

ia w

zak

resi

e m

ówie

nia:

– m

ówi n

a te

mat

y zw

iąza

ne z

życ

iem

rod

zinn

ym,

szko

lnym

ora

z in

spiro

wan

e lit

erat

urą

– w

ypow

iad

a si

ę, s

tosu

jąc

adek

wat

ne d

o sy

tuac

ji w

ybra

ne t

echn

iki j

ęzyk

a m

ówio

nego

: p

auzy

, zm

ianę

into

nacj

i

– fo

rmuł

uje

pyt

ania

, d

otyc

zące

syt

uacj

i zad

anio

wyc

h, w

ypow

ied

zi u

stny

ch n

aucz

ycie

la,

uczn

iów

lub

inny

ch o

sób

z ot

ocze

nia

– w

ypow

iad

a si

ę w

for

mie

up

orzą

dko

wan

ej n

a te

mat

y zw

iąza

ne z

prz

eżyc

iam

i, za

dan

iem

, sy

tuac

jam

i szk

olny

mi,

lekt

urą,

wyd

arze

niam

i kul

tura

lnym

i

– op

owia

da

treś

ć hi

stor

yjek

ob

razk

owyc

h, d

ostr

zega

jąc

zwią

zki p

rzyc

zyno

wo-

skut

kow

e

– w

ypow

iad

a si

ę na

tem

at il

ustr

acji

– op

owia

da

treś

ć hi

stor

yjek

ob

razk

owyc

h

– sy

stem

atyc

znie

wzb

ogac

a sł

owni

ctw

o cz

ynne

– od

pow

iad

a na

pyt

ania

dot

yczą

ce p

rzec

zyta

nych

tek

stów

, ilu

stra

cji

– na

daj

e zn

acze

nie

i tyt

uł o

bra

zom

– sk

ład

a us

tne

spra

woz

dan

ie z

wyk

onan

ej p

racy

– re

cytu

je z

pam

ięci

kró

tkie

rym

owan

ki,

wie

rsze

, p

iose

nki

– d

obie

ra s

toso

wną

for

mę

kom

unik

acji

wer

bal

nej i

wła

sneg

o za

chow

ania

, w

yraż

ając

ą sz

acun

ek d

o ro

zmów

cy

„Ele

men

tarz

odkry

wców

”, k

lasa

1

Na

szar

o za

znac

zono

prz

ewid

ywan

e ef

ekty

prz

ypis

ane

treś

ciom

wyk

racz

ając

ym p

onad

pod

staw

ę p

rogr

amow

ą

Tre

ści

nau

cza

nia

–ucze

nia

się

i

prz

ew

idyw

an

e e

fekty

edukacyj

ne w

kla

sach 1

–35


– d

osto

sow

uje

ton

głos

u d

o sy

tuac

ji, n

p.

nie

mów

i zb

yt g

łośn

o

– na

zyw

a cz

ynno

ści,

sytu

acje

, d

ośw

iad

czen

ia

– w

ykon

uje

eksp

erym

enty

języ

kow

e

– uc

zest

nicz

y w

zab

awie

tea

tral

nej

– ilu

stru

je m

imik

ą, g

este

m i

ruch

em z

acho

wan

ia b

ohat

era

liter

acki

ego

lub

wym

yślo

nego

– ro

zum

ie u

mow

ne z

nacz

enie

rek

wiz

ytu

i um

ie p

osłu

żyć

się

nim

w o

dgr

ywan

ej s

cenc

e

3. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e cz

ytan

ia:

– od

czyt

uje

upro

szcz

one

rysu

nki,

pik

togr

amy,

zna

ki in

form

acyj

ne,

nap

isy

– p

orzą

dku

je w

e w

łaśc

iwej

kol

ejno

ści i

lust

racj

e hi

stor

yjek

ob

razk

owyc

h

– uz

upeł

nia

bra

kują

cą il

ustr

ację

his

tory

jki o

bra

zkow

ej

– cz

yta

pop

raw

nie

na g

łos

teks

ty z

bud

owan

e z

wyr

azów

op

raco

wan

ych

w c

zasi

e za

jęć,

dot

yczą

ce r

zecz

ywis

tych

doś

wia

dcz

eń d

ziec

i i ic

h oc

zeki

wań

poz

naw

czyc

h

– cz

yta

pop

raw

nie

na g

łos

teks

ty z

bud

owan

e z

now

ych

wyr

azów

– cz

yta

i roz

umie

kró

tkie

tek

sty

info

rmac

yjne

zło

żone

z 2

-3 z

dań

– cz

yta

w s

kup

ieni

u p

o ci

chu

i roz

umie

kró

tkie

tek

sty

dru

kow

ane

– cz

yta

w s

kup

ieni

u p

o ci

chu

teks

ty z

apis

ane

sam

odzi

elni

e w

zes

zyci

e

– w

yod

ręb

nia

pos

taci

e i z

dar

zeni

a w

tek

stac

h d

o na

uki c

zyta

nia

i kró

tkic

h te

ksta

ch li

tera

ckic

h

– us

tala

kol

ejno

ść z

dar

zeń

– w

skaz

uje

cech

y i o

ceni

a b

ohat

erów

– uz

asad

nia

ocen

ę b

ohat

erów

– ok

reśl

a na

stró

j w p

rzec

zyta

nym

utw

orze

– w

yszu

kuje

w t

ekst

ach

frag

men

ty b

ędąc

e od

pow

ied

zią

na s

form

ułow

ane

prz

ez n

aucz

ycie

la p

ytan

ie

– w

yszu

kuje

w t

ekst

ach

frag

men

ty o

kreś

lone

prz

ez n

aucz

ycie

la

– w

yróż

nia

w c

zyta

nych

utw

orac

h lit

erac

kich

zd

ania

op

isuj

ące

boh

ater

a (c

złow

ieka

lub

zw

ierz

ę)

– cz

yta

ksią

żki w

skaz

ane

prz

ez n

aucz

ycie

la

– cz

yta

ksią

żki s

amod

ziel

nie

wyb

rane

4. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e p

isan

ia:

– d

ba

o es

tety

kę i

pop

raw

ność

gra

ficzn

ą od

ręcz

nego

pis

ma

– ro

zmie

szcz

a p

opra

wni

e te

kst

ciąg

ły n

a st

roni

e ze

szyt

u

– p

rzep

isuj

e w

yraz

y i p

rost

e, k

rótk

ie z

dan

ia

– p

rzes

trze

ga p

opra

wno

ści o

rtog

rafic

znej

w w

yraz

ach

poz

nany

ch i

opra

cow

anyc

h p

odcz

as z

ajęć

– p

isze

pop

raw

nie

z p

amię

ci w

yraz

y cz

yste

fon

etyc

znie

– p

isze

pop

raw

nie

z p

amię

ci w

yraz

y i k

rótk

ie,

pro

ste

zdan

ia

– p

isze

ze

słuc

hu w

yraz

y i k

rótk

ie,

pro

ste

zdan

ia o

fon

etyc

znej

pis

owni

– st

osuj

e p

opra

wni

e zn

aki i

nter

pun

kcyj

ne n

a ko

ńcu

zdan

ia i

prz

ecin

ki p

rzy

wyl

icza

niu

– ro

zpoc

zyna

pis

owni

ę zd

ania

wie

lką

liter

ą

– p

isze

wie

lką

liter

ą im

iona

, na

zwis

ka,

nazw

y m

iast

, rz

ek,

ulic

– p

isze

sam

odzi

elni

e 2-

3 zd

ania

na

pod

any

tem

at

5. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e ks

ztał

ceni

a

języ

kow

ego:

– w

yróż

nia

w w

ypow

ied

ziac

h zd

ania

, w

zd

ania

ch w

yraz

y, w

wyr

azac

h sy

lab

y or

az g

łosk

i

– ró

żnic

uje

głos

ki n

a sa

mog

łosk

i i s

pół

głos

ki

– st

osuj

e w

pop

raw

nej f

orm

ie r

zecz

owni

ki,

czas

owni

ki,

prz

ymio

tnik

i (b

ez w

pro

wad

zani

a te

rmin

ów)

– ro

zpoz

naje

wyr

azy

o zn

acze

niu

prz

eciw

nym

– ok

reśl

a, k

tóry

tek

st je

st z

agad

ką,

a kt

óry

życz

enia

mi


6. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e sa

mok

szta

łcen

ia:

– p

odej

muj

e p

rób

y za

pis

u no

wyc

h sa

mod

ziel

nie

poz

nany

ch w

yraz

ów

– ko

rzys

ta z

róż

nych

źró

deł

info

rmac

ji, n

p.

atla

sów

, cz

asop

ism

dla

dzi

eci

– w

ybie

ra c

hara

kter

ysty

czne

dla

sie

bie

str

ateg

ie u

czen

ia s

ię

mat

emat

yczn

a1.

Osi

ągni

ęcia

w z

akre

sie

rozu

mie

nia

stos

unkó

w p

rzes

trze

nnyc

h i c

ech

wie

lkoś

ciow

ych:

– ok

reśl

a i p

reze

ntuj

e p

ołoż

enie

prz

edm

iotó

w w

prz

estr

zeni

i na

pła

szcz

yźni

e

– ok

reśl

a i p

reze

ntuj

e ki

erun

ek r

uchu

prz

edm

iotó

w o

raz

osób

– us

taw

ia p

rzed

mio

ty z

god

nie

z p

odan

ymi w

arun

kam

i

– or

ient

uje

się

na k

artc

e, a

by

odna

jdow

ać in

form

acje

(np

. w

pra

wym

gór

nym

rog

u) i

ryso

wać

str

załk

i we

wła

ściw

ym

kier

unku

– p

osłu

guje

się

poj

ęcia

mi:

pio

n, p

ozio

m,

ukos

– d

okon

uje

klas

yfik

acji

prz

edm

iotó

w,

twor

zy k

olek

cje

(np

.: zw

ierz

ęta,

zab

awki

, rz

eczy

do

ubra

nia)

– uk

ład

a ob

iekt

y (n

p.

pat

yczk

i) w

ser

ie r

osną

ce i

mal

ejąc

e, n

umer

uje

je

– w

ybie

ra o

bie

kt w

ser

ii, w

skaz

uje

nast

ępne

i p

oprz

edni

e

– p

orów

nuje

prz

edm

ioty

pod

wzg

lęd

em w

yróz

nion

ej c

echy

wie

lkoś

ciow

ej,

np.

dłu

gośc

i czy

mas

y

– p

orów

nuje

licz

ebno

ść u

twor

zony

ch k

olek

cji i

zb

ioró

w z

astę

pcz

ych

– us

tala

rów

nolic

znoś

ć m

imo

obse

rwow

anyc

h zm

ian

w u

kład

zie

elem

entó

w p

orów

nyw

anyc

h zb

ioró

w

– ro

zróż

nia

lew

ą i p

raw

ą st

ronę

sw

ojeg

o ci

ała

– w

ypro

wad

za k

ieru

nki o

d s

ieb

ie (p

o p

raw

ej s

tron

ie,

na le

wo

od)

– ok

reśl

a po

łoże

nie

prze

dmio

tu n

a pr

awo/

lew

o od

oso

by w

idzi

anej

z p

rzod

u (ta

kże

prze

dsta

wio

nej n

a fo

togr

afii

czy

obra

zku)

– w

ypro

wad

za k

ieru

nki o

d in

nej o

sob

y

– or

ient

uje

się

na k

artc

e, r

ysuj

e st

rzał

ki w

e w

łaśc

iwym

kie

runk

u zg

odni

e z

inst

rukc

ją

– d

ostr

zega

sym

etrię

(np

. w

rys

unku

mot

yla)

– za

uważ

a zj

awis

ko s

ymet

rii w

fig

urac

h ge

omet

rycz

nych

i ni

ektó

rych

ele

men

tach

oto

czen

ia

– d

ostr

zega

sta

łe n

astę

pst

wa

i reg

ular

ność

– ko

ntyn

uuje

reg

ular

ny w

zór

(np

. sz

lacz

ek)

– za

uważ

a, ż

e je

dna

fig

ura

jest

pow

ięks

zeni

em lu

b p

omni

ejsz

enie

m d

rugi

ej u

zup

ełni

a ry

sune

k w

edłu

g os

i sym

etrii

2. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e ro

zum

ieni

a lic

zb

i ich

wła

snoś

ci:

– lic

zy o

bie

kty

(dos

trze

ga r

egul

arno

ść d

zies

iątk

oweg

o sy

stem

u lic

zeni

a)

– w

ymie

nia

kole

jne

licze

bni

ki o

d w

ybra

nej l

iczb

y w

prz

ód i

wst

ecz

(zak

res

do

20)

– za

pis

uje

liczb

y cy

fram

i (za

kres

do

20) i

dzi

esią

tkam

i do

100

– w

yjaś

nia

znac

zeni

e cy

fry

zap

isan

ej w

mie

jscu

jed

nośc

i, d

zies

iąte

k

– ro

zum

ie p

ojęc

ie li

czb

y w

asp

ekci

e gł

ówny

m,

por

ząd

kow

ym i

mia

row

ym

– lic

zy d

zies

iątk

ami w

zak

resi

e 10

0

– p

orów

nuje

licz

by,

por

ząd

kuje

licz

by

od n

ajm

niej

szej

do

najw

ięks

zej i

od

wro

tnie

, ro

zum

ie s

orm

ułow

ania

typ

u:

liczb

a o

1, 2

wię

ksza

, o

1, 2

mni

ejsz

a, s

tosu

je z

naki

: <

; >

; =

3. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e p

osłu

giw

ania

się

liczb

ami:

– d

odaj

e d

o p

odan

ej li

czb

y w

pam

ięci

i od

pod

anej

licz

by

odej

muj

e w

pam

ięci

licz

bę

jed

nocy

frow

ą (w

zak

resi

e 20

)

– w

yjaś

nia

isto

tę d

ział

ań m

atem

atyc

znyc

h –

dod

awan

ie,

odej

mow

anie

– d

odaj

e i o

dej

muj

e d

zies

iątk

i w z

akre

sie

100

– w

ykon

uje

oblic

zeni

a i o

pra

cow

uje

wła

sną

stra

tegi

ę ob

licze

ń

– p

osłu

guje

się

zna

kiem

rów

nośc

i

– p

osłu

guje

się

zna

kam

i dzi

ałań

w d

odaw

aniu

i od

ejm

owan

iu li

czb

– ob

licza

i za

pis

uje

pro

ste

dzi

ałan

ia z

oki

enki

em


4. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e cz

ytan

ia t

ekst

ów

mat

emat

yczn

ych:

– ro

zwią

zuje

czy

nnoś

ciow

o p

rost

e za

dan

ia m

atem

atyc

zne

wyr

ażon

e ja

ko k

onkr

etne

syt

uacj

e, p

rzed

staw

ione

na r

ysun

kach

lub

w t

reśc

i pod

anej

sło

wni

e

– an

aliz

uje

i roz

wią

zuje

zad

ania

tek

stow

e p

rost

e, d

ostr

zega

pro

ble

m m

atem

atyc

zny

oraz

tw

orzy

wła

sną

stra

tegi

ę

jego

roz

wią

zani

a, o

dp

owie

dni

ą d

o w

arun

ków

zad

ania

: op

isuj

e ro

zwią

zani

e za

pom

ocą

dzi

ałań

, ry

sunk

u lu

b

w in

ny w

ybra

ny p

rzez

sie

bie

sp

osób

– za

pis

uje

rozw

iąza

nie

zad

ania

z t

reśc

ią p

rzed

staw

ione

go s

łow

nie

w k

onkr

etne

j syt

uacj

i

– uk

ład

a za

dan

ia d

o sy

tuac

ji, il

ustr

acji,

dzi

ałan

ia i

je r

ozw

iązu

je

– uk

ład

a od

pow

ied

ź, t

wor

zy p

ytan

ia

– ro

zwią

zuje

pro

ste

zad

ania

na

por

ówny

wan

ie r

óżni

cow

e

5. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e ro

zum

ieni

a p

ojęć

geom

etry

czny

ch:

– ro

zpoz

naje

w n

atur

alny

m o

tocz

eniu

(w t

ym n

a śc

iana

ch f

igur

prz

estr

zenn

ych)

i na

rys

unka

ch –

fig

ury

geom

etry

czne

: ko

ło,

pro

stok

ąt,

kwad

rat,

tró

jkąt

, w

yod

ręb

nia

te f

igur

y sp

ośró

d in

nych

– uk

ład

a fig

ury

z p

atyc

zków

, gu

my

do

skak

ania

ora

z na

geo

pla

nie

– kl

asyf

ikuj

e fig

ury

wed

ług

pod

anej

(jed

nej)

cech

y

– d

ostr

zega

i ko

ntyn

uuje

pow

tarz

ając

e si

ę se

kwen

cje

– uk

ład

a ry

tmy

z p

rzed

mio

tów

, kl

ockó

w i

mod

eli f

igur

– ry

suje

w p

omni

ejsz

eniu

i p

owię

ksze

niu

figur

y w

ykor

zyst

ując

sie

ć kw

adra

tow

ą

– d

okon

uje

pom

iaró

w d

owol

nie

obra

ną w

spól

ną m

iarą

, p

orów

nuje

wyn

iki

– m

ierz

y d

ługo

ści,

pos

ługu

jąc

się

linijk

ą

– p

osłu

guje

się

jed

nost

ką c

m,

m

– w

ykon

uje

łatw

e ob

licze

nia

dot

yczą

ce je

dno

stki

cm

– p

orów

nuje

dłu

gośc

i ob

iekt

ów

– w

ie,

że 1

00 c

m t

o m

etr

– d

ostr

zega

sym

etrię

w ś

rod

owis

ku p

rzyr

odni

czym

, w

szt

uce

użyt

kow

ej i

inny

ch w

ytw

orac

h cz

łow

ieka

ob

ecny

ch

w o

tocz

eniu

dzi

ecka

.

6. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e st

osow

ania

mat

emat

yki w

syt

uacj

ach

życi

owyc

h or

az

w in

nych

ob

szar

ach

eduk

acji:

– kl

asyf

ikuj

e ob

iekt

y i r

óżne

ele

men

ty ś

rod

owis

ka s

poł

eczn

o –

prz

yrod

nicz

ego

z uw

agi n

a w

yod

ręb

nion

e ce

chy

– d

ostr

zega

ryt

m w

śro

dow

isku

prz

yrod

nicz

ym

– na

zyw

a d

ni t

ygod

nia

i mie

siąc

e w

rok

u

– or

ient

uje

się,

do

czeg

o sł

uży

kale

ndar

z, i

pot

rafi

z ni

ego

korz

ysta

ć

– w

ykon

uje

oblic

zeni

a pi

enię

żne,

roż

różn

ia n

omin

ały

na b

ankn

otac

h i m

onet

ach,

wsk

azuj

e ró

żnic

e w

ich

sile

nab

ywcz

ej

– zn

a bę

dące

w o

bieg

u m

onet

y i b

ankn

oty

(1 z

ł, 2

zł, 5

zł,

10 z

ł, 20

zł,

50 z

ł, 10

0 zł

, 1 g

r, 2

gr, 5

gr,

10 g

r, 20

gr,

50 g

r)

– w

ie,

że 1

zł t

o 10

0 gr

– od

czyt

uje

peł

ne g

odzi

ny n

a ze

garz

e ze

wsk

azów

kam

i,

– w

ykon

uje

pro

ste

oblic

zeni

a d

otyc

zące

cza

su

– w

aży

prz

edm

ioty

– ró

żnic

uje

prz

edm

ioty

lżej

sze

i cię

ższe

– uż

ywa

okre

ślen

ia k

ilogr

am

– w

ykon

uje

łatw

e ob

licze

nia

dot

ycza

ce je

dno

stki

kg

– w

ie,

że t

owar

w s

klep

ie je

st p

akow

any

wed

ług

wag

– od

mie

rza

pły

ny k

ubki

em i

mia

rką

litro

wą,

uży

wa

okre

ślen

ia „

litr”

– p

orów

nuje

iloś

ci p

łynó

w,

prz

elew

ając

je,

wsk

azuj

e w

ięce

j, m

niej

, ty

le s

amo

– ro

zum

ie,

co t

o je

st d

ług


– ra

dzi

sob

ie w

syt

uacj

ach

kup

na i

sprz

edaż

y

– uk

ład

a i r

ozw

iązu

je p

rost

e za

dan

ia z

tre

ścią

o k

upow

aniu

i p

łace

niu

– lic

zy p

ieni

ądze

na

zbio

rach

zas

tęp

czyc

h

– d

ostr

zega

ryt

m w

śro

dow

isku

prz

yrod

nicz

ym,

sztu

ce u

żytk

owej

– d

ziel

i na

dw

ie i

czte

ry r

ówne

czę

ści n

p.

kart

kę p

apie

ru,

czek

olad

ę, u

żyw

a p

ojęc

ia –

poł

owa

– w

ykor

zyst

uje

war

cab

y i s

zach

y or

az in

ne g

ry p

lans

zow

e d

o ro

zwija

nia

umie

jętn

ości

mys

leni

a st

rate

gicz

nego

,

logi

czne

go,

rozu

mie

nia

zasa

d

– p

rzek

szta

łca

gry,

tw

orzą

c w

łasn

e st

rate

gie

i zas

ady

orga

niza

cyjn

e

– w

ykor

zyst

uje

nab

yte

umie

jętn

ości

do

rozw

iązy

wan

ia p

rob

lem

ów,

dzi

ałań

tw

órcz

ych

i eks

plo

racj

i św

iata

, d

baj

ąc

o w

łasn

y ro

zwój

i tw

orzą

c in

dyw

idua

lne

stra

tegi

e uc

zeni

a si

ę

spo

łecz

na1.

Osi

ągni

ęcia

w z

akre

sie

rozu

mie

nia

środ

owis

ka s

poł

eczn

ego:

– id

enty

fikuj

e si

ę z

grup

ą sp

ołec

zną

do

któr

ej n

ależ

y: r

odzi

ną i

klas

ą w

szk

ole,

a t

akże

z n

arod

em

– p

ozna

je i

resp

ektu

je n

orm

y i r

eguł

y p

ostę

pow

ania

w t

ych

grup

ach

– ro

zum

ie,

iż w

szys

cy lu

dzi

e p

osia

daj

ą p

raw

a i o

bow

iązk

i

– zn

a p

odst

awow

e re

lacj

e ro

dzi

nne

mię

dzy

naj

bliż

szym

– zn

a w

łasn

e p

raw

a i o

bow

iązk

i, st

ara

się

prz

estr

zega

ć ic

h i s

toso

wać

w c

odzi

enny

m ż

yciu

– p

rzyj

muj

e ko

nsek

wen

cje

swoj

ego

ucze

stni

ctw

a w

gru

pie

i w

łasn

ego

w n

iej p

ostę

pow

ania

w o

dni

esie

niu

do

prz

yjęt

ych

norm

i za

sad

– oc

enia

wła

sne

pos

tęp

owan

ie i

zach

owan

ia in

nych

kol

egów

, ko

leża

nek,

od

nosz

ąc s

ię d

o p

ozna

nych

war

tośc

i,

taki

ch ja

k: s

pra

wie

dliw

ość,

ob

owią

zkow

ość,

od

pow

ied

zial

ność

, p

rzyj

aźń,

życ

zliw

ość,

pom

oc,

prz

epra

szan

ie,

uczc

iwoś

ć or

az in

nych

, re

spek

tow

anyc

h p

rzez

śro

dow

isko

szk

olne

– zd

aje

sob

ie s

pra

wę

z te

go,

jak

waż

na je

st s

pra

wie

dliw

ość

i pra

wd

omów

ność

– w

ie,

że n

ie w

olno

zab

iera

ć cu

dze

j wła

snoś

ci b

ez p

ozw

olen

ia,

pam

ięta

o o

dd

awan

iu p

ożyc

zony

ch r

zecz

y i n

ie

nisz

czy

ich

– p

rzed

staw

ia s

ieb

ie i

grup

ę, d

o kt

órej

nal

eży

– sw

oja

rod

zinę

, kl

asę

– za

pis

uje

swój

ad

res

– p

osłu

guje

się

dan

ymi o

sob

isty

mi w

yłąc

znie

w s

ytua

cjac

h b

ezp

iecz

nych

dla

sie

bie

– je

st p

owśc

iągl

iwy

w u

żyw

aniu

oso

bis

tych

dan

ych

w s

ytua

cjac

h no

wyc

h i w

irtua

lnyc

h

– ro

zpoz

naje

i na

zyw

a w

ybra

ne g

rup

y sp

ołec

zne,

do

któr

ych

nie

nale

ży,

np.

dru

żyny

i kl

uby

spor

tow

e

– st

osuj

e w

e w

łaśc

iwej

syt

uacj

i poj

ęcia

: p

oroz

umie

nie,

um

owa

– w

ymie

nia

Uni

ę E

urop

ejsk

ą ja

ko p

rzyk

ład

sto

war

zysz

enia

pow

stał

ego

w e

fekc

ie p

oroz

umie

nia

pań

stw

– sz

anuj

e zw

ycza

je i

trad

ycje

róż

nych

gru

p s

poł

eczn

ych

i nar

odów

– w

ykor

zyst

uje

pra

cę z

esp

ołow

ą w

pro

cesi

e uc

zeni

a si

ę

– w

spół

pra

cuje

z in

nym

i w r

óżny

ch s

ytua

cjac

h ży

ciow

ych

– je

st u

czyn

ny i

uprz

ejm

y w

obec

inny

ch, n

awet

jeśl

i róż

nią

się

od n

iego

pod

wzg

lęde

m s

ytua

cji m

ater

ialn

ej c

zy z

wyc

zajó

w

– w

ie,

że w

ynag

rod

zeni

e ot

rzym

uje

się

za p

racę

– w

ie,

że lu

dzi

e m

ają

różn

ą sy

tuac

ję m

ater

ialn

ą

– w

ie,

że n

ie m

ożna

dąż

yć d

o za

spok

ojen

ia s

woi

ch p

ragn

ień

kosz

tem

inny

ch

– ni

esie

pom

oc p

otrz

ebuj

ącym

, sz

czeg

ólni

e os

obom

sta

rszy

m i

niep

ełno

spra

wny

m,

w s

ytua

cjac

h co

dzi

enny

ch


2. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e or

ient

acji

w c

zasi

e

hist

oryc

znym

:

– zn

a p

ełną

naz

wę

swoj

ej o

jczy

zny

– ro

zpoz

naje

sym

bol

e na

rod

owe:

her

b,

god

ło,

bar

wy

i fla

gę P

olsk

i, hy

mn

Pol

ski

– op

owia

da

o p

rzyg

otow

ania

ch d

o św

iąt

pań

stw

owyc

h i w

mia

rę m

ożliw

ości

w n

ich

ucze

stni

czy

– za

chow

uje

się

god

nie

i z s

zacu

nkie

m p

odcz

as ś

pie

wan

ia lu

b s

łuch

ania

hym

nu,

wci

ągan

ia f

lagi

na

mas

zt it

p.

– w

ie,

kied

y za

kład

amy

stro

je w

bar

wac

h na

rod

owyc

h

– w

yjaś

nia

znac

zeni

e w

ybra

nych

zw

ycza

jów

i tr

adyc

ji p

olsk

ich

– m

a św

iad

omoś

ć, ż

e w

daw

nych

cza

sach

lud

zie

żyli

w o

dm

ienn

y sp

osób

i że

ob

ecni

e st

osuj

emy

w s

wej

akty

wno

ści i

ch d

orob

ek

– w

ymie

nia

prz

ykła

dy

daw

niej

uży

wan

ych

prz

edm

iotó

w i

urzą

dze

ń (n

p.

prz

ybor

ów s

zkol

nych

, ub

rań,

śro

dkó

w

loko

moc

ji),

por

ównu

je je

z o

bec

nie

stos

owan

ymi

– p

otra

fi p

odzi

elić

wyb

rane

ob

iekt

y na

zab

ytko

we

i wsp

ółcz

eśni

e w

ybud

owan

e na

prz

ykła

dzi

e W

arsz

awy

– op

owia

da

hist

orię

wła

snej

rod

ziny

, p

rzed

staw

ia je

j tra

dyc

je

prz

yro

dni

cza

1. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e ro

zum

ieni

a

środ

owis

ka p

rzyr

odni

czeg

o:

– ro

zpoz

naje

w s

woi

m o

tocz

eniu

wyb

rane

gat

unki

roś

lin i

zwie

rząt

, w

tym

zw

ierz

ąt h

odow

lany

ch

– ro

zpoz

naje

i w

yróż

nia

wyb

rane

cec

hy e

kosy

stem

ów:

lasu

, p

ola,

łąki

, a

takż

e p

arku

– ro

zpoz

naje

wyb

rane

zw

ierz

ęta

i roś

liny,

któ

rych

w n

atur

alny

ch w

arun

kach

nie

sp

otyk

a w

pol

skim

śro

dow

isku

prz

yrod

nicz

ym

– p

row

adzi

pro

ste

hod

owle

roś

lin,

opis

uje

pro

ste

pra

ce p

ielę

gnac

yjne

dot

yczą

ce z

wie

rząt

dom

owyc

h lu

b

hod

owan

ych

w k

lasi

e

– zn

a p

odst

awow

e cz

ęści

cia

ła z

wie

rząt

ora

z ro

ślin

, w

yróż

nia

ich

pod

staw

owe

form

y (d

rzew

a, k

rzew

y, z

ieln

e)

– p

rzy

pom

ocy

nauc

zyci

ela

odsz

ukuj

e w

róż

nych

dos

tęp

nych

zas

obac

h in

form

acje

dot

yczą

ce ś

rod

owis

ka

prz

yrod

nicz

ego,

pot

rzeb

ne d

o w

ykon

ania

ćw

icze

nia

– w

ymie

nia

prz

ykła

dy

spot

ykan

ych

w n

ich

gatu

nków

i p

odst

awow

ych

zale

żnoś

ci m

ięd

zy n

imi (

np.

czym

żyw

ią s

ię

zwie

rzęt

a, ja

kie

maj

ą sc

hron

ieni

a)

– op

isuj

e zm

iany

zac

hod

zące

w p

rzyr

odzi

e p

odcz

as p

ór r

oku

oraz

dob

y

– w

ie,

jaki

e są

war

unki

kon

iecz

ne d

o ro

zwoj

u ro

ślin

i zw

ierz

ąt

– op

isuj

e p

rost

e p

race

w o

grod

zie

i oto

czen

iu s

zkoł

y

– p

rzy

pom

ocy

nauc

zyci

ela

wyk

onuj

e p

rost

e ob

serw

acje

bad

awcz

e, d

ośw

iad

czen

ia i

eksp

erym

enty

– p

row

adzi

pro

ste

obse

rwac

je o

bie

któw

i zj

awis

k p

rzyr

odni

czyc

h

– za

pom

ocą

sym

bol

i rys

unko

wyc

h lu

b p

rost

ego

zap

isu

twor

zy n

otat

ki z

ob

serw

acji

– gr

omad

zi i

zab

ezp

iecz

a zb

iory

prz

yrod

nicz

e w

edłu

g w

skaz

ówek

nau

czyc

iela

– po

dejm

uje

prób

ę w

yjaś

nien

ia is

toty

obs

erw

owan

ych

zjaw

isk

wed

ług

proc

esu

przy

czyn

owo

– sk

utko

weg

o i c

zaso

weg

o

– ch

roni

prz

yrod

ę (n

ie ś

mie

ci,

szan

uje

rośl

iny,

pom

aga

zwie

rzęt

om p

rzet

rwać

zim

ę itd

.)

– zn

a w

ybra

ne z

agro

żeni

a dl

a śr

odow

iska

ze

stro

ny c

złow

ieka

(spa

lani

e śm

ieci

, zat

ruw

anie

pow

ietr

za i

wód

, poż

ary

lasó

w it

d.)

– m

a św

iad

omoś

ć is

tnie

nia

w P

olsc

e ce

nnyc

h p

rzyr

odni

czo

gatu

nków

i ob

szar

ów

– se

greg

uje

odp

ady,

st

osuj

e op

akow

ania

prz

yjaz

ne ś

rod

owis

ku i

oszc

zęd

za w

odę

– m

a św

iad

omoś

ć p

rzyc

zyn

i sku

tków

tak

iego

pos

tęp

owan

ia s

łużą

cego

och

roni

e śr

odow

iska

2. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e fu

nkcj

i

życi

owyc

h cz

łow

ieka

, oc

hron

y zd

row

ia,

bez

pie

czeń

stw

a i o

dp

oczy

nku:

– op

isuj

e za

wód

ora

z in

ne z

ajęc

ia w

ykon

ywan

e p

rzez

rod

zicó

w

– m

a św

iad

omoś

ć cz

ym z

ajm

ują

się

osob

y p

racu

jące

w s

łużb

ach

mun

dur

owyc

h i m

edyc

znyc

h (p

olic

jant

, st

raża

k,

leka

rz,

wet

eryn

arz)

, a

takż

e w

inny

ch w

ybra

nych

zaw

odac

h (n

aucz

ycie

l, p

ilot,

kel

ner,

fry

zjer

ka)

– p

rzed

staw

ia c

hara

kter

ysty

kę w

ybra

nych

zaj

ęć i

zaw

odów

uży

tecz

nośc

i pub

liczn

ej


– w

syt

uacj

i zag

roże

nia

wie

, d

o ko

go m

oże

się

zwró

cić

o p

omoc

– z

na n

umer

y al

arm

owe

tele

fonó

w:

pog

otow

ia,

pol

icji,

str

aży

poż

arne

j i n

umer

ala

rmow

y 11

2

– d

ba

o hi

gien

ę or

az e

stet

ykę

wła

sną

oraz

oto

czen

ia,

rów

nież

w t

rakc

ie n

auki

– m

a św

iad

omoś

ć ko

niec

znoś

ci s

łuch

ania

wsk

azów

ek le

karz

a

– zn

a p

odst

awow

e za

sad

y za

pob

iega

nia

chor

obom

zak

aźny

m i

prz

ezię

bie

niom

– re

aguj

e st

osow

nym

zac

how

anie

m w

syt

uacj

i zag

roże

nia

bez

pie

czeń

stw

a, z

dro

wia

jego

lub

inne

j oso

by

– w

ymie

nia

i op

isuj

e p

odst

awow

e gr

upy

pro

duk

tów

żyw

nośc

iow

ych

(war

zyw

a i o

woc

e, n

abia

ł itd

.)

– m

a św

iad

omoś

ć zn

acze

nia

odp

owie

dni

ej d

iety

dla

utr

zym

ania

zd

row

ia c

złow

ieka

– og

rani

cza

spoż

ywan

ie p

osiłk

ów o

duż

ych

war

tośc

iach

sm

akow

ych,

ale

o n

iski

ch w

arto

ścia

ch o

dży

wcz

ych

– za

chow

uje

umia

r w

sp

ożyw

aniu

pro

duk

tów

sło

dki

ch,

zna

kons

ekw

encj

e zj

adan

ia ic

h w

nad

mia

rze

– ub

iera

się

od

pow

ied

nio

do

stan

u p

ogod

y

– od

czyt

uje

tem

per

atur

ę p

owie

trza

na

term

omet

rze

– ob

serw

uje

inne

ele

men

ty p

ogod

y

– p

row

adzi

ob

razk

owy

kale

ndar

z p

ogod

y

– or

ient

uje

się,

o c

zym

mów

i oso

ba

zap

owia

daj

ąca

pog

odę

w r

adiu

lub

w t

elew

izji

– ro

zróż

nia

wyb

rane

, p

odst

awow

e zn

aki d

rogo

we

i sto

suje

prz

epis

y b

ezp

iecz

eńst

wa

w r

uchu

dro

gow

ym ja

ko

pie

szy,

ora

z ro

wer

zyst

a i r

olka

rz w

mie

jsca

ch p

ublic

znyc

h, p

rzez

nacz

onyc

h d

o re

krea

cji i

wyp

oczy

nku

– p

rzes

trze

ga z

asad

zac

how

ania

się

w ś

rod

kach

pub

liczn

ego

tran

spor

tu z

bio

row

ego

– st

osuj

e si

ę d

o za

sad

bez

pie

czeń

stw

a w

szk

ole,

dom

u i n

a d

wor

ze,

w t

ym:

stos

uje

zasa

dy

bez

pie

czne

j zab

awy

w r

óżny

ch w

arun

kach

i p

orac

h ro

ku,

wie

jak

pos

tęp

ować

w p

rzyp

adku

sam

odzi

elne

go p

ozos

tani

a w

dom

u lu

b

kont

aktu

z n

iezn

ajom

ymi

– ro

zpoz

naje

zna

ki i

sym

bol

e in

form

ując

e o

różn

ych

rod

zaja

ch n

ieb

ezp

iecz

eńst

w o

raz

zach

owuj

e si

ę zg

odni

e

z in

form

acją

w n

ich

zaw

artą

– st

osuj

e za

sad

y b

ezp

iecz

nej z

abaw

y w

róż

nych

war

unka

ch i

por

ach

roku

– p

osłu

guje

się

dan

ymi o

sob

isty

mi w

kon

takc

ie z

e sł

użb

ami m

und

urow

ymi i

med

yczn

ymi w

syt

uacj

i zag

roże

nia

zdro

wia

i ży

cia

– je

st p

owśc

iągl

iwy

w u

żyw

aniu

dan

ych

osob

isty

ch w

syt

uacj

ach

now

ych

z uw

agi n

a w

łasn

e b

ezp

iecz

eńst

wo

– m

a św

iad

omoś

ć, ż

e w

oto

czen

iu d

ziec

i mog

ą p

ojaw

iać

się

różn

e za

groż

enia

pły

nące

ze

środ

owis

ka n

atur

alne

go,

taki

e ja

k hu

raga

n, b

urza

, or

az ic

h na

stęp

stw

a: p

owód

ź, p

ożar

.

– ok

reśl

a od

pow

ied

nie

spos

oby

zach

owan

ia s

ię c

złow

ieka

w t

akic

h sy

tuac

jach

– zn

a ni

ebez

pie

czeń

stw

a gr

ożąc

e ze

str

ony

rośl

in,

zwie

rząt

i gr

zyb

ów

– m

a św

iad

omoś

ć ob

ecno

ści n

iep

raw

dzi

wyc

h in

form

acji,

np

. w

prz

estr

zeni

wirt

ualn

ej

– sp

raw

dza

info

rmac

je,

zad

ając

pyt

ania

nau

czyc

ielo

wi,

rod

zico

m,

pol

icja

ntow

i, st

raży

mie

jski

ej

– za

chow

uje

umia

r cz

asow

y w

kon

takc

ie z

tec

hnol

ogia

mi i

res

pek

tuje

prz

yjęt

e za

sad

y uż

ytko

wan

ia u

rząd

zeń

– m

a św

iad

omoś

ć, iż

nie

odp

owie

dzi

alne

kor

zyst

anie

z t

echn

olog

ii m

a w

pły

w n

a ut

ratę

zd

row

ia c

złow

ieka

– w

ymie

nia

prz

ykła

dy

poz

ytyw

nego

zna

czen

ia t

echn

olog

ii w

życ

iu c

złow

ieka

3. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e ro

zum

ieni

a

prz

estr

zeni

geo

graf

iczn

ej:

– ok

reśl

a p

ołoż

enie

sw

ojej

mie

jsco

woś

ci,

– p

odaj

e st

atus

ad

min

istr

acyj

ny w

łasn

ej m

iejs

cow

ości

(wie

ś, m

iast

o)

– op

isuj

e ch

arak

tery

styc

zne

elem

enty

prz

yrod

y

– op

isuj

e ch

arak

tery

styc

zne

mie

jsca

wyb

rane

go o

bsz

aru

w P

olsc

e (n

p.

okol

icy

zam

iesz

kani

a)

– w

skaz

uje

na m

apie

fiz

yczn

ej P

olsk

i jej

gra

nice

, gó

ry,

mor

ze,

rzek

i (W

isłę

, O

drę

), w

ybra

ne m

iast

a (s

woj

ą

mie

jsco

woś

ć, W

arsz

awę,

Gd

ańsk

, K

rakó

w)


– ok

reśl

a w

ybra

ne t

ypow

e d

la P

olsk

i kra

job

razy

– w

ymie

nia

nazw

ę st

olic

y P

olsk

i i c

hara

kter

ysty

czne

dla

nie

j ob

iekt

y

– op

isuj

e w

yglą

d h

erb

u W

arsz

awy

– w

yjaś

nia

znac

zeni

e st

olic

y d

la c

ałeg

o kr

aju

– w

ie,

że P

olsk

a zn

ajd

uje

się

w E

urop

ie i

nale

ży d

o U

nii E

urop

ejsk

iej

– w

skaz

uje

na m

apie

kilk

a in

nych

pań

stw

nal

eżąc

ych

do

niej

– ro

zpoz

naje

fla

gę U

nii E

urop

ejsk

iej

– ro

zpoz

naje

pod

staw

owe

rod

zaje

op

adów

– op

isuj

e w

ędró

wkę

wod

y w

prz

yrod

zie

– zn

a ko

lejn

ość

pór

rok

u

– m

a św

iad

omoś

ć, iż

por

y ro

ku i

dob

y za

leżą

od

poł

ożen

ia Z

iem

i wzg

lęd

em S

łońc

a

– p

otra

fi w

ymie

nić

różn

ice

w p

ogod

zie

mię

dzy

pos

zcze

góln

ymi p

oram

i rok

u (m

.in.

nazy

wa

zwią

zane

z n

imi

zjaw

iska

atm

osfe

rycz

ne)

pla

styc

zna

1. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e p

erce

pcj

i wiz

ualn

ej,

obse

rwac

ji i d

ośw

iad

czeń

– w

yróż

nian

ie

w o

bra

zach

, ilu

stra

cjac

h, im

pre

sjac

h

pla

styc

znyc

h, p

laka

tach

, na

fot

ogra

fiach

:

– w

yróż

nia

kszt

ałty

ob

iekt

ów –

nad

aje

im n

azw

ę i z

nacz

enie

, p

odaj

e cz

ęści

skł

adow

e

– w

yróż

nia

wie

lkoś

ci i

pro

por

cje,

poł

ożen

ie i

odd

alen

ie p

ojed

yncz

ych

obie

któw

i el

emen

tów

zło

żony

ch,

różn

icuj

e

w w

yglą

dzi

e te

go s

ameg

o p

rzed

mio

tu w

zal

eżno

ści o

d p

ołoż

enia

i zm

iany

sta

now

iska

oso

by

pat

rząc

ej n

a ob

iekt

– w

yróż

nia

bar

wę,

wal

or r

óżny

ch b

arw

, ró

żnic

e w

alor

owe

w z

akre

sie

jed

nej b

arw

y, f

aktu

rę

– w

yróż

nia

cech

y ch

arak

tery

styc

zne

i ind

ywid

ualn

e lu

dzi

w z

ależ

nośc

i od

wie

ku,

płc

i, ty

pu

bud

owy,

cec

hy

char

akte

ryst

yczn

e zw

ierz

ąt,

różn

ice

w b

udow

ie,

kszt

ałci

e, u

bar

wie

niu,

sp

osob

ach

por

usza

nia

się

2. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e d

ział

alno

ści

pla

styc

znej

i ek

spre

sji t

wór

czej

–

wyp

owia

dan

ie s

ię w

róż

nych

tec

hnik

ach

pla

styc

znyc

h na

pła

szcz

yźni

e:

– p

osłu

guje

się

tak

imi ś

rod

kam

i wyr

azu

pla

styc

zneg

o, ja

k ks

ztał

t, b

arw

a, f

aktu

ra

– ry

suje

kre

dką

, kr

edą,

ołó

wki

em,

pat

ykie

m (p

łask

im i

okrą

głym

), p

ióre

m,

węg

lem

, m

azak

iem

– m

aluj

e fa

rbam

i, tu

szam

i prz

y uż

yciu

pęd

zli (

pła

skic

h, o

krąg

łych

), p

alcó

w,

stem

pli

– w

ydzi

era,

wyc

ina,

skł

ada,

prz

ylep

ia, w

ykor

zyst

ując

gaz

etę,

pap

ier

kolo

row

y, m

akul

atur

ę, k

arto

n, ś

cink

i tek

styl

ne it

p.

– m

odel

uje

(lep

i i k

onst

ruuj

e) z

glin

y, m

odel

iny,

pla

stel

iny,

mas

pap

iero

wyc

h i i

nnyc

h, z

mat

eria

łów

nat

ural

nych

i prz

emys

łow

ych

(np

. sz

yszk

i, ka

szta

ny,

żołę

dzi

e, p

atyk

i, ko

ra,

pap

ier,

bib

uła,

kar

ton,

fol

ia m

etal

owa,

cie

nkie

dru

ciki

, tw

orzy

wa,

szn

urki

, op

akow

ania

itd

.)

– od

bija

, p

owie

la z

a p

omoc

ą: k

alki

, tu

szu,

far

by,

ste

mp

la w

ykon

aneg

o z

ziem

niak

a, g

umy,

kor

ka i

inny

ch t

wor

zyw

,

a ta

kże

prz

y p

omoc

y p

rost

ych

pro

gram

ów k

omp

uter

owyc

h

– w

ykon

uje

pra

ce,

mod

ele,

rek

wiz

yty,

imp

resj

e p

last

yczn

e p

otrz

ebne

do

akty

wno

ści a

rtys

tycz

nej,

nauk

owej

– w

ykon

uje

pra

ce i

imp

resj

e p

last

yczn

e ja

ko f

orm

y p

rzek

azan

ia i

prz

edst

awie

nia

uczu

ć, n

astr

ojów

, ja

ko f

orm

y

nies

pod

zian

ki (n

p.

pre

zent

, za

pro

szen

ie)

– p

rzed

staw

ia z

jaw

iska

i w

ydar

zeni

a z

otac

zają

cej r

zecz

ywis

tośc

i, re

alne

i fa

ntas

tycz

ne,

prz

edst

awia

ob

iekt

y

ind

ywid

ualn

e i s

ceny

zło

żone

, ko

lejn

e et

apy

zdar

zeń

– ilu

stru

je s

ceny

i sy

tuac

je (r

ealn

e i f

anta

styc

zne

insp

irow

ane

wyo

bra

źnią

, b

aśni

ą, o

pow

iad

anie

m,

muz

yką)

– p

rzed

staw

ia n

astr

oje,

sta

ny u

czuc

iow

e, w

łasn

e i i

nsp

irow

ane

prz

eżyc

iam

i, d

ośw

iad

czen

iam

i, m

arze

niam

i, st

anam

i

pog

ody,

por

ami r

oku,

utw

oram

i lite

rack

imi,

muz

yczn

ymi i

td.

– p

rzed

staw

ia s

ceny

, sy

tuac

je,

zjaw

iska

, p

rzed

mio

ty,

odno

sząc

je d

o w

arun

ków

dot

yczą

cych

ksz

tałtu

, w

ielk

ości

,

pro

por

cji,

bar

w,

fakt

ury,

wal

oru

czy

kom

poz

ycji

rytm

iczn

ej,

sym

etry

czne

j, za

mkn

ięte

j, ot

war

tej

– tw

orzy

prz

y uż

yciu

pro

stej

ap

likac

ji ko

mp

uter

owej

, np

. p

laka

ty,

ulot

ki i

inne

wyt

wor

y


3. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e re

cep

cji s

ztuk

pla

styc

znyc

h:

– ro

zpoz

naje

i na

zyw

a d

zied

ziny

szt

uk p

last

yczn

ych,

np

. m

alar

stw

o, r

zeźb

ę

– w

ypow

iad

a si

ę na

tem

at o

gląd

anyc

h d

zieł

szt

uki p

last

yczn

ej,

prz

edm

iotó

w,

obie

któw

– ro

zpoz

naje

i na

zyw

a p

odst

awow

e ga

tunk

i dzi

eł m

alar

skic

h i g

rafic

znyc

h: p

ortr

et

– od

różn

ia t

echn

iki m

alar

skie

od

gra

ficzn

ych

– w

skaz

uje

mie

jsca

pre

zent

acji

sztu

k p

last

yczn

ych

tech

nicz

na1.

