FAKULTET ZA POSLOVNE STUDIJEBanja Luka

SEMINARSKI RAD

IZ PREDMETA TRGOVINSKI MENADMENT

NAZIV SEMINARSKOG RADA: POSTUPAK CARINJENJA ROBE

Student: Avdi Elvis

Mentor: Doc.dr. Pajo Pani

Ocjena:

5

6

7

8

9

10

I.Sarajevo, 2011.

FAKULTET ZA POSLOVNE STUDIJEBanja Luka

Fakultet za poslovne studije, I.Sarajevo Student: Avdi Elvis

NAZIV SEMINARSKOG RADA:

POSTUPAK CARINJENJA ROBE

I.Sarajevo, 2011.2

SADRAJSTR

UVOD POJAM I ZNAAJ CARINE PRIMJENA ZAKONA O POSTUPKU CARINJENJA ROBE FAZE CARINJENJA ROBE VRSTE CARINA

4 5 6-7 7 8-11

TA SE UZIMA KAO OSNOVICA ZA VRIJEDNOST ROBE ZA CARINJENJE 12-13 OBAVEZA PLAANJA CARINA DOKUMENTI KOJI PRATE CARINSKU ROBU TIR KARNET (TIR) ATA KARNET JEDINSTVENA CARINSKA ISPRAVA (JCI) ROBNA I TRANSPORTNA DOKUMENTA ZAKLJUAK LITERATURA 14 15 16 17 18 19 20 21

3

UVODCarine i carinski sistem odreene drave je od ogromnog znaaja za razvoj i zatitu domae privrede.Bez modernih carina i carinskog sistema ne moe se ostvariti ni privredni prosperitet zemlje, a niti njeno ukljuivanje u meunarodne tokove. Carina je snaan izvor budetskih prihoda drave.Carina i carinski sistem moraju da se stalno mjenjaju, dopunjuju i usavravaju,sve u cilju da carina bude ekonomski faktor zatite i razvoja domae privrede.Na tom planu, drava ne moe imati samo autonomna rjeenja, nacionalna rjeenja, ve su u carinski sistem moraju inkorporirati i savremena meunarodna rjeenja prije svega, predvianja kod niza razvijenih drava, kao i rjeenja koja postoje u meunarodnim organizacijama,prije svega u Svjetskoj trgovinskoj organizaciji. To je uslov , bez kojeg se ne moe razvijati domaa privreda, niti ukljuivati ista u meunarodne privredne tokove.Carina ima posebnu ulogu i pri premoivanju carinskih i vancarinskih barijera koje postoje, posebno kod niza ekonomskih integracija, pa i carinska unija. U tim sluajevima, moraju se traiti odgovarajua pravna i ekonomska rjeenja kako bi robe i proizvodi iz zemalja koje se nalaze izvan takvih regionalnih ekonomskih integracija mogle da dopru i na trite (na primjer,putem zakljuivanja posebnih ugovora o carinskim preferencijama i drugih ugovora kojima bi se unaprijedila robna razmjena izmeu zemalja ekonomske integracije i zemalja koje se nalaze izvan tih integracija). Primjer za to je Evropska unija (EU) i privredna saradnja zemalja izvan EU sa ovom integracijom, gdje se putem opte eme preferencijala nastoji unaprijediti privredna EU sa odreenim zemljama.BiH oekuje da uskoro i ona zakljui poseban sporazum sa EU o asocijaciji i pridruivanju ,sa perspektivom punopravnog ukljuivanja u Evropsku uniju.

