eĞİtİm semİnerlerİ e-kİtap...
TRANSCRIPT
İSTANBUL SERBEST MUHASEBECİ MALİ
MÜŞAVİRLER ODASI
ISTANBUL CHAMBER OF CERTIFIED PUBLIC
ACCOUNTANTS
EĞİTİM SEMİNERLERİ
E-KİTAP DİZİSİ
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
UYGULAMALARI
Yazarlar
SMMM DR. Gülsüm Öksüzömer YILMAZ
ISG UZMANI Sibel EBİLLER
Editör
Yrd. Doç. Dr. Mustafa ÇANAKÇIOĞLU
KADİR HAS ÜNİVERSİTESİ
İSTANBUL 2016
EĞİTİM SEMİNERLERİ E-KİTAP DİZİSİ
3. KİTAP İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI
İSTANBUL, İSMMMO, 2016
ISBN: 978-975-555-236-1
Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları İstanbul Serbest Muhasebeci
Mali Müşavirler Odası’na aittir. Bu e-kitabın bütün hakları saklıdır. İlgili
kuruluşun Eğitim Müdürlüğü’nden izin almadan e- kitabın tümü ya da
bölümleri hiç bir amaçla mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya
başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz.
Nisan 2016
SUNUŞ
Muhasebe mesleği Ülkemizde, 13 Haziran 1989 tarihinde Resmi
Gazetede yayınlanan 3568 sayılı yasa ile kurumsallaşma sürecine girmiştir.
Bu süreç içerisinde 3568 sayılı kanunun 14.maddesine göre; üyelerin
ihtiyaçlarını karşılama, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, üyelerin
birbirleriyle ve iş sahipleri ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hâkim
kılmak üzere meslek disiplini ve ahlakını korumak amacı ile 20 Mart
1990’da kurulmuş olan İstanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavirler
Odası, Muhasebe mesleğinde, araştıran, bilgi üreten ve öncü kurum olma
sorumluluğunun bilincinde olarak, misyonunu üyelerinin ve stajyerlerinin
mesleklerini en iyi şekilde icra edebilmeleri adına mesleki gelişimlerini
sağlayacak eğitim ve danışmanlık hizmetleri verme üzerine kurmuştur.
Meslektaşlarından aldığı destekle kuruluşundan beri İstanbul Serbest
Muhasebeci ve Mali Müşavirler Odası, düzenlediği seminerler,
konferanslar, sempozyumlar, eğitim çalışmaları ve mesleki kurslarla önemli
eğitim başarılarına imza atmıştır.
Muhasebe sisteminin etkinliği, sistemin uygulamasını yapacak
muhasebecilerin kaliteli ve iyi eğitilmiş olmasına bağlıdır. Bu amaçla siz
değerli üyelerimize, birçok eğitim seminerleri düzenlenmiştir. Düzenlenen
bu eğitim seminerlerinin daha kapsamlı bir şekilde sizlere kaynak kitap
olarak sunmak adına “Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi” projesi
başlatılmıştır. Bu proje kapsamı doğrultusunda hazırlanan “e-Uygulamalar”
ilk E-Kitap olma özelliğini taşımaktadır. Bu çalışmayı sizlere sunan
Yardımcı Doçent Doktor Mustafa Çanakçıoğlu’na, Dr. Gülsüm Öksüzömer
Yılmaz’a ve A sınıfı ISG Uzmanı Sibel Ebiller’e çok teşekkür ederim.
Saygılarımla,
Dr. Yahya ARIKAN
İSMMMO Başkanı
Nisan, 2016
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ 1
1. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMİ 2
1.1. İş Sağlığı ve Güvenliği Nedir? 2
1.2. İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanununa Neden İhtiyaç Duyuldu? 3
1.3. İş Sağlığı ve Güvenliğinin Tarihçesi ve Gelişimi 6
1.4. İş sağlığı ve Güvenliği Eğitiminin Amacı Nedir? 9
2. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUN KAPSAMI 10
2.1. Önemli Kavramlar-Tanımlar 10
2.2. İş Verenlerin Yol Haritası 14
3. TEHLİKE SINIFININ BELİRLENMESİ 15
4. RİSK DEĞERLENDİRMESİ 17
4.1. Risk Değerlendirmesi Nedir? 17
4.2.Büyük Kaza Önleme Politika Belgesi Veya Güvenlik Raporu
Hazırlanması Gereken İşyerlerinde Risk Değerlendirmesi
21
4.3. Örnek Risk Değerlendirme Raporu 22
5. ACİL EYLEM PLANI 24
6. ÇALIŞANLARIN EĞİTİMİ 26
7. ÇALIŞANLARIN BİLGİLENDİRİLMESİ 28
8. SAĞLIK GÖZETİMİ 29
9. ÇALIŞAN TEMSİLCİSİ 31
10. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULU 32
11. İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI 33
12. İŞYERİ HEKİMİ 36
13. DİĞER SAĞLIK PERSONELİ 38
14. KAYIT VE BİLDİRİM 38
15. İŞVERENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 40
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
16. İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARININ KAYIT
VE BİLDİRİMİ
42
17. ÇALIŞANLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 43
18. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİ 45
19. İSG HİZMETLERİNİN DESTEKLENMESİ 47
19.1. İSG DESTEĞİNİN KAPSAMI 49
19.2. DESTEK TUTARI NE KADAR OLACAK? 50
20. İŞİN DURDURULMASI 52
21. ÇALIŞMAKTAN KAÇINMA 52
22. İSG KANUNU YÜRÜRLÜK 53
23. İDARİ PARA CEZALARI 54
YARARLANILAN KAYNAKLAR 62
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 1 -
GİRİŞ
İş sağlığı ve güvenliği dünyada en önemli konular arasında yer
almaktadır. İş kazaları, işçilerin eğitimsiz olması ve dikkatli çalışmaması ile
işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almamasından
kaynaklanmaktadır.
İş kazası veya meslek hastalığı sorununun sosyal ve insancıl
yanından başka ekonomik yönü de önem taşımaktadır. İş kazaları, ulusal
ekonomiye verdiği zararlar yanında maliyetleri arttırmak verimliliği ve iş
motivasyonunu azaltmak yüksek tazminatların ödenmesine yol açmak
suretiyle işletmeler düzeyinde de önemli zararlara neden olmaktadır.
İşletmelerin iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin önlemleri almaları,
gerekli önlemlerin alınmaması nedeniyle meydana gelecek iş kazaları,
meslek hastalıkları ve hastalıkların sonuçlarını telafi etmekten daha kolay
daha ucuz ve daha insancıldır.
Uluslararası Çalışma Örgütünün tariflendirdiği, kaza sıklık ve ağırlık
oranlarının işyerlerinde azaltılmasında yasal olarak işverenlerce bir dizi
tedbir alınmaktadır. Önemli etken ise iş sağlığı ve güvenliği kültürünün
oluşturulamamasıdır. Oysa çalışanların sahiplendiği ve eğitim faaliyetleri
ile genel uzmanlık ve yetenekleri dışında İSG farkındalığının yaratılması
işveren ve iş gören açısından başarı sayılmaktadır. Nitekim eğitim
faaliyetleri ile asıl beklenen çalışanlarda olumlu yönde davranış değişikliği
yaratması ve özendiriciliği sağlamasıdır.
İş sağlığı ve güvenliğinin etkinliği, iş sağlığı ve güvenliği kanunun
uygulayacak olan işverenlerin ve işçilerin kaliteli ve iyi eğitilmiş olmasına
bağlıdır. İşyerlerinde verilen İSG eğitimleri sayesinde, iş motivasyonunun
gelişebileceği, her işletmeye özgü güvenlik kültürü oluşturulabileceği yanı
sıra başta farkındalık olmak üzere iş kazası ve meslek hastalıklarının
azaltılması konusunda fark edilebilir sonuçlar elde edilebilir. Çalışanların
her anlamda katılımını sağlayan ve sürekli denetim mekanizmaları ile
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 2 -
davranışsal güvenlik algısının artırılması ülkemiz ve çalışma hayatı için
fayda sağlayacaktır.
İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulamaları adlı kitabımızda konu yasal
hiyerarşisi içinde ele alınmış olup, konu ile ilgili uygulamalara da yer
verilmiştir.
1. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMİ
1.1. İş Sağlığı ve Güvenliği Nedir?
İş Sağlığı ve güvenliği; işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin
sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için
işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini
düzenlemektir (www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6331.pdf).
İş Sağlığı ve Güvenliği aynı zamanda bir işyerinde çalışanların
normal sağlıklı hallerini sürdürmeleri için yürütülmesi gereken faaliyetlerin
tümüdür. Normal sağlıklı hal; kişinin bedensel, ruhsal ve toplumsal tam
iyilik halidir.
Genel anlamda İş Güvenliği, hem çalışanları korumayı, hem de bütün
işletmenin ve üretimin güvenliğini esas alan tedbirlerin bütünüdür.
İşyerinde çalışan işçilerin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamayı, bir
başka ifadeyle, işyerinde doğabilecek, iş kazası ve meslek hastalıkları gibi
her türlü riske karşı gerekli tedbirleri almayı, bu husustaki şartları yerine
getirmeyi, bu hedefleri yerine getirmeye yardımcı olabilecek araç-gereçlerin
noksansız bulundurulmasını öngören, genelde bunların uygulanmasından
işverenin sorumlu tutulduğu fakat aynı ölçüde işçilerin de, öngörülen
tedbirlerle ilgi olarak usul ve şartlara uymalarını isteyen bir kavramdır.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 3 -
1.2. İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanununa Neden İhtiyaç Duyuldu?
Küreselleşme sonucu, sanayileşmenin getirdiği tehlikeler, gelişmiş
ülkelerden gelişmekte olan ülkelere transfer edilmeye başlamıştır.
Gelişmekte olan ülkelerde kırsal kesimden kente hızlı göç, eğitim seviyesi
düşük işçilerin işlere uyarlanamaması, olumsuz koşullarda çalışma, yetersiz
iş denetimi, iş kazaları ve meslek hastalıkları sayının artmasına neden
olmuştur.
Avrupa ülkelerinde iş kazaları ve meslek hastalıkları sonucu yılda
5.500 kişi hayatını kaybetmekte, 75.000 kişi sürekli iş göremez hale
gelmekte, 149 milyon iş günü ve 20 milyar EURO kayıp oluşmaktadır.
Ülkemizde ise 2012 SGK verilerine göre yılda ;
Toplam İş Kazası Sayısı 74.871
Toplam Meslek Hastalığı Sayısı 395
Toplam Sürekli İş Göremezlik Sayısı 2.209
Toplam Geçici İş Göremezlik Gün Sayısı 1.650.250
Toplam Ölüm Sayısı 745'dir.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 4 -
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 5 -
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 6 -
İş kazalarının %56'sı 50'nin altında çalışanı olan işyerlerinde
meydana gelmektedir. En fazla iş kazası olan ülkeler arasında Türkiye,
Dünya sıralamasında 3'üncü, Avrupa Birliği ülkeleri arasında 1'inci sırada
yer almaktadır.
Yapılan araştırmalar gösteriyor ki, iş kazaları ve meslek hastalıkları
verimliliği düşürmekle kalmıyor aynı zamanda işyerinin önemli maddi
kayıplara uğramasına yol açıyor.
İş kazalarını önlemek, hem oluşan kayıpları ödemekten daha kolay ve
daha insancıl bir yaklaşımdır, hem de yasal bir yükümlülüktür.
1.3. İş Sağlığı ve Güvenliğinin Tarihçesi ve Gelişimi
İnsanların, yaptıkları iş ile sağlıkları arasındaki ilişki konusunda
milattan önceki yıllardan beri çalışmalar yapılmıştır.
İş ile sağlık arasındaki ilişki üzerinde ilk defa Yunan ve Roma
Uygarlıklarında durulmuş olmakla birlikte 1919'da kurulan (İLO)
Uluslararası Çalışma Örgütü günümüz ihtiyaçlarına cevap verecek
niteliktedir. Bizde ise;
1865'de “Dilaver Paşa Nizamnamesi”
1869'da “Maadin Nizamnamesi”
10.09.1921'de Ereğli Havza‐i Fahmiyesi
Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik
Kanun gibi değerlendirmeler olmuştur.
Ayrıca 1919'da kurulan İLO Uluslararası
Çalışma Örgütünün çıkarmış olduğu
sözleşmelerin büyük bir bölümü Türkiye
Cumhuriyeti tarafından onaylanmıştır.