Osi

ągni

ęcia

w z

akre

sie

orga

niza

cji p

racy

:–

umie

sto

sow

ać p

ozna

ne n

arzę

dzi

a i m

ater

iały

– p

osłu

guje

się

mat

eria

łam

i i n

arzę

dzi

ami z

god

nie

z p

odan

ymi z

asad

ami

– or

gani

zuje

pra

cę i

pla

nuje

kol

ejne

czy

nnoś

ci

– ut

rzym

uje

ład

i p

orzą

dek

w s

woi

m m

iejs

cu p

racy

– ut

rzym

uje

por

ząd

ek w

okół

sie

bie

(na

stol

iku,

w s

ali z

abaw

, sz

atni

, og

rod

zie)

– d

ba

o es

tety

kę p

rac

i dob

rą o

rgan

izac

ję w

arsz

tatu

pra

cy

– w

yjaś

nia

znac

zeni

e or

az k

onie

czno

ść z

acho

wan

ia ła

du, p

orzą

dku

i dob

rej o

rgan

izac

ji pr

acy

ze w

zglę

dów

bez

piec

zeńs

twa

– p

rzed

staw

ia w

łasn

y p

omys

ł roz

wią

zań

tech

nicz

nych

w r

ealiz

owan

ym p

roje

kcie

– p

lanu

je i

real

izuj

e w

łasn

e p

roje

kty/

pra

ce

– zg

odni

e w

spół

dzi

ała

w z

esp

ole

w c

zasi

e re

aliz

acji

tych

pra

c

– d

obie

ra o

dp

owie

dni

e m

ater

iały

i na

rzęd

zia

– w

ie,

że d

obra

org

aniz

acja

dzi

ałan

ia t

echn

iczn

ego

wym

aga

pra

cy in

dyw

idua

lnej

i w

spół

pra

cy z

esp

ołow

ej

– oc

enia

pro

jekt

y/pr

ace,

wyk

orzy

stuj

ąc p

ozna

ne i

zaak

cept

owan

e w

arto

ści:

syst

emat

yczn

ość

dzia

łani

a, p

raco

wito

ść,

kons

ekw

encj

ą, g

ospo

darn

ość,

osz

częd

ność

, um

iark

owan

ie w

odn

iesi

eniu

do

korz

ysta

nia

z m

ater

iałó

w, n

arzę

dzi i

urz

ądze

ń

– zw

raca

uw

agę

na z

dro

wie

i za

chow

anie

bez

pie

czeń

stw

a w

cza

sie

wyk

onyw

ania

pra

cy

2. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e zn

ajom

ości

info

rmac

ji te

chni

czne

j, m

ater

iałó

w

i tec

hnol

ogii

wyt

war

zani

a:

– ro

zpoz

naje

wyb

rane

rod

zaje

mas

zyn

i urz

ądze

ń

– p

odaj

e p

rzyk

ład

y zn

anyc

h so

bie

urz

ądze

ń w

ytw

órcz

ych

(nar

zęd

zia,

prz

yrzą

dy)

– zn

a w

ybra

ne r

odza

je u

rząd

zeń

elek

tryc

znyc

h (n

p.

lata

rka)

– w

ykon

uje

prz

edm

ioty

uży

tkow

e, w

tym

dek

orac

yjne

i m

odel

e te

chni

czne

z z

asto

sow

anie

m p

ołąc

zeń

nier

ozłą

czny

ch:

skle

jani

e kl

ejem

, w

iąza

nie,

skl

ejan

ie t

aśm

ą itp

.

– w

ykon

uje

prz

edm

ioty

uży

tkow

e, w

tym

dek

orac

yjne

z z

asto

sow

anie

m p

ołąc

zeń

rozł

ączn

ych:

wią

zani

e sz

nurk

iem

lub

wst

ążką

ozd

obną

– w

ykon

uje

prze

dmio

ty u

żytk

owe,

w ty

m d

ekor

acyj

ne b

ez u

życi

a kl

eju,

taśm

, zsz

ywek

, np.

wyb

rane

mod

ele

tech

nik

orig

ami

– st

osuj

e p

ozna

ną t

echn

olog

ię p

rzy

wyk

onyw

aniu

prz

edm

iotó

w u

żytk

owyc

h

– w

ykon

uje

prz

edm

iot/

mod

el/p

racę

wed

ług

wła

sneg

o p

lanu

i op

raco

wan

ego

spos

obu

dzi

ałan

ia

info

rmat

yczn

a1.

Osi

ągni

ęcia

w z

akre

sie

rozu

mie

nia,

anal

izow

ania

i ro

zwią

zyw

ania

pro

ble

mów

:

– uk

ład

a w

logi

czny

m p

orzą

dku

ob

razk

i, se

kwen

cje

elem

entó

w

– d

obie

ra n

arzę

dzi

a p

rogr

amu

graf

iczn

ego,

ed

ytor

a te

kstu

ad

ekw

atne

do

osią

gnię

cia

zam

ierz

oneg

o ce

lu

– tw

orzy

sek

wen

cje

pol

eceń

na

pot

rzeb

y st

erow

ania

ob

iekt

em n

a p

łasz

czyź

nie

i ekr

anie

kom

put

era

– ro

zwią

zuje

zad

ania

logi

czne

, za

gad

ki i

łam

igłó

wki

pro

wad

zące

do

odkr

ywan

ia a

lgor

ytm

ów

2. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e p

rogr

amow

ania

i roz

wią

zyw

ania

pro

ble

mów

z w

ykor

zyst

anie

m k

omp

uter

a i i

nnyc

h

urzą

dze

ń cy

frow

ych:

– uk

ład

a se

kwen

cje

anim

acji

w o

kreś

lony

m p

orzą

dku

– tw

orzy

pro

ste

ciąg

i pol

eceń

słu

żące

do

nary

sow

ania

okr

eślo

nego

ksz

tałtu

– tw

orzy

sek

wen

cje

pol

eceń

ste

rują

ce r

uche

m o

bie

ktu

na e

kran

ie

– tw

orzy

nie

skom

plik

owan

e ite

racj

e se

kwen

cji p

olec

eń

– tw

orzy

pro

ste

rysu

nki w

ed

ytor

ze g

rafik

i


– za

znac

za,

kop

iuje

i w

klej

a el

emen

ty o

bra

zu w

ed

ytor

ze g

rafik

i

– p

isze

na

klaw

iatu

rze

z uż

ycie

m p

olsk

ich

liter

dia

kryt

yczn

ych,

wie

lkic

h i m

ałyc

h zn

aków

– tw

orzy

rys

unki

w e

dyt

orze

na

zad

any

tem

at,

z w

yob

raźn

i, ja

ko il

ustr

ację

do

czyt

aneg

o te

kstu

– tw

orzy

dok

umen

ty t

ekst

owe

w e

dyt

orze

tek

stu

– za

pis

uje

efek

ty s

woj

ej p

racy

we

wsk

azan

ym m

iejs

cu

– p

ogru

bia

, p

ochy

la,

pod

kreś

la,

zmie

nia

kolo

r, w

ielk

ość

i kró

j czc

ionk

i w e

dyt

orze

tek

stu

i gra

fiki

3. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e p

osłu

giw

ania

się

kom

put

erem

, ur

ząd

zeni

ami c

yfro

wym

i

i sie

ciam

i kom

put

erow

ymi:

– ro

zpoz

naje

i na

zyw

a el

emen

ty z

esta

wy

kom

put

erow

ego

– ut

ożsa

mia

dzi

ałan

ia u

rząd

zeń

tj. la

pto

p,

tab

let,

sm

artf

on z

dzi

ałan

iem

kom

put

era

stac

jona

rneg

o

– p

raw

idło

wo

logu

je s

ię d

o si

eci i

wyl

ogow

uje

się

– w

łącz

a i p

raw

idło

wo

wył

ącza

kom

put

er,

pos

ługu

je s

ię m

yszk

ą i k

law

iatu

rą

– ur

ucha

mia

i w

yłąc

za p

rogr

am z

pły

ty C

D

– ur

ucha

mia

i w

yłąc

za p

rogr

amy,

w s

zcze

góln

ości

ed

ytor

gra

ficzn

y i e

dyt

or t

ekst

u

– ko

jarz

y d

ział

anie

z e

fekt

ami p

racy

z o

pro

gram

owan

iem

– p

osłu

guje

się

nie

któr

ymi s

krót

ami k

law

iatu

row

ymi –

Ctr

l+C

, C

trl+

V,

Ctr

l+Z

4. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e ro

zwija

nia

kom

pet

encj

i sp

ołec

znyc

h:

– w

spół

pra

cuje

z u

czni

ami r

ozw

iązu

jąc

zad

ania

ora

z b

awią

c si

ę, p

rzys

waj

ając

jed

nocz

eśni

e w

ied

zą z

zak

resu

pro

gram

owan

ia

5. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e p

rzes

trze

gani

a

pra

wa

i zas

ad b

ezp

iecz

eńst

wa:

– p

osłu

guje

się

ud

ostę

pni

oną

mu

tech

nolo

gią

zgod

nie

z us

talo

nym

i zas

adam

i

– ro

zróż

nia

poż

ądan

e i n

iep

ożąd

ane

zach

owan

ia z

wią

zane

z p

racą

prz

y ko

mp

uter

ze w

pra

cow

ni k

omp

uter

owej

oraz

w d

omu

– w

ie,

że p

raca

dłu

gotr

wał

a p

rzy

kom

put

erze

męc

zy w

zrok

, m

oże

pow

odow

ać b

óle

głow

y, a

bar

dzo

roz

ciąg

nięt

a

w c

zasi

e –

różn

e sc

horz

enia

, w

tym

skr

zyw

ieni

e kr

ęgos

łup

a

muz

yczn

a1.

Osi

ągni

ęcia

w z

akre

sie

słuc

hani

a m

uzyk

i:–

słuc

ha w

sku

pie

niu

krót

kich

utw

orów

muz

yczn

ych

– p

oszu

kuje

źró

deł

muz

yki i

je n

azyw

a

– św

iad

omie

i ak

tyw

nie

słuc

ha m

uzyk

i, na

stęp

nie

wyr

aża

swoj

e d

ozna

nia

wer

bal

nie

i nie

wer

bal

nie

– ro

zpoz

naje

brz

mie

nie

fort

epia

nu,

gita

ry,

fletu

– ku

ltura

lnie

zac

how

uje

się

na k

once

rcie

– p

rzyj

muj

e w

łaśc

iwą

pos

taw

ę p

odcz

as s

łuch

ania

hym

nu n

arod

oweg

o

2. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e ek

spre

sji

muz

yczn

ej.

Śp

iew

:

– p

owta

rza

pro

ste

mel

odie

– śp

iew

a ze

staw

y gł

osek

i sy

lab

– na

ślad

uje

odgł

osy

zwie

rząt

– od

twar

za z

apis

ane

pro

ste

rytm

y gł

osem

(tat

aiza

cją)

– w

ykon

uje

śpie

wan

ki i

rym

owan

ki t

emat

yczn

e

– śp

iew

a p

iose

nki z

dzi

ecię

cego

rep

ertu

aru

– śp

iew

a 5

dźw

iękó

w:

sol,

mi,

la,

re,

do

3. Im

pro

wiz

acja

ruc

how

a, r

ytm

ika

i tan

iec:

– w

yraż

a na

stró

j i c

hara

kter

muz

yki,

plą

sają

c i t

ańcz

ąc

– re

aguj

e ru

chem

na

zmia

nę t

emp

a i d

ynam

iki

– re

aliz

uje

zap

isan

e p

rost

e te

mat

y ry

tmic

zne

(tata

izac

ją)

– uk

ład

a p

rost

e ry

tmy

z kl

ockó

w r

ytm

iczn

ych


– re

aliz

uje

zap

isan

e p

rost

e te

mat

y ry

tmic

zne

ruch

em c

ałeg

o ci

ała;

sto

suje

ges

ty d

źwię

kotw

órcz

e

– ro

zpoz

naje

i na

zyw

a ni

ektó

re z

naki

muz

yczn

e (ć

wie

rćnu

ty,

ósem

ki,

pau

zę ć

wie

rćnu

tow

ą)

– zn

a i t

ańcz

y p

odst

awow

e kr

oki k

rako

wia

ka

– re

aliz

uje

ukła

d t

anec

zny

do

men

ueta

4. G

ra n

a in

stru

men

tach

muz

yczn

ych:

– w

ykon

uje

akom

pan

iam

ent

na in

stru

men

tach

per

kusy

jnyc

h d

o m

uzyk

i

– tw

orzy

dźw

ięko

we

ilust

racj

e, t

akże

z d

ostę

pny

ch m

ater

iałó

w (p

rzyb

ory

szko

lne,

gaz

eta,

pia

sek

w b

utel

ce,

gum

ka,

szkl

anka

z w

odą)

– od

twar

za p

rost

e ry

tmy

na in

stru

men

tach

per

kusy

jnyc

h

– gr

a na

dzw

onka

ch 5

dźw

iękó

w:

sol,

mi,

la,

re,

do

5. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e zn

ajom

ości

for

m

zap

isu

dźw

ięku

:

– w

ie,

że m

uzyk

ę m

ożna

zap

isać

i od

czyt

ać

– zn

a za

pis

5 d

źwię

ków

: so

l, m

i, la

, re

, d

o

wyc

how

anie

fiz

yczn

e1.

Osi

ągni

ęcia

w z

akre

sie

utrz

yman

ia h

igie

ny

osob

iste

j i z

dro

wia

:

– ut

rzym

uje

w c

zyst

ości

ręc

e i c

ałe

ciał

o

– p

rzeb

iera

się

prz

ed z

ajęc

iam

i ruc

how

ymi i

po

ich

zako

ńcze

niu

– w

ykon

uje

te c

zynn

ości

sam

odzi

elni

e i w

sto

sow

nym

mom

enci

e

– d

osto

sow

uje

stró

j w t

rakc

ie z

ajęć

ruc

how

ych

na ś

wie

żym

pow

ietr

zu d

o ro

dza

ju p

ogod

y i p

ory

roku

(nak

ryci

e

głow

y –

słoń

ce,

lekk

i mró

z itp

.)

– d

osto

sow

uje

stró

j w t

rakc

ie z

ajęć

ruc

how

ych

w p

omie

szcz

eniu

do

pan

ując

ych

tam

war

unkó

w

– m

a św

iad

omoś

ć zn

acze

nia

syst

emat

yczn

ości

i w

ytrw

ałoś

ci w

wyk

onyw

aniu

ćw

icze

ń

– w

ie,

że k

ażd

y cz

łow

iek

ma

inne

moż

liwoś

ci w

zak

resi

e sp

raw

nośc

i fiz

yczn

ej

– ak

cep

tuje

syt

uacj

ę d

ziec

i, kt

óre

z uw

agi n

a ch

orob

ę ni

e m

ogą

być

sp

raw

ne w

każ

dej

for

mie

ruc

hu

– w

yraż

a zr

ozum

ieni

e i e

mp

atię

pop

rzez

zac

how

anie

wyp

row

adzo

ne z

tyc

h w

arto

ści

2. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e sp

raw

nośc

i

mot

oryc

znyc

h:

– p

rzyj

muj

e p

odst

awow

e p

ozyc

je d

o ćw

icze

ń: p

osta

wa

zasa

dni

cza,

roz

krok

, w

ykro

k, z

akro

k, s

tani

e na

jed

nej

nod

ze,

klęk

pod

par

ty,

prz

ysia

d p

odp

arty

, p

odp

ór p

rzod

em,

pod

pór

tył

em,

siad

klę

czny

, sk

rzyż

ny,

skul

ony,

pro

sty

– w

ykon

uje

skło

ny,

skrę

tosk

łony

– p

okon

uje

w b

iegu

prz

eszk

ody

natu

raln

e i s

ztuc

zne

– b

iega

z w

ysok

im u

nosz

enie

m k

olan

– b

iega

w p

ołąc

zeni

u ze

sko

kiem

– b

iega

z p

rzen

osze

niem

prz

ybor

ów,

np.

piłk

i, p

ałec

zki

– b

iega

z r

zute

m d

o ce

lu r

ucho

meg

o i n

ieru

chom

ego

– b

iega

w r

óżny

m t

emp

ie

– re

aliz

uje

mar

szob

ieg

– w

ykon

uje

prz

ewró

t w

prz

ód i

w t

ył n

a m

ater

acu

z p

rzys

iad

u p

odp

arte

go

– rz

uca

i pod

aje

jed

ną r

ęką

piłk

ą m

ałą

i duż

ą w

mie

jscu

i w

ruc

hu

– rz

uca

obur

ącz

do

prz

odu,

zna

d g

łow

y, p

iłka

mał

ą i d

użą

– to

czy

i koz

łuje

piłk

ę

– rz

uca

mał

ymi p

rzyb

oram

i na

odle

głoś

ć i d

o ce

lu

– sk

acze

na

jed

nej n

odze

i ob

unóż

ze

zmia

ną t

emp

a, k

ieru

nku,

poz

ycji

ciał

a

– sk

acze

w d

al d

owol

nym

sp

osob

em

– sk

acze

prz

ez s

kaka

nkę


– p

odno

si i

prz

enos

i prz

ybor

y

– w

ykon

uje

prz

esko

k za

wro

tny

prz

ez ła

wec

zkę,

nas

kosk

i, ze

skok

i, sk

oki z

ajęc

ze

– w

ykon

uje

prz

etoc

zeni

e, c

zołg

anie

, p

odci

ągan

ie

– w

ykon

uje

czw

orak

owan

ie z

e zm

ianą

kie

runk

u i t

emp

a ru

chu

– w

ykon

uje

ćwic

zeni

a ró

wno

waż

ne b

ez p

rzyb

oru

i z p

rzyb

orem

, np

. na

ław

eczc

e gi

mna

styc

znej

– w

spin

a si

ę, n

p.

na d

rab

inka

ch

– m

ocuj

e si

ę w

par

ach

w p

ozyc

jach

nis

kich

i w

ysok

ich

– w

ykon

uje

pró

bę

siły

mię

śni b

rzuc

ha

– w

ykon

uje

pró

bę

gib

kośc

i dol

nego

od

cink

a kr

ęgos

łup

a

– w

spół

pra

cuje

z p

artn

erem

i ca

łym

zes

poł

em p

odcz

as z

adań

gim

nast

yczn

ych

– sa

mod

ziel

nie

wyk

onuj

e ćw

icze

nia

pro

wad

zące

do

zap

obie

gani

a w

ad p

osta

wy

3. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e ró

żnyc

h fo

rm

rekr

eacy

jno-

spor

tow

ych:

– b

ierz

e ud

ział

w z

esp

ołow

ych

zab

awac

h ru

chow

ych,

min

igra

ch i

grac

h te

reno

wyc

h, z

awod

ach

spor

tow

ych

– re

aguj

e ru

chem

na

zmia

ny r

ytm

u, t

emp

a i g

łośn

ości

(zab

awy

orie

ntac

yjno

-por

ząd

kow

e z

zast

osow

anie

m

sygn

ałów

dźw

ięko

wyc

h)

– re

spek

tuje

i p

odp

orzą

dko

wuj

e si

ę d

ecyz

jom

sęd

zieg

o

– za

chow

uje

pow

ścią

gliw

ość

w o

ceni

e sp

raw

nośc

i fiz

yczn

ej k

oleg

ów i

kole

żane

k –

ucze

stni

ków

zab

awy

– re

spek

tuje

ich

pra

wo

do

ind

ywid

ualn

ego

tem

pa

rozw

oju

– ra

dzi

sob

ie w

syt

uacj

i prz

egra

nej i

akc

eptu

je z

wyc

ięst

wo

np.

dru

żyny

prz

eciw

nej

– gr

atul

uje

dru

żyni

e zw

ycię

skie

j suk

cesu

– re

spek

tuje

prz

epis

y, r

eguł

y za

baw

zes

poł

owyc

h, g

ier

ruch

owyc

h i s

por

tow

ych

– re

spek

tuje

prz

epis

y ru

chu

dro

gow

ego

w o

dni

esie

niu

do

pie

szyc

h, r

ower

zyst

ów,

rolk

arzy

, b

iega

czy

i inn

ych

osób

,

któr

ych

por

usza

nie

się

w m

iejs

cu p

ublic

znym

moż

e tw

orzy

ć za

groż

enie

bez

pie

czeń

stw

a

– uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h i g

rach

zes

poł

owyc

h z

wyk

orzy

stan

iem

róż

nych

rod

zajó

w p

iłek,

np

.: rin

go,

min

i-

-kos

zykó

wka

, m

ini-

siat

ków

ka,

min

i-p

iłka

ręcz

na i

nożn

a

– p

otra

fi w

ykon

ać p

raw

idło

wo

elem

enty

cha

rakt

erys

tycz

ne d

la t

ych

gier

: rz

uty

ringi

em,

piłk

ą d

o ko

legi

, ob

urąc

z

stoj

ąc lu

b w

bie

gu,

elem

enty

koz

łow

ania

sto

jąc

lub

w b

iegu

, rz

ucan

ka s

iatk

arsk

a itd

.

– uk

ład

a ze

społ

owe

zab

awy

ruch

owe

i w n

ich

ucze

stni

czy

– m

a św

iad

omoś

ć, iż

suk

ces

w t

akie

j zab

awie

od

nosi

się

dzi

ęki s

pra

wno

ści,

zara

dno

ści i

wsp

ółd

ział

aniu

– je

ździ

na

dos

tęp

nym

sp

rzęc

ie s

por

tow

ym,

np.

na h

ulaj

nod

ze,

rolk

ach,

des

koro

lce,

row

erze

, sa

nkac

h, ły

żwac

h


Ed

ukac

jaT

reśc

i nau

czan

ia

–„E

lem

enta

rz o

dkr

ywcó

w”,

kla

sa 2

Prz

ewid

ywan

e ef

ekty

ed

ukac

yjne

(um

ieję

tno

ści,

wia

do

mo

ści,

spo

łecz

nie

akce

pto

wan

e za

cho

wan

ia)

po

loni

styc

zna

1. O

siag

nięc

ia w

zak

resi

e sł

ucha

nia:

– ob

dar

za u

wag

ą ró

wie

śnik

ów i

dor

osły

ch

– sł

ucha

wyp

owie

dzi

nau

czyc

iela

, ró

wie

śnik

ów i

inny

ch o

sób

w r

óżny

ch c

odzi

enny

ch s

ytua

cjac

h

– ok

azuj

e sz

acun

ek w

ypow

iad

ając

ej s

ię o

sob

ie

– w

ykon

uje

pro

ste

zad

ania

wed

ług

usły

szan

ej in

stru

kcji,

pod

awan

ej p

rzez

nau

czyc

iela

eta

pow

o

– za

daj

e p

ytan

ia w

syt

uacj

i bra

ku z

rozu

mie

nia

słuc

hane

j wyp

owie

dzi

– sł

ucha

z u

wag

ą te

kstó

w c

zyta

nych

prz

ez n

aucz

ycie

la

– sł

ucha

uw

ażni

e i z

pow

agą

wyp

owie

dzi

osó

b p

odcz

as u

rocz

ysto

ści,

konc

ertó

w,

obch

odów

św

iąt

naro

dow

ych

i inn

ych

zdar

zeń

kultu

raln

ych

– p

rzej

awia

w p

owyż

szyc

h w

ydar

zeni

ach

zach

owan

ia z

acho

wan

ie a

dek

wat

ne d

o sy

tuac

ji

– sł

ucha

wyp

owie

dzi

inny

ch i

najc

zęśc

iej c

zeka

na

swoj

ą ko

lej,

aby

się

wyp

owie

dzi

eć

– p

otra

fi na

ogó

ł pan

ować

nad

chę

cią

nagł

ego

wyp

owia

dan

ia s

ię,

szcz

egól

nie

w m

omen

cie

wyk

azyw

ania

tej

pot

rzeb

y p

rzez

dru

gą o

sob

ę

2. O

siag

nięc

ia w

zak

resi

e m

ówie

nia:

– m

ówi n

a te

mat

y zw

iąza

ne z

życ

iem

rod

zinn

ym,

szko

lnym

ora

z in

spiro

wan

e lit

erat

urą

– w

ypow

iad

a si

ę, s

tosu

jąc

adek

wat

ne d

o sy

tuac

ji w

ybra

ne t

echn

iki j

ęzyk

a m

ówio

nego

: p

auzy

, zm

ianę

into

nacj

i

– fo

rmuł

uje

pyt

ania

, d

otyc

zące

syt

uacj

i zad

anio

wyc

h, w

ypow

ied

zi u

stny

ch n

aucz

ycie

la,

uczn

iów

lub

inny

ch o

sób

z ot

ocze

nia

– w

ypow

iad

a si

ę w

for

mie

up

orzą

dko

wan

ej n

a te

mat

y zw

iąza

ne z

prz

eżyc

iam

i, za

dan

iem

, sy

tuac

jam

i szk

olny

mi,

lekt

urą,

wyd

arze

niam

i kul

tura

lnym

i

– op

owia

da

treś

ć hi

stor

yjek

ob

razk

owyc

h, d

ostr

zega

jąc

zwią

zki p

rzyc

zyno

wo-

skut

kow

e

– w

ypow

iad

a si

ę na

tem

at il

ustr

acji

– op

owia

da

treś

ć hi

stor

yjek

ob

razk

owyc

h

– sy

stem

atyc

znie

wzb

ogac

a sł

owni

ctw

o cz

ynne

– od

pow

iad

a na

pyt

ania

dot

yczą

ce p

rzec

zyta

nych

tek

stów

, ilu

stra

cji

– na

daj

e zn

acze

nie

i tyt

uł o

bra

zom

– sk

ład

a us

tne

spra

woz

dan

ie z

wyk

onan

ej p

racy

– re

cytu

je z

pam

ięci

kró

tkie

rym

owan

ki,

wie

rsze

, p

iose

nki

– d

obie

ra s

toso

wną

for

mę

kom

unik

acji

wer

bal

nej i

wła

sneg

o za

chow

ania

, w

yraż

ając

ą em

pat

ię i

szac

unek

do

rozm

ówcy

– d

osto

sow

uje

ton

głos

u d

o sy

tuac

ji, n

p.

nie

mów

i zb

yt g

łośn

o

– na

zyw

a cz

ynno

ści,

sytu

acje

, d

ośw

iad

czen

ia

– w

ykon

uje

eksp

erym

enty

języ

kow

e

– uc

zest

nicz

y w

zab

awie

tea

tral

nej

– ilu

stru

je m

imik

ą, g

este

m i

ruch

em z

acho

wan

ia b

ohat

era

liter

acki

ego

lub

wym

yślo

nego

– ro

zum

ie u

mow

ne z

nacz

enie

rek

wiz

ytu

i um

ie p

osłu

żyć

się

nim

w o

dgr

ywan

ej s

cenc

e

„Ele

men

tarz

odkry

wców

”, k

lasa

2

Na

szar

o za

znac

zono

prz

ewid

ywan

e ef

ekty

prz

ypis

ane

treś

ciom

wyk

racz

ając

ym p

onad

pod

staw

ę p

rogr

amow

ą


3.O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e cz

ytan

ia:

– od

czyt

uje

upro

szcz

one

rysu

nki,

pik

togr

amy,

zna

ki in

form

acyj

ne,

nap

isy

– p

orzą

dku

je w

e w

łaśc

iwej

kol

ejno

ści i

lust

racj

e hi

stor

yjek

ob

razk

owyc

h

– uz

upeł

nia

bra

kują

cą il

ustr

ację

his

tory

jki o

bra

zkow

ej

– cz

yta

pop

raw

nie

na g

łos

teks

ty z

bud

owan

e z

wyr

azów

op

raco

wan

ych

w c

zasi

e za

jęć,

dot

yczą

ce r

zecz

ywis

tych

doś

wia

dcz

eń d

ziec

i i ic

h oc

zeki

wań

poz

naw

czyc

h

– cz

yta

pop

raw

nie

na g

łos

teks

ty z

bud

owan

e z

now

ych

wyr

azów

– cz

yta

i roz

umie

kró

tkie

tek

sty

info

rmac

yjne

zło

żone

z 2

-3 z

dań

– cz

yta

w s

kup

ieni

u p

o ci

chu

i roz

umie

kró

tkie

tek

sty

dru

kow

ane

– cz

yta

w s

kup

ieni

u p

o ci

chu

teks

ty z

apis

ane

sam

odzi

elni

e w

zes

zyci

e

– w

yod

ręb

nia

pos

taci

e i z

dar

zeni

a w

tek

stac

h d

o na

uki c

zyta

nia

i kró

tkic

h te

ksta

ch li

tera

ckic

h

– us

tala

kol

ejno

ść z

dar

zeń

– w

skaz

uje

cech

y i o

ceni

a b

ohat

erów

– uz

asad

nia

ocen

ę b

ohat

erów

– ok

reśl

a na

stró

j w p

rzec

zyta

nym

utw

orze

– w

yszu

kuje

w t

ekst

ach

frag

men

ty b

ędąc

e od

pow

ied

zią

na s

form

ułow

ane

prz

ez n

aucz

ycie

la p

ytan

ie

– w

yszu

kuje

w t

ekst

ach

frag

men

ty o

kreś

lone

prz

ez n

aucz

ycie

la

– w

yszu

kuje

w t

ekst

ach

frag

men

ty w

edłu

g ni

ego

najp

iękn

iejs

ze,

najw

ażni

ejsz

e, t

rud

ne d

o zr

ozum

ieni

a

– od

różn

ia e

lem

enty

św

iata

fik

cji o

d r

ealn

ej r

zecz

ywis

tośc

i, b

yty

rzec

zyw

iste

od

med

ialn

ych,

byt

y re

alis

tycz

ne o

d

fikcy

jnyc

h

– ko

mp

onuj

e p

oczą

tek

i zak

ończ

enie

tek

stu

na p

odst

awie

ilus

trac

ji

– w

yróż

nia

w c

zyta

nych

utw

orac

h lit

erac

kich

zd

ania

op

isuj

ące

boh

ater

a (c

złow

ieka

lub

zw

ierz

ę)

– cz

yta

ksią

żki w

skaz

ane

prz

ez n

aucz

ycie

la

– cz

yta

ksią

żki s

amod

ziel

nie

wyb

rane

4. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e p

isan

ia:

– d

ba

o es

tety

kę i

pop

raw

ność

gra

ficzn

ą od

ręcz

nego

pis

ma

– ro

zmie

szcz

a p

opra

wni

e te

kst

ciąg

ły n

a st

roni

e ze

szyt

u

– p

isze

czy

teln

ie i

pły

nnie

zd

ania

i te

kst

ciąg

ły

– p

rzep

isuj

e w

yraz

y i p

rost

e, k

rótk

ie z

dan

ia

– p

rzes

trze

ga p

opra

wno

ści o

rtog

rafic

znej

w w

yraz

ach

poz

nany

ch i

opra

cow

anyc

h p

odcz

as z

ajęć

– p

isze

pop

raw

nie

z p

amię

ci w

yraz

y i k

rótk

ie,

pro

ste

zdan

ia

– p

isze

ze

słuc

hu w

yraz

y i k

rótk

ie,

pro

ste

zdan

ia

– st

osuj

e p

opra

wni

e zn

aki i

nter

pun

kcyj

ne n

a ko

ńcu

zdan

ia i

prz

ecin

ki p

rzy

wyl

icza

niu

– za

pis

uje

poz

nane

i na

jczę

ście

j sto

sow

ane

skró

ty,

w t

ym s

krót

y m

atem

atyc

zne

– p

orzą

dku

je i

zap

isuj

e w

yraz

y w

kol

ejno

ści a

lfab

etyc

znej

wed

ług

pie

rwsz

ej li

tery

– p

isze

wie

lką

liter

ą im

iona

, na

zwis

ka,

nazw

y m

iast

, rz

ek,

ulic

, ty

tuły

utw

orów

i ks

iąże

k

– p

isze

pop

raw

nie

z p

amię

ci o

pra

cow

ane

wyr

azy

z „ó

”, „

rz”

niew

ymie

nnym

i, w

yraz

y z

„ż”,

„h”

, i „

ch”

– p

isze

pop

raw

nie

wyr

azy

z ut

ratą

dźw

ięcz

nośc

i, kt

óryc

h p

isow

nię

wyj

aśni

a za

pis

inny

ch f

orm

tyc

h w

yraz

ów lu

b

ich

zap

is w

licz

bie

mno

giej

– p

isze

pop

raw

nie

wyr

azy

ze s

pół

głos

kam

i mię

kkim

i prz

ed s

amog

łosk

ą (w

skaz

uje

syla

by/

cząs

tki w

yraz

owe

ze

spół

głos

ką m

iękk

ą p

rzed

sam

ogło

ską)

– w

yszu

kuje

w

tek

ście

wyr

azy

z ok

reśl

oną

trud

nośc

ią o

rtog

rafic

zną

– zn

a za

sad

ę p

isow

ni w

yraz

ów z

„ó”

wym

ienn

ym n

a „o

”


– zn

a za

sad

ę p

isow

ni „

rz”

wym

ienn

ego

na „

r”

– zn

a za

sad

ę p

isow

ni w

yraz

ów z

koń

ców

kam

i „-ó

w,

-ów

ka”

– zn

a za

sad

ę p

isow

ni w

yraz

ów z

„rz

” p

o sp

ółgł

oska

ch

– zn

a w

yjąt

ek w

pis

owni

„sz

” p

o sp

ółgł

oska

ch:

psz

czoł

a

– zn

a za

sad

ę p

isow

ni „

u” n

a ko

ńcu

wyr

azów

– p

isze

pop

raw

nie

wyr

ażen

ia p

rzyi

mko

we:

nad

, p

od,

obok

, w

, za

, p

rzy,

prz

ed

– p

isze

sam

odzi

elni

e ki

lka

zdań

na

pod

any

tem

at

– p

isze

życ

zeni

a, z

apro

szen

ie,

list,

ogł

osze

nie

– za

pis

uje

wie

lką

liter

ą ad

res

nad

awcy

i od

bio

rcy

listu

– p

isze

kró

tkie

tek

sty,

wyk

orzy

stuj

ąc a

plik

acje

kom

put

erow

e

– uk

ład

a i z

apis

uje

zdar

zeni

a w

e w

łaśc

iwej

kol

ejno

ści

– p

isze

pop

raw

ną k

ilkuz

dan

iow

ą w

ypow

ied

ź na

pod

any

tem

at

– p

isze

pop

raw

ną k

ilkuz

dan

iow

ą w

ypow

ied

ź na

sw

obod

ny t

emat

– w

wyp

owie

dzi

ach

pis

emny

ch s

tosu

je b

ogat

e sł

owni

ctw

o

– p

rzek

szta

łca

zdan

ia o

znaj

muj

ące

na z

dan

ia p

ytaj

ące

( bez

ter

min

ów)

– ro

zwija

zd

ania

ozn

ajm

ując

e

– p

od k

ieru

nkie

m n

aucz

ycie

la r

edag

uje

i pis

ze w

róż

nych

for

mac

h: w

ypow

ied

ź ki

lkuz

dan

iow

ą -

opis

, ży

czen

ia,

zap

rosz

enie

, lis

t

5. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e ks

ztał

ceni

a

języ

kow

ego:

– w

yróż

nia

w w

ypow

ied

ziac

h zd

ania

, w

zd

ania

ch w

yraz

y, w

wyr

azac

h sy

lab

y or

az g

łosk

i

– ró

żnic

uje

głos

ki n

a sa

mog

łosk

i i s

pół

głos

ki

– p

osłu

guje

się

ze

zroz

umie

niem

poj

ęcia

mi:

sam

ogło

ska,

sp

ółgł

oska

, d

wuz

nak,

sp

ółgł

oska

mię

kka

– ro

zpoz

naje

zd

ania

ozn

ajm

ując

e i p

ytaj

ące

w w

ypow

ied

ziac

h us

tnyc

h i p

isem

nych

– p

rzek

szta

łca

zdan

ia o

znaj

muj

ące

w p

ytan

ia i

odw

rotn

ie o

raz

zdan

ia p

ojed

yncz

e w

zło

żone

– ro

zróż

nia

rzec

zow

niki

i cz

asow

niki

( w

pro

wad

zeni

e p

ojęć

)

– w

skaz

uje

najw

ażni

ejsz

e w

yraz

y w

zd

ania

ch o

znaj

muj

ącyc

h (p

odm

iot

i orz

ecze

nie,

b

ez t

erm

inów

)

– ro

zróż

nia

rzec

zow

niki

i cz

asow

niki

ora

z na

zyw

a te

czę

ści m

owy

– ro

zpoz

naje

wyr

azy

o zn

acze

niu

prz

eciw

nym

i w

yraz

y p

okre

wne

– gr

omad

zi s

łow

nict

wo

wok

ół d

aneg

o te

mat

u

– gr

omad

zi w

yraz

y/sk

ojar

zeni

a z

pod

anym

wyr

azem

– łą

czy

w p

ary

i tw

orzy

par

y w

yraz

ów o

zna

czen

iu

prz

eciw

nym

(róż

ne c

zęśc

i mow

y)

– zn

a w

yraz

y d

źwię

kona

ślad

owcz

e

– tw

orzy

rod

zin

wyr

azów

(wp

row

adze

nie

poj

ęcia

)

– uż

ywa

wyr

azów

blis

kozn

aczn

ych

– zn

a w

yraz

y o

różn

ym z

nacz

eniu

i ta

kim

sam

ym b

rzm

ieni

u (h

omon

imy)

np

. za

mek

-bud

owla

, w

drz

wia

ch o

raz

wyr

azy

o in

nym

zna

czen

iu,

inne

j pis

owni

(hom

ofon

y) n

p.

mor

ze,

moż

e

– tw

orzy

rym

y

– tw

orzy

wyr

azy

miłe

i ni

eprz

yjem

ne (k

ot,

kote

k, k

ocur

, ko

cisk

o; p

ies,

psi

na,

psi

sko;

pta

k, p

tasz

ek,

pta

szys

ko it

p.)

– zn

a zn

acze

nie

poró

wna

ń, n

p. c

hytr

y ja

k lis

, pra

cow

ity ja

k m

rów

ka, u

part

y ja

k os

ioł,

brud

ny ja

k św

inia

, dum

ny ja

k pa

w

– zn

a zn

acze

nie

prz

enoś

ne n

iekt

óryc

h st

ałyc

h zw

iązk

ów

fraz

eolo

gicz

nych

i p

rzys

łów

– łą

czy

wyr

azy

w w

ypow

ied

zeni

a i p

opra

wni

e fo

rmuł

uje

zdan

ie p

ojed

yncz

e

– ok

reśl

a, k

tóry

tek

st je

st

zaga

dką

, lis

tem

, ży

czen

iam

i, za

pro

szen

iem

, og

łosz

enie

m,

opis

em


– zn

a za

sad

ę p

isow

ni „

rz”

wym

ienn

ego

na „

r”

– zn

a za

sad

ę p

isow

ni w

yraz

ów z

koń

ców

kam

i „-ó

w,

-ów

ka”

– zn

a za

sad

ę p

isow

ni w

yraz

ów z

„rz

” p

o sp

ółgł

oska

ch

– zn

a w

yjąt

ek w

pis

owni

„sz

” p

o sp

ółgł

oska

ch:

psz

czoł

a

– zn

a za

sad

ę p

isow

ni „

u” n

a ko

ńcu

wyr

azów

– p

isze

pop

raw

nie

wyr

ażen

ia p

rzyi

mko

we:

nad

, p

od,

obok

, w

, za

, p

rzy,

prz

ed

– p

isze

sam

odzi

elni

e ki

lka

zdań

na

pod

any

tem

at

– p

isze

życ

zeni

a, z

apro

szen

ie,

list,

ogł

osze

nie

– za

pis

uje

wie

lką

liter

ą ad

res

nad

awcy

i od

bio

rcy

listu

– p

isze

kró

tkie

tek

sty,

wyk

orzy

stuj

ąc a

plik

acje

kom

put

erow

e

– uk

ład

a i z

apis

uje

zdar

zeni

a w

e w

łaśc

iwej

kol

ejno

ści

– p

isze

pop

raw

ną k

ilkuz

dan

iow

ą w

ypow

ied

ź na

pod

any

tem

at

– p

isze

pop

raw

ną k

ilkuz

dan

iow

ą w

ypow

ied

ź na

sw

obod

ny t

emat

– w

wyp

owie

dzi

ach

pis

emny

ch s

tosu

je b

ogat

e sł

owni

ctw

o

– p

rzek

szta

łca

zdan

ia o

znaj

muj

ące

na z

dan

ia p

ytaj

ące

( bez

ter

min

ów)

– ro

zwija

zd

ania

ozn

ajm

ując

e

– p

od k

ieru

nkie

m n

aucz

ycie

la r

edag

uje

i pis

ze w

róż

nych

for

mac

h: w

ypow

ied

ź ki

lkuz

dan

iow

ą -

opis

, ży

czen

ia,

zap

rosz

enie

, lis

t

5. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e ks

ztał

ceni

a

języ

kow

ego:

– w

yróż

nia

w w

ypow

ied

ziac

h zd

ania

, w

zd

ania

ch w

yraz

y, w

wyr

azac

h sy

lab

y or

az g

łosk

i

– ró

żnic

uje

głos

ki n

a sa

mog

łosk

i i s

pół

głos

ki

– p

osłu

guje

się

ze

zroz

umie

niem

poj

ęcia

mi:

sam

ogło

ska,

sp

ółgł

oska

, d

wuz

nak,

sp

ółgł

oska

mię

kka

– ro

zpoz

naje

zd

ania

ozn

ajm

ując

e i p

ytaj

ące

w w

ypow

ied

ziac

h us

tnyc

h i p

isem

nych

– p

rzek

szta

łca

zdan

ia o

znaj

muj

ące

w p

ytan

ia i

odw

rotn

ie o

raz

zdan

ia p

ojed

yncz

e w

zło

żone

– ro

zróż

nia

rzec

zow

niki

i cz

asow

niki

( w

pro

wad

zeni

e p

ojęć

)

– w

skaz

uje

najw

ażni

ejsz

e w

yraz

y w

zd

ania

ch o

znaj

muj

ącyc

h (p

odm

iot

i orz

ecze

nie,

b

ez t

erm

inów

)

– ro

zróż

nia

rzec

zow

niki

i cz

asow

niki

ora

z na

zyw

a te

czę

ści m

owy

– ro

zpoz

naje

wyr

azy

o zn

acze

niu

prz

eciw

nym

i w

yraz

y p

okre

wne

– gr

omad

zi s

łow

nict

wo

wok

ół d

aneg

o te

mat

u

– gr

omad

zi w

yraz

y/sk

ojar

zeni

a z

pod

anym

wyr

azem

– łą

czy

w p

ary

i tw

orzy

par

y w

yraz

ów o

zna

czen

iu

prz

eciw

nym

(róż

ne c

zęśc

i mow

y)

– zn

a w

yraz

y d

źwię

kona

ślad

owcz

e

– tw

orzy

rod

zin

wyr

azów

(wp

row

adze

nie

poj

ęcia

)

– uż

ywa

wyr

azów

blis

kozn

aczn

ych

– zn

a w

yraz

y o

różn

ym z

nacz

eniu

i ta

kim

sam

ym b

rzm

ieni

u (h

omon

imy)

np

. za

mek

-bud

owla

, w

drz

wia

ch o

raz

wyr

azy

o in

nym

zna

czen

iu,

inne

j pis

owni

(hom

ofon

y) n

p.

mor

ze,

moż

e

– tw

orzy

rym

y

– tw

orzy

wyr

azy

miłe

i ni

eprz

yjem

ne (k

ot,

kote

k, k

ocur

, ko

cisk

o; p

ies,

psi

na,

psi

sko;

pta

k, p

tasz

ek,

pta

szys

ko it

p.)

– zn

a zn

acze

nie

poró

wna

ń, n

p. c

hytr

y ja

k lis

, pra

cow

ity ja

k m

rów

ka, u

part

y ja

k os

ioł,

brud

ny ja

k św

inia

, dum

ny ja

k pa

w

– zn

a zn

acze

nie

prz

enoś

ne n

iekt

óryc

h st

ałyc

h zw

iązk

ów

fraz

eolo

gicz

nych

i p

rzys

łów

– łą

czy

wyr

azy

w w

ypow

ied

zeni

a i p

opra

wni

e fo

rmuł

uje

zdan

ie p

ojed

yncz

e

– ok

reśl

a, k

tóry

tek

st je

st

zaga

dką

, lis

tem

, ży

czen

iam

i, za

pro

szen

iem

, og

łosz

enie

m,

opis

em

6. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e sa

mok

szta

łcen

ia:

– po

dejm

uje

prób

y za

pisu

now

ych

sam

odzi

elni

e po

znan

ych

wyr

azów

i sp

raw

dza

popr

awno

ść ic

h za

pisu

w s

łow

niku

orto

graf

iczn

ym

– ko

rzys

ta z

róż

nych

źró

deł i

nfor

mac

ji, n

p. a

tlasó

w, c

zaso

pism

dla

dzi

eci,

słow

nikó

w i

ency

klop

edii,

zas

obów

inte

rnet

u

– ro

zwija

sw

oje

zain

tere

sow

ania

– w

ykor

zyst

uje

nab

yte

umie

jętn

ości

do

eksp

lora

cji ś

wia

ta

– w

ybie

ra c

hara

kter

ysty

czne

dla

sie

bie

str

ateg

ie u

czen

ia s

ię

mat

emat

yczn

a1.