4

POJAM I ZNAAJ CARINECARINA je odreen iznos u domaoj valuti koji vlasnik robe plaa dravi prilikom prelaska robe preko dravne granice.On predstavlja najstarija i najprihvatljivija sredstava spoljnotrgovinske politike.Naziv carina se koristi za vrstu indirektnih poreza (u BiH) koji se naplauje u spoljnotrgovinskom prometu.Carine predstavljaju za due vrijeme nepromjenjiv instrument spoljnotrgovinske politike.To znai da se carine ne mogu brzo mijenjati i bez odgovarajue zakonodavne, u pravilu vremenski dugake procedure. U modernom smislu, carina se smatra dabinom koji se naplauje, najee, na uvoznu robu u vidu odreenog iznosa, a po utvrenim carinskim stopama u Carinskoj tarifi,, bilo u cilju zatite domae privrede, fiskalnih, socijalnih i drugih razloga.Kod nekih zemalja postoji i carina koja se naplauje na robu koja se izvozi iz zemlje i to najee, iz socijalnih razloga.Na primjer, naplatu ovakve carine u Indiji koja je uvedena na itarice i na neke druge prehrambene artikle,kako bi se sprijeio izvoz istih roba.Na taj nain omoguava se putem ove carine zadravanje istih roba na indijskom tritu, u cilju prehranjivanja domaeg stanovnitva.Iz tih razloga,ovakve izvozne carine, nazivaju se i socijalnim carinama. Savremena carina ima ulogu prije svega da zatiti domau proizvodnju i da joj omogui adekvatniji i uspjeniji razvoj. Ovo je iz razloga to se naplatom carine na robu koja se uvozi u carinsko podruje jedne drave smanjuje njena pretjerana konkurencija na tritu zemlje uvoza.Domai kupac je motivisan, vrlo esto, da se opredjeljuje za kupovinu somae robe, pod uslovom da je ista priblinog kvaliteta ili ak imalo loija od inostrane uvozne robe, na koju je naplaena carina.Ovo i zbog injenice,da je domaa roba ne samo to je jeftinija u odnosu na inostranu, nego i iz razloga to je esto za nju obezbjeen adekvatniji i bri servis, a nekada i kupovina na kredit. Carina pored tog primarnog dejstva, ima i sekundarnu ulogu, tj. Da se ne moe zanemariti ni njen fiskalni efekt da ona predstavlja i znaajan izvor prihoda drava i njenog budeta.U ranijim periodima, ovaj je odnos bio obrnut, pa je primarna uloga carina bila fiskalna, a sekundarna zatita domae proizvodnje.To se, meutim, moe rei i danas za niz drava, azijskog i afrikog kontinenta,kod kojih su stope u carinskoj tarifi enormno visoke i kreu se u rasponima od 150% - 300% (primjer,Sudan,Arapska Republika, Sirija, Maroko i neke druge) , pa ak i kod nekih drava amerikog kontinenta (Brazil, Peru, Kolumbija, Bolivija) gdje uvozne carinske stope prelaze procenat od 100% .

PRIMJENA ZAKONA O POSTUPKU CARINJENJA ROBE5

Osnovne elemente sistema za carinsku zatitu privrede BiH u carinskim postupcima regulie zakon o carinskoj politici BiH.On regulie carinsko podruje carinsku liniju carinski granini pojas carinski nadzor postupak carinjenja robe drugih institucija koji reguliu sistem carinske zatite.

Zakon o carinskim propisima provodi Uprava za indirektno oporezivanje. Primjenu carinskih propisa sprovode nadleni carinski organi. Carinska kontrola obavlja specifine radnje kao to su: - pregled robe - provjera postojanja i vrijednosti dokumenata - pregled poslovnih knjiga i druge evidencije - pregled prevoznih sredstava - pregled prtljaga i druge robe koju lice nosi sa sobom ili na sebi - sprovoenje bilo kojih slubenih istraga i slinih postupaka u cilju obezbjeivanja primjene carinskih propisa - kada je potrebno, drugih propisa koji se primjenjuju na robu koja podlijee carinskom nadzoru. U postupku prijavljivanja robe carinskim organima agent podnosi potrebnu dokumentaciju za odobrenje sprovoenja carinskog postupka. Carinski odobreno postupanje obuhvata: - stavljanje robe u carinski postupak - ulaza robe u slobodnu zonu ili slobodno skladite - ponovni izvoz robe iz carinskog podruja BiH - unitenje robe koja ne odgovara zahtjevima i standardima za upotrebu - ustupanje robe nadlenom organu

Carinski postupak obuhvata: -stavljanje robe u slobodan promet -prevoz6

-carinsko skladitenje -unutranju obradu (aktivno i pasivno oplemenjivanje) -postupak privremenog uvoza -spoljnu obradu -postupak tranzita (izvoza). Carinska sluba po prijemu zahtjeva za sprovoenje postupka carinjenja, odreuje carinski dozvoljeno postupanje sa robom. Po prispijeu robe u carinsko podruje, zemlje uvoznice, vri se prijavljivanje robe. Carinska sluba zemlje uvoznice vri carinski nadzor nad robom.Roba je pod carinskim nadzorom sve dok carinska sluba ne obavi sve zakonske radnje i postupke oko carinjenja robe.

FAZE CARINJENJA ROBE Faze carinjenja robe:-

-

-

carinska sluba vri prijem dokumenata od uvoznika za obavljanje postupka carinjenja vri pregled dokumenata i uporeuje stanja robe po dokumentima sa stvarnim stanjem utvruje da li je pravilno upisan tarifni podbroj i naimenovanje robe koja se uvozi obezbjeuje se sanitarna,veterinarska,fitopatoloka i ostala potrebna uvjerenja o ispravnosti robe utvruje se osnovica za obraun carine; ista se obraunava i uplauje uplauju se i ostale dadbine ( PDV,taksa itd.) Po izvrenoj uplati roba se puta u slobodni promet.