1936'da 3008, 1967'de 931, 1971'de 1475 ve 2003'de 4857 sayılı İş
Kanunlarında İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili düzenlemeler olmuştur.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 7 -
Dünyada ve Türkiye’de meydana gelen hızlı sanayileşme ve
teknolojik gelişmeler ile doğru orantılı olarak özellikle iş yerlerinde çalışan
kişilerin güvenliği ile ilgili bazı sorunlar da açığa çıktıkça güvenli davranış
bilinci gelişmiş ve bir takım önlemleri önceden alarak iş yerlerini güvenli
hale getirmek gerekmekte olduğundan iş güvenliği oldukça önem
kazanmıştır.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca hazırlanan ve Bakanlar
Kurulunca 16.01.2012 tarihinde kararlaştırılan “İş Sağlığı ve Güvenliği
Kanunu Tasarısı” 03.04.2012 tarihinde TBMM Başkanlığına gönderilmiştir
(Özdemir, Mayıs-Haziran 2012, s.191).
Meclise gönderilen kanun tasarısının esas amacı işle bağlantılı olan
veya işin yürütümü sırasında ortaya çıkan kaza ve yararlanmaların, çalışma
ortamında bulunan risklerin, önlenmesi ve/veya önlenemeyen riskleri asgari
seviyeye indirerek sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı sağlanmasıdır.
6331 sayılı Kanun ile birlikte güvenli davranış bilincini geliştirmeye
yönelik olarak TRT ile ulusal, bölgesel ve yerel yayın yapan özel televizyon
kuruluşları ve radyolar; ayda en az 60 dakika iş sağlığı ve güvenliği,
çalışma hayatında kayıt dışılığın önlenmesi, sosyal güvenlik, işçi ve işveren
ilişkileri konularında uyarıcı ve eğitici mahiyette yayın yapmak zorunlu
hale getirilmiştir.
30.06.2012 den önce 4857 sayılı İş Kanunu’nun içinde bir bölüm
olarak ele alınan İş Sağlığı ve Güvenliği 6331 sayılı kanunla ilk defa tek
başına müstakil bir kanun olarak düzenlenmiştir.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu; işyerlerinde iş sağlığı ve
güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının
iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve
yükümlülüklerini düzenlemektedir. Kanunda yetkiler, görevler,
sorumluluklar profesyonel çalışanlara verilmiş olsa da yasayla getirilmiş
tüm yükümlülükler işverene ait olduğu için yükümlülükler işverenlerin
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 8 -
yerine getireceği şekilde düzenlenmiştir. Yükümlülüklerin yerine
getirilmemesi halinde uygulanacak yaptırımlar idari para cezası olarak
düzenlenmiştir.
İş güvenliğinin temel ilkesi; çalışanın en dikkatsiz ve güvensiz
davranışına karşın iş kazasının oluşmasını önleyecek önlemlerin
alınmasıdır. İş Kazası ve Meslek Hastalığı ortaya çıktıktan sonra neler
yapılacağından ziyade, iş kazası ve meslek hastalığının önlenmesi için neler
yapılabileceği üzerinde durulmaktadır. Bu kapsamda işveren; çalışanları ile
birlikte işin her aşamasında, işten kaynaklı tehlikeleri sürekli olarak tespit
edip, muhtemel risklere karşı tedbir almalıdır.
Kanunun amacı; iş sağlığı ve güvenliğinde en iyi koşulları
hedefleyerek iş yerlerinin mevcut durumunun sürekli iyileştirilmesini
sağlamaktır.
İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık
ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev,
yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemeyi amaç edinen 6331
sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 30.06.2012 tarih, 28339 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanmıştır (Özdemir, Ağustos 2012, s.152).
6331 sayılı kanun ile kamu ve özel sektör ayrımı gözetmeksizin tüm
çalışanlar kanun kapsamına alınmıştır. Bu kapsama çırak ve stajyerler de
dahil edilmiştir.
Avrupa Birliğindeki uygulamalara paralel olarak; Türk Silahlı
Kuvvetleri (Fabrika, dikimevleri vb.leri hariç), MİT, Emniyet ve Afet
Müdahale Ekipleri ile Ev Hizmetlerinde çalışanlar ve çalışan istihdam
etmeden kendi nam ve hesabına çalışanlar kanun kapsamı dışında
bırakılmıştır.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 9 -
1.4. İş sağlığı ve Güvenliği Eğitiminin Amacı Nedir?
İşveren çalışanlarına iş sağlığı ve güvenliği eğitimi aldırmak
zorundadır. Eğitimler işe başlamadan önce, çalışma yeri ve işyeri
değişikliklerinde, iş ekipmanları değişikliğinde veya yeni bir teknoloji
uygulandığında verilir. Verilen bu eğitimin amacı, sektör farkı
gözetmeksizin İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa tabi tüm işyerlerinin İş
Sağlığı ve Güvenliği (İSG) konusunda ihtiyaç duydukları temel bilgileri
açıklamaktır.
6331 sayılı İş Sağlığı ve
Güvenliği Kanunu ile tüm sorumluluk
işverene verilmiş olmakla birlikte
çalışanların iş sağlığı ve güvenliğinin
sağlanmasına katkılarını arttırmanın
en etkili yolu eğitimdir. Kanun
gereklerine göre eğitim alan ve iş
sağlığı ve güvenliği konularında
bilgilendirilmiş olan çalışanlarda insan
hayatına değer verme ile birlikte iş güvenliği kültürü de oluşacaktır.
İş kazalarına neden olan işe yeni başlama, çalışma yeri ve iş
değişikliği, iş ekipmanlarının değişmesi hali ile yeni teknoloji
uygulamasından doğan mesleki acemiliğin giderilmesi eğitim ile mümkün
olup bu eğitimin verilmesi görevi de işverene yüklenmiştir (Karakoç, 2013,
s.281).
İş Sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için işverene kendi çalışan ve
temsilcilerini bilgilendirmesi ve eğitimi yükümlülüğü öngörülmüş bununla
birlikte başka işyerinde çalışmak üzere gelenlerin bilgilendirilmesi
noktasında da yükümlülük getirilmiştir (Alpagut, 2012, s.40-60).
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 10 -
2. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUN KAPSAMI
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu,
kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve
işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile
işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de
dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına
faaliyet konularına bakılmaksızın
uygulanır. Ancak aşağıda belirtilen
faaliyetler ve kişiler hakkında bu Kanun
hükümleri uygulanmaz. Şöyle ki;
a) Fabrika, bakım merkezi, dikimevi ve benzeri işyerlerindekiler hariç
Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat
Teşkilatı Müsteşarlığının faaliyetleri,
b) Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri,
c) Ev hizmetleri,
d) Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet
üretimi yapanlar,
e) Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iyileştirme
kapsamında yapılan iş yurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme
faaliyetleri,
uygulanmamaktadır.
2.1. ÖNEMLİ KAVRAMLAR-TANIMLAR
Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
İşveren: İş Sağlığı ve güvenliği Kanunu uyarınca çalışan istihdam eden
gerçek ve tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar işveren
kabul edilmektedir (6331 sayılı kanun md.4),
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 11 -
İşveren Vekili: İşveren adına hareket eden işin ve işyerinin yönetiminde
görev alan kişileri ifade etmektedir (Esen, 2014, s.219-223),
Çalışan: Kendi özel kanunlarındaki statülerine bakılmaksızın kamu veya
özel işyerlerinde istihdam edilen gerçek kişiyi,
Çalışan temsilcisi: İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalara katılma,
çalışmaları izleme, tedbir alınmasını isteme, tekliflerde bulunma ve benzeri
konularda çalışanları temsil etmeye yetkili çalışanı,
Destek elemanı: Asli görevinin yanında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili
önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri
konularda özel olarak görevlendirilmiş uygun donanım ve yeterli eğitime
sahip kişiyi,
Eğitim kurumu: İş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık
personelinin eğitimlerini vermek üzere Bakanlıkça yetkilendirilen kamu
kurum ve kuruluşlarını, üniversiteleri ve Türk Ticaret Kanunu’na göre
faaliyet gösteren şirketler tarafından kurulan müesseseleri,
Genç çalışan: On beş yaşını bitirmiş ancak on sekiz yaşını doldurmamış
çalışanı,
İş Güvenliği Uzmanı: Usul ve esasları yönetmelikle belirlenen, iş sağlığı
ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş, iş
güvenliği uzmanlığı belgesine sahip, Bakanlık ve ilgili kuruluşlarında
çalışma hayatını denetleyen müfettişler ile mühendislik veya mimarlık
eğitimi veren fakültelerin mezunları ile teknik elemanı,
İş kazası: İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme
sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen engelli hâle
getiren olayı,
İşyeri: Mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar
ile çalışanın birlikte örgütlendiği, işverenin işyerinde ürettiği mal veya
hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 12 -
örgütlenen işyerine bağlı yerler ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku,
yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi
diğer eklentiler ve araçları da içeren organizasyonu,
İşyeri hekimi: İş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere
Bakanlıkça yetkilendirilmiş, işyeri hekimliği belgesine sahip hekimi,
İşyeri sağlık ve güvenlik birimi: İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği
hizmetlerini yürütmek üzere kurulan, gerekli donanım ve personele sahip
olan birimi,
Konsey: Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyini,
Kurul: İş sağlığı ve güvenliği kurulunu,
Meslek hastalığı: Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalığı,
Ortak sağlık ve güvenlik birimi: Kamu kurum ve kuruluşları, organize
sanayi bölgeleri ile Türk Ticaret Kanununa göre faaliyet gösteren şirketler
tarafından, işyerlerine iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sunmak üzere
kurulan gerekli donanım ve personele sahip olan ve Bakanlıkça
yetkilendirilen birimi,
Önleme: İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve
güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan
ve alınan tedbirlerin tümünü,
Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı
sonuç meydana gelme ihtimalini,
Risk değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek
tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan
faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek
derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla
yapılması gerekli çalışmaları,
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 13 -
Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya
işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini,
Tehlike sınıfı: İş sağlığı ve güvenliği açısından, yapılan işin özelliği, işin
her safhasında kullanılan veya ortaya çıkan maddeler, iş ekipmanı, üretim
yöntem ve şekilleri, çalışma ortam ve şartları ile ilgili diğer hususlar dikkate
alınarak işyeri için belirlenen tehlike grubunu,
Teknik eleman: Teknik öğretmen, fizikçi, kimyager ve biyolog unvanına
sahip olanlar ile üniversitelerin iş sağlığı ve güvenliği programı
mezunlarını,
İşyeri hemşiresi: 25/2/1954 tarihli ve 6283 sayılı Hemşirelik Kanununa
göre hemşirelik mesleğini icra etmeye yetkili, iş sağlığı ve güvenliği
alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş işyeri hemşireliği
belgesine sahip hemşire/sağlık memurunu,
ifade eder.
İşveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan
işveren vekilleri, bu Kanunun uygulanması bakımından işveren sayılır.
Sağlık: Tehlikeye ve riske maruz kalmama emniyetli olma halidir.
İş Sağlığı: Çalışanların iş nedeniyle oluşabilecek hastalık ve kazalardan
korunmasıdır.
Güvenlik: Çalışanın, tehlikelere karşı güvende ve korunaklı olma halidir.
İş Güvenliği: İş yerlerinde işin yürütülmesi sırasında, çeşitli nedenlerden
kaynaklanan sağlığa zarar verebilecek koşullardan korunmak amacıyla
yapılan sistemli ve bilimsel çalışmalardır.
Onaylı Defter: İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı tarafından yapılan
tespit ve tavsiyeler ile gerekli görülen diğer hususların yazıldığı, seri
numaralı ve sayfaları bir asıl iki kopyalı şekilde düzenlenmiş her işyeri için
tek olan defterdir.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 14 -
Onaylı Defter işverenler için tutulması zorunlu defter haline
gelmiştir. Bu defterlerin; Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri, İş Sağlığı
ve Güvenliği Genel Müdürlüğü veya Noterce her sayfası mühürlenmek
suretiyle onaylanması gerekmektedir. Onaylı deftere yazılan tespit ve
öneriler işverene tebliğ edilmiş sayılır.