Osi

ągni

ecia

w z

akre

sie

rozu

mie

nia

stos

unkó

w p

rzes

trze

nnyc

h i c

ech

wie

lkoś

ciow

ych:

– kl

asyf

ikuj

e ob

iekt

y i r

óżne

ele

men

ty ś

rod

owis

ka s

poł

eczn

o-p

rzyr

odni

czeg

o z

uwag

i na

wyo

drę

bni

one

cech

y

– d

ostr

zega

ryt

m w

śro

dow

isku

prz

yrod

nicz

ym

– na

zyw

a d

ni t

ygod

nia

i mie

siąc

e w

rok

u

– or

ient

uje

się,

do

czeg

o sł

uży

kale

ndar

z i p

otra

fi z

nieg

o ko

rzys

tać

– w

ykon

uje

oblic

zeni

a pi

enię

żne,

roż

różn

ia n

omin

ały

na b

ankn

otac

h i m

onet

ach,

wsk

azuj

e ró

żnic

e w

ich

sile

nab

ywcz

ej

– zn

a bę

dące

w o

bieg

u m

onet

y i b

ankn

oty

(1 z

ł, 2

zł, 5

zł,

10 z

ł, 20

zł,

50 z

ł, 10

0 zł

, 1 g

r, 2

gr, 5

gr,

10 g

r, 20

gr,

50 g

r)

– w

ie,

że 1

zł t

o 10

0 gr

– od

czyt

uje

peł

ne g

odzi

ny n

a ze

garz

e ze

wsk

azów

kam

i

– w

ykon

uje

pro

ste

oblic

zeni

a d

otyc

zące

cza

su

– w

aży

prz

edm

ioty

– ró

żnic

uje

prz

edm

ioty

lżej

sze

i cię

ższe

– uż

ywa

okre

ślen

ia k

ilogr

am

– w

ykon

uje

łatw

e ob

licze

nia

dot

ycza

ce je

dno

stki

kg

– w

ie,

że t

owar

w s

klep

ie je

st p

akow

any

wed

ług

wag

– od

mie

rza

pły

ny k

ubki

em i

mia

rką

litro

wą,

uży

wa

okre

ślen

ia „

litr”

– p

orów

nuje

iloś

ci p

łynó

w,

prz

elew

ając

je,

wsk

azuj

e w

ięce

j, m

niej

, ty

le s

amo

– ro

zum

ie,

co t

o je

st d

ług

– ra

dzi

sob

ie w

syt

uacj

ach

kup

na i

sprz

edaż

y

– uk

ład

a i r

ozw

iązu

je p

rost

e za

dan

ia z

tre

ścią

o k

upow

aniu

i p

łace

niu

– lic

zy p

ieni

ądze

na

zbio

rach

zas

tęp

czyc

h

– d

ostr

zega

ryt

m w

śro

dow

isku

prz

yrod

nicz

ym,

sztu

ce u

żytk

owej

– d

ziel

i na

dw

ie i

czte

ry r

ówne

czę

ści n

p.

kart

kę p

apie

ru,

czek

olad

ę, u

żyw

a p

ojęc

ia –

poł

owa

– w

ykor

zyst

uje

war

cab

y i s

zach

y or

az in

ne g

ry p

lans

zow

e d

o ro

zwija

nia

umie

jętn

ości

mys

leni

a st

rate

gicz

nego

,

logi

czne

go,

rozu

mie

nia

zasa

d

– p

rzek

szta

łca

gry,

tw

orzą

c w

łasn

e st

rate

gie

i zas

ady

orga

niza

cyjn

e

2. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e ro

zum

ieni

a lic

zb

i ich

wła

snoś

ci:

– sp

raw

nie

liczy

ob

iekt

y (d

ostr

zega

reg

ular

ność

dzi

esią

tkow

ego

syst

emu

licze

nia)

– w

ymie

nia

kole

jne

licze

bni

ki o

d w

ybra

nej l

iczb

y (w

prz

ód i

wst

ecz)

po

1, 2

, p

o 10

(zak

res

do

100)

ora

z b

ez

ogra

nicz

ania

zak

resu

zgo

dni

e z

ind

ywid

ualn

ymi m

ożliw

ości

ami

– za

pis

uje

liczb

y cy

fram

i (za

kres

do

100)

i se

tkam

i do

1000

– w

yjaś

nia

znac

zeni

e cy

fry

zap

isan

ej w

mie

jscu

jed

nośc

i, d

zies

iąte

k i s

etek

– ro

zum

ie p

ojęc

ie li

czb

y w

asp

ekci

e gł

ówny

m,

por

ząd

kow

ym i

mia

row

ym

– lic

zy (w

prz

ód i

wst

ecz)

po

jed

en,

po

kilk

a, p

o d

zies

ięć

od z

era

lub

wyb

rane

j lic

zby

w z

akre

sie

100

oraz

bez

ogra

nicz

ania

zak

resu

zgo

dni

e z

ind

ywid

ualn

ymi m

ożliw

ości

ami

– lic

zy s

etka

mi w

zak

resi

e 10

00


– ro

zum

ie z

nacz

enie

cyf

ry z

apis

anej

w m

iejs

cu je

dno

ści,

dzi

esią

tek,

set

ek

– ro

zpoz

naje

w s

kazu

je li

czb

y p

arzy

ste

i nie

par

zyst

e

– p

orów

nuje

licz

by,

por

ównu

je s

umy

i róż

nice

sto

suje

zna

ki <

, >

, =

– p

orzą

dku

je li

czb

y od

naj

mni

ejsz

ej d

o na

jwię

ksze

j i o

dw

rotn

ie

– ro

zum

ie s

form

ułow

ania

typ

u: li

czb

a o

7 w

ięks

za,

liczb

a o

10 m

niej

sza

3. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e p

osłu

giw

ania

się

liczb

ami:

– sp

raw

nie

dod

aje

i od

ejm

uje

liczb

y w

zak

resi

e 20

, p

opra

wni

e za

pis

uje

dzi

ałan

ia

– d

odaj

e d

o p

odan

ej li

czb

y w

pam

ięci

i od

pod

anej

licz

by

odej

muj

e w

pam

ięci

licz

bę

jed

nocy

frow

ą, li

czb

ę 10

ora

z

wie

lokr

otno

ści 1

0 (w

pro

stsz

ych

prz

ykła

dac

h) w

zak

resi

e 10

0 i s

etki

w z

akre

sie

1000

– b

iegl

e m

noży

i d

ziel

i w z

akre

sie

30 i

prz

ez 5

i 10

w z

akre

sie

100

– zn

a ilo

czyn

y i i

lora

zy li

czb

w z

akre

sie

50

– op

raco

wuj

e w

łasn

ą st

rate

gię

oblic

zeń,

pop

raw

nie

zap

isuj

e p

rzep

row

adzo

ne o

blic

zeni

a

– p

osłu

guje

się

zna

kiem

rów

nośc

i, zn

akam

i czt

erec

h p

odst

awow

ych

dzi

ałań

– w

yjaś

nia

isto

tę d

ział

ań m

atem

atyc

znyc

h –

doda

wan

ia, o

dejm

owan

ia, m

noże

nia

i dzi

elen

ia o

raz

zwią

zki m

iędz

y ni

mi

– ko

rzys

ta in

tuic

yjni

e z

wła

snoś

ci d

ział

ań

– d

odaj

e lic

zby

dw

ucyf

row

e ty

pu

32 +

24

i od

pow

ied

nie

prz

ypad

ki o

dej

mow

ania

, za

pis

ując

w r

azie

pot

rzeb

y

cząs

tkow

e w

ynik

i dzi

ałań

lub

wyk

onuj

ąc d

ział

ania

w p

amię

ci,

od r

azu

pod

aje

wyn

ik

– zn

a te

rmin

y: s

kład

niki

, su

ma,

od

jem

na,

odje

mni

k, r

óżni

ca

– d

odaj

e i o

dej

muj

e ki

lka

liczb

– ob

licza

sum

y i r

óżni

ce z

apis

ane

niet

ypow

o (w

tró

jkąt

ach,

pira

mid

ach,

tab

elka

ch,

kwad

rata

ch m

agic

znyc

h

– w

yzna

cza

sum

y i r

óżni

ce w

for

mie

czy

nnoś

ciow

ej (w

mia

rę in

dyw

idua

lnyc

h m

ożliw

ości

bez

ogr

anic

zani

a za

kres

u

liczb

oweg

o)

– ilu

stru

je m

noże

nie

i dzi

elen

ie

– w

ykor

zyst

uje

liczb

y d

o w

ykon

ania

pom

iaru

dłu

gośc

i, b

oków

fig

ur g

eom

etry

czny

ch,

dłu

gośc

i, sz

erok

ości

,

wys

okoś

ci n

p.

grzb

ietu

ksi

ążki

ora

z p

omia

ru p

ojem

nośc

i, m

asy,

uży

waj

ąc o

kreś

leń:

cię

ższy

, lż

ejsz

y, k

ilogr

am,

dek

agra

m,

gram

, m

etr,

cen

tym

etr,

kilo

met

r, z

apis

uje

wyn

iki p

omia

rów

w p

osta

ci w

yraż

eń d

wum

iano

wan

ych

(bez

zam

iany

jed

nost

ek)

– ob

licza

nie

wia

dom

ą w

pos

taci

oki

enka

(bez

prz

enos

zeni

a na

dru

gą s

tron

ę)

– ro

zwią

zuje

łatw

e ró

wna

nia

jed

nod

ział

anio

we

z ni

ewia

dom

ą w

pos

taci

oki

enka

(bez

prz

enos

zeni

a na

dru

gą s

tron

ę)

– ilu

stru

je f

orm

uły

dzi

ałań

na

graf

ach

i w t

abel

ach,

ob

licza

je

– p

orów

nuje

, d

odaj

e i o

dej

muj

e p

ełne

set

ki w

zak

resi

e 10

00

4. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e cz

ytan

ia t

ekst

ów

mat

emat

yczn

ych:

– an

aliz

uje

i roz

wią

zuje

zad

ania

mat

emat

yczn

e w

yraż

one

w k

onkr

etny

ch s

ytua

cjac

h, n

a ry

sunk

ach,

dia

gram

ach,

tab

elka

ch lu

b w

sło

wni

e p

odan

ej t

reśc

i,

– d

ostr

zega

pro

ble

m m

atem

atyc

zny

oraz

tw

orzy

wła

sna

stra

tegi

ę je

go r

ozw

iąza

nia,

od

pow

ied

nią

do

war

unkó

w

zad

ania

; op

isuj

e ro

zwią

zani

e za

pom

ocą

dzi

ałań

, ró

wno

ści z

oki

enki

em,

rysu

nku

lub

w in

ny w

ybra

ny p

rzez

sie

bie

spos

ób n

p.

dia

gram

ie

– za

pis

uje

rozw

iąza

nie

zad

ania

prz

edst

awio

nego

sło

wni

e w

kon

kret

nej s

ytua

cji

– ro

zwią

zuje

, uk

ład

a i p

rzek

szta

łca

łatw

e za

dan

ia je

dno

dzi

ałan

iow

e

– ro

zwią

zuje

zad

ania

zło

żone

łańc

ucho

wo

– ro

zwią

zuje

zad

ania

zło

żone

nie

łańc

ucho

wo,

pom

agaj

ąc s

obie

rys

unki

em,

liczm

anam

i itp

.

– um

ie r

ozw

iązy

wać

zad

ania

tek

stow

e na

por

ówny

wan

ie r

óżni

cow

e et

apam

i/z d

odat

kow

ymi p

ytan

iam

i/


– ro

zwią

zuje

zad

ania

typ

u lo

gicz

nego

– ro

zwią

zuje

zad

ania

nie

typ

owe

i cel

owo

źle

sfor

muł

owan

e

– uk

ład

a tr

eść

zad

ań d

o ilu

stra

cji i

dzi

ałan

ia

– za

pis

uje

odp

owie

dź,

ukł

ada

pyt

anie

do

zad

ania

– tw

orzy

łam

igłó

wki

mat

emat

yczn

e, w

ykor

zyst

uje

w ty

m p

roce

sie

wła

sną

akty

wno

ść a

rtys

tycz

ną, t

echn

iczn

ą, k

onst

rukc

yjną

– w

ybra

ne d

ział

ania

rea

lizuj

e za

pom

ocą

pro

styc

h ap

likac

ji ko

mp

uter

owyc

h

5. W

zak

resi

e ro

zum

ieni

a p

ojęć

geom

etry

czny

ch:

– ro

zpoz

naje

fig

ury

geom

etry

czne

poł

ożon

e ni

etyp

owo

– uk

ład

a fig

ury

z p

atyc

zków

– tw

orzy

fig

ury

z gu

my

do

skak

ania

ora

z na

geo

pla

nie

– kl

asyf

ikuj

e fig

ury

wed

ług

pod

anyc

h ce

ch

– d

ostr

zega

i ko

ntyn

uuje

pow

tarz

ając

e si

ę se

kwen

cje

– uk

ład

a ry

tmy

z p

rzed

mio

tów

, kl

ockó

w i

mod

eli f

igur

– kr

eśli

prz

y lin

ijce

odci

nki o

pod

anej

dłu

gośc

i i ła

man

e

– ry

suje

od

ręcz

nie

pro

stok

ąty,

(w t

ym k

wad

raty

) wyk

orzy

stuj

ąc s

ieć

kwad

rato

wą

– ry

suje

fig

ury

geom

etry

czne

na

siec

i kw

adra

tow

ej w

pow

ięks

zeni

u i p

omni

ejsz

eniu

– m

ierz

y dł

ugoś

ci o

dcin

ków

, bok

ów fi

gur

geom

etry

czny

ch, s

zero

kość

i w

ysok

ość

prze

dmio

tów

, pos

ługu

je s

ię li

nijk

ą

– p

odaj

e w

ynik

pom

iaru

, p

osłu

gują

c si

ę je

dno

stka

mi d

ługo

ści:

cent

ymet

r, m

etr

– p

orów

nuje

dłu

gośc

i ob

iekt

ów i

okre

śla

je,

stos

ując

jed

nost

ki:

cent

ymet

r, m

etr

– w

ie,

że 1

00 c

m t

o m

etr

– st

osuj

e w

pra

ktyc

e je

dno

stkę

dłu

gośc

i: ki

lom

etr

– ry

suje

od

cink

i o p

odan

ej d

ługo

ści,

rysu

je p

rost

okąt

y (w

tym

kw

adra

ty),

trój

kąty

,

– d

okon

uje

pro

styc

h ob

licze

ń d

otyc

zący

ch m

iar

dłu

gośc

i (b

ez z

amia

ny je

dno

stek

)

– d

ostr

zega

sym

etrię

w ś

rod

owis

ku p

rzyr

odni

czym

, w

szt

uce

użyt

kow

ej i

inny

ch w

ytw

orac

h cz

łow

ieka

ob

ecny

ch

w o

tocz

eniu

6. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e st

osow

ania

mat

emat

yki w

syt

uacj

ach

życi

owyc

h or

az

w in

nych

ob

szar

ach

eduk

acji:

– kl

asyf

ikuj

e ob

iekt

y i r

óżne

ele

men

ty ś

rod

owis

ka s

poł

eczn

o-p

rzyr

odni

czeg

o z

uwag

i na

wyo

drę

bni

one

cech

y

– d

ostr

zega

ryt

m w

śro

dow

isku

prz

yrod

nicz

ym,

sztu

ce u

żytk

owej

i in

nych

wyt

wor

ach

czło

wie

ka,

obec

nych

w ś

rod

owis

ku d

ziec

ka

– d

ziel

i na

dw

ie c

zęśc

i np

. ka

rtkę

pap

ieru

, cz

ekol

adę,

uży

wa

poj

ęcia

poł

owa

– od

mie

rza

pły

ny k

ubki

em i

mia

rką

litro

wą

– m

anip

ulac

yjni

e (p

rzel

ewan

ie) p

orów

nuje

iloś

ci p

łynó

w,

wsk

azuj

e w

ięce

j, m

niej

, ty

le s

amo

– uż

ywa

okre

śleń

: lit

r, p

ół li

tra

– d

okon

uje

pro

styc

h ob

licze

ń ilo

ści p

łynó

w w

róż

nych

syt

uacj

ach

pra

ktyc

znyc

h i w

pro

styc

h za

dan

iach

tek

stow

ych

– od

czyt

uje

god

ziny

na

zega

rze

ze

wsk

azów

kam

i ora

z el

ektr

onic

znym

(wyś

wie

tlają

cym

cyf

ry w

sys

tem

ie

24-g

odzi

nnym

)

– zn

a p

ojęc

ia:

dob

a, g

odzi

na,

pół

god

ziny

, kw

adra

ns,

min

uta

– w

ykon

uje

pro

ste

oblic

zeni

a ze

garo

we

w o

brę

bie

god

zin

i min

ut

– ob

licza

up

ływ

cza

su z

uży

ciem

jed

nost

ek:

pół

god

ziny

, k

wad

rans

– od

czyt

uje

czas

na

zega

rze

w r

amac

h cz

asow

ych

zaję

ć sz

koln

ych

i ob

owią

zków

dom

owyc

h

– ro

zpoz

naje

min

uty

na z

egar

ze

– w

ie,

że g

odzi

na t

o 60

min

ut

– w

ie,

że 2

4 go

dzi

ny t

o d

oba


– p

osłu

guje

się

sto

per

em,

aplik

acja

mi t

elef

onu,

tab

letu

, ko

mp

uter

a

– w

aży

prz

edm

ioty

, uż

ywa

okre

śleń

: ki

logr

am,

pół

kilo

gram

a, d

ekag

ram

– ró

żnic

uje

prz

edm

ioty

lżej

sze

i cię

ższe

– um

ie w

ykon

ać ła

twe

oblic

zeni

a, u

żyw

ając

tyc

h m

iar

(bez

zam

iany

je

dno

stek

)

– p

ozna

je

zale

żnoś

ć 1

kg =

100

dag

– w

ie,

że t

owar

w s

klep

ie p

akow

any

jest

mię

dzy

inny

mi w

edłu

g w

agi

– m

ierz

y te

mp

erat

urę

za p

omoc

ą te

rmom

etru

ora

z od

czyt

uje

ją

– na

zyw

a d

ni t

ygod

nia

i mie

siąc

e w

rok

u

– or

ient

uje

się,

do

czeg

o sł

uży

kale

ndar

z, i

pot

rafi

z ni

ego

korz

ysta

ć

– od

czyt

uje,

pod

aje

i zap

isuj

e w

ybra

ne d

aty

np.

swoj

ego

urod

zeni

a lu

b d

atę

bie

żącą

– od

czyt

uje

oraz

zap

isuj

e zn

aki r

zym

skie

w z

akre

sie

I-X

II

– w

ykon

uje

oblic

zeni

a ka

lend

arzo

we

w s

ytua

cjac

h ży

ciow

ych

– w

ykon

uje

oblic

zeni

a p

ieni

ężne

– zn

a b

ędąc

e w

ob

iegu

mon

ety

i ban

knot

y (1

zł,

2 zł

, 5

zł,

10 z

ł, 20

zł,

50 z

ł, 10

0 zł

, 1

gr,

2 gr

, 5

gr,

10 g

r, 2

0 gr

, 50

gr),

wie

, że

1 z

ł to

100

gr

– zn

a w

arto

ść n

abyw

czą

pie

nięd

zy

– ro

zum

ie p

ojęc

ie d

ługu

i ko

niec

znoś

ć je

go s

pła

ty

– ra

dzi

sob

ie w

syt

uacj

ach

kup

na i

sprz

edaż

y

– uk

ład

a i r

ozw

iązu

je p

rost

e za

dan

ia z

tre

ścią

o k

upow

aniu

i p

łace

niu

– d

okon

uje

oblic

zeń

szac

unko

wyc

h w

róż

nych

syt

uacj

ach

życi

owyc

h

– ob

licza

, w

yzna

cza

cenę

na

pod

staw

ie k

oszt

ów z

akup

u

– w

ykor

zyst

uje

war

cab

y i s

zach

y or

az in

ne g

ry p

lans

zow

e lu

b lo

gicz

ne d

o ro

zwija

nia

umie

jętn

ości

myś

leni

a

stra

tegi

czne

go,

logi

czne

go,

rozu

mie

nia

zasa

d

– p

rzek

szta

łca

gry,

tw

orzą

c w

łasn

e st

rate

gie

i zas

ady

orga

niza

cyjn

e

– w

ykor

zyst

uje

nab

yte

umie

jętn

ości

do

rozw

iązy

wan

ia p

rob

lem

ów,

dzi

ałań

tw

órcz

ych

i eks

plo

racj

i św

iata

, d

baj

ąc

o w

łasn

y ro

zwój

i tw

orzą

c in

dyw

idua

lne

stra

tegi

e uc

zeni

a si

ę

spo

łecz

na1.

Osi

ągni

ęcia

w z

akre

sie

rozu

mie

nia

środ

owis

ka s

poł

eczn

ego:

– id

enty

fikuj

e si

ę z

grup

ą sp

ołec

zną

do

któr

ej n

ależ

y: r

odzi

ną i

klas

ą, a

tak

że n

arod

em

– p

ozna

je i

resp

ektu

je n

orm

y i r

eguł

y p

ostę

pow

ania

w t

ych

grup

ach

– uc

zest

nicz

y w

szk

olny

ch w

ydar

zeni

ach

i uro

czys

tośc

iach

– w

yjaś

nia,

iż w

szys

cy lu

dzi

e p

osia

daj

ą p

raw

a i o

bow

iązk

i

– w

ymie

nia

wła

sne

pra

wa

i ob

owią

zki j

ako

czło

nka

rod

ziny

i uc

znia

, st

ara

się

prz

estr

zega

ć ic

h i s

toso

wać

je

w c

odzi

enny

m ż

yciu

– p

rzyj

muj

e ko

nsek

wen

cje

swoj

ego

ucze

stni

ctw

a w

gru

pie

i w

łasn

ego

w n

iej p

ostę

pow

ania

w o

dni

esie

niu

do

prz

yjęt

ych

norm

i za

sad

– oc

enia

pos

tępo

wan

ie s

woj

e i i

nnyc

h os

ób o

dnos

ząc

się

do p

ozna

nych

war

tośc

i tak

ich

jak:

god

ność

, hon

or,

spra

wie

dliw

ość,

obo

wią

zkow

ość,

odp

owie

dzia

lnoś

ć, p

rzyj

aźń,

życ

zliw

ość,

um

iar,

pow

ścią

gliw

ość,

pom

oc,

zado

śćuc

zyni

enie

, prz

epra

szan

ie, u

znan

ie, u

czci

woś

ć, w

dzię

czno

ść o

raz

inne

, res

pekt

owan

e pr

zez

środ

owis

ko s

zkol

ne

– st

osuj

e fo

rmy

grze

czno

ścio

we

w s

tosu

nku

do

dor

osły

ch,

w u

prz

ejm

y sp

osób

zw

raca

się

do

kole

gów

– ok

azuj

e sw

oim

blis

kim

miło

ść i

prz

ywią

zani

e

– st

ara

się

być

sp

raw

ied

liwym

i p

raw

dom

ówny

m,

star

a si

ę p

rzec

iwd

ział

ać k

łam

stw

u i o

bm

owie


– p

osłu

guje

się

sto

per

em,

aplik

acja

mi t

elef

onu,

tab

letu

, ko

mp

uter

a

– w

aży

prz

edm

ioty

, uż

ywa

okre

śleń

: ki

logr

am,

pół

kilo

gram

a, d

ekag

ram

– ró

żnic

uje

prz

edm

ioty

lżej

sze

i cię

ższe

– um

ie w

ykon

ać ła

twe

oblic

zeni

a, u

żyw

ając

tyc

h m

iar

(bez

zam

iany

je

dno

stek

)

– p

ozna

je

zale

żnoś

ć 1

kg =

100

dag

– w

ie,

że t

owar

w s

klep

ie p

akow

any

jest

mię

dzy

inny

mi w

edłu

g w

agi

– m

ierz

y te

mp

erat

urę

za p

omoc

ą te

rmom

etru

ora

z od

czyt

uje

ją

– na

zyw

a d

ni t

ygod

nia

i mie

siąc

e w

rok

u

– or

ient

uje

się,

do

czeg

o sł

uży

kale

ndar

z, i

pot

rafi

z ni

ego

korz

ysta

ć

– od

czyt

uje,

pod

aje

i zap

isuj

e w

ybra

ne d

aty

np.

swoj

ego

urod

zeni

a lu

b d

atę

bie

żącą

– od

czyt

uje

oraz

zap

isuj

e zn

aki r

zym

skie

w z

akre

sie

I-X

II

– w

ykon

uje

oblic

zeni

a ka

lend

arzo

we

w s

ytua

cjac

h ży

ciow

ych

– w

ykon

uje

oblic

zeni

a p

ieni

ężne

– zn

a b

ędąc

e w

ob

iegu

mon

ety

i ban

knot

y (1

zł,

2 zł

, 5

zł,

10 z

ł, 20

zł,

50 z

ł, 10

0 zł

, 1

gr,

2 gr

, 5

gr,

10 g

r, 2

0 gr

, 50

gr),

wie

, że

1 z

ł to

100

gr

– zn

a w

arto

ść n

abyw

czą

pie

nięd

zy

– ro

zum

ie p

ojęc

ie d

ługu

i ko

niec

znoś

ć je

go s

pła

ty

– ra

dzi

sob

ie w

syt

uacj

ach

kup

na i

sprz

edaż

y

– uk

ład

a i r

ozw

iązu

je p

rost

e za

dan

ia z

tre

ścią

o k

upow

aniu

i p

łace

niu

– d

okon

uje

oblic

zeń

szac

unko

wyc

h w

róż

nych

syt

uacj

ach

życi

owyc

h

– ob

licza

, w

yzna

cza

cenę

na

pod

staw

ie k

oszt

ów z

akup

u

– w

ykor

zyst

uje

war

cab

y i s

zach

y or

az in

ne g

ry p

lans

zow

e lu

b lo

gicz

ne d

o ro

zwija

nia

umie

jętn

ości

myś

leni

a

stra

tegi

czne

go,

logi

czne

go,

rozu

mie

nia

zasa

d

– p

rzek

szta

łca

gry,

tw

orzą

c w

łasn

e st

rate

gie

i zas

ady

orga

niza

cyjn

e

– w

ykor

zyst

uje

nab

yte

umie

jętn

ości

do

rozw

iązy

wan

ia p

rob

lem

ów,

dzi

ałań

tw

órcz

ych

i eks

plo

racj

i św

iata

, d

baj

ąc

o w

łasn

y ro

zwój

i tw

orzą

c in

dyw

idua

lne

stra

tegi

e uc

zeni

a si

ę

spo

łecz

na1.

Osi

ągni

ęcia

w z

akre

sie

rozu

mie

nia

środ

owis

ka s

poł

eczn

ego:

– id

enty

fikuj

e si

ę z

grup

ą sp

ołec

zną

do

któr

ej n

ależ

y: r

odzi

ną i

klas

ą, a

tak

że n

arod

em

– p

ozna

je i

resp

ektu

je n

orm

y i r

eguł

y p

ostę

pow

ania

w t

ych

grup

ach

– uc

zest

nicz

y w

szk

olny

ch w

ydar

zeni

ach

i uro

czys

tośc

iach

– w

yjaś

nia,

iż w

szys

cy lu

dzi

e p

osia

daj

ą p

raw

a i o

bow

iązk

i

– w

ymie

nia

wła

sne

pra

wa

i ob

owią

zki j

ako

czło

nka

rod

ziny

i uc

znia

, st

ara

się

prz

estr

zega

ć ic

h i s

toso

wać

je

w c

odzi

enny

m ż

yciu

– p

rzyj

muj

e ko

nsek

wen

cje

swoj

ego

ucze

stni

ctw

a w

gru

pie

i w

łasn

ego

w n

iej p

ostę

pow

ania

w o

dni

esie

niu

do

prz

yjęt

ych

norm

i za

sad

– oc

enia

pos

tępo

wan

ie s

woj

e i i

nnyc

h os

ób o

dnos

ząc

się

do p

ozna

nych

war

tośc

i tak

ich

jak:

god

ność

, hon

or,

spra

wie

dliw

ość,

obo

wią

zkow

ość,

odp

owie

dzia

lnoś

ć, p

rzyj

aźń,

życ

zliw

ość,

um

iar,

pow

ścią

gliw

ość,

pom

oc,

zado

śćuc

zyni

enie

, prz

epra

szan

ie, u

znan

ie, u

czci

woś

ć, w

dzię

czno

ść o

raz

inne

, res

pekt

owan

e pr

zez

środ

owis

ko s

zkol

ne

– st

osuj

e fo

rmy

grze

czno

ścio

we

w s

tosu

nku

do

dor

osły

ch,

w u

prz

ejm

y sp

osób

zw

raca

się

do

kole

gów

– ok

azuj

e sw

oim

blis

kim

miło

ść i

prz

ywią

zani

e

– st

ara

się

być

sp

raw

ied

liwym

i p

raw

dom

ówny

m,

star

a si

ę p

rzec

iwd

ział

ać k

łam

stw

u i o

bm

owie

– w

ie,

że n

ie w

olno

zab

iera

ć cu

dze

j wła

snoś

ci b

ez p

ozw

olen

ia,

pam

ięta

o o

dd

awan

iu p

ożyc

zony

ch r

zecz

y i n

ie

nisz

czy

ich

– st

ara

się

dzi

elić

z p

otrz

ebuj

ącym

i

– w

ie,

że w

arto

być

od

waż

nym

zw

łasz

cza

jeśl

i krz

ywd

zeni

są

słab

si

– p

rzed

staw

ia s

ieb

ie i

grup

ę, d

o kt

órej

nal

eży

– sw

oją

rod

zinę

, kl

asę

– zn

a p

odst

awow

e re

lacj

e ro

dzi

nne

mię

dzy

naj

bliż

szym

– za

pis

uje

swój

ad

res,

zaw

ód r

odzi

ców

i in

nych

wyb

rany

ch c

złon

ków

rod

ziny

– p

osłu

guje

się

tym

i dan

ymi w

yłąc

znie

w s

ytua

cjac

h b

ezp

iecz

nych

dla

sie

bie

i re

pre

zent

owan

ych

osób

, d

la

bez

pie

czeń

stw

a w

łasn

ego

jest

pow

ścią

gliw

y w

uży

wan

iu d

anyc

h os

obis

tych

w s

ytua

cjac

h no

wyc

h i w

irtua

lnyc

h

– ro

zpoz

naje

i na

zyw

a w

ybra

ne g

rup

y sp

ołec

zne,

do

któr

ych

nie

nale

ży,

np.

dru

żyny

i kl

uby

spor

tow

e

– st

osuj

e w

e w

łaśc

iwej

syt

uacj

i sło

wa:

por

ozum

ieni

e, u

mow

a

– uc

zest

nicz

y w

wyb

orac

h d

o kl

asow

ego

sam

orzą

du

uczn

iow

skie

go

– w

ymie

nia

prz

ykła

dy

stow

arzy

szeń

pow

stał

ych

w e

fekc

ie p

oroz

umie

ń i u

mów

gru

p s

poł

eczn

ych,

w t

ym

stow

arzy

szen

ia p

omoc

y os

obom

nie

peł

nosp

raw

nym

, a

takż

e st

owar

zysz

enia

duż

ych

grup

sp

ołec

znyc

h, ja

k

mia

sta

i pań

stw

a, U

nia

Eur

opej

ska

– na

zyw

a w

ybra

ne n

arod

owoś

ci

– je

st t

oler

ancy

jny

– w

ie,

że w

szys

cy lu

dzi

e m

ają

rów

ne p

raw

a (b

ez w

zglę

du

na m

iejs

ce u

rod

zeni

a, k

olor

skó

ry,

wyz

naw

aną

relig

ię c

zy s

tatu

s m

ater

ialn

y)

– p

rzed

staw

ia i

por

ównu

je z

wyc

zaje

lud

zi,

np.

dot

yczą

ce ś

wią

t i t

rad

ycji

w s

woi

m r

egio

nie

oraz

w M

ałop

olsc

e

(w o

kolic

ach

Kra

kow

a, Z

akop

aneg

o)

– w

ykor

zyst

uje

pra

cę z

esp

ołow

ą w

pro

cesi

e uc

zeni

a si

ę, w

tym

prz

yjm

ując

rol

ę lid

era

zesp

ołu

– w

spół

pra

cuje

z in

nym

i w r

óżny

ch s

ytua

cjac

h ży

ciow

ych

– je

st u

czyn

ny i

uprz

ejm

y w

obec

inny

ch,

naw

et je

śli r

óżni

ą si

ę od

nie

go p

od w

zglę

dem

syt

uacj

i mat

eria

lnej

czy

zwyc

zajó

w

– w

ie,

że w

ynag

rod

zeni

e ot

rzym

uje

się

za p

racę

– w

ie,

że lu

dzi

e m

ają

różn

ą sy

tuac

ję m

ater

ialn

ą

– w

ie,

że n

ie m

ożna

dąż

yć d

o za

spok

ojen

ia s

woi

ch p

ragn

ień

kosz

tem

inny

ch,

nale

ży d

osto

sow

ywać

wła

sne

ocze

kiw

ania

do

real

iów

eko

nom

iczn

ych

rod

ziny

– w

syt

uacj

ach

cod

zien

nych

nie

sie

pom

oc p

otrz

ebuj

ącym

, sz

czeg

ólni

e os

obom

sta

rszy

m i

niep

ełno

spra

wny

m

2. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e or

ient

acji

w c

zasi

e

hist

oryc

znym

:

– w

yjaś

nia

zwią

zek

lege

ndy

z p

owst

anie

m g

odła

i b

arw

nar

odow

ych

– op

owia

da

wyb

rane

pol

skie

lege

ndy

zwią

zane

m.in

. z

Wis

łą,

Kra

kow

em,

War

szaw

ą, p

owst

anie

m n

azw

wyb

rany

ch

mie

jsco

woś

ci

– zn

a p

ełną

naz

wę

swoj

ej o

jczy

zny

– ro

zpoz

naje

sym

bol

e na

rod

owe:

her

b,

god

ło i

flagę

Pol

ski,

hym

n P

olsk

i ora

z w

ybra

ne s

troj

e lu

dow

e (k

rako

wsk

i,

góra

lski

)

– op

owia

da

o p

rzyg

otow

ania

ch d

o św

iąt

pań

stw

owyc

h (w

tym

11

List

opad

a or

az 1

Lis

top

ada)

i w

mia

rę m

ożliw

ości

w n

ich

ucze

stni

czy

– w

ykon

uje

chor

ągie

wkę

lub

kok

ard

ę na

rod

ową

– za

chow

uje

się

god

nie

i z s

zacu

nkie

m p

odcz

as ś

pie

wan

ia lu

b s

łuch

ania

hym

nu,

wci

ągan

ia f

lagi

na

mas

zt it

p.

– w

ie,

kied

y za

kład

amy

stro

je w

bar

wac

h na

rod

owyc

h

– w

ymie

nia

nazw

y d

awny

ch s

tolic

Pol

ski (

Gni

ezno

, K

rakó

w)


– w

yjaś

nia

znac

zeni

e w

ybra

nych

zw

ycza

jów

i tr

adyc

ji p

olsk

ich

– op

isuj

e zn

acze

nie

dor

obku

min

iony

ch e

pok

w ż

yciu

czł

owie

ka,

jest

św

iad

omy,

iż s

tosu

je w

sw

ej a

ktyw

nośc

i ten

dor

obek

, np

. cy

fry

arab

skie

i rz

ymsk

ie

– p

odaj

e p

rzyk

ład

y zm

ian,

któ

re z

aszł

y w

św

ieci

e w

cią

gu o

stat

nich

stu

lat

– op

owia

da,

w ja

ki s

pos

ób n

a p

rzes

trze

ni w

iekó

w z

mie

niał

y si

ę sp

osob

y oś

wie

tlani

a i o

grze

wan

ia d

omów

,

por

ozum

iew

ania

się

, ub

iera

nia,

tra

nsp

ortu

– p

odaj

e p

rzyk

ład

y d

awny

ch z

awod

ów i

opis

uje

je (m

.in.

dor

ożka

rz,

garn

carz

, ko

wal

, ry

mar

z, b

edna

rz)

– p

otra

fi p

odzi

elić

wyb

rane

ob

iekt

y na

zab

ytko

we

i wsp

ółcz

eśni

e w

ybud

owan

e na

prz

ykła

dzi

e W

arsz

awy

– op

owia

da

hist

orię

wła

snej

rod

ziny

, p

rzed

staw

ia je

j tra

dyc

je

– p

rzed

staw

ia w

ybra

ne p

osta

cie

i pre

zent

uje

ciek

awos

tki o

wie

lkic

h P

olak

ach,

w t

ym o

Fry

der

yku

Cho

pin

ie,

Mik

ołaj

u K

oper

niku

prz

yro

dni

cza

1. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e ro

zum

ieni

a

środ

owis

ka p

rzyr

odni

czeg

o:

– ro

zpoz

naje

w s

woi

m o

tocz

eniu

wyb

rane

gat

unki

roś

lin i

zwie

rząt

, w

tym

chr

onio

ne,

typ

owe

dla

róż

nych

kraj

obra

zów

Pol

ski

– ro

zpoz

naje

i w

yróż

nia

wyb

rane

cec

hy e

kosy

stem

ów:

lasu

, p

ola,

łąki

, a

takż

e sa

du,

ogr

odu

i par

ku

– w

ymie

nia

prz

ykła

dy

spot

ykan

ych

w n

ich

gatu

nków

i p

odst

awow

ych

zale

żnoś

ci m

ięd

zy n

imi (

np.

czym

żyw

ią s

ię

zwie

rzęt

a, ja

kie

maj

ą sc

hron

ieni

a)

– ro

zpoz

naje

wyb

rane

zw

ierz

ęta

i roś

liny,

któ

rych

w n

atur

alny

ch w

arun

kach

nie

sp

otyk

a w

pol

skim

śro

dow

isku

prz

yrod

nicz

ym,

w t

ym o

pis

uje

prz

yrod

ę te

renó

w o

koło

bie

guno

wyc

h, w

ymie

nia

prz

ykła

dy

zwie

rząt

zw

iąza

nych

z in

nym

i kon

tyne

ntam

i

– ro

zpoz

naje

wyb

rane

, p

opul

arne

gat

unki

hod

owla

ne

– w

ie,

w ja

ki s

pos

ób w

arun

ki k

onie

czne

do

rozw

oju

rośl

in,

są z

asp

okaj

ane

w h

odow

lach

(m.in

. p

orów

nuje

ze

sob

ą

pia

sek

i zie

mię

z o

grod

u)

– p

row

adzi

pro

ste

hod

owle

roś

lin

– p

rzed

staw

ia z

asad

y op

ieki

nad

zw

ierz

ętam

i dom

owym

i, ho

dow

lany

mi i

inny

mi

– p

otra

fi op

owie

dzi

eć o

pra

cach

pro

wad

zony

ch p

rzez

czł

owie

ka w

gos

pod

arst

wie

rol

nym

, na

pol

u, w

ogr

odzi

e

i na

łące

w k

olej

nych

por

ach

roku

– w

ymie

nia

nazw

y ga

tunk

ów h

odow

anyc

h i u

pra

wia

nych

w P

olsc

e m

.in.

pod

aje

prz

ykła

dy

drz

ew i

krze

wów

owoc

owyc

h, z

bóż

, zi

ół le

czni

czyc

h, w

arzy

w o

jad

alny

ch ło

dyg

ach,

kor

zeni

ach

itd.

– w

ymie

nia

prz

ykła

dy

szko

dni

ków

i sp

rzym

ierz

eńcó

w o

grod

nika

.

– w

ie,

jaki

e ko

rzyś

ci c

zerp

ie c

złow

iek

z up

raw

y ro

ślin

i ho

dow

li zw

ierz

ąt m

.in.

łącz

y p

rod

ukty

z g

atun

kiem

, d

zięk

i

któr

emu

je o

trzy

muj

emy,

wym

ieni

a p

rzyk

ład

y sy

tuac

ji, w

któ

rych

zw

ierz

ęta

(psy

, ko

nie)

pom

agaj

ą cz

łow

ieko

wi.

– zn

a p

odst

awow

e el

emen

ty b

udow

y or

az f

unkc

jono

wan

ia r

oślin

(m.in

. d

rzew

a, k

rzew

y, z

ieln

e) i

zwie

rząt

(zw

łasz

cza

ssak

ów,

pta

ków

i ow

adów

)

– p

rzy

pom

ocy

nauc

zyci

ela

odsz

ukuj

e w

róż

nych

dos

tęp

nych

zas

obac

h in

form

acje

dot

yczą

ce ś

rod

owis

ka

prz

yrod

nicz

ego,

pot

rzeb

ne d

o w

ykon

ania

ćw

icze

nia

– op

isuj

e zm

iany

zac

hod

zące

w p

rzyr

odzi

e p

odcz

as p

ór r

oku

oraz

dob

y m

.in.

zna

spos

oby

prz

ysto

sow

ywan

ia s

ię

zwie

rząt

do

zmie

niaj

ącyc

h si

ę w

arun

ków

(od

loty

i p

rzyl

oty

pta

ków

itd

.), u

mie

pow

iąza

ć ko

lejn

e fa

zy r

ozw

oju

rośl

in

z p

oram

i rok

u (w

tym

roz

wój

kw

iató

w i

owoc

ów0

– op

isuj

e ży

cie

czło

wie

ka w

kon

kret

nych

por

ach

roku

(sp

osób

db

ania

o s

ieb

ie,

pra

ce w

gos

pod

arst

wie

, fo

rmy

odp

oczy

nku)

– w

ie,

jaki

e są

war

unki

kon

iecz

ne d

o ro

zwoj

u ro

ślin

i zw

ierz

ąt


– w

yjaś

nia

znac

zeni

e w

ybra

nych

zw

ycza

jów

i tr

adyc

ji p

olsk

ich

– op

isuj

e zn

acze

nie

dor

obku

min

iony

ch e

pok

w ż

yciu

czł

owie

ka,

jest

św

iad

omy,

iż s

tosu

je w

sw

ej a

ktyw

nośc

i ten

dor

obek

, np

. cy

fry

arab

skie

i rz

ymsk

ie

– p

odaj

e p

rzyk

ład

y zm

ian,

któ

re z

aszł

y w

św

ieci

e w

cią

gu o

stat

nich

stu

lat

– op

owia

da,

w ja

ki s

pos

ób n

a p

rzes

trze

ni w

iekó

w z

mie

niał

y si

ę sp

osob

y oś

wie

tlani

a i o

grze

wan

ia d

omów

,

por

ozum

iew

ania

się

, ub

iera

nia,

tra

nsp

ortu

– p

odaj

e p

rzyk

ład

y d

awny

ch z

awod

ów i

opis

uje

je (m

.in.

dor

ożka

rz,

garn

carz

, ko

wal

, ry

mar

z, b

edna

rz)

– p

otra

fi p

odzi

elić

wyb

rane

ob

iekt

y na

zab

ytko

we

i wsp

ółcz

eśni

e w

ybud

owan

e na

prz

ykła

dzi

e W

arsz

awy

– op

owia

da

hist

orię

wła

snej

rod

ziny

, p

rzed

staw

ia je

j tra

dyc

je

– p

rzed

staw

ia w

ybra

ne p

osta

cie

i pre

zent

uje

ciek

awos

tki o

wie

lkic

h P

olak

ach,

w t

ym o

Fry

der

yku

Cho

pin

ie,

Mik

ołaj

u K

oper

niku

prz

yro

dni

cza

1. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e ro

zum

ieni

a

środ

owis

ka p

rzyr

odni

czeg

o:

– ro

zpoz

naje

w s

woi

m o

tocz

eniu

wyb

rane

gat

unki

roś

lin i

zwie

rząt

, w

tym

chr

onio

ne,

typ

owe

dla

róż

nych

kraj

obra

zów

Pol

ski

– ro

zpoz

naje

i w

yróż

nia

wyb

rane

cec

hy e

kosy

stem

ów:

lasu

, p

ola,

łąki

, a

takż

e sa

du,

ogr

odu

i par

ku

– w

ymie

nia

prz

ykła

dy

spot

ykan

ych

w n

ich

gatu

nków

i p

odst

awow

ych

zale

żnoś

ci m

ięd

zy n

imi (

np.

czym

żyw

ią s

ię

zwie

rzęt

a, ja

kie

maj

ą sc

hron

ieni

a)

– ro

zpoz

naje

wyb

rane

zw

ierz

ęta

i roś

liny,

któ

rych

w n

atur

alny

ch w

arun

kach

nie

sp

otyk

a w

pol

skim

śro

dow

isku

prz

yrod

nicz

ym,

w t

ym o

pis

uje

prz

yrod

ę te

renó

w o

koło

bie

guno

wyc

h, w

ymie

nia

prz

ykła

dy

zwie

rząt

zw

iąza

nych

z in

nym

i kon

tyne

ntam

i

– ro

zpoz

naje

wyb

rane

, p

opul

arne

gat

unki

hod

owla

ne

– w

ie,

w ja

ki s

pos

ób w

arun

ki k

onie

czne

do

rozw

oju

rośl

in,

są z

asp

okaj

ane

w h

odow

lach

(m.in

. p

orów

nuje

ze

sob

ą

pia

sek

i zie

mię

z o

grod

u)

– p

row

adzi

pro

ste

hod

owle

roś

lin

– p

rzed

staw

ia z

asad

y op

ieki

nad

zw

ierz

ętam

i dom

owym

i, ho

dow

lany

mi i

inny

mi

– p

otra

fi op

owie

dzi

eć o

pra

cach

pro

wad

zony

ch p

rzez

czł

owie

ka w

gos

pod

arst

wie

rol

nym

, na

pol

u, w

ogr

odzi

e

i na

łące

w k

olej

nych

por

ach

roku

– w

ymie

nia

nazw

y ga

tunk

ów h

odow

anyc

h i u

pra

wia

nych

w P

olsc

e m

.in.

pod

aje

prz

ykła

dy

drz

ew i

krze

wów

owoc

owyc

h, z

bóż

, zi

ół le

czni

czyc

h, w

arzy

w o

jad

alny

ch ło

dyg

ach,

kor

zeni

ach

itd.

– w

ymie

nia

prz

ykła

dy

szko

dni

ków

i sp

rzym

ierz

eńcó

w o

grod

nika

.

– w

ie,

jaki

e ko

rzyś

ci c

zerp

ie c

złow

iek

z up

raw

y ro

ślin

i ho

dow

li zw

ierz

ąt m

.in.

łącz

y p

rod

ukty

z g

atun

kiem

, d

zięk

i

któr

emu

je o

trzy

muj

emy,

wym

ieni

a p

rzyk

ład

y sy

tuac

ji, w

któ

rych

zw

ierz

ęta

(psy

, ko

nie)

pom

agaj

ą cz

łow

ieko

wi.

– zn

a p

odst

awow

e el

emen

ty b

udow

y or

az f

unkc

jono

wan

ia r

oślin

(m.in

. d

rzew

a, k

rzew

y, z

ieln

e) i

zwie

rząt

(zw

łasz

cza

ssak

ów,

pta

ków

i ow

adów

)

– p

rzy

pom

ocy

nauc

zyci

ela

odsz

ukuj

e w

róż

nych

dos

tęp

nych

zas

obac

h in

form

acje

dot

yczą

ce ś

rod

owis

ka

prz

yrod

nicz

ego,

pot

rzeb

ne d

o w

ykon

ania

ćw

icze

nia

– op

isuj

e zm

iany

zac

hod

zące

w p

rzyr

odzi

e p

odcz

as p

ór r

oku

oraz

dob

y m

.in.

zna

spos

oby

prz

ysto

sow

ywan

ia s

ię

zwie

rząt

do

zmie

niaj

ącyc

h si

ę w

arun

ków

(od

loty

i p

rzyl

oty

pta

ków

itd

.), u

mie

pow

iąza

ć ko

lejn

e fa

zy r

ozw

oju

rośl

in

z p

oram

i rok

u (w

tym

roz

wój

kw

iató

w i

owoc

ów0

– op

isuj

e ży

cie

czło

wie

ka w

kon

kret

nych

por

ach

roku

(sp

osób

db

ania

o s

ieb

ie,

pra

ce w

gos

pod

arst

wie

, fo

rmy

odp

oczy

nku)

– w

ie,

jaki

e są

war

unki

kon

iecz

ne d

o ro

zwoj

u ro

ślin

i zw

ierz

ąt

– p

rzy

pom

ocy

nauc

zyci

ela

pla

nuje

, sa

mod

ziel

nie

wyk

onuj

e p

rost

e ob

serw

acje

, d

ośw

iad

czen

ia i

eksp

erym

enty

dot

yczą

ce o

bie

któw

i zj

awis

k p

rzyr

odni

czyc

h

– tw

orzy

not

atki

z o

bse

rwac

ji

– gr

omad

zi i

zab

ezp

iecz

a zb

iory

prz

yrod

nicz

e w

edłu

g w

skaz

ówek

nau

czyc

iela

– p

odej

muj

e p

rób

ę w

yjaś

nien

ia is

toty

ob

serw

owan

ych

zjaw

isk

wed

ług

pro

cesu

prz

yczy

now

o-sk

utko

weg

o

i cza

sow

ego

– ch

roni

prz

yrod

ę (n

ie ś

mie

ci,

szan

uje

rośl

iny,

pom

aga

zwie

rzęt

om p

rzet

rwać

zim

ę itd

.)

– zn

a w

ybra

ne z

agro

żeni

a d

la ś

rod

owis

ka z

e st

rony

czł

owie

ka (s

pal

anie

śm

ieci

, za

truw

anie

pow

ietr

za i

wód

, p

ożar

y

lasó

w it

d.)

– w

ie o

istn

ieni

u w

ybra

nych

for

m o

chro

ny p

rzyr

ody

(och

rona

gat

unko

wa,

Par

ki N

arod

owe,

pom

niki

prz

yrod

y)

– se

greg

uje

odp

ady,

sto

suje

op

akow

ania

prz

yjaz

ne ś

rod

owis

ku i

oszc

zęd

za w

odę

– m

a św

iad

omoś

ć p

rzyc

zyn

i sku

tków

tak

iego

pos

tęp

owan

ia

– w

yjaś

nia

słow

o re

cykl

ing,

wym

ieni

a p

rzyk

ład

y, c

o m

oże

pow

stać

po

prz

etw

orze

niu

mak

ulat

ury

i inn

ych

odp

adów

– p

roje

ktuj

e za

baw

kę lu

b u

rząd

zeni

e w

ykon

ane

prz

y uż

yciu

od

pad

ów

2. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e fu

nkcj

i

życi

owyc

h cz

łow

ieka

, oc

hron

y zd

row

ia,

bez

pie

czeń

stw

a i o

dp

oczy

nku:

– op

isuj

e za

wód

ora

z in

ne z

ajęc

ia w

ykon

ywan

e p

rzez

rod

zicó

w

– m

a św

iad

omoś

ć cz

ym z

ajm

ują

się

osob

y p

racu

jące

w s

zkol

e or

az w

słu

żbac

h m

und

urow

ych

i med

yczn

ych

(pol

icja

nt,

stra

żak,

leka

rz,

wet

eryn

arz)

, a

takż

e w

inny

ch w

ybra

nych

zaw

odac

h (p

ilot,

kel

ner,

fry

zjer

ka)

– p

rzed

staw

ia c

hara

kter

ysty

kę w

ybra

nych

zaj

ęć i

zaw

odów

uży

tecz

nośc

i pub

liczn

ej

– w

syt

uacj

i zag

roże

nia

wie

, d

o ko

go m

oże

się

zwró

cić

o p

omoc

– zn

a nu

mer

y al

arm

owe

tele

fonó

w:

pog

otow

ia,

pol

icji,

str

aży

poż

arne

j i n

umer

ala

rmow

y 11

2

– p

osłu

guje

się

dan

ymi o

sob

owym

i w k

onta

kcie

ze

służ

bam

i mun

dur

owym

i i m

edyc

znym

i, w

syt

uacj

i zag

roże

nia

zdro

wia

i ży

cia

– d

ba

o hi

gien

ę or

az e

stet

ykę

wła

sną

oraz

oto

czen

ia,

rów

nież

w t

rakc

ie n

auki

– op

isuj

e na

czy

m p

oleg

a zd

row

y st

yl ż

ycia

(ruc

h –

w t

ym n

a św

ieży

m p

owie

trzu

, hi

gien

a –

rów

nież

jam

y us

tnej

,

pra

wid

łow

e od

żyw

iani

e, o

dp

oczy

nek)

– m

a św

iad

omoś

ć ko

niec

znoś

ci s

łuch

ania

wsk

azów

ek le

karz

a i s

tom

atol

oga

– zn

a p

odst

awow

e za

sad

y za

pob

iega

nia

chor

obom

zak

aźny

m i

prz

ezię

bie

niom

, p

otra

fi w

ymie

nić

niep

okoj

ące

obja

wy

mog

ące

świa

dcz

yć o

cho

rob

ie

– zn

a p

odst

awow

e p

otrz

eby

fizjo

logi

czne

czł

owie

ka

– re

aguj

e st

osow

nym

zac

how

anie

m w

syt

uacj

i zag

roże

nia

bez

pie

czeń

stw

a, z

dro

wia

sw

ojeg

o lu

b in

nej o

sob

y

– zn

a ni

ektó

re z

agro

żeni

a ze

str

ony

inny

ch lu

dzi

– w

ymie

nia

i op

isuj

e p

odst

awow

e gr

upy

pro

duk

tów

żyw

nośc

iow

ych

(war

zyw

a i o

woc

e, n

abia

ł itd

.)

– m

a św

iad

omoś

ć zn

acze

nia

odp

owie

dni

ej d

iety

dla

utr

zym

ania

zd

row

ia

– op

isuj

e p

iram

idę

żyw

ieni

a i u

zasa

dni

a p

ołoż

enie

pos

zcze

góln

ych

pro

duk

tów

– og

rani

cza

spoż

ywan

ie p

osiłk

ów o

nis

kich

war

tośc

iach

od

żyw

czyc

h i n

iezd

row

ych

– za

chow

uje

umia

r w

sp

ożyw

aniu

pro

duk

tów

sło

dzo

nych

, zn

a ko

nsek

wen

cje

zjad

ania

ich

w n

adm

iarz

e

– zn

a te

rmin

wita

min

y i w

ymie

nia

prz

ykła

dy

pro

duk

tów

, w

któ

rych

zna

jduj

e si

ę ic

h sz

czeg

ólni

e d

użo

– p

odaj

e p

rzyk

ład

y, w

jaki

sp

osób

moż

na p

rzec

how

ywać

żyw

ność

(mro

żeni

e, k

isze

nie

itd.)