Uvoznik moe zahtjevati da se carinjenje obavi u unutranjosti zemlje.

VRSTE CARINA

7

Danas se kod mnogih zemalja i u njihovom carinskim sistemima, mogu sresti mnoge vrste (oblici) carina. Carine se mogu klasifikovati prema sledeim kriterijumima. -Pravcu kretanja robe na uvozne, izvozne i provozne carine; -Servisi kojoj carina slui na fiskalne,ekonomske ili zatitne i socijalno-politike carine; -Nainu obrauna carine-na carine od vrijednosti,specifine i kombinovane; -Nainu propisivanja carina na autonomne,konvencionalne 8ugovorene) i kombinovane carine i -Prema specifinom ekonomsko politikom dejstvu na prohibitivne (zabanjujue) , retrozivne (borbene), preferencijalne (povlaujue), diferencijalne, antidampinke i kompenzatorne carine. Carine prema pravcu kretanja robe djele se na: -Uvoznim carinama se smatraju one koje se naplauju pri uvozu roba u odreenju drava (carinsko podruje). Danas se smatra, da sve savremene drave imaju ovu vrstu carina.Uvozna carina moe da ima razliite svrhe i motive naplate.Kod nekih carinskih sistema, ista se naplauje u cilju zatite, kod drugih u cilju ubiranja prihoda (fiskalnog karaktera) , kod treih- u cilju roba, bez obzira iz kojih se razloga i pobuda naplauje (da li iz razloga zatite domae proizvodnje, naplate u cilju punjenja budeta i dr.). -Izvozne carine predstavljaju danas rijetkost i zavode ih neke drave u svoj carinski sistem iz isto finansijskih (fiskalnih) ili socijalno politikih razloga.One su danas nepoeljne, generalno, to sputavaju meunarodnu robnu razmjenu, odnosno izvoz domaih roba na inostrana podruja. Izvozne carine bi bile destimulativne za izvoz, pa se i ne uvode u carinske sisteme niza zemalja.Tako na primjer, ove carine ima Indija u cilju prehranjivanja domaeg stanovnitva.Meutim, ova se carina moe uvesti i iz isto monopolistikih i fiskalnih razloga, kao to je uinio ile na alitru. -Provozne ili tranzitne carine su prolost i savremene drave su jo od 1921. godine, usvajanjem Barcelonske konvencije o slobodi tranzita, iste ukinuli.One nisu poeljne za otvorenu meunarodnu robnu razmjenu, jer su direktna brana meunarodnim privrednim robnim razmjenama,obzirom da bi se robe nepotrebno teretile carinama u tranzitu (prevezu) preko odreenih carinskih podruja.

Podjela carina prema svrsi kojoj ona slui je , na fiskalne ili finansijske, ekonomske ili zatitne i socijalno politike carine.

8

-Fiskalne carine imaju za cilj ubiranje prihoda za dravni budet.Na primjer ako bi neka sjeverno- evropska drava uvela carinu na juno voe, kafu i sl., to bi predstavljalo fiskalnu carinu jer ona ne bi u tom sluaju, imala zatitni karakter po domau proizvodnju, obzirom da ne bi titila nijednog postojeeg, a ni potencijalnog proizvoaa.Naplata carine na one robe koje se trenutno u zemlji ne proizvode, ali se u bliskoj perspektivi oekuje takvih ili slinih roba (na primjer,proizvodnja kompjutera i sl.), predstavljala bi ne fiskalnu, ve zatitnu carinu.Suprotno, ako se neka roba ne moe u odreenoj zemlji ni u bliskoj perspektivi proizvoditi (a u momentu uvoza iste ili sline robe u zemlji ne proizvodi), takva bi neplaena carina,u tom sluaju, imala fiskalni karakter. -Zatitne ili ekonomske carine se prepoznaju po viim carinskim stopama.One imaju prevashodno zadatak da tite domau proizvodnju od produktivnijih inostranih konkurenata.Bitno je da se domai proizvoa osposobi u nekom buduem vremenu bez carinske zatite uspjeno takmii sa inostranim proizvoaima.Stoga carinska stopa ne smije biti enormno visoka, jer bi takav nivo carine koje se po svom ekonomskom dejstvu izjednaavaju sa embargom. Prema nainu obrauna carine se dijele na carine od vrijednosti,specifine i kombinovane carine.Kombinovane ili mjeovite carine se jo u teritoriji nazivaju i pokretnim carinama i predstavljaju poseban vid kombinovanja carina od vrijednosti i specifinih carina.Tako postoje tri vrste kombinacija carina od vrijednosti i specifinih carina: -U carinskoj tarifi je za neke robe predviena naplata carine po jedinici mjere (specifina carina), a za druge robe carina po vrijednosti; -U carinskim tarifama za pojedine vrste robe predvia se naplata carina i po jedinici mjere i po vrijednosti; -Carina se u Carinskoj tarifi za neke proizvode naplauje po vrijednosti, a prema predvienoj stopi, tako da naplaena carina ne moe biti manja od specifine carine, jer bi se u tom sluaju naplatila specifina carina. U sluaju da je carina od vrijednosti vea od specifine carine, onda bi se samo ona obraunavala na uvoznu robu.Ovakav sluaj kombinovane carinske tarife postojao je u Italiji, gdje je kombinovanje zasnovano na principima carina od vrijednosti i specifine carine.