2.2. İŞVERENLERİN YOL HARİTASI
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve yayınlanan yönetmelikler
kapsamında işverenlerin öncelikli olarak kendilerine bir yol haritası
belirlemeleri gerekmektedir.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 15 -
İşyerinin tehlike sınıfının belirlenmesi,
Risk değerlendirme raporunun hazırlanması,
Acil eylem planının hazırlanması,
Çalışanların eğitimlerinin tamamlanması,
Ölçüm ve muayene işlemlerinin tamamlanması,
İş yeri çalışanları temsilci atamalarının yapılması,
İş sağlığı ve iş güvenliği kurulu kurulması,
İş yeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştırması.
3. TEHLİKE SINIFININ BELİRLENMESİ
İş yerleri, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin daha etkin sunumu
amacıyla Tehlike Sınıflarına ayrılmıştır. Bu sınıflandırmada; yapılan işin
özelliği, işin her safhasında kullanılan veya ortaya çıkan maddeler, iş
ekipmanı, üretim yöntem ve şekilleri, çalışma ortam ve şartları gibi hususlar
dikkate alınmaktadır.
İş Yerlerinin hangi tehlike sınıfında olduklarını doğrulamaları
gerekiyor. Bununla ilgili tehlike sınıfı bildirimlerinin, e-Bildirge yoluyla ve
“İş Sağlığı Ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği’ne”
uygun şekilde SGK’ya yapılmış olması gerekiyor.
Bildirim yapmayan işyerlerinin sistem üzerinden işyeri hekimi veya
iş güvenliği uzmanı görevlendirmesi mümkün değildir. İş Sağlığı ve
Güvenliği yönünden iş yeri hekiminin ya da iş güvenliği uzmanının ne
kadar süre ile istihdam edileceği gibi konular işyerinin tehlike sınıfının
belirlenmesini gerekli kılıyor.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 16 -
Tehlike Sınıfının tespitinde, iş yerinde yürütülen "ASIL İŞ"in tehlike
sınıfı dikkate alınır. İşveren, ASIL İŞ faaliyet değişikliğinin en geç 1 ay
içinde ÇSGB'na bildirmelidir. ASIL İŞ'in tayininde tereddüde düşülmesi
halinde iş yerinin kuruluş amacına bakılır. İş yerinde birden fazla “ASIL
İŞ” tanımına uygun faaliyetin yürütülmesi halinde, bu işlerden tehlike sınıfı
yüksek olan iş esas alınır. İş yeri Tehlike Sınıfına yapılan itirazlar ÇSGB
tarafından değerlendirilir.
Değerlendirme, Bakanlık tescil kayıtları üzerinden ve işyerinin
tesciline esas alınan asıl iş dikkate alınarak sonuçlandırılır. Bakanlıkça
yapılan denetim ve incelemelerde iş yerinde yapılan asıl işin tescil
kayıtlarından farklı olması halinde, denetim ve incelemeye ilişkin kayıtlar
dikkate alınarak işyeri tehlike sınıfı yeniden belirlenir. İşyerinin tehlike
sınıfının değişmesi halinde gerekli işlemler için işverenler tebliğ tarihinden
itibaren 90 gün içinde İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü’ne
müracaat etmek zorundadırlar.
6331 sayılı kanuna göre tüm işverenlerin işyerlerinde, İş Güvenliği
Uzmanı, İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personeli görevlendirmeleri
zorunludur. İşverenler, işyerlerinin tehlike sınıflarını dikkate alarak,
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 17 -
Çok Tehlikeli işyerlerinde A Sınıfı,
Tehlikeli işyerlerinde B Sınıfı,
Az Tehlikeli işyerlerinde C Sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı
ile işyeri hekimi çalıştırmakla yükümlüdür. Çalışanların sayısına ve
işyerinin tehlike sınıfına bakılmaksızın her işyerinde iş güvenliği
uzmanı, işyeri hekimi ile diğer sağlık personeli görevlendirilmesi
zorunludur. Ancak yürürlük tarihleri farklıdır.
4. RİSK DEĞERLENDİRMESİ
4.1. RİSK DEĞERLENDİRMESİ
NEDİR?
İşveren, çalışma ortamının ve
çalışanların sağlık ve güvenliğini
sağlama, sürdürme ve geliştirme
amacı ile iş sağlığı ve iş güvenliği
yönünden risk değerlendirmesi
yapmak veya yaptırmakla
yükümlüdür.
Risk Değerlendirmesi; İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek
tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan
faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek
derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla
yapılması gereken çalışmaları ifade eder. Bütün faaliyet ve tedbirlerin
temelini "iş güvenliği risk analizi" oluşturmaktadır. Risk analizi iş
güvenliğinin olmazsa olmazıdır. Her faaliyet alanın tehlikeleri vardır.
Tehlikesiz gibi görünen bir faaliyet bile işe başlamadan önce risk
unsurlarının tespit edilmemesi sonucu ciddi yaralanma ölüm ve meslek
hastalıklarına sebep olabilmektedir. Bu da gösteriyor ki bir işletme,
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 18 -
faaliyete geçmeden önce yaptığı iş ve işlemlerin oluşturduğu tehlikeleri ve
sonuçlarını bilmek zorundadır. Aksi takdirde basit tedbirler ve küçük
maliyetlerle alınacak tedbirleri almaması sonucu ağır maddi ve manevi
tazminatlarla karşı karşıya kalınır. Risk değerlendirmesi, iş güvenliği
uzmanlarından profesyonel bir hizmet olarak alınabileceği gibi, işverenin
oluşturduğu bir ekip tarafından gerçekleştirilebilir.
Tehlike sınıfı ve çalışan sayısına bakılmaksızın, tüm iş yerleri
30.12.2012 tarihinden itibaren "Risk Değerlendirmesi" yapmakla yükümlü
olup risk değerlendirmesi yapılmayan her ay için İdari Para Cezası söz
konusudur. Risk değerlendirmesi yapılırken;
Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu,
Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların
seçimi,
İşyerinin tertip ve düzeni,
Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika
gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu, gibi hususlar dikkate
alınır.
Risk değerlendirmesinin gerçekleştirilmiş olması; işverenin, işyerinde
iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.
Risk değerlendirmesi, işverenin oluşturduğu bir ekip tarafından
gerçekleştirilir. Risk Değerlendirme Ekibi;
a) İşveren veya işveren vekili,
b) İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetini yürüten iş güvenliği uzmanları
ile işyeri hekimleri,
c) İşyerindeki çalışan temsilcileri,
d) İşyerindeki destek elemanları,
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 19 -
e) İşyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekilde muhtemel tehlike
kaynakları ile riskler konusunda bilgi sahibi olan çalışanlardan
oluşturulur.
İşveren, ihtiyaç duyulduğunda bu ekibe destek olmak üzere işyeri
dışındaki kişi ve kuruluşlardan hizmet alabilir.
Risk değerlendirmesi çalışmalarının koordinasyonu işveren veya
işveren tarafından görevlendirilen ekip içinden bir kişi tarafından da
sağlanabilir.
İşveren, risk değerlendirmesi çalışmalarında görevlendirilen kişi veya
kişilerin görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve
zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılar, görevlerini yürütmeleri
sebebiyle hak ve yetkilerini kısıtlayamaz. Buna karşılık risk
değerlendirmesi çalışmalarında görevlendirilen kişi veya kişiler işveren
tarafından sağlanan bilgi ve belgeleri korumak ve gizli tutmakla
yükümlüdür.
İş yerinde sürekli iyileştirmenin sağlanması amacıyla risk
değerlendirmesi çalışması güncel halde tutulmalı ve işyerinin tehlike
sınıfına göre;
"Çok Tehlikeli" sınıftaki
işyerlerinde en geç 2 yılda bir,
"Tehlikeli" sınıftaki işyerlerinde
en geç 4 yılda bir,
"Az Tehlikeli" sınıftaki
işyerlerinde en geç 6 yılda bir
periyodik olarak yenilenmelidir.
İşyerinin taşınması veya binalarda değişiklik yapılması, işyerinde
uygulanan teknoloji, kullanılan madde ve ekipmanlarda değişiklikler
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 20 -
meydana gelmesi, üretim yönteminde değişiklikler olması, iş kazası, meslek
hastalığı veya ramak kala olay meydana gelmesi, çalışma ortamına ait sınır
değerlere ilişkin bir mevzuat değişikliği olması, çalışma ortamı ölçümü ve
sağlık gözetim sonuçlarına göre gerekli görülmesi, işyeri dışından
kaynaklanan ve işyerini etkileyebilecek yeni bir tehlikenin ortaya çıkması
gibi yeni risklerin, işyerinin tamamını veya bir bölümünü etkiliyor olması
göz önünde bulundurularak risk değerlendirmesi tamamen veya kısmen
yenilenir.
Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda,
yürütülen işler için diğer işverenlerin yürüttüğü işler de göz önünde
bulundurularak ayrı ayrı risk değerlendirmesi gerçekleştirilir. İşverenler,
risk değerlendirmesi çalışmalarını, koordinasyon içinde yürütür, birbirlerini
ve çalışan temsilcilerini tespit edilen riskler konusunda bilgilendirir.
Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi
bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde, işyerlerinde ayrı ayrı gerçekleştirilen
risk değerlendirmesi çalışmalarının koordinasyonu yönetim tarafından
yürütülür. Yönetim; işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden diğer
işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için
ilgili işverenleri uyarır. Bu uyarılara uymayan işverenleri Bakanlığa bildirir.
Bir işyerinde bir veya daha fazla alt işveren bulunması halinde:
Her alt işveren yürüttükleri işlerle ilgili olarak, gerekli risk
değerlendirmesi çalışmalarını yapar veya yaptırır.
Alt işverenlerin risk değerlendirmesi çalışmaları konusunda asıl
işverenin sorumluluk alanları ile ilgili ihtiyaç duydukları bilgi ve
belgeler asıl işverence sağlanır.
Asıl işveren, alt işverenlerce yürütülen risk değerlendirmesi
çalışmalarını denetler ve bu konudaki çalışmaları koordine eder.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 21 -
Alt işverenler hazırladıkları risk değerlendirmesinin bir nüshasını asıl
işverene verir. Asıl işveren; bu risk değerlendirmesi çalışmalarını kendi
çalışmasıyla bütünleştirerek, risk kontrol tedbirlerinin uygulanıp
uygulanmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar.
4.2. BÜYÜK KAZA ÖNLEME POLİTİKA BELGESİ VEYA
GÜVENLİK RAPORU HAZIRLANMASI GEREKEN
İŞYERLERİNDE RİSK DEĞERLENDİRMESİ
Tehlikeli maddeler bulunduran kuruluşlarda büyük endüstriyel
kazaların önlenmesi ve muhtemel kazaların insanlara ve çevreye olan
zararlarının en aza indirilmesi amacıyla, yüksek seviyede, etkili ve sürekli
korumayı sağlamak için İşletmeci, gerekli tüm tedbirleri almakla
yükümlüdür. İşveren faaliyete geçmeden önce, Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı’nın internet sayfasından bildirimini yapmak durumundadır.
İşletmeci, kazaların önlenmesi ile ilgili politikasını belirten Büyük
Kaza Önleme Politika Belgesini hazırlayarak Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı bildirim sistemine yüklemek ve aslını işyerinde saklamakla
yükümlüdür. Bakanlıkça, işletmeler Online olarak takip edilir.
İşletmeci, risk değerlendirmesinde kullandığı güvenilirlik verisi ile
büyük kaza senaryolarında kullandığı olasılık verilerini, bakım kayıtları,
kaza analizleri gibi bilgileri Bakanlığa bildirmekle yükümlü. Bakanlık, sıkı
denetimler ve yüksek para cezaları ile büyük endüstriyel kazalar sonucu
insan, çevre ve ekonomiye gelecek zararı en aza indirmeyi hedefliyor.
Büyük kaza önleme politika belgesi, faaliyet halindeki kuruluşlar için
30.12.2012 tarihini takip eden 6 ay içinde hazırlanmak zorunda. Diğer
durumlarda faaliyete geçmeden önce, hazırlanmalıdır.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 22 -
Güvenlik raporu her 5 yıllık süre içerisinde güncellenecek ve 5 yıllık
sürenin bitiminden itibaren 20 iş günü içinde ÇSGB’na gönderilecektir.
Güvenlik raporunda istenen bilgilerin tam olmaması halinde, inceleme
işleminde tespit edilen format uygunsuzluğunun ve/veya bilgi eksikliğinin
giderilmesi için işletmeciye 60'ar iş günü olmak üzere en fazla iki defa süre
verilecektir. Verilen süre sonunda güvenlik raporundaki format
uygunsuzluğunun giderilmemesi, eksik bilginin gönderilmemesi veya
gönderilen bilginin eksik olması durumunda, güvenlik raporu yetersiz
bulunur ve kuruluşta iş tamamen durdurulur.