– op

owia

da

w ja

ki s

pos

ób m

ożna

w d

omu

prz

ygot

ować

dże

m,

jaki

e są

eta

py

prz

ygot

owan

ia c

hleb

a („

od z

iare

nka

do

boc

henk

a”)

– p

rzyg

otow

uje

pos

iłki s

łużą

ce u

trzy

man

iu z

dro

wia

– w

ykon

uje

kana

pki

lub

sał

atkę

war

zyw

ną


– ub

iera

się

od

pow

ied

nio

do

stan

u p

ogod

y

– p

otra

fi sa

mod

ziel

nie

okre

ślić

sta

n p

ogod

y w

dan

ym d

niu

i zan

otow

ać o

bse

rwac

je w

kal

end

arzu

pog

ody

– or

ient

uje

się,

o c

zym

mów

i oso

ba

zap

owia

daj

ąca

pog

odę

w r

adiu

lub

w t

elew

izji

– ro

zróż

nia

wyb

rane

, p

odst

awow

e zn

aki d

rogo

we

– st

osuj

e p

rzep

isy

bez

pie

czeń

stw

a w

ruc

hu d

rogo

wym

i w

mie

jsca

ch p

ublic

znyc

h

– or

ient

uje

się,

że

trud

ne w

arun

ki d

rogo

we

i atm

osfe

rycz

ne (o

blo

dze

nie,

zm

rok,

śni

eg) m

ogą

ogra

nicz

ać

bez

pie

czeń

stw

o p

iesz

ych

– p

rzes

trze

ga z

asad

zac

how

ania

się

w ś

rod

kach

pub

liczn

ego

tran

spor

tu z

bio

row

ego

– st

osuj

e si

ę d

o za

sad

bez

pie

czeń

stw

a w

szk

ole,

dom

u i n

a d

wor

ze,

w t

ym:

stos

uje

zasa

dy

bez

pie

czne

j zab

awy

w r

óżny

ch w

arun

kach

i p

orac

h ro

ku,

wie

jak

pos

tęp

ować

w p

rzyp

adku

sam

odzi

elne

go p

ozos

tani

a w

dom

u lu

b

kont

aktu

z n

iezn

ajom

ymi

– w

ie ja

kie

nieb

ezp

iecz

eńst

wa

mog

ą za

graż

ać t

urys

tom

w g

órac

h or

az n

a p

laży

– ro

zpoz

naje

zna

ki i

sym

bol

e in

form

ując

e o

różn

ych

rod

zaja

ch n

ieb

ezp

iecz

eńst

w o

raz

zach

owuj

e si

ę zg

odni

e

z in

form

acją

w n

ich

zaw

artą

– m

a św

iad

omoś

ć is

tnie

nia

zagr

ożeń

ze

stro

ny ś

rod

owis

ka n

atur

alne

go t

akic

h ja

k np

. hu

raga

n, b

urza

, si

lne

pro

mie

niow

anie

sło

necz

ne o

raz

ich

nast

ępst

wa:

pow

ódź,

poż

ar

– ok

reśl

a od

pow

ied

nie

spos

oby

zach

owan

ia s

ię c

złow

ieka

w t

akic

h sy

tuac

jach

– zn

a ni

ebez

pie

czeń

stw

a gr

ożąc

e ze

str

ony

rośl

in (z

atru

cia)

– w

ymie

nia

prz

ykła

dy

pos

pol

itych

grz

ybów

jad

alny

ch i

truj

ącyc

h

– w

ie,

że n

iekt

óre

zwie

rzęt

a m

ogą

być

gro

źne

dla

czł

owie

ka (n

p.

zwie

rzęt

a ch

ore,

chr

onią

ce s

woj

e m

łod

e)

– m

a św

iad

omoś

ć ob

ecno

ści n

iep

raw

dzi

wyc

h in

form

acji,

np

. w

prz

estr

zeni

wirt

ualn

ej

– sp

raw

dza

info

rmac

je,

zad

ając

pyt

ania

nau

czyc

ielo

wi,

rod

zico

m,

pol

icja

ntow

i, st

raży

mie

jski

ej

– st

osuj

e za

sad

y b

ezp

iecz

eńst

wa

pod

czas

kor

zyst

ania

z u

rząd

zeń

cyfr

owyc

h

– ro

zum

ie i

resp

ektu

je o

gran

icze

nia

zwią

zane

z c

zase

m p

racy

z t

akim

i urz

ądze

niam

i

– m

a św

iad

omoś

ć, iż

nie

odp

owie

dzi

alne

kor

zyst

anie

z t

echn

olog

ii m

a w

pły

w n

a ut

ratę

zd

row

ia c

złow

ieka

– w

ymie

nia

prz

ykła

dy

poz

ytyw

nego

zna

czen

ia t

echn

olog

ii w

życ

iu c

złow

ieka

(w t

ym o

pis

uje

dzi

ałan

ie k

atal

ogu

elek

tron

iczn

ego

w b

iblio

tece

)

3. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e ro

zum

ieni

a

prz

estr

zeni

geo

graf

iczn

ej:

– ok

reśl

a p

ołoż

enie

sw

ojej

mie

jsco

woś

ci

– p

odaj

e st

atus

ad

min

istr

acyj

ny w

łasn

ej m

iejs

cow

ości

(wie

ś, m

iast

o)

– op

isuj

e ch

arak

tery

styc

zne

elem

enty

prz

yrod

y

– op

isuj

e ch

arak

tery

styc

zne

mie

jsca

wyb

rane

go o

bsz

aru

w P

olsc

e (n

p.

okol

icy

zam

iesz

kani

a)

– w

skaz

uje

na m

apie

fiz

yczn

ej P

olsk

i jej

gra

nice

, gó

ry (w

tym

Tat

ry,

Bar

anią

Gór

ę),

mor

ze,

rzek

i (W

isłę

wra

z

ze ź

ród

łem

i uj

ście

m,

Od

rę,

oraz

rze

kę n

ajb

liższ

ą m

iejs

cow

ości

), w

ybra

ne m

iast

a (s

woj

ą m

iejs

cow

ość,

War

szaw

ę,

Gd

ańsk

, K

rakó

w,

Toru

ń, W

ielic

zkę)

– ro

zpoz

naje

i op

isuj

e ty

pow

e kr

ajob

razy

Pol

ski (

kraj

obra

z ni

zinn

y, n

adm

orsk

i, gó

rski

; or

az m

iejs

ki,

prz

emys

łow

y,

roln

iczy

)

– w

ymie

nia

i op

isuj

e w

ybra

ne b

ogac

twa

natu

raln

e P

olsk

i (só

l, w

ęgie

l)

– zn

a na

zwy

głów

nych

kie

runk

ów g

eogr

afic

znyc

h

– p

rzy

pom

ocy

dor

osłe

go o

dsz

ukuj

e na

map

ie w

ybra

ne m

iejs

ce (n

p.

cel w

akac

ji)

– w

ymie

nia

nazw

ę st

olic

y P

olsk

i, op

isuj

e w

yglą

d h

erb

u


– op

isuj

e ch

arak

tery

styc

zne

obie

kty

War

szaw

y, a

tak

że K

rako

wa

i Zak

opan

ego

– w

yjaś

nia

znac

zeni

e st

olic

y d

la c

ałeg

o kr

aju

– p

rzed

staw

ia c

hara

kter

ysty

czne

dla

Pol

ski m

iejs

ca i

trad

ycje

z k

tóry

ch o

na s

łyni

e, m

.in.

opow

iad

a o

zab

ytka

ch

Kra

kow

a i W

arsz

awy,

naj

star

szej

kop

alni

w W

ielic

zce,

szc

zegó

lnie

cen

nych

ob

szar

ach

prz

yrod

nicz

ych

– w

ie,

że P

olsk

a zn

ajd

uje

się

w E

urop

ie i

nale

ży d

o U

nii E

urop

ejsk

iej

– w

skaz

uje

na m

apie

kilk

a in

nych

pań

stw

nal

eżąc

ych

do

niej

– ro

zpoz

naje

fla

gę U

nii E

urop

ejsk

iej

– w

ymie

nia

stan

y sk

upie

nia

wod

y, n

azyw

a p

roce

sy p

rzej

ścia

mię

dzy

nim

i (p

arow

anie

, sk

rap

lani

e, t

opni

enie

,

zam

arza

nie)

– ro

zpoz

naje

pod

staw

owe

rod

zaje

op

adów

(w t

ym g

rad

i m

gła)

ora

z os

adów

atm

osfe

rycz

nych

(ros

a, s

zron

)

– op

isuj

e w

ędró

wkę

wod

y w

prz

yrod

zie

– op

isuj

e p

odst

awow

e ce

chy

świa

tła s

łone

czne

go i

okre

śla

spos

ób je

go o

bse

rwac

ji (o

db

icie

np

. w

wod

zie,

cie

ń,

rozs

zcze

pie

nie

– tę

cza)

– zn

a ko

lejn

ość

pór

rok

u

– m

a św

iad

omoś

ć, iż

por

y ro

ku i

dob

y za

leżą

od

poł

ożen

ia Z

iem

i wzg

lęd

em S

łońc

a

– p

otra

fi w

ymie

nić

różn

ice

w p

ogod

zie

mię

dzy

pos

zcze

góln

ymi p

oram

i rok

u (m

.in.

nazy

wa

zwią

zane

z n

imi

zjaw

iska

atm

osfe

rycz

ne)

– p

rzed

staw

ia p

ołoż

enie

Zie

mi w

Ukł

adzi

e S

łone

czny

m

– p

odaj

e p

rzyk

ład

y in

nych

cia

ł nie

bie

skic

h (p

lane

ty,

gwia

zdy,

Ksi

ężyc

)

pla

styc

zna

1. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e p

erce

pcj

i wiz

ualn

ej,

obse

rwac

ji i d

ośw

iad

czeń

– w

yróż

nian

ie

w o

bra

zach

, ilu

stra

cjac

h, im

pre

sjac

h

pla

styc

znyc

h, p

laka

tach

, na

fot

ogra

fiach

:

– w

yróż

nia

kszt

ałty

ob

iekt

ów –

nad

aje

im n

azw

ę i z

nacz

enie

, p

odaj

e cz

ęści

skł

adow

e, p

odob

ieńs

twa,

róż

nice

,

cech

y ch

arak

tery

styc

zne

częś

ci s

kład

owyc

h

– w

yróż

nia

wie

lkoś

ci i

pro

por

cje,

poł

ożen

ie i

odd

alen

ie p

ojed

yncz

ych

obie

któw

i el

emen

tów

zło

żony

ch,

różn

ice

w w

yglą

dzi

e te

go s

ameg

o p

rzed

mio

tu w

zal

eżno

ści o

d p

ołoż

enia

i zm

iany

sta

now

iska

oso

by

pat

rząc

ej n

a ob

iekt

– w

yróż

nia

bar

wę,

wal

or r

óżny

ch b

arw

, ró

żnic

e w

alor

owe

w z

akre

sie

jed

nej b

arw

y, f

aktu

rę

– w

yróż

nia

cech

y ch

arak

tery

styc

zne

i ind

ywid

ualn

e lu

dzi

w z

ależ

nośc

i od

wie

ku,

płc

i, ty

pu

bud

owy,

cec

hy

char

akte

ryst

yczn

e zw

ierz

ąt,

różn

ice

w b

udow

ie,

kszt

ałci

e, u

bar

wie

niu,

sp

osob

ach

por

usza

nia

się

2. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e d

ział

alno

ści

pla

styc

znej

i ek

spre

sji t

wór

czej

:

– w

ypow

iad

a si

ę w

róż

nych

tec

hnik

ach

pla

styc

znyc

h na

pła

szcz

yźni

e

– p

osłu

guje

się

tak

imi ś

rod

kam

i wyr

azu

pla

styc

zneg

o, ja

k ks

ztał

t, b

arw

a, f

aktu

ra

– w

ykon

uje

pra

ce r

ysun

kow

e, m

alar

skie

i gr

afic

zne

– ry

suje

kre

dką

, kr

edą,

ołó

wki

em,

pat

ykie

m (p

łask

im i

okrą

głym

), p

ióre

m,

węg

lem

, m

azak

iem

– m

aluj

e fa

rbam

i, tu

szam

i prz

y uż

yciu

pęd

zli (

pła

skic

h, o

krąg

łych

), p

alcó

w,

stem

pli

– w

ydzi

era,

wyc

ina,

skł

ada,

prz

ylep

ia, w

ykor

zyst

ując

gaz

etę,

pap

ier

kolo

row

y, m

akul

atur

ę, k

arto

n, ś

cink

i tek

styl

ne it

p.

– w

ypow

iad

a si

ę w

róż

nych

tec

hnik

ach,

tw

orzą

c p

rzes

trze

nne

pra

ce p

last

yczn

e (r

zeźb

y w

pla

stel

inie

, gl

inie

,

mod

elin

ie i

in.)

– m

odel

uje

(lep

i i k

onst

ruuj

e) z

glin

y, m

odel

iny,

pla

stel

iny,

mas

pap

iero

wyc

h i i

nnyc

h, z

mat

eria

łów

nat

ural

nych

i prz

emys

łow

ych

(np

. sz

yszk

i, ka

szta

ny,

żołę

dzi

e, p

atyk

i, ko

ra,

pap

ier,

bib

uła,

kar

ton,

fol

ia m

etal

owa,

cie

nkie

dru

ciki

, tw

orzy

wa,

szn

urki

, op

akow

ania

itd

.)

– od

bija

, p

owie

la z

a p

omoc

ą: k

alki

, tu

szu,

far

by,

ste

mp

la w

ykon

aneg

o

z zi

emni

aka,

gum

y, k

orka

i in

nych

tw

orzy

w,

a ta

kże

prz

y p

omoc

y p

rost

ych

pro

gram

ów k

omp

uter

owyc

h

– w

ykon

uje

pra

ce,

mod

ele,

rek

wiz

yty

(lalk

a, p

acyn

ka it

p.),

imp

resj

e p

last

yczn

e p

otrz

ebne

do

akty

wno

ści

arty

styc

znej

, na

ukow

ej


– w

ykon

uje

pra

ce i

imp

resj

e p

last

yczn

e ja

ko f

orm

y p

rzek

azan

ia i

prz

edst

awie

nia

uczu

ć, n

astr

ojów

, ja

ko f

orm

y

nies

pod

zian

ki (n

p.

pre

zent

, za

pro

szen

ie)

– p

rzed

staw

ia z

jaw

iska

i w

ydar

zeni

a z

otac

zają

cej r

zecz

ywis

tośc

i, re

alne

i fa

ntas

tycz

ne,

uwzg

lęd

niaj

ąc m

ożliw

ości

ruch

u lu

dzi

i zw

ierz

ąt,

prz

edst

awia

ob

iekt

y in

dyw

idua

lne

i sce

ny z

łożo

ne,

kole

jne

etap

y zd

arze

ń

– ilu

stru

je s

ceny

i sy

tuac

je (r

ealn

e i f

anta

styc

zne)

insp

irow

ane

wyo

bra

źnią

, b

aśni

ą, o

pow

iad

anie

m,

muz

yką

– pr

zeds

taw

ia s

ceny

, syt

uacj

e, z

jaw

iska

, prz

edm

ioty

, odn

oszą

c je

do

war

unkó

w d

otyc

zący

ch k

szta

łtu, w

ielk

ości

,

prop

orcj

i, re

lacj

i w p

rzes

trze

ni, b

arw

, fak

tury

wal

oru

czy

kom

pozy

cji r

ytm

iczn

ej, s

ymet

rycz

nej,

zam

knię

tej,

otw

arte

j

– p

rzed

staw

ia n

astr

oje,

sta

ny u

czuc

iow

e, w

łasn

e i i

nsp

irow

ane

prz

eżyc

iam

i, d

ośw

iad

czen

iam

i, m

arze

niam

i, st

anam

i

pog

ody,

por

ami r

oku,

utw

oram

i lite

rack

imi,

muz

yczn

ymi,

film

ami,

świę

tam

i, w

ażny

mi w

ydar

zeni

ami i

td.

– tw

orzy

prz

y uż

yciu

pro

stej

ap

likac

ji ko

mp

uter

owej

, np

. p

laka

ty,

ulot

ki i

inne

wyt

wor

y

– tw

orzy

prz

edm

ioty

cha

rakt

erys

tycz

ne d

la s

ztuk

i lud

owej

reg

ionu

, w

któ

rym

mie

szka

– w

ykon

uje

pra

ce i

imp

resj

e p

last

yczn

e ja

ko f

orm

y p

rzek

azan

ia u

czuć

– um

ie k

orzy

stać

z p

rzek

azów

med

ialn

ych

w z

akre

sie

poz

yski

wan

ia in

form

acji

o w

ybra

nych

dzi

edzi

nach

szt

uki

3. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e re

cep

cji s

ztuk

pla

styc

znyc

h:

– ro

zpoz

naje

i na

zyw

a d

zied

ziny

szt

uk p

last

yczn

ych,

np

. m

alar

stw

o, r

zeźb

ę

– na

zyw

a d

zied

ziny

szt

uki u

żytk

owej

, np

. m

ebla

rstw

o, a

rchi

tekt

urę,

gra

fikę

kom

put

erow

ą

– w

ypow

iad

a si

ę na

tem

at o

gląd

anyc

h d

zieł

szt

uki p

last

yczn

ej,

prz

edm

iotó

w,

obie

któw

– ro

zpoz

naje

wyb

rane

dzi

eła

mal

arsk

ie

– ro

zpoz

naje

i na

zyw

a p

odst

awow

e ga

tunk

i dzi

eł m

alar

skic

h i g

rafic

znyc

h: p

ejza

ż, p

ortr

et

– na

zyw

a w

ybra

ne p

rzyk

ład

y d

zieł

zna

nych

art

ystó

w:

mal

arzy

, rz

eźb

iarz

y, a

rchi

tekt

ów z

reg

ionu

sw

ojeg

o

poc

hod

zeni

a lu

b in

nych

– od

różn

ia t

echn

iki m

alar

skie

od

gra

ficzn

ych

– w

skaz

uje

mie

jsca

pre

zent

acji

sztu

k p

last

yczn

ych

tech

nicz

na1.

Osi

ągni

ęcia

w z

akre

sie

orga

niza

cji p

racy

:–

dob

iera

od

pow

ied

nie

mat

eria

ły i

narz

ędzi

a

– p

osłu

guje

się

mat

eria

łam

i i n

arzę

dzi

ami z

god

nie

z p

odan

ymi z

asad

ami

– um

ie s

toso

wać

poz

nane

nar

zęd

zia

i mat

eria

ły

– or

gani

zuje

pra

cę i

pla

nuje

kol

ejne

czy

nnoś

ci

– ut

rzym

uje

ład

i p

orzą

dek

w s

woi

m m

iejs

cu p

racy

– ut

rzym

uje

por

ząd

ek w

okół

sie

bie

(na

stol

iku,

w s

ali z

abaw

, sz

atni

, og

rod

zie)

– sp

rząt

a p

o so

bie

i p

omag

a in

nym

w u

trzy

myw

aniu

por

ząd

ku

– d

ba

o es

tety

kę p

rac

i dob

rą o

rgan

izac

ję w

arsz

tatu

pra

cy

– w

yjaś

nia

znac

zeni

e or

az k

onie

czno

ść z

acho

wan

ia ła

du,

por

ząd

ku i

dob

rej o

rgan

izac

ji p

racy

ze

wzg

lęd

ów

bez

pie

czeń

stw

a

– p

rzed

staw

ia w

łasn

y p

omys

ł roz

wią

zań

tech

nicz

nych

w r

ealiz

owan

ym p

roje

kcie

– p

lanu

je i

real

izuj

e w

łasn

e p

roje

kty/

pra

ce

– zg

odni

e w

spół

dzi

ała

w z

esp

ole

w c

zasi

e re

aliz

acji

tych

pra

c

– w

ie,

że d

obra

org

aniz

acja

dzi

ałan

ia t

echn

iczn

ego

wym

aga

pra

cy in

dyw

idua

lnej

i w

spół

pra

cy z

esp

ołow

ej

– oc

enia

pro

jekt

y/p

race

, w

ykor

zyst

ując

poz

nane

i za

akce

pto

wan

e w

arto

ści:

syst

emat

yczn

ość

dzi

ałan

ia,

pra

cow

itość

, ko

nsek

wen

cją,

gos

pod

arno

ść,

oszc

zęd

ność

, um

iark

owan

ie w

od

nies

ieni

u d

o ko

rzys

tani

a z

czas

u,

mat

eria

łów

, na

rzęd

zi i

urzą

dze

ń


– w

ykor

zyst

uje

urzą

dze

nia

tech

nicz

ne i

tech

nolo

gie

– zw

raca

uw

agę

na z

dro

wie

i za

chow

anie

bez

pie

czeń

stw

a z

uwzg

lęd

nien

iem

sel

ekcj

i inf

orm

acji,

wyk

onyw

ania

czyn

nośc

i uży

tecz

nych

lub

pot

rzeb

nych

2. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e zn

ajom

ości

info

rmac

ji te

chni

czne

j, m

ater

iałó

w

i tec

hnol

ogii

wyt

war

zani

a:

– od

czyt

uje

pod

staw

owe

info

rmac

je t

echn

iczn

e i s

tosu

je w

dzi

ałan

iu s

pos

oby

użyt

kow

ania

: m

ater

iału

, na

rzęd

zi,

urzą

dze

nia

zgod

nie

z in

stru

kcją

, w

tym

mul

timed

ialn

ą

– um

ie o

bsł

ugiw

ać u

rząd

zeni

a te

chni

czne

, st

osuj

ąc s

ię d

o za

sad

pod

anyc

h w

inst

rukc

jach

ob

sług

i

– ok

reśl

a w

arto

ść u

rząd

zeń

tech

nicz

nych

z p

unkt

u w

idze

nia

cech

uży

tkow

ych

(łatw

a lu

b t

rud

na o

bsł

uga)

,

ekon

omic

znyc

h, e

stet

yczn

ych

– w

ie, ż

e w

arto

ść u

żytk

owa

urzą

dzen

ia m

a w

ażne

zna

czen

ie w

cza

sie

pode

jmow

ania

dec

yzji

o na

byw

aniu

i st

osow

aniu

– w

ie, j

ak w

ytw

orzo

no n

iekt

óre

prze

dmio

ty c

odzi

enne

go u

żytk

u (m

eble

, sam

ocho

dy, s

przę

t gos

poda

rstw

a do

mow

ego)

– ro

zpoz

naje

wyb

rane

rod

zaje

mas

zyn

i urz

ądze

ń

– p

odaj

e p

rzyk

ład

y zn

anyc

h so

bie

urz

ądze

ń w

ytw

órcz

ych

(nar

zęd

zia,

prz

yrzą

dy)

, tr

ansp

orto

wyc

h (s

amoc

hod

y,

stat

ki,

sam

olot

y),

info

rmat

yczn

ych

(kom

put

er,

tele

fon

kom

órko

wy)

– w

ymie

nia

różn

e ro

dza

je b

udow

li (b

udyn

ki m

iesz

kaln

e, b

iuro

we,

prz

emys

łow

e i i

n.)

– zn

a w

ybra

ne r

odza

je u

rząd

zeń

elek

tryc

znyc

h (n

p.

lata

rka,

ele

ktry

czna

szc

zotk

a d

o zę

bów

)

– w

ykon

uje

prz

edm

ioty

uży

tkow

e, w

tym

dek

orac

yjne

i m

odel

e te

chni

czne

z z

asto

sow

anie

m p

ołąc

zeń

nier

ozłą

czny

ch:

skle

jani

a kl

ejem

, w

iąza

nia

lub

zsz

ywan

ia z

szyw

kam

i, sk

leja

nia

taśm

ą itp

.

– w

ykon

uje

prz

edm

ioty

uży

tkow

e, w

tym

dek

orac

yjne

i m

odel

e te

chni

czne

z z

asto

sow

anie

m p

ołąc

zeń

rozł

ączn

ych:

spin

ania

sp

inac

zam

i biu

row

ymi,

wią

zani

a sz

nurk

iem

lub

wst

ążką

ozd

obną

– w

ykon

uje

prz

edm

ioty

uży

tkow

e, w

tym

dek

orac

yjne

i m

odel

e te

chni

czne

bez

uży

cia

klej

u, t

aśm

, zs

zyw

ek,

np.

wyb

rane

mod

ele

tech

nik

orig

ami,

mod

ele

kart

onow

e w

ycin

ane

– st

osuj

e p

ozna

ną t

echn

olog

ię p

rzy

wyk

onyw

aniu

prz

edm

iotó

w u

żytk

owyc

h lu

b m

onto

wan

iu w

ybra

nych

mod

eli

urzą

dze

ń te

chni

czny

ch

– w

ykon

uje

prz

edm

iot/

mod

el/p

racę

wed

ług

wła

sneg

o p

lanu

i op

raco

wan

ego

spos

obu

dzi

ałan

ia

info

rmat

yczn

a1.

Osi

ągni

ęcia

w z

akre

sie

rozu

mie

nia,

anal

izow

ania

i ro

zwią

zyw

ania

pro

ble

mów

:

– uk

ład

a w

logi

czny

m p

orzą

dku

ob

razk

i, se

kwen

cje

elem

entó

w

– ro

zwią

zuje

zad

ania

i ła

mig

łów

ki lo

gicz

ne

– od

czyt

uje

i ukł

ada

w lo

gicz

nym

por

ząd

ku t

ekst

owe

inst

rukc

je n

p.

prz

epis

y ku

linar

ne,

inst

rukc

je d

o gi

er

– ok

reśl

a ce

chy

wsp

ólne

dla

róż

nych

typ

ów z

acho

wań

np

. ru

chu

– tw

orzy

sek

wen

cje

pol

eceń

na

pot

rzeb

y st

erow

ania

ob

iekt

em

2. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e p

rogr

amow

ania

i roz

wią

zyw

ania

pro

ble

mów

z w

ykor

zyst

anie

m k

omp

uter

a i i

nnyc

h

urzą

dze

ń cy

frow

ych:

– tw

orzy

pro

ste

anim

acje

w o

par

ciu

o zm

iany

kos

tium

ów w

pro

gram

ie S

crat

ch

– tw

orzy

cią

gi p

olec

eń s

łużą

ce d

o na

ryso

wan

ia o

kreś

lone

go k

szta

łtu,

zaw

iera

jące

pro

ste

itera

cje

(np

. kw

adra

t,

pro

stok

ąt)

– tw

orzy

sek

wen

cje

pol

eceń

ste

rują

ce r

uche

m o

bie

ktu

na e

kran

ie

– za

znac

za,

kop

iuje

i w

klej

a el

emen

ty o

bra

zu w

ed

ytor

ze g

rafik

i i e

dyt

orze

tek

stu

– tw

orzy

now

e b

arw

y ko

rzys

tają

c z

edyt

ora

kolo

rów

w e

dyt

orze

gra

fiki

– łą

czy

obra

zy z

ed

ytor

a gr

afik

i z t

ekst

em w

ed

ytor

ze t

ekst

u

– ro

zwija

um

ieję

tnoś

ć p

isan

ia n

a kl

awia

turz

e

– tw

orzy

pro

ste

dok

umen

ty t

ekst

owe

w e

dyt

orze

– za

pis

uje

efek

ty s

woj

ej p

racy

we

wsk

azan

ym m

iejs

cu

– st

osuj

e p

rost

e fo

rmat

owan

ie t

ekst

u

– ko

rzys

ta z

e w

skaz

anyc

h st

ron

inte

rnet

owyc

h –

np.

scra

tch.

mit.

edu,

cod

e.or

g


3. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e p

osłu

giw

ania

się

kom

put

erem

, ur

ząd

zeni

ami c

yfro

wym

i

i sie

ciam

i kom

put

erow

ymi:

– ur

ucha

mia

i w

yłąc

za a

plik

acje

kom

put

erow

e

– tw

orzy

fol

der

y w

sie

ci,

pop

raw

nie

je n

azyw

a i z

apis

uje

w n

ich

efek

ty s

woj

ej p

racy

– ur

ucha

mia

prz

eglą

dar

kę in

tern

etow

ą, p

raw

idło

wo

wp

isuj

e ad

res

stro

ny

– d

ruku

je w

ykon

ane

prz

ez s

ieb

ie p

race

– ko

jarz

y d

ział

anie

z e

fekt

ami p

racy

kom

put

era

z op

rogr

amow

anie

m

4. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e ro

zwija

nia

kom

pet

encj

i sp

ołec

znyc

h:

– w

spół

pra

cuje

z in

nym

i ucz

niam

i tw

orzą

c p

rost

e p

rogr

amy

w p

rogr

amie

Scr

atch

5. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e p

rzes

trze

gani

a

pra

wa

i zas

ad b

ezp

iecz

eńst

wa:

– p

osłu

guje

się

ud

ostę

pni

oną

mu

tech

nolo

gią

zgod

nie

z us

talo

nym

i zas

adam

i

– zn

a za

sad

y b

ezp

iecz

nej p

racy

w In

tern

ecie

– ro

zróż

nia

poż

ądan

e i n

iep

ożąd

ane

zach

owan

ia z

wią

zane

z p

racą

prz

y ko

mp

uter

ze w

pra

cow

ni k

omp

uter

owej

oraz

w d

omu

– w

ie,

że p

raca

dłu

gotr

wał

a p

rzy

kom

put

erze

męc

zy w

zrok

, m

oże

pow

odow

ać b

óle

głow

y, a

bar

dzo

roz

ciąg

nięt

a

w c

zasi

e ró

żne

scho

rzen

ia,

w t

ym s

krzy

wie

nie

kręg

osłu

pa

muz

yczn

a1.

Osi

ągni

ęcia

w z

akre

sie

słuc

hani

a m

uzyk

i:–

świa

dom

ie i

akty

wni

e sł

ucha

muz

yki,

pot

em w

yraż

a sw

oje

doz

nani

a w

erb

alni

e i n

iew

erb

alni

e

– ro

zpoz

naje

róż

ne r

odza

je m

uzyk

i na

pod

staw

ie je

j nas

troj

u, t

emp

a i i

nnyc

h el

emen

tów

– d

ostr

zega

róż

nice

cha

rakt

eru

słuc

hane

j muz

yki

– od

różn

ia p

odst

awow

e el

emen

ty m

uzyk

i (m

elod

ię,

rytm

, w

ysok

ość

dźw

ięku

, te

mp

o, d

ynam

ikę)

– ro

zpoz

naje

brz

mie

nie

trąb

ki,

skrz

ypie

c, k

ontr

abas

u

– ro

zpoz

naje

i na

zyw

a ró

żne

źród

ła d

źwię

ku

– uc

zest

nicz

y w

kon

cert

ach

muz

yczn

ych

w s

zkol

e i p

oza

nią

– ku

ltura

lnie

zac

how

uje

się

na k

once

rcie

– p

rzyj

muj

e w

łaśc

iwą

pos

taw

ę p

odcz

as s

łuch

ania

hym

nu n

arod

oweg

o

2. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e ek

spre

sji

muz

yczn

ej.

Śp

iew

:

– p

owta

rza

pro

ste

mel

odie

i ze

staw

y gł

osek

i sy

lab

– na

ślad

uje

odgł

osy

zwie

rząt

– śp

iew

a p

iose

nki z

dzi

ecię

cego

rep

ertu

aru

– w

ykon

uje

śpie

wan

ki i

rym

owan

ki t

emat

yczn

e

3. Im

pro

wiz

acja

ruc

how

a, r

ytm

ika

i tan

iec:

– w

yraż

a na

stró

j i c

hara

kter

muz

yki,

plą

sają

c i t

ańcz

ąc

– re

aguj

e na

zm

ianę

tem

pa

i dyn

amik

i

– w

yraż

a sw

e do

znan

ia z

wią

zane

z p

ozna

wan

ymi u

twor

ami m

uzyc

znym

i i il

ustr

uje

je z

a po

moc

ą ob

razó

w, r

uchu

i sł

ów

– re

aliz

uje

pro

ste

tem

aty

rytm

iczn

e (ta

taiz

acją

, ru

chem

cał

ego

ciał

a –

stos

uje

gest

y d

źwię

kotw

órcz

e)

– zn

a i t

ańcz

y kr

oki,

figur

y p

olki

i tr

ojak

a

4. G

ra n

a in

stru

men

tach

muz

yczn

ych:

– od

twar

za p

rost

e ry

tmy

i sch

emat

y ry

tmic

zne

na in

stru

men

tach

per

kusy

jnyc

h

– gr

a p

rost

e m

elod

ie i

akom

pan

iam

enty

na

dzw

onka

ch i

na f

leci

e

– w

ykon

uje

pro

ste

ilust

racj

e in

stru

men

taln

e d

o p

odan

ych

teks

tów

i ob

razó

w

– im

pro

wiz

uje

na in

stru

men

tach

muz

yczn

ych

wed

ług

usta

lony

ch z

asad

5. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e zn

ajom

ości

for

m

zap

isu

dźw

ięku

:

– w

ie,

że m

uzyk

ę m

ożna

zap

isać

i od

czyt

ać

– ro

zpoz

naje

i na

zyw

a ni

ektó

re z

naki

not

acji

muz

yczn

ej (o

znac

zeni

a m

etru

m,

kluc

z w

iolin

owy,

pół

nuty

, ćw

ierć

nuty

i od

pow

iad

ając

e im

pau

zy)


– w

ie,

że m

uzyk

ę m

ożna

zap

isać

i od

twor

zyć

za p

omoc

ą ta

kich

urz

ądze

ń ja

k: m

agne

tofo

n, d

ykta

fon,

kom

put

er

– za

pis

uje

dźw

ięki

za

pom

ocą

ukła

du

kloc

ków

ryt

mic

znyc

h

wyc

how

anie

fiz

yczn

e1.

Osi

ągni

ecia

w z

akre

sie

utrz

yman

ia h

igie

ny

i zd

row

ia:

– ut

rzym

uje

w c

zyst

ości

ręc

e i c

ałe

ciał

o

– p

rzeb

iera

się

prz

ed z

ajęc

iam

i ruc

how

ymi i

po

ich

zako

ńcze

niu

– w

ykon

uje

te c

zynn

ości

sam

odzi

elni

e i w

sto

sow

nym

mom

enci

e

– d

osto

sow

uje

stró

j w t

rakc

ie z

ajęć

ruc

how

ych

na ś

wie

żym

pow

ietr

zu d

o ro

dza

ju p

ogod

y i p

ory

roku

(nak

ryci

e

głow

y –

słoń

ce,

lekk

i mró

z itp

.)

– d

osto

sow

uje

stró

j w t

rakc

ie z

ajęć

ruc

how

ych

w p

omie

szcz

eniu

do

pan

ując

ych

tam

war

unkó

w

– w

yjaś

nia

znac

zeni

e ru

chu

w p

roce

sie

utrz

yman

ia z

dro

wia

– p

rzyg

otow

uje

we

wła

ściw

ych

sytu

acja

ch i

w o

dp

owie

dni

sp

osób

sw

oje

ciał

o d

o w

ykon

ywan

ia r

uchu

,

np.

pły

wan

ia,

kilk

ugod

zinn

ej w

ycie

czki

, w

ędró

wki

itp

.

– m

a św

iad

omoś

ć zn

acze

nia

syst

emat

yczn

ości

i w

ytrw

ałoś

ci w

wyk

onyw

aniu

ćw

icze

ń –

uzna

je,

że k

ażd

y cz

łow

iek

ma

inne

moż

liwoś

ci w

zak

resi

e sp

raw

nośc

i fiz

yczn

ej

– ak

cep

tuje

syt

uacj

ę d

ziec

i, kt

óre

z uw

agi n

a ch

orob

ę ni

e m

ogą

być

sp

raw

ne w

każ

dej

for

mie

ruc

hu

– w

yraż

a zr

ozum

ieni

e i e

mp

atię

pop

rzez

zac

how

anie

wyp

row

adzo

ne z

tyc

h w

arto

ści

2. O

siąg

niec

ia w

zak

resi

e sp

raw

nośc

i

mot

oryc

znyc

h:

– p

rzyj

muj

e p

odst

awow

e p

ozyc

je d

o ćw

icze

ń: p

osta

wa

zasa

dni

cza,

roz

krok

, w

ykro

k, z

akro

k, s

tani

e na

jed

nej

nod

ze,

klęk

pod

par

ty,

prz

ysia

d p

odp

arty

, p

odp

ór p

rzod

em,

pod

pór

tył

em,

siad

klę

czny

, sk

rzyż

ny,

skul

ony,

pro

sty

– w

ykon

uje

skło

ny,

skrę

tosk

łony

– p

okon

uje

w b

iegu

prz

eszk

ody

natu

raln

e i s

ztuc

zne

– b

iega

z w

ysok

im u

nosz

enie

m k

olan

– b

iega

w p

ołąc

zeni

u ze

sko

kiem

– b

iega

z p

rzen

osze

niem

prz

ybor

ów,

np.

piłk

i, p

ałec

zki

– b

iega

z r

zute

m d

o ce

lu r

ucho

meg

o i n

ieru

chom

ego

– b

iega

w r

óżny

m t

emp

ie

– re

aliz

uje

mar

szob

ieg

– w

ykon

uje

prz

ewró

t w

prz

ód i

w t

ył n

a m

ater

acu

z p

rzys

iad

u p

odp

arte

go

– w

ykon

uje

sam

odzi

elni

e ro

zgrz

ewkę

pod

czas

tru

chtu

– rz

uca

i pod

aje

jed

ną r

ęką

piłk

ą m

ałą

i duż

ą w

mie

jscu

i w

ruc

hu

– rz

uca

obur

ącz

do

prz

odu,

zna

d g

łow

y, p

iłka

mał

ą i d

użą

– to

czy

i koz

łuje

piłk

ę

– rz

uca

mał

ymi p

rzyb

oram

i na

odle

głoś

ć i d

o ce

lu

– sk

acze

na

jed

nej n

odze

i ob

unóż

ze

zmia

ną t

emp

a, k

ieru

nku,

poz

ycji

ciał

a

– sk

acze

w d

al d

owol

nym

sp

osob

em

– sk

acze

prz

ez s

kaka

nkę

– p

odno

si i

prz

enos

i prz

ybor

y

– w

ykon

uje

prz

esko

k za

wro

tny

prz

ez ła

wec

zkę,

nas

kosk

i z z

esko

ki,

skok

i zaj

ęcze

– w

ykon

uje

skło

ny,

skrę

tosk

łony

– w

ykon

uje

prz

etoc

zeni

e, c

zołg

anie

, p

odci

ągan

ie

– w

ykon

uje

czw

orak

owan

ie z

e zm

ianą

kie

runk

u i t

emp

a ru

chu

– w

ykon

uje

ćwic

zeni

a ró

wno

waż

ne b

ez p

rzyb

oru

i z p

rzyb

orem

, np

. na

ław

eczc

e gi

mna

styc

znej


– w

spin

a si

ę, n

p.

na d

rab

inka

ch

– m

ocuj

e si

ę w

par

ach

w p

ozyc

jach

nis

kich

i w

ysok

ich

– w

ykon

uje

pró

bę

siły

mię

śni b

rzuc

ha

– w

ykon

uje

pró

bę

gib

kośc

i dol

nego

od

cink

a kr

ęgos

łup

a

– w

spół

pra

cuje

z p

artn

erem

i ca

łym

zes

poł

em p

odcz

as z

adań

gim

nast

yczn

ych

– sa

mod

ziel

nie

wyk

onuj

e ćw

icze

nia

pro

wad

zące

do

zap

obie

gani

a w

ad p

osta

wy

3. O

siąg

niec

ia w

zak

resi

e ró

żnyc

h fo

rm

rekr

eacy

jno

– sp

orto

wyc

h:

– b

ierz

e ud

ział

w z

esp

ołow

ych

zab

awac

h ru

chow

ych,

min

igra

ch i

grac

h te

reno

wyc

h, z

awod

ach

spor

tow

ych

– re

aguj

e ru

chem

na

zmia

ny r

ytm

u, t

emp

a i g

łośn

ości

(zab

awy

orie

ntac

yjno

-por

ząd

kow

e z

zast

osow

anie

m

sygn

ałów

dźw

ięko

wyc

h)

– re

spek

tuje

i p

odp

orzą

dko

wuj

e si

ę d

ecyz

jom

sęd

zieg

o

– or

gani

zuje

zes

poł

ową

zab

awę

lub

grę

ruc

how

ą z

wyk

orzy

stan

iem

prz

ybor

u lu

b b

ez

– za

chow

uje

pow

ścią

gliw

ość

w o

ceni

e sp

raw

nośc

i fiz

yczn

ej k

oleg

ów i

kole

żane

k –

ucze

stni

ków

zab

awy

– re

spek

tuje

ich

pra

wo

do

ind

ywid

ualn

ego

tem

pa

rozw

oju

– ra

dzi

sob

ie w

syt

uacj

i prz

egra

nej i

akc

eptu

je z

wyc

ięst

wo

np.

dru

żyny

prz

eciw

nej

– gr

atul

uje

dru

żyni

e zw

ycię

skie

j suk

cesu

– re

spek

tuje

prz

epis

y, r

eguł

y za

baw

zes

poł

owyc

h, g

ier

ruch

owyc

h i s

por

tow

ych

– re

spek

tuje

prz

epis

y ru

chu

dro

gow

ego

w o

dni

esie

niu

do

pie

szyc

h, r

ower

zyst

ów,

rolk

arzy

, b

iega

czy

i inn

ych

osób

,

któr

ych

por

usza

nie

się

w m

iejs

cu p

ublic

znym

moż

e tw

orzy

ć za

groż

enie

bez

pie

czeń

stw

a

– uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h i g

rach

zes

poł

owyc

h z

wyk

orzy

stan

iem

róż

nych

rod

zajó

w p

iłek,

np

. rin

go,

min

i-

-kos

zykó

wka

, m

ini-

siat

ków

ka,

min

i-p

iłka

ręcz

na i

nożn

a

– p

otra

fi w

ykon

ać p

raw

idło

wo

elem

enty

cha

rakt

erys

tycz

ne d

la t

ych

gier

: rz

uty

ringi

em,

piłk

ą d

o ko

legi

, ob

urąc

z

stoj

ąc lu

b w

bie

gu,

elem

enty

koz

łow

ania

sto

jąc

lub

w b

iegu

, rz

ucan

ka s

iatk

arsk

a itd

.

– uk

ład

a ze

społ

owe

zab

awy

ruch

owe

i w n

ich

ucze

stni

czy

– uk

łada

nie

konw

encj

onal

ne z

espo

łow

e za

baw

y ru

chow

e i w

nic

h uc

zest

nicz

y, n

p. w

yści

g ol

brzy

mów

– c

zwor

akow

anie

w d

użyc

h bu

tach

, wyś

cig

klau

nów

– w

ędró

wka

par

y uc

znió

w p

ołąc

zony

ch s

zarf

ą itp

.