Prema nainu propisivanja carine mogu biti: autonomne,ugovorne ili konvencionalne i kombinovane carine.9

-Autonomnom carinom se smatra onaj oblik carine koju jedna drava zavodi samostalno,autonomno i nezavisno od meunarodnih normi snagom svog suvereniteta. -Ugovornim ili konvencionalnim carinama smatraju se one carine koje se propisuju na bazi dvostranih ili viestranih sporazuma, tj. Konvencija izmeu dvije ili vie drava.Tako se na primjer. Rimskim ugovorom o osnivanju Evropske ekonomske zajednice koji je potpisan u Rimu 25.marta 1957. godine,a koji je stupio na snagu 1. januara 1958. godine, propisano je stvaranje carinske unije izmeu drava lanica sa postepenim snienjem carinskih stopa pa sve do potpunog ukidanja carine izmeu drava zemalja lanica Evropske ekonomske zajednice. To se i ostvarilo i Evropska ekonomska zajednica je prerasla u carinsku uniju sa potpunim ukidanjem carina pri prometu robe izmeu lanica unije.Evropska unija (EU) ima zajedniku carinsku tarifu prema treim zemljama,a to je primjer ugovorne ili konvencionalne carine.Kombinovane ili mjeovite carine predstavljaju kombinaciju autonomnih i ugovornih carina. Prema specifinom ekonomskom politikom dejstvu carine se dijele na: prohibitivne (zabranjujue), retorzivne (ratnike ili borbene) carine, preferencijalne(povlaene ili povlaujue) carine, diferencijalne 8ograniavajue ili oteavajue) carine, antidampike ili kompenzatorne carine. -Prohibitivnim ili zabranjujuim carinama smataraju se one carine koje su toliko visoko izraene sa svojim enormnim carinskim stopama, da tako visoke stope praktino onemoguavaju uvoz robe na trite zemalja.Na taj nain,ove carine indirektno,posredno predstavljaju zabranu uvoza.To je sluaj,propisanih carinskih stopa u Carinskim tarifama niza zemalja u razvoju, azijskog i afrikog kontinenta, gdje se one kreu i iznad stope 150% od vrijednosti robe.Na taj nain, ovako visoke propisane carinske stope, ne samo da su fiskalne carine, nego su i prohibitivne, jer faktiki zabranjuju uvoz roba na trite tih zemalja.To je i loa strana prohibitivnih carina. Ona moe da prouzrokuje i mjeru revanizma od strane drave koja je pretrpjela, pri uvozu svojih roba na ta trita, primjenu ovako visoke carine, tj. Da i ta drava, kao protivmjeru uvede ratniku ili borbenu carinu, na robu koja je porijeklom iz one drave koja je njenoj robi uvela prohibitivnu carinu. -Preferencijalnim carinama se smatraju one carine koje treba da pospijee robnu razmjenu,jer se putem istih vri snienje postojee stope carine iz Carinske tarife za odgovarajui procent, a pri robnoj razmjeni sa odreenim zemljama koje su meusobno predvidjele ovakvu pogodnost putem zakljunog sporazuma.Putem ovih carina se, dakle, stvaraju uslovi za uveaniju robnu razmjenu izmeu odreenih drava.To se postie10