4.3. ÖRNEK RİSK DEĞERLENDİRME RAPORU
1) İş Yeri Unvanı:
2) Adres:
3) İşverenin Adı:
4) Risk Değerlendirmesini Gerçekleştiren Personel Adı Soyadı:
5) Risk Değerlendirmesinin Yapıldığı Tarih:
6) Risk Değerlendirmesinin Geçerlilik Tarihi:
7) Risk Değerlendirmesinin Yapıldığı Bölümler:
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 23 -
8) Risk Değerlendirmesi Öncesi Tehlike tanımına yönelik Ön Çalışma
Sonuçları:
8-1) Çalışma ortamı bilgileri:
8-2) İşyeri bina ve eklenti bilgileri:
8-3) İş yerinde Yürütülen Faaliyet Bilgileri:
8-4) Üretim ve Süreç Teknikleri:
8-5) İş Ekipmanları:
8-6) Kullanılan maddeler:
8-7) Artık ve atıklarla İlgili İşlemler:
8-8) Organizasyon ve Hiyerarşik Yapı
8-9) Görev, Yetki ve Sorumluluklar
8-10) Çalışanlar ortalama eğitim, yaş ve cinsiyetleri
8-11) Meslek hastalığı kayıtları:
8-12) İş Kazası Kayıtları
8-13) Acil Durum Planının Olup Olmadığı:
9) Risk Değerlendirmesinde Belirlenen Tehlike Kaynakları ve Riskler ile
bu risklerden kimlerin nasıl ve ne şekilde etkileneceği:
10) Risk Analizinde Kullanılan Yöntem: (Örneğin işletmenin faaliyetine
ilişkin özellikler veya işyerinde tehlike oluşturabilecek unsurlar gibi
faktörler dikkate alınarak yöntem belirlenmiştir)
11) Tespit Edilen Riskler Varsa Önem ve Öncelik Sırasını İçeren Analiz
Sonuçları:
12)Düzeltici ve önleyici kontrol tedbirleri, gerçekleştirilme tarihleri ve
sonrasında tespit edilen risk seviyesi:
İŞVEREN İSG UZMANI İŞYERİ HEKİMİ
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 24 -
5. ACİL EYLEM PLANI
İşveren, belirlediği mümkün
ve muhtemel acil durumların
oluşturabileceği zararları önlemek
ve daha büyük etkilerini
sınırlandırmak üzere gerekli
tedbirleri almakla yükümlüdür.
Acil durum planı; tüm işyerleri için kuruluş aşamasından başlamak
üzere acil durumların belirlenmesi, bunların olumsuz etkilerini önleyici ve
sınırlandırıcı tedbirlerin alınması, görevlendirilecek kişilerin belirlenmesi,
acil durum müdahale ve tahliye yöntemlerinin oluşturulması,
dokümantasyon, tatbikat ve acil durum planının yenilenmesi gibi aşamalar
izlenerek hazırlanır. İşyerinde meydana gelebilecek acil durumlar
belirlenirken;
a) Risk değerlendirmesi sonuçları,
b) Yangın, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım ve
patlama ihtimali,
c) İlk yardım ve tahliye gerektirecek olaylar,
d) Doğal afetlerin meydana gelme ihtimali,
e) Sabotaj ihtimali,
gibi hususlar dikkate alınmalıdır. İşveren, işyerinde acil durumların
meydana gelmesi halinde çalışanların bu durumun olumsuz etkilerinden
korunması için bulundukları yerden güvenli bir yere gidebilmeleri amacıyla
izlenebilecek uygun tahliye düzenlemelerini acil durum planında belirtir ve
çalışanlara önceden gerekli talimatları verir.
Hazırlanan acil durum planının uygulama adımlarının düzenli olarak
takip edilebilmesi ve uygulanabilirliğinden emin olmak için işyerlerinde
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 25 -
yılda en az bir defa olmak üzere tatbikat yapılır, denetlenir ve gözden
geçirilerek gerekli düzeltici ve önleyici faaliyetler yapılır. Gerçekleştirilen
tatbikatın tarihi, görülen eksiklikler ve bu eksiklikler doğrultusunda
yapılacak düzenlemeleri içeren tatbikat raporu hazırlanır.
İşyerinde, belirlenmiş olan acil durumları etkileyebilecek veya yeni
acil durumların ortaya çıkmasına neden olacak değişikliklerin meydana
gelmesi halinde etkinin büyüklüğüne göre acil durum planı tamamen veya
kısmen yenilenir. Hazırlanmış olan acil durum planları tehlike sınıfına göre;
"Çok Tehlikeli" sınıftaki işyerlerinde en geç 2 yılda bir,
"Tehlikeli" sınıftaki işyerlerinde en geç 4 yılda bir,
"Az Tehlikeli" işyerlerinde en geç 6 yılda bir, yenilenmelidir.
Tüm çalışanlar acil durum planları ile arama, kurtarma ve tahliye,
yangınla mücadele, ilk yardım konularında görevlendirilen kişiler hakkında
bilgilendirilmelidir, işe yeni alınan çalışana, iş sağlığı ve güvenliği
eğitimlerine ilave olarak acil durum planları ile ilgili bilgi verilmelidir, acil
durum konularıyla ilgili özel olarak görevlendirilenler, yürütecekleri
faaliyetler ile ilgili özel olarak eğitilmelidir.
Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda,
yürütülen işler için diğer işverenlerin yürüttüğü işler de göz önünde
bulundurularak acil durum planı işverenlerce ortaklaşa hazırlanır. Birden
fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, İş hanları, sanayi bölgeleri veya
sitelerinin işyerlerince hazırlanan acil durum planlarının koordinasyonu
yönetim tarafından yürütülür. Bir işyerinde bir veya daha fazla alt işveren
bulunması halinde acil durum planlarının hazırlanması konusunda işyerinin
bütünü için asıl işveren, kendi çalışma alanı ve yaptıkları işler ile sınırlı
olmak üzere alt işverenler sorumludur.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 26 -
6. ÇALIŞANLARIN EĞİTİMİ
İşveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını
sağlar. Bu eğitim özellikle; işe başlamadan önce, çalışma yeri veya iş
değişikliğinde, iş ekipmanının değişmesi hâlinde veya yeni teknoloji
uygulanması hâlinde verilir. Çalışan temsilcileri özel olarak eğitilir. İş
kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe başlamadan
önce, söz konusu kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma
yolları ve güvenli çalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir. Ayrıca,
herhangi bir sebeple 6 aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tekrar işe
başlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir.
Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli
sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını
belgeleyemeyenler çalıştırılamaz. Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan
işyerlerinde; yapılacak işlerde karşılaşılacak sağlık ve güvenlik riskleri ile
ilgili yeterli bilgi ve talimatları içeren eğitimin alındığına dair belge
olmaksızın, başka işyerlerinden çalışmak üzere gelen çalışanlar işe
başlatılamaz. Kişi mezun olduğu bölüm dışında bir işte çalışacaksa,
çalışacağı alanla ilgili mesleki eğitim alması gerekir. Geçici iş ilişkisi
kurulan işveren, İş sağlığı ve güvenliği risklerine karşı çalışana gerekli
eğitimin verilmesini sağlar. Verilecek eğitimin maliyeti çalışanlara
yansıtılamaz. Eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden sayılır. Eğitim
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 27 -
sürelerinin haftalık çalışma süresinin üzerinde olması hâlinde, bu süreler
fazla sürelerle çalışma veya fazla çalışma olarak değerlendirilir.
İşveren değişen ve ortaya çıkan yeni riskleri de dikkate alarak düzenli
aralıklarla iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini tekrarlamalıdır.
Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde yılda en az 1 defa,
Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 2 yılda en az 1 defa,
Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 3 yılda en az 1 defa
iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri tekrarlanmalıdır. Çalışanlara verilecek
eğitimler, çalışanların işe girişlerinde ve işin devamı süresince belirlenen
periyotlar içinde;
Az tehlikeli işyerleri için en az 8 saat,
Tehlikeli işyerleri için en az 12 saat,
Çok tehlikeli işyerleri için en az 16 saat
olarak her çalışan için düzenlenmelidir. Verilen eğitimin sonunda ölçme ve
değerlendirme yapılır. İş sağlığı ve güvenliği eğitimleri; çalışanlarda iş
sağlığı ve güvenliğine yönelik davranış değişikliği sağlamayı ve eğitimlerde
aktarılan bilgilerin öneminin çalışanlarca kavranmasını amaçlar.
Değerlendirme sonuçlarına göre eğitimin etkin olup olmadığı belirlenerek
ihtiyaç duyulması halinde, eğitim programında veya eğiticilerde değişiklik
yapılır veya eğitim tekrarlanır.
Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri;
İşyerinde görevli iş güvenliği uzmanları ile işyeri hekimleri
tarafından,
Üniversiteler, kamu kurumlarının eğitim birimleri, kamu kurumu
niteliğindeki meslek kuruluşları ile Bakanlıkça yetkilendirilmiş
eğitim kurumları ve Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri tarafından
verilir.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 28 -
Genel konular
1) Çalışma mevzuatı ile ilgili bilgiler,
2) Çalışanların yasal hak ve sorumlulukları,
3) İşyeri temizliği ve düzeni,
4) İş kazası ve meslek hastalığından doğan hukuki sonuçlar
Sağlık konuları
1) Meslek hastalıklarının sebepleri,
2) Hastalıktan korunma prensipleri ve korunma tekniklerinin
uygulanması,
3) Biyolojik ve psikososyal risk etmenleri,
4) İlkyardım
Teknik konular
1) Kimyasal, fiziksel ve ergonomik risk etmenleri,
2) İş kazalarının sebepleri ve korunma teknikleri,
3) Güvenlik ve sağlık işaretleri,
4) İş ekipmanlarının güvenli kullanımı,
5) Kişisel koruyucu donanım kullanımı,
6) Elektrik, tehlikeleri, riskleri ve önlemleri,… gibi
7. ÇALIŞANLARIN BİLGİLENDİRİLMESİ
İşyerinde çalışanlar, çalışan temsilcileri ve başka işyerlerinden
çalışmak üzere gelen çalışanlar ve bunların işverenleri; işyerinde
karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik riskleri ile düzeltici ve önleyici
tedbirler hakkında bilgilendirilir.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 29 -
İşveren; ciddi ve yakın tehlikeye maruz kalan veya kalma riski olan
bütün çalışanları, tehlikeler ile bunlardan doğan risklere karşı alınmış ve
alınacak tedbirler hakkında derhal bilgilendirir. Risk değerlendirmesi, iş
sağlığı ve güvenliği ile ilgili koruyucu ve önleyici tedbirler, ölçüm, analiz,
teknik kontrol, kayıtlar, raporlar ve teftişten elde edilen bilgilere, destek
elemanları ile çalışan temsilcilerinin ulaşması sağlanır.
Çalışan, Acil Durum Planı’nda belirtilen hususlar dâhilinde alınan
önleyici ve sınırlandırıcı tedbirlere uymakla yükümlüdür, işyerindeki
makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda kendileri ve diğer kişilerin
sağlık ve güvenliğini tehlikeye düşürecek acil durum ile karşılaştıklarında;
hemen en yakın amirine, acil durumla ilgili görevlendirilen sorumluya veya
çalışan temsilcisine haber vermelidir, acil durumun giderilmesi için, işveren
ile işyeri dışındaki ilgili kuruluşlardan olay yerine intikal eden ekiplerin
talimatlarına uymalı, acil durumlar sırasında kendisinin ve çalışma
arkadaşlarının hayatını tehlikeye düşürmeyecek şekilde davranmalıdır.
İşveren, çalışanların kendileri veya diğer kişilerin güvenliği için ciddi
ve yakın bir tehlike ile karşılaştıkları ve amirine hemen haber veremedikleri
durumlarda; istenmeyen sonuçların önlenmesi için, bilgileri ve mevcut
teknik donanımları çerçevesinde müdahale edebilmelerine imkân sağlar.
Böyle bir durumda çalışanlar, ihmal veya dikkatsiz davranışları olmadıkça
yaptıkları müdahaleden dolayı sorumlu tutulamaz.
8. SAĞLIK GÖZETİMİ
İşveren; çalışanların işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik
risklerini dikkate alarak sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar.