– m

a św

iad

omoś

ć, iż

suk

ces

w t

akie

j zab

awie

od

nosi

się

dzi

ęki s

pra

wno

ści,

zara

dno

ści i

wsp

ółd

ział

aniu

– je

ździ

na

dos

tęp

nym

sp

rzęc

ie s

por

tow

ym,

np.

na h

ulaj

nod

ze,

rolk

ach,

des

koro

lce,

row

erze

, sa

nkac

h, ły

żwac

h


Ed

ukac

jaT

reśc

i nau

czan

ia

–„E

lem

enta

rz o

dkr

ywcó

w”,

kla

sa 3

Prz

ewid

ywan

e ef

ekty

ed

ukac

yjne

(um

ieję

tno

ści,

wia

do

mo

ści,

spo

łecz

nie

akce

pto

wan

e za

cho

wan

ia)

po

loni

styc

zna

1. O

siag

nięc

ia w

zak

resi

e sł

ucha

nia:

– ob

dar

za u

wag

ą ró

wie

śnik

ów i

dor

osły

ch

– sł

ucha

wyp

owie

dzi

nau

czyc

iela

, ró

wie

śnik

ów i

inny

ch o

sób

w r

óżny

ch c

odzi

enny

ch s

ytua

cjac

h

– ok

azuj

e sz

acun

ek w

ypow

iad

ając

ej s

ię o

sob

ie

– w

ykon

uje

pro

ste

zad

ania

wed

ług

usły

szan

ej in

stru

kcji,

pod

awan

ej p

rzez

nau

czyc

iela

eta

pow

o

– za

daj

e p

ytan

ia w

syt

uacj

i bra

ku z

rozu

mie

nia

słuc

hane

j wyp

owie

dzi

– sł

ucha

z u

wag

ą te

kstó

w c

zyta

nych

prz

ez n

aucz

ycie

la

– sł

ucha

uw

ażni

e i z

pow

agą

wyp

owie

dzi

osó

b p

odcz

as u

rocz

ysto

ści,

konc

ertó

w,

obch

odów

św

iąt

naro

dow

ych

i inn

ych

zdar

zeń

kultu

raln

ych

– sł

ucha

tek

stów

inte

rpre

tow

anyc

h ar

tyst

yczn

ie

– p

rzej

awia

w p

owyż

szyc

h w

ydar

zeni

ach

zach

owan

ia z

acho

wan

ie a

dek

wat

ne d

o sy

tuac

ji

– sł

ucha

wyp

owie

dzi

inny

ch i

najc

zęśc

iej c

zeka

na

swoj

ą ko

lej,

aby

się

wyp

owie

dzi

eć

– p

otra

fi na

ogó

ł pan

ować

nad

chę

cią

nagł

ego

wyp

owia

dan

ia s

ię,

szcz

egól

nie

w m

omen

cie

wyk

azyw

ania

tej

pot

rzeb

y p

rzez

dru

gą o

sob

ę

2. O

siag

nięc

ia w

zak

resi

e m

ówie

nia:

– m

ówi n

a te

mat

y zw

iąza

ne z

życ

iem

rod

zinn

ym,

szko

lnym

ora

z in

spiro

wan

e lit

erat

urą

– w

ypow

iad

a si

ę, s

tosu

jąc

adek

wat

ne d

o sy

tuac

ji w

ybra

ne t

echn

iki j

ęzyk

a m

ówio

nego

: p

auzy

, zm

ianę

into

nacj

i

– fo

rmuł

uje

pyt

ania

, d

otyc

zące

syt

uacj

i zad

anio

wyc

h, w

ypow

ied

zi u

stny

ch n

aucz

ycie

la,

uczn

iów

lub

inny

ch o

sób

z ot

ocze

nia

– w

ypow

iad

a si

ę w

for

mie

up

orzą

dko

wan

ej i

rozw

inię

tej n

a te

mat

y zw

iąza

ne z

prz

eżyc

iam

i, za

dan

iem

, sy

tuac

jam

i

szko

lnym

i, le

ktur

ą, w

ydar

zeni

ami k

ultu

raln

ymi

– p

orzą

dku

je s

woj

ą w

ypow

ied

ź, p

opra

wia

w n

iej b

łęd

y

– op

owia

da

treś

ć hi

stor

yjek

ob

razk

owyc

h, d

ostr

zega

jąc

zwią

zki p

rzyc

zyno

wo-

skut

kow

e

– w

ypow

iad

a si

ę na

tem

at il

ustr

acji

– op

owia

da

treś

ć hi

stor

yjek

ob

razk

owyc

h

– sy

stem

atyc

znie

wzb

ogac

a sł

owni

ctw

o cz

ynne

– od

pow

iad

a na

pyt

ania

dot

yczą

ce p

rzec

zyta

nych

tek

stów

, ilu

stra

cji

– om

awia

tre

ść p

rzec

zyta

nych

tek

stów

i ob

ejrz

anyc

h ilu

stra

cji

– na

daj

e zn

acze

nie

i tyt

uł o

bra

zom

i fr

agm

ento

m t

ekst

ów

– sk

ład

a us

tne

spra

woz

dan

ie z

wyk

onan

ej p

racy

– re

cytu

je z

pam

ięci

kró

tkie

rym

owan

ki,

wie

rsze

, p

iose

nki

– do

bier

a st

osow

ną fo

rmę

kom

unik

acji

wer

baln

ej i

wła

sneg

o za

chow

ania

, wyr

ażaj

ącą

szac

unek

i em

atię

do

rozm

ówcy

– d

osto

sow

uje

ton

głos

u d

o sy

tuac

ji, n

p.

nie

mów

i zb

yt g

łośn

o

– na

zyw

a cz

ynno

ści,

sytu

acje

, d

ośw

iad

czen

ia

– w

ykon

uje

eksp

erym

enty

języ

kow

e, n

adaj

e zn

acze

nie

czyn

nośc

iom

i d

ośw

iad

czen

iom

, tw

orzą

c ch

arak

tery

styc

zne

dla

sie

bie

for

my

wyp

owie

dzi

„Ele

men

tarz

odkry

wców

”, k

lasa

3

Na

szar

o za

znac

zono

prz

ewid

ywan

e ef

ekty

prz

ypis

ane

treś

ciom

wyk

racz

ając

ym p

onad

pod

staw

ę p

rogr

amow

ą


– na

daj

e zn

acze

nie

czyn

nośc

iom

i d

ośw

iad

czen

iom

, tw

orzą

c ch

arak

tery

styc

zne

dla

sie

bie

for

my

wyp

owie

dzi

– uc

zest

nicz

y w

zab

awie

tea

tral

nej

– ilu

stru

je m

imik

ą, g

este

m i

ruch

em z

acho

wan

ia b

ohat

era

liter

acki

ego

lub

wym

yślo

nego

– ro

zum

ie u

mow

ne z

nacz

enie

rek

wiz

ytu

i um

ie p

osłu

żyć

się

nim

w o

dgr

ywan

ej s

cenc

e

3. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e cz

ytan

ia:

– od

czyt

uje

upro

szcz

one

rysu

nki,

pik

togr

amy,

zna

ki in

form

acyj

ne,

nap

isy

– p

orzą

dku

je w

e w

łaśc

iwej

kol

ejno

ści i

lust

racj

e hi

stor

yjek

ob

razk

owyc

h

– uz

upeł

nia

bra

kują

cą il

ustr

ację

his

tory

jki o

bra

zkow

ej

– cz

yta

pop

raw

nie

na g

łos

teks

ty z

bud

owan

e z

wyr

azów

op

raco

wan

ych

w c

zasi

e za

jęć,

dot

yczą

ce r

zecz

ywis

tych

doś

wia

dcz

eń d

ziec

i i ic

h oc

zeki

wań

poz

naw

czyc

h

– cz

yta

pop

raw

nie

na g

łos

teks

ty z

bud

owan

e z

now

ych

wyr

azów

– cz

yta

i roz

umie

kró

tkie

tek

sty

info

rmac

yjne

– cz

yta

w s

kup

ieni

u p

o ci

chu

i roz

umie

tek

sty

dru

kow

ane

– cz

yta

w s

kup

ieni

u p

o ci

chu

teks

ty z

apis

ane

sam

odzi

elni

e w

zes

zyci

e

– w

yod

ręb

nia

pos

taci

e i z

dar

zeni

a w

tek

stac

h d

o na

uki c

zyta

nia

i kró

tkic

h te

ksta

ch li

tera

ckic

h

– us

tala

kol

ejno

ść z

dar

zeń

i ich

wza

jem

ną z

ależ

ność

– od

różn

ia z

dar

zeni

a is

totn

e od

mni

ej is

totn

ych

– od

różn

ia p

osta

cie

głów

ne i

dru

gorz

ędne

– w

skaz

uje

cech

y i o

ceni

a b

ohat

erów

– uz

asad

nia

ocen

ę b

ohat

erów

– ok

reśl

a na

stró

j w p

rzec

zyta

nym

utw

orze

– w

skaz

uje

wyd

arze

nie

zmie

niaj

ące

pos

tęp

owan

ie b

ohat

era

– od

różn

ia e

lem

enty

św

iata

fikc

ji od

real

nej r

zecz

ywis

tośc

i, by

ty rz

eczy

wis

te o

d m

edia

lnyc

h, b

yty

real

isty

czne

od

fikcy

jnyc

h

– w

yszu

kuje

w t

ekst

ach

frag

men

ty b

ędąc

e od

pow

ied

zią

na s

form

ułow

ane

prz

ez n

aucz

ycie

la p

ytan

ie

– w

yszu

kuje

w t

ekst

ach

frag

men

ty o

kreś

lone

prz

ez n

aucz

ycie

la

– w

yszu

kuje

w t

ekst

ach

frag

men

ty w

edłu

g ni

ego

najp

iękn

iejs

ze,

najw

ażni

ejsz

e, t

rud

ne d

o zr

ozum

ieni

a

– w

yróż

nia

w c

zyta

nych

utw

orac

h lit

erac

kich

zd

ania

op

isuj

ące

boh

ater

a (c

złow

ieka

lub

zw

ierz

ę)

– ek

sper

ymen

tuje

, p

rzek

szta

łca

teks

t, u

kład

a op

owia

dan

ie t

wór

cze,

np

. d

alsz

e lo

sy b

ohat

era

– ko

mp

onuj

e p

oczą

tek

i zak

ończ

enie

tek

stu

na p

odst

awie

ilus

trac

ji lu

b p

rzec

zyta

nego

fra

gmen

tu u

twor

u

– w

yróż

nia

w c

zyta

nych

utw

orac

h lit

erac

kich

dia

log,

op

owia

dan

ie,

opis

– cz

yta

ksią

żki w

skaz

ane

prz

ez n

aucz

ycie

la

– cz

yta

ksią

żki s

amod

ziel

nie

wyb

rane

4. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e p

isan

ia:

– d

ba

o es

tety

kę i

pop

raw

ność

gra

ficzn

ą od

ręcz

nego

pis

ma

– p

isze

czy

teln

ie i

pły

nnie

zd

ania

i te

kst

ciąg

ły

– ro

zmie

szcz

a p

opra

wni

e te

kst

ciąg

ły n

a st

roni

e ze

szyt

u

– p

isze

w je

dne

j lin

ii

– p

rzep

isuj

e zd

ania

i te

kst

ciąg

ły

– p

rzes

trze

ga p

opra

wno

ści o

rtog

rafic

znej

w w

yraz

ach

poz

nany

ch i

opra

cow

anyc

h p

odcz

as z

ajęć

– p

isze

z p

amię

ci w

yraz

y i z

dan

ia

– p

isze

ze

słuc

hu w

yraz

y i z

dan

ia

– st

osuj

e p

opra

wni

e zn

aki i

nter

pun

kcyj

ne n

a ko

ńcu

zdan

ia i

prz

ecin

ki p

rzy

wyl

icza

niu

– za

pis

uje

poz

nane

i na

jczę

ście

j sto

sow

ane

skró

ty,

w t

ym s

krót

y m

atem

atyc

zne

51

– p

orzą

dku

je i

zap

isuj

e w

yraz

y w

kol

ejno

ści a

lfab

etyc

znej

wed

ług

pie

rwsz

ej i

dru

giej

lite

ry

– za

pis

uje

pop

raw

nie

licze

bni

ki o

raz

wyb

rane

, p

ozna

ne w

tra

kcie

zaj

ęć p

ojęc

ia d

otyc

zące

dys

cyp

lin n

auko

wyc

h

– p

isze

wie

lką

liter

ą im

iona

, na

zwis

ka,

nazw

y m

iast

, rz

ek,

ulic

, na

zwy

geog

rafic

zne,

tyt

uły

utw

orów

i ks

iąże

k

– zn

a za

sad

ę p

isow

ni w

yraz

ów z

„ó”

(wym

iana

na

„o,

a, e

”)

– zn

a za

sad

ę „r

z” w

ymie

nneg

o na

„r”

– zn

a za

sad

ę p

isow

ni

wyr

azów

z k

ońcó

wką

„-ó

w,

-ów

ka”

– zn

a za

sad

ę p

isow

ni „

rz”

po

spół

głos

kach

– zn

a za

sad

ę p

isow

ni „

ż” w

ymie

nneg

o na

„g”

– zn

a za

sad

ę p

isow

ni „

ch”

wym

ienn

ego

na „

sz”

– zn

a za

sad

ę ro

zdzi

elne

j pis

owni

a „n

ie”

z cz

asow

nika

mi

– zn

a za

sad

ę łą

czne

j pis

owni

„ni

e” z

prz

ymio

tnik

ami

– zn

a ni

ektó

re w

yjąt

ki w

pis

owni

„sz

” p

o sp

ółgł

oska

ch (p

szcz

oła,

psz

enic

a, k

szta

łt, w

szys

cy,

wsz

ędzi

e)

– zn

a za

sad

ę p

isow

ni „

sz”

po

spół

głos

kach

w p

isow

ni p

rzym

iotn

ików

w s

top

niu

wyż

szym

i na

jwyż

szym

(bez

pod

awan

ia n

azw

sto

pni

)

– zn

a za

sad

ę p

isow

ni „

u” w

koń

ców

ce -

uje,

-uj

ę, -

ują

w p

isow

ni c

zaso

wni

ków

– zn

a za

sad

ę p

isow

ni „

u” w

koń

cow

kach

-un

ek,

-unk

a

– p

isze

pop

raw

nie

wyr

ażen

ia p

rzyi

mko

we

– na

d,

pod

, ob

ok,

w,

za,

prz

y, p

rzed

– p

isze

sam

odzi

elni

e ki

lka

zdań

na

pod

any

tem

at

– p

isze

not

atkę

, ży

czen

ia,

ogło

szen

ie,

zap

rosz

enie

, p

odzi

ękow

anie

, lis

t

– za

pis

uje

wie

lką

liter

ą ad

res

nad

awcy

i od

bio

rcy

listu

– p

isze

kró

tkie

tek

sty,

wyk

orzy

stuj

ąc a

plik

acje

kom

put

erow

e

– uk

ład

a i z

apis

uje

zdar

zeni

a w

e w

łaśc

iwej

kol

ejno

ści

– uk

ład

a i z

apis

uje

pla

n w

ypow

ied

zi

– uk

ład

a i p

isze

op

is p

rzed

mio

tu,

rośl

iny,

zw

ierz

ęcia

na

pod

staw

ie il

ustr

acji

lub

wła

snyc

h ob

serw

acji

– uk

ład

a i z

apis

uje

opow

iad

anie

zło

żone

z o

koło

10

zdań

5. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e ks

ztał

ceni

a

języ

kow

ego:

– w

yróż

nia

w w

ypow

ied

ziac

h zd

ania

, w

zd

ania

ch w

yraz

y, w

wyr

azac

h sy

lab

y or

az g

łosk

i

– ró

żnic

uje

głos

ki n

a sa

mog

łosk

i i s

pół

głos

ki

– ro

zróż

nia

i sto

suje

w p

opra

wne

j for

mie

rze

czow

niki

, cz

asow

niki

, p

rzym

iotn

iki

– ok

reśl

a ro

dza

je r

zecz

owni

ka w

licz

bie

poj

edyn

czej

– ro

zpoz

naje

cza

sy c

zaso

wni

ka –

wp

row

adze

nie

term

inów

: cz

as t

eraź

niej

szy,

prz

eszł

y, p

rzys

zły

– ro

zpoz

naje

zd

ania

ozn

ajm

ując

e, p

ytaj

ące,

roz

kazu

jące

w w

ypow

ied

ziac

h us

tnyc

h i p

isem

nych

– p

rzek

szta

łca

zdan

ia o

znaj

muj

ące

w p

ytan

ia i

odw

rotn

ie o

raz

zdan

ia p

ojed

yncz

e w

zło

żone

– st

opni

uje

prz

ymio

tnik

i (st

opni

owan

ie r

egul

arne

bez

na

zyw

ania

sto

pni

)

– gr

omad

zi s

łow

nict

wo

wok

ół d

aneg

o te

mat

u

– gr

omad

zi w

yraz

y/sk

ojar

zeni

a z

pod

anym

wyr

azem

– ro

zpoz

naje

wyr

azy

o zn

acze

niu

prz

eciw

nym

, w

yraz

y p

okre

wne

i o

znac

zeni

u b

lisko

znac

znym

– łą

czy

w p

ary

i tw

orzy

par

y w

yraz

ów o

zna

czen

iu

prz

eciw

nym

(róż

ne c

zęśc

i mow

y)

– zn

a w

yraz

y d

źwię

kona

ślad

owcz

e,

– tw

orzy

rod

ziny

wyr

azów

– uż

ywa

wyr

azów

blis

kozn

aczn

ych

– zn

a w

yraz

y o

różn

ym z

nacz

eniu

, ta

ka s

ama

pis

owni

a, r

óżna

pis

owni

a, t

akie

sam

o b

rzm

ieni

e (h

omon

imy)

np

.

zam

ek–b

udow

la,

w d

rzw

iach

ora

z w

yraz

y o

inny

m z

nacz

eniu

, in

nej p

isow

ni (h

omof

ony)

np

. m

orze

, m

oże

Elementarz odkrywców. Program nauczania dla I etapu kształcenia © Nowa Era Sp. z o.o.


– tw

orzy

rym

y

– tw

orzy

wyr

azy

miłe

i ni

eprz

yjem

ne (k

ot,

kote

k, k

ocur

, ko

cisk

o; p

ies,

psi

na,

psi

sko;

pta

k, p

tasz

ek,

pta

szys

ko it

p.)

– zn

a zn

acze

nie

wyb

rany

ch p

orów

nań,

sta

łych

zw

iązk

ów

fraz

eolo

gicz

nych

i p

rzys

łów

– łą

czy

wyr

azy

w w

ypow

ied

zeni

a i p

opra

wni

e fo

rmuł

uje

zdan

ia p

ojed

yncz

e i z

dan

ia z

łożo

ne

– od

różn

ia i

nazy

wa

utw

ory

wie

rszo

wan

e od

pis

anyc

h p

rozą

, ok

reśl

a, k

tóry

tek

st je

st n

otat

ką,

zaga

dka

, ży

czen

iam

i,

zap

rosz

enie

m,

pod

zięk

owan

iem

, og

łosz

enie

m,

opow

iad

anie

m,

opis

em,

liste

m

6. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e sa

mok

szta

łcen

ia:

– p

odej

muj

e p

rób

y za

pis

u no

wyc

h sa

mod

ziel

nie

poz

nany

ch w

yraz

ów i

spra

wd

za p

opra

wno

ść ic

h za

pis

u,

korz

ysta

jącz

e sł

owni

ka o

rtog

rafic

zneg

o

– ko

rzys

ta z

róż

nych

źró

deł

info

rmac

ji, n

p.

atla

sów

, cz

asop

ism

dla

dzi

eci,

słow

nikó

w i

ency

klop

edii,

zas

obów

inte

rnet

u i r

ozw

ija s

woj

e za

inte

reso

wan

ia

– w

ykor

zyst

uje

nab

yte

umie

jętn

ości

do

rozw

iązy

wan

ia p

rob

lem

ów i

eksp

lora

cji ś

wia

ta,

db

ając

o w

łasn

y ro

zwój

i tw

orzą

c in

dyw

idua

lne

stra

tegi

e uc

zeni

a si

ę

mat

emat

yczn

a1.

Osi

ągni

ęcia

w z

akre

sie

rozu

mie

nia

stos

unkó

w p

rzes

trze

nnyc

h i c

ech

wie

lkoś

ciow

ych:

– ok

reśl

a p

ołoż

enie

prz

edm

iotó

w w

prz

estr

zeni

i na

pła

szcz

yźni

e

– ro

zróż

nia

lew

ą i p

raw

ą st

ronę

sw

ojeg

o ci

ała

i dru

giej

oso

by

– w

ypro

wad

za k

ieru

nki o

d s

ieb

ie i

inne

j oso

by

wid

zian

ej z

prz

odu

(takż

e p

rzed

staw

ione

j na

foto

graf

ii cz

y ob

razk

u)

– d

ostr

zega

sym

etrię

i ry

suje

dru

gą p

ołow

ę fig

ury

sym

etry

czne

j

– p

orów

nuje

prz

edm

ioty

pod

wzg

lęd

em w

yróż

nion

ej c

echy

i p

orzą

dku

je je

w s

erie

mal

ejąc

e i r

osną

ce

– p

osłu

guje

się

poj

ęcia

mi:

pio

n, p

ozio

m,

skos

2. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e ro

zum

ieni

a lic

zb

i ich

wła

snoś

ci:

– lic

zy (w

prz

ód i

wst

ecz)

od

dan

ej li

czb

y p

o 1,

po

2, p

o 10

w d

ostę

pny

m m

u za

kres

ie

– lic

zy s

etka

mi d

o 10

00

– ro

zum

ie p

ojęc

ie li

czb

y w

asp

ekci

e gł

ówny

m,

por

ząd

kow

ym i

mia

row

ym

– w

yjaś

nia

znac

zeni

e cy

fr w

zap

isie

licz

by;

wsk

azuj

e je

dno

ści,

dzi

esią

tki,

setk

i, ty

siąc

e

– od

czyt

uje

i zap

isuj

e, z

a p

omoc

a cy

fr i

słow

nie

liczb

y od

zer

a d

o ty

siąc

a or

az w

ybra

ne li

czb

y d

o m

ilion

a (n

p.

1500

,

10 0

00,

800

000)

:

– um

ie z

apis

ać c

yfra

mi i

od

czyt

ać w

ybra

ne li

czb

y d

o 1

000

000

– p

orów

nuje

dw

ie d

owol

ne li

czb

y w

zak

resi

e 10

000

(sło

wni

e i z

zas

toso

wan

iem

zna

ków

: <

, >

, =

)

– p

orzą

dku

je li

czb

y od

naj

mni

ejsz

ej d

o na

jwię

ksze

j i o

dw

rotn

ie

– ro

zum

ie s

form

ułow

ania

typu

: lic

zba

o 7

i wię

cej w

ięks

za, l

iczb

a o

10 i

wię

cej m

niej

sza

w z

akre

sie

dost

ępny

m d

la d

ziec

ka

3. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e p

osłu

giw

ania

się

liczb

ami:

– w

yjaś

nia

isto

tę d

ział

ań m

atem

atyc

znyc

h –

doda

wan

ia, o

dejm

owan

ia, m

noże

nia

i dzi

elen

ia o

raz

zwią

zki m

iędz

y ni

mi

– ko

rzys

ta in

tuic

yjni

e z

wła

snoś

ci d

ział

ań

– d

odaj

e d

o p

odan

ej li

czb

y w

pam

ięci

i od

pod

anej

licz

by

odej

muj

e w

pam

ięci

licz

bę

jed

nocy

frow

ą, li

czb

ę 10

,

liczb

e 10

0 or

az w

ielo

krot

nośc

i 10

i 100

(w p

rost

szyc

h p

rzyk

ład

ach)

zak

resi

e 10

00

– m

noży

i d

ziel

i w p

amię

ci w

zak

resi

e ta

blic

zki m

noże

nia

– m

noży

w p

amię

ci p

rzez

10

liczb

y m

niej

sze

od 2

0

– m

noży

licz

by

dw

ucyf

row

e p

rzez

2,

zap

isuj

ąc,

jeśl

i ma

taką

pot

rzeb

ę, c

ząst

kow

e w

ynik

i dzi

ałań

– ro

zwią

zuje

rów

nani

a z

niew

iad

omą

zap

isan

ą w

pos

taci

oki

enka

(uzu

peł

nia

okie

nko)

– st

osuj

e w

łasn

ą st

rate

gię

oblic

zeń,

pop

raw

nie

zap

isuj

e p

rzep

row

adzo

ne o

blic

zeni

a

– p

osłu

guje

się

zna

kiem

rów

nośc

i, zn

akam

i czt

erec

h p

odst

awow

ych

dzi

ałań

– ko

rzys

ta in

tuic

yjni

e z

wła

snoś

ci d

ział

ań

– d

odaj

e lic

zby

dw

ucyf

row

e ty

pu

32 +

24,

45

+ 3

8 i o

dp

owie

dni

e p

rzyp

adki

od

ejm

owan

ia,

zap

isuj

ąc w

raz

ie

pot

rzeb

y –

cząs

tkow

e w

ynik

i dzi

ałań

lub

wyk

onuj

ąc d

ział

ania

w p

amię

ci,

od r

azu

pod

aje

wyn

ik

53

– sp

raw

nie

dod

aje

i od

ejm

uje

liczb

y w

zak

resi

e 10

0

– sp

raw

dza

wyn

iki d

odaw

ania

za

pom

ocą

odej

mow

ania

– p

odej

muj

e p

rób

y ob

licza

nia

sum

i ró

żnic

róż

nym

i sp

osob

ami

– d

odaj

e i o

dej

muj

e sp

osob

em p

isem

nym

– ob

licza

sum

y i r

óżni

ce w

ięks

zych

licz

b w

pro

styc

h p

rzyk

ład

ach

typ

u: 2

50 +

50,

180

– 3

0

– p

odaj

e z

pam

ięci

iloc

zyny

w z

akre

sie

tab

eli m

noże

nia

– sp

raw

dza

wyn

iki d

ziel

enia

za

pom

ocą

mno

żeni

a

– ilu

stru

je m

noże

nie

i dzi

elen

ie

– st

osuj

e w

pra

ktyc

e i n

a m

ater

iale

man

ipul

acyj

nym

roz

dzi

elno

ść m

noże

nia

wzg

lęd

em d

odaw

ania

– zn

a te

rmin

y: c

zynn

iki,

ilocz

yn,

dzi

elna

, d

ziel

nik,

ilor

az

– ob

licza

nie

wia

dom

ą w

pos

taci

oki

enka

(bez

prz

enos

zeni

a na

dru

gą s

tron

ę)

– ro

zwią

zuje

łatw

e ró

wna

nia

jed

nod

ział

anio

we

z ni

ewia

dom

ą w

pos

taci

oki

enka

(bez

prz

enos

zeni

a na

dru

gą s

tron

ę)

– ilu

stru

je f

orm

uły

dzi

ałań

na

graf

ach

i w t

abel

ach,

ob

licza

je

– p

orów

nuje

, d

odaj

e i o

dej

muj

e p

ełne

tys

iące

w z

akre

sie

10 0

00

4. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e cz

ytan

ia t

ekst

ów

mat

emat

yczn

ych:

– an

aliz

uje

i roz

wią

zuje

zad

ania

mat

emat

yczn

e w

yraż

one

w k

onkr

etny

ch s

ytua

cjac

h, n

a ry

sunk

ach,

dia

gram

ach,

tab

elka

ch lu

b w

sło

wni

e p

odan

ej t

reśc

i,

– d

ostr

zega

pro

ble

m m

atem

atyc

zny

oraz

tw

orzy

wła

sną

stra

tegi

ę je

go r

ozw

iąza

nia,

od

pow

ied

nią

do

war

unkó

w

zad

ania

; op

isuj

e ro

zwią

zani

e za

pom

ocą

dzi

ałań

, ró

wno

ści z

oki

enki

em,

rysu

nku

lub

w in

ny w

ybra

ny p

rzez

sie

bie

spos

ób n

p.

dia

gram

ie

– ro

zwią

zuje

, uk

ład

a i p

rzek

szta

łca

zad

ania

jed

nod

ział

anio

we

– ro

zwią

zuje

zad

ania

tek

stow

e na

por

ówny

wan

ie r

óżni

cow

e

– ro

zwią

zuje

zad

ania

zło

żone

łańc

ucho

wo

– ro

zwią

zuje

zad

ania

zło

żone

nie

łańc

ucho

wo

– st

osuj

e w

ćw

icze

niac

h p

rakt

yczn

ych

por

ówny

wan

ie il

oraz

owe

– ro

zwią

zuje

zad

ania

na

por

ówny

wan

ie il

oraz

owe

– ro

zwią

zuje

zad

ania

zło

żone

w k

ilku

etap

ach

– ro

zwią

zuje

wyb

rane

zad

ania

zło

żone

– po

dejm

uje

prób

y ro

zwią

zyw

ania

zad

ań z

łożo

nych

w je

dnym

zap

isie

zgo

dnie

z k

olej

nośc

ią s

uger

owan

ą tr

eści

ą za

dani

a

– uk

ład

a za

dan

ia t

ekst

owe

do

pod

anyc

h sy

tuac

ji, r

ysun

ków

i fo

rmuł

dzi

ałań

, ro

zwią

zuje

je i

prz

eksz

tałc

a

– ro

zwią

zuje

zad

ania

nie

typ

owe

i cel

owo

źle

sfor

muł

owan

e

– ro

zwią

zuje

zad

ania

typ

u lo

gicz

nego

– tw

orzy

łam

igłó

wki

mat

emat

yczn

e, w

ykor

zyst

uje

w ty

m p

roce

sie

wła

sną

akty

wno

ść a

rtys

tycz

ną, t

echn

iczn

ą, k

onst

rukc

yjną

– w

ybra

ne d

ział

ania

rea

lizuj

e za

pom

ocą

pro

styc

h ap

likac

ji ko

mp

uter

owyc

h

5. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e ro

zum

ieni

a p

ojęć

geom

etry

czny

ch:

– ro

zpoz

naje

i na

zyw

a fig

ury:

koł

o, p

rost

okąt

(w t

ym k

wad

rat),

tró

jkąt

– ro

zpoz

naje

i p

opra

wni

e na

zyw

a fig

ury

poł

ożon

e ni

etyp

owo

– ry

suje

od

cink

i i ła

man

e o

pod

anej

dłu

gośc

i

– ry

suje

od

ręcz

nie

pro

stok

ąty

(w t

ym k

wad

raty

) wyk

orzy

stuj

ąc s

ieć

kwad

rato

wą

– m

ierz

y ob

wod

y ró

żnyc

h fig

ur z

a p

omoc

ą na

rzęd

zi p

omia

row

ych,

tak

że w

kon

teks

tach

z ż

ycia

cod

zien

nego

– ob

licza

ob

wód

tró

jkąt

a i p

rost

okąt

a (w

tym

kw

adra

tu) o

dan

ych

bok

ach

– ry

suje

dru

gą p

ołow

ę fig

ury

geom

etry

czne

j

– ry

suje

fig

ury

w p

omni

ejsz

eniu

i p

owię

ksze

niu

– ko

ntyn

uuje

reg

ular

ność

w p

rost

ych

mot

ywac

h (s

zlac

zki,

roze

ty)

Elementarz odkrywców. Program nauczania dla I etapu kształcenia © Nowa Era Sp. z o.o.


– ro

zpoz

naje

i na

zyw

a w

ybra

ne c

echy

fig

ur g

eom

etry

czny

ch

– d

ostr

zega

sym

etrię

w ś

rod

owis

ku p

rzyr

odni

czym

, w

szt

uce

użyt

kow

ej

– m

ierz

y i z

apis

uje

wyn

iki p

omia

rów

dłu

gośc

i, sz

erok

ości

i w

ysok

ości

prz

edm

iotó

w

– d

okon

uje

pom

iaró

w o

dle

głoś

ci m

ięd

zy o

bie

ktam

i, p

orów

nuje

wyn

iki

– p

osłu

guje

się

jed

nost

kam

i: m

ilim

etr,

cen

tym

etr,

met

r, k

ilom

etr

– w

yjaś

nia

zwią

zki m

ięd

zy je

dno

stka

mi d

ługo

ści

– p

osłu

guje

się

wyr

ażen

iam

i dw

umia

now

anym

i

– w

yjaś

nia

poj

ęcie

kilo

met

ra

– w

ie,

że 1

cm

to

10 m

m

6. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e st

osow

ania

mat

emat

yki w

syt

uacj

ach

życi

owyc

h or

az

w in

nych

ob

szar

ach

eduk

acji:

– kl

asyf

ikuj

e ob

iekt

y i r

óżne

ele

men

ty ś

rod

owis

ka s

poł

eczn

o-p

rzyr

odni

czeg

o z

uwag

i na

wyo

drę

bni

one

cech

y

– d

ostr

zega

ryt

m w

śro

dow

isku

prz

yrod

nicz

ym,

sztu

ce u

żytk

owej

i in

nych

wyt

wor

ach

czło

wie

ka,

obec

nych

w ś

rod

owis

ku d

ziec

ka

– d

ziel

i na

dw

ie i

czte

ry c

zęśc

i, np

. ka

rtkę

pap

ieru

, cz

ekol

adę;

uży

wa

poj

ęć:

poł

owa,

dw

a i p

ół,

czte

ry r

ówne

czę

ści,

czw

arta

czę

ść lu

b ć

wie

rć

– uż

ywa

poj

ęcia

„ki

lom

etr”

w s

ytua

cjac

h ży

ciow

ych

(np

. p

rzej

echa

liśm

y 27

km

)

– w

ykon

uje

łatw

e ob

licze

nia

dot

yczą

ce m

iar

dłu

gośc

i (z

zam

ianą

jed

nost

ek)

– w

aży

prz

edm

ioty

, uż

ywa

okre

śleń

: to

na,

kilo

gram

, p

ół k

ilogr

ama,

dek

agra

m,

gram

– w

ykon

uje

łatw

e ob

licze

nia,

uży

waj

ąc t

ych

mia

r (z

zam

ianą

jed

nost

ek)

– p

orów

nuje

cię

żar

prz

edm

iotó

w,

wsk

azuj

e p

rzed

mio

ty lż

ejsz

e i c

iężs

ze

– od

mie

rza

pły

ny r

óżny

mi m

iark

ami

– uż

ywa

okre

śleń

: lit

r, p

ół li

tra,

ćw

ierć

litr

a

– d

okon

uje

pro

styc

h ob

licze

ń i p

orów

nuje

iloś

ci m

ierz

onyc

h p

łynó

w

– od

czyt

uje

god

ziny

na

zega

rze

ze w

skaz

ówka

mi o

raz

elek

tron

iczn

ym (w

yśw

ietla

jcym

cyf

ry w

sys

tem

ie

24-g

odzi

nnym

) wyk

onuj

e p

rost

e ob

licze

nia

dot

yczą

ce c

zasu

– p

osłu

guje

się

jed

nost

kam

i cza

su:

dob

a, g

odzi

na,

pół

god

ziny

, kw

adra

ns,

min

uta,

sek

und

a

– w

ykon

uje

pro

ste

oblic

zeni

a ze

garo

we

w o

brę

bie

god

zin

i min

ut

– ob

licza

up

ływ

cza

su z

uży

ciem

jed

nost

ek:

pół

god

ziny

, kw

adra

ns

– p

osłu

guje

się

sto

per

em,

aplik

acja

mi t

elef

onu,

tab

letu

, ko

mp

uter

a

– w

ie,

do

czeg

o sł

użą

term

omet

ry i

jaki

e są

ich

rod

zaje

– m

ierz

y te

mp

erat

urę

za p

omoc

ą te

rmom

etru

ora

z od

czyt

uje

ją (r

ówni

eż t

emp

erat

ury

ujem

ne b

ez k

onie

czno

ści

pos

ługi

wan

ia s

ię li

czb

ami u

jem

nym

i, np

. 5

stop

ni m

rozu

, 3

stop

nie

pon

iżej

zer

a)

– zn

a ko

lejn

ość

dni

tyg

odni

a i m

iesi

ęcy

w r

oku,

licz

bę

dni

w m

iesi

ącu

– od

czyt

uje,

pod

aje

i zap

isuj

e d

aty

– um

ie u

por

ząd

kow

ać c

hron

olog

iczn

ie p

odan

e d

aty

– w

ykon

uje

pro

ste

oblic

zeni

a ka

lend

arzo

we

w s

ytua

cjac

h ży

ciow

ych

– w

ykon

uje

oblic

zeni

a p

ieni

ężne

; za

mie

nia

złot

e na

gro

sze

i od

wro

tnie

, ro

zróż

nia

nom

inał

y na

mon

etac

h

i ban

knot

ach,

wsk

azuj

e ró

żnic

e w

ich

sile

nab

ywcz

ej

– zn

a b

ędąc

e w

ob

iegu

mon

ety

i ban

knot

y (z

łote

, gr

osze

)

– ro

zum

ie p

ojęc

ie d

ługu

i ko

niec

znoś

ć je

go s

pła

ty

– ro

zum

ie z

ależ

nośc

i mię

dzy

iloś

cią,

cen

ą i w

arto

ścią

– ob

licza

kos

zt z

akup

ów n

a p

odst

awie

iloś

ci i

ceny

tow

arów


– ro

zpoz

naje

i na

zyw

a w

ybra

ne c

echy

fig

ur g

eom

etry

czny

ch

– d

ostr

zega

sym

etrię

w ś

rod

owis

ku p

rzyr

odni

czym

, w

szt

uce

użyt

kow

ej

– m

ierz

y i z

apis

uje

wyn

iki p

omia

rów

dłu

gośc

i, sz

erok

ości

i w

ysok

ości

prz

edm

iotó

w

– d

okon

uje

pom

iaró

w o

dle

głoś

ci m

ięd

zy o

bie

ktam

i, p

orów

nuje

wyn

iki

– p

osłu

guje

się

jed

nost

kam

i: m

ilim

etr,

cen

tym

etr,

met

r, k

ilom

etr

– w

yjaś

nia

zwią

zki m

ięd

zy je

dno

stka

mi d

ługo

ści

– p

osłu

guje

się

wyr

ażen

iam

i dw

umia

now

anym

i

– w

yjaś

nia

poj

ęcie

kilo

met

ra

– w

ie,

że 1

cm

to

10 m

m

6. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e st

osow

ania

mat

emat

yki w

syt

uacj

ach

życi

owyc

h or

az

w in

nych

ob

szar

ach

eduk

acji:

– kl

asyf

ikuj

e ob

iekt

y i r

óżne

ele

men

ty ś

rod

owis

ka s

poł

eczn

o-p

rzyr

odni

czeg

o z

uwag

i na

wyo

drę

bni

one

cech

y

– d

ostr

zega

ryt

m w

śro

dow

isku

prz

yrod

nicz

ym,

sztu

ce u

żytk

owej

i in

nych

wyt

wor

ach

czło

wie

ka,

obec

nych

w ś

rod

owis

ku d

ziec

ka

– d

ziel

i na

dw

ie i

czte

ry c

zęśc

i, np

. ka

rtkę

pap

ieru

, cz

ekol

adę;

uży

wa

poj

ęć:

poł

owa,

dw

a i p

ół,

czte

ry r

ówne

czę

ści,

czw

arta

czę

ść lu

b ć

wie

rć

– uż

ywa

poj

ęcia

„ki

lom

etr”

w s

ytua

cjac

h ży

ciow

ych

(np

. p

rzej

echa

liśm

y 27

km

)

– w

ykon

uje

łatw

e ob

licze

nia

dot

yczą

ce m

iar

dłu

gośc

i (z

zam

ianą

jed

nost

ek)

– w

aży

prz

edm

ioty

, uż

ywa

okre

śleń

: to

na,

kilo

gram

, p

ół k

ilogr

ama,

dek

agra

m,

gram

– w

ykon

uje

łatw

e ob

licze

nia,

uży

waj

ąc t

ych

mia

r (z

zam

ianą

jed

nost

ek)

– p

orów

nuje

cię

żar

prz

edm

iotó

w,

wsk

azuj

e p

rzed

mio

ty lż

ejsz

e i c

iężs

ze

– od

mie

rza

pły

ny r

óżny

mi m

iark

ami

– uż

ywa

okre

śleń

: lit

r, p

ół li

tra,

ćw

ierć

litr

a

– d

okon

uje

pro

styc

h ob

licze

ń i p

orów

nuje

iloś

ci m

ierz

onyc

h p

łynó

w

– od

czyt

uje

god

ziny

na

zega

rze

ze w

skaz

ówka

mi o

raz

elek

tron

iczn

ym (w

yśw

ietla

jcym

cyf

ry w

sys

tem

ie

24-g

odzi

nnym

) wyk

onuj

e p

rost

e ob

licze

nia

dot

yczą

ce c

zasu

– p

osłu

guje

się

jed

nost

kam

i cza

su:

dob

a, g

odzi

na,

pół

god

ziny

, kw

adra

ns,

min

uta,

sek

und

a

– w

ykon

uje

pro

ste

oblic

zeni

a ze

garo

we

w o

brę

bie

god

zin

i min

ut

– ob

licza

up

ływ

cza

su z

uży

ciem

jed

nost

ek:

pół

god

ziny

, kw

adra

ns

– p

osłu

guje

się

sto

per

em,

aplik

acja

mi t

elef

onu,

tab

letu

, ko

mp

uter

a

– w

ie,

do

czeg

o sł

użą

term

omet

ry i

jaki

e są

ich

rod

zaje

– m

ierz

y te

mp

erat

urę

za p

omoc

ą te

rmom

etru

ora

z od

czyt

uje

ją (r

ówni

eż t

emp

erat

ury

ujem

ne b

ez k

onie

czno

ści

pos

ługi

wan

ia s

ię li

czb

ami u

jem

nym

i, np

. 5

stop

ni m

rozu

, 3

stop

nie

pon

iżej

zer

a)

– zn

a ko

lejn

ość

dni

tyg

odni

a i m

iesi

ęcy

w r

oku,

licz

bę

dni

w m

iesi

ącu

– od

czyt

uje,

pod

aje

i zap

isuj

e d

aty

– um

ie u

por

ząd

kow

ać c

hron

olog

iczn

ie p

odan

e d

aty

– w

ykon

uje

pro

ste

oblic

zeni

a ka

lend

arzo

we

w s

ytua

cjac

h ży

ciow

ych

– w

ykon

uje

oblic

zeni

a p

ieni

ężne

; za

mie

nia

złot

e na

gro

sze

i od

wro

tnie

, ro

zróż

nia

nom

inał

y na

mon

etac

h

i ban

knot

ach,

wsk

azuj

e ró

żnic

e w

ich

sile

nab

ywcz

ej

– zn

a b

ędąc

e w

ob

iegu

mon

ety

i ban

knot

y (z

łote

, gr

osze

)

– ro

zum

ie p

ojęc

ie d

ługu

i ko

niec

znoś

ć je

go s

pła

ty

– ro

zum

ie z

ależ

nośc

i mię

dzy

iloś

cią,

cen

ą i w

arto

ścią

– ob

licza

kos

zt z

akup

ów n

a p

odst

awie

iloś

ci i

ceny

tow

arów

– lic

zy w

arto

ść o

trzy

man

ej r

eszt

y

– uk

ład

a, r

ozw

iązu

je i

prz

eksz

tałc

a p

rost

e za

dan

ia o

kup

owan

iu i

pła

ceni

u

– w

ykor

zyst

uje

war

cab

y i s

zach

y or

az in

ne g

ry p

lans

zow

e lu

b lo

gicz

ne d

o ro

zwija

nia

umie

jętn

ości

myś

leni

a

stra

tegi

czne

go,

logi

czne

go,

rozu

mie

nia

zasa

d

– p

rzek

szta

łca

gry,

tw

orzą

c w

łasn

e st

rate

gie

i zas

ady

orga

niza

cyjn

e

– w

ykor

zyst

uje

nab

yte

umie

jętn

ości

do

rozw

iązy

wan

ia p

rob

lem

ów,

dzi

ałań

tw

órcz

ych

i eks

plo

racj

i św

iata

, d

baj

ąc

o w

łasn

y ro

zwój

i tw

orzą

c in

dyw

idua

lne

stra

tegi

e uc

zeni

a si

ę

spo

łecz

na1.

Osi

ągni

ęcia

w z

akre

sie

rozu

mie

nia

środ

owis

ka s

poł

eczn

ego:

– id

enty

fikuj

e si

ę z

grup

ą sp

ołec

zną,

do

któr

ej n

ależ

y: r

odzi

ną,

klas

ą, a

tak

że s

poł

eczn

ości

ą lo

kaln

ą i n

arod

em

– p

ozna

je i

resp

ektu

je n

orm

y i r

eguł

y p

ostę

pow

ania

w t

ych

grup

ach

– uc

zest

nicz

y w

wyd

arze

niac

h i u

rocz

ysto

ścia

ch s

zkol

nych

ora

z or

gani

zow

anyc

h p

rzez

sp

ołec

znoś

ć lo

kaln

ą

– w

yjaś

nia,

iż w

szys

cy lu

dzi

e p

osia

daj

ą p

raw

a i o

bow

iązk

i

– w

ymie

nia

wła

sne

pra

wa

i ob

owią

zki j

ako

czło

nka

rod

ziny

i uc

znia

, st

ara

się

prz

estr

zega

ć ic

h i s

toso

wać

je

w c

odzi

enny

m ż

yciu

– p

rzyj

muj

e ko

nsek

wen

cje

swoj

ego

ucze

stni

ctw

a w

gru

pie

i w

łasn

ego

w n

iej p

ostę

pow

ania

w o

dni

esie

niu

do

prz

yjęt

ych

norm

i za

sad

– oc

enia

pos

tępo

wan

ie s

woj

e i i

nnyc

h os

ób o

dnos

ząc

się

do p

ozna

nych

war

tośc

i tak

ich

jak:

god

ność

, hon

or,

spra

wie

dliw

ość,

obo

wią

zkow

ość,

odp

owie

dzia

lnoś

ć, p

rzyj

aźń,

życ

zliw

ość,

um

iar,

pow

ścią

gliw

ość,

pom

oc,

zado

śćuc

zyni

enie

, prz

epra

szan

ie, u

znan

ie, u

czci

woś

ć, w

dzię

czno

ść o

raz

inne

, res

pekt

owan

e pr

zez

środ

owis

ko s

zkol

ne

– st

osuj

e fo

rmy

grze

czno

ścio

we

w s

tosu

nku

do

dor

osły

ch,

w u

prz

ejm

y sp

osób

zw

raca

się

do

kole

gów

– ok

azuj

e sw

oim

blis

kim

miło

ść i

prz

ywią

zani

e

– na

wią

zuje

i p

ielę

gnuj

e p

rzyj

aźni

e w

mia

rę s

woi

ch m

ożliw

ości

– re

spek

tuje

pra

wo

inny

ch d

o p

racy

i w

ypoc

zynk

u

– st

ara

się

dzi

elić

z p

otrz

ebuj

ącym

i

– w

ie,

że w

arto

być

od

waż

nym

, zw

łasz

cza

jeśl

i krz

ywd

zeni

są

słab

si

– za

stan

awia

się

nad

tym

, na

co

ma

wp

ływ

, na

czy

m m

u za

leży

, d

o cz

ego

moż

e d

ążyć

, ni

e kr

zyw

dzą

c in

nych

i dos

toso

wuj

ąc m

ożliw

ości

do

real

iów

eko

nom

iczn

ych

rod

ziny

– st

ara

się

być

sp

raw

ied

liwym

i p

raw

dom

ówny

m,

prz

eciw

dzi

ała

kłam

stw

u i o

bm

owie

– w

ie, ż

e ni

e w

olno

zab

iera

ć cu

dzej

wła

snoś

ci b

ez p

ozw

olen

ia, p

amię

ta o

odd

awan

iu p

ożyc

zony

ch rz

eczy

i ni

e ni

szcz

y ic

h

– w

ie,

że w

yrzą

dzo

ne s

zkod

y na

leży

nap

raw

ić

– p

rzed

staw

ia s

ieb

ie i

grup

ę, d

o kt

órej

nal

eży,

kla

sę

– zn

a p

odst

awow

e re

lacj

e ro

dzi

nne

mię

dzy

naj

bliż

szym

– ro

zum

ie t

erm

in a

dop

cja

– za

pis

uje

swój

ad

res,

zaw

ód r

odzi

ców

i in

nych

wyb

rany

ch c

złon

ków

rod

ziny

– p

osłu

guje

się

tym

i dan

ymi w

yłąc

znie

w s

ytua

cjac

h b

ezp

iecz

nych

dla

sie

bie

i re

pre

zent

owan

ych

osób

, d

la

bez

pie

czeń

stw

a w

łasn

ego

jest

pow

ścią

gliw

y w

uży

wan

iu d

anyc

h os

obis

tych

w s

ytua

cjac

h no

wyc

h i w

irtua

lnyc

h

– ro

zpoz

naje

i na

zyw

a w

ybra

ne g

rup

y sp

ołec

zne,

do

któr

ych

nie

nale

ży,

np.

dru

żyny

i kl

uby

spor

tow

e

– st

osuj

e w

e w

łaśc

iwej

syt

uacj

i sło

wa:

por

ozum

ieni

e, u

mow

a

– uc

zest

nicz

y w

wyb

orac

h d

o sa

mor

ząd

u uc

znio

wsk

iego

w k

lasi

e, w

szk

ole

– w

ymie

nia

prz

ykła

dy

stow

arzy

szeń

pow

stał

ych

w e

fekc

ie p

oroz

umie

ń i u

mów

gru

p s

poł

eczn

ych,

w t

ym

stow

arzy

szen

ia p

omoc

y os

obom

nie

peł

nosp

raw

nym

, a

takż

e st

owar

zysz

enia

duż

ych

grup

sp

ołec

znyc

h, ja

k

mia

sta

i pań

stw

a, U

nia

Eur

opej

ska


– na

zyw

a w

ybra

ne n

arod

owoś

ci

– je

st t

oler

ancy

jny

– w

ie,

że w

szys

cy lu

dzi

e m

ają

rów

ne p

raw

a (b

ez w

zglę

du

na m

iejs

ce u

rod

zeni

a, k

olor

skó

ry,

wyz

naw

aną

relig

ię c

zy s

tatu

s m

ater

ialn

y)

– p

rzed

staw

ia i

por

ównu

je z

wyc

zaje

lud

zi,

np.

dot

yczą

ce ś

wią

t i t

rad

ycji

w r

óżny

ch r

egio

nach

Pol

ski

– w

ie,

że s

ą ró

żnic

e m

ięd

zy lu

dźm

i róż

nych

nar

odów

i ku

ltur,

pod

aje

prz

ykła

dy

z w

ybra

nych

kra

jów

Uni

i

Eur

opej

skie

j i in

nych

reg

ionó

w ś

wia

ta (m

.in.

opis

uje

trad

ycyj

ne ż

ycie

Esk

imos

ów)

– w

ykor

zyst

uje

pra

cę z

esp

ołow

ą w

pro

cesi

e uc

zeni

a si

ę, w

tym

prz

yjm

ując

rol

ę lid

era

zesp

ołu

– ko

mun

ikuj

e si

ę za

pom

ocą

now

ych

tech

nolo

gii

– w

spół

pra

cuje

z in

nym

i w r

óżny

ch s

ytua

cjac

h ży

ciow

ych

– je

st u

czyn

ny i

uprz

ejm

y w

obec

inny

ch,

naw

et je

śli r

óżni

ą si

ę od

nie

go p

od w

zglę

dem

syt

uacj

i mat

eria

lnej

czy

zwyc

zajó

w

– w

ie,

że w

ynag

rod

zeni

e ot

rzym

uje

się

za p

racę

– w

ie,

że lu

dzi

e m

ają

różn

ą sy

tuac

ję m

ater

ialn

ą

– w

ie,

że n

ie m

ożna

dąż

yć d

o za

spok

ojen

ia s

woi

ch p

ragn

ień

kosz

tem

inny

ch,

nale

ży d

osto

sow

ywać

wła

sne

ocze

kiw

ania

do

real

iów

eko

nom

iczn

ych

rod

ziny

– w

syt

uacj

ach

cod

zien

nych

nie

sie

pom

oc p

otrz

ebuj

ącym

, sz

czeg

ólni

e os

obom

sta

rszy

m i

niep

ełno

spra

wny

m

– op

isuj

e, ja

kie

trud

nośc

i mog

ą m

ieć

w ż

yciu

oso

by

nies

łysz

ące

lub

nie

wid

zące

– m

a św

iad

omoś

ć is

tnie

nia

języ

ka m

igow

ego

oraz

alfa

bet

u B

raill

e’a

2. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e or

ient

acji

w c

zasi

e

hist

oryc

znym

:

– op

owia

da

o le

gend

arny

m p

owst

aniu

pań

stw

a p

olsk

iego

– w

yjaś

nia

zwią

zek

lege

ndy

z p

owst

anie

m g

odła

i b

arw

nar

odow

ych

– op

owia

da

wyb

rane

pol

skie

lege

ndy

zwią

zane

m.in

. z

Wis

łą,

Kra

kow

em,

War

szaw

ą, W

ielic

zką,

pow

stan

iem

naz

w

wyb

rany

ch m

iejs

cow

ości

– zn

a p

ełną

naz

wę

swoj

ej o

jczy

zny

– ro

zpoz

naje

sym

bole

nar

odow

e: h

erb,

god

ło i

flagę

Pol

ski,

hym

n po

lski

ora

z w

ybra

ne s

troj

e lu

dow

e (k

rako

wsk

i, gó

rals

ki)

– op

owia

da

o p

rzyg

otow

ania

ch d

o św

iąt,

rów

nież

pań

stw

owyc

h (w

tym

1 M

aja,

2 M

aja,

3 M

aja,

11

List

opad

a or

az

1 Li

stop

ada)

i w

mia

rę m

ożliw

ości

w n

ich

ucze

stni

czy

– w

ykon

uje

chor

ągie

wkę

lub

kok

ard

ę na

rod

ową

– za

chow

uje

się

god

nie

i z s

zacu

nkie

m p

odcz

as ś

pie

wan

ia lu

b s

łuch

ania

hym

nu,

wci

ągan

ia f

lagi

na

mas

zt it

p.