najee, sniavanjem postojeih carinskih stopa u svojim carinskim tarifama,pri robnim razmjenama izmeu odreenih drava. -Diferencijalna carina oteava robnu razmjenu, to robu iz jedne zemlje dovodi u nepovoljniji poloaj u odnosu na robu iz drugih zemalja, jer na istu naplauje uveaniji iznos carina.Radi se o dodatnom optereivanju putem carina roba odreene zemlje.Ona se moe pojaviti u dva oblika i to kao: -Kao prohibitivna,gdje ona faktiki onemoguava uvoz roba u jedno podruje iz razloga to je carinska stopa pretjerano visoka -Ona se pojavljuje kao retorzivna jer se uveana carinska stopa propisuje prema robi iz odreene drave kao oblik protivmjere. -Antidempinke carine su jedan oblik dopunskih carina koje se uvode radi izjednaavanja cjene inostrane robe koja se uvozi na neko trite i koja je cijena takve uvozne robe nia od normalne, realne cijene (demping cijena), kada uvoz takve robe moe da nanese tetu privredi odreene zemlje.Tada se u zemlji uvoza,naplauje dopunska,odnosno antidempika carina koja predstavlja razliku uzmeu normalne, realne cijene robe i cijene robe koja se uvozi (demping cijene). -Kompenzatorske carine predstavljaju takav oblik carina koje se uvode za robu koja je u zemlji porijekla ili izvoza dobila odreenu subvenciju, premiju u vidu stimulacije izvoza, pa se u cilju neutralisanja takvih subvencija naplauje kompezatorska carina do iznosa istih subvencija.

TA SE UZIMA KAO OSNOVICA ZA VRIJEDNOST ROBE ZA CARINJENJEVrijednost robe za carinjenje je transakcijska vrijednost tj. Stvarno plaena ili plativa cijena za robu prilikom prodaje za izvoz u carinsko podruje BiH.11

Prilikom utvrivanja da li je transakcijska vrijednost prihvatljiva,carinski organi, ako ne sumnjaju u povezanost kupca i prodavca i ako vrijednost robe je stvarna trinim cijenama smatraju da je to dovoljan osnov za prihvatanje transakcione vrijednosti. Kada carinski organi posumnjaju u vrijednost stvarne vrijednosti robe tada se ispituju okolnosti pod kojima se vri prodaja.Ukoliko u svijetu informacija koje dobiju od deklaranata (podnosioca dokumentacije za carinjenje) ili na neki drugi nain, carinski organi imaju razloga da smatraju da je ta veza uticala na cijenu, o svojim razlozima obavjetavaju deklaranta i pruaju mu odgovaraju mogunost za odgovor.Ukoliko deklarant tako zahtjeva,obavijest o tim razlozima daje se u pisanoj formi. Kada se utvrdi osnovica stvarne vrijednosti robe za carinjenje, na tu osnovicu se dodaju sljedei trokovi koje plaa kupac,a nisu ukljueni u stvarno plaenu ili plativu cijenu za robu i to: -provizije i posrednike provizije, osim provizija pri kupovini, -trokovi ambalae koja se za carinske svrhe, smatra cjelinom zajedno s dotinom robom, -trokovi pakovanja, bilo za rod ili materijal, -vrijednost rasporeena na odgovarajui nain, slijedeih roba i usluga kad ih je kupac dao direktno ili indirektno, besplatno ili po nioj cijeni za upotrebu u vezi s proizvodnjom i prodajom za izvoz uvezene robe, o materijala,komponenti,djelova i slinih elemenata sadranih u uvezenoj robi, o alata, matrica,kalupa, i slinih predmeta koritenih u proizvodnji uvezene robe, o planova, umjetnikih radova, dizajnerskih radova, te projekata i nacrta koji su ureeni negdje drugdje a ne u BiH, a neophodni su za proizvodnju domae robe, -naknade za autorska prava i licence u vezi s robom ija se vrijednost utvruje,a koje kupac mora platiti, bilo direktno ili indirektno, -trokovi prevoza i osiguranja uvezene robe -trokovi utovara i rukovanja koji su povezani s prevozom uvezene robe do mjesta ulaska u carinsko podruje Bosne i Hercegovine. Dodavanje na stvarno plaenu ili plativi cijenu vre se iskljuivo na osnovu objektivnih i mjerljivih podataka koji su vezani za uvoz robe. Kod utvrivanja carinske vrijednosti robe izraene u nekoj drugoj valuti osim valute BiH (KM),koristi se vaei kurs kojeg je objavila Centralna banka BiH. Carinsko evidentiranje naplauje se pri uvozu roba u iznosu od 1% carinske vrijednosti s tim da Upravni odbor moe da propie koje robe e da budu osloboene od te naplate. Oslobaa se od plaanja uvoznih dabina: -Oprema koja se stavlja u slobodan promet, a predstavlja ulog stranog lica,osim putnikih vozila,automata za zabavu i igru na sreu.12