Çalışanların;
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 30 -
1) İşe girişlerinde,
2) İş değişikliğinde,
3) İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten
uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde,
4) İşin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin tehlike
sınıfına göre sağlık muayenelerinin yapılmasını sağlamak zorundadır.
Çalışanların sağlık kontrollerinin;
Az Tehlikeli Sınıfta
yer alan iş yerlerinde 5
yılda bir,
Tehlikeli Sınıfta yer
alan iş yerlerinde 3
yılda bir,
Çok Tehlikeli Sınıfta
yer alan işyerlerinde
yılda bir tekrarlanması
gerekir.
Ancak işyeri hekiminin uygun görmesi durumunda kontrol süreleri
kısaltılabilir. İSG Kanunun yayınlandığı tarihten 6 ay sonraya tekabül eden
30.12.2012 tarihinden önce alınan periyodik sağlık raporları süreleri
bitinceye kadar geçerlidir. Ağır ve tehlikeli işler için alınan raporlar 1 yıl,
14-18 yaş arasındaki genç işçiler için alınan raporlar da 6 ay geçerlidir.
Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar,
yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe
başlatılamaz. Bu Kanun kapsamında alınması gereken sağlık raporları,
işyeri sağlık ve güvenlik biriminden veya hizmet alınan ortak sağlık ve
güvenlik biriminde görevli olan işyeri hekiminden alınır. Raporlara itirazlar
Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen hakem hastanelere yapılır, verilen
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 31 -
kararlar kesindir. Sağlık gözetiminden doğan maliyet ve bu gözetimden
kaynaklı her türlü ek maliyet işverence karşılanır, çalışana yansıtılamaz.
Sağlık muayenesi yaptırılan çalışanın özel hayatı ve itibarının korunması
açısından sağlık bilgileri gizli tutulur.
9. ÇALIŞAN TEMSİLCİSİ
İşveren; işyerinin değişik bölümlerindeki riskler ve çalışan sayılarını
göz önünde bulundurarak dengeli dağılıma özen göstermek kaydıyla,
çalışanlar arasında yapılacak seçim veya seçimle belirlenemediği durumda
atama yoluyla, belli sayılarda çalışan temsilcisini görevlendirir.
a) 2 ile 50 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 1,
b) 51 ile 100 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 2,
c) 101 ile 500 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 3,
d) 501 ile 1000 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 4,
e) 1001 ile 2000 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 5,
f) 2001 ve üzeri çalışanı bulunan işyerlerinde 6,
çalışan temsilcisi görevlendirmelidir.
Bir çalışanın çalışan
temsilcisi olabilmesi için;
İşyerinin tam süreli
daimi çalışanı olması,
En az 3 yıllık iş
deneyiminin
bulunması,
En az ortaokul düzeyinde öğrenim görmüş olması gereklidir.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 32 -
Çalışan temsilcisi; iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalara
katılma, çalışmaları izleme, tehlike kaynağının yok edilmesi veya
tehlikeden kaynaklanan riskin azaltılması için tedbir alınmasını isteme,
tekliflerde bulunma ve benzeri konularda çalışanları temsil etmeye
yetkilidir. Görevini yürütmesi nedeniyle, çalışan temsilcisinin hakları
kısıtlanamaz. Çalışan temsilcisi görevi gereği işverenin veya işyerinin
mesleki sırları ile gördüğü, öğrendiği hususları ve çalışanlara ait özel
bilgileri gizli tutmakla yükümlüdür.
10. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULU
50 ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve 6 aydan fazla süren sürekli
işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili
çalışmalarda bulunmak üzere kurul oluşturur. İşverene bağlı, birden çok
işyeri bulunduğu hallerde 50 ve
daha fazla çalışanın bulunduğu
her bir işyerinde ayrı ayrı
"kurul" kurulur. Kurul;
a) İşveren veya işveren
vekili,
b) İş güvenliği uzmanı,
c) İşyeri hekimi,
d) İnsan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri
yürütmekle görevli bir kişi,
e) Bulunması halinde sivil savunma uzmanı,
f) Bulunması halinde formen, ustabaşı veya usta,
g) Çalışan temsilcisi, (işyerinde birden çok çalışan temsilcisi olması
halinde baş temsilciden) oluşur.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 33 -
İşveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunacak
kurulun, mevzuata uygun kararlarını uygulamakla yükümlüdür.
Aynı çalışma alanında birden fazla işverenin bulunması halinde,
işverenler birbirlerinin çalışmalarını etkileyebilecek kurul kararları
hakkında diğer işvereni bilgilendirmekle yükümlüdür. İş yerinde alt
işverene bağlı çalışanlar olması halinde, asıl işverenin koordinasyonunda alt
işverenin de katılımıyla bir kurul oluşturulmalıdır.
İş sağlığı ve güvenliği kurulu;
İşyerinin niteliğine uygun bir iş sağlığı ve güvenliği iç yönerge
taslağı hazırlamak,
İş sağlığı ve güvenliği konularında o işyerinde çalışanlara yol
göstermek,
İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tehlikeleri ve önlemleri
değerlendirmek,
Tedbirleri belirlemek,
İşveren veya işveren vekiline bildirmekle,
görevlidir.
Kurullar en az ayda bir kere toplanır. Kurulun gündemi, yeri, zamanı
toplantıdan en az 48 saat önce kurul üyelerine (Kurul sekreteri tarafından)
bildirilir. Kurul üye sayısının çokluğu ile toplanır. Kararlar toplantıya
katılanların oy çokluğu ile verilir. Her toplantıda alınan kararlar için tutanak
tutulur ve katılanlara imzalatılır. İlgililere duyurulur ve sırası ile dosyalanır.
11. İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI
Mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunmaya yönelik
çalışmaları da kapsayacak iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması
için işveren, çalışanları arasından işyerinin tehlike sınıfı ve çalışan
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 34 -
sayısını dikkate alarak istenen nitelikte belge sahibi bir çalışanını
iş güvenliği uzmanı olarak görevlendirir. İşverence iş güvenliği uzmanı
olarak görevlendirilecekler, geçerli iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip
olmak zorundadır. Çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel
bulunmaması hâlinde, bu yükümlülüğünü Ortak Sağlık ve Güvenlik
Birimlerinden hizmet alarak yerine getirebilir.
İşveren, gerekli niteliklere ve belgeye sahip olması halinde, çalışan
sayısı ve tehlike sınıfını dikkate alarak kendi işyerinde, iş güvenliği
uzmanlığı görevini üstlenebilir. İş Güvenliği Uzmanlarının görevleri ise
aşağıda sıralanmıştır.
Rehberlik,
Risk değerlendirmesi,
Çalışma ortamı gözetimi,
Eğitim, bilgilendirme ve
kayıt,
İlgili birimlerle işbirliği
yapmak.
İş güvenliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin
yürütülmesindeki ihmallerinden dolayı, hizmet sundukları işverene karşı
sorumludur. iş sağlığı ve güvenliğini ilgilendiren konularla ilgili
bilgileri, İSG KATİP’e bildirir. İşyeri hekimi ile birlikte yapılan çalışmaları
ve gerekli gördüğü diğer hususları onaylı deftere yazar.
İş güvenliği uzmanı, görevlendirildiği işyerinde yapılan çalışmalara
ilişkin tespit ve tavsiyelerini onaylı deftere yazmak ve işyeri hekimi ile
beraber imzalayarak suretlerini saklamak zorundadır. İşyerinde yapılan
denetimlerde, bu zorunluluğu yerine getirmediğinin tespiti halinde iş
güvenliği uzmanı Bakanlıkça yazılı olarak uyarılır. Uyarı gerektiren
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 35 -
durumun tekrarı halinde iş güvenliği uzmanlığı belgesinin geçerliliği bir yıl
süreyle askıya alınır.
İş güvenliği uzmanlarının çalışma süreleri ise; 10’dan az çalışanı olan
ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışan başına yılda en az 60
dakika süre ile görev yaparlar. Diğer işyerlerinden;
Az tehlikeli sınıfta yer alanlarda, çalışan başına ayda en az 6 dakika,
Tehlikeli sınıfta yer alanlarda, çalışan başına ayda en az 8 dakika,
Çok tehlikeli sınıfta yer alanlarda, çalışan başına ayda en az 12
dakika.
Az tehlikeli sınıfta yer alan 2000 ve daha fazla çalışanı olan
işyerlerinde her 2000 çalışan için tam gün çalışacak en az bir iş güvenliği
uzmanı görevlendirilir. Çalışan sayısının 2000 sayısının tam katlarından
fazla olması durumunda geriye kalan çalışan sayısı göz önünde
bulundurularak yeteri kadar iş güvenliği uzmanı ek olarak görevlendirilir.
Tehlikeli sınıfta yer alan 1500 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde
her 1500 çalışan için tam gün çalışacak en az bir iş güvenliği uzmanı
görevlendirilir. Çalışan sayısının 1500 sayısının tam katlarından fazla
olması durumunda geriye kalan çalışan sayısı göz önünde bulundurularak
yeteri kadar iş güvenliği uzmanı ek olarak görevlendirilir.
Çok tehlikeli sınıfta yer alan 1000 ve daha fazla çalışanı olan
işyerlerinde her 1000 çalışan için tam gün çalışacak en az bir iş güvenliği
uzmanı görevlendirilir. Çalışan sayısının 1000 sayısının tam katlarından
fazla olması durumunda geriye kalan çalışan sayısı göz önünde yeteri kadar
iş güvenliği uzmanı ek olarak görevlendirilir. İş güvenliği uzmanları
sözleşmede belirtilen süre kadar işyerinde hizmet sunar.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 36 -
12. İŞYERİ HEKİMİ
Bir işyerindeki çalışanların iş güvenliğini temin
etmek, sağlık koşullarının gözetmek, çalışanlara sağlık
raporu vermek, sağlık gözetimi yapmak, çalışma
hayatındaki hastalıkları teşhis etmek ve meydana gelen
kazalarda ve diğer acil durumlarda sağlık hizmetlerini
sağlanmak ve işyerinin tıbbi kayıtlarını tutmak işyeri
hekiminin görevleridir.
İşyeri hekimleri; 10’dan az çalışanı olan ve az
tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışan başına
yılda en az 25 dakika süre ile görev yaparlar. Diğer işyerlerinden;
Az tehlikeli sınıfta yer alanlarda, çalışan başına ayda en az 4 dakika,
Tehlikeli sınıfta yer alanlarda, çalışan başına ayda en az 6 dakika,
Çok tehlikeli sınıfta yer alanlarda, çalışan başına ayda en az 8 dakika,
süre ile görev yaparlar.
Az tehlikeli sınıfta yer alan 2000 ve daha fazla çalışanı olan
işyerlerinde her 2000 çalışan için tam gün çalışacak en az bir işyeri hekimi
görevlendirilir. Çalışan sayısının 2000 sayısının tam katlarından fazla
olması durumunda geriye kalan çalışan sayısı göz önünde bulundurularak
birinci fıkrada belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar işyeri hekimi ek
olarak görevlendirilir.
Tehlikeli sınıfta yer alan 1500 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde
her 1500 çalışan için tam gün çalışacak en az bir işyeri hekimi
görevlendirilir. Çalışan sayısının 1500 sayısının tam katlarından fazla
olması durumunda geriye kalan çalışan sayısı göz önünde bulundurularak
birinci fıkrada belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar işyeri hekimi ek
olarak görevlendirilir.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 37 -
Çok tehlikeli sınıfta yer alan 1000 ve daha fazla çalışanı olan
işyerlerinde her 1000 çalışan için tam gün çalışacak en az bir işyeri hekimi
görevlendirilir. Çalışan sayısının 1000 sayısının tam katlarından fazla
olması durumunda geriye kalan çalışan sayısı göz önünde bulundurularak
birinci fıkrada belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar işyeri hekimi ek
olarak görevlendirilir. İşyeri hekiminin görevlendirilmesinde sözleşmede
belirtilen süre kadar işyerinde hizmet sunulur.
İşyeri hekimi, görevlendirildiği işyerinde yapılan çalışmalara ilişkin
tespit ve tavsiyelerini onaylı deftere yazmak ve iş güvenliği uzmanı ile
birlikte eş zamanlı imzalamak ve suretlerini saklamak zorundadır. İşyerinde
yapılan denetimlerde, işyeri hekiminin bu zorunluluğu yerine
getirmediğinin tespiti halinde; işyeri hekimi Bakanlıkça yazılı olarak
uyarılır. Uyarı gerektiren durumun tekrarı halinde işyeri hekimi belgesinin
geçerliliği bir yıl süreyle askıya alınır.
