ETİK İHLALLER

Mustafa POLATETK500

Anadolu ÜniversitesiEğitim Bilimleri Enstitüsü

Nisan 2015

ETİK İHLALLERETİK İHLALLERİN TÜRLERİ

A- İNTİHAL B- DİĞER

A1- Kaynak Göstermeden• Hayalet Yazar• Mevcut Yazı• Kılık Değiştirme• Kendinden Aşırma

• Fotokopi• Emek Tembelliği

A2- Kaynak Göstererek• Unutulan Dipnot• Yanlış Bilgilendirme• Fazla Mükemmel Alıntı

• Becerikli Alıntı• Mükemmel Suç

• Gerçeğe Aykırı Çarpıtma• Gizli Amaç Gütme• Haksız Yazarlık• Çalışma Tekrarı• Zarar Vericilik

• Yayın Sürecinde Etik Dışı Davranışlar

ETİK İHLALLERETİK İHLALLERİN TÜRLERİ

A- İNTİHAL

A1- Kaynak Göstermeden

• Hayalet Yazar: Bir başka kaynaktan kelime kelime tüm bilgiyi almak.

• Mevcut Yazı: Pek çok kaynaktan alarak kendine ait gibi göstermek.

• Kılık Değiştirme: Paragraf içindeki anahtar kelimeleri değiştirerek gizlemek.

• Kendinden Aşırma: Kendisine ait önceki bir çalışmadan aynen almak.

• Fotokopi: Belli bir kaynaktan hiç bir değişiklik yapmadan bir bölümü almak.

• Emek Tembelliği: Orijinal çalışma için çaba sarf etmek yerine çalışmanın büyük bir kısmını başka kaynaklardan alıntılarla doldurmak.

ETİK İHLALLERETİK İHLALLERİN TÜRLERİ

A- İNTİHAL

A2- Kaynak Göstererek• Unutulan Dipnot: Yazar adını vererek fakat tam künyeyi vermeyerek kaynağın orijinaline ulaşılma ihtimalini ortadan kaldırmak.

• Yanlış Bilgilendirme: Yanlış künye vererek kaynağın orijinaline ulaşılma ihtimalini ortadan kaldırmak.

• Fazla Mükemmel Alıntı: Yazarın bire bir alıntı yaptığı kaynağa atıf yapması fakat tırnak işareti koymayı önemsememesi.

• Becerikli Atıf Yapma: Yazarın tüm kaynaklara atıf yapması, tırnak işareti kullanması fakat araştırmanın hiçbir orijinal fikir içermemesi.

• Mükemmel Suç: Yazarın bazı yerlerde kaynaklara atıf yapması fakat yazının kalan kısımlarındaki analizlerin kendine ait olduğu fikrini yaratma düşüncesiyle bazı kaynaklara atıf vermemesi.

ETİK İHLALLERETİK İHLALLERİN TÜRLERİ

B-DİĞER

• Gerçeğe Aykırı Çarpıtma (Uydurma, Sahtecilik, Hile): Yapılmamış bir araştırmadan, araştırma yapılmış gibi olmayan verileri kullanmak veya yapılmış bir araştırmanın verilerini çarpıtarak veya maksatlı olarak yanlış analiz teknikleriyle yorumlayarak yönlendirme amaçlı sonuçlar üretme.

• Gizli Amaç Gütme: Çıkar sağlama amacıyla çarpıtıcı/yanıltıcı bilimsel standartlara uymayan taraflı yayın yapma ve kaynakları bilinçli olarak taraflı seçerek yönlendirme ve çarpıtma yapma da bu türden ağır bilimsel ihlal örneğidir.

• Haksız Yazarlık: Yazar olarak belirtilmeyi haklılaştırmayacak küçük bir katkı nedeniyle yeni yazar ekleme, yazar sırasını izinsiz değiştirme, onursal yazarlık, ikram yazarlık, karşılıklı yazarlık, saygın bir kişinin adını ortak yazar olarak izinsiz yazma, ortak yazarın adını çıkarma, bedel karşılığı (hayalet yazara) kendi adına çalışma / yayın yaptırma.