– w

ie,

kied

y za

kład

amy

stro

je w

bar

wac

h na

rod

owyc

h

– ro

zpoz

naje

i na

zyw

a p

atro

na s

zkoł

y, w

yjaś

nia

poj

ęcie

„p

atro

n”

– w

ymie

nia

imię

pie

rwsz

ego

król

a P

olsk

i

– zn

a zn

acze

nie

wyr

azu

kons

tytu

cja,

wym

ieni

a in

styt

ucje

i os

oby,

któ

re r

ząd

zą w

Pol

sce

– w

ymie

nia

nazw

y d

awny

ch s

tolic

Pol

ski (

Gni

ezno

, K

rakó

w)

– w

yjaś

nia

znac

zeni

e w

ybra

nych

zw

ycza

jów

i tr

adyc

ji p

olsk

ich

– op

isuj

e zn

acze

nie

dor

obku

min

iony

ch e

pok

w ż

yciu

czł

owie

ka,

jest

św

iad

omy,

iż s

tosu

je w

sw

ej a

ktyw

nośc

i ten

dor

obek

, np

. cy

fry

arab

skie

i rz

ymsk

ie

– p

odaj

e p

rzyk

ład

y zm

ian,

któ

re z

aszł

y w

św

ieci

e w

cią

gu o

stat

nich

stu

lat

– op

owia

da,

w ja

ki s

pos

ób n

a p

rzes

trze

ni w

iekó

w z

mie

niał

y si

ę sp

osob

y oś

wie

tlani

a i o

grze

wan

ia d

omów

,

por

ozum

iew

ania

się

, ub

iera

nia,

tra

nsp

ortu

, p

iecz

enia

chl

eba,

pła

ceni

a

– op

owia

da

o ży

ciu

w o

sad

zie

bis

kup

ińsk

iej i

w ś

red

niow

iecz

nym

zam

ku


– p

odaj

e p

rzyk

ład

y d

awny

ch z

awod

ów i

opis

uje

je (m

.in.

dor

ożka

rz,

garn

carz

, ko

wal

, ry

mar

z, b

edna

rz)

– p

otra

fi p

odzi

elić

wyb

rane

ob

iekt

y na

zab

ytko

we

i wsp

ółcz

eśni

e w

ybud

owan

e na

prz

ykła

dzi

e W

arsz

awy

– op

owia

da

hist

orię

wła

snej

rod

ziny

, p

rzed

staw

ia je

j tra

dyc

je

– p

rzed

staw

ia w

ybra

ne p

osta

cie

i pre

zent

uje

ciek

awos

tki o

wie

lkic

h P

olak

ach,

w t

ym o

Fry

der

yku

Cho

pin

ie,

Mik

ołaj

u K

oper

niku

, Ign

acym

Łuk

asie

wic

zu, M

arii

Skł

odow

skie

j-C

urie

, Miro

sław

ie H

erm

asze

wsk

im,

Jani

e M

atej

ko,

Jani

e P

awle

II,

Janu

szu

Kor

czak

u, a

tak

że o

mał

ych

pow

stań

cach

z p

owst

ania

war

szaw

skie

go i

harc

erza

ch

z S

zary

ch S

zere

gów

– op

owia

da

hist

orię

od

kryc

ia A

mer

yki o

raz

pod

boj

u ko

smos

u

– zn

a na

jważ

niej

sze

dla

Pol

ski w

ydar

zeni

a hi

stor

yczn

e m

.in.

w k

ilku

zdan

iach

op

isuj

e od

zysk

anie

prz

ez P

olsk

ę

niep

odle

głoś

ci,

II w

ojnę

św

iato

wą,

pow

stan

ie w

arsz

awsk

ie

prz

yro

dni

cza

1. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e ro

zum

ieni

a

środ

owis

ka p

rzyr

odni

czeg

o:

– ro

zpoz

naje

w s

woi

m o

tocz

eniu

wyb

rane

gat

unki

roś

lin i

zwie

rząt

, w

tym

chr

onio

ne,

typ

owe

dla

róż

nych

reg

ionó

w

i kra

job

razó

w P

olsk

i

– ro

zpoz

naje

i w

yróż

nia

wyb

rane

cec

hy e

kosy

stem

ów:

lasu

, p

ola,

łąki

, zb

iorn

ików

wod

nych

, a

takż

e sa

du,

ogr

odu

i par

ku

– op

isuj

e p

rzyr

odę

pol

skic

h gó

r

– w

ymie

nia

prz

ykła

dy

spot

ykan

ych

w p

ozna

nych

eko

syst

emac

h ga

tunk

ów i

pod

staw

owyc

h za

leżn

ości

mię

dzy

nim

i

(np

. cz

ym ż

ywią

się

zw

ierz

ęta,

jaki

e m

ają

schr

onie

nia)

– ok

reśl

a sk

ład

owe

i fun

kcje

eko

syst

emu

na p

rzyk

ład

zie

lasu

– ro

zpoz

naje

wyb

rane

zw

ierz

ęta

i roś

liny,

któ

rych

w n

atur

alny

ch w

arun

kach

nie

sp

otyk

a w

pol

skim

śro

dow

isku

prz

yrod

nicz

ym,

w t

ym o

pis

uje

prz

yrod

ę A

rkty

ki i

Ant

arkt

ydy,

saw

anny

, p

usty

ni,

rafy

kor

alow

ej i

lasu

des

zczo

weg

o

– ro

zpoz

naje

i op

isuj

e w

kilk

u zd

ania

ch w

ymie

nion

e ek

osys

tem

y

– ro

zpoz

naje

wyb

rane

, p

opul

arne

gat

unki

hod

owla

ne

– w

ie,

w ja

ki s

pos

ób w

arun

ki k

onie

czne

do

rozw

oju

rośl

iny,

są

zasp

okaj

ane

w h

odow

lach

(m.in

. p

orów

nuje

ze

sob

ą

pia

sek

i zie

mię

z o

grod

u)

– p

row

adzi

pro

ste

hod

owle

roś

lin

– p

rzed

staw

ia z

asad

y op

ieki

nad

zw

ierz

ętam

i dom

owym

i, ho

dow

lany

mi i

inny

mi

– p

otra

fi op

owie

dzi

eć o

pra

cach

pro

wad

zony

ch p

rzez

czł

owie

ka w

gos

pod

arst

wie

rol

nym

, na

pol

u, w

ogr

odzi

e i n

a

łące

w k

olej

nych

por

ach

roku

– w

ymie

nia

nazw

y ga

tunk

ów h

odow

anyc

h i u

pra

wia

nych

w P

olsc

e m

.in.

pod

aje

prz

ykła

dy

rośl

in w

łókn

isty

ch,

olei

styc

h, o

kop

owyc

h, u

pra

wny

ch e

gzot

yczn

ych,

drz

ew i

krze

wów

ow

ocow

ych,

zb

óż,

ziół

lecz

nicz

ych,

war

zyw

o ja

dal

nych

łod

ygac

h, k

orze

niac

h itd

.

– p

odaj

e p

rzyk

ład

y ra

s p

sów

– w

yjaś

nia

słow

o „o

zim

ina”

– w

ymie

nia

prz

ykła

dy

szko

dni

ków

i sp

rzym

ierz

eńcó

w o

grod

nika

– w

ie,

jaki

e ko

rzyś

ci c

zerp

ie c

złow

iek

z up

raw

y ro

ślin

i ho

dow

li zw

ierz

ąt m

.in.

łącz

y p

rod

ukty

z g

atun

kiem

, d

zięk

i

któr

emu

je o

trzy

muj

emy,

wym

ieni

a p

rzyk

ład

y sy

tuac

ji, w

któ

rych

zw

ierz

ęta

(psy

, ko

nie)

pom

agaj

ą cz

łow

ieko

wi

– w

ie,

w ja

ki s

pos

ób m

oże

pom

óc z

wie

rzęt

om z

e sc

hron

isk

– zn

a p

odst

awow

e el

emen

ty b

udow

y i f

unkc

jono

wan

ia r

oślin

(m.in

. w

yróż

nia

ich

pod

staw

owe

form

y, w

ymie

nia

prz

ykła

dy

rośl

in z

imoz

ielo

nych

)

– zn

a p

odst

awow

e el

emen

ty b

udow

y i f

unkc

jono

wan

ia z

wie

rząt

(m.in

. op

owia

da

o ró

żnyc

h st

rate

giac

h ży

ciow

ych

dot

yczą

cych

od

żyw

iani

a i r

ozw

oju)


– od

szuk

uje

w r

óżny

ch d

ostę

pny

ch z

asob

ach,

w t

ym in

tern

etow

ych,

info

rmac

je d

otyc

zące

śro

dow

iska

prz

yrod

nicz

ego

pot

rzeb

ne d

o w

ykon

ania

zad

ania

, ćw

icze

nia

– op

isuj

e zm

iany

zac

hod

zące

w p

rzyr

odzi

e p

odcz

as p

ór r

oku

oraz

dob

y m

.in.

zna

spos

oby

prz

ysto

sow

ywan

ia s

ię

zwie

rząt

do

zmie

niaj

ącyc

h si

ę w

arun

ków

(od

loty

i p

rzyl

oty

pta

ków

itd

.), u

mie

pow

iąza

ć ko

lejn

e fa

zy r

ozw

oju

rośl

in

z p

oram

i rok

u (w

tym

roz

wój

kw

iató

w i

owoc

ów

– op

isuj

e ży

cie

czło

wie

ka w

kon

kret

nych

por

ach

roku

(spo

sób

dban

ia o

sie

bie,

pra

ce w

gos

poda

rstw

ie, f

orm

y od

pocz

ynku

)

– w

ie,

jaki

e są

war

unki

kon

iecz

ne d

o ro

zwoj

u ro

ślin

i zw

ierz

ąt

– pl

anuj

e, w

ykon

uje

pros

te o

bser

wac

je, d

ośw

iadc

zeni

a i e

kspe

rym

enty

dot

yczą

ce o

biek

tów

i zj

awis

k pr

zyro

dnic

zych

– tw

orzy

not

atki

z o

bse

rwac

ji

– gr

omad

zi i

zab

ezp

iecz

a zb

iory

prz

yrod

nicz

e w

edłu

g w

skaz

ówek

nau

czyc

iela

– po

dejm

uje

prób

ę w

yjaś

nien

ia is

toty

obs

erw

owan

ych

zjaw

isk

wed

ług

proc

esu

przy

czyn

owo-

skut

kow

ego

i cza

sow

ego

– ch

roni

prz

yrod

ę (n

ie ś

mie

ci,

szan

uje

rośl

iny,

pom

aga

zwie

rzęt

om p

rzet

rwać

zim

ę itd

.)

– zn

a w

ybra

ne z

agro

żeni

a dl

a śr

odow

iska

ze

stro

ny c

złow

ieka

(spa

lani

e śm

ieci

, zat

ruw

anie

pow

ietr

za i

wód

, poż

ary

lasó

w it

d.)

– w

ie o

istn

ieni

u w

ybra

nych

for

m o

chro

ny p

rzyr

ody

(och

rona

gat

unko

wa,

Par

ki N

arod

owe,

pom

niki

prz

yrod

y,

reze

rwat

y),

wym

ieni

a ic

h p

rzyk

ład

y m

.in.

w n

ajb

liższ

ym o

tocz

eniu

– m

iejs

cow

ości

, re

gion

ie

– w

ie,

jaki

e in

form

acje

moż

na o

dna

leźć

w „

Cze

rwon

ej K

sięd

ze R

oślin

” or

az „

Cze

rwon

ej K

sięd

ze Z

wie

rząt

”

– se

greg

uje

odp

ady,

sto

suje

op

akow

ania

prz

yjaz

ne ś

rod

owis

ku i

oszc

zęd

za w

odę

– m

a św

iad

omoś

ć p

rzyc

zyn

i sku

tków

tak

iego

pos

tęp

owan

ia

– w

yjaś

nia

słow

o re

cykl

ing,

wym

ieni

a pr

zykł

ady,

co

moż

e po

wst

ać p

o pr

zetw

orze

niu

mak

ulat

ury

i inn

ych

odpa

dów

– p

roje

ktuj

e za

baw

kę lu

b u

rząd

zeni

e w

ykon

ane

prz

y uż

yciu

od

pad

ów

2. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e fu

nkcj

i

życi

owyc

h cz

łow

ieka

, oc

hron

y zd

row

ia,

bez

pie

czeń

stw

a i o

dp

oczy

nku:

– op

isuj

e za

wód

ora

z in

ne z

ajęc

ia w

ykon

ywan

e p

rzez

rod

zicó

w o

raz

lud

zi z

nany

ch z

mie

jsca

zam

iesz

kani

a

– m

a św

iad

omoś

ć cz

ym z

ajm

ują

się

osob

y p

racu

jące

w s

zkol

e or

az w

słu

żbac

h m

und

urow

ych

i med

yczn

ych

(pol

icja

nt,

stra

żak,

leka

rz,

wet

eryn

arz)

, a

takż

e w

inny

ch w

ybra

nych

zaw

odac

h (p

ilot,

kel

ner,

fry

zjer

ka)

– p

rzed

staw

ia c

hara

kter

ysty

kę w

ybra

nych

zaj

ęć i

zaw

odów

uży

tecz

nośc

i pub

liczn

ej

– w

syt

uacj

i zag

roże

nia

wie

, d

o ko

go m

oże

się

zwró

cić

o p

omoc

– zn

a nu

mer

y al

arm

owe

tele

fonó

w:

pog

otow

ia,

pol

icji,

str

aży

poż

arne

j i n

umer

ala

rmow

y 11

2

– p

osłu

guje

się

num

eram

i tel

efon

ów a

larm

owyc

h, f

orm

ułuj

e ko

mun

ikat

– w

ezw

anie

o p

omoc

: p

olic

ji, p

ogot

owia

ratu

nkow

ego,

str

aży

poż

arne

j

– p

osłu

guje

się

dan

ymi o

sob

owym

i w k

onta

kcie

ze

służ

bam

i mun

dur

owym

i i m

edyc

znym

i, w

syt

uacj

i zag

roże

nia

zdro

wia

i ży

cia

– d

ba

o hi

gien

ę or

az e

stet

ykę

wła

sną

oraz

oto

czen

ia,

rów

nież

w t

rakc

ie n

auki

– op

isuj

e na

czy

m p

oleg

a zd

row

y st

yl ż

ycia

(ruc

h, w

tym

na

świe

żym

pow

ietr

zu,

higi

ena

rów

nież

jam

y us

tnej

,

pra

wid

łow

e od

żyw

iani

e, o

dp

oczy

nek)

– m

a św

iad

omoś

ć ko

niec

znoś

ci s

łuch

ania

wsk

azów

ek le

karz

a i s

tom

atol

oga

– tłu

mac

zy,

czym

zaj

muj

e si

ę or

top

eda

i lar

yngo

log,

wym

ieni

a le

karz

y in

nych

sp

ecja

lnoś

ci

– w

ymie

nia

pod

staw

owe

prz

yczy

ny p

owst

awan

ia c

horó

b (z

na t

erm

in b

akte

ria,

wiru

s) o

raz

niep

okoj

ące

obja

wy

mog

ące

świa

dcz

yć o

cho

rob

ie

– zn

a p

odst

awow

e za

sad

y za

pob

iega

nia

chor

obom

zak

aźny

m i

prz

ezię

bie

niom


– zn

a p

odst

awow

e p

otrz

eby

fizjo

logi

czne

czł

owie

ka

– na

zyw

a gł

ówne

czę

ści c

iała

i or

gany

wew

nętr

zne

zwie

rząt

i lu

dzi

(ser

ce,

nacz

ynia

krw

iono

śne,

dro

gi o

dd

echo

we,

płu

ca,

móz

g, n

erw

y, k

ości

, m

ięśn

ie,

nerk

i, p

ęche

rz,

prz

ełyk

, żo

łąd

ek,

jelit

a),

zna

ich

pod

staw

owe

funk

cje

i wid

zi

niek

tóre

pow

iąza

nia

mię

dzy

nim

i

– re

aguj

e st

osow

nym

zac

how

anie

m w

syt

uacj

i zag

roże

nia

bez

pie

czeń

stw

a, z

dro

wia

jego

lub

inne

j oso

by

– zn

a po

dsta

wow

e za

sady

pie

rwsz

ej p

omoc

y (s

praw

dzen

ie p

rzyt

omno

ści,

odde

chu

i uło

żeni

e w

bez

piec

znej

poz

ycji

niep

rzyt

omne

go, a

takż

e po

stęp

owan

ie w

prz

ypad

ku z

rani

enia

, krw

otok

u z

nosa

, opa

rzen

ia, z

adła

wie

nia,

prz

egrz

ania

)

– zn

a ni

ektó

re z

agro

żeni

a ze

str

ony

inny

ch lu

dzi

.

– m

a św

iad

omoś

ć is

tnie

nia

urzę

du

rzec

znik

a p

raw

dzi

ecka

– w

ymie

nia

i op

isuj

e p

odst

awow

e gr

upy

pro

duk

tów

żyw

nośc

iow

ych

(war

zyw

a i o

woc

e, n

abia

ł itd

.)

– m

a św

iad

omoś

ć zn

acze

nia

odp

owie

dni

ej d

iety

dla

utr

zym

ania

zd

row

ia

– op

isuj

e p

iram

idę

żyw

ieni

a i u

zasa

dni

a p

ołoż

enie

pos

zcze

góln

ych

pro

duk

tów

– og

rani

cza

spoż

ywan

ie p

osiłk

ów o

nis

kich

war

tośc

iach

od

żyw

czyc

h i n

iezd

row

ych

– za

chow

uje

umia

r w

sp

ożyw

aniu

pro

duk

tów

sło

dzo

nych

, zn

a ko

nsek

wen

cje

zjad

ania

ich

w n

adm

iarz

e

– w

ymie

nia

prz

ykła

dy

wita

min

, op

isuj

e m

iejs

ca w

któ

rych

się

zna

jduj

ą

– op

isuj

e ró

żne

spos

oby

prz

echo

wyw

ania

żyw

nośc

i (m

roże

nie,

kis

zeni

e, s

usze

nie,

mar

ynow

anie

)

– op

owia

da

w ja

ki s

pos

ób m

ożna

w d

omu

prz

ygot

ować

dże

m,

jaki

e są

eta

py

prz

ygot

owan

ia c

hleb

a („

od z

iare

nka

do

boc

henk

a”)

– p

rzyg

otow

uje

pos

iłki s

łużą

ce u

trzy

man

iu z

dro

wia

– w

ykon

uje

kana

pki

lub

sał

atkę

war

zyw

ną

– ub

iera

się

od

pow

ied

nio

do

stan

u p

ogod

y

– p

otra

fi sa

mod

ziel

nie

okre

ślić

sta

n p

ogod

y w

dan

ym d

niu

i zan

otow

ać o

bse

rwac

je w

kal

end

arzu

pog

ody

– an

aliz

uje

zjaw

iska

i w

iąże

prz

yczy

nę z

e sk

utki

em

– or

ient

uje

się,

o c

zym

mów

i oso

ba

zap

owia

daj

ąca

pog

odę

w r

adiu

lub

w t

elew

izji

– ro

zróż

nia

pod

staw

owe

znak

i dro

gow

e

– op

isuj

e, w

jaki

m c

elu

staw

iane

są

znak

i zak

azu,

nak

azu,

info

rmac

yjne

i os

trze

gaw

cze

– st

osuj

e p

rzep

isy

bez

pie

czeń

stw

a w

ruc

hu d

rogo

wym

i w

mie

jsca

ch p

ublic

znyc

h

– or

ient

uje

się,

że

trud

ne w

arun

ki d

rogo

we

i atm

osfe

rycz

ne (o

blo

dze

nie,

zm

rok,

śni

eg) m

ogą

ogra

nicz

ać

bez

pie

czeń

stw

o p

iesz

ych

– p

rzes

trze

ga z

asad

zac

how

ania

się

w ś

rod

kach

pub

liczn

ego

tran

spor

tu z

bio

row

ego

– w

ymie

nia

rod

zaje

sta

tków

, sam

olot

ów, p

odaj

e p

rzyk

ład

y ni

etyp

owyc

h p

ojaz

dów

(np

. am

fibia

, dre

zyna

, mot

olot

nia)

– op

owia

da

o cz

ynno

ścia

ch w

ykon

ywan

ych

na lo

tnis

ku p

rzed

od

lote

m

– p

otra

fi ku

pić

bile

t na

poc

iąg

– st

osuj

e si

ę d

o za

sad

bez

pie

czeń

stw

a w

szk

ole,

dom

u i n

a d

wor

ze,

w t

ym:

stos

uje

zasa

dy

bez

pie

czne

j zab

awy

w r

óżny

ch w

arun

kach

i p

orac

h ro

ku,

wie

jak

pos

tęp

ować

w p

rzyp

adku

sam

odzi

elne

go p

ozos

tani

a w

dom

u lu

b

kont

aktu

z n

iezn

ajom

ymi

– w

ie,

jaki

e ni

ebez

pie

czeń

stw

a m

ogą

zagr

ażać

tur

ysto

m w

gór

ach

oraz

na

pla

ży

– ro

zpoz

naje

zna

ki i

sym

bol

e in

form

ując

e o

różn

ych

rod

zaja

ch n

ieb

ezp

iecz

eńst

w o

raz

zach

owuj

e si

ę zg

odni

e

z in

form

acją

w n

ich

zaw

artą

– m

a św

iad

omoś

ć is

tnie

nia

zagr

ożeń

ze

stro

ny ś

rod

owis

ka n

atur

alne

go,

taki

ch ja

k np

. hu

raga

n, b

urza

, la

win

a,

śnie

życa

, si

lne

pro

mie

niow

anie

sło

necz

ne o

raz

ich

nast

ępst

wa:

pow

ódź,

poż

ar


– ok

reśl

a od

pow

ied

nie

spos

oby

zach

owan

ia s

ię c

złow

ieka

w t

akic

h sy

tuac

jach

– zn

a ni

ebez

pie

czeń

stw

a gr

ożąc

e ze

str

ony

rośl

in (z

atru

cia,

pop

arze

nia,

zra

nien

ia)

– ro

zpoz

naje

naj

pos

pol

itsze

grz

yby

jad

alne

i tr

ując

e

– w

ie,

że n

iekt

óre

zwie

rzęt

a m

ogą

być

gro

źne

dla

czł

owie

ka (n

p.

zwie

rzęt

a ch

ore,

chr

onią

ce s

woj

e m

łod

e)

– or

ient

uje

się,

że

nale

ży z

acho

wać

ost

rożn

ość

prz

y uż

ywan

iu s

prz

ętów

ele

ktry

czny

ch o

raz

w k

onta

kcie

z su

bst

ancj

ami c

hem

iczn

ymi s

toso

wan

ymi w

gos

pod

arst

wie

dom

owym

i ro

lnym

(lek

i, śr

odki

och

rony

roś

lin,

det

erge

nty,

nie

znan

e su

bst

ancj

e)

– m

a św

iad

omoś

ć ob

ecno

ści n

iep

raw

dzi

wyc

h in

form

acji,

np

. w

prz

estr

zeni

wirt

ualn

ej

– sp

raw

dza

info

rmac

je,

zad

ając

pyt

ania

nau

czyc

ielo

wi,

rod

zico

m,

pol

icja

ntow

i, st

raży

mie

jski

ej

– st

osuj

e za

sad

y b

ezp

iecz

eńst

wa

pod

czas

kor

zyst

ania

z u

rząd

zeń

cyfr

owyc

h

– ro

zum

ie i

resp

ektu

je o

gran

icze

nia

zwią

zane

z c

zase

m p

racy

z t

akim

i urz

ądze

niam

i

– st

osuj

e za

sad

y ne

tety

kiet

y

– m

a św

iad

omoś

ć, iż

nie

odp

owie

dzi

alne

kor

zyst

anie

z t

echn

olog

ii m

a w

pły

w n

a ut

ratę

zd

row

ia c

złow

ieka

– w

ymie

nia

prz

ykła

dy

poz

ytyw

nego

zna

czen

ia t

echn

olog

ii w

życ

iu c

złow

ieka

(w t

ym o

pis

uje

dzi

ałan

ie k

atal

ogu

elek

tron

iczn

ego

w b

iblio

tece

)

3. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e ro

zum

ieni

a

prz

estr

zeni

geo

graf

iczn

ej:

– ok

reśl

a p

ołoż

enie

sw

ojej

mie

jsco

woś

ci

– p

odaj

e st

atus

ad

min

istr

acyj

ny w

łasn

ej m

iejs

cow

ości

(wie

ś, m

iast

o)

– op

isuj

e ch

arak

tery

styc

zne

elem

enty

prz

yrod

y

– op

isuj

e ch

arak

tery

styc

zne

mie

jsca

wyb

rane

go o

bsz

aru

w P

olsc

e (n

p.

okol

icy

zam

iesz

kani

a) w

tym

Par

ki

Kra

job

razo

we

i Par

ki N

arod

owe.

– w

ie,

w ja

kim

reg

ioni

e P

olsk

i mie

szka

– w

skaz

uje

na m

apie

fiz

yczn

ej P

olsk

i jej

gra

nice

, gó

ry (w

tym

Tat

ry,

Bie

szcz

ady,

Kar

kono

sze,

Bar

anią

Gór

ę),

mor

ze,

rzek

i (W

isłę

wra

z ze

źró

dłe

m i

ujśc

iem

, O

drę

, na

jwię

ksze

rze

ki w

sw

oim

reg

ioni

e),

wyb

rane

mia

sta

(sw

oją

mie

jsco

woś

ć, W

arsz

awę,

Gd

ańsk

, K

rakó

w,

Toru

ń, W

ielic

zkę,

sto

lice

mak

rore

gion

ów P

olsk

i ora

z in

ne m

iast

a

poz

naw

ane

prz

y ok

azji

różn

ych

tem

atów

)

– w

skaz

uje

na m

apie

Eur

opy

pań

stw

a gr

anic

zące

z P

olsk

ą

– ro

zpoz

naje

i op

isuj

e ty

pow

e kr

ajob

razy

Pol

ski (

kraj

obra

z ni

zinn

y, n

adm

orsk

i, gó

rski

; or

az m

iejs

ki,

prz

emys

łow

y,

roln

iczy

)

– w

skaz

uje

na m

apie

i op

isuj

e w

arun

ki n

atur

alne

waż

niej

szyc

h kr

ain

geog

rafic

znyc

h P

olsk

i

– w

ymie

nia

i op

isuj

e w

ybra

ne b

ogac

twa

natu

raln

e P

olsk

i (só

l, w

ęgie

l, że

lazo

, si

arkę

, ro

pę

naft

ową,

glin

ę)

– w

skaz

uje

na g

lob

usie

loka

lizac

ję P

olsk

i, ko

ntyn

entó

w,

bie

gunó

w o

raz

pań

stw

zna

nych

z le

ktur

szk

olny

ch)

– w

ymie

nia

i wsk

azuj

e na

map

ie g

łów

ne k

ieru

nki g

eogr

afic

zne

– ok

reśl

a p

ołoż

enie

mie

jsco

woś

ci u

żyw

ając

okr

eśle

ń „n

a p

ółno

c od

…”

– p

odej

muj

e p

rób

y sa

mod

ziel

nego

od

czyt

ywan

ia m

apy

oraz

wyz

nacz

ania

tra

sy n

a p

odst

awie

pro

styc

h w

skaz

ówek

– w

ymie

nia

nazw

ę st

olic

y P

olsk

i, op

isuj

e w

yglą

d h

erb

u

– op

isuj

e ch

arak

tery

styc

zne

obie

kty

War

szaw

y (w

tym

rów

nież

Pom

nik

Mał

ego

Pow

stań

ca i

Gró

b N

iezn

aneg

o

Żoł

nier

za),

a ta

kże

Kra

kow

a i Z

akop

aneg

o

– w

yjaś

nia

znac

zeni

e st

olic

y d

la c

ałeg

o kr

aju

– p

rzed

staw

ia c

hara

kter

ysty

czne

dla

Pol

ski m

iejs

ca i

trad

ycje

z k

tóry

ch s

łyni

e, m

.in.

opow

iad

a o

zab

ytka

ch

Kra

kow

a i W

arsz

awy,

naj

star

szej

kop

alni

w W

ielic

zce,

szc

zegó

lnie

cen

nych

ob

szar

ach

prz

yrod

nicz

ych,

wym

ieni

a

nazw

y m

iejs

cow

ości

, w

któ

rych

moż

na z

wie

dza

ć za

byt

kow

ą st

arów

kę,

śred

niow

iecz

ne z

amki

, p

orty


– op

isuj

e sp

orty

zim

owe,

wym

ieni

a m

iejs

ca,

w k

tóry

ch m

ożna

je w

Pol

sce

upra

wia

ć or

az n

azw

iska

naj

bar

dzi

ej

znan

ych

Pol

skic

h sp

orto

wcó

w (m

.in.

Ad

am M

ałys

z, J

usty

na K

owal

czyk

)

– p

rzy

pom

ocy

nauc

zyci

ela

ukła

da

pla

n w

ycie

czki

kra

jozn

awcz

ej d

o je

dne

go z

inte

resu

jący

ch m

iejs

c w

Pol

sce

– w

ie,

że P

olsk

a zn

ajd

uje

się

w E

urop

ie i

nale

ży d

o U

nii E

urop

ejsk

iej

– w

skaz

uje

na m

apie

kilk

a in

nych

pań

stw

nal

eżąc

ych

do

niej

– ro

zpoz

naje

fla

gę i

hym

n U

nii E

urop

ejsk

iej

– op

owia

da

o w

ybra

nym

prz

ez s

ieb

ie k

raju

eur

opej

skim

– p

otra

fi w

ymie

nić

prz

ykła

dy

mia

st b

ędąc

ych

stol

icam

i pań

stw

eur

opej

skic

h

– p

rzy

pom

ocy

źród

eł p

otra

fi ro

zpoz

nać

flagi

wyb

rany

ch p

ańst

w e

urop

ejsk

ich

– w

yzna

cza

głów

ne k

ieru

nki g

eogr

afic

zne

na p

odst

awie

cie

nia,

prz

y p

omoc

y na

uczy

ciel

a –

używ

ając

kom

pas

u, o

raz

obse

rwuj

ąc in

ne e

lem

enty

św

iata

prz

yrod

y

– w

ymie

nia

stan

y sk

upie

nia

wod

y, n

azyw

a p

roce

sy p

rzej

ścia

mię

dzy

nim

i (p

arow

anie

, sk

rap

lani

e, t

opni

enie

,

zam

arza

nie)

.

– ro

zpoz

naje

cha

rakt

erys

tycz

ne r

odza

je o

pad

ów (w

tym

gra

d i

mgł

a) o

raz

osad

ów a

tmos

fery

czny

ch (r

osa,

szr

on,

szad

ź),

opis

uje

w ja

ki s

pos

ób p

owst

ają

– zn

a p

odst

awow

e za

sad

y ob

iegu

wod

y w

prz

yrod

zie

– zn

a te

rmin

y: w

ody

stoj

ące

i pły

nące

, w

ymie

nia

ich

prz

ykła

dy

– op

isuj

e p

odst

awow

e ce

chy

świa

tła s

łone

czne

go i

okre

śla

spos

ób je

go o

bse

rwac

ji (o

db

icie

np

. w

wod

zie,

cie

ń,

rozs

zcze

pie

nie

– tę

cza)

– p

otra

fi si

ę p

osłu

giw

ać m

agne

sem

i op

isuj

e je

go d

ział

anie

– zn

a w

ybra

ne c

echy

dźw

ięku

– zn

a ko

lejn

ość

pór

rok

u

– m

a św

iad

omoś

ć, iż

por

y ro

ku i

dob

y za

leżą

od

poł

ożen

ia z

iem

i wzg

lęd

em S

łońc

a –

opis

uje

wp

ływ

św

iatła

słon

eczn

ego

na c

yklic

znoś

ć ży

cia

na Z

iem

i

– p

otra

fi w

ytłu

mac

zyć,

dla

czeg

o d

zień

i no

c zm

ieni

ają

czas

trw

ania

w c

iągu

rok

u

– p

odaj

e d

aty

rozp

oczę

cia

kole

jnyc

h p

ór r

oku

– p

otra

fi w

ymie

nić

różn

ice

w p

ogod

zie

mię

dzy

pos

zcze

góln

ymi p

oram

i rok

u (m

.in.

nazy

wa

zwią

zane

z n

imi z

jaw

iska

atm

osfe

rycz

ne)

– p

rzed

staw

ia p

ołoż

enie

Zie

mi w

Ukł

adzi

e S

łone

czny

m

– p

odaj

e p

rzyk

ład

y in

nych

cia

ł nie

bie

skic

h (p

lane

ty,

gwia

zdy,

Ksi

ężyc

)

– w

ie,

dla

czeg

o Z

iem

ia n

azyw

ana

jest

Błę

kitn

ą P

lane

tą

– zn

a zn

acze

nie

wyr

azu

atm

osfe

ra i

graw

itacj

a

– w

ykon

uje

mak

ietę

Ukł

adu

Sło

necz

nego

pla

styc

zna

1. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e p

erce

pcj

i wiz

ualn

ej,

obse

rwac

ji i d

ośw

iad

czeń

– w

yróż

nian

ie

w o

bra

zach

, ilu

stra

cjac

h, im

pre

sjac

h

pla

styc

znyc

h, p

laka

tach

, na

fot

ogra

fiach

:

– w

yróż

nia

kszt

ałty

ob

iekt

ów –

nad

aje

im n

azw

ę i z

nacz

enie

, p

odaj

e cz

ęści

skł

adow

e, p

odob

ieńs

twa,

róż

nice

,

cech

y ch

arak

tery

styc

zne

częś

ci s

kład

owyc

h

– w

yróż

nia

wie

lkoś

ci i

pro

por

cje,

poł

ożen

ie i

odd

alen

ie p

ojed

yncz

ych

obie

któw

i el

emen

tów

zło

żony

ch,

różn

ice

w w

yglą

dzi

e te

go s

ameg

o p

rzed

mio

tu w

zal

eżno

ści o

d p

ołoż

enia

i zm

iany

sta

now

iska

oso

by

pat

rząc

ej n

a ob

iekt

– w

yróż

nia

bar

wę,

wal

or r

óżny

ch b

arw

, ró

żnic

e w

alor

owe

w z

akre

sie

jed

nej b

arw

y, f

aktu

rę

– w

yróż

nia

cech

y ch

arak

tery

styc

zne

i ind

ywid

ualn

e lu

dzi

w z

ależ

nośc

i od

wie

ku,

płc

i, ty

pu

bud

owy;

cec

hy

char

akte

ryst

yczn

e zw

ierz

ąt,

różn

ice

w b

udow

ie,

kszt

ałci

e, u

bar

wie

niu,

sp

osob

ach

por

usza

nia

się


2. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e d

ział

alno

ści

pla

styc

znej

i ek

spre

sji t

wór

czej

:

– w

ypow

iad

a si

ę w

róż

nych

tec

hnik

ach

pla

styc

znyc

h na

pła

szcz

yźni

e

– um

ie s

toso

wać

poz

nane

nar

zęd

zia

i mat

eria

ły

– p

osłu

guje

się

tak

imi ś

rod

kam

i wyr

azu

pla

styc

zneg

o, ja

k ks

ztał

t, b

arw

a, f

aktu

ra

– w

ykon

uje

pra

ce r

ysun

kow

e, m

alar

skie

i gr

afic

zne

– w

ypow

iada

się

w ró

żnyc

h te

chni

kach

, tw

orzą

c pr

zest

rzen

ne p

race

pla

styc

zne

(rzeź

by w

pla

stel

inie

, glin

ie, m

odel

inie

i in

.)

– ry

suje

kre

dką

, kr

edą,

ołó

wki

em,

pat

ykie

m (p

łask

im i

okrą

głym

), p

ióre

m,

węg

lem

, m

azak

iem

– m

aluj

e fa

rbam

i, tu

szam

i prz

y uż

yciu

pęd

zli (

pła

skic

h, o

krąg

łych

), p

alcó

w,

stem

pli

– w

ydzi

era,

wyc

ina,

skł

ada,

prz

ylep

ia, w

ykor

zyst

ując

gaz

etę,

pap

ier

kolo

row

y, m

akul

atur

ę, k

arto

n, ś

cink

i tek

styl

ne it

p.

– m

odel

uje

(lep

i i k

onst

ruuj

e) z

glin

y, m

odel

iny,

pla

stel

iny,

mas

pap

iero

wyc

h i i

nnyc

h, z

mat

eria

łów

nat

ural

nych

i prz

emys

łow

ych

(np

. sz

yszk

i, ka

szta

ny,

żołę

dzi

e, p

atyk

i, ko

ra,

pap

ier,

bib

uła,

kar

ton,

fol

ia m

etal

owa,

cie

nkie

dru

ciki

, tw

orzy

wa,

szn

urki

, op

akow

ania

itd

.)

– od

bija

, p

owie

la z

a p

omoc

ą: k

alki

, tu

szu,

far

by,

ste

mp

la w

ykon

aneg

o z

ziem

niak

a, g

umy,

kor

ka i

inny

ch t

wor

zyw

,

a ta

kże

prz

y p

omoc

y p

rost

ych

pro

gram

ów k

omp

uter

owyc

h

– w

ykon

uje

pra

ce,

mod

ele,

rek

wiz

yty,

imp

resj

e p

last

yczn

e p

otrz

ebne

do

akty

wno

ści a

rtys

tycz

nej,

nauk

owej

– w

ykon

uje

pra

ce i

imp

resj

e p

last

yczn

e ja

ko f

orm

y p

rzek

azan

ia i

prz

edst

awie

nia

uczu

ć, n

astr

ojów

, ja

ko

nies

pod

zian

ki (n

p.

pre

zent

, za

pro

szen

ie)

– p

rzed

staw

ia z

jaw

iska

i w

ydar

zeni

a z

otac

zają

cej r

zecz

ywis

tośc

i, re

alne

i fa

ntas

tycz

ne,

uwzg

lęd

niaj

ąc m

ożliw

ości

ruch

u lu

dzi

i zw

ierz

ąt,

prz

edst

awia

ob

iekt

y in

dyw

idua

lne

i sce

ny z

łożo

ne,

kole

jne

etap

y zd

arze

ń

– pr

zeds

taw

ia s

ceny

, syt

uacj

e, z

jaw

iska

, prz

edm

ioty

, odn

oszą

c je

do

war

unkó

w d

otyc

zący

ch k

szta

łtu, w

ielk

ości

,

prop

orcj

i, re

lacj

i w p

rzes

trze

ni, b

arw

, fak

tury

, wal

oru

czy

kom

pozy

cji r

ytm

iczn

ej, s

ymet

rycz

nej,

zam

knię

tej,

otw

arte

j

– ilu

stru

je s

ceny

i sy

tuac

je (r

ealn

e i f

anta

styc

zne)

insp

irow

ane

wyo

bra

źnią

, b

aśni

ą, o

pow

iad

anie

m,

muz

yką

– p

rzed

staw

ia n

astr

oje,

sta

ny u

czuc

iow

e, w

łasn

e i i

nsp

irow

ane

prz

eżyc

iam

i, d

ośw

iad

czen

iam

i, m

arze

niam

i, st

anam

i

pog

ody,

por

ami r

oku,

utw

oram

i lite

rack

imi,

muz

yczn

ymi,

film

ami,

świę

tam

i, w

ażny

mi w

ydar

zeni

ami i

td.

– tw

orzy

prz

y uż

yciu

pro

stej

ap

likac

ji ko

mp

uter

owej

, np

. p

laka

ty,

ulot

ki i

inne

wyt

wor

y

– ko

rzys

ta z

nar

zęd

zi m

edia

lnyc

h w

sw

ojej

dzi

ałal

nośc

i tw

órcz

ej

– um

ie k

orzy

stać

z p

rzek

azów

med

ialn

ych

w z

akre

sie

poz

yski

wan

ia in

form

acji

o w

ybra

nych

dzi

edzi

nach

szt

uki

– tw

orzy

prz

edm

ioty

cha

rakt

erys

tycz

ne d

la s

ztuk

i lud

owej

reg

ionu

, w

któ

rym

mie

szka

3. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e re

cep

cji s

ztuk

pla

styc

znyc

h:

– ro

zpoz

naje

i na

zyw

a d

zied

ziny

szt

uk p

last

yczn

ych,

np

. m

alar

stw

o, r

zeźb

ę

– na

zyw

a d

zied

ziny

szt

uki u

żytk

owej

, np

. m

ebla

rstw

o, t

kact

wo,

cer

amik

ę, h

afci

arst

wo,

arc

hite

ktur

ę, g

rafik

ę

kom

put

erow

ą

– w

ypow

iad

a si

ę na

tem

at o

gląd

anyc

h d

zieł

szt

uki p

last

yczn

ej,

prz

edm

iotó

w,

obie

któw

– ro

zpoz

naje

wyb

rane

dzi

eła

mal

arsk

ie

– ro

zpoz

naje

i na

zyw

a p

odst

awow

e ga

tunk

i dzi

eł m

alar

skic

h i g

rafic

znyc

h: p

ejza

ż, p

ortr

et,

scen

a ro

dza

jow

a

– na

zyw

a w

ybra

ne p

rzyk

ład

y d

zieł

zna

nych

art

ystó

w:

mal

arzy

, rz

eźb

iarz

y, a

rchi

tekt

ów z

reg

ionu

sw

ojeg

o

poc

hod

zeni

a lu

b in

nych

– od

różn

ia t

echn

iki m

alar

skie

od

gra

ficzn

ych

– w

yjaś

nia

poj

ęcia

: or

ygin

ał,

kop

ia,

obra

zu lu

b r

zeźb

y, r

epro

duk

cja

– w

skaz

uje

mie

jsca

pre

zent

acji

sztu

k p

last

yczn

ych


tech

nicz

na1.

Osi

ągni

ęcia

w z

akre

sie

orga

niza

cji p

racy

:–

dob

iera

od

pow

ied

nie

mat

eria

ły i

narz

ędzi

a

– p

osłu

guje

się

mat

eria

łam

i i n

arzę

dzi

ami z

god

nie

z p

odan

ymi z

asad

ami

– um

ie s

toso

wać

poz

nane

nar

zęd

zia

i mat

eria

ły

– od

mie

rza

odp

owie

dni

e ilo

ści m

ater

iału

(pre

zent

uje

ekon

omic

zny

styl

dzi

ałan

ia –

nie

mar

nuje

mat

eria

łu)

– or

gani

zuje

pra

cę i

pla

nuje

kol

ejne

czy

nnoś

ci

– ut

rzym

uje

ład

i p

orzą

dek

w s

woi

m m

iejs

cu p

racy

– ut

rzym

uje

por

ząd

ek w

okół

sie

bie

(na

stol

iku,

w s

ali z

abaw

, sz

atni

, og

rod

zie)

– sp

rząt

a p

o so

bie

i p

omag

a in

nym

w u

trzy

myw

aniu

por

ząd

ku

– d

ba

o es

tety

kę p

rac

i dob

rą o

rgan

izac

ję w

arsz

tatu

pra

cy

– w

yjaś

nia

znac

zeni

e or

az k

onie

czno

ść z

acho

wan

ia ła

du, p

orzą

dku

i dob

rej o

rgan

izac

ji pr

acy

ze w

zglę

dów

bez

piec

zeńs

twa

– p

rzed

staw

ia w

łasn

y p

omys

ł roz

wią

zań

tech

nicz

nych

w r

ealiz

owan

ym p

roje

kcie

– p

lanu

je i

real

izuj

e w

łasn

e p

roje

kty/

pra

ce

– zg

odni

e w

spół

dzi

ała

w z

esp

ole

w c

zasi

e re

aliz

acji

tych

pra

c

– w

ie,

że d

obra

org

aniz

acja

dzi

ałan

ia t

echn

iczn

ego

wym

aga

pra

cy in

dyw

idua

lnej

i w

spół

pra

cy z

esp

ołow

ej

– oc

enia

pro

jekt

y/p

race

, w

ykor

zyst

ując

poz

nane

i za

akce

pto

wan

e w

arto

ści:

syst

emat

yczn

ość

dzi

ałan

ia,

pra

cow

itość

, ko

nsek

wen

cja,

gos

pod

arno

ść,

oszc

zęd

ność

, um

iark

owan

ie w

od

nies

ieni

u d

o ko

rzys

tani

a z

czas

u,

mat

eria

łów

, na

rzęd

zi i

urzą

dze

ń

– w

ykor

zyst

uje

urzą

dze

nia

tech

nicz

ne i

tech

nolo

gie

– zw

raca

uw

agę

na z

dro

wie

i za

chow

anie

bez

pie

czeń

stw

a z

uwzg

lęd

nien

iem

sel

ekcj

i inf

orm

acji,

wyk

onyw

ania

czyn

nośc

i uży

tecz

nych

lub

pot

rzeb

nych

2. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e zn

ajom

ości

info

rmac

ji te

chni

czne

j, m

ater

iałó

w

i tec

hnol

ogii

wyt

war

zani

a:

– od

czyt

uje

pod

staw

owe

info

rmac

je t

echn

iczn

e i s

tosu

je w

dzi

ałan

iu s

pos

oby

użyt

kow

ania

: m

ater

iału

, na

rzęd

zi,

urzą

dze

nia

zgod

nie

z in

stru

kcją

, w

tym

mul

timed

ialn

ą

– ok

reśl

a w

arto

ść u

rząd

zeń

tech

nicz

nych

z p

unkt

u w

idze

nia

cech

uży

tkow

ych

(łatw

a lu

b t

rud

na o

bsł

uga)

,

ekon

omic

znyc

h, e

stet

yczn

ych

– w

ie, ż

e w

arto

ść u

żytk

owa

urzą

dzen

ia m

a w

ażne

zna

czen

ie w

cza

sie

pode

jmow

ania

dec

yzji

o na

byw

aniu

i st

osow

aniu

– w

ie, j

ak w

ytw

orzo

no n

iekt

óre

prze

dmio

ty c

odzi

enne

go u

żytk

u (m

eble

, sam

ocho

dy, s

przę

t gos

poda

rstw

a do

mow

ego)

– w

ie,

jak

lud

zie

wyk

orzy

styw

ali d

awni

ej i

wyk

orzy

stuj

ą d

ziś

siły

prz

yrod

y (w

iatr

, w

odę)

– ro

zpoz

naje

wyb

rane

rod

zaje

mas

zyn

i urz

ądze

ń

– p

odaj

e p

rzyk

ład

y zn

anyc

h so

bie

urz

ądze

ń w

ytw

órcz

ych

(nar

zęd

zia,

prz

yrzą

dy)

, tr

ansp

orto

wyc

h (s

amoc

hod

y,

stat

ki,

sam

olot

y),

info

rmat

yczn

ych

(kom

put

er,

tele

fon

kom

órko

wy)

– w

ymie

nia

różn

e ro

dza

je b

udow

li (b

udyn

ki m

iesz

kaln

e, b

iuro

we,

prz

emys

łow

e, m

osty

, tu

nele

i in

.)

– zn

a w

ybra

ne r

odza

je u

rząd

zeń

elek

tryc

znyc

h (n

p.

lata

rka,

szc

zotk

a d

o zę

bów

)

– w

ykon

uje

prz

edm

ioty

uży

tkow

e, w

tym

dek

orac

yjne

i m

odel

e te

chni

czne

z z

asto

sow

anie

m p

ołąc

zeń

nier

ozłą

czny

ch:

skle

jani

a kl

ejem

, w

iąza

nia,

szy

cia

lub

zsz

ywan

ia z

szyw

kam

i, sk

leja

nia

taśm

ą itp

.

– w

ykon

uje

prz

edm

ioty

uży

tkow

e, w

tym

dek

orac

yjne

i m

odel

e te

chni

czne

z z

asto

sow

anie

m p

ołąc

zeń

rozł

ączn

ych:

spin

ania

sp

inac

zam

i biu

row

ymi,

wią

zani

a sz

nurk

iem

lub

wst

ążką

ozd

obną

– w

ykon

uje

prz

edm

ioty

uży

tkow

e, w

tym

dek

orac

yjne

i m

odel

e te

chni

czne

bez

uży

cia

klej

u, t

aśm

, zs

zyw

ek,

np.

wyb

rane

mod

ele

tech

nik

orig

ami,

mod

ele

kart

onow

e w

ycin

ane

– um

ie c

iąć

pap

ier,

tek

turę

i w

ybra

ne t

wor

zyw

a sz

tucz

ne

– w

ykon

uje

prz

edm

ioty

uży

tkow

e, w

tym

dek

orac

yjne

i m

odel

e te

chni

czne

z w

ykor

zyst

anie

m p

rąd

u el

ektr

yczn

ego:

lam

pio

n, d

ekor

acja

św

iąte

czna


– m

ontu

je m

odel

e p

apie

row

e i z

tw

orzy

w s

ztuc

znyc

h w

edłu

g p

odan

ych

pro

styc

h in

stru

kcji

i sch

emat

ów

rysu

nkow

ych

(lata

wce

, m

akie

ty d

omów

, st

atkó

w,

sam

olot

ów i

in.)

– st

osuj

e p

ozna

ną t

echn

olog

ię p

rzy

wyk

onyw

aniu

prz

edm

iotó

w u

żytk

owyc

h lu

b m

onto

wan

iu w

ybra

nych

mod

eli

urzą

dze

ń te

chni

czny

ch

– um

ie o

bsł

ugiw

ać u

rząd

zeni

a te

chni

czne

, st

osuj

ąc s

ię d

o za

sad

pod

anyc

h w

inst

rukc

jach

ob

sług

i

– w

ykon

uje

prz

edm

iot/

mod

el/p

racę

wed

ług

wła

sneg

o p

lanu

i op

raco

wan

ego

spos

obu

dzi

ałan

ia

info

rmat

yczn

a1.