18.01.2014 tarihli 6514 sayılı Kanun sonrasında işyeri hekimliğinde
önemli iki değişiklik yapılmış oldu. Buna göre, kamuda çalışan doktorlara
gerekli eğitimi tamamladıktan ve belgeyi aldıktan sonra işyeri hekimi
olarak çalışma hakkı getirildi.
Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan ya da aile hekimi olan
tabipler;
Kurumunda yöneticilik görevi bulunmaması,
Çalışma saatleri dışında işyeri hekimliği yapması,
Kurumundan izin alması,
Aylık azami 30 saat işyeri hekimi olarak çalışması,
halinde işyeri hekimi olabilirler.
Yapılan düzenleme ile Tabipler, işyeri hekimliği eğitimi alma ve
işyeri hekimliği belgesine sahip olma şartı aranmaksızın 10’dan az işçi
çalıştıran az tehlikeli işyerlerinin işyeri hekimliği görevini yapabilirler.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 38 -
13. DİĞER SAĞLIK PERSONELİ
Diğer sağlık personeli, görevlerini yerine getirmek için belirli
sürelerde görev yaparlar. Bu süreler aşağıda belirtilmiştir.
a) 10’dan az çalışanı olan ve az tehlikeli veya tehlikeli sınıfta yer alan
işyerlerinde çalışan başına yılda en az 35 dakika,
b) Diğer işyerlerinden;
Az tehlikeli sınıfta yer alanlarda, çalışan başına ayda en az 6 dakika,
Tehlikeli sınıfta yer alanlarda, çalışan başına ayda en az 9 dakika,
Çok tehlikeli sınıfta yer alanlarda, çalışan başına ayda en az 12
dakika.
Tam süreli işyeri hekiminin görevlendirildiği işyerlerinde, diğer
sağlık personeli görevlendirilmesi şartı aranmaz. Ancak, iş sağlığı ve
güvenliği hizmetlerinin daha etkin sunulması amacıyla bu işyerlerinde,
işyeri hekiminin talebi ve işverenin uygun görmesi halinde diğer sağlık
personeli görevlendirilebilir. Diğer sağlık personelinin görevlendirilmesinde
sözleşmede belirtilen süre kadar işyerinde hizmet sunulur.
14. KAYIT VE BİLDİRİM
İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı, İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık
elemanları işverene karşı sorumludur. Bu sorumluluk kapsamında İş Sağlığı
ve Güvenliği ile ilgili hususları işverene bildirir. İşverenin tedbir almadığı
hayati tehlike arz eden riskler bulunması halinde ise doğrudan ÇSGB'na
başvurur.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 39 -
İşveren; bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını
tutmak, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenlemekle
yükümlüdür. İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden
olmadığı halde işyeri ya da iş
ekipmanının zarara uğramasına yol
açan veya çalışan, işyeri ya da iş
ekipmanını zarara uğratma
potansiyeli olan olayları
inceleyerek bunlar ile ilgili
raporları düzenlemelidir.
İşveren, iş kazalarını kazadan
sonraki 3 iş günü içinde SGK'ya
bildirmelidir. Kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, öğrendiği tarihten
itibaren 3 iş günü içinde SGK'ya bildirmelidir. İşyeri hekimi veya sağlık
hizmeti sunucuları; meslek hastalığı ön tanısı koydukları vakaları, SGK
tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk eder.
İşveren, işyerinde yürütülen iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerine
ilişkin her türlü kaydı, İşten ayrılma tarihinden itibaren en az 15 yıl süreyle
çalışanların kişisel sağlık dosyalarını saklar. Çalışanın işyerinden ayrılarak
başka bir işyerinde çalışmaya başlaması halinde, önceki işveren dosyanın
bir örneğini onaylayarak bir ay içinde gönderir.
Onaylı defter işyerinin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl
Müdürlükleri, Genel Müdürlük veya noterce her sayfası mühürlenmek
suretiyle onaylanır. Onaylı defter yapılan tespitlere göre iş güvenliği
uzmanı, işyeri hekimi ile işveren tarafından birlikte veya ayrı ayrı imzalanır.
Onaylı defterin asıl sureti işveren, diğer suretleri ise iş güvenliği uzmanı ve
işyeri hekimi tarafından saklanır. Defterin imzalanması ve düzenli
tutulmasından işveren sorumludur. Onaylı deftere yazılan tespit ve öneriler
işverene tebliğ edilmiş sayılır. Teftişe yetkili iş müfettişlerinin her
istediğinde işveren onaylı defteri göstermek zorundadır.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 40 -
15. İŞVERENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
İşverenin yükümlülükleri aşağıda belirtilmiştir.
İşveren, iş yerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup
uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar,
Risk Değerlendirmesi yapar veya yaptırır,
Çalışanların işyerinde maruz
kalacakları sağlık ve güvenlik
risklerini dikkate alarak sağlık
gözetimine tabi tutulmalarını
sağlar,
Çalışana görev verirken, çalışanın
sağlık ve güvenlik yönünden işe
uygunluğunu göz önüne alır.
Yeterli bilgi ve talimat verilenler
dışındaki çalışanların hayati ve özel
tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır,
Bütün iş kazalarının ve meslek hastalıkların kaydını tutar, gerekli
incelemeleri yaparak bunlarla ilgili raporları düzenler,
İşveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği koşullarını iyileştirmek ve
bunun sürekliliğini sağlamak zorundadır,
Çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu dikkate
almak zorundadır,
İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerinin tasarımı ile iş
ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen
göstermek, çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe
olumsuz etkilerini önlemek, önleyemiyorsa en aza indirmek
zorundadır,
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 41 -
Çalışma ortamında gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaları
yaptırmak zorundadır,
Çalışanların hayati tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli
tedbirleri almak zorundadır,
Mesleki risklerin önlenmesi için, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her
türlü tedbiri almak zorundadır,
Teknik gelişmelere uyum sağlamak, tehlikeli olanı, tehlikesiz veya
daha az tehlikeli olanla değiştirmek zorundadır,
Risk Değerlendirme raporlarını da dikkate alarak genel bir önleme
politikası geliştirmek zorundadır,
İşveren, risklerden kaçınmak, kaçınılması mümkün olmayan riskleri
analiz etmek, risklerle kaynağında mücadele etmek zorundadır,
Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik
vermek zorundadır,
İş yerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup
uyulmadığını izlemek, denetlemek ve uygunsuzlukların giderilmesini
sağlamak zorundadır,
İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması,
işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz,
Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri,
işverenin sorumluluklarını etkilemez. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği
tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz,
İşveren, işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tam süreli
görevlendirilmesi gereken durumlarda "İSGB=İş Sağlığı ve
Güvenliği Birimi" kurar. Tam süreli işyeri hekimi görevlendirilen
işyerlerinde, diğer sağlık personeli görevlendirilmesi zorunlu
değildir.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 42 -
16. İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARININ KAYIT VE
BİLDİRİMİ
İşveren bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutar,
gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenler. İşyerinde
meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya
da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya çalışan, işyeri ya da iş
ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olan olayları inceleyerek bunlar ile
ilgili raporları düzenler.
İşveren,
a) İş kazalarını kazadan sonraki
üç iş günü içinde,
b) Sağlık hizmeti sunucuları
veya işyeri hekimi tarafından
kendisine bildirilen meslek
hastalıklarını, öğrendiği
tarihten itibaren üç iş günü
içinde,
SGK’na bildirimde bulunmalıdır.
İşyeri hekimi veya sağlık hizmeti sunucuları; meslek hastalığı ön
tanısı koydukları vakaları, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından
yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk eder.
Sağlık hizmeti sunucuları kendilerine intikal eden iş kazalarını,
yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları ise meslek hastalığı tanısı
koydukları vakaları en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna
bildirir.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 43 -
17. ÇALIŞANLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
İş sağlığı ve güvenliği sadece işverene değil işçiye de sorumluluklar
yükler. Nasıl ki İşveren, risk analizi yaptırmak, iş güvenliği eğitimlerini
aldırmak, kişisel koruyucu donanımları vermek, iş sağlığı güvenliği ikaz ve
uyarı levhalarını asmak zorunda ise, İşçi de bu kurallara harfiyen uymak
zorundadır. Çalışanların yükümlülükleri ise aşağıda belirtilmiştir.
Çalışanlar, İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve
işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda kendilerinin ve
hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların
sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdür.
İşveren ve işçi arasındaki her türlü iş ve işlemler tutanak altına
alınmalıdır. Aksi takdirde doğabilecek itilaflı durumlarda ciddi
sorunlar yaşanabilmektedir.
İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma
ekipmanı ve diğer üretim araçlarını kurallara uygun şekilde
kullanmak, bunların güvenlik donanımlarını doğru olarak kullanmak,
keyfi olarak çıkarmamak ve
değiştirmemekle yükümlüdür.
Kendilerine sağlanan, kişisel
koruyucu donanımı doğru
kullanmak ve korumakla
yükümlüdür.
Teftişe yetkili makam tarafından
işyerinde tespit edilen noksanlık ve mevzuata aykırılıkların
giderilmesi konusunda işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği
yapmakla yükümlüdür.
Kendi görev alanında iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için
işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmakla yükümlüdür.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 44 -
Çalışanlar sağlık ve güvenliklerini etkileyebilecek tehlikeleri iş
sağlığı ve güvenliği kuruluna, kurulun bulunmadığı işyerlerinde ise
işverene bildirerek durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin
alınmasını talep edebilirler.
Çalışanlar ve temsilcileri, işyerinde yürütülecek iş sağlığı ve
güvenliği hizmetlerinin amaç ve usulleri konusunda haberdar edilir
ve elde edilen verilerin kullanılması hakkında bilgilendirilirler.
Ayrıca çalışanlar, işyerinde sağlıklı ve güvenli çalışma ortamının
korunması ve geliştirilmesi için;
İşyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı veya işveren tarafından verilen iş
sağlığı ve güvenliğiyle ilgili mevzuata uygun talimatlara uyar.
İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yerine getirmek üzere işveren
tarafından görevlendirilen kişi veya OSGB’lerin yapacağı
çalışmalarda işbirliği yapar.
İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin çalışmalara, sağlık muayenelerine,
bilgilendirme ve eğitim programlarına katılır.
Makine, tesisat ve kişisel koruyucu donanımı verilen eğitim ve
talimatlar doğrultusunda ve amacına uygun olarak kullanır.
Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksanlık ve
ilgili mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve
çalışan temsilcisi ile işbirliği yapar.
İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve
güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve
koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işverene veya
çalışan temsilcisine derhal haber verir.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 45 -
18. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİ
Mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelik
çalışmaları da kapsayacak, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması
için işveren;
1) Çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve on ve
daha fazla çalışanı olan çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde diğer
sağlık personeli görevlendirir. Çalışanları arasında belirlenen niteliklere
sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamını veya bir
kısmını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine
getirebilir. Ancak belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olması
hâlinde, tehlike sınıfı ve çalışan sayısı dikkate alınarak, bu hizmetin yerine
getirilmesini kendisi üstlenebilir. Belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye
sahip olmayan ancak 10’dan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer
alan işyeri işverenleri veya işveren vekili tarafından Bakanlıkça ilan edilen
eğitimleri tamamlamak şartıyla işe giriş ve periyodik muayeneler ve
tetkikler hariç iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütebilirler.
2) Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşların
görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi
gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılar.
3) İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütenler arasında iş
birliği ve koordinasyonu sağlar.
4) Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşlar
tarafından iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazılı
olarak bildirilen tedbirleri yerine getirir.
5) Çalışanların sağlık ve güvenliğini etkilediği bilinen veya
etkilemesi muhtemel konular hakkında; görevlendirdikleri kişi veya hizmet
aldığı kurum ve kuruluşları, başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 46 -
işyerine gelen çalışanları ve bunların işverenlerini bilgilendirir (6331 sayılı
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu md. 6).
Kanun, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin belirlenen sürelerle işyeri
bünyesindeki personel tarafından verilmesini esas alıyor. İşyeri hekimi ve iş
güvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesi gereken durumlarda
işveren, İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi (İSGB) kurar. En az bir işyeri
hekimi ile işyerinin tehlike sınıfına uygun belgeye sahip en az bir iş
güvenliği uzmanının görevlendirilmesi ile oluşturulur. 50'den fazla işçi
çalıştıran işyerleri için bu birimin kurulması zorunludur. Ancak işyerinde
uygun vasıflara sahip personel bulunmaması halinde hizmetin tamamı veya
bir kısmı işyeri dışındaki Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimlerinden de
alınabilir. İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri çalışanlara mali yük
getirmeyecek şekilde sunulur.