-Roba koja se stavlja u slobodan promet za vojne i policijske snage i katnenopopravne ustanove, a koje u potpunosti finansiraju donatori i roba koja se stavlja u slobodni promet za deminiranje. -Roba koja se stavlja u slobodan promet za projekte obnove i rekonstrukcije BiH ili ukoliko ga u potpunosti finansiraju strani donatori ili meunarodne banke za razvoj. Novim Zakonom nije mogue osloboditi od plaanja uvoznih dabina robu koja se uvozi za projekte rekonstrukcije BiH ukoliko je projekt usvojila entitetska vlada,kako je to bilo potvreno u starom zakonu. Roba izvezena iz BiH moe se vratiti u BiH u roku od tri godine bez plaanja uvoznih dabina (za razliku od ranijih propisa po kojima je taj rok iznosio 12 mjeseci.).

.

OBAVEZA PLAANJA CARINANa robu koja se uvozi u carinsko podruje plaa se carina po stopama utvrenim Carinskom tarifom.Carinska tarifa propisana je Zakonom o carinskoj tarifi i on regulie carinske obaveze za teritoriju BiH primjenjujui harmonizovani sistem klasifikacije.Carinske stope izraene su u procentima i primjenjuju se na vrijednost13

uvezene robe a za pojedinu robu za koju je u Carinskoj tarifi BiH naznaena i svota carine po koliinskoj jedinici i kao iznos carine po koliinskoj jedinici koja se obraunava na odgovarajuu koliinu robe koja se uvozi.Carinska stopa u BiH nije jedinstvena, ona se kree u rasponu od 0 15% . Roba koja se uvozi podlijee plaanju uvoznih dabina osim izuzetaka propisanim zakonom osim robe koja ne podlijee plaanju uvoznih dabina i robe koja je osloboena plaanja carina. Carine se ne plaaju za robe sadrane u linom prtljagu putnika,lina imovina fizikih lica koje svoje mjesto boravka premjetaju iz strane zemlje u BiH , lina imovina steena nasljedstvom, proizvodi koje poljoprivrednici iz BiH dobiju na posjedima smjetenim u stranoj zemlji,roba uvezena od strane entitete ili humanitarnih organizacija za besplatnu podjelu rtvama nesrea na teritoriji BiH putniki automobili koje uvoze invalidne osobe,tampani i reklamni materijal, obrazovni i nauni materijali,instrumenti i aparati, lijekovi za linu upotrebu i drugo. Za svaku od naprijed navedenih stavki Zakonom su precizno utvreni uslovi pod kojima robe ne podlijeu plaanju carine. Carina se ne plaa ni na robu koja se uvozi u slobodnu zonu radi obavljanja djelatnosti u zoni.Meutim,ako je roba uvezena u zonu radi proizvodnje u zoni, gotov proizvod koji se iz slobodne zone stavlja na trite BiH podlijee plaanju carine.Visina carine obraunava se primjenom carinske stope koja je utvrena Carinskom tarifom za gotov proizvod. Zakonom je preuzeta obaveza da se nee naplaivati uvozne dabine za robu za koju je plaanje uvoznih dabina regulisano drugaije potpisanim i retifikovanim meunarodnim ugovorima.

DOKUMENTI KOJI PRATE CARINSKU ROBUSva roba koja ulazi ili izlazi u carinsko podruje mora prijei preko carinskog prelaza,kao mjesta koje je odreeno za uvoz, izvoz i tranzit robe, prelaz lica i prevoznih sredstava preko carinske linije.Od trenutka njenog prelaska carinskog prelaza, roba podlijee carinskom nadzoru.Lice koje unosi robu duno je da istu prijavi i bez odlaganja preveze14