Osi

ągni

ęcia

w z

akre

sie

rozu

mie

nia,

anal

izow

ania

i ro

zwią

zyw

ania

pro

ble

mów

:

– ok

reśl

a w

arto

ść u

rząd

zeń

tech

nicz

nych

z p

unkt

u w

idze

nia

cech

uży

tkow

ych

(łatw

a lu

b t

rud

na o

bsł

uga)

,

ekon

omic

znyc

h es

tety

czny

ch

– w

ie, ż

e w

arto

ść u

żytk

owa

urzą

dzen

ia m

a w

ażne

zna

czen

ie w

cza

sie

pode

jmow

ania

dec

yzji

o na

byw

aniu

i st

osow

aniu

2. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e p

rogr

amow

ania

i roz

wią

zyw

ania

pro

ble

mów

z w

ykor

zyst

anie

m k

omp

uter

a i i

nnyc

h

urzą

dze

ń cy

frow

ych:

– p

rzed

staw

ia w

łasn

y p

omys

ł roz

wią

zań

tech

nicz

nych

w r

ealiz

owan

ym p

roje

kcie

– p

lanu

je k

olej

ne c

zynn

ości

– d

obie

ra o

dp

owie

dni

e m

ater

iały

i na

rzęd

zia

– w

ie,

że d

obra

org

aniz

acja

dzi

ałan

ia t

echn

iczn

ego

wym

aga

pra

cy in

dyw

idua

lnej

i w

spół

pra

cy z

esp

ołow

ej

– zg

odni

e w

spół

dzi

ała

w z

esp

ole

w c

zasi

e re

aliz

acji

zad

ania

tec

hnic

zneg

o

3. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e p

osłu

giw

ania

się

kom

put

erem

, ur

ząd

zeni

ami c

yfro

wym

i

i sie

ciam

i kom

put

erow

ymi:

– od

mie

rza

odp

owie

dni

e ilo

ści m

ater

iału

(pre

zent

uje

ekon

omic

zny

styl

dzi

ałan

ia –

nie

mar

nuje

mat

eria

łu)

– um

ie c

iąć

pap

ier,

tek

turę

i w

ybra

ne t

wor

zyw

a sz

tucz

ne

– m

ontu

je m

odel

e p

apie

row

e i z

tw

orzy

w s

ztuc

znyc

h w

edłu

g p

odan

ych

pro

styc

h in

stru

kcji

i sch

emat

ów

rysu

nkow

ych

(lata

wce

, m

akie

ty d

omów

, st

atkó

w,

sam

olot

ów i

in.)

4. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e ro

zwija

nia

kom

pet

encj

i sp

ołec

znyc

h:

– d

obie

ra w

łaśc

iwe

narz

ędzi

a p

racy

i p

osłu

guje

się

nim

i zgo

dni

e z

pod

anym

i zas

adam

i

– um

ie o

bsł

ugiw

ać u

rząd

zeni

a te

chni

czne

, st

osuj

ąc s

ię d

o za

sad

pod

anyc

h w

inst

rukc

jach

ob

sług

i

– ut

rzym

uje

ład

i p

orzą

dek

w s

woi

m m

iejs

cu p

racy

– ut

rzym

uje

por

ząd

ek w

okół

sie

bie

(na

stol

iku,

w s

ali z

abaw

, sz

atni

, og

rod

zie)

– sp

rząt

a p

o so

bie

i p

omag

a in

nym

w u

trzy

myw

aniu

por

ząd

ku

5. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e p

rzes

trze

gani

a

pra

wa

i zas

ad b

ezp

iecz

eńst

wa:

– p

osłu

guje

się

ud

ostę

pni

oną

mu

tech

nolo

gią

zgod

nie

z us

talo

nym

i zas

adam

i

– zn

a za

sad

y b

ezp

iecz

nej p

racy

w In

tern

ecie

– ro

zróż

nia

poż

ądan

e i n

iep

ożąd

ane

zach

owan

ia z

wią

zane

z p

racą

prz

y ko

mp

uter

ze w

pra

cow

ni k

omp

uter

owej

oraz

w d

omu

oraz

w In

tern

ecie

– p

rzes

trze

ga z

asad

dot

yczą

cych

kor

zyst

ania

z e

fekt

ów p

racy

inny

ch o

sób

muz

yczn

a1.

Osi

ągni

ęcia

w z

akre

sie

słuc

hani

a m

uzyk

i:–

odró

żnia

pod

staw

owe

elem

enty

muz

yki (

mel

odię

, ry

tm,

wys

okoś

ć d

źwię

ku,

akom

pan

iam

ent,

tem

po

i dyn

amik

ę)

– ak

tyw

nie

słuc

ha m

uzyk

i i o

kreś

la je

j cec

hy

– ro

zpoz

naje

i w

yraż

a śr

odka

mi p

ozam

uzyc

znym

i cha

rakt

er e

moc

jona

lny

słuc

hany

ch u

twor

ów

– ro

zpoz

naje

róż

ne r

odza

je ź

ród

eł d

źwię

ku

– ro

zpoz

naje

utw

ory

wyk

onyw

ane

solo

i ze

społ

owo,

na

chór

i na

ork

iest

rę

– zn

a i r

ozp

ozna

je n

iekt

óre

rod

zaje

gło

sów

lud

zkic

h (s

opra

n, b

as)

– ro

zpoz

naje

brz

mie

nie

wyb

rany

ch in

stru

men

tów

muz

yczn

ych

(fort

epia

nu,

gita

ry,

skrz

ypie

c, t

rąb

ki,

fletu

, p

erku

sji)

– zn

a p

odst

awow

e fo

rmy

muz

yczn

e (A

B,

AB

A) i

rea

guje

ruc

hem

lub

ges

tem

na

ich

częś

ci

– uc

zest

nicz

y w

kon

cert

ach

muz

yczn

ych

w s

zkol

e i p

oza

nią

– za

chow

uje

się

kultu

raln

ie p

odcz

as k

once

rtu

– w

yraż

a op

inie

o w

ysłu

chan

ych

pre

zent

acja

ch m

uzyc

znyc

h


2. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e ek

spre

sji

muz

yczn

ej.

Śp

iew

:

– im

pro

wiz

uje

głos

em p

rost

e ilu

stra

cje

dźw

ięko

we

do

teks

tów

i ob

razó

w

– śp

iew

a w

łasn

e p

iose

nki i

rym

owan

ki (r

ymow

anki

pow

italn

e, w

ylic

zank

i, fr

aszk

i szk

olne

i in

ne)

– p

odcz

as ś

pie

wu

db

a o

pra

wid

łow

ą p

osta

wę,

art

ykul

ację

i od

dec

h

– śp

iew

a p

iose

nki c

hara

kter

ysty

czne

dla

tra

dyc

ji i z

wyc

zajó

w p

olsk

ich

– re

aliz

uje

pro

ste

rytm

y i w

zory

ryt

mic

zne

za p

omoc

ą sy

lab

ryt

mic

znyc

h

– śp

iew

a i r

ozp

ozna

je h

ymn

Pol

ski

3. Im

pro

wiz

acja

ruc

how

a, r

ytm

ika

i tan

iec:

– re

aguj

e ru

chem

na

pul

s ry

tmic

zny

i jeg

o zm

iany

– w

ykon

uje

imp

row

izac

je r

ucho

we

do

pod

anej

muz

yki

– im

pro

wiz

uje

ruch

kuk

iełe

k d

o m

uzyk

i

– re

aliz

uje

pro

ste

rytm

y i w

zory

ryt

mic

zne

za p

omoc

ą sy

lab

ryt

mic

znyc

h, g

estó

w i

ruch

u

– w

ykon

uje

tani

ec d

wor

ski z

ep

oki r

enes

ansu

– ta

ńczy

pod

staw

owe

krok

i i f

igur

y p

olon

eza

i kuj

awia

ka

– zn

a i t

ańcz

y kr

oki o

raz

figur

y ga

wot

a or

az p

rost

ego

lud

oweg

o ta

ńca

rum

uńsk

iego

i ta

ńca

kow

boj

skie

go

4. G

ra n

a in

stru

men

tach

muz

yczn

ych:

– od

twar

za p

rost

e ry

tmy

i sch

emat

y ry

tmic

zne

na in

stru

men

tach

per

kusy

jnyc

h

– gr

a p

rost

e m

elod

ie i

akom

pan

iam

enty

na

dzw

onka

ch i

na f

leci

e

– w

ykon

uje

pro

ste

ilust

racj

e in

stru

men

taln

e d

o p

odan

ych

teks

tów

i ob

razó

w

– im

pro

wiz

uje

na in

stru

men

tach

muz

yczn

ych

wed

ług

usta

lony

ch z

asad

5. O

siąg

nięc

ia w

zak

resi

e zn

ajom

ości

for

m

zap

isu

dźw

ięku

:

– zn

a w

ybra

ne z

naki

not

acji

muz

yczn

ej i

reag

uje

na n

ie (w

yraż

a ru

chem

cza

s tr

wan

ia w

arto

ści r

ytm

iczn

ych,

nut

, pau

z)

– za

pis

uje

dźw

ięki

za

pom

ocą

ukła

du

kloc

ków

ryt

mic

znyc

h i w

ykor

zyst

uje

zap

is w

zab

awie

– ko

rzys

ta z

zap

isu

mel

odii

w c

zasi

e gr

y na

fle

cie

lub

na

dzw

onka

ch

– w

ie,

że m

uzyk

ę m

ożna

zap

isać

za

pom

ocą

znak

ów m

uzyc

znyc

h, z

arej

estr

ować

prz

y p

omoc

y ko

mp

uter

a,

dyk

tafo

nu,

tele

fonu

wyc

how

anie

fiz

yczn

e1.

Osi

ągni

ecia

w z

akre

sie

utrz

yman

ia h

igie

ny

osob

iste

j i z

dro

wia

:

– ut

rzym

uje

w c

zyst

ości

ręc

e i c

ałe

ciał

o

– p

rzeb

iera

się

prz

ed z

ajęc

iam

i ruc

how

ymi i

po

ich

zako

ńcze

niu

– w

ykon

uje

te c

zynn

ości

sam

odzi

elni

e i w

sto

sow

nym

mom

enci

e

– d

osto

sow

uje

stró

j w t

rakc

ie z

ajęć

ruc

how

ych

na ś

wie

żym

pow

ietr

zu d

o ro

dza

ju p

ogod

y i p

ory

roku

(nak

ryci

e

głow

y –

słoń

ce,

lekk

i mró

z itp

.)

– d

osto

sow

uje

stró

j w t

rakc

ie z

ajęć

ruc

how

ych

w p

omie

szcz

eniu

do

pan

ując

ych

tam

war

unkó

w

– w

yjaś

nia

znac

zeni

e ru

chu

w p

roce

sie

utrz

yman

ia z

dro

wia

– zn

a w

arto

ść a

ktyw

nośc

i fiz

yczn

ej i

wła

ściw

ego

odży

wia

nia

dla

pra

wid

łow

ego

funk

cjon

owan

ia o

rgan

izm

u

– p

rzyg

otow

uje

we

wła

ściw

ych

sytu

acja

ch i

w o

dp

owie

dni

sp

osób

sw

oje

ciał

o d

o w

ykon

ywan

ia r

uchu

,

np.

pły

wan

ia,

kilk

ugod

zinn

ej w

ycie

czki

, w

ędró

wki

itp

.

– m

a św

iad

omoś

ć zn

acze

nia

syst

emat

yczn

ości

i w

ytrw

ałoś

ci w

wyk

onyw

aniu

ćw

icze

ń –

uzna

je,

że k

ażd

y cz

łow

iek

ma

inne

moż

liwoś

ci w

zak

resi

e sp

raw

nośc

i fiz

yczn

ej

– ak

cep

tuje

syt

uacj

ę d

ziec

i, kt

óre

z uw

agi n

a ch

orob

ę ni

e m

ogą

być

sp

raw

ne w

każ

dej

for

mie

ruc

hu

– w

yraż

a zr

ozum

ieni

e i e

mp

atię

pop

rzez

zac

how

anie

wyp

row

adzo

ne z

tyc

h w

arto

ści

– w

ie,

że c

horo

by

są z

agro

żeni

em d

la z

dro

wia

i m

ożna

im z

apob

iega

ć (s

zcze

pie

nia

ochr

onne

, w

łaśc

iwe

odży

wia

nie,

akty

wno

ść f

izyc

zną

prz

estr

zega

nie

higi

eny)

– d

ba

o p

raw

idło

wą

pos

taw

ę p

odcz

as s

ied

zeni

a w

ław

ce i

prz

y st

ole


– zn

a w

arto

ść a

ktyw

nośc

i fiz

yczn

ej i

wła

ściw

ego

odży

wia

nia

dla

pra

wid

łow

ego

funk

cjon

owan

ia o

rgan

izm

u

– w

łaśc

iwie

zac

how

uje

się

w c

zasi

e ch

orob

y

– w

ie,

że n

ie m

ożna

sam

odzi

elni

e za

żyw

ać ż

adny

ch le

ków

ani

sto

sow

ać ś

rod

ków

che

mic

znyc

h ni

ezgo

dni

e

z p

rzez

nacz

enie

m

– p

osłu

guje

się

prz

ybor

ami s

por

tow

ymi z

god

nie

z ic

h p

rzez

nacz

enie

m

– um

ie w

ybra

ć b

ezp

iecz

ne m

iejs

ce d

o za

baw

i gi

er r

ucho

wyc

h

– w

ie,

do

kogo

zw

róci

ć si

ę o

pom

oc w

syt

uacj

i zag

roże

nia

zdro

wia

lub

życ

ia

– zn

a nu

mer

y sł

użb

rat

unko

wyc

h i o

góln

opol

ski n

umer

ala

rmow

y 11

2

2. O

siąg

niec

ia w

zak

resi

e sp

raw

nośc

i

mot

oryc

znyc

h:

– p

rzyj

muj

e p

odst

awow

e p

ozyc

je d

o ćw

icze

ń: p

osta

wa

zasa

dni

cza,

roz

krok

, w

ykro

k, z

akro

k, s

tani

e na

jed

nej

nod

ze,

klęk

pod

par

ty,

prz

ysia

d p

odp

arty

, p

odp

ór p

rzod

em,

pod

pór

tył

em,

siad

klę

czny

, sk

rzyż

ny,

skul

ony,

pro

sty

– w

ykon

uje

skło

ny,

skrę

tosk

łony

– p

okon

uje

w b

iegu

prz

eszk

ody

natu

raln

e i s

ztuc

zne

– b

iega

z w

ysok

im u

nosz

enie

m k

olan

– b

iega

w p

ołąc

zeni

u ze

sko

kiem

– b

iega

z p

rzen

osze

niem

prz

ybor

ów,

np.

piłk

i, p

ałec

zki

– b

iega

z r

zute

m d

o ce

lu r

ucho

meg

o i n

ieru

chom

ego

– b

iega

w r

óżny

m t

emp

ie

– re

aliz

uje

mar

szob

ieg

– w

ykon

uje

prz

ewró

t w

prz

ód i

w t

ył n

a m

ater

acu

z p

rzys

iad

u p

odp

arte

go

– w

ykon

uje

sam

odzi

elni

e ro

zgrz

ewkę

pod

czas

tru

chtu

– rz

uca

i pod

aje

jed

ną r

ęką

piłk

ą m

ałą

i duż

ą w

mie

jscu

i w

ruc

hu

– rz

uca

obur

ącz

do

prz

odu,

zna

d g

łow

y, p

iłka

mał

ą i d

użą

– to

czy

i koz

łuje

piłk

ę

– rz

uca

mał

ymi p

rzyb

oram

i na

odle

głoś

ć i d

o ce

lu

– sk

acze

na

jed

nej n

odze

i ob

unóż

ze

zmia

ną t

emp

a, k

ieru

nku,

poz

ycji

ciał

a

– sk

acze

w d

al d

owol

nym

sp

osob

em

– sk

acze

prz

ez s

kaka

nkę

– p

odno

si i

prz

enos

i prz

ybor

y

– w

ykon

uje

prz

esko

k za

wro

tny

prz

ez ła

wec

zkę,

nas

kosk

i z z

esko

ki,

skok

i zaj

ęcze

– w

ykon

uje

skło

ny,

skrę

tosk

łony

– w

ykon

uje

prz

etoc

zeni

e, c

zołg

anie

, p

odci

ągan

ie

– w

ykon

uje

czw

orak

owan

ie z

e zm

ianą

kie

runk

u i t

emp

a ru

chu

– w

ykon

uje

ćwic

zeni

a ró

wno

waż

ne b

ez p

rzyb

oru

i z p

rzyb

orem

, np

. na

ław

eczc

e gi

mna

styc

znej

– w

spin

a si

ę, n

p.

na d

rab

inka

ch

– m

ocuj

e si

ę w

par

ach

w p

ozyc

jach

nis

kich

i w

ysok

ich

– w

ykon

uje

pró

bę

siły

mię

śni b

rzuc

ha

– w

ykon

uje

pró

bę

gib

kośc

i dol

nego

od

cink

a kr

ęgos

łup

a

– w

spół

pra

cuje

z p

artn

erem

i ca

łym

zes

poł

em p

odcz

as z

adań

gim

nast

yczn

ych

– sa

mod

ziel

nie

wyk

onuj

e ćw

icze

nia

pro

wad

zące

do

zap

obie

gani

a w

ad p

osta

wy


3. O

siąg

niec

ia w

zak

resi

e ró

żnyc

h fo

rm

rekr

eacy

jno-

spor

tow

ych

– b

ierz

e ud

ział

w z

esp

ołow

ych

zab

awac

h ru

chow

ych,

min

igra

ch i

grac

h te

reno

wyc

h, z

awod

ach

spor

tow

ych

– re

aguj

e ru

chem

na

zmia

ny r

ytm

u, t

emp

a i g

łośn

ości

(zab

awy

orie

ntac

yjno

-por

ząd

kow

e z

zast

osow

anie

m

sygn

ałów

dźw

ięko

wyc

h)

– re

spek

tuje

i p

odp

orzą

dko

wuj

e si

ę d

ecyz

jom

sęd

zieg

o

– or

gani

zuje

zes

poł

ową

zab

awę

lub

grę

ruc

how

ą z

wyk

orzy

stan

iem

prz

ybor

u lu

b b

ez

– za

chow

uje

pow

ścią

gliw

ość

w o

ceni

e sp

raw

nośc

i fiz

yczn

ej k

oleg

ów i

kole

żane

k –

ucze

stni

ków

zab

awy

– re

spek

tuje

ich

pra

wo

do

ind

ywid

ualn

ego

tem

pa

rozw

oju

– ra

dzi

sob

ie w

syt

uacj

i prz

egra

nej i

akc

eptu

je z

wyc

ięst

wo,

np

. d

ruży

ny p

rzec

iwne

j

– gr

atul

uje

dru

żyni

e zw

ycię

skie

j suk

cesu

– re

spek

tuje

prz

epis

y, r

eguł

y za

baw

zes

poł

owyc

h, g

ier

ruch

owyc

h i s

por

tow

ych

– re

spek

tuje

prz

epis

y ru

chu

dro

gow

ego

w o

dni

esie

niu

do

pie

szyc

h, r

ower

zyst

ów,

rolk

arzy

, b

iega

czy

i inn

ych

osób

,

któr

ych

por

usza

nie

się

w m

iejs

cu p

ublic

znym

moż

e tw

orzy

ć za

groż

enie

bez

pie

czeń

stw

a

– uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h i g

rach

zes

poł

owyc

h z

wyk

orzy

stan

iem

róż

nych

rod

zajó

w p

iłek,

np

. rin

go,

min

i-

-kos

zykó

wka

, m

ini-

siat

ków

ka,

min

i-p

iłka

ręcz

na i

nożn

a

– p

otra

fi w

ykon

ać p

raw

idło

wo

elem

enty

cha

rakt

erys

tycz

ne d

la t

ych

gier

: rz

uty

ringi

em,

piłk

ą d

o ko

legi

, ob

urąc

z

stoj

ąc lu

b w

bie

gu,

elem

enty

koz

łow

ania

sto

jąc

lub

w b

iegu

, rz

ucan

ka s

iatk

arsk

a itd

.

– uk

ład

a ze

społ

owe

zab

awy

ruch

owe

i w n

ich

ucze

stni

czy

– uk

ład

a ni

ekon

wen

cjon

alne

zes

poł

owe

zab

awy

ruch

owe

i w n

ich

ucze

stni

czy,

np

. w

yści

g ol

brz

ymów

–

czw

orak

owan

ie w

duż

ych

but

ach,

wyś

cig

klau

nów

– w

ędró

wka

par

y uc

znió

w p

ołąc

zony

ch s

zarf

ą itp

.

– m

a św

iad

omoś

ć, iż

suk

ces

w t

akie

j zab

awie

od

nosi

się

dzi

ęki s

pra

wno

ści,

zara

dno

ści i

wsp

ółd

ział

aniu

– je

ździ

na

dos

tęp

nym

sp

rzęc

ie s

por

tow

ym,

np.

na h

ulaj

nod

ze,

rolk

ach,

des

koro

lce,

row

erze

, sa

nkac

h, ły

żwac

h


6Opis założonych osiągnięć ucznia

Przewidywane osiągnięcia ucznia

W poprzednim rozdziale zostały szczegółowo opisane osiągnięcia edukacyjne (wiadomości, umiejętności, społecznie akceptowane zachowania) ucznia po ukończeniu klasy pierwszej, następ-nie drugiej i trzeciej.

W niniejszym rozdział przedstawiono te same przewidywane osiągnięcia, ale w formie uogólnio-nej, co ułatwi szybkie, przekrojowe i kompleksowe zapoznanie się z ich treścią. Zapisane są zgodnie z dydaktyką szczegółową – metodyką nauczania poszczególnych przedmiotów. Oprócz syntetyczne-go podania osiągnięć, którym bez trudu można przypisać wymienione w tabelach efekty szczegóło-we (operacyjne), zwrócono uwagę na szczególnie istotne ćwiczenia i uwarunkowania pedagogiczne.

W realizowanych projektach edukacyjnych w sposób naturalny uczeń będzie korzystał z posia-danej wiedzy osobistej, przywoływał niezbędne wiadomości, zastanawiał się nad tym, w jaki spo-sób zapisać (zakodować) informacje w ramach różnych dziedzin wiedzy. Wymienione w podsta-wie programowej edukacje należy traktowane integralnie, niejako przeplatając je w procesie realizowania pracy pedagogicznej, tworząc swoiste powiązania, kon-strukcje i sieci. Spełniony zostanie tym samym wymóg zapisany w podstawie: Edukacja w kla-sach 1–3 realizowana jest w postaci kształcenia zintegrowanego, które w całości przeprowadza nauczyciel nauczania początkowego.

Zadaniem nauczyciela jest dobór właściwych strategii, metod kształcenia, treści, środków, by ukazywać dzieciom scalony obraz świata. Organizowanie nauczania i uczenia się systemem zintegrowanym wymaga jednak od nauczyciela szczegółowej wiedzy merytorycznej i metodycz-nej z poszczególnych edukacji, umiejętności integrowania tychże dziedzin kształcenia oraz świadomości efektów edukacyjnych każdej z integrowanych dziedzin (Klus-Stańska 2014). Wśród różnych poziomów integracji, takich jak korelacja, kolekcja, asocjacja, kumulacja, kon-strukcja/rekonstrukcja, sieć, należy kłaść nacisk na dwie ostatnie, będące przejawem pełnej integracji.

Edukacja polonistyczna

Kluczowe miejsce w nauczaniu wczesnoszkolnym zajmuje edukacja polonistyczna, co wynika z roli języka w rozwoju umysłowym, jego funkcji komunikacyjnej w życiu społecznym oraz funkcji ogólnokulturowej i wychowawczej. Celem edukacji polonistycznej jest proces poznawania języka mówionego i pisanego w kontekście kontaktów dziecka ze światem zewnętrznym, w tym z otocze-niem społeczno-przyrodniczym.

W przedstawionym Programie osiągnięcie tego celu opiera się na integralnie powiązanych ze sobą podstawowych rodzajach ćwiczeń w:

• słuchaniu,• mówieniu i wypowiadaniu się,• czytaniu,• pisaniu,


• zakresie kształcenia językowego, tj. ćwiczeń gramatyczno-ortograficznych z elementami wiedzy o języku, słownikowo-frazeologicznych i syntaktycznych,

• samokształceniu.Wymienione ćwiczenia wyznaczają ramy początkowego kształcenia językowego, nauki czyta-

nia i kształcenia literackiego oraz uczestnictwa ucznia w kulturze, a także kształtowania kompe-tencji społecznych, w odwołaniu do systemu wartości.

Zakres treści kształcenia rozszerza się wraz z kolejnymi etapami nauki, co pozwala na pogłę-bianie wiadomości i doskonalenie nabywanych sprawności językowych.

W wyniku oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych uczeń kończący I etap edukacyjny w zakre-sie edukacji polonistycznej:

• swobodnie posługuje się poprawnym językiem ojczystym, tworząc kilkuzdaniowe wypowiedzi,• uczestniczy w rozmowach, właściwie komunikuje się w różnych sytuacjach społecznych,• dba o kulturę wypowiadania się, poszerza zakres słownictwa i struktur składniowych,• czyta teksty z uwzględnieniem interpunkcji i intonacji, zaznacza wybrane fragmenty, okre-

śla czas i miejsce akcji, wskazuje głównych bohaterów,• przejawia wrażliwość estetyczną, ma potrzebę kontaktu z literaturą i sztuką dla dzieci,• pisze czytelnie i estetycznie, dba o poprawność gramatyczną, ortograficzną i interpunkcyjną,• przepisuje teksty, pisze z pamięci i ze słuchu, w miarę swych możliwości samodzielnie reali-

zuje pisemne zadania domowe,• redaguje samodzielnie i zapisuje kilkuzdaniową wypowiedź, list prywatny, życzenia, zapro-

szenie, notatkę do kroniki, zawiadomienie,• wykonuje eksperymenty językowe, nadaje znaczenie czynnościom i doświadczeniom, two-

rząc charakterystyczne dla siebie formy wypowiedzi,• samodzielnie wyszukuje pożądane informacje,• wykazuje indywidualne zainteresowania czytelnicze.

Praca z lekturą szkolną

Na każdym etapie kształcenia, poczynając od wychowania w przedszkolu, podkreślana jest wartość czytelnictwa, korzyści z rozwijania zainteresowań czytelniczych dzieci i uczniów. W pro-ponowanym kanonie lektur dla klas 1–3 odnajdujemy treści kształcenia umożliwiające obcowanie dziecka z pięknem literatury, żywym słowem nauczyciela, zapoznanie się z różnymi sposobami interpretacji tekstów, wykorzystaniem dramy, teatru i inscenizacji.

Na czytanie można spojrzeć jako na zagadnienie z obszaru pedagogiki kultury i filozofii edu-kacji. Ten aspekt jest widoczny w postawie człowieka innowacyjnego, kierującego się w życiu wartościami ogólnoludzkimi, poszukującego twórczego podejścia do ucznia. Według L. Witkowskiego (2007, s. 29) czytanie może być traktowane jako sposób istnienia człowieka w świecie symboli i informacji. Może też być medium docierania treści kulturowych do odbiorcy (...). Kompetencje czytelnicze są niezbędne zwłaszcza w świecie, w którym jawne teksty są zastępowane przez ukryte, w tym przez ich medialnie upowszechniane substraty; wizualne obrazy przetwarzane elektronicznie (...). Opis i analiza czytania wymagają, jak się wydaje, zdania sobie przede wszystkim sprawy z możliwych postaw poznawczych, o rozmaitym dramatyzmie i skalach trudności, wynikających z odmiennych poglądów na to, z czym w istocie mamy do czynienia, gdy mówimy o tekście i gdy analizujemy czynność czytania jako zajmowanie aktywnej (acz nie w pełni świadomej swoich ogra-niczeń) postawy (…).

Analiza tekstu, z punktu widzenia jego tematu, uczy dostrzegania i wyodrębniania fragmen-tów bardziej istotnych i mniej ważnych, treści wzbogacających poznawczo ucznia oraz zachęcają-


cych do zachowania się w sposób społecznie wartościowy. Każdy tekst literacki cechuje się doborem specyficznie zaprezentowanego materiału językowego. Swoiste cechy języka pełnią ważną funkcję wychowawczą i estetyczną, są inspiracją do zabaw i zachowań kreatywnych (D. Dobrowolska 2015; D. Czelakowska 2016).

Spośród lektur zaproponowanych w zestawie nauczyciele, biorąc pod uwagę umiejętność czytania i zainteresowania uczniów, mogą w każdej z klas polecać utwory do samodzielnego czytania w domu, wybierać książki do czytania w klasie: przez dorosłego (nauczyciela lub gościa, eksperta) lub przez uczniów, do czytania naprzemiennego: dorosły–uczeń, uczeń–uczeń. Książki do czytania można dobie-rać, kierując się tematyką poszczególnych kręgów/projektów edukacyjnych (T. Janicka-Panek 2014).

Edukacja matematyczna

W edukacji matematycznej nie powinno się narzucać dzieciom sposobu myślenia dorosłych. Do wszystkich podstawowych pojęć matematycznych uczniowie mają dojść drogą samodzielnych poszukiwań, odpowiednio organizowanych przez nauczyciela i ukierunkowanych merytorycznie. Uczniowie różnią się wiedzą osobistą matematyki, a także zakresem niezbędnych doświadczeń potrzebnych do przyswojenia określonych pojęć (Gruszczyk-Kolczyńska, Zielińska 1997). Uczenie się matematyki powinno rozpoczynać się od swobodnej zabawy i stopniowo obejmować czynności na przedmiotach materialnych, działania na modelach i schematach, pojęcia ogólne. Kształcenie matematyczne może być realizowane z wykorzystaniem strategii edukacyjnej przez rozwiązywa-nie problemów. Uczniowie wystąpią wówczas w roli badaczy, poszukiwaczy wielu dróg rozwiąza-nia danego problemu, będą weryfikować zgłoszone pomysły.

Opanowanie podstawowych umiejętności matematycznych oraz zapoznanie się z symboliką znaków, osiągnięcie sprawności rachunkowej i umiejętności analitycznych pozwalają dziecku kończącemu klasę trzecią na dalsze doskonalenie i pogłębianie wiadomości w kolejnych etapach procesu kształcenia. Uczeń po edukacji wczesnoszkolnej:

• liczy, porównuje, zapisuje cyframi i odczytuje liczby od zera do tysiąca oraz wybrane liczby do miliona (np. 1500, 10 000, 800 000),

• rozumie istotę działań matematycznych – dodawania, odejmowania, mnożenia i dzielenia oraz związki między nimi; korzysta intuicyjnie z własności działań,

• dodaje i odejmuje w zakresie 100, stosuje własne strategie obliczeniowe,• podaje iloczyny w zakresie tabliczki mnożenia i sprawdza dzielenie za pomocą mnożenia,• analizuje podaną treść prostych zadań tekstowych, rozwiązuje zadania tekstowe proste i zło-

żone (wybrane),• tworzy własne strategie rozwiązywania zadań,• samodzielnie konstruuje treść zadań do podanych sytuacji lub ilustracji,• rozwiązuje zadania, stosując odpowiednie obliczenia,• posługuje się podstawowymi wiadomościami praktycznymi (odczytuje wskazania zegarów,

termometrów, kalendarzy, liczy pieniądze, waży i mierzy przedmioty) i stosuje te wiadomo-ści w rozwiązywaniu prostych zadań tekstowych,

• odczytuje i zapisuje liczby w systemie rzymskim od I do XII, podaje i zapisuje daty oraz porządkuje je chronologicznie, wymienia kolejne dni tygodnia i miesiące roku,

• rozpoznaje i nazywa podstawowe figury geometryczne, wymienia ich cechy, oblicza obwody, mierzy i rysuje odcinki, tworzy układy rytmiczne, wskazuje zjawisko symetrii w figurach geometrycznych i w otoczeniu,

• rozwiązuje łatwe zadania tekstowe z zastosowaniem równania z niewiadomą w postaci okienka,


• układa i rozwiązuje łamigłówki matematyczne,• wykorzystuje warcaby, szachy i inne gry planszowe lub logiczne, do rozwijania myślenia

strategicznego, logicznego, rozumienia zasad itd.; przekształca gry, tworząc własne strate-gie i zasady organizacyjne.

Edukacja społeczna

Wprowadzanie dziecka w środowisko społeczne rozpoczyna się w sposób praktyczny w rodzinie oraz w przedszkolu. Szkoła, zespół uczniowski jest następną społecznością, którą dziecko poznaje i w której system funkcjonowania się włącza. Współcześnie obowiązujące paradygmaty w zakresie pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej zakładają, między innymi, że w klasie szkolnej niemalże na równi ważne są treści nauczania-uczenia się i jakość mikrosystemu edukacyjnego, jaki tworzy nauczyciel.

Na przykładzie grupy rówieśniczej, szkoły i najbliższego środowiska dziecko może zrozumieć potrzebę organizowania życia społecznego, podziału obowiązków, zarządzania, znaczenie zasad i norm życia społecznego, potrzebę współgospodarowania, przyjmowania i realizowania zadań, uzgadniania poglądów i porozumiewania się z rówieśnikami i dorosłymi, także w sytuacjach trud-nych. Wiedza społeczna jest dziecku niezbędna do orientowania się w środowisku społecznym, stanowi podstawę kształtowania pozytywnych postaw, szacunku i życzliwości wobec pracy oraz dziedzictwa kulturowego narodu.

Rozwijaniu umiejętności społecznych dzieci oraz poszanowaniu idei aktywności własnej jed-nostki będą sprzyjać:

– spotkania spontaniczne, niezaplanowane, niespodziewane „losowe wydarzenia”,– spotkania jako zdarzenia specjalnie przygotowane, zainicjowane, kreowane,– spotkania będące konfiguracją obu wymienionych typów.Wychowanie do wartości przez odpowiedzialnych i mądrych rodziców, wychowawców i nauczy-

cieli jest z pewnością kwestią zasadniczą, zwłaszcza gdy zaszczepia się dziecku określony system norm moralnych. W procesie wychowania niezwykle istotna jest jakość spotkań i relacji typu nauczyciel–uczeń, uczeń–nauczyciel, uczeń–inny dorosły, uczeń–uczeń. Nauczyciel jest wzorem dla dziecka, zachęca je do myślenia i działania, otwiera je na ważne problemy i jest dla niego dro-gowskazem w zakresie wartości, a zarazem potrafi przekazać mu część swojej energii duchowej. Uczniowie nie tylko poznają wartości, ale też obserwują, jakie one mają znaczenie w życiu innych ludzi, zarówno rówieśników, jak i dorosłych.

Praca pedagogiczna w klasach 1–3 powinna być tak organizowana, by przeciwdziałać desocja-lizacji i wzbogacać umiejętności zgodnego współżycia i współdziałania w grupie, tworząc kulturę klasy jako grupy społecznej. Zadaniem nauczyciela jest dążenie do tego, by uczeń rozumiał środo-wisko społeczne, identyfikował się z grupą, do której należy. Organizując zajęcia, należy zwracać uwagę na kształtowanie kompetencji społecznych, znajomość norm i zasad oraz potrzebę ich przestrzegania. Edukacja wczesnoszkolna to także czas na wychowanie do takich wartości, jak: godność, honor, sprawiedliwość, obowiązkowość, odpowiedzialność, przyjaźń, życzliwość, umiar, powściągliwość, pomoc, zadośćuczynienie, przepraszanie, uznanie, uczciwość, wdzięczność oraz inne, respektowane przez środowisko szkolne. W pracy pedagogicznej z uczniem należy uwzględ-niać zagadnienia społeczne, historyczne i patriotyczne. Warto uczniom wyjaśniać znaczenie wybranych zwyczajów i tradycji polskich.

Uczeń kończący edukację wczesnoszkolną:• świadomie uczestniczy w pracach grupy,• identyfikuje się z grupą społeczną, do której należy,• rozumie, że wszyscy ludzie, także uczniowie, mają prawa i obowiązki,


• ocenia postępowanie swoje i innych osób, kierując się wartościami,• uczestniczy w wyborach samorządu klasowego,• szanuje zwyczaje i tradycje różnych grup społecznych i narodów,• pełni w grupie określone funkcje,• ma orientację w czasie historycznym; zna fakty z historii państwa polskiego i o nich opowiada,• rozpoznaje symbole narodowe,• bierze udział w świętach narodowych i innych ważnych dniach pamięci o charakterze lokal-

nym i ogólnopolskim,• rozpoznaje i nazywa patrona szkoły i miejscowości, w której mieszka,• opowiada historię własnej rodziny, przedstawia wybrane postaci i prezentuje ciekawostki

o wielkich Polakach.

Edukacja przyrodnicza

Głównym celem edukacji przyrodniczej jest zapoznanie dziecka z różnorodnością zjawisk świata przyrody, rozwijanie zdolności poznawczych i umiejętności działania, kształtowanie orientacji w terenie oraz akceptowanych społecznie zachowań w obcowaniu z przyrodą, a także zaspokajanie ciekawości poznawczej. W pracy pedagogicznej z uczniem należy uwzględnić treści przyrodnicze, biologiczne, geograficzne, techniczne, a także inne, jeśli są powiązane ze sobą naturalnymi zależno-ściami (nauczanie–uczenie się w sposób zintegrowany). Zadaniem nauczyciela jest uświadamianie dzieciom, że otaczająca rzeczywistość jest interesująca, złożona, różnorodna, czasami niebezpiecz-na, a jednocześnie stanowi systemową jedność. Osiągnięciu tych zamierzeń będzie sprzyjać wyko-rzystywanie takich metod, jak: obserwacja, zajęcia praktyczne, ćwiczenia terenowe, spotkania z ludźmi, gry i zabawy dydaktyczne.

Wychowując dziecko do rozumienia przyrody, należy uwzględnić treści przyrodnicze głównie w aspekcie ekologicznym i fenologicznym. W ciągu trzech lat nauki uczeń ma możliwość poznania niektórych środowisk naturalnych i środowisk stworzonych przez człowieka. Wskazane byłoby podejmowanie przez uczniów: obserwacji roślin i zwierząt w różnych środowiskach, obserwacji długoterminowych, np. zmian w pogodzie, opieki nad roślinami i zwierzętami w klasie (kącik przyrodniczy), w ogrodzie szkolnym, opieki nad trawnikami, roślinami posadzonymi wokół domu i szkoły, opieki nad zwierzętami w zimie.

Zaznajamianie uczniów ze zjawiskami przyrodniczymi tylko za pomocą opowiadań, baśni, wierszy i innych tekstów należy uznać za niewystarczające. Natomiast gromadzone przez dzieci bezpośrednie i pośrednie doświadczenia mogą inspirować do konstruowania ustnych i pisemnych wypowiedzi, rozwijania umiejętności matematycznych i technicznych, inicjatywności i przedsię-biorczości, planowania zadań i wytrwałej ich realizacji.

Edukacja przyrodnicza w klasach 1–3 służy wzbogacaniu obrazu świata kształtującego się w umyśle dziecka. Posiadanie w miarę szerokiego zasobu wiedzy przyrodniczej otwiera przed nim nowe perspektywy i zdecydowanie ułatwia funkcjonowanie w świecie. Warunkiem jest jednak zdobycie również umiejętności praktycznego wykorzystania tej wiedzy w życiu codziennym, a to właśnie osiąga uczeń kończący edukację wczesnoszkolną:

• prowadzi obserwacje i proste doświadczenia przyrodnicze, analizuje je i formułuje wnioski,• nazywa typowe krajobrazy i odpowiadające im ekosystemy, podaje przykłady gatunków

roślin i zwierząt charakterystycznych dla tych środowisk,• zna wpływ światła słonecznego, powietrza i wody, na cykliczność życia na Ziemi oraz funk-

cjonowanie ludzi, zwierząt i roślin,


• rozpoznaje i nazywa części ciała i organy wewnętrzne zwierząt i ludzi, określa ich rolę we właściwym funkcjonowaniu organizmów, stosuje zasady racjonalnego żywienia i systema-tycznego kontrolowania stanu zdrowia,

• wie, jak dbać o zdrowie i bezpieczeństwo swoje i innych, rozpoznaje i nazywa zagrożenia ze strony roślin i zwierząt, jak również zagrożenia ze strony przyrody wynikające z działalności człowieka, propaguje ekologiczny styl życia i podejmuje działania na rzecz ochrony przyrody,

• prowadzi obserwacje zjawisk atmosferycznych, dostosowuje swoje formy aktywności do warunków pogodowych, wyjaśnia zależność zjawisk przyrody od pór roku,

• rozumie przestrzeń geograficzną w odniesieniu do miejscowości i kraju, w którym mieszka,• posługuje się mapą fizyczną Polski w zakresie treści programowych.

Edukacja plastyczna

Pobudzanie i usprawnianie procesów percepcji wizualnej oraz wspieranie rozwoju osobowości może odbywać się także poprzez aktywność plastyczną dziecka. Przeżycie i zaangażowanie emo-cjonalne jest, z jednej strony, potrzebą wynikającą z rozwoju dziecka, z drugiej zaś – aktywność plastyczna, w postaci rysunku, wydzieranki, wyklejanki lub innej ilustracji, wykonanej różnymi technikami plastycznymi, działa inspirująco na wyobraźnię i ekspresję. Obcowanie uczniów z wybranymi dziedzinami sztuki będzie źródłem różnorodnych doświadczeń, a ponadto umożliwi wyrażanie własnych myśli i uczuć. Znaczenie tych spotkań jest szczególnie istotne ze względu na utrwalony w dziełach plastycznych dorobek myśli ludzkiej.

W przestrzeni wychowawczej ważne miejsce zajmują spotkania z dziełami/wytworami reali-zowane podczas pobytu uczniów w muzeum, galerii lub pracowni malarskiej. Zajmowały one szczególne miejsce w rozważaniach pedagogicznych B. Nawroczyńskiego: (…) Wielkie dzieła nie starzeją się nigdy, ponieważ podejmują/poruszają problemy, które mają wymiar ponadczasowy. (…) Ważną rolę uczestnika w spotkaniu z dziełami/wytworami pełni wykonawca (mistrz) prze-wodnik, który w razie uzasadnionej potrzeby pomoże wychowankom/uczniom wydobyć to, co naj-cenniejsze, bez uproszczeń (zniekształceń) zafałszowania ich istoty (Ostrowska 2007).

To cenne przesłanie wskazówka dla nauczycieli organizujących uczniom warunków do pozna-nia dorobku kultury.

Uczeń klas 1–3 przyswaja podstawowe wiadomości w zakresie percepcji i recepcji sztuki oraz zdo-bywa umiejętność ekspresji poprzez różne techniki i środki plastyczne. Po ukończeniu tego etapu edukacyjnego umie więc:

• określić swoją przynależność kulturową poprzez kontakt z wybranymi dziedzinami sztuki, zabytkami i tradycjami środowiska, w którym żyje,

• obserwować i doświadczać,• nazywać dziedziny sztuki,• uprawiać działalność plastyczną, być ekspresyjnym i twórczym,• rozróżnić dziedziny działalności twórczej człowieka i rozpoznać wybrane dzieła architektury

i sztuk plastycznych należące do polskiego i europejskiego dziedzictwa kultury,• wskazać wytwory rzemiosła artystycznego i sztuki ludowej oraz określić ich znaczenie

w kształtowaniu dziedzictwa kulturowego,• korzystać z przekazów medialnych oraz zastosować ich narzędzia i wytwory w kształtowa-

niu własnego wizerunku oraz upowszechnianiu kultury w środowisku,• prowadzić własną działalność twórczą, stosując różnorodne środki wyrazu w kompozycjach

płaskich i przestrzennych.


Edukacja techniczna

Wychowanie do techniki odbywa się między innymi poprzez działalność konstrukcyjną dzie-ci, poznawanie i obsługiwanie wybranych urządzeń, wzbudzenie szacunku dla wytworów pracy ludzkiej. Podczas zajęć dzieci uczą się określać cel podejmowanych zadań, poszukiwać wielości dróg ich realizacji, rozbudzając w sobie motywację do działania. Pomaga im w tym nauczyciel, przeprowadzając z dziećmi wspólną analizę zadania, ustalając plan działania, przygotowując środki i warunki niezbędne do konstruktywnej pracy, realizacji zadań zgodnie z ustalonym planem ewentualnie dokonując korekty planu, sprawdzając wyniki, porównując, wysnuwając wnioski.

Prawidłowo zorganizowane zajęcia techniczne wdrażają dziecko do działania w atmosferze ładu, porządku, przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, oszczędnego gospodarowania mate-riałem, bezpiecznego korzystania z wybranych materiałów, narzędzi i urządzeń. Wskazane byłoby regulowanie przez nauczyciela wymagań zgodnie z możliwościami psychofizycznymi uczniów i stopniem zainteresowania techniką. W procesie oceny osiągnięć i postępów edukacyjnych należy przede wszystkim brać pod uwagę wysiłek i wytrwałość ucznia w dążeniu do celu. Nie tyle uzyska-ny efekt, co droga prowadząca do jego uzyskania jest godna uwagi i troski nauczyciela (dobra orga-nizacja pracy, planowanie i realizowanie projektów/prac). Warto podkreślić znaczenie kształtowa-nych i doskonalonych umiejętności, takich jak:

• czytanie ze zrozumieniem (znajomość informacji technicznej, odczytywanie prostych instrukcji, schematów),

• odmierzanie,• rozpoznawanie wybranych materiałów,• obsługa wybranych urządzeń,• stosowanie wybranych narzędzi,• wykonywanie prac użytkowych, • współdziałanie podczas pracy,• poznawanie zjawisk fizycznych towarzyszących pracy.Konieczne jest odwoływanie się do wiedzy osobistej uczniów, poszukiwanie sposobów postępo-

wania w sytuacjach problemowych, wdrażanie do szukania rozwiązań, budzenie twórczego niepo-koju, rozwijanie zainteresowań techniką, osiągnięciami współczesnej cywilizacji, wyrabianie przedsiębiorczości, inicjatywności oraz zaradności życiowej, a także sumienności, staranności i dokładności w realizacji zadań.

Realizacja zadań (indywidualnie dobranych lub projektów) wymaga różnych form organizacyj-nych: szkolnych i pozaszkolnych, a w nich pracy indywidualnej, grupowej, zespołowej; zarówno zróżnicowanej, jak i jednolitej, które to formy wdrażają uczniów do współdziałania i konstruktyw-nego komunikowania się, dokonywania samooceny.1

Dobór zadań praktycznych należy zarówno do nauczyciela, jak i do uczniów. Powinien być inspirowany zainteresowaniami dzieci, naturalnymi potrzebami szkoły i środowiska (zaprosze-nia, karmniki, znaki drogowe – bezpieczna droga do i ze szkoły, życzenia okolicznościowe, kalen-darz obserwacji przyrody i pogody itd.).

Uczeń kończący klasę trzecią dysponuje podstawową wiedzą o środowisku technicznym, potra-fi realizować „drogę” powstawania przedmiotu od pomysłu do wytworu:

• działa i współdziała, realizując projekty,• odczytuje podstawowe informacje techniczne,

1 T. Janicka-Panek, 2015,Transformacja celów wychowania w (z/dez)integrowanej edukacji wczesnoszkolnej, Radom


• wykonuje przedmioty użytkowe, w tym dekoracyjne, i modele techniczne,• zna sposoby wytwarzania przedmiotów codziennego użytku, wie, jak bezpiecznie i ekono-

micznie korzystać z nich w gospodarstwie domowym,• rozumie potrzebę organizowania indywidualnych i zespołowych działań technicznych,

potrafi zadbać o właściwą organizację materiałów, narzędzi i stanowiska pracy,• potrafi opracować i przedstawić własne pomysły rozwiązań technicznych, zaplanować czyn-

ności, zgromadzić materiały i narzędzia niezbędne do ich wykonania,• zna zasady bezpieczeństwa poruszania się w ruchu ulicznym jako pieszy lub rowerzysta,

przestrzega reguł bezpieczeństwa komunikacyjnego, wie, jak należy zachować się w razie wypadku.

Edukacja informatyczna

Komputer pełni rolę atrakcyjnego – z punktu widzenia dziecka – medium, wspomagającego ucznia i nauczyciela w procesie kształcenia. Technologie informatyczne są coraz częściej obecne we wszystkich dziedzinach życia; oznaczają liczne ułatwienia w funkcjonowaniu społecznym i zawodowym, także w procesie kształcenia. Analizując możliwości wykorzystania komputerów, J. Buczyńska i B. Siemieniecki (2001) wykazują między innymi, że dostęp do wiedzy prezento-wanej także w sposób multimedialny sprzyja rozwojowi intelektualnemu. Ze względu na możli-wość wielokrotnego, indywidualnego powtarzania określonych czynności przy użyciu komputera i oprogramowania można organizować zajęcia utrwalające, korekcyjne i terapeutyczne.

Udział w zajęciach z komputerem ma charakter praktyczny i użyteczny, uczniowie opanują umiejętność podstawowej obsługi tego urządzenia, a wykorzystanie wybranych programów i gier edukacyjnych sprzyja doskonaleniu takich kompetencji, jak: czytanie, pisanie, liczenie, tworzenie tekstów i rysunków, konstruowanie, odtwarzanie i tworzenie podczas realizacji interesujących uczniów zadań, projektów. Należy zwrócić uwagę dzieci na aspekt etyczny korzystania z kompu-tera, internetu i multimediów, podkreślić potrzebę przestrzegania reguł dotyczących limitów czasu pracy z komputerem i dostępu do różnych treści.

Wprowadzone do edukacji wczesnoszkolnej elementy informatyki są istotne ze względu na ogólne cele edukacyjne na pierwszym etapie kształcenia dzieci w XXI wieku. Obecne we wszyst-kich dziedzinach codziennego życia technologie informacyjne stawiają nowe wyzwania. Im wcze-śniej dziecko rozpocznie planowe i ukierunkowane posługiwanie się komputerem jako źródłem informacji, tym łatwiej będzie mu funkcjonować w otaczającym świecie. Po klasie trzeciej uczeń:

• posługuje się wybranymi programami i grami edukacyjnymi, pisze za pomocą klawiatury litery i cyfry, wykonuje rysunki za pomocą wybranego edytora grafiki,

• umie wyszukać i zastosować w praktyce informacje, które znajdują się na wskazanych przez nauczyciela stronach internetowych, dostrzega elementy aktywne, nawiguje po stronach w określonym zakresie,

• zna wynikające z niewłaściwego korzystania z komputera zagrożenia dla zdrowia i bezpie-czeństwa, stosuje się do ograniczeń dotyczących korzystania z komputera, internetu i mul-timediów.


Edukacja muzyczna

Działalność (aktywność) muzyczna dzieci w klasach 1–3 winna służyć kształceniu elementarnej wrażliwości zmysłowej (słuchowo-ruchowej), wytwarzaniu pozytywnych emocji i motywacji, wyzwala-niu ekspresji i przygotowaniu do percepcji muzyki. Udostępnianie zróżnicowanych form kontaktu z muzyką zapewni każdemu dziecku odnoszenie sukcesów w takiej formie aktywności, jaka jest mu najbliższa. Oto przykładowe formy kontaktów uczniów z muzyką: słuchanie muzyki, ruch przy muzy-ce, śpiew i ćwiczenia mowy, tworzenie muzyki w elementarnych formach i gra na wybranych instru-mentach. Dzięki tym zróżnicowanym przejawom aktywności muzycznej będą docierać do dzieci roz-maite bodźce, co będzie odpowiedzią na naturalne zapotrzebowanie niektórych 7–10-latków.

Dobrej organizacji zajęć muzycznych służyć będzie między innymi tworzenie właściwej orga-nizacji przestrzeni edukacyjnej, stymulującej swobodną i bezpieczną ekspresję ruchową oraz muzyczną. Wymagania z zakresu edukacji muzycznej podlegają znacznemu zindywidualizowaniu ze względu na naturalne predyspozycje, zainteresowania i możliwości uczniów.

Odzwierciedleniem spełnienia tego warunku jest diagnoza zainteresowań dzieci, dobór reper-tuaru adekwatny do możliwości odtwórczych i twórczych uczniów, dobór instrumentów muzycz-nych. Stawianie przed dzieckiem zadań twórczych wymaga znacznej uwagi nauczyciela. Ta forma aktywności uczy przełamywać opory, pobudza wyobraźnię, stymuluje, zachęca do dokonywania wyborów, pozwala odpocząć i zregenerować siły.

Zarówno percepcja utworów muzycznych, jak i proces tworzenia muzyki mają istotne znacze-nie wychowawcze (społeczne), poznawcze, kształcące oraz emocjonalne.

Uczeń kończący I etap edukacyjny posiada umiejętności z zakresu różnych form aktywnego odbioru muzyki, potrafi samodzielnie ją tworzyć:

• aktywnie słucha muzyki i określa jej cechy, rozpoznaje podstawowe formy muzyczne,• śpiewa piosenki ze słuchu, tworzy proste ilustracje dźwiękowe do tekstów i obrazów oraz

improwizacje ruchowe do muzyki,• realizuje ruchem proste rytmy i układy rytmiczne, reaguje na zmiany tempa, metrum

i dynamiki,• rozróżnia podstawowe elementy muzyki i znaki notacji muzycznej,• gra na wybranych instrumentach muzycznych proste melodie i akompaniamenty,• tańczy podstawowe kroki krakowiaka, polki lub innych tańców ludowych.

Wychowanie fizyczne

Kształtowanie aktywności ruchowej niezbędnej w różnych przejawach działalności człowieka (rekreacyjnej, zdrowotnej, artystycznej, sportowej) to ważne zadania wychowania fizycznego w klasach 1–3, wdrażające między innymi do samooceny i samokontroli. Najważniejsze z punktu widzenia dziecka zadania, które powinny być wzięte pod uwagę przez nauczycieli w procesie orga-nizowania aktywności fizycznej, to:

• indywidualizacja uwzględniająca potrzeby rozwojowe uczniów, ich zainteresowania i pre-dyspozycje, a wśród nich: stan zdrowia, stan psychiczny w danym dniu, poziom sprawności ruchowej, warunki szkoły (środowiska),

• dostarczanie radosnych przeżyć,• dawanie poczucia samodzielności w zakresie wyboru zabaw, gier, rodzajów ćwiczeń, akom-

paniamentu, przyborów, miejsca i czasu,• wykorzystanie aktywności ruchowej, indywidualnej i zespołowej do tworzenia reguł bez-

piecznego i społecznego funkcjonowania.


Nauczycielom realizującym treści z obszaru wychowania fizycznego pozostawia się swobo-dę w doborze rozwiązań metodyczno-organizacyjnych stosowanych się do podczas trzech godzin zajęć w tygodniu, przy jednoczesnym stosowaniu się do ogólnych wskazań zdrowot-nych i psychopedagogicznych. W doborze treści, metod i form organizacyjnych należy przyjąć następujące wskazania:

• stosować formę zabawową i zadaniową,• wykorzystywać wybrane przybory, przyrządy i akompaniament muzyczny,• znaczną część zajęć prowadzić w terenie otwartym,• uwzględniać predyspozycje, upodobania i umiejętności ruchowe uczniów,• kształtować odpowiednie umiejętności ruchowe z zakresu różnych dyscyplin (gimnastyki,

gier ruchowych, lekkoatletyki, saneczkarstwa, wrotkarstwa, pływania i innych, w zależności od potrzeb i możliwości).

Dużym zainteresowaniem wśród młodszych uczniów cieszą się gry i zabawy ruchowe, które dają możliwości uzewnętrzniania emocji, są źródłem dobrego samopoczucia, odprężenia i doświad-czeń funkcjonowania w grupie rówieśniczej oraz sprawdzianem własnej wartości. Indywidualne formy aktywności prozdrowotnej i utylitarno-rekreacyjnej, obok kształtowania różnych umiejęt-ności – biegu, skoków, rzutów, wspinania się, jazdy na sankach, wrotkach, łyżwach, nartach oraz pływania – prowadzą do samooceny rozwoju fizycznego i sprawności ruchowej, umożliwiają nauczycielom zdobycie spostrzeżeń o charakterze diagnostycznym i prognostycznym. Wyniki uzyskane podczas zajęć należy zawsze odnosić do indywidualnego postępu ucznia, dostrzegać wytrwałość i wysiłek, budować pozytywne nastawienie do indywidualnej i zespołowej aktywności rekreacyjno-sportowej.

Uczeń po klasie trzeciej ma opanowane podstawowe wiadomości o wpływie aktywności ruchowej na sprawność fizyczną i ogólną kondycję organizmu, rozumie potrzebę ochrony zdrowia i stosowania działań profilaktycznych. W zakresie sprawności ruchowej i treningu zdrowotnego:

• umie dbać o higienę osobistą i czystość odzieży, rozumie znaczenie racjonalnego odżywiania się, aktywnego sposobu wypoczywania i systematycznej profilaktyki zdrowotnej dla właści-wego funkcjonowania organizmu,

• potrafi przyjmować pozycje wyjściowe i ustawienie właściwe dla poszczególnych rodzajów ćwiczeń i prostych układów gimnastycznych, dba o prawidłowe ich wykonanie,

• umie realizować marszobiegi na określonych dystansach lub w podanych ramach czasowych, jeździ na rowerze i wrotkach lub rolkach, bierze udział w zabawach i grach terenowych,

• potrafi posługiwać się piłką i innymi przyborami, przestrzegając zasad bezpieczeństwa i respektując reguły gry oraz decyzje sędziego,

• zna zasady rywalizacji sportowej i stosuje się do nich w rozgrywkach indywidualnych i zespołowych, dba o bezpieczeństwo miejsca i przebiegu zabaw ruchowych,

• interesuje się różnymi formami rekreacyjno-sportowymi.

Każde dziecko jest uzdolnione i w sferze motywacyjnej nastawione na wszechstronne pozna-wanie świata. Szkoła i nauczyciel mają odkryć te uzdolnienia i je rozwijać. W trosce o to, aby dzieci odczuwały satysfakcję z własnej działalności poznawczej i twórczej, trzeba dać im narzędzia i stworzyć warunki do prezentowania własnych osiągnięć.


Etyka

Organizowane przez nauczycieli zajęcia, jeśli chodzi o relacje międzyludzkie, powinny charak-teryzować się wzajemnym poszanowaniem godności.

Należy organizować w szkole takie sytuacje edukacyjne, podczas których uczniowie mogą roz-wijać osobowość pod względem aksjologicznym; rozpoznawać swoje możliwości, dzięki współdzia-łaniu z rówieśnikami i dorosłymi. Poprzez różnorodne doświadczenia dziecko nie tylko poznaje świat, ale także samego siebie, swoje mocne i słabsze strony. Kontakty społeczne umożliwiają kształtowanie właściwego stosunku do innych i wdrażają do przestrzegania obowiązujących norm oraz poszanowania wartości.

Warto podkreślić, że po pierwszym etapie edukacyjnym uczeń potrafi być już członkiem okre-ślonych społeczności, przestrzegając obowiązujących norm, zachowując i umiejętnie egzekwując prawa jednostki, utrzymując poprawne relacje z innymi, będąc otwartym na nowe sytuacje. To znaczy, że uczeń:

• zna i rozumie wybrane wartości etyczne (dobro, sprawiedliwość) i stara się postępować zgod-nie z nimi,

• określa, co jest dobre, a co jest złe w otaczającym go świecie; potrafi uzasadnić swoje zdanie,• identyfikuje się z różnymi wspólnotami, np. ze swoją rodziną i z jej tradycjami; zna i szanu-

je tradycje,• rozumie wartość pracy w życiu człowieka; zna instytucje służące pomocą człowiekowi,• potrafi szanować prawa ludzi do pracy, wypoczynku i odrębności kulturowej, jest tolerancyj-

ny, nie krzywdzi słabszych, potrafi nieść pomoc potrzebującym,• przestrzega zasad obowiązujących we wspólnocie, której jest członkiem.


7W edukacji wczesnoszkolnej respektującej przesłanki pedagogiki konstruktywistycznej pod-

miotem wszelkich działań wychowawczych jest dziecko. W świetle doniesień psychologii rozwojo-wej zakłada się, że podstawą zmian w zachowaniu i umiejętnościach dziecka jest jego własna, naturalna zdolność do wzrostu i rozwoju oraz zdolność do uczenia się przez działanie i gromadze-nie doświadczeń, z wykorzystaniem preferowanych strategii edukacyjnych:

– percepcyjno-odtwórczej (uczeń uczy się według przedstawionego wzoru/algoryt-mu – naśladuje),

– percepcyjno-wyjaśniającej (uczeń uczy się częściowo według wzoru, szuka wyja-śnień i podpowiedzi, stosuje podejście heurystyczne/poszukujące),

– percepcyjno-innowacyjnej (uczeń przekształca informacje i tworzy informacje, stosuje i rozwija własne strategie myślenia, heurystyki).

Zatem wyznacznikiem skuteczności oddziaływania pedagogicznego jest organizowanie przez nauczyciela celowo zaprojektowanych sytuacji, a w nich zadań dydaktycznych, umożliwiających dziec-ku uczenie się w indywidualnym i grupowym działaniu, w interakcji z rówieśnikami i dorosłymi.

Można tu zaproponować nauczycielom wykorzystanie strategii projektu edukacyjnego, naucza-nia problemowego, nauczania przez stawianie uczniom zadań do wykonania.

Metody nauczania–uczenia się

Wybrana przez nauczyciela strategia pracy pedagogicznej, determinowana poziomem możli-wości klasy jako grupy społecznej oraz poszczególnych uczniów, powinna cechować się doborem optymalnych metod kształcenia (nauczania i uczenia się).

Metoda nauczania to na ogół celowo i systematycznie stosowany sposób pracy z uczniami, umożliwiający im opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością posługiwania się nią w praktyce, a także rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych (Okoń 1984, s. 174).

Nawiązując do pojęcia kształcenia, metodę kształcenia można określić jako dynamiczny proces formowania bądź formowania się człowieka, polegający na ciągłym wyborze treści kształcenia oraz sposobów działania nauczyciela i ucznia, tudzież na takim doborze warunków uczenia się, aby wychowanek przeżywał kształcenie jako jego własny proces, sprawiający jemu samemu satys-fakcję, a zarazem, aby jak najchętniej przystępował do jego realizacji i kontynuacji.

Literatura dydaktyczna oferuje nauczycielom, w tym nauczycielom edukacji wczesnoszkolnej, różnorodne klasyfikacje metod nauczania–uczenia się. Z punktu widzenia treści niniejszego progra-mu oraz założeń pedagogicznych najbardziej uprawnione będzie odwołanie się do koncepcji kształcenia wielostronnego W. Okonia. Zaproponował on holistyczne podejście nie tylko do wszystkich elementów systemu dydaktycznego, ale również do kwestii metod, zachęcając do ich komplementarnego stosowania.

Nawiązując do koncepcji wielostronnego kształcenia Okonia (1987), drogom uczenia się: aso-cjacyjnej, problemowej, emocjonalnej i operacyjnej można przyporządkować różne kategorie metod nauczania–uczenia się: informacyjne (podające), problemowe (poszukujące), walo-ryzacyjne (eksponujące), operatywne (oparte na działaniu). Podstawą tej typologii jest efekt, do którego ma doprowadzić stosowanie metod zestawionych w poszczególnych kategoriach.

Opis sposobów osiągania celów kształcenia i wychowania


Metody informacyjne (pogadanka/rozmowa kierowana, opis, opowiadanie, praca z tekstem, wyjaśnienie, dyskusja) służą przekazywaniu uczniom informacji, przy czym należy podkreślić, że osobą wyszukującą informacje może być sam uczeń, korzystający z internetu pod kierunkiem dorosłych.

Metody problemowe umożliwiają uczniom samodzielne zdobywanie wiedzy poprzez czyn-ność badania, projektowania doświadczeń i eksperymentowania. Należą do nich: klasyczna meto-da problemowa, metoda sytuacyjna, metoda przypadków, dyskusja i jej różnorodne odmiany, zabawy i gry dydaktyczne, giełda pomysłów, mikronauczanie.

Metody waloryzacyjne (impresyjna i ekspresyjna) pozwalają na aktywizowanie emocjonal-ne uczniów (wrażenia, odczucia, przeżycia). Warto podkreślić znaczenie dramy i inscenizacji oraz teatru szkolnego lub innych form działalności artystycznej klasy/szkoły. Umożliwiają one zdoby-wanie informacji o eksponowanym dziele i jego twórcy, pełne skupienie w toku ekspozycji dzieła, aktywność w wybranej formie, prezentującej ideę dzieła.

Metody operatywne to organizacja działalności praktycznej uczniów poprzez ćwiczenia oraz działania. Przydadzą się w sytuacjach, kiedy przed uczniami zostaną postawione konkretne zadania do wykonania (na przykład karmnik, waga, zakładka do książki, plakat promujący zdrowy styl życia lub książkę, zestawienie statystyczne podsumowujące czytelnictwo za semestr nauki itp.).

W warsztacie pracy współczesnego nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej powinny się także znaleźć inne sposoby aktywizowania uczniów, takie jak burza mózgów, schematy gra-ficzne (na przykład oś czasu), mapy mentalne, kartki do próbnego pisania (kartki na bazgroły), technika śnieżnej kuli i wiele innych.

Umiejętność doboru strategii kształcenia oraz adekwatnych do nich metod i środków dydak-tycznych jest elementem profesjonalnego przygotowania nauczyciela, osoby inspirującej wszech-stronną i wielokierunkową aktywność uczniów.

Dorosły stymuluje dziecko w następujący sposób:• proponuje interesujące poznawczo sytuacje i zadania dydaktyczne,• pyta: dlaczego…, jaka może być tego przyczyna…, jak można to wyjaśnić…, jakie mogą być

skutki….,• wyjaśnia z udziałem uczniów, interpretuje,• dostarcza informacji, modyfikuje wypowiedzi, tworzy inspirujące środowisko wychowawcze,• pomaga przy narodzinach dziecięcych teorii, dotyczących różnorodnych kategorii poznawczych.

Zadaniem współczesnego nauczyciela klas początkowych jest troska o prawidłowy rozwój ucznia, wspomaganie tego rozwoju w przyjaznym, bezpiecznym i zdrowym środowisku, stwarza-nie warunków do samorealizacji. Nauczyciel organizuje proces dydaktyczno-wychowawczy w taki sposób, aby umożliwić dzieciom zdobycie jak największej liczby doświadczeń, różnorodnych umie-jętności i samodzielne konstruowanie wiedzy.

W edukacji wczesnoszkolnej należy zaplanować następujące role dla ucznia:• dziecko w roli obserwatora rówieśników i dorosłych,• dziecko w roli współbadającego,• dziecko w roli badacza i eksperymentatora.Aktywizując dziecko do działania, doświadczania i przeżywania, nauczyciel pomaga mu samodziel-

nie odkrywać wiedzę, wyzwala różnorodne emocje towarzyszące uczeniu się, wzbogaca zasób słownic-


twa, inspirując do wypowiadania myśli i sądów. Ułatwia wybieranie celu, planowanie jego osiągnięcia i wybór skutecznego sposobu postępowania w procesie realizacji. Planując lub organizując sytuację zadaniową, nauczyciel powinien pamiętać, że dla pełnej skuteczności uczenia się poprzez działanie dziecko musi pokonać kolejne etapy działania, tj. dokonać analizy treści zadania, porównania i twór-czej refleksji nad badanym zjawiskiem; uogólnić spostrzeżenia i postawić wnioski; sprawdzić w prak-tyce ustalone przez siebie rozwiązania. Każde poprawnie wykonane działanie:

• wzbogaca doświadczenia, dzięki którym tworzy się system wiedzy i następuje rozwój pojęć,• wzmocnia odporność emocjonalną, daje motywację do rozwiązywania nowych (często trud-

nych) sytuacji,• budzi motywację do podejmowania wysiłku intelektualnego,• doskonali umiejętność planowania i organizowania działań, by ich realizacja była efektem

właściwego i ekonomicznego postępowania,• doskonali dokonywanie samokontroli i samooceny prowadzonych działań,• umożliwia obserwację rówieśników i dorosłych (nauczyciela, gościa klasy, eksperta itd.) – w jaki

sposób oni radzą sobie w podobnej sytuacji,• pozwala na prezentowanie efektów pracy własnej lub grupowej wybranym sposobem,• kształtuje umiejętności wyrażania swoich myśli i ocen, towarzyszących działaniu we współ-

pracy.

Realizacja celów edukacyjnych przedstawionych w Programie, a wynikających z treści nauczania zawartych w podstawie programowej, jest możliwa przez stwarzanie sytuacji dydaktyczno-wycho-wawczych służących uczeniu się przez działanie i przeżywanie. Wymaga również kształtowania umie-jętności skutecznego komunikowania się za pomocą wypowiedzi słownych i pisemnych, słuchania i czytania ze zrozumieniem oraz odbioru i nadawania komunikatów pozawerbalnych. Są to podstawo-we środki komunikacji społecznej, które powinny rozwijać zdolności porozumiewania się i umożliwić dziecku wejście w świat złożonych związków i zależności w przyrodzie, społeczeństwie i kulturze.

W tak organizowanym procesie uczenia się dziecka przez własne doświadczanie nauczyciel klas 1–3 staje się organizatorem i animatorem procesu dydaktycznego. Ma towarzyszyć dziecku w jego rozwoju i ułatwiać zdobywanie wiedzy, umożliwiać samodzielne badanie i odkrywanie, motywować i pobudzać do samodzielnych odkryć oraz pomagać w ich organizowaniu, stawiać pytania i odpowiadać na pytania dziecka. Wymaga to od nauczyciela dokładnej znajomości grupy, ale także dobrej znajomości każdego dziecka indywidualnie, jego sposobu myślenia, cech osobo-wościowych, preferowanego stylu uczenia się i prawidłowości w zakresie przyswajania wiedzy. Byłoby wskazane, aby podstawą planowania pracy edukacyjnej były wyniki przeprowadzonej diagnozy wstępnej.

Spełnienie wymienionych postulatów umożliwi dzieciom opanowanie umiejętności korzysta-nia z dóbr kultury, poznanie dziedzictwa kulturowego tak dokładnie, by odczuwać wspólnotę kulturową z innymi i skutecznie działać.

Zasady pracy pedagogicznej z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

Praca z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi powinna być prowadzona ze znajo-mością zasad działania odpowiadających charakterowi udzielanego wsparcia oraz z zastosowa-niem reguł postępowania uwzględniających konkretne potrzeby edukacyjne ucznia. Istnieje też wiele uniwersalnych zasad wartych wprowadzenia do pracy indywidualnej. W bezpośrednim kontakcie z dzieckiem dobrze jest komunikować się w sposób sprzyjający jego rozwojowi.


Konstrukcję płaszczyzny porozumiewania się można oprzeć na następujących przykładowych zasadach indywidualnej pracy z dzieckiem:

1. Staraj się usamodzielniać dziecko.2. Dostosuj sposób komunikowania się do jego możliwości psychofizycznych.3. Informuj go o sposobie własnego rozumowania.4. Bądź dyskretny.5. Bądź konsekwentny w prezentowaniu wartości.6. Zachęcaj do działań twórczych.7. Inicjuj działania twórcze.8. Pobudzaj wyobraźnię.9. Utrzymuj porządek w swoim otoczeniu.10. Wsłuchuj się w racje dziecka.11. Podążaj za jego rozumowaniem.12. Podawaj i ćwicz z nim wszystkie metody pracy potrzebne do wykonania zadania.13. Nie pospieszaj go.14. Bądź gotowy do zmiany sposobu działania.15. Prezentuj swoje poczucie humoru z umiarem.16. Dawaj przykłady dobrych rozwiązań.17. Wykorzystuj na bieżąco zdarzenia do formułowania przykładów pożądanych postaw.18. Prezentuj przykłady różnych zachowań w takiej samej sytuacji.19. Prezentuj inne wzorce, jeżeli postępowanie ucznia wynika z przyjęcia przez niego postawy

niezgodnej z przyjętym systemem wartości.20. Nawiązuj kontakty z uczniem na płaszczyźnie rzeczywistych trudnych sytuacji, z którymi

ma do czynienia.

Kilka praktycznych rozwiązań w pracy z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

Podejmując pracę z uczniem o wolniejszym tempie pracy, nie osiągającym dojrzałości szkolnej, z deficytami rozwoju, nauczyciel ustala indywidualne wyznaczniki jego postępów edukacyjnych. W zależności od charakteru specjalnych potrzeb ucznia określa: zakres dostosowania programu edukacyjnego, uwarunkowania wynikające z diagnozy ucznia, cele edukacyjne i terapeutyczne oraz procedury ich osiągania, zasady pracy i oceniania. Ustalenia te przekładają się na sposób prowadzenia zajęć obowiązkowych, dodatkowych i nadobowiązkowych.

W ramach zajęć nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej musi wykonać dodatkowe czynności, zastosować odpowiednie rozwiązania metodyczne. W poszczególnych etapach procesu kształcenia powinien mieć na uwadze możliwości i potrzeby ucznia.

Ważne dla jakości pracy pedagogicznej i terapeutycznej jest przygotowanie warunków zewnętrznych, np. dla ucznia z niepełnosprawnością odpowiednie miejsce pracy, sąsiedztwo inne-go kolegi lub koleżanki, właściwe oświetlenie, pomoce dydaktyczne, wielkość i kolor czcionki w tek-ście itp.

Uświadomienie celów i wytworzenie pozytywnej motywacji będzie się wiązało z zainteresowa-niem ucznia dodatkowo celem terapeutycznym (oprócz edukacyjnego). Nauczyciel powinien opie-rać się na mocnych stronach ucznia. Postawiony cel nie może sprawiać trudności ani wymagać długiego czasu realizacji (lub przeciwnie – w przypadku ucznia uzdolnionego będzie stanowić stymulujące wyzwanie), powinien być powiązany z doświadczeniem i wiadomościami, które ma uczeń (tzw. wiedza osobista), stwarzać okazję do rewalidacji. Pozwoli to uczniowi uzyskać


poczucie kontroli i wiary w swoje możliwości, zaakceptować własne ograniczenia, bezpiecznie odnaleźć się w klasie/grupie. Zaletą strategii projektu edukacyjnego oraz pracy w grupach jest między innymi to, że podczas jego realizacji znajdą się zadania dla wszystkich uczniów, także z mniejszymi możliwościami psychofizycznymi.

Wprowadzanie nowych treści wymagać będzie od nauczyciela zabiegów ułatwiających ucznio-wi poznanie, samodzielną obserwację, wskazanie istotnych, typowych i indywidualnych cech rzeczy i zjawisk w sposób uwzględniający specyficzne trudności charakterystyczne dla danego dziecka i specjalne potrzeby edukacyjne. W poznawanie nowych treści są zaangażowane różne sfery funkcjonowania dziecka (emocjonalno-motywacyjna, poznawcza, językowa, społeczna i fizyczna). Nauczyciel, dobrze znający mocne i słabe strony ucznia, powinien wykorzystać nieza-burzone procesy psychofizyczne.

Proces kształcenia także musi odbywać się za pomocą dostosowanych do wieku intelektualne-go oraz możliwości percepcyjno-poznawczych dziecka środków dydaktycznych: okazów natural-nych, modeli, schematów, ilustracji, tekstu mówionego i pisanego oraz optymalnie dobieranego środowiska wychowawczego. Umożliwia to poznawanie polisensoryczne. Łatwiej wtedy o prawi-dłowe przeprowadzenie procesu kształtowania pojęć (od pojęć konkretnych do bardziej abstrak-cyjnych, od pojęć prostych do złożonych). Wiązanie elementów wiedzy i tworzenie struktur poznawczych jest istotnym warunkiem rozwijania myślenia uczniów.

Na etapie utrwalania przez zastosowanie w praktyce uczeń ze specjalnymi potrzebami eduka-cyjnymi powinien mieć zagwarantowaną dostateczną ilość czasu na działanie. Działanie praktycz-ne ma także duże walory wychowawcze. Uczy współdziałania, daje poczucie własnej wartości i możliwości, rozwija zainteresowania.

Ogniwa procesu edukacji, jakimi są kontrola i samokontrola osiągniętych przez uczniów kom-petencji, są równocześnie elementami diagnozy, rozpoznania wyników procesu uczenia się. W kształceniu uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi nauczyciel i uczeń sprawdzają, w jakim stopniu udało się zrealizować cele edukacyjne i terapeutyczne. Nauczyciel ocenia przede wszystkim wysiłek i wytrwałość ucznia w pracy, a nie efekt. Uczeń zaś powinien sam zorien-tować się, co zrobił dobrze, a co źle.

Dla prawidłowego przebiegu procesu kształcenia istotne jest, jak silne ma uczeń poczucie przy-należności do środowiska rówieśniczego. Przykre doświadczenia, brak uznania i wiary we własne siły mogą spowodować izolowanie się lub agresję. Włączanie ucznia z niepełnosprawnością do grupy sprawnych rówieśników należy starannie przygotować. Uczniowie powinni wiedzieć o niektórych trudnościach/ograniczeniach koleżanki lub kolegi, ale także o jego mocnych stro-nach, o tym, kiedy powinni, udzielać wsparcia, a kiedy nie. Zadaniem nauczyciela jest kreowanie sytuacji, w których uczniowie mogą wspólnie poszukiwać i badać, licząc na siebie nawzajem w sytu-acjach zadaniowych, wykraczających czasami poza ich indywidualne możliwości.

Praca z uczniem zdolnym i uzdolnionym

Zdolności mogą być rozumiane jako sprawniejsze wykonywanie określonych czynności w sto-sunku do innych, wrodzone predyspozycje do wykonywania określonych działań lub jako uwarun-kowane wewnętrznie i najczęściej wrodzone możliwości sprawnego działania – w sensie określo-nych predyspozycji i postaw (Czelakowska 2007).

W. Szewczuk (1990) wyróżnia zdolności ogólne oraz zdolności specjalne. Wskaźnikami tych pierwszych są: inteligencja, myślenie, spostrzeganie, zapamiętywanie (wyuczalność), wyobraźnia,


sprawność ruchowa (zręczność), wrażliwość emocjonalna. Zdolności specjalne są związane z okre-śloną dziedziną (lub dziedzinami), np.: organizacyjne, poznawcze, produkcyjne, artystyczne, wychowawcze, opiekuńcze, usługowe, porządkowe, sportowe; w ich obrębie występuje duże zróż-nicowanie.

W praktyce pedagogicznej niezwykle przydatne może okazać się wykorzystanie teorii inteli-gencji wielorakich Gardnera (2009). Ten amerykański psycholog i pedagog proponuje dokonanie diagnozy profilu inteligencji dziecka i wskazanie jego mocnych stron (inteligencji dominujących) w celu rozwoju zauważonych inteligencji oraz użycia uzdolnień dominujących do rozwijania sła-bych. Teoria Gardnera może być wykorzystana przez nauczycieli zarówno w pracy z uczniem uzdolnionym, jak i w projektowaniu działań pedagogicznych adresowanych do ucznia o wolnym tempie pracy, niższej inteligencji ogólnej oraz niewielkiej motywacji do uczenia się.

Gardner wyróżnia i opisuje następujące rodzaje inteligencji:• językową (lingwistyczną),• matematyczno-logiczną,• ruchową,• wizualno-przestrzenną,• muzyczną,• przyrodniczą,• intrapersonalną,• interpersonalną,• egzystencjalną.

Cele edukacyjne lub edukacyjno-terapeutyczne w pracy z uczniem uzdolnionym:• wszechstronny rozwój,• rozwój wyobraźni twórczej i myślenia dywergencyjnego,• kształtowanie pamięci i wdrażanie do stosowania efektywnych technik uczenia się,• wdrażanie do samokształcenia,• nauka stawiania, realizowania i oceniania własnych celów edukacyjnych,• wdrażanie do systematyczności i samodzielności,• nauka obiektywnej samooceny osiągnięć,• zwiększenie samoświadomości i procesów motywacyjno-poznawczych,• rozwój społeczno-emocjonalny, w tym integracja z grupą rówieśniczą,• nauczenie radzenia sobie z oceną innych i z niepowodzeniami,• kształtowanie umiejętności językowych, niezbędnych do dalszego rozwoju uzdolnień.

Metody, formy i środki dydaktyczne w pracy z uczniem uzdolnionym

Metody pracy z uczniem uzdolnionym:• metody aktywizujące, zachęcające do dostrzegania i rozwiązywania problemów i podej-

mowania własnych działań samokształcących: metody poszukujące – metoda problemowa i jej odmiany: problemy otwarte i zamknięte, problemy typu „odkryć” i „wynaleźć”, proble-my intelektualne i społeczno-moralne oraz problemy teoretyczne i praktyczne, metody oparte na przeżywaniu,

• metody heurystyczne, np. burza mózgów czy synektyka,• metody rozwijające myślenie konwergencyjne, uczące myślenia algorytmicznego,• techniki szybkiego uczenia, np. szybkiego czytania i mnemotechniki,• metody rozwijające umiejętności komunikacyjno-społeczne,


• metody praktyczne, np. metoda projektu, metody zadaniowe,• metody integracyjne i uczące współpracy, gry dydaktyczne,• dyskusje uczące doboru trafnych argumentów oraz szacunku dla innych osób,• trening twórczości integrujący różnorodne metody heurystyczne,• metody umożliwiające ekspresję ucznia w wybranych przez niego dziedzinach oraz gwaran-

tujące poznanie i zrozumienie wybitnych osób i ich dokonań, kształtujące system wartości, poczucie estetyki oraz umożliwiające znalezienie inspiracji i mistrzów,

• metody waloryzacyjne: ekspresyjne (np. inscenizacje, symulacje, drama, pantomima, metody wykorzystujące środki plastyczne lub muzyczne) i impresyjne (np. udział w przed-stawieniach, wystawach, spotkaniach z pisarzami, muzykami),

• metody ewaluacyjne, pozwalające na dokonywanie samooceny podejmowanych i zrealizo-wanych zadań, konstruktywną ocenę działań innych oraz przyjmowanie oceny innych, w szczególności rówieśników.

Indywidualna praca z uczniem uzdolnionym może przybierać różne formy (jednocześnie), takie jak:

• dostosowywanie metod, form pracy i środków dydaktycznych do stylu uczenia się ucznia; praca w grupie, mikronauczanie,

• indywidualizowanie pracy domowej i zadań dodatkowych,• podejmowanie inicjatyw badawczych, obserwacji,• realizowanie projektu edukacyjnego,• udział w konkursach,• reprezentowanie szkoły na zewnątrz,• inicjowanie działań twórczych, np. pisanie książeczek, układanie wierszy, piosenek, drama,

inscenizacja, teatr, działalność w szkolnych kołach, miniakademiach naukowych i inne formy aktywności.

Formy organizacyjne zajęćZaleca się ograniczenie pracy zbiorowej, podczas której uczniowie szczególnie uzdolnieni

nudzą się. Praca zbiorowa przynosi dobre efekty, jeżeli jest stosowana m.in. w następujących momentach procesu kształcenia: na wstępie zajęć, podczas organizowania ćwiczeń i wyjaśniania ich celu oraz sensu, przy podsumowywaniu efektów pracy grupy, podsumowywaniu zajęć, wyja-śnianiu i zadawaniu pracy domowej uczniom.

Z większą niż dotychczas częstotliwością powinna być stosowana praca grupowa, podczas której powstają więzi społeczne. Do pracy w grupach, niezbędnej formy organizacji zajęć w związku z projektami edukacyjnymi, należy uczniów sukcesywnie przygotowywać już w kla-sie pierwszej. W grupach jednorodnych pod względem zdolności uczniowie dzielą się wiedzą i doświadczeniami z uczniami o podobnych możliwościach, natomiast w grupach o zróżnicowa-nym poziomie – uczą się wspierać innych, pokonywać nieśmiałość, przekazywać w sposób zro-zumiały posiadaną wiedzę; zalecane jest także stosowanie losowego doboru grupy, aby podczas realizowania wspólnych celów możliwa była integracja osób o zróżnicowanym potencjale inte-lektualnym i społecznym.

• Praca indywidualna (jednolita lub zróżnicowana), m.in. z wykorzystaniem kart pracy, pozwala na dostosowanie treści i wymagań do możliwości i zainteresowań ucznia, szczegól-nie ucznia o wolniejszym lub szybszym tempie pracy.


Formy organizacyjne w systemie kształceniaOprócz pracy w systemie klasowo-lekcyjnym warto zapewnić uczniowi możliwość uczestnictwa w:• zajęciach pozalekcyjnych w szkole: kołach zainteresowań, warsztatach przedmiotowych,

w klubach naukowych,• zajęciach pozaszkolnych, np. w domach kultury, na wyższych uczelniach, na warsztatach

organizowanych przez pasjonatów jakiejś dziedziny,• konkursach, turniejach i olimpiadach, projektach tematycznych oraz obozach wakacyjnych

(umożliwienie uczniom zdolnym potwierdzenia własnej wiedzy).

Środki dydaktyczneW procesie kształcenia młodszych uczniów zalecane są zarówno środki naturalne (np. okazy,

zwierzęta, rośliny, pomniki przyrody), jak i techniczne (np. książki, gazety, czasopisma, filmy, obrazy, zdjęcia, prezentacje, gry i symulacje).

Bogactwo i różnorodność środków dydaktycznych uatrakcyjniają naukę (zapobiegają znudze-niu i znużeniu) oraz pozwalają głębiej poznać przekazywane treści. W wielu przypadkach takim środkiem jest komputer, jednak należy mieć świadomość, że jego rolą jest wzbogacanie procesu dydaktycznego w obrębie wszystkich pozostałych edukacji.

Dla młodszych uczniów bardziej korzystne jest stosowanie naturalnych środków dydaktycz-nych, których mogą dotknąć, które mogą usłyszeć i zobaczyć. Proponuje się korzystanie z odtwa-rzaczy CD, DVD (płyty muzyczne, filmy edukacyjne, bajki), ułatwiających i rozbudzających zain-teresowanie muzyką, ruchem, językiem ojczystym i językami obcymi.

Interesujących doświadczeń dostarczą uczniom wycieczki szkolne do celowo wybranych miejsc. Jeśli będą miały charakter patriotyczny, celem może być miejsce pamięci narodowej, histo-ryczna budowla, pomnik; jeśli będzie to projekt o charakterze zawodoznawczym, wybór może paść na pocztę, straż pożarną, piekarnię, młyn, warsztat samochodowy itp.


8Ocenianie osiągnięć edukacyjnych polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu opano-

wania przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikają-cych z podstawy programowej i realizowanego programu nauczania oraz dokonanych postępów.

W procesie monitorowania rozwoju dziecka należy wykorzystywać różnorodne okazje do dia-gnozy i obserwacji, a przy tym uwzględniać różnice indywidualne. Ocenianie powinno być natu-ralnym zjawiskiem towarzyszącym nauczaniu i uczeniu się, połączonym z udzielaniem wsparcia.

Warto podkreślić, iż ocenianie powinno być wielowątkowe, tzn. winno wykorzystywać wiele okazji, by odnotować różne formy aktywności ucznia i obserwować postępy.

W proponowanych sposobach osiągania zamierzonych celów edukacyjnych wymienić należy:• dokładne poznanie ucznia i jego otoczenia (przeprowadzenie szczegółowej diagnozy, syste-

matyczne obserwowanie i ocenianie postępów, poznawanie osobowości ucznia i preferowa-nego przez niego sposobu/stylu uczenia się, rozpoznawanie środowiska rodzinnego),

• dostosowywanie wymagań do indywidualnych możliwości ucznia (zwrócenie uwagi na spe-cjalne i specyficzne potrzeby edukacyjne po uzyskaniu niezbędnych informacji od specjali-stów), dobór metod nauczania i mediów, aranżowanie środowiska edukacyjnego,

• zwrócenie uwagi na inicjatywność i przedsiębiorczość oraz kreatywność uczniów, umiejętność radzenia sobie w sposób niestandardowy, ale zgodny z normami współżycia społecznego,

• systematyczną i twórczą współpracę z rodzicami lub opiekunami dziecka (organizowa-ną według bieżących potrzeb), kształtowanie metod i postaw wychowawczych, stałą komu-nikację szkoła–dom, nauczyciele–rodzice/prawni opiekunowie dziecka.

Monitorowanie osiągnięć ucznia i systematyczne ocenianie postępów jest niezbędne w procesie nauczania i wychowania. W edukacji wczesnoszkolnej stosuje się, jako formę oceniania ocenianie opisowe, informując ucznia i jego rodziców/prawnych opiekunów o poziomie osiągnięć. W treści oceny powinno się znaleźć wskazanie ewentualnych kierunków kształtowania i doskonalenia umiejętności, jeśli zajdzie taka konieczność. W procesie oceniania cząstkowego (wewnątrzszkol-nego) należy wykorzystywać sposoby określone w statucie szkoły. Obserwacja praktyki szkolnej pozwala zauważyć proponowane przez nauczycieli następujące rozwiązania: oceny punktowe, wykorzystanie znaczków o określonej i umownej treści, oceny wyrażone stopniem szkolnym, listy informacyjne i gratulacyjne dla rodziców/prawnych opiekunów, listy do uczniów.

Warto zachęcać nauczycieli, aby w szerszym niż dotychczas zakresie włączaczali do oceny samo-ocenę, ponieważ uświadamia ona uczniowi podzielenie się z nim odpowiedzialnością za osiągnięcia edukacyjne. Samoocena może obejmować między innymi refleksję nad starannością realizowania obowiązków szkolnych, wkładem w pracę zespołu, aktywnością na zajęciach, stosunkiem do rówieśni-ków i innymi ważnymi, wybranymi przez nauczyciela przy współudziale uczniów kategoriami.

Wskazane jest monitorowanie osiągnięć zespołu klasowego i poszczególnych uczniów, żeby z nagromadzonych informacji móc sporządzić wyczerpującą ocenę poziomu wyników semestral-nych i/lub rocznych, uwzględniającą możliwości edukacyjne i wysiłek każdego ucznia.

Monitorowanie to systematyczne gromadzenie informacji o warunkach, przebiegu i rezulta-tach działań dydaktyczno-wychowawczych, nieustanne obserwowanie i badanie efektów realizacji programu nauczania. To także ewaluacja własnej pracy nauczyciela.

Kryteria oceny i metody sprawdzania osiągnięć ucznia


Przejawami działań nauczyciela, dążącego do sporządzenia oceny czytelnej dla ucznia i rodzica oraz spełniającej funkcje informacyjne i motywacyjne, są:

• gromadzenie i dokładne analizowanie informacji o postępach poznawczych i psychomoto-rycznych oraz reakcjach emocjonalnych dzieci,

• rozpoznanie i określenie indywidualnych potrzeb edukacyjnych uczniów, profilu rozwoju,• obserwowanie szkolnej kariery dziecka i wspieranie jej, wzmacnianie naturalnej motywacji

do uczenia się,• diagnozowanie osiągnięć edukacyjnych ucznia,• okresowe sprawdzanie wiadomości i umiejętności,• gromadzenie informacji o środowisku domowym i przebiegu rozwoju dziecka we wcześniej-

szym okresie oraz danych uzyskanych w bieżącej komunikacji z rodzicami lub opiekunami dziecka, stanowiących kontekst interpretacyjny postępów edukacyjnych,

• informowanie rodziców/prawnych opiekunów o przebiegu rozwoju ich dziecka,• przestrzeganie warunków i sposobów realizacji treści kształcenia, zawartych w obowiązują-

cej podstawie programowej.

Szczegółowe kryteria oceny osiągnięć edukacyjnych uczniów po klasie trzeciej/po cyklu kształcenia, to efekty określone w podstawie programowej. W Programie – w rozdziale piątym, zatytułowanym Treści nauczania–uczenia się i przewidywane efekty edukacyjne, znajdzie nauczy-ciel dodatkowe kryteria oceny, także po klasie trzeciej oraz po klasie drugiej i pierwszej. Efekty te można jeszcze bardziej zoperacjonalizować, czyli uszczegółowić w szkolnym/klasowym systemie oceniania, odnosząc do poszczególnych edukacji, ale myśląc również o umiejętnościach ponadprzedmiotowych.

Analizując postępy edukacyjne ucznia, warto doceniać jego wysiłek i wytrwałość w dążeniu do celu. Należy pamiętać, że uczniowie różnią się tempem rozwoju i nie wszyscy w tym samym czasie opanują umiejętności określone w poszczególnych edukacjach.

Jako kryteria oceniania postępów edukacyjnych uczniów ze specyficznymi i specjalnymi potrzebami można wykorzystać cele zaplanowane do osiągnięcia i określone w indywidualnym programie edukacyjno-terapeutycznym.


Bibliografia

1. Adamek I. (2000), Podstawy edukacji wczesnoszkolnej, Kraków.

2. Aktywność twórcza dzieci i młodzieży, (1988), Popek S. (red.) Warszawa.

3. Bilewicz-Kuźnia B., Parczewska T. (2010), Metoda projektów w edukacji małego dziecka. Propozycje metodyczne do programu wychowania przedszkolnego „Ku dziecku”, Warszawa.

4. Buczyńska J., Siemieniecki B. (2001), Komputer w rewalidacji. Toruń.

5. Cęcelek G., Potoczna M., Przybysz-Zaremba M. (red.). (2016), Rodzina-Szkoła-Środowisko spo-łeczne – obszary kształtowania kreatywności i twórczości dziecka (ucznia), Skierniewice.

6. Czelakowska D. (2001), Inteligencja i zdolności twórcze dzieci w początkowym okresie edukacji, Kraków.

7. De Bono E. (1995), Naucz swoje dziecko myśleć, Warszawa.

8. Dyrda B. (2000), Syndrom nieadekwatnych osiągnięć jako niepowodzenie szkolne uczniów zdol-nych. Diagnoza i terapia, Kraków.

9. Furmanek W. (1987), Podstawy wychowania technicznego, Rzeszów.

10. Gardner H. (2009), Inteligencje wielorakie. Nowe horyzonty w teorii i praktyce, Warszawa.

11. Gardner H. (2011), [w:] Edukacja umysłu. Elastyczny model edukacji oparty na teorii inteligen-cji wielorakich Howarda Gardnera. Materiały konferencyjne, Kielce.

12. Helm J.H., Katz L.G. (2003), Mali badacze. Metoda projektu w edukacji elementarnej. Warszawa.

13. Janicka-Panek T. (2007), Stanowienie celów dydaktyczno-wychowawczych w zintegrowanej edu-kacji uczniów, Skierniewice–Radom.

14. Janicka-Panek T. (2014), Nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej wobec aktualnych wyzwań edu-kacyjnych, [w:] „Edukacja Ustawnicza Dorosłych”, nr 4 (87).

15. Janicka-Panek T. (2015), Transformacja celów wychowania w (z/dez)integrowanej edukacji wczesnoszkolnej, Radom.

16. Janicka-Panek T. (2015), Transformacja (negatywna) wychowania technicznego uczniów klas I-III; próby poszukiwania konstruktywnych rozwiązań w edukacji, [w:] Edukacjia wczoraj–dziś–jutro. Edukacja w dialogu pokoleń i budowaniu lepszej przyszłości, E. Sałata, M. Mazur, J. Bojanowicz (red.), Radom.

17. Janicka Panek T. (2015), W poszukiwaniu strategii optymalizujących proces nauczania–uczenia się młodszych uczniów, [w:] LIFELONG LEARNING, V.Tanaś, W. Welskop (red.), Wyd. Naukowe Wyższej Szkoły Biznesu i Nauk o Zdrowiu w Łodzi, Łódź

18. Klus-Stańska D. red. (2015), (Anty) edukacja wczesnoszkolna, Kraków.

19. Nowacki T.W. (2008), Tworząca ręka, Radom.

20. Ostrowska U. (2007), Fenomen spotkania w wychowaniu, „Edukacja”, nr 4.

21. Sękowski A. (2001), Osiągnięcia uczniów zdolnych, Lublin.

22. Stanek K. (2009), Wychowanie do wartości, [w:] Czas na wychowanie, Główne konteksty i uwa-runkowania, B. Piątkowska (red.), Wałbrzych.

23. Szewczuk W. (1990), Psychologia, Warszawa.

24. Uszyńska-Jarmoc J. (2004), Prace badawcze uczniów w młodszym wieku szkolnym, [w:] Transformacja w polskiej edukacji wczesnoszkolnej, T. Lewowicki, W. Puślecki, S. Włoch (red.), Kraków.

25. Uszyńska-Jarmoc J. (2005), Rozwój dziecka a edukacja, [w:] Edukacja elementarna. Podstawy teoretyczne–wybrane zagadnienia, K. Lubomirska (red.), Warszawa.


Notatki


Nabyta przez Ciebie publikacja jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy o przestrzeganie praw, jakie im przysługują. Zawartość publikacji możesz udostępnić nieodpłatnie osobom

bliskim lub osobiście znanym, ale nie umieszczaj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, to nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz,

czyje to dzieło. Możesz skopiować część publikacji jedynie na własny użytek.

Szanujmy cudzą własność i prawo.Więcej na www.legalnakultura.pl

Nowa Era Sp. z o.o.

Aleje Jerozolimskie 146 D, 02-305 Warszawa

www.nowaera.pl, e-mail: [email protected], tel. 801 88 10 10

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2017

ISBN 978-83-267-3128-0Warszawa 2017

Autor: Teresa Janicka-Panek.Treści nauczania i przewidywane efekty edukacyjne z edukacji matematycznej: Krystyna Bielenica,

Maria Bura, Małgorzata Kwil, Bogusława Lankiewicz.Treści nauczania i przewidywane efekty edukacyjne z edukacji przyrodniczej: Joanna Winiecka-Nowak.

Treści nauczania i przewidywane efekty edukacyjne z edukacji informatycznej: Michał Kęska.Redakcja merytoryczna i opracowanie redakcyjne: Bożena Gepert.

Redakcja językowa: Grażyna OleszkowiczNadzór artystyczny: Kaia Juszczak

Projekt okładki: Logoteka Piotr Rudź. Projekt layoutu: Małgorzata KoperRealizacja projektu graficznego: Małgorzata Koper

Druk i oprawa: Przedsiębiorstwo Poligraficzne GRYFIS, Łomianki k. Warszawy

ED

UK

AC

JA W

CZ

ES

NO

SZ

KO

LNA

Zgodny z podstawą

2017

Program nauczania


1-3

W obudowie dla Nauczyciela

Plansze demonstracyjne 600 ćwiczeń multimedialnych

www.dlanauczyciela.pl Diagnoza z Nową Erą

Nauczycielreżyserem procesu nauczania i wychowania

Program Elementarz odkrywców pasuje doskonale do szkolnego zestawu programów nauczania. Uwzględ-nia wszystkie wymagania nowej podstawy, zawiera treści i przewidywane efekty edukacyjne na trzy lata ze wszystkich edukacji.

*


Scenariusze na każdy dzień i na każdą okazję

Scenariusze edukacji dodatkowych


*

*do pobrania ze strony dlanauczyciela.pl*do pobrania ze strony dlanauczyciela.pl

elementarz nauczyciel program - aktualności · nauczyciel reżyserem procesu nauczania i...

Documents