Kamu kurum ve kuruluşları, Organize Sanayi Bölgeleri ile özel
şirketler tarafından kurulacak Ortak Sağlık ve Güvenlik birimleri, gerekli
donanım ve personele sahip olmaları şartıyla ÇSGB'nca yetkilendirilir.
OSGB'ler, iş yerlerine İş Sağlığı ve Güvenliği hizmetlerini vermek için
oluşturulmuş, Bakanlıkça yetkilendirilmiş, verdiği hizmetler karşılığında
fatura kesebilen ticari kuruluşlar olarak tanımlanmıştır. OSBG'ler yetkileri
kapsamında hizmet sundukları işverene karşı sorumludurlar.
İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi ile Ortak Sağlık ve Güvenlik
Birimleri, sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturmak üzere işin
normal akışını aksatmamak şartıyla ve verimli bir çalışma ortamının
sağlanmasına katkıda bulunmak amacıyla;
İşçilerin sağlık gözetimi,
Çalışma ortamının gözetimi,
Eğitim, danışmanlık ve bilgilendirme,
İlkyardım ve acil müdahale,
Kayıt ve istatistik,
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 47 -
gibi görevleri ile benzeri diğer görevleri yerine getirmekle yükümlüdür.
İşveren, Ortak İş Sağlığı ve Güvenliği Birimi hizmetini aldığı
danışman firma ile yönetmelikte belirlendiği şekilde sözleşme yapmak
zorundadır. Sözleşme 3 nüsha olarak düzenlenir. Bu nüshalardan biri
işverende, biri firmada kalır ve biri de Genel Müdürlüğe gönderilir.
Tüm işyerlerinin tehlike sınıfı ve çalışan sayısı göz önüne alınmadan
asgari düzeyde OSGB'den İş Sağlığı ve Güvenliği hizmeti alması veya İş
Sağlığı Güvenliği Birimi kurması gerekmekte olup, artık işe girişte ve iş
süresince Aile Hekimleri ve Hastanelerin İşe Giriş Sağlık Raporu-Sağlık
Kontrolü yapma yetki ve görevleri kalmamıştır.
İşveren, görevlendirdiği kişilerin veya hizmet aldığı kurum ve
kuruluşların görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve
zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılamakla yükümlüdür. İşyerinde
sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütenler arasında iş birliği ve
koordinasyonu sağlar. Görevlendirdiği kişiler veya hizmet aldığı kurum ve
kuruluşlar tarafından iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuata uygun olan
ve yazılı olarak bildirilen tedbirleri yerine getirir. Çalışanların sağlık ve
güvenliğini etkilediği bilinen veya etkilemesi muhtemel konular hakkında;
görevlendirdiği kişiler veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşları, başka
işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen çalışanları ve bunların
işverenlerini bilgilendirir.
19. İSG HİZMETLERİNİN DESTEKLENMESİ
a) İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesi için,
Bakanlıkça aşağıdaki şartlarla destek sağlanabilir:
b) Kamu kurum ve kuruluşları hariç ondan az çalışanı bulunanlardan,
çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri faydalanabilir.
Ancak, Bakanlar Kurulu, ondan az çalışanı bulunanlardan az tehlikeli
sınıfta yer alan işyerlerinin de faydalanmasına karar verebilir.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 48 -
c) Giderler, iş kazası ve meslek hastalığı bakımından kısa vadeli sigorta
kolları için toplanan primlerden kaynak aktarılmak suretiyle, Sosyal
Güvenlik Kurumu tarafından finanse edilir.
d) Uygulamada, Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtları esas alınır.
e) Bu Kanun ve diğer mevzuat gereğince yapılan kontrol ve
denetimlerde; istihdam ettiği kişilerin sigortalılık bildiriminde
bulunmadığı tespit edilen işverenlerden, tespit tarihine kadar yapılan
ödemeler yasal faizi ile birlikte Sosyal Güvenlik Kurumunca tahsil
edilir ve bu durumdaki işverenler, sağlanan destekten üç yıl süreyle
faydalanamaz.
f) Uygulamaya ilişkin olarak ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye,
uygulamayı yönlendirmeye ve doğabilecek sorunları çözmeye
Bakanlık yetkilidir.
Aşağıdaki konular ile bunlara ilişkin usul ve esaslar, Maliye
Bakanlığı’nın uygun görüşü alınarak Bakanlıkça çıkarılan yönetmelikle
belirlenir.
a) İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesi için
sağlanacak desteğin uygulanması.
b) Destek sağlanacak ondan az çalışanı bulunan işyerlerinin özellikleri
göz önünde bulundurularak; Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından
ödenecek iş sağlığı ve güvenliği hizmet bedellerinin tespiti, destek
olunacak kısmı ve ödenme şekli.
c) Destekten faydalanabilecek işyerlerinin taşıması gereken şartlar.
d) İş sağlığı ve güvenliği hizmeti verecek kuruluşların özellikleri.
Etkinlik ve sürekliliğin sağlanması amacıyla; Bakanlık tarafından
Sağlık Bakanlığı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ve ilgili meslek
kuruluşlarıyla iş birliği yapılabilir.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 49 -
10'dan az çalışanı olan "Çok Tehlikeli" ve "Tehlikeli" sınıfta yer alan
işyerlerinin İş Sağlığı ve Güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesinde,
Bakanlık maddi destekte bulunacaktır.
19.1. İSG DESTEĞİNİN KAPSAMI
SGK tarafından tescil edilmiş işyeri kayıtları esas alınmak suretiyle
çalışan sayısının tespitinde:
Aynı işverenin Türkiye genelinde birden fazla tescilli işyerinin
bulunması halinde, aynı işveren tarafından 5510 sayılı Kanununun 4 (a)
bendi kapsamında Türkiye genelinde tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer
alan işyerlerinde çalıştırılan toplam sigortalı sayısı esas alınacak.
İşverenden iş alan alt işverenlerce çalıştırılan sigortalılar, işyerinde
çeşitli nedenlerle ay içinde çalışması bulunmayan ve ücret ödenmeyen
sigortalılar, ay içinde işe giren veya işten çıkan sigortalılar toplam sigortalı
sayısına dâhil edilerek dikkate alınacak. Her bir ayda SGK’ya verilmiş asıl
ve ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalı
sayısından, iptal nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı
sigortalı sayısı düşülecek. 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nda belirtilen
aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler çalışan
sayısının tespitinde dikkate alınmayacaktır.
İşyerinin; İSG-KATİP’e kayıtlı, onaylanmış ve devam eden iş sağlığı
ve güvenliği hizmetlerinin verilmesine ilişkin, hizmet sunucusu ile yapılmış
sözleşmesinin olmasına bakılacak.
İşverenlerin destekten yararlanabilmesi için Aylık Prim ve Hizmet
Belgelerinin yasal süresi içinde kuruma verilmesi şarttır.
10’dan az çalışanı bulunan işverenlere sağlanacak destek bedelleri,
işyerinin tehlike sınıfı ve Kuruma bildirilen sigortalı sayısı ile sigortalıların
çalıştıkları gün sayısı esas alınarak her bir işyeri için ayrı ayrı tespit
edilecektir.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 50 -
19.2. DESTEK TUTARI NE KADAR OLACAK?
Sigortalılar için belirlenen prime esas kazanç alt sınırının günlük
tutarının, Tehlikeli sınıftaki işyerleri için “%1,4”, çok tehlikeli sınıftaki iş
işyerleri için ise “%1,6”‘sı üzerinden sigortalı başına iş sağlığı ve güvenliği
hizmet bedeli bulunacaktır.
Prime esas kazanç alt sınırı, her yıl Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı tarafından ilan edilir. 2016 yılı için bu tutarlar aşağıdadır.
1 Ocak – 30 Haziran 54,90 TL 1.647 TL
1 Temmuz – 31 Aralık 54,90 TL 1.647 TL
Buna göre, tehlikeli sınıftaki bir işyeri her tüm ay boyunca çalışan
personeli için 23,05 TL desteğe hak kazanabilir. Destekten yararlanma sınırı
olan 9 kişi üzerinden hesaplarsak, tehlikeli sınıftaki bir işyerinin
aylık alabileceği en yüksek destek tutarı 207,52 TL, çok tehlikeli sınıftaki
işyerinin ise 237,17 TL olacaktır.
Bulunan bu bedel aylık prim ve hizmet belgesi ile bildirilen prim
ödeme gün sayısı ile çarpılması suretiyle Destek Tutarı tespit edilecektir.
Kapsama giren işverenlerce destekten yararlanmak için Kuruma başvuruda
bulunulması gerekiyor. Kuruma yapılacak başvuru ve ödeme ile ilgili
uygulamaya ilişkin hususlar Kurum tarafından belirlenecek. Ancak
Yönetmeliği göre;
İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünü, sözleşme yapan ve
ödeme kapsamında olan işyerlerinin destekten faydalanacak
işyerlerinin tespiti başlığında belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde
tespit edilmesini sağlamak amacıyla Kuruma İSG-KATİP’e erişim
yetkisi sağlayacak.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 51 -
Kurum, kapsama giren işverenlere sağlanan hizmetin bedelini, destek
bedellerinin tespiti bölümünde belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde,
üçer aylık dönemler halinde hesaplayacak. Dönem sonundaki
tutarları takip eden ikinci ayın sonunda işverene ödeyecek.
Eğer işverenin Kuruma yasal süresi içerisinde ödenmemiş prim ve
prime ilişkin borcu varsa, destek tutarları öncelikle bu borca mahsup
edilecek.
Yönetmelik kapsamında destekten faydalanacak işyerleri, iş sağlığı
ve güvenliği ile ilgili destek hizmetlerini 29.12.2012 tarihli resmi gazete ’de
yayınlanan iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri yönetmeliği uyarınca ortak
sağlık ve güvenlik birimi yetki belgesi olan hizmet sunucularından
alacaklardır.
Çalıştırdıkları sigortalıları Kurum’a bildirmedikleri tespit edilen
işverenler, tespitin yapıldığı ayı takip eden aydan başlayarak sağlanan
destekten 3 yıl süreyle faydalanamayacak ve kayıt dışı çalışanın işe
başladığı aydan itibaren yapılan ödemeler Kurumca yasal faizi ile birlikte
geri alınacaktır.
Birden fazla işyeri bulunan işverenlere ait işyerlerinde kayıt dışı
çalışanı bulunduğunun tespiti halinde ise; gerek tespitin yapıldığı işyeri için,
gerekse diğer işyerleri için kayıt dışı çalışanın işe başladığı aydan itibaren
yapılan ödemeler Kurumca yasal faizi ile birlikte geri alınacak ve söz
konusu işverenler tespitin yapıldığı ayı takip eden aydan başlayarak
destekten 3 yıl boyunca yararlanamayacaktır.
Bakanlar Kurulu, 10'dan az çalışanı olan "Az Tehlikeli" işyerleri için
de destek sağlanmasına karar verebilir.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 52 -
20. İŞİN DURDURULMASI
İşyerindeki bina ve eklentilerde, çalışma yöntem ve şekillerinde veya
iş ekipmanlarında çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit
edildiğinde, bu tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu
tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alan ile çalışanlar dikkate
alınarak, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulur. Ayrıca çok
tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla
çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği
işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş
durdurulur. İşveren, işin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara
ücretlerini ödemekle veya ücretlerinde bir düşüklük olmamak üzere meslek
veya durumlarına göre başka bir iş vermekle yükümlüdür.