ETİK İHLALLERETİK İHLALLERİN TÜRLERİ

B-DİĞER

• Çalışma Tekrarı: Kayda değer yeni bir katkı yapmadan başkalarının önceki çalışmalarını teker teker veya birlikte dikkate alarak, bu durumu belirtmeden, yeni bir çalışmaymış gibi sunma, bu tür ihlalin tipik örneğidir. Yine, başkalarının çalışmalarını yazım tarzını değiştirerek yeni ibarelerle ifade etme de bu ihlal türüne girmektedir.

• Zarar Vericilik: İnsan ve diğer canlıların haklarına aykırı, toplumda kin ve nefreti artırıcı, bilimsel standartlara uymayan çarpıtıcı ve yanıltıcı yayında bulunma bu türden ihlalin örnekleridir. Etik kurallara uygun tasarlamadan, gerekli kurullardan izin almadan veya prosedürleri tamamlamadan ve deneklere/çevreye zarar verme olasılığı yüksek araştırma/yayın yapma, daha ziyade sağlık ve sağlıkla ilgili alanlarda karsımıza çıkmaktadır.

• Yayın Sürecinde Etik Dışı Davranışlar: Bir yayını birden fazla yere gönderme veya makul olmayan gerekçelerle geri çekme, yayın etiği ihlali olarak değerlendirilmektedir.

ETİK İHLALLERETİK İHLALLERİN NEDENLERİ

• Eğitim Eksikliği

• Bireysel Unsurlar (Hırs, Zafiyet vb.)

• Toplumun Yapısı (Değerler, Beklentiler vb.)

• Bilimde Niceliğin Niteliğin Önüne Geçmesi (Terfi-Atama-Görevde Yükselme Ölçütleri vb.)

• Maddi Nedenler (Ekonomik, Akademik vb.)

• Kurum Politikaları (Yetersiz Cezalar, Görmezden Gelme vb.)

• Teknolojinin Olumsuz Kullanımı

ETİK İHLALLERETİK İHLALLERE KARŞI ÖNLEMLER

A- HUKUKİ BOYUT

• Temel Ceza Kanunu

• Öğretim Üyeleri Disiplin Yönetmeliği

B- İDARİ BOYUT

• Ölçütlerin Düzenlenmesi

• İşlevsel ve Yetkili Etik Kurullar

• Etik İhlaller Kılavuzu

C- EĞİTİMSEL BOYUT

• Etik Dersleri (Okulöncesi düzeyden lisansüstü düzeye kadar)

• Bütünsel Olarak Etiğin Eğitim Programlarına Yansımaları

D- TEKNOLOJİK BOYUT

• Yazılımlar (Turnıtın, Wcopyfind, DIFFER vb.)

• Web Sayfaları (Plagiarism.com, Articlechecker.com, Catchitfirst.com)

ETİK İHLALLERETİK İHLALLERDE SORUMLULAR

• Yazar: Araştırma ve yayın açısından sorumlu.

• Danışman: Tez çalışmalarında sürecin kontrolü ve gerekli yönlendirmeler açısından sorumlu.

• Editör: Araştırma ve yayın süreci içinde yazarla iletişiminin uygun, zamanında, açık, güvenilir

ve tarafsız olarak sürdürülmesi açısından sorumlu.

• Hakem: Objektifliğin sağlanması ve sunulan metnin yetkin hale getirilmesi açısından

sorumlu.

• Okuyucu: İlgi alanına giren konulardaki yazıları izlemek, incelemek ve yanlışları bilimsel yayın ortamında ortaya koymak, yani tepki vermek

sorumlu.

ETİK İHLALLERFAYDALANILAN KAYNAKLAR

Ünal, M., Toprak, M. ve Başpınar, V. (2012). Bilim Etiğine Aykırı Davranışlar ve Yaptırımlar: Sosyal ve Beşeri Bilimler İçin Bir Çerçeve Önerisi. Amme İdaresi Dergisi. 45(3) ss. 1-27.

Uçak, Ö. N. Ve Birinci, G. H. (2008). Bilimsel Etik ve İntihal. Türk Kütüphaneciliği Dergisi. 22(2) ss. 187-204.

İnci, O. (2009). Bilimsel Yayın Etiği İlkeleri, Yanıltmalar Yanıltmaları Önlemeye Yönelik Öneriler. Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık. ? (?) ss. 69-90

Günal, İ. (2010). Yayın Etiği ve Sorunları. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi. 3(1) ss.54-56

www.plagirism.org