do carinarnice, ili drugog mjesta koji odredi carinski organ.Prije dopreme i prije deklarisanja, uz odobrenje carinarnice, roba se moe pregledati, uzeti uzorci, a sve u cilju odreivanja carinski dozvoljenog postupanja ili upotrebe robe. Za robu koja se namjerava staviti u neki carinski postupak podnosi se carinska prijava.Carinska prijava se podnosi u pisanoj ili nekoj drugoj formi ili putem usmenog prijavljivanja.Prijave u pisanoj formi sainjavaju se na obrascu koji je propisan Zakonom o carinskoj politici BiH.Prijave se odmah prihvataju pod uslovom da je roba na koju se odnosi pokazana carini. Roba dopremljena carinskom organu mora biti obuhvaena saetom deklaracijom. Saeta deklaracija podnosi se odmah po dopremi robe carinskom organu. Carinski organ moe,prije stavljanja robe u odreeni carinski postupak, odobriti i korienje komercijalnih i transportnih isprava, kao saete deklaracije, pod uslovom da sadre podatke neophodne za identifikovanje robe. U sluaju redovnog prevoza robe istim prevoznim sredstvom od strane istog lica, carinski organ moe dozvoliti da se podnose jedna deklaracija periodina, a na zahtjev deklaranata moe odobriti i predhodno deklarisanje, ako je takav zahtev podnijet najkasnije tri dana prije dopreme robe. Pored standardizovanih dokumenata u carinskom postupku koriste se i drugi dokumenti za prevoz roba, a koja ni BiH roba i ne podlijee plaanju uvoznih i drugih dabina. Kretanje ovih roba odvija se pod pokriem: TIR karneta (Konvencije) ATA karnet (Konvencije) Standardna meunarodna dokumenta JCI (jedinstvena carinska isprava). Evo osnovnih podataka o navedenim dokumentima koji su neophodni u carinskom postupku.

TIR KARNET (TIR)Obrasci TIR koriste se kao priznate deklaracije za prevoz carinske robe preko carinskog podruja, ili od jednog mjesta u drugo mjesto u carinskom podruju. Roba koja se prevozi pod TIR karnetima smatra se stranom robom, osim ako se ne utvrdi da ima domai status.Da bi se olakalo i ubrzao meunarodni drumski prevoz izmeu15

dvije ili vie zemalja lanica i u tranzitu preko njihovih teritorija donijeta je Konvencija o meunarodnom prevozu robe na osnovi karneta TIR 1959. godine u enevi.TIR je osmiljen kako bi se sprijeio veliki gubitak vremena,za prevoz sredstava koja prevoze robu pod karnetom TIR na ulasku u carinsko podruje druge zemlje roba se ne prijavljuje podnoenjem TR deklaracije.Uslov za ovo je da se obje zemlje i izvoznica i uvoznica potpisnice TIR deklaracije.Naime roba stie do CI a da predhodno nije stavljena pod carinski nadzor.Ovo je postignuto: -garancijom izdavaoca karneta koji obezbjeuje carinskim organima naplatu uvoznih dabina i carine u sluaju nerazduenja ili zloupotrebe; -jedinstvenom meunarodnom carinskom ispravom karnet TIR koji zamjenjuje nacionalne isprave za prevoz robe pod carinskim nadzorom Nacionalna udruenja koja izdaju karnet TIR duna su da preuzimaju garancije za radnje na njenoj teritoriji po osnovu karneta TIR koja su izdala kao i za karnet TIR koje su izdala inostrana udruenja lanovi meunarodnog udruenja drumskih prevoznika (IRU) . To znai da su nacionalna udruenja u sluaju zloupotrebe robe duna da plate carinskim organima iznos carine i svih drugih dabina koje terete robu prilikom uvoza a kasnije da potrauju ta sredstva preko meunarodnog udruenja od nacionalnog udruenja koje je izdalo TIR karnet licu koje je napravilo zloupotrebu robe. Bosna i Hercegovina nije potpisnica konvencije TIR. To znai da prilikom svakog uvoza robe u BiH na graninim prelazima roba se mora staviti pod carinski nadzor podnoenjem TR deklaracije ak i za robe koje se prevoze pod okriljem TIR-a.Drugim rijeima karnet TIR u BiH ne vai.Meutim postoje naznake da bi do kraja ove godine i BiH trbalo da prihvati konvenciju TIR to e u mnogome olakati i ubrzati protok robe u i iz BiH.

ATA KARNETATA karnet je meunarodni carinski dokument koji se koristi za pojednostavljivanje privremenog uvoza roba u stranu zemlju sa rokom vaenja do godinu dana. ATA karnet omoguava privremeni uvoz robe bez primjene redovnog carinskog postupka u zemlji privremenog uvoza i obezbjuje garanciju za carinu i druge uvozne dabine.16

Privremeni uvoz robe po odredbama ATA konvencije primjenjuje se na privremeni uvoz sljedeih roba: -strune opreme -trgovinskih uzoraka i reklamnog materijala -robe namjenjene za izlaganje ili upotrbu na izlobama,sajmovima,kongresima i slinim manifestacijama -ambalae Karnet ATA koji moe da se koristi umjesto nacionalnih carinskih carinskih isprava (TR deklaracije9 prua nosiocu sledee mogunosti: -da poiljku privremeno uveze u vie zemalja, Da uveze svu robu ili samo dio robe koja je pokrivena karnetom -da svu ili samo dio robe koja je privremeno uvezena definitivno ocarini u toj zemlji -da robu uvezenu jednim karnetom koji ini jednu poiljku razdvoji i u povratku isporui u vie poiljaka.

JEDINSTVENA CARINSKA ISPRAVA (JCI)Jedinstvena carinska isprava je propisani obrazac i koristi se kao pisana carinska deklaracija, a podnosi se u setovima koji se sastoje od listova potrebnih za sprovoenje propisa za carinski postupaku koji se roba stavlja. Jedinstvena carinska isprava u postupku carinjenja robe je veoma slina jedinstvenoj carinskoj ispravi u postupku stavljanja robe pod carinski nadzor.17

Razlika je u tome to se prilikom konanog carinjenja robe popunjavaju sve rubrike JCI jer se tada vri naplata carine i drugih uvoznih dabina.

ROBNA I TRANSPORTNA DOKUMENTAKomercijalne i transportne isprave koje prate robu prilikom uvoza i izvoza su: -faktura -polisa osiguranja -prevozna isprava.18

Faktura predstavlja osnovnu komercijalnu ispravu o robi.Ona sadri svoj broj pod kojim je izdata i referentni broj, podatke o prodavaocu (izvozniku) i kupcu (uvozniku), komercijanoj vrsti robe, koliini, cijeni po jedinici mjere, i ukupnoj vrijednosti u ugovorenoj valuti,datum izdavanja i potpise ovlatenog lica.Faktura ponekad sadri i druge podatke kao to su paritet,razni popusti itd. Polisa osiguranja predstavlja veoma vanu ispravu u uvozno izvoznom poslu.Polisom osiguranja utvruje se iznos plaene premije osiguranja koji se uraunava u carinsku osnovicu. Pored gore navedenih kao najee komercijalne isprave koje prate robu su: razne specifikacije, paking liste, odnosno otpremnice, uvjerenja o porijeklu, kvalitetu i dr. Kao prevozna isprava koja prati robu prilikom uvoza i izvoza koristi se kamionski tovarni list (CMR). CMR se izdaje samo za jedno prevozno sredstvo i robu na njemu.CMR sadri podatke o poilaocu,primaocu,bruto teini,vrsti robe,registarskom broju kamiona i dr.

ZAKLJUAKCarina ima sve veu ulogu u meunarodnim razmjenama roba iz razloga da ona ne bude konica tih razmjena, ve nasuprot, da bude u funkciji tir razmjena. Carina osim to predstavlja znaajni instrument zatite i razvoja domae privrede, ona je i snaan izvor budetskog prihoda drave.Taj njen fiskalni znaaj ne moe se zanemariti.ak i ako je carina u svom primarnom elementu zatitna, ona ispoljava i19

znaajan sekundarni element kao izvor prihoda drave.I obrnuto, postoje carinski sistemi, posebno nekih azijskih i afrikih zemalja, kod kojih je carina, prije svega,fiskalnog karaktera gdje su i njihove carinske stope u carinskim tarifama vrlo visoke, tako da iste imaju primarni fiskalni cilj.Kod tih zemalja,carine se esto kreu i u rasponu od 150% do 300% od vrijednosti uvezene robe.U naem carinskom sistemu je predvieno da plaanju carine ne podlijee roba koja se izvozi, iznosi ili alje iz carinskog podruja nae zemlje sem ako u Carinskoj tarifi nije drukije odreeno.Vaei zakon o carinskoj tarifi BiH iz 2006. godine, u svom normativnom dijelu, ne propisuje naplatu izvoznih carina, ve samo uvoznim carinama.Ovo je razumljivo i zbog injenice da je naa privreda orijentisana na izvoz roba i da carinskim instrumentima treba da pospijei i stimulira uzvoz roba dozvoljenim mjerama koje nisu u suprotnosti odredbama Svjetske trgovinske organizacije, a ne da naplatom izvoznih carina potpuno destimulira izvoz.Izvoz i prodaja roba u inostranstvu nam je neophodan iz razloga poboljanja platnog bilansa nae zemlje, ve deviznog priliva, razvoja domae proizvodnje, ve domae zaposlenosti.

LITERATURA1. Spoljna trgovina,prof.dr Miodrag Stankovi, Beograd 2005. godine. 2. Meunarodna ekonomija,prof.dr.M.Alijagi UPS Banja Luka, 2006

20

3. Spoljnotrgovinsko poslovanje u uslovima globalizacije svjetske ekonomije,doc.dr.Pajo Pani Decembar 2006. godine

21