21. ÇALIŞMAKTAN KAÇINMA
Çalışan, ciddi ve yakın bir tehlikeyle karşı karşıya kaldığında
çalışmaktan kaçınma hakkını kullanabilecek. Talep ettiği halde gerekli
tedbirlerin alınmadığı durumlarda çalışanlar iş sözleşmelerini
feshedebilecek. Çalışmaktan kaçınma hakkını kullandığı dönemde ücretini
alacak ve iş sözleşmesi ile kanunlardan kaynaklanan diğer diğer haklarını
da kullanabilecek.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 53 -
22. İSG KANUNU YÜRÜRLÜK
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 54 -
23. İDARİ PARA CEZALARI
Maliye Bakanlığı Tarafından Belirlenen Yeniden Değerleme Oranına Göre Hesaplanmış
6331 Sayılı İSG Kanunu’ndaki İdari Para Cezaları
Kanun
Maddesi
Ceza
Maddesi
Kanun Maddesinde Sözü Edilen
Fiil
2012
Miktar
2014
yılında
uygulanacak
ceza miktarı
(TL)
(Yeniden
Değerleme
Oranı
%3,93)
Açıklamalar
MADDE 4 -
İşverenin genel
yükümlülüğü
26/1-a
4/1-a
İş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili
tedbir almamak, organizasyonu
yapmamak, gerekli araç ve
gereçleri sağlamamak, sağlık ve
güvenlik tedbirlerini değişen
şartlara uygun hale getirmemek
ve mevcut durumun
iyileştirilmesi için çalışmalar
yapmamak.
2.000 2.241
Türk Lirası /
her
yükümlülük
için
26/1-a
4/1-b
İşyerinde alınan iş sağlığı ve
güvenliği tedbirlerini
izlememek, denetlememek ve
uygunsuzlukları gidermemek.
2.000 2.241
Türk Lirası /
her
yükümlülük
için
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 55 -
MADDE 6 -
İş sağlığı ve
güvenliği
hizmetleri
26/1-b
6/1-a İş güvenliği uzmanı
çalıştırmamak. 5.000 5.602
Türk Lirası /
her ay
(Aykırılığın
devamı
halinde)
6/1-a İşyeri hekimi
çalıştırmamak. 5.000 5.602
Türk Lirası /
her ay
(Aykırılığın
devamı
halinde)
6/1-a Diğer sağlık personeli
çalıştırmamak. 2.500 2.801
Türk Lirası /
her ay
(Aykırılığın
devamı
halinde)
26/1-b
6/1-b İSG hizmetleri için
görevlendirdikleri kişi veya
hizmet aldığı kurum ve
kuruluşların görevlerini yerine
getirmeleri amacıyla araç-gereç-
mekân sağlamamak.
1.500 1.681 Türk Lirası
26/1-b
6/1-c İSG hizmetlerini
yürütenler arasında
koordinasyonu sağlamamak.
1.500 1.681 Türk Lirası
26/1-b
6/1-ç Görevlendirdikleri kişi
veya hizmet aldığı kurum ve
kuruluşlar tarafından iş sağlığı
ve güvenliği ile ilgili mevzuata
uygun olan ve yazılı olarak
bildirilen tedbirleri yerine
getirmemek.
1.000 1.120
Türk Lirası /
her tedbir
için
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 56 -
26/1-b
6/1-d Görevlendirilen kişileri,
hizmet alınan kuruluşları, başka
işyerlerinden gelen çalışanları
ve bunların işverenlerini İSG
riskleri konusunda
bilgilendirmemek.
1.500 1.681 Türk Lirası
MADDE 8 -
İşyeri
hekimleri ve
iş güvenliği
uzmanları
26/1-c
8/1 İş güvenliği uzmanlarının ve
işyeri hekimlerinin hak ve
yetkilerini kısıtlamak.
1.500 1.681
Türk Lirası /
uzman ve
hekim için
ayrı ayrı
26/1-c
8/6.İşyeri sağlık ve güvenlik
birimini kurmamak.
1.500 1.681 Türk Lirası
MADDE 10 -
Risk
değerlendirme
si, kontrol,
ölçüm ve
araştırma
26/1-ç 10/1 Risk değerlendirmesi
yapmamak veya yaptırmamak.
3.000 3.361 Türk Lirası
4.500 5.042
Türk Lirası /
her ay
(Aykırılığın
devamı
halinde)
26/1-ç
10/4 Risklerin belirlenmesine
yönelik gerekli kontrol, ölçüm,
inceleme ve araştırmaları
yapmamak.
1.500 1.681 Türk Lirası
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 57 -
MADDE 11 -
Acil durum
planları,
yangınla
mücadele ve
ilk yardım
26/1-d
Acil durumları belirlememek,
acil durumlar için tedbir
almamak, acil durum planlarını
hazırlamamak, destek elemanı
görevlendirmemek, araç gereç
sağlamamak, acil durumlarda
işyeri dışındaki kuruluşla
irtibatı sağlayacak düzenlemeyi
yapmamak.
1.000 1.120
Türk Lirası /
her
yükümlülük
için
1.000 1.120
Türk Lirası /
her ay
(Aykırılığın
devamı
halinde)
MADDE 12 -
Tahliye 26/1-d
Ciddi ve yakın tehlike
durumunda; çalışanların işi
bırakarak güvenli yere
gitmelerini sağlamamak.
Zorunluluk olmadıkça, gerekli
donanıma sahip ve özel olarak
görevlendirilenler dışındaki
çalışanlardan işlerine devam
etmelerini istemek.
Müdahalede bulunan çalışanları
yaptıkları müdahaleden dolayı
sorumlu tutmak.
1.000 1.120
Türk Lirası /
her
yükümlülük
için
1.000 1.120
Türk Lirası /
her ay
(Aykırılığın
devamı
halinde)
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 58 -
MADDE 14 -
İş kazası ve
meslek
hastalıklarının
kayıt ve
bildirimi
26/1-e
14/1 İş kazalarının ve meslek
hastalıklarının kaydını
tutmamak, ramak kala olaylar
ve iş kazaları ile ilgili
incelemeler yaparak ilgili
raporları düzenlememek.
1.500 1.681
Türk Lirası /
her
yükümlülük
için
26/1-e
14/2.İş kazalarını ve meslek
hastalıklarını 3 iş günü içinde
SGK'ya bildirmemek.
2.000 2.241 Türk Lirası
26/1-e
14/4.Sağlık hizmeti
sunucularının iş kazalarını,
yetkili sağlık hizmet
sunucularının meslek
hastalıklarını en geç 10 gün
içinde SGK'ya bildirmemesi.
2.000 2.241 Türk Lirası
MADDE 15 -
Sağlık
gözetimi
26/1-f 15/1 Çalışanlara sağlık gözetimi
yaptırmamak. 1.000 1.120
Türk Lirası /
her çalışan
için
26/1-f
15/2 Tehlikeli ve çok tehlikeli
sınıfta yer alan işyerlerinde
çalışacaklar için sağlık raporu
almamak.
1.000 1.120
Türk Lirası /
her çalışan
için
MADDE 16 -
Çalışanların
bilgilendirilm
esi
26/1-g Çalışanları bilgilendirme
yükümlülüğüne uymamak. 1.000 1.120
Türk Lirası /
her çalışan
için
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 59 -
MADDE 17 -
Çalışanların
eğitimi
26/1-ğ Çalışanlara eğitim verme
yükümlülüğüne uymamak. 1.000 1.120
Türk Lirası /
her çalışan
için
MADDE 18 -
Çalışanların
görüşlerinin
alınması ve
katılımlarının
sağlanması
26/1-h
Çalışanların görüşlerini alma ve
katılımlarını sağlama
yükümlülüğüne uymamak.
1.000 1.120
Türk Lirası /
her aykırılık
için
MADDE 20 -
Çalışan
temsilcisi
26/1-ı
20/1 İşyerinin değişik
bölümlerindeki riskler ve
çalışan sayılarına göre çalışan
temsilcileri görevlendirmemek.
1.000 1.120 Türk Lirası
26/1-ı
20/3 İşveren tarafından çalışan
temsilcilerinin öneride bulunma
ve tedbir alınmasını isteme
hakkını ihlal etmek.
1.500 1.681 Türk Lirası
26/1-ı
20/4 Çalışan temsilcilerinin ve
destek elemanlarının haklarını
kısıtlamak ve gerekli imkanları
sağlamamak.
1.000 1.120
Türk Lirası /
hakları
kısıtlanan
her birey için
MADDE 22 -
İş sağlığı ve
güvenliği
kurulu
26/1-i
İş sağlığı ve güvenliği kurulunu
oluşturmamak, alt işverenin
bulunduğu hallerde uygun
kurulu oluşturmamak, kurullar
arasında koordinasyonu
sağlamamak.
2.000 2.241
Türk Lirası /
her aykırılık
için
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 60 -
MADDE 23 -
İş sağlığı ve
güvenliğinin
koordinasyonu
26/1-j
23/2 Yönetim tarafından birden
fazla işyerinin bulunduğu iş
merkezlerinde İSG konusundaki
koordinasyonu sağlamamak,
tedbir almaları için işvereni
uyarmamak.
5.000 5.602 Türk Lirası
MADDE 24 -
Teftiş,
inceleme,
araştırma,
müfettişin
yetki,
yükümlülük
ve
sorumluluğu
.26/1-k
24/2 Ölçüm, inceleme ve
araştırma yapılmasına, numune
alınmasına veya eğitim
kurumları ile ortak sağlık ve
güvenlik birimlerinin kontrol ve
denetiminin yapılmasına engel
olmak.
5.000 5.602 Türk Lirası
MADDE 25 -
İşin
durdurulması
26/1-l
İşyerinin bir bölümünde veya
tamamında verilen durdurma
kararına uymayarak durdurulan
işe devam ettirmek.
10.000 11.204 Türk Lirası
26/1-l
25/6 İşin durdurulması
sebebiyle işsiz kalan çalışanlara
ücretlerini ödememek veya
uygun başka iş vermemek.
1.000 1.120
Türk Lirası /
ihlale
uğrayan her
çalışan için
1.000 1.120
Türk Lirası /
her ay
(Aykırılığın
devamı
halinde)
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 61 -
MADDE 29 -
Güvenlik
raporu veya
büyük kaza
önleme
politika
belgesi
26/1-m
Büyük kaza önleme politika
belgesini hazırlamamak. 50.000 56.018 Türk Lirası
Güvenlik raporunu hazırlayarak
Bakanlığa sunmadan işyerini
faaliyete geçirmek.
80.000 89.629 Türk Lirası
İşletilmesine Bakanlıkça izin
verilmeyen işyerini faaliyete
geçirmek.
80.000 89.629 Türk Lirası
Durdurulan işyerinde faaliyete
devam etmek.
80.000 89.629 Türk Lirası
MADDE 30 -
İş sağlığı ve
güvenliği ile
ilgili çeşitli
yönetmelikler
26/1-n
30 uncu madde de öngörülen
yönetmeliklerdeki hükümlere
aykırı hareket etmek.
1.000 1.120
Türk Lirası /
her hüküm
için
1.000 1.120
Türk Lirası /
her ay
(Aykırılığın
devamı
halinde)
Kanunda belirtilen idari para cezaları gerekçesi belirtilmek suretiyle
Çalışma ve İş Kurumu il müdürünce verilir. Verilen idari para
cezaları tebliğinden itibaren 30 (otuz) gün içinde ödenir.
İdari para cezaları tüzel kişiliği bulunmayan kamu kurum ve
kuruluşları adına da düzenlenebilir.
İdari para cezalarına itirazlar Sulh Ceza Mahkemesine yapılacaktır.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları
- 62 -
YARARLANILAN KAYNAKLAR
ALPAGUT, Gülsevil., “İş Sağlığı ve Güvenliği Yasa Tasarısında İşverenin
Yükümlülükleri ve Risk Değerlendirilmesi”; İş Sağlığı ve Güvenliği
Yasa Tasarısı Semineri, Ankara, 2012.
ESEN; Bünyamin., İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu'na Göre İşveren Ve
İşveren Vekili Kavramlarının Analizi, İstanbul, İSMMMO, 2014.
KARAKOÇ, Mehmet., “6331 Sayılı İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanuna Göre
İşverenin Eğitim Verme Yükümlülüğü” Mali Çözüm Dergisi,
İSMMMO Yayını, Sayı: 117, Mayıs-Haziran 2013.
ÖZDEMİR, Cumhur Sinan., “İş Sağlığı Ve Güvenliği Yasa Tasarısı İle
Çalışma Yaşamında Getirilen Değişiklikler” Mali Çözüm Dergisi,
İSMMMO Yayını, Sayı: 111, Mayıs-Haziran 2012
ÖZDEMİR, Cumhur Sinan., “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Ne Getiriyor?”
Vergici ve Muhasebeciyle Diyalog, Dergisi Sayı: 292, Ağustos 2012.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu - Mevzuat Bilgi Sistemi
www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6331.pdf”
2016 Yılı Mali Rehber; İSMMMO.
Eğitim Seminerleri E-Kitap Dizisi
İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygulamaları