ex parte die minister van justisie_ in re s v van wyk 1967 (1) sa 488 (a

EX PARTE DIE MINISTER VAN JUSTISIE: IN RE S v VAN WYK 1967 (1) SA 488 (A)

1967 (1) SA p488

Citation

1967 (1) SA 488 (A)

Court

Appèlafdeling

Judge

Steyn HR, Rumpff AR, Botha AR, Williamson AR en Trollip Wn AR

Heard

September 12, 1966

Judgment

November 24, 1966

Annotations

Link to Case Annotations

A

Flynote : Sleutelwoorde

Strafreg - Persone, verantwoordelikheid van - Noodweer ter verdediging van goed - Wanneer 'ngeldige verweer - Bewyslas op Staat om daardie vorm van noodweer ook te weerlê.

Headnote : Kopnota

Afhangende van omstandighede, is dit geoorloof om 'n ander te dood of te beseer by wyse vannoodweer ter verdediging van goed. Die bewyslas rus op die Staat om daardie vorm vannoodweer ook te weerlê.Nadat 'n winkelier, wat veel te verduur gehad het met winkelbrake, verskeie maatreëlsdaarteen, sonder uitwerking, getref het, het hy, met medewete van die polisie, 'n haelgeweerso in sy winkel gestel dat 'n inbreker die stel sou aftrap wanneer hy by 'n bepaalde vensterinkom of goed agter die toonbank kom vat, en dat die skoot hom dan na verwagting in die beensou tref. Op die winkeldeur het hy in albei landstale 'n kennisgewing aangebring met diestrekking dat 'n haelgeweer in die winkel gestel is en dat enigeen wat daar ingaan en geskietraak, dit op sy eie verantwoordelikheid doen. Daar het weer 'n inbreker gekom, die stelafgetrap en 'n dodelike wond opgedoen. Op 'n aanklag van moord het die winkelier hom opnoodweer beroep en is op grond daarvan vrygespreek. Na aanleiding daarvan het die Ministeringevolge artikel 385 van Wet 56 van 1955 sekere vrae aan die Hof voorgelê. Die Staat het niebewys dat daar vir die winkelier 'n ander minder gevaarlike en doeltreffende middel beskikbaarwas wat hy redelikerwyse kon gebruik het om sy goed te beskerm nie, en die moontlikheid datdie oorledene wel van die kennisgewing geweet het, was nie weerlê nie en kon nie as redelikemoontlikheid uitgeskakel word nie.Beslis, waarmee RUMPFF, A.R. en EILLIAMSON, A.R., nie saamgestem het nie, dat die Staat niebewys het dat die perke van noodweer oorskry is nie.

Flynote : Sleutelwoorde

Criminal law - Persons, liability of - Self-defence of property - When a valid defence - Onus on State torebut that form of self-defence also.

Headnote : Kopnota

Depending on the circumstances, it is permissible to kill or injure another by way ofself-defence in the defence of property. The onus rests upon the State to rebut that form ofself-defence also.After a shopkeeper, who had suffered greatly from shop-breaking, had taken other precautionswithout effect, he had, with the knowledge of the police, rigged up a shotgun in such a mannerthat a person breaking in would fire it if he came in by a certain window or came to fetch goodsbehind the counter, and that the shot would then be expected to hit him in the leg. He hadplaced a notice on the shop door in both official languages to the effect that a shotgun hadbeen placed in the shop and that anybody who entered and was shot did so at his own risk. Aperson again broke in, set off the contrivance and received a fatal wound. On a charge ofmurder the shopkeeper invoked self-defence and was discharged on that ground. As a resultthereof the Minister put certain questions to the Court in terms of section 385 of Act 56 of

EX PARTE DIE MINISTER VAN JUSTISIE: IN RE S v VAN WYK 196... http://ipproducts.jutalaw.co.za/nxt/print.asp?NXTScript=nxt/gateway.d...

1 of 21 2012/06/11 02:57 AM

1955. The State had not proved that there was a less dangerous yet effective means which hecould reasonably have adopted to protect his property, and the possibility that the deceasedactually knew of the notice was not rebutted and was a reasonable possibility which could notbe rejected.Held (RUMPFF, J.A. and WILLIAMSON, J.A., dissenting), that the State had not proved that thelimits of self-defence had been exceeded. Aansoek deur die Minister van Justisie ingevolge art.385 van Wet 56 van 1955. Die feite blyk uit die uitspraak van STEYN, H.R.F H. J. Beyers, namens die aansoekdoener: Although the defence of necessity is available to oneacting in defence of his property, the

1967 (1) SA p489

defence is limited. In the instant case, the limits were exceeded. The common law writers alldiscuss the killing of an attacker or intruder in defence of life or property under homicide onthe basis that such killing is, when the proper conditions are present, justifiable homicide. SeeCarpzovius, Lijfstraffelyke Misdaeden. chap. 32, paras. VI A and XX; Hüber, HedendaegseRechtsgeleertheyt (Gane's translation, chap. 13, sec. 17, p. 429); van der Linden, Rechts Pract.en Koopmans Handboek, II v IX. p. 244; Van Quistorp, sec. 243; Damhouder, Praktijke inCriminele Saecken, Cap. LXXXVIII, p. 113; van Leeuwen, Censura Forensis, Part 1, Bk. V, Chap.1, 12, 15; van Leeuwen, Roomsch B Hollandsch Recht, Bk. IV, Deel XXXIV, 'n 11, p. 252;Schorer, Aantekeninge, Bk. 111, Deel XXXIII, 9, p. 631; Rechtsgeleerden Observatien over H.De Groot, LXXXVIII, pp. 200, en 201, re III B. 33, Deel 9; Merula, Manier van Proceerderen,Tit. VIII, Cap. XI, p. 111; R v Mahomed and Another, 1938 AD 30. No decision relating tokilling C in defence of property could be found but it is of importance to note what limitationshave been held to exist in respect of a defence of necessity in the case of defence of life. See Rv Attwood, 1946 AD 331 at p. 340. The conditions are: (i) unlawful attack; (ii) reasonablegrounds for apprehension of danger of death of serious injury; (iii) D means of self-defenceused should not be excessive in relation to the danger; (iv) that the means used were the onlyor least dangerous means whereby the defender could have avoided the danger. Surely defenceof property cannot be protected to a greater degree. Therefore, at common law, the killing of athief by the owner of property endangered by the former, would only be justified if life itselfwere also endangered or E the thief could not otherwise be apprehended. The provisions of sec.37 (1) of Act 56 of 1955 are strikingly similar to this conclusion and it may very well be saidthat it crystallises the common law and extends the protection afforded an owner of property toother persons entitled to effect an arrest without a warrant and in respect of additionaloffences. If an owner of property were to be justified, on the common F law, in killing a thiefmerely to protect his property without any limitation, there is much to be said for the view thatthat law would then be inconsistent with the Statute. Force is lent to this argument by theterms of sec. 44 (2) of Act 31 of 1917, the forerunner of the present section, as it wasoriginally enacted. It is to be noted that no G protection is conferred upon an owner of propertyspecifically, as distinct from other persons. The section confers upon the killer a protectionwhich he otherwise would not have. See R v Britz, 1949 (3) SA 293. And it applies to the actcalculated to kill and not merely to the result. See R v Oosthuizen, 1961 (1) SA 604; S vMnanzana, H 1966 (3) SA 38. The decision in R v Van Heerden, 1958 (3) SA 150, is incorrect,especially when viewed in the light of the reasoning in S v Bernardus, 1965 (3) SA 287, inregard to the likelihood of consequences. Therefore the death of a thief, resulting from theperformance of an act calculated and intended to wound him by means whereby death shouldand must have been foreseen, is not justifiable homicide, when the thief has not been giventhe option of submitting to arrest and the author of the act has deprived himself of alternativemeans of effecting an arrest. The accused in the

1967 (1) SA p490

present case exceeded the limits imposed by law on a defence of necessity. The following casesare illustrative of what should be foreseen when a firearm is used, even when the personconcerned retains control of it, and of the care that should be exercised in its use, viz. A Ross vRex, 1941 NPD 13; R v Potten, 1949 (4) SA 1042; Trimmel v Williams, 1952 (3) SA 786; R vHedley, 1958 (1) SA 362. The decisions in these cases are supported by the reasoning in S vBernardus, supra; S v Mini, 1963 (3) SA 188 at 192F - G. The act of the accused, in setting thetrap consisting of a lethal weapon, which B act he must have appreciated might result in death,was an unlawful act, beyond what was reasonably necessary to protect his property and toeffect the arrest of an intruder, and he should have been convicted of culpable homicide. Ifdeath had not resulted the act of the accused would have constituted an assault.C A. J. Heyns, ten gunste van die Verhoorhof se uitspraak: Die antwoord op die eerste


2 of 21 2012/06/11 02:57 AM

regsvraag wat gestel is, nl. of 'n persoon hom op die leerstuk van noodweer kan beroep waarhy 'n ander dood of beseer ten einde sy besittings te beskerm, is bevestigend. Skynbaar moetonderskei word tussen optrede wat aangewend mag word teen inbrekers en rowers en Dgewone diewe en ook tussen diewe wat in die nag optree in teenstelling met die wat in die dagoptree. Die stelling word gemaak dat 'n persoon geregverdig is en straffeloos sou gaan as hyiemand beseer of selfs dood as die optrede as gevolg waarvan die besering opgedoen is of diedood ingetree het sodanig was dat dit die enigste redelike optrede was onder E die besondereomstandighede wat geheers het, waarop hy sy besittings kon beskerm. Gesag vir hierdiestelling kan afgelei word uit die menings van skrywers oor ons reg en sake uitgewys in dieHowe. Sien de Wet en Swanepoel, S.A. Strafreg, 2de uitg., bl. 67 - 68; Gardiner & Lansdown,S.A. Criminal Law and Procedure, 6de uitg., bl. 112, 1549 - 50; S.A. Law Journal, vol. 49(1932), 'Noodweer' deur I. van Zyl Steyn, op bl. F 462, 464, 465; S.A. Law Journal, vol. 67(1950), 'Digest of the Law of Murder and Culpable Homicide' deur T. B. Barlow, op bl. 406, art.14; Butterworth's S.A. Law Review, 1954, 'Defence, Necessity and Acts of Authority', deurprofessor T. W. Price, op bl. 8, s.v., 'defence of person and property'; R v Stephen, 1928 W.P.A.170 op bl. 171 - 2; R. G v. Schultz, 1942 O.P.A. 56 op bl. 63, 64, 65; Tydskrif vir HedendaagseRomeins-Hollandse Reg, 1942, 6de Jaargang, op bl. 155 - 8; vgl. ook Russel, Crime, 11de uitg.,bl. 757. By die skrywers oor die gemene reg gemeld in die hoofde van argument van dieadvokaat vir die Staat word ook verwys na Gane se vertaling van Voet, Commentarius adPandectas, Boek 48.8.11 en 12. Op die tweede vraag gestel, nl. of die perke van H noodweer indie omstandighede soos weergegee in die onderhawige saak nie oorskry is nie, word dieVerhoorregter se uitspraak ondersteun, te wete, dat die perke nie oorskry is nie. Vir optredeom binne die perke van noodweer te val, en dus nie strafbaar te wees nie, moet die optrede,objektief geoordeel, nie skadeliker wees nie as wat 'n redelike mens, wie hom in die posisie vandie verdediger bevind, sou aangewend het ter afwering van die aanval teen hom. Sien de Weten Swanepoel, supra op bl. 71 - 2; Gardiner & Lansdown, vol. 2, bl. 1546; Noodweer deur vanZyl Steyn, supra op

1967 (1) SA p491

STEYN HRbl. 471 - 3; Ntanjana v Vorster and Minister of Justice, 1950 (4) SA 398 op bl. 405F - N, 406A -D; R v Zikalala, 1953 (2) SA 568 op bl. 571G - H, 572A - B; R v K., 1956 (3) SA 353 op bl.358G - H, 359A - B; R v Patel, 1959 (3) SA 123 op bl. 123C - H, 124B; S v Jackson, 1963 (2)SA 626 op bl. 628F - H, 629A - C. Alhoewel die A stelling hierbo gemaak is dat die verdedigerse optrede gemeet moet word volgens 'n objektiewe norm, is dit 'n gekwalifiseerde objektiewenorm, want dit moet die dader as persoon in ag neem en die omstandighede waaronder hyopgetree het wat byna 'n subjektiewe vorm is. Sien Ntanjana v Vorster and Minister of Justice,supra op bl. 406A; R v K., supra B op bl. 359A; R v Patel, supra op bl. 123D; S v Jackson, supraop bl. 629C. Dus het die verdediger onder die omstandighede wat geheers het en in diebesondere posisie waarin hy hom bevind het, nie die perke van noodweer oorskry nie toe hy 'nhaelgeweer gestel het in sy winkel. Die opstel van meganiese afweermiddels as teenvoeter teeninbrake of C ander wederregtelike optrede word in Brittanje by wetgewing beheer. Kyk Russell,Crime, 11de uitg., bl. 699. Volgens die Instituut vir Buitelandse Reg en Regsvergelyking vandie Universiteit van Suid-Afrika, word die opstel van gestelde gewere sonder ampteliketoestemming belet by art. 367, No. 8, van die Duitse Strafkode.Beyers, in repliek.D Cur. adv. vult.Postea (November 24).

Judgment

E STEYN, H.R.: In die Rondgaande Hof op Messina het van Wyk tereggestaan op 'n aanklagvan moord. Hy is 'n winkelier wat veel te verduur gehad het van winkelbrake. Hy het verskeiemaatreëls daarteen getref, maar sonder uitwerking. Ten einde raad het hy met medewete vandie polisie 'n haelgeweer so in sy winkel gestel dat 'n inbreker die stel sou aftrap F wanneer hyby 'n bepaalde venster inkom of goed agter die toonbank kom vat, en dat die skoot hom dan naverwagting in die been sou tref. Op die winkeldeur het hy in albei landstale 'n kennisgewingaangebring met die strekking dat 'n haelgeweer in die winkel gestel is en dat enigeen wat daaringaan en geskiet raak, dit op sy eie verantwoordelikheid doen. Daar het weer 'n inbrekergekom, die stel afgetrap en 'n dodelike wond G opgedoen. Van Wyk het hom op noodweerberoep en is op grond daarvan vrygespreek. Na aanleiding daarvan het die Minister ingevolgeart. 385 van die Strafproseswet, 56 van 1955, die volgende vrae aan hierdie Hof voorgelê:


3 of 21 2012/06/11 02:57 AM

'(a) Kan 'n persoon hom op die leerstuk van noodweer beroep waar hy 'n ander dood of beseer ten einde sybesittings te beskerm?

H (b) Indien wel, is die perke van noodweer in die omstandighede, soos weergegee in die beslissing van Sv H. A. van Wyk, nie oorskry nie?'

Soos uit die feite blyk, het ons nie hier met die gewone geval van noodweer te doen nie. Dieantwoord op die eerste vraag, met sy algemene strekking, vir sover dit ook op die gewonegeval betrekking het, sou bygevolg nie sonder meer uitsluitsel gee omtrent die vraag of vanWyk verkeerdelik vrygespreek is nie. Die eintlike vraag is of die stel

1967 (1) SA p492

STEYN HR

van die geweer, in die omstandighede in genoemde beslissing weergegee, 'n geoorloofdemaatreël was om van Wyk se winkel en handelsware teen A verwagte inbraak en diefstal tebeskerm. Die beginsels wat die gewone geval van noodweer teen inbraak en diefstal beheers,sou egter wel, na my mening, by die behandeling van hierdie vraag ter sake wees, en daarombegin ek met die eerste vraag wat voorgelê is.

Omtrent bedoelde beginsels is ons skrywers dit nie eens nie en dit is moeilik om, uit wat hullesê, 'n omvattende omskrywing daarvan te haal B wat as ons aanvaarde gemene reg sou kangeld. Dat noodweer ter beskerming van goed of besit teen eiemagtige ontneming geoorloof is,word vrywel algemeen toegegee. Dit is trouens, net soos noodweer ter beskerming van lyf enlewe, 'n elementêre reg wat so oud is soos die mens self en deur die aard van die saak ingegeeword. Ten aansien van C die perke wat daarop gestel moet word, die sg. moderamen inculpataetutelae, d.w.s. die bestuur of beteueling van onbesproke of onberispelike beskerming, en meerbepaald wat die vraag betref of goed selfs met doodslag beskerm kan word, loop die meningsuiteen. Genoemde begrip, wat by noodweer in die algemeen aanwending vind, is vermoedelikontleen aan Cod., 8.4.1. waar juis gepraat word van die verdediging van D besit deur dieafweer van geweld inculpatae tutelae moderatione. Aan die een kant word uit hoofde vanoneweredigheid van beskermde belange aangevoer dat die neem van 'n lewe, net om aardsegoed te behou, nie geregverdig is nie; aan die ander kant dat die besitter die persoon wat homsonder reg sy goed wil ontneem, kan dood as daar geen ander manier E is om sy goed te behounie. Eersbedoelde mening skyn minstens ten dele saam te hang met die Romeinse reg insakedagdiewe en nagdiewe. Daarna word herhaaldelik verwys. Volgens die Twaalf Tafels kon 'nbetrapte dagdief, nl. alleen gedood word, as hy hom met 'n wapen verdedig. Volgens Dig.,48.8.9, word iemand wat 'n nagdief gedood het nie gestraf F nie as hy hom nie sonder gevaarkon spaar nie (si parcere ei sine periculo suo non potuit). Gothofredus teken by sine periculosuo aan: suarum rerum, sui corporis, sonder gevaar dus vir sy goed of sy lyf, maar dieinsluiting van gevaar vir sy goed het nie by almal ingang gevind nie. Hüber, HedendaegseRechtsgeleertheyt, 6.13.16 en 17, vereis liggaamlike geweld vir geoorloofde doodslag, omdatgevaar vir goed G alleen geen genoegsame rede vir doodslag teen die geweldenaar is nie. Gelden goed kan nie teen die siel van 'n mens opweeg nie, behalwe moontlik waar die dader niesonder die ontneemde goed kan leef nie. Daarom kan 'n dief nie gedood word nie, dan alleenwanneer hy nie buite gevaar vir eie lewe gespaar kan word nie, tewete as hy bedags van 'n Hgeweer voorsien is en dit gebruik en by nag as dit onseker is of hy gewapen is. Schomaker,Cons. en Adv. 2 Cons. 59.13, meen dat 'n nagdief wat kom net om te steel, straffeloosdoodgemaak kan word, maar gee ook as rede dat dit onseker is of hy wil dood liewer dan steel.Perezius, Praelect. in Cod., 9.16.43, gee dit as die algemene mening dat doodslag nie by dieverdediging van goed geoorloof is nie, tensy daar terselfdertyd gevaar vir lewe of lyf is. Dit, sêhy, stem ooreen met Dig., 48.8.9. By 'n nagdief word nl. vermoed dat hy nie slegs wil steel nie.Maar as daar geen lewensgevaar is nie, is dit nie reg om vir die behoud van verganklike goed 'nlewe te neem nie, behalwe in die

1967 (1) SA p493

STEYN HR

uiterste geval waar geen lewensmiddele meer sou oorbly nie. Ter motivering van dieuitsondering voeg hy by dat inbesitnemers en ander boosdoeners anders die geleentheid gegeesou word om ander van hul goed te beroof, buite teenspraak of verdediging deur die eienaar;en derhalwe A moet die oorsaak van die doodslag eerder aan hom toegereken word wat diegoed wederregtelik weggevat het as aan die eienaar wat die reg gehad het om sy goed teverdedig. Hierdie motivering sou die reg van noodweer seker kan uitbrei buite die perke wathier gestel word. Ook volgens Voet, 48.8.10, kan iemand 'n nagdief dood as hy hom nie sonder


4 of 21 2012/06/11 02:57 AM

gevaar B vir homself kan spaar nie, maar hy voeg by dat, volgens gebruik in Holland, sekeredagdiewe gedood kan word as hulle na 'n waarskuwing nie ophou nie en koppige weerstandbied; en volgens Merula, Manier van Procederen I, Tit. 8, cap. I, n. II, mag ek 'n dief, wat ek indie nag in my huis vind, alleen dood om my self te verdedig. Van der Keessel, Praelectiones opDe Gr., 3.33.9, beperk geoorloofde doodslag by nagdief C sowel as dagdief tot die geval waardie dief hom met 'n wapen verweer. Hy verwys dan egter na Rechtsgeleerde Observatie, Obs.97, waar, in verband met dieselfde bewysplek, sekere plakkate van die Staten van Hollandgenoem word, waarby verstaan is

'dat by zoo verre eenige dieven by een huysheer of yemand van zyn familie des nagts op't feyt bevondenzynde doodgeslagen of gequetst worden, daar mede niet misdaen of verbeurd zal zyn'.

D (Ook van Leeuwen, R.H.R., 4.34.11, en Censura Forensis, 5.1.14, verwys na hierdieplakkate). In genoemde Observatie word verder gesê dat verskeie wette in Holland dieonderskeid tussen nag - en dagdiewe in hierdie opsig weggeneem het

'om de groote consequentien en het nadeel, welke de goede ingezetenen door de dieveryen leden, teverhoeden'.

E Ander skrywers skyn op twee gedagtes te dink. De Groot, De Iure Belli ac Pacis, 2.1.11 en12, sê eers dat hy nie sal ontken dat die rower, as dit noodsaaklik is ten einde die goed tebehou, gedood kan word nie, want die begunstiging van die onskuldige en die afkeur teen dierower F weeg op teen die oneweredigheid tussen goed en lewe. As na die reg alleen gekykword, sou die dief wat met die goed vlug, as die goed nie anders teruggekry kan word nie,bygevolg met 'n werpspies te gronde gerig kan word. Maar, as hy kom by die verskil tussen diedagdief en die nagdief, dan sê hy dat die bedoeling van die Romeinse wetgewers so verstaanmoet word dat niemand direk ter oorsake van goed gedood kan G word nie, soos waar dievoortvlugtige met 'n wapen neergevel word om die goed terug te kry, maar wel waar eie lewein die gedrang kom, in welke geval die gevaar afgeweer kan word met lewensgevaar vir dieander. Hy verwys ook na die Joodse reg en sluit af deur te sê dat die reg, sowel die Joodse asdie Romeinse, dieselfde as caritas voorskryf, nl. H dat iemand nie gedood kan word net omdathy goed steel nie, maar dat dit slegs geoorloof is as hy wat sy goed wil behou, self in diegedrang kom. Dit is my nie duidelik dat hy hier slegs met 'n weergawe van die Joodse enRomeinse reg as sulks besig is nie. Barbeyrac het hierop 'n aantekening waarin hy de Groot sesienswyse omtrent die Romeinse reg betwis. Hy sê dat die Romeinse reg, wat die verdedigingvan goed betref, net soseer doodslag veroorloof, as daar geen ander manier is om die goed tebehou nie, as by die verdediging van lewe. Hy wat 'n dief in sy huis vind, kan die dief niesonder meer doodmaak nie, maar wel deur

1967 (1) SA p494

STEYN HR

uitoefening van die reg wat elkeen het om sy goed te beskerm, as daar geen ander middel isnie. Damhouder, Prax. Crim., Cap. 78, begin met die A stelling dat 'n nagdief ook ternoodsaaklike beskerming van goed straffeloos gedood kan word, maar dit moet 'kostelijkegoederen' wees, daar moet eers om hulp geroep word (om agterdog van heimelike envoorbedagte doodslag uit die weg te ruim), die dief moet nie bekend wees nie, sodat daar niegeregtelik teen hom opgetree kan word nie, en hy moet nie gevang kan word nie. Maar dangaan hy oor na 'n verdere B bespreking van dagdiewe en nagdiewe, wat min of meerooreenstem met de Groot se sienswyse omtrent die Romeinse reg. Vromans, De ForoCompetenti, 1.1, nl. skyn te meen dat doodslag ter verdediging van goed teen 'n nagdiefgeoorloof is,

'dog aangesien het bloed van een mensch veel te kostelijk is, so moet men buiten nood, tot verdediging vansijn goederen, het selven niet onstraffelijk te ruvkeloos vergieten . . .'

C Schrassert, Obs. Prac. Obs., 391. 1 - 6, merk op dat dit regtens geoorloof is om hom wat 'nander sy besit afhandig wil maak, onverwyld met wapens te weerstaan en hom uit te dryf, enas hy nie wil gaan nie en met wapens weerstand bied, hom te verwond en selfs te dood. Om nievir D 'n wond aanspreeklik te wees nie, is dit voldoende dat die ontnemer weier om die saak afte gee. Verweer teen besits-ontneming word moderata et inculpata genoem, solank niewoedend-wild te lyf gegaan word nie. Dan voeg hy egter by dat die ontnemer selfs gedood kanword, hoewel daar geen lewensgevaar dreig nie, as die saak nie anders beveilig kan word nie.

E Daar is egter ook skrywers by wie minder dubbelsinnige gesag te vind is vir die mening datdoodslag ter verdediging van goed ook buiten eie lewensgevaar geoorloof is. Clarus, OperaOmnia, Lib. 5, para. homicidium, n. 24, 25 en 47, skyn hierdie mening te onderskryf: Nam (ut


5 of 21 2012/06/11 02:57 AM

vulgo dici solet) bona et res vitae aequiparuntur. So kon 'n nagdief straffeloos gedood word,mits hy nie herken word nie, nie sonder die F goed weggaan nie, en mits daar eers om hulpgeroep word. (Hierdie laaste vereiste, wat Damhouder ook noem, het volgens Groenewegen, DeLeg. Abr. ad Dig., 9.2.4, verval). Wat die dagdief betref, wyk Clarus hiervan af, maar voeg danby dat hy ook gedood kan word as die eienaar hom vind dat hy met die goed wegvlug, as hy ditnie anders kan terugkry nie. Volgens Carpzovius, Prac. Rerum Crim., 1.32.5 et seq., kan 'nander G straffeloos gedood word nie slegs ter beskerming van eie liggaam nie, maar ook terverdediging en herkryging van goed. Ook ten opsigte van goed staan dit vry om geweld enonreg te verdryf. Hy verwys na die algemene sienswyse dat dit alleen geoorloof is waar gevaarvan lyf en lewe op die spel kom, omdat daar geen eweredigheid tussen goed en lewe H bestaannie. Maar as dit so is, sê hy, dan verskil die verdediging van goed weinig of glad nie vanverdediging van lyf of lewe nie, want dan word doodslag nie toegestaan ter verdediging vangoed nie maar ter selfverdediging, en daardeur sal goed eerder verloor as behou word. Diebesitter sal moet vlug en lewensgevaar sou nooit ontstaan nie. Wat die reg met die een handgee sou met die ander hand weer ontneem word. Dit is in elk geval nie in te sien hoe dieeienaar sy goed sonder gevaar van lyf of lewe kan verdedig nie, tensy die dief vlug. Laat diedief die goed agter of is hy bekend, kan hy nie gedood word nie. Maar waar 'n

1967 (1) SA p495

STEYN HR

onbekende dief te perd met goed wegvlug en die verdediger kan sy goed nie terugkry nie,verklaar hy onbeskroomlik dat die dief met 'n pyl of koeël geskiet kan word. Wat dieeweredigheid betref, is die mens in hoogste waarde te hou, indien hy in sy stand bly, maar ashy die A maatskappy en die openbare welsyn benadeel en die menslike rus ten hoogste steuren kwets, moet sy lewe waarlik nie hoër geskat word nie. Boehmer, Observationes Ad Quest.32, n. 36, bespreek dieselfde aangeleentheid. Die redes van diegene wat omtrent diegewelddadige verdediging van goed aarsel, beskryf hy as meesal lamlendig. Slegs twee daarvanhet 'n skyn van waarheid: Die gedagte, aan die Romeinse reg B ontleen, dat 'n dief slegs dangedood kan word as sy doder hom nie sonder gevaar kan spaar nie, en die bewering dat diemoderamen inculpatae tutelae uit die aard kenmerkend is van lewensgevaar alleen. Wat eieeerste betref, moet Dig., 48.8.9, nie sonder meer met die persoon en sy lewe in verbandgebring word nie, maar eweseer met die C verlies van goed - 'n sienswyse wat met die reedsgenoemde van Gothofredus ooreenstem - sodat die betekenis is dat 'n nagdief nie andersgedood kan word nie dan wanneer na gelang van die geval gevaar òf van lewe òf van verliesvan goed in der waarheid aanwesig is, soos waar hy òf die gedane contrectatio met 'n wapenverdedig, òf die goed in vlug wegvoer. Wat die dagdief betref is dit nie soseer sy opset om tedood D nie - wat moeilik waarneembaar is - maar alleen die veiligheid van self of goed wat diegrondslag van gewelddadige verdediging uitmaak, met die gevolg dat die gevaar van verliesvan goed voldoende is, so dikwels hulle nie anders dan gewapender hand behou kan word nie.Wat die tweede rede betref, dit steun op die valse sienswyse dat bedoelde E moderamen niebeskikbaar is nie behalwe vir behou van lewe. Daar is egter geen rede waarom dit nie ook bygoed uit die aard van die voorgewerpte gevaar aangeneem kan word nie. Die begrip behels niksanders nie dan die onbesproke verdediging van dit wat nie langs ander weg teruggekry kanword nie, of dit lewe is en of dit iets anders is F waarvan die beskerming regtens geoorloof is.Codex, 8.4.1, waaraan die begrip ontleen word, handel alleen oor die verdediging van goed ennie van liggaam nie. Maar ook ten aansien van goed moet die aantasting onmiddellik enonvoorsien wees, en daar moet geen ander middel wees om die gevaar af te wend nie. Hierdieuiterste verweersreg geld by enige bedreiging hoegenaamd waarvoor geen ander dan dodelikeweerstand G voldoende is nie, maar alleen teen 'n onbekende teen wie daar geen regshulp isnie, en die goed moet nie van geringe waarde wees nie. Moorman, Verhandelinge over deMisdaden, 2.2.3, merk op dat dit ook geoorloof is om diewe en struikrowers, op heterdaadbetrap, van die lewe te beroof. Hy noem dan die Romeins-regtelike verskil tussen nag - en Hdagdiewe, maar wys daarop dat daar ook verskeie plakkate is, die jongste van die StatenGeneraal van 14 Oktober 1723, ten effekte dat, waar 'n dief of 'n kwaaddoener wat in die nagop iemand se grond of erf, of in sy huis, kom om te steel of in te breek, op heterdaad betrapword, en deur die eienaar, huurder of sy dienaar gekwes of doodgeslaan word, dan is daarmeeniks misdaan nie, maar sal dit verstaan word

'als tot bescherming van zijn of haar goed, of leven, wel en wettiglijk gedaan te zijn'.

1967 (1) SA p496


6 of 21 2012/06/11 02:57 AM

STEYN HR

Volgens Schorer op De Groot, 3.33.9, hoewel hy ook die ander mening noem, staan noodweerdie aangevallene teen 'n nagdief vry

'ter behoudenisse niet alleen van zijn leven, maar ook van zijne goederen'.

A Maar dit moet in gesonde sin verstaan word, indien nl. iets van groot aanbelang ontsteel is.Volgens sommige mag mens selfs nie wond nie, as die ontsteelde saak gering is. Voorts, sê hy,hou die straf op

'wanneer men zig by den rechter niet kan beklagen, in welk geval de staat der natuur herleeft, en niemandhierdoor wordt beledigd, nadien het belang van het gemenebest vordert, om de nacht-dieven door dezwaarste straffen af te schrikken'.

B Van der Linden, 2.5.9, is minder duidelik. Hy beweer dat verdediging van goed teen 'n diefook soms 'n grond vir noodweer kan oplewer. Dit kom ewewel hier veel aan op dieomstandighede waaruit afgemeet moet word of die neerlaag al dan nie onder 'n onversigtigedoodslag gereken moet word. Wat hierdie laaste bewering betref, het hy vermoedelik die reeds C genoemde moderamen in gedagte. Vir die eerste bewering steun hy egter op Puttmann,Elementa Juris Criminalis, 1.20, para. 321. Laasgenoemde sê wel dat nie alleen die natuurregnie, maar ook die Romeinse en Saksiese reg toelaat dat 'n dief en ook 'n rower gedood word,wanneer die goed nie anders van hom gered kan word nie, maar uit die verwysings in dievoetnote na die Romeinse en Saksiese reg reeds, staan dit nie buite D twyfel dat hy ook diegeval wil insluit waar die verdediger se lyf of lewe nie in gevaar kom nie.

Uit die voorgaande blyk dit dat doodslag ter verdediging van goed ongetwyfeld geoorloof iswaar die omstandighede sodanig is dat daar gevaar vir die verdediger se lyf of lewe is, en dieaanslag anders nie E afgeweer kan word nie. Dit is die soort geval wat geredelik sal voorkomwaar die goed, bv. teen 'n vasberade dief of brandstigter, verdedig moet word. Waar die dief ofbrandstigter hom met geweld teen die verdediger verset, kan geweld beantwoord word met diegeweld wat nodig is om dit te bowe te kom en die goed te behou, en as hy deur niks minderafgeweer kan F word nie, sou doodslag geoorloof wees. Daaroor skyn ons skrywers dit almaleens te wees. Maar dit sou dan ook nie 'n suiwer geval van verdediging van goed wees nie.Soos Carpzovius tereg opmerk, het ons dan eintlik met selfverdediging te doen. By diebeoordeling van so 'n geval, word die verdediging van die goed bloot toevallig en insidenteel.Die verskil van mening tree in wanneer lyfs - en lewensgevaar vir die G verdediger van goeduitgeskakel word, soos in die gevalle van die voortvlugtige dief wat die goed saamvat, deurClarus, Perezius, Carpzovius, Boehmer en Schorer genoem. Soos ek ons skrywers verstaan, soudaar ook waar daar geen sodanige gevaar is nie, geen beswaar bestaan teen noodsaaklikegeweld wat die aantaster se lewe nie in gevaar sou stel nie. Dit is oor noodsaaklike doodslagdat hulle verdeeld is. Wat H dit betref, wil dit my voorkom dat die mening van diegene wat selfsnoodsaaklike doodslag as geoorloof beskou, verkieslik is. Indien noodsaaklike geweld inbeginsel wel geoorloof is - soos dit blyk te wees - dan is dit my nie duidelik waarom bynoodsaaklike doodslag van daardie geginsel afgewyk moet word nie. Die beswaar, deurverstaanbare menslike oorwegings ingegee, teen die oneweredigheid tussen goed en lewe, lykmy as algemene uitsluitingsgrond regtens nie oortuigend nie. De Wet en Swanepoel, S.A.Strafreg, bl. 70, merk op dat dit nie houdbaar is om by noodweer die waarde van diebeskermde belang en die waarde van die

1967 (1) SA p497

STEYN HR

aangerande belang teen mekaar op te weeg nie. Dit moet toegegee word, meen ek, dat so 'nopweging as deurlopende maatstaf nie aanneemlik is nie. Wat noodweer in die algemeenbetref, is die bedreigde en die aangerande belang te dikwels nie gelyksoortig of ewewaardignie. 'n Klap A kan weliswaar nie sonder meer doodslag regverdig nie, maar die afweer van 'nernstige nie-lewensgevaarlike letsel, bv., wat dit wel kan doen, sou nouliks teen die lewe vandie aanrander kan opweeg; en hoe meet 'n mens die eer of liggaamlike integriteit van 'n vrouwat verkrag word teen die lewe van haar verkragter? Eweredige vergelding deug nie as 'nvaste grondslag vir noodweer nie. Die aanrander van 'n ander se reg, B wat die reghebbende severbod, waarskuwing en verset so hardnekkig verontagsaam dat hy alleen deur die uitersteoptrede afgeweer kan word, kan met goeie rede as die eintlike bewerker van sy eie onheilbeskou word. Dit is hy wat buite die regsorde tree, en as hy die dood wil trotseer om 'n anderse reg te skend, waarom moet die verdediger, vir C wie dit onteenseglik geoorloof is om sy regte beskerm, as regsverbreker aangemerk word as hy dan liewer doodslaan as om sy reg prys te


7 of 21 2012/06/11 02:57 AM

gee? Die op heterdaad betrapte wat self geen geweld in die skild voer nie, sal hom sekermeesal onverwyld uit die voete maak; en die wete dat hy nie straffeloos gedood kan word nie,sou stellig nie daartoe D bydra om 'n vasberade skender van 'n ander se reg van sy wandaad teweerhou nie. Ek sou om dié redes, en gesien die steun wat daarvoor in ons gemene reg te vindis, meen dat dit verkeerd is om te sê, soos in R v Schultz, 1942 OPD 56, gedoen is, datdoodslag nooit geoorloof kan wees om diefstal as sulks af te weer nie. Hierdie gevolgtrekkingpas ook beter aan, nie alleen by die plakkate waarna in die voorgaande verwys is E nie, maarook by die bepalings van arts. 24 en 37 (1) van die Strafproseswet. Volgens art. 24 kan 'nprivate persoon sonder lasbrief iemand in hegtenis neem wat in sy teenwoordigheid o.a.diefstal, huisbraak of brandstigting pleeg of poog om dit te doen, of wat na sy wete kortgeledeso 'n misdryf gepleeg het, of wat hy op redelike gronde daarvan verdink dat hy so 'n misdryfgepleeg het. Art. 37 (1) bepaal F vervolgens dat wanneer onder meer so 'n private persoon 'npoging aanwend om so iemand in hegtenis te neem en hy vlug of bied weerstand en kan nie op'n ander wyse in hegtenis geneem en verhinder word om te ontsnap nie as deur hom te dood,dan word die doodslag regtens geag straffelose manslag te wees. Die reg om te dood word niehier van lyfs G - of lewensgevaar vir die arrestant afhanklik gestel nie. Arres is natuurlik nienoodweer nie, maar dit maak deel uit, in hierdie samehang, van die geregtelike beskermingvan goed, en by 'n op heterdaad betrapte aantaster van 'n ander se goed, sou dit ook dieselfdeonmiddellik beskermende doel as noodweer dien. Daar sou bygevolg in ons reg niks Hongerymds in skuil nie as die verdediger van goed die aantaster desnoods kan dood, al doen hydit nie ter beskerming van eie lyf of lewe nie.

Uit die aard van noodweer beteken dit vanselfsprekend nie dat die verdediger van goed nawillekeur tot die uiterste kan gaan nie. Hy sal nog staan, net soos by noodweer teenlewensgevaar, onder die beteueling van inculpata tutela, die voorskrifte van onberispelikebeskerming, en hy sal alleen kan dood as dit werklik noodsaaklik is. Die vereiste, deur sommigeskrywers gestel, dat die aantaster onbekend moet wees, lyk my,

1967 (1) SA p498

STEYN HR

vir ons tyd altans, en as algemene beginsel, nie gegrond nie. Dat die eienaar bv. daarop kanreken dat hy gesteelde goed sal kan terugkry waar A die dief bekend is, sou in stryd wees metdie werklikheid; en by brandstigting bv. sal die goed in elk geval beskadig of vernietig word. Isdie omstandighede van so 'n aard dat daar geen wesenlike gevaar bestaan dat hy die goed niesal terugkry nie, sou doodslag onnodig gereken kan word. Die vereiste dat die goed nie vangeringe waarde moet wees nie, sou ek ewe aanneemlik beskou as die stelling dat doodslag nie B geoorloof is om 'n onbenullige aanranding af te weer nie. Ek moet toegee dat dit minder logiesis, maar by die uiterste oneweredigheid stuit logika te sterk teen regsgevoel. Die verdediger salin elk geval, as dit redelikerwyse doenlik is, eers moet waarsku en sal hom moet beperk tot diemins gevaarlike optrede wat na redelike verwagting doeltreffend sou wees. As die aantaster bv.met behou van die goed C gevang kan word of met mindere geweld afgeweer kan word, mag hyhom nie dood nie, en ook nie as hy sonder die goed vlug nie, behalwe in 'n poging om hom inhegtenis te neem, en dan alleen mits art. 37 (1) van toepassing is.

Die voorgelegde geval verskil van die gewone geval slegs hierin dat daar by dieverdedigingsdaad, d.w.s. die stel van die geweer, nie 'n D onmiddellik dreigende gevaar waswat 'n aanwesige verdediger wou afweer nie. Soos ek later meer uitvoerig sal aantoon, wasdaar egter wel werklik dreigende skade, wat van Wyk met betreklike sekerheid van inbrekerskon verwag, en wat hy nie redelikerwyse anders dan in absentia kon afweer nie. Die geweer isgestel met net een doel, nl. beskerming E van goed teen stellig verwagte winkelbraak endiefstal. Na my oordeel is dit wesenlik 'n geval van noodweer, al ontbreek die reeds gemeldefeitelike omstandighede wat in die gewone geval aanwesig is. De Wet en Swanepoel, o.c., bl.68, n. 37, verwys na hierdie soort geval asof dit onder noodweer val, en ek sou meen dat diebeginsels wat die gewone geval van noodweer beheers, vir sover hulle toegepas kan word, welhier F aanwending moet vind. Dit is 'n soort geval wat na my mening nie sonder meertuisgebring kan word nie onder die gewone beginsels wat geld waar 'n eienaar op sy grond 'ngevaar skep vir ander wat met reg van toegang daar sal wees of moontlik sonder sodanige regvan toegang daar sal wees of moontlik sonder sodanige reg daar kan kom, en hom op dié wyseaan 'n G aantyging van strafbare manslag of miskien selfs van moord blootstel. Dieinbreker-dief kom nie as 'n genooide, 'n toevallige besoeker of rondloper of as 'n gewoneoortreder op 'n ander se grond nie, maar met die bepaalde misdadige oogmerk om 'n ander segoed te beskadig en te steel. In die een geval word die gevaar nie ter verdediging van goed H


8 of 21 2012/06/11 02:57 AM

teen misdaad geskep nie, in die ander wel, en dit maak 'n verskil aan die perke wat regtensgestel moet word.

Die tersaaklike feite, soos blyk uit die uitspraak van die Hof, is die volgende: Van Wyk sewinkel is in Messina geleë op 'n betreklik eensame plek in 'n onbeboude gebied. In die nabyheidis 'n motorhawe en 'n sg. 'Cabin Roadhouse', maar in die onmiddellike omgewing is daar verdergeen ander geboue nie. Daar is herhaaldelik by die winkel ingebreek, tot negemaal toe. Dielaaste drie, voor die onderhawige voorval op 7 November 1965, het kort op mekaar gevolggedurende die tydperk vanaf 7 September tot 1 Oktober. As gevolg van die diefstalle, was van

1967 (1) SA p499

STEYN HR

Wyk geldelik ernstig benadeel. Hy het diefwering van staalpype aan die winkelvenstersaangebring en ook besonder dik glas. Hy het 'n hond daar aangehou maar die is met klippedood gegooi. Hy het ook 'n Bantoe-nagwag A gehad, maar hy is dikwels bedreig en met klippebestook, deur van drie tot sewe persone, met die gevolg dat hy later nie meer wou wagstaannie. Daarna het die inbrake plaasgevind. Van Wyk het dikwels self waggestaan, en dan het niksgebeur nie. Hy het die Kommandant van Polisie genader om hulp, maar hy het nie diepersoneel beskikbaar gehad om gereeld by die winkel te waak nie. Slegs een van die inbrekersis gevang en gestraf. B Ten einde raad, het van Wyk met 'n speurder-sersant tot dieverstandhouding gekom dat hy 'n haelgeweer kon stel, mits hy 'n behoorlike waarskuwingaanbring dat daar so 'n geweer gestel is. Die haelgeweer is so op 'n tafel gestel dat dit die gangtussen die toonbank en die rakke daaragter waarop die handelsware verpak was, sou bestryken C voor een van die twee voorste vensters sou verbyskiet, maar met die loop na onder gerig,sodat dit die dief na verwagting ongeveer agtien duim van die grond af onder die vensterbanksou tref. Die patroon was met bokhael gelaai, maar al die korrels behalwe nege - dit het nabewering ongeveer veertig korrels bevat - is uitgehaal. As 'n D inbreker by bedoelde vensterinkom of agter die toonbank inloop, sou hy die stel kan aftrap. Op die winkeldeur het van Wyk,soos reeds opgemerk, 'n kennisgewing in beide landstale aangebring ten effekte dat in diewinkel 'n haelgeweer gestel is en dat enigeen wat daar ingaan en geskiet raak dit op sy eieverantwoordelikheid doen. Terwyl hy een nag in die winkel waggehou het, het vier Bantoesdaar gekom, vermoedelik die E kennisgewing gesien, hoewel die beligting buite na bewering niegoed was nie, en hardop hul besluit uitgespreek om nie in te breek nie aangesien hulle geskietsou raak. Die nag van die onderhawige voorval is 'n ruit in die reeds genoemde vensterstukkend geslaan en een van die tralies van die diefwering oopgebuig. 'n Inbreker, DawidMoyo, het ingegaan en die stel afgetrap, vermoedelik by die venster nadat hy voete F eersteingekruip het en met gebuigde knieë op die vloer gekom het. Die skoot het hom links voor indie heupgewrig getref. Hy is buite gevind en later oorlede aan bloeding en skok as gevolg vandie wond. Bloed is op die vensterbank en binne die winkel gevind en in die oorledene seliggaam was daar nege haelkorrels. Hoewel die kennisgewing die vorige G dag nog op die deurvasgespyker was, was dit na die inbraak nie meer daar nie. Dit het die nag gereën en spore vantwee persone wat weggehardloop het, was vanaf die deur op die nat grond sigbaar.

Die Hof het bevind dat van Wyk nie wou dood nie maar slegs 'n moontlike H inbreker wouskrikmaak deur hom in die been te verwond, dat hy ook nie bedoel het om ernstig te verwondnie en nie besef het dat 'n inbreker wat getref sou word in lewensgevaar sou verkeer nie,hoewel hy miskien ongeërg of roekeloos was ten aansien van gevolge minder as lewensverlieswat mag intree. Die Hof het verder aangeneem dat van Wyk as redelike man nie voorsien hetnie dat 'n persoon sou doodbloei as hy met nege haelkorrels in die been getref word, en ookbevind dat die skoot nie afgegaan het soos hy bedoel het nie. Die geweer het, nl. waarskynlikmet die terugskop uit posisie geraak, met

1967 (1) SA p500

STEYN HR

die gevolg dat die skoot hoër getref het as wat die bedoeling was, maar dit is nie aangevoer enook nie buite redelike twyfel bewys dat hy dit moes voorsien het nie. Die Verhoorregter hetopgemerk dat die A waarskuwing op die deur waarskynlik nie deur alle voornemende diewegesien sou gewees het nie, veral omdat die beligting volgens die getuienis nie baie goed wasnie, maar dat hy en sy assessore egter nie daaromtrent tot 'n besliste bevinding geraak het nie.Hy het tot die gevolgtrekking gekom dat die stel van die geweer onder al die omstandighededie enigste werklik bruikbare middel was om die inbrake B stop te sit en dat die perke van


9 of 21 2012/06/11 02:57 AM

noodweer nie oorskry is nie.

Die vraag is dan of hierdie gevolgtrekking reg is. Van Wyk het klaarblyklik te staan gekom nievoor die moontlikheid van 'n min of meer toevallige winkelbraak en diefstal nie, maar voor diewerklikheid van 'n C voortgesette reeks daarvan wat vir 'n onbepaalde tyd kon aanhou, en hywas reeds feitlik geruïneer. Die aanduidings was dat dit nie verskillende enkelinge was watingebreek het nie, maar 'n bende of moontlik ook verskillende bendes. Van Wyk vertel van vierBantoes wat hy gewaar het terwyl hy wag gestaan het en van die spore van twee persone Dwat die betrokke nag van die winkel af weggehardloop het. Sy nagwag was aangeval deur vandrie tot sewe persone. Hy het ander middels probeer - dik glas met diefwering, 'n waghond en'n nagwag - en het dikwels self waggehou. Die polisie kon hom nie help nie. Hy was op eiemiddels aangewese, en na bewering ten einde raad. Dit sou met rede gesê kan word dat hyhom in omstandighede bevind het waarin 'de staat der natuur E herleeft'. (Vgl. Schorer op deGroot, t.a.p.). Dit kon nouliks met redelikheid verwag word dat hy elke nag self moes waghou.Dit dan was sy nood, en hy moes self 'n doeltreffende middel vind om 'n end te maak aan dievoortsetting van die inbrake. Dit was ook sy goeie reg. Dit sou 'n middel moet wees watskynbaar vasberade inbrekers sou verhinder om voort te gaan. Dit is aangevoer dat hy ligtebinne en buite sy winkel kon laat F brand het, dat hy 'n alarmstelsel kon laat aanbring het of 'ngaspistool in plaas van 'n geweer kon gestel het. Dit wil my egter voorkom dat dit hom nieverwyt kan word as hy nie veel verwag het van ligte wat maklik stukkend gegooi of afgeskakelkan word nie. Wat 'n alarmstelsel betref, het 'n werknemer wat die betrokke nag nog by die G'Cabin Roadhouse' besig was, wel 'n geskreeu by die winkel gehoor, maar daar is geenaanduiding dat hy die hele nag by sy werkplek bly nie. In die getuienis, hoewel nie in dieuitspraak nie, is daar ook 'n verwysing na 'n nagwag by die motorhawe. Die vraag of hy, tenspyte van die ondervindings van van Wyk se nagwag, bereid sou gewees het om in te tree H ashy die waarskuwingsein sou hoor, is nie ondersoek nie, en dit blyk ook nie of sy werkgewerdaarvoor te vind sou gewees het nie. 'n Speurder-sersant wat vir die Staat getuig het, hettoegegee dat 'n alarmstelsel waardeloos sou wees omdat die winkel so afgeleë is dat niemandgewek sou word nie. Omtrent gaspistole is daar geen getuienis nie. Dit blyk nie dat die gas, asso 'n pistool vir dié doel bruikbaar sou wees, meer dan 'n verbygaande belemmering sou weeswat meerdere inbrekers sou vertraag maar nie sou verhinder om te steel nie. Die bewyslas omnoodweer in gewone sin te weerlê, rus op die Staat (R v Patel, 1959 (3) SA 121 (AA) op bl.

1967 (1) SA p501

STEYN HR

123 i.f.). Ek sou meen dat dit ook moet geld by die onderhawige vorm van noodweer terverdediging van goed. Die Staat het hom nie van hierdie bewyslas gekwyt nie deur aan te toondat daar vir van Wyk 'n ander A minder gevaarlike en doeltreffende middel beskikbaar was wathy redelikerwyse kon gebruik om sy goed te beskerm. Ek moet byvoeg dat van Wyk ook niesou kon verwag het dat 'n onskuldige getref kon word nie. Alleen 'n inbreker sou die stel binnedie winkel kon aftrap. As hy die geweer opsetlik so gestel het dat dit dodelik sou tref, of ditnalatiglik so gestel het dat dit dodelik kon tref, dan sou hy na my oordeel die perke te buitegegaan het, want dit kon redelikerwyse verwag B word dat verwonding die inbrekers voldoendedaarvan sou afskrik om telkens weer te kom. Hy het dit nie opsetlik so gestel dat dit sou doodnie en dit is nie bewys dat die hoër skoot aan sy nalatigheid te wyte is nie. Ek sou nie wilbevind dat dit ewe doeltreffend sou gewees het om die geweer slegs met kruit te laai of so terig dat die skoot niemand C sou tref nie. Van 'n wond in die been sou iemand ook kandoodbloei, maar as so 'n verwonding waarmee so 'n moontlikheid gepaard gaan die minsgevaarlike beskikbare middel was, soos dit dan sonder teenbewys blyk te wees, om die inbrakestop te sit, dan het van Wyk die reg gehad om daardie gevaar vir die inbrekers te skep. Hy hetegter nie die reg D gehad om dit sonder voldoende waarskuwing te doen nie. As hy self in diewinkel was, sou hy nie sonder meer kon geskiet het nie. Waar onmiddellik dreigende gevaar virlyf of lewe, soos hier, uitgeskakel is, sou hy minstens eers moes waarsku en die dief metmindere geweld probeer afweer. So 'n poging was hier natuurlik onmoontlik, maar daar isgeen E rede om die vereiste van 'n waarskuwing uit te sluit nie. Of die onderhawigewaarskuwing voldoende was, val sterk te betwyfel. Dit was in die landstale, wat 'n Bantoeinbreker moontlik nie sou kon lees of verstaan nie; dit was slegs op die deur aangebring en diebeligting was nie goed nie. Aan die ander kant is daar getuienis dat voornemende inbrekers ditwel in die nag gelees het en besluit het om nie in te F breek nie, dat Dawid Moyo, wie aan diepolisie welbekend was, Afrikaans kon lees, en dat die kennisgewing daardie nag van die deurverwyder is. Vermoedelik is dit gedoen, om welke rede ook, nadat een van die aanwesiges,


10 of 21 2012/06/11 02:57 AM

moontlik Dawid self, die kennisgewing as sulks herken het. Hierdie getuienis word in dieuitspraak genoem en nie verwerp nie. G Daarby kom die waarskynlikheid dat die bestaan vandie kennisgewing al gou rugbaar sou geword het onder die betrokke bende of bendes. Diemoontlikheid dat Dawid wel van die kennisgewing geweet het, is nie weerlê nie en kan nie asredelike moontlikheid uitgeskakel word nie; en as hy daarvan geweet het, dan is aan hierdievereiste voldoen.

H Dit wil my daarom voorkom dat dit nie bewys is dat van Wyk by die beskerming van sy goeddie perke van wat geoorloof is, oorskry het nie, en ek kan bygevolg nie vind dat die Verhoorhofse gevolgtrekking in die besondere omstandighede van hierdie geval verkeerd is nie.

Ek wil dit egter duidelik stel dat dit nie uit hierdie uitspraak afgelei moet word dat gewerevryelik ter beskerming van goed gestel kan word nie. Of dit geoorloof is, sal afhang van dieomstandighede van elke geval.

Op die eerste vraag deur die Minister voorgelê, is die antwoord dat

1967 (1) SA p502

RUMPFF AR

dit, afhangende van omstandighede, wel geoorloof is om 'n ander te dood of te beseer by wysevan noodweer ter verdediging van goed. Op die A tweede vraag is die antwoord dat die Staat indie onderhawige saak, S v Van Wyk, nie bewys het dat die perke van noodweer oorskry is nie.

RUMPFF, A.R.: Die Minister van Justisie het ingevolge art. 385 van Wet 56 van 1955 dievolgende as 'n regsvraag aan hierdie Hof voorgelê:

B '(a) Kan 'n persoon hom op die leerstuk van noodweer beroep waar hy 'n ander dood of beseer teneindesy besittings te beskerm;

(b) Indien wel, is die perke van noodweer in die omstandighede, soos weergegee in die beslissing van S vH. A. van Wyk, nie oorskry C nie.'

Wat vraag (a) betref, sou dit m.i. meer akkuraat gewees het om te vra of 'n persoon hom opdie reg van noodweer kan beroep, en nie op die leerstuk nie. Wat (b) betref, is dit nodig om temeld dat daar D aanvanklik 'n appèl aangeteken is deur die Staat in genoemde saak. Die notulevan daardie saak met sekere foto's as bewysstukke was reeds aan die lede van hierdie Hofgegee toe die saak teruggetrek is en vervang is deur die regsvraag voorgelê deur die Minister.Die stuk van die Minister bevat die stelling van die vraag en die uitspraak van dieVerhoorregter, maar nie die notule van die verhoor en die bewysstukke nie. Hoewel die Eadvokate, wat die saak beredeneer het, in beginsel geen beswaar daarteen het nie dat by diebeoordeling van die Minister se vraag feite wat verskyn in die notule in aanmerking geneemkan word, is dit duidelik dat die vraag van die Minister gebaseer is op die feite soos dit deur dieVerhoorregter in sy uitspraak aanvaar is en moet daardie feite as F uitgangspunt geneem word.Dit blyk dat die beskuldigde van Wyk 'n winkel gehad het in die buitewyke van Messina, op dielaaste erf in die dorp, en ongeveer 'n half myl van die lokasie. Nie ver van die winkel, wat 'nalgemene handelaarsbesigheid was, is 'Thomas Transport Garage' waar 'n nagwag aangehou is,en 'n plek met die naam 'Cabin Roadhouse' G waar o.a. bioskoopgangers na 'n vertoningaandoen. Die beskuldigde het in sy winkel 'n haelgeweer op 'n tafel gemonteer, op 'nprimitiewe maar nietemin effektiewe manier, op so 'n wyse dat as iemand by 'n bepaaldevenster sou inkom en met sy bene eerste sou inklim, hy 'n skoot bokhael in sy been sou kry.Op 7 November 1965, in die nag, is die oorledene, 'n Bantoe, deur die geweer getref. Disduidelik dat hy by die betrokke H venster ingebreek het. Jack, 'n werknemer by die CabinRoadhouse, wat besig was om stoele reg te sit nadat bioskoopgangers verversings geniet het,het 'n geskreeu gehoor in die rigting van die winkel, en die oorledene buite die winkelaangetref op die grond. Dis gemene saak dat die oorledene in sy linker heup getref is deur 9haelkorrels wat die beskuldigde in 'n haelpatroon gelaat het nadat hy die ander korrels,ongeveer 33, uitgehaal het. Die wond het die groote van 'n 25 - sent stuk gehad en daar wasfrakture van die kop van die femur en heupbeen. Die oorledene is later dood

1967 (1) SA p503

RUMPFF AR

as gevolg van bloeding en skok opgedoen toe hy getref is. Die beskuldigde is aangekla vanmoord. Hy het hom beroep op noodweer en is onskuldig bevind aan enige misdaad. In syuitspraak het die Verhoorregter beslis dat objektief beskou moet word of die middels wat Aaangewend is, nodig was om die aanval af te weer en het bevind op grond van die


11 of 21 2012/06/11 02:57 AM

omstandighede van die geval dat die perke van noodweer nie oorskry is nie. Die uitspraak lui:

'Die omstandighede wil ek soos volg opsom: Die beskuldigde is feitlik geruïneer deur herhaalde inbrake. Hyhet diefwering aan sy vensters aangebring en hy het besondere dik glas in sy vensters laat sit. Sy nagwag isdie skrik op die lyf geja, so veel so dat hy later bevrees B geword het vir sy eie veiligheid en nie langer daarwou waghou gedurende die nag nie. Die beskuldigde se hond is met klippe doodgegooi. Hy self het waggehou,egter tevergeefs. Hy het by die polisie aangeklop om hulp, maar hulle kon nie iemand afstaan om snags daarwag te staan nie. Die beskuldigde was uiteindelik raadop en as 'n laaste maatreël het hy die geweer gestel,maar so gestel dat dit die die dief in die been moes tref en hom slegs moes afskrik.

Dit kom my voor asof die vereiste deur Gardiner en Lansdown gestel op bl. 1546, nl.:

C 'The use of these means must have been the only method or the least dangerous method whereby theaccused could reasonably have thought that he could avoid the threatened danger.' . . . ook deur diebeskuldigde as redelike man nagekom is.'

Wat deel (a) van die voorgelegde vraag betref, het beide advokate tereg D die standpuntingeneem dat in ons reg 'n wederregtelike aantasting van goed met geweld teengegaan kanword indien in die omstandighede geweld redelikerwyse nodig is om die aantasting te stuit.Hierdie beginsel blyk duidelik uit die geskrifte van die ou skrywers en die beslissings van onsHowe.

By die beoordeling in hierdie saak van 'n afweerhandeling ter beskerming E van goed kan m.i.buite rekening gelaat word die verskillende opinies van skrywers oor 'n afweerhandeling teen 'ndreigende of begonne aanval op goed waarby die moontlikheid van 'n aanval op die lyf of lewebestaan, soos by 'n betrapte nagdief of gewapende dagdief. Die vraag gestel in hierdie saak,veral as die feite van die geval in aanmerking F geneem word, moet streng beperk word tot diebeskerming van goed sonder moontlike gevaar van lyf of lewe. Ook moet by die behandelingvan die gestelde vraag gevalle van beskerming van goed wat saamval met handelinge wat tuiste bring is onder arts. 24 en 37 (1) van die Strafproseswet buite rekening gelaat word, omdatdoodslag in sulke gevalle statutêr geregverdig word. Die ou skrywers, waaronder die deur G dieHoofregter in sy uitspraak aangehaal, verskil van mening oor die vraag of doodslag geregverdigis ter beskerming van goed. Word beskerming van goed deur geweld eenmaal erken, kan m.i.beswaarlik aangevoer word dat doodslag nooit geregverdig kan wees nie. Liggaamlikeaantasting ter beskerming van goed kan immers sonder opset om te dood, H die dood as gevolghê, selfs al word die perke van geweld nie te buite gegaan nie. Die probleem ontstaan eintlikwanneer die dood van die aanvaller plaasvind as 'n gevolg van 'n handeling van die afweerdergepaard met die opset om te dood. Dis alleen in uitsonderlike gevalle waarin die opsetlikedoodmaak ter beskerming van goed as 'n handeling binne die perke van noodweer beskou soukan word. As ek 'n winkelier is en iemand sou dreig om 'n pond botter van my te steel, sou eknie geregtig wees om hom met 'n pistool in die hart te skiet om dit te verhoed nie, al sou hybaie sterker wees as ek.

1967 (1) SA p504

RUMPFF AR

Aan die ander kant, as 'n huiseienaar buite sy grasdakhuis staan en hy sien 'n fanatiese vyandvoor hom met 'n brandende fakkel aankom om sy A dak aan die brand te steek (al is daarniemand in die huis nie), en die is so naby die dak dat alleen 'n skoot deur die hart hom souverhinder om die dak te bereik, sou die eienaar, volgens my mening, in die omstandighede niedie perke van noodweer oorskry nie, indien hy die aanvaller 'n skoot deur die hart jaag. In elkegeval sal dit afhang van die vraag wat 'n redelike mens in die omstandighede sou gedoen het.Na B my mening moet deel (a) van die voorgelegde vraag aldus beantwoord word: 'n persoonkan hom op die reg van noodweer beroep waar hy 'n ander dood of beseer teneinde sybesittings te beskerm indien die omstandighede dit regverdig.

Deel (b) van die voorgelegde vraag handel oor die uitspraak in die saak C teen die beskuldigdeen die bevinding dat die perke van noodweer nie oorskry is nie. Dit blyk m.i. duidelik uit dieuitspraak van die Verhoorregter dat sy bevinding gebaseer is op 'n noodtoestand wat geheershet ten opsigte van die winkel, 'n toestand wat ontstaan het deur die herhaalde inbrake en diemagteloosheid van die gereg om dit te verhinder, en nie soseer op die gebruiklike reg vannoodweer nie.

D Die stel van 'n geweer of slagyster of val om wederregtelike aantasting van goed af te weer,lewer besondere probleme in die reg. Wanneer die instrument opgestel word, is daar nog geenonmiddellike gevaar nie maar alleen 'n verwagting. Aan die ander kant tree die instrument eersdan in werking wanneer die aggressie plaasvind. 'n Gestelde geweer is feitlik E altyd 'nlewensgevaarlike instrument en gevolglik baie doeltreffend. So doeltreffend, dat aanvallers


12 of 21 2012/06/11 02:57 AM

gedood kan word wat miskien nie sou gedood gewees het nie indien die eienaar self met diegeweer van buite of van binne die aanval sou probeer afweer het.

Die reg om in noodweer te handel, word toegeken teen 'n dreigende of reeds begonne aanvalop lyf, lewe of goed. By die gebruiklike reg van F noodweer is hy, wat hom verweer, uit dieaard van die saak teenwoordig en derhalwe kan van hom verwag word om te oordeel of 'ngewelddadige afweerhandeling nodig is ter beskerming van die belang wat bedreig word en kandit van hom verwag word om die perke van noodweer nie te oorskry nie. Die persoon wat 'ngeweer stel teen 'n moontlike inbreker, skep 'n G situasie waarin hy hom onttrek wanneer dieafweerhandeling plaasvind. Selfs wanneer die geweer so gestel word dat alleen 'n inbrekergetref sal word, word dit wesenlik aan 'n robot oorgelaat om in werking te tree wanneer dievenster reeds oopgebreek is en die inbreker inklim. Die robot vuur 'n skoot af sonder om tebeslis of dit werklik nodig is om te H skiet om verdere optrede van die inbreker te stuit. In dieonderhawige geval is die geweer so naby die venster gestel - enkele voete - dat die negehaelkorrels een gat in die oorledene se bobeen geskiet het as gevolg waarvan hy dood is.Indien die beskuldigde self die skoot sou geskiet het, indien dit nodig was om te skiet, sou hy inelk geval die Polisie kon ontbied het en sou die oorledene na die hospitaal geneem kon geweeshet.

Wanneer 'n persoon wat 'n geweer gestel het ter beskerming van sy goed hom beroep op diereg van noodweer, het hy m.i. nie 'n groter reg nie - en is sy reg onderhewig, mutatismutandis, aan dieselfde voorwaardes

1967 (1) SA p505

RUMPFF AR

en perke - as wanneer hyself die geweer gehanteer het ter beskerming van sy goed. Indien diebeskuldigde buitekant die winkel sou gestaan het met 'n geweer en die oorledene sou probeerhet om die venster oop te A maak, sou die beskuldigde m.i. nie die reg gehad het om dieoorledene summier in die heup te skiet nie. Hy sou hom eers moes beveel om te stop. Indiendie oorledene hom nie aan die beskuldigde sou gesteur het nie, en sou voortgegaan het om inte breek, sou die beskuldigde in die besondere omstandighede die reg gehad het om dieoorledene in die been te skiet om hom te verhinder om verder te gaan. Ek laat met opset buite B rekening die moontlikheid van 'n bedreiging van die lyf of lewe van die beskuldigde, omdatdaar, by die inbraak in die omstandighede van hierdie saak, geen bedreiging van lyf of lewevan iemand was nie. Elkeen is m.i. geregtig om enige middel te gebruik om sy eiendom tebeskerm, maar as daardie middel 'n gevaarlike middel is en nie onder direkte C menslikebeheer nie, en daarby nog 'n versteekte middel is, moet voldoende waarskuwing gegee wordvan die aanwesigheid van daardie middel. 'n Hoë muur met skerp glasstukke bo-op is 'ngevaarlike maar sigbare afweermiddel en, indien 'n inbreker homself daaraan verwond, doenhy dit op eie risiko. Daarom moet by 'n versteekte middel 'n voldoende waarskuwing wees watdie inbreker die geleentheid gee om terug D te tree of om op eie risiko verder te gaan.Wanneer 'n verborge geweer teen inbrekers opgestel is, ontstaan die vraag dus onmiddellik ofdaar 'n behoorlike waarskuwing is vir enige inbreker wat toegang sou wil verkry tot die perseelwaar die geweer gestel is. En daarom is daar m.i. geen onderskeid nie tussen die eienaar watpas sy winkel gebou het en E teen inbrake wil beskerm en die eienaar wat reeds etlike inbrakegehad het. Elkeen van hulle is ewe geregtig om hulle goed met geweld te beskerm en om enigemiddel teen inbrake te gebruik wat hy wil, mits hy 'n effektiewe waarskuwing gee indien dit 'ngevaarlike en versteekte middel is. Vorige inbrake en 'n geïsoleerde perseel gee die eienaar nie'n groter reg ten opsigte van versteekte gewere as wat 'n perseel in die F hart van die stad geewaar nog nie vantevore ingebreek is nie. Die getuienis omtrent die beskuldigde se besondereprobleme en omtrent alternatiewe beskermingsmiddels is gevolglik, na my mening, irrelevant.

Wat die feite van die onderhawige saak betref, het die Verhoorhof o.a. G tot die bevindinggekom dat die beskuldigde nie bedoel het om ernstig te verwond nie, en nie besef het dat dieinbreker wat getref sou word in lewensgevaar sou verkeer nie. Volgens die getuienis het diebeskuldigde met die haelgeweer duikers geskiet en het hy dus ondervinding van 'n haelgeweergehad. Vir enige persoon met ondervinding van 'n haelgeweer H behoort dit m.i. baie duidelikte wees dat 'n skoot bokhael, selfs al is daar net nege korrels, van so digby soos die geweer inhierdie geval by die venster was, ernstige verwonding kon meebring en wel deegliklewensgevaar kon veroorsaak, veral indien geen hulp vir die gewonde opdaag nie, wat in diebetrokke omstandighede maklik kon gebeur. Selfs al sou die beskuldigde egter wel ernstigeverwonding en lewensgevaar voorsien het, sou hy m.i. nie skuldig wees nie indien 'n inbreker,


13 of 21 2012/06/11 02:57 AM

met kennis van die gestelde geweer, op eie risiko die kennisgewing ignoreer. Indien dieinbreker doeltreffende waarskuwing

1967 (1) SA p506

RUMPFF AR

kry, behoort hyself die omvang van die gevaar 'te besef. Die beskuldigde het in sy getuienisgesê dat hy aan die deur van sy winkel 'n kennisgewing op 'n stuk papier aangebring het, inEngels en Afrikaans, wat soos volg gelees het:

A 'In die winkel is 'n haelgeweer gestel en enigeen wat hier ingaan en geskiet raak doen dit op sy eieverantwoordelikheid.' 'This is a shot gun trap. Anybody who goes in here and gets hurt does it on his ownresponsibility.'

Volgens foto's van die deur wat tydens die verhoor ingehandig is, was daar spykers in die deurwaardeur 'n kennisgewing aan die deur kon vasgespyker gewees het.

B Die getuienis omtrent die aanwesigheid van hierdie kennisgewing is ietwat eienaardig. Geenenkele getuie, behalwe die beskuldigde, het gesê dat daar so 'n kennisgewing was nie. Disgemene saak dat die oggend toe die Polisie by die winkel gekom het, daar geen kennisgewingwas nie.

C Die beskuldigde het die afwesigheid van die kennisgewing probeer verduidelik deur dievolgende te beweer:

'Ek het opgemerk dat daar twee Bantoes se spore by die deur gestaan het en dat hulle daarvandaangehardloop het, agter die winkel in bos ingehardloop.'

Indien die twee Bantoes makkers was van die oorledene, begryp ek nie D waarom hulle diekennisgewings weggeneem het en die gewonde inbreker laat lê het nie. Die verteenwoordigervan die Staat het egter die getuienis van die beskuldigde dat daar wel die aand 'n kennisgewingwas, skynbaar nie betwis nie, sodat die eienaardige afwesigheid van die kennisgewings niebespreek hoef te word nie. Die leesbaarheid is egter wel in geskil geplaas.

E Speurder-sersant Knoetze, wat te Messina gestasioneer was, het getuienis afgelê en dievolgende is aan hom onder kruisverhoor deur die beskuldigde se advokaat gestel:

'Daar in die hoofpad is geen ligte nie? - Nee, die hele winkel is in die donker. En die winkel is soos, uit diefoto's en getuienis blyk, inderdaad amper aan twee kante toe van die bos? - Ja, hy staan in die bos.'

F Wat die leesbaarheid van die kennisgewing betref, het die beskuldigde vertel dat hy een nagin die winkel met die gestelde geweer op wag was toe daar vier Bantoes gekom het. Hulle heteers by die venster gekom en het daarvandaan na die deur gestap en aan die deur geruk.Daarna hoor hy een sê vir die ander in Bantoetaal 'as ons hier ingaan sal ons geskiet raak,daar is 'n haelgeweer gestel' en daarop het hulle weggeloop. Die G getuienis dat diebeskuldigde in die winkel op wag sou gesit het met 'n gestelde geweer, klink vir my soonwaarskynlik dat die verhaal van hom kwalik aanvaar kan word. Indien hyself op wag was,sou hy die geweer nie stel nie, maar gereed hou vir gebruik en hy sou bepaald nie diewaarskuwing op die deur sit nie. Onder kruisverhoor het die beskuldigde H beweer dat diekennisgewings wel in die nag leesbaar was en dat daar 'n straatlig ongeveer 50 tree van diewinkel is.

Die Verhoorhof het aanvaar dat daar 'n kennisgewing was en in sy uitspraak het dieVerhoorregter die volgende gesê:

'Die vraag is of die beskuldigde deur die geweer te stel onder die omstandighede van hierdie betrokke gevaldie perke van noodweer oorskry het. Soos ek reeds gesê het wanneer ek hierdie vraag stel aanvaar ek dat diewaarskuwing wat op die deur aangebring is, waarskynlik nie deur alle voornemende diewe gesien sou geweeshet nie, veral omdat die beligting volgens die getuienis nie baie goed was nie. Ek mag byvoeg dat myassessore en ek nie tot 'n besliste bevinding geraak het wat hierdie aangeleentheid betref nie. Ons het dit niebespreek nie.'

1967 (1) SA p507

RUMPFF AR

Die feit dat die lede van die Verhoorhof die vraag van die leesbaarheid van die kennisgewingnie bespreek het nie, en die res van die uitspraak toon dat die kennisgewing as sodanig, nie 'nrol gespeel het in die A motivering van die onskuldigbevinding deur die Verhoorhof nie. Virdoeleindes van deel (b) van die vraag moet m.i. dus noodwendig aanvaar word dat dieVerhoorhof nie beslis het of die woorde op die kennisgewing in die donker leesbaar was of nie.Daar is wel getuienis van die Polisie dat die oorledene wat aan hulle bekend was, Afrikaans kon


14 of 21 2012/06/11 02:57 AM

lees en skryf. 'n Onleesbare kennisgewing sou natuurlik nutteloos wees, en indien daar B geenkennisgewing was nie, of geen leesbare kennisgewing nie, moes die Verhoorhof bevind het datdie beskuldigde nalatig was en aan strafbare manslag skuldig is. Indien daar geen getuienis wasdat die oorledene Afrikaans kon lees en skryf nie, sou die Verhoorhof ook moes oorweeg of diebeskuldigde in aanmerking geneem het dat, in die gebied C waar hy handel dryf, 'n aantalBantoes analfabete mag wees. Indien daar wel 'n leesbare kennisgewing was, sou dieVerhoorhof ook moes oorweeg het of dit voldoende was om net 'n kennisgewing by die deur tehê en nie een by die venster nie waar die geweer opgestel is.

Of 'n kennisgewing doeltreffend is of nie, hang af van die vorm van die D kennisgewing, dieinhoud van die kennisgewing en waar die kennisgewing aangebring word. Volgens die foto's watingehandig is, word die deur van die winkel o.a. met twee skuifgrendels, elk met 'n slot, vanbuite gesluit. Die geweer was in die winkel op 'n tafeltjie teen die deur opgestel en het gewys in'n rigting verby die venster wat 'n paar voet E vanaf die punt van die loop van die geweer was.Die venster het diefwering van binne gehad, bestaande uit stawe, blykbaar van yster, wat niein die muur ingebou is nie, maar van binne teen die muur vasgemaak is. Die lyn, verbind metdie sneller, het vanaf die geweer onder langs die betrokke venster gegaan tot agter die ingangvan die toonbank, sodat F 'n persoon wat by die betrokke venster sou ingekom het getref sougewees het, asook 'n persoon wat elders sou ingekom het en deur die ingang agter dietoonbank sou gegaan het - waar goedere gepak was - en teen die lyn geskuur het. Uit diegetuienis kan dit egter afgelei word dat die geweer hoofsaaklik gestel is teen 'n inbreker watdeur die betrokke venster sou kom. Al sou daar 'n straatlig omtrent 50 tree van G die winkel afgewees het, soos die beskuldigde beweer het, moet m.i. die getuienis van die Polisie aanvaarword, dat in die nag die winkel op 'n donker plek lê. In elk geval is dit duidelik dat daar geen ligis wat in die nag spesiaal die aandag op die kennisgewings vestig nie. Die soort kennisgewingwat die beskuldigde sou aangebring het, is bepaald H nie so algemeen in gebruik dat mens souverwag dat 'n voornemende inbreker noodwendig na die deur sou stap en kyk of daar so 'nkennisgewing is nie. Daar is geen rede waarom 'n Bantoe dit sou doen nie. Wat hy wel konverwag is wat mens so nou en dan op plattelandse winkels sien, nl. lisensiekennisgewings ofadvertensies van vendusies en verkopings en so meer. Die beskuldigde het m.i. in dieomstandighede voorsien dat voornemende diewe - veral Bantoes - nie noodwendig na die deursou kyk of daar 'n kennisgewing van 'n gestelde geweer is nie. Trouens, as sy storie waar isomtrent die vier Bantoes

1967 (1) SA p508

RUMPFF AR

wat daar gekom het toe hy op wag was, blyk dit dat hulle eers na die venster gekom het.Daarna het hulle aan die deur gaan ruk en daarna eers moes een die kennisgewing gelees het.Dit kon m.i. maklik gebeur dat 'n A voornemende dief die grendels en slotte aan die deur sousien en besluit om by die venster in te breek sonder om na 'n stuk papier op die deur te kyk.Na my mening moes die beskuldigde in die omstandighede van hierdie saak by elke venster, entenminste by die venster waar die geweer gestel is, 'n kennisgewing aangebring het. Die feitdat die B beskuldigde hom in die algemeen nie gesteur het aan die doeltreffendheid van diewaarskuwing nie, blyk m.i. ook uit sy houding teenoor die gebruik van Bantoetale en die feitdat hy analfabete geignoreer het. Op vrae aan hom gestel, gee hy die volgende antwoorde:

'Hoeveel Bantoeskole is daar in Messina? - Ek weet nie hoeveel nie, maar daar is Bantoeskole.

En dit is net die kinders wat soontoe gaan - hoelank bly u in die Zoutpansberg, mnr. van Wyk? - Van mygeboorte af.

C En u sal met my saamstem dat die grootste gros van die volwasse naturelle nie skoolopleiding gehad hetnie? Die plaasvolk en so aan - hoeveel van hulle het skoolgegaan? - Ons land is tweetalig, daaroor het ek ditin Engels en Afrikaans gesit, en daar is soveel Sesoetoetale, Bantoetale, dat ek nie van hulle kan skryf nie.

M.a.w. as een van Niassaland se naturelle wat moontlik by die myn werk, van die kampong weggeloop het endaar kom, sou hy dit nie kon verstaan D nie; as 'n Bawenda daar van die Congo se kant inkom, of hy mag 'nBetswane wees, hy mag 'n Bawenda wees, of as hy van Johannesburg kom hy mag 'n Shangaan wees, maar usit dit in Engels en Afrikaans? - Maar wat soek hy in my winkel.'

Hy het ook soos volg geantwoord:

'Maar hoe kon u seker wees dat hulle eers by die deur sou kyk en nie eers by die venster nie? - Waar moes ekhom gesit het?

Daar kon een by die venster ook gewees het? - Ek het geen benul gehad E waar hulle gaan inbreek nie.

Presies? - En daar was niemand in gevaar gestel gewees hetsy nie binne in my winkel nie.

Vergeet daarvan - dit weet ons - maar u het nie 'n kennisgewing by die venster gesit nie? - Nee.'


15 of 21 2012/06/11 02:57 AM

Wanneer ons reg 'n persoon toelaat om 'n geweer te stel om sy goed te F beskerm, moet 'npersoon wat daarvan gebruik maak en hom in so 'n geval op die reg van noodweer wil beroep,'n waarskuwing gee wat doeltreffend is met die oog op die groot verskeidenheid vanbevolkingselemente in die Republiek. Na my mening behoort so 'n kennisgewing nie alleen dieamptelike tale te bevat nie, maar ook sekere Bantoetale (afhangende van G die lokaliteit) en,vir die wat nie kan lees nie, 'n effektiewe waarskuwingstekening of - afbeelding waarvan afgeleikan word dat 'n persoon wat wil inbreek deur 'n geweer getref gaan word.Waarskuwingstekenings of - afbeeldings in verband met bronne van gevaar is in die Republiekgladnie onbekend nie. Ook die plek waar die H geweer gestel word, is van belang. Indienvoorsien kan word dat bv. jong kinders getref kan word, en dit gebeur, sou 'n beroep op die regvan noodweer nie kan slaag nie. In die onderhawige geval is daar getuienis dat die oorledeneAfrikaans kon lees, maar na my mening moes daar, wat hom betref, 'n kennisgewing ook by diebetrokke venster geplaas gewees het. Gevolglik is deur die Staat bewys dat die oorledene deur'n geweerskoot gestuit is sonder dat hy 'n doeltreffende waarskuwing gekry het.

Na my mening moet deel (b) van die gestelde vraag soos volg beantwoord word: die perke vannoodweer in die omstandighede soos weergegee

1967 (1) SA p509

RUMPFF AR

in die beslissing van S v H. A. van Wyk is oorskry in die sin dat voldoende waarskuwingaangaande die gestelde geweer aan die oorledene nie gegee is nie.

BOTHA, A.R., het met die uitspraak van die HOOFREGTER saamgestem.

A WILLIAMSON, A.R., het met RUMPFF, A.R., saamgestem.

TROLLIP, WN - R.: I agree that the answer to the first question submitted to us for decisionmust be affirmative, for the reasons given by the learned CHIEF JUSTICE. What conditionsmust be fulfilled before killing or seriously injuring another in defence of property can be Bjustified, need not be precisely determined in the present case; the minimum requirementswould be somewhat similar to the general limits set for self-defence: (1) reasonable groundsfor the defender to think that, because of the offender's unlawful conduct, there was the dangerof serious damage to or destruction or loss of the property; (2) the C means used in defendingit and resulting in the offender's death or injury were not excessive having regard to all thecircumstances, such as the nature and extent of the danger, the value of the property, the timeand place of the occurrence, etc.; and (3) they were the only means whereby he could avoidthe danger (cf. Rex v Attwood, 1946 AD 331 at p. 340).

D It follows that the statements in Gardiner and Lansdown, vol. 2, 6th ed., p. 1550; R vStephen, 1928 W.L.D. 170 at p. 172; Rex v Schultz, 1942 OPD 56 at pp. 60, 61 and 65, to theeffect that in our law defence of property would not by itself be a good answer to a charge ofhomicide are wrong or too widely couched.

E In regard to the second question, I also agree with the CHIEF JUSTICE that, in the particularcase under inquiry, the State failed to prove that the accused had exceeded the legitimatebounds of defending his property. I wish, however, to add some reasons of my own for comingto that conclusion.

F The practice of setting guns or other lethal devices for protection of property seems to berarely resorted to in this country; this is the first case of that kind, as far as I am aware, tohave come before our Courts. As none of the writers on the old Roman-Dutch law appear tomention it specifically, presumably the practice was also not prevalent in their day. It was,however, extensive and of long-standing in England G up to the time the Spring Guns Act,1826, was enacted, and it gave rise to several civil Court cases, some of which will be presentlyreferred to. In the United States of America, too, the practice has been extensive, and there isa wealth of reported civil and criminal cases, decided by the Courts of the various States.Several of them are difficult to reconcile. They are collected and discussed in an H interestingand useful Annotation by H. H. Henry in 44 A.L.R. 2d 383 (1955).

Before discussing those authorities, I must emphasize, as the CHIEF JUSTICE has done, that inthe present case the gun was set in such a way as to defend the property of the accusedagainst not mere trespassers but only against any criminal breaking into his store with intentto steal his goods. The legal problem thus presented is: (a) can the setting of a gun, intendedor likely to cause serious bodily harm or death, be regarded in our law as a reasonable and


16 of 21 2012/06/11 02:57 AM

therefore lawful

1967 (1) SA p510

RUMPFF AR

method of defending property against such a wrong-doer; or (b) is the only defence available inour law in such a case that the accused, had he been present, would have been justified inshooting the wrongdoer? In A my view it conduces to the proper solution of the problem ifthose two possible defences are separated and considered apart, for each is governed by itsown particular rules. Some of the differences between them, relevant to the present case, canconveniently be indicated here.

B The defence in (a) is wider and more favourable to the accused than that in (b). The inquiryin the former is in essence whether the setting of the gun was justified, rather than whetherthe firing of the shot was warranted. For that purpose the evidence of previous breakings-inand thefts, the other unsuccessful protective measures tried by the accused, and other suchsurrounding circumstances, is not only relevant, but C necessary on the issue of thereasonableness of and therefore the justification for setting the gun. Of course, due and propercare in the setting of a gun would have to be exercised so that it would not harm innocentpersons. Also the giving of adequate warning by notice of the presence of the set gun, which inthis case was not otherwise obvious, D would be essential, for to be reasonable the measurestaken must have been defensive and not offensive, or, as Salmond on Torts, 13th ed., p. 537,puts it, 'deterrent' and not 'retributive'. But even if the warning given was inadequate, if thedeceased knew of the warning or actually of the gun's presence before or when he broke in, he,and not the accused, E would be regarded as having fired the shot that caused his death.

On the other hand, the defence in (b) is severely restricted. It proceeds on the basis that thesetting of the gun with the intention of causing serious bodily harm or death is not a lawfulmeans of protecting property. The only inquiry therefore is whether the firing of the shot F waswarranted by the exigencies and circumstances existing at the time of the very occurrence.That previous breakings-in and thefts had occurred and other measures had been previouslytried without success is consequently irrelevant; and that warning notices had been posted, ifnot irrelevant, is of less significance than in (a). Moreover, even if G the deceased knew beforeor when he broke in that a gun had been set, ex hypothesi the accused and not the deceasedwould still be regarded as having fired the shot.

The crucial question here therefore is which of the defences in (a) and (b) must be accepted asour law. The American common law has accepted (b). See Restatement of Law, 'IntentionalHarms', para. 85. The Annotation in 44 A.L.R. 2d at p. 398, puts it thus:

H 'One who sets a spring gun, trap, or similar device upon his property acts at his peril, and in the criminalcases arising out of the use of such devices, as well as in the civil cases, the rule is generally recognised thatan owner or occupant of land who sets a spring gun thereon is responsible for injury or death inflicted by suchdevice to the same extent as if he had been personally present and had inflicted the injury with his ownhands.'

That approach is based on two concepts in American law: killing or wounding in defence ofproperty only is generally not justified, and no one can do indirectly what he cannot do directly.On the other hand, the English Courts, after some initial uncertainty, decided in favour of

1967 (1) SA p511

RUMPFF AR

(a). Possibly, English law is not so firmly opposed, as is American law, to killing or wounding afelon in defence of property (cf. Halsbury, 3rd ed., vol. 10, paras. 1383 and 1384); but, in anyevent, as will appear A presently, it has rejected the applicability of the above maxim, relatingto doing harm indirectly which cannot be done directly, in cases such as the present, forreasons which, in my respectful view, are sound. I do not doubt that the maxim embodies acorrect and wholesome principle to be applied in appropriate circumstances in our law too. Butthe setting of guns and similar devices for defending property would B almost invariably only beresorted to in, and because of, the absence of the defender. The law, after all, does not expector require that the latter must continuously be present to guard and protect his property.Hence, to determine his guilt or innocence by having to theorize what he might and could havedone had he been there in person C - that is what the application of the maxim entails - seemsto me to be artificial and illogical. Consequently, if, as I think, the maxim ought not to beapplied in a case like the present, and as in our law killing or seriously wounding in defence of


17 of 21 2012/06/11 02:57 AM

property is lawful if the circumstances justify it, it follows that, in my view, this Court, like theEnglish Courts, should now decide that the defence embodied in D (a) is available in our law,either in preference to, or perhaps in addition to, that in (b).

I now turn to the English cases.

In Deane v Clayton, (1817) 129 E.R. 196, the defendant had set steel traps, spring guns anddog spears in his wood to protect his hares E against dogs and foxes. He gave adequate noticeof their presence. The plaintiff's valuable dog chased a hare into the wood and was killed bybecoming impaled on one of the dog spears. The plaintiff himself was not a wrong-doer. Hesued defendant for damages. The Court was equally divided about whether he should succeed.The approach of the Judges in F favour of his succeeding (BURROUGH and PARK, JJ.) was that,if the defendant had been there at the time in person, he would not have been justified inkilling the dog; that is, they applied the above maxim that no one can do indirectly what hecannot do directly. The other two Judges, DALLAS, J., and GIBBS, C.J., held in effect that themeasures taken by the defendant were reasonable and therefore lawful measures for Gdefending his property, and that he was not liable. DALLAS, J., in particular, pouredconsiderable judicial scorn on the application of the maxim in such a case. His remarks at p.209 are worth quoting in some detail for their appositeness and cogency:

'But here, again, it appears to me, there is a misapplication of principle. Is it illegal to place spikes or glassupon a wall? And if a party climbing over be thereby wounded or cut, can he bring an action? H And yet, if Iwere to see a trespasser coming down my area, or getting over the garden wall, I could not drive the spikeinto his hand, or cut him with the glass . . . The doctrine depends on a broad distinction. Presence, in its verynature, is more or less protection; absence is abandonment and dereliction for the time; presence may supplymeans, and limit what it supplies; but if, during absence, property can only be protected by such means asmay be resorted to in the case of presence, all property lying open to in-road can have no protection, at leastby any act of the party himself; for to say that he can only be protected when absent, by such means as hecould use if present, is a contradiction in the nature of things.'

1967 (1) SA p512

RUMPFF AR

BURROUGH, J., although of the view that the plaintiff should succeed, made some trenchantand relevant remarks at p. 200 about the law's lack of sympathy in such cases for house-breakers:

'What the defendant is found to have done must be carefully A distinguished from things done to guard adwelling-house, and enclosed property occupied with it, from the depredations of robbers, of persons whocome thither for the purposes of committing felony, and from persons who come thither for the doing suchviolence to man as would amount to a breach of the peace, and be indictable as such . . . and persons whoenter for plunder, have no right to complain, if damage is done to their persons. They are criminal wrong-doers, who enter for the purpose of committing felony or breaches of the peace.'

B It is true that the learned Judge was there referring to dwellinghouses to which the Englishcommon law and legislation have always given special, favoured treatment. Thus the SpringGuns Act, 1826, and its successor, sec. 31 of the Offences Against the Person Act, 1861, whilstoutlawing the use of spring-guns and such devices against persons, specially exempted theiruse at night for the protection of C dwellings. But the later case of llott v Wilkes, (1820) 106E.R. 674, the locus classicus on the subject, clearly showed that according to the Englishcommon law their reasonable use to protect other kinds of property against wrong-doers wasalso lawful. There the defendant was D the owner of a wood of some 50 to 60 acres in extent inwhich he had set nine or ten spring-guns. Notices were posted of their presence. The plaintiff,having been warned of their presence but not of their exact locations, trespassed into thewood, set one of the guns off, and was severely injured. ABBOTT, C.J., BAYEEY, HOLROYD andBEST, JJ., E unanimously held against the plaintiff. Although the ultimate decision of themajority turned on volenti non fit injuria, it emerges from all the judgments that theyconsidered that, according to the common law, the setting of spring-guns was a lawful means ofdefending property against wrong-doers during the absence of the owner or occupier, providedadequate notice of the guns' presence was given. The principle F that the defendant's liabilitymust be adjudged as if he had been present in person at the relevant time was rejected,thereby affirming the previous views of DALLAS, J.; and at least two of the Judges consideredthat, as the plaintiff knew of the presence of the guns, he must be regarded as the author ofhis own injury. The following passages are relevant in the above respects. At p. 676, ABBOTT,C.J.:

'That practice has prevailed extensively and for a long period of time, G and although undoubtedly I haveformed an opinion as to its inhumanity, yet at the same time I cannot but admit that repeated and increasingacts of aggression to property may perhaps call for increased means of defence and protection. I believe manypersons who cause engines of this description to be placed in their grounds do not do so with the intention of


18 of 21 2012/06/11 02:57 AM

injuring of anyone, but really believe that the notices they give of such engines being there, will prevent anyinjury from occurring . . .'

H At p. 677 BAYLEY, J.:

'Such instruments may be undoubtedly placed without any intention of doing injury and for the mere purposeof protecting property by means of terror.'

HOLROYD, J., at p. 678, in regard to the maxim that one cannot do indirectly what he cannotdo directly, said that it had no application there, for, as the plaintiff had knowledge of thepresence of the guns, it was his own wrongful act in entering the property that fired the guncausing his injury, and not any act of the defendant. BEST, J., came to a similar conclusion atp. 680. This Judge, too, after dealing with an

1967 (1) SA p513

RUMPFF AR

owner or occupier personally defending his property against a wrongdoer, went on to say thisat p. 679:

'When the owner and his servants are absent at the time of the trespass, it (the trespass) can only berepelled by the terror of spring-guns, or other instruments of the same kind. There is, in such cases, no Apossibility of proportioning the resisting force to the obstinacy and violence of the trespasser, as the owner ofthe close may and is required to do when he is present. There is no distinction between the mode of defenceof one species of out-door property and another (except in cases where the taking or breaking into propertyamounts to a felony).

If the owner of woods cannot set spring-guns in his woods, the owner of an orchard, or of a field with potatoesor turnips or any other crop B usually the object of plunder, cannot set them in such field. How then are thesekinds of property to be protected at a distance from the residence of the owner, in the night, and in theabsence of his servants? It has been said, that the law has provided remedies for any injuries to such thingsby action. But the offender must be detected before he can be subjected to an action, and the expense ofcontinual watching for this purpose would often exceed the value of the property to be protected . . . If anowner of a close close cannot set spring-guns, he cannot put glass bottles or spikes on top of a wall, or Ceven have a savage dog, to prevent persons entering his yard.'

According to Pollock on Torts, 15th ed., p. 116:

'The case gave rise to much public excitement and led to an alteration of the law, but it has not been doubtedin subsequent authorities that on the law as it stood, and the facts as they came before the Court, it waswell decided.'

D ASQUITH, J., in Dann v Hamilton, (1939) 1 K.B. 509 at p. 516, expressed similar approval.There has, however, been some criticism of it too. That criticism, and perhaps also the approvalof the decision, may only relate to the applicability of the maxim volenti non fit injuria; on theissue of the lawfulness of setting such devices to protect property, its correctness seems tohave been accepted; hence the alteration by the Legislature of the law so laid down in theSpring Guns Act, 1826.

E To round off the English law, I refer lastly to two later cases. Bird v Holbrook, (1828) 130E.R. 911, serves to emphasise the need to give notice. There the plaintiff, who had gone intothe defendant's garden for an innocent purpose, to retrieve a fowl that had strayed there, was F injured by a spring-gun. The defendant had previously suffered a theft of flowers and plants,and he set the spring-gun there, deliberately refraining, however, from giving any notice of itspresence so as to be able to catch any intruder by injuring him; the purpose was therefore notdeterrent but retributive; it was therefore not a reasonable method G of defending theproperty; and the defendant was held liable. In Jordin v Crump, (1841) 151 E.R. 1256, thefacts were very similar to those in Deane v Clayton, supra, but the Court, after considering theabovementioned cases, concluded that the setting of dog-spears was a lawful means ofdefending property and found for the defendant.

Beven on Negligence, 4th ed., vol. 1, summarises the effect of all those cases at pp. 543 - 4 asfollows:

H 'That at common law the placing of instruments in the nature of spring-guns. etc., on a man's land is notunlawful, provided only that they were not placed so as to be a peril to the enjoyment of the rights of otherpersons, or in the nature of a trap . . . The owner of property is not allowed to protect his property in everyconceivable mode. He must proportion his means to his end. If danger is involved notice must be given of it.'

It is true that the above are all civil and not criminal cases, but the principles enunciated are ofgeneral application; their soundness and applicability have not been diminished by the passageof time; and they

1967 (1) SA p514

RUMPFF AR


19 of 21 2012/06/11 02:57 AM

support my conclusion that the legal defence in (a) above should be accepted as part of ourlaw.

Furthermore, although in the American common law the only defence generally available isthat in (b) above, there is a special exception A made in favour of spring-guns and such devicesset to protect dwelling-houses against burglary. That, too, has been entrenched in England bystatute, as has been noticed above.

The American Restatement, supra, in comment (b) to para. 85 says:

'Such devices may be used to prevent or terminate intrusions which constitute certain crimes. The crimes forthe prevention of which the B use of such devices are privileged are those for the prevention of which deathor serious bodily harm may be directly inflicted by one who is present when the crime is threatened or beingcommitted.'

One of the few crimes thus favoured is 'the breaking and entry of a dwelling place'. (See paras.131 and 143 (2)): See too the Annotation, supra at p. 401. It is difficult to understand why inprinciple that C exception should be conceded in favour of dwellings only and not also ware-orstorehouses containing goods of value. The possible risk to life or limb of any occupants of thedwelling through its being burgled is not itself a very cogent reason, for such devices wouldmostly be installed in, and because of, the occupants' absence. Moreover, in our law no legaldistinction is made between the crimes of breaking into D dwellings and warehouses orstorehouses; they are equally treated as serious crimes; logically, therefore, the exceptionshould be conceded in our law for both kinds of places. In this regard, too, it is of somesignificance to note that, in some (but by no means all) American decisions, the Courts havesought to achieve that very result by giving E the exception a liberal interpretation or even toextend it explicitly to cover warehouses or storehouses. Thus in United States v Gilliam (1882),mentioned in the Annotation, supra at p. 402, the accused was acquitted where the deceased,while breaking into the accused's goose-house with intent to steal, was killed by a spring-gunset F therein, the Court holding that the goose-house could be regarded as part of the curtilageof the dwelling. In Scheuermann v Scharfenberg, (1909) 136 American State Reports 74(Alabama Appeal Court), the plaintiff was similarly injured while breaking into the defendant'sstorehouse; by statute in the State, that crime was rendered punishable as if it were one ofburgling a dwelling; the Court held that the defendant was not liable, saying (p. 78):

G 'A man's place of business (such as the defendant's store in this case) is pro hac vice his dwelling, and hehas the same right to defend it against intrusions, such as burglary, as he has to protect his dwelling.'

Gray v Coombs, (1832) 23 American Decisions 431 (Kentucky Appeal Court), went evenfurther, its decision approximating that in Ilott v. H Wilkes, supra, which is referred to in thejudgment. The plaintiff's slave was similarly killed at night while breaking into the defendant'swarehouse to steal. Previous breakings-in and thefts had occurred and the defendant had setthe gun to prevent their recurrence. There was no statute equating the slave's crime toburglary; on the contrary, there was one rendering it a misdemeanour and not a felonybecause it was committed by a slave, but the Court brushed that aside. The plaintiff's claim fordamages failed, the Court holding (p. 438):

'That where a person has valuable property in a strong warehouse, well secured by locks and doors, he may,as an additional security at night, erect a springgun,

1967 (1) SA p515

RUMPFF AR

which can only be made to explode by entering the house. That the defence used by the defendant was,therefore, lawful, and the calamity which ensued ascribable to the slave's own act. We know of no process bywhich the defendant could have obtained the protection of the law against an unknown thief. The law did notrequire him to hire a guard for its protection. Neither was he bound to leave it to the spoliation of nocturnaldepredators. The time and circumstances constituted a case A of necessity that legitimated the meansresorted to.'

I now turn to the facts in the present case. The onus was on the State to prove that the settingof the gun in the accused's store and the notice given of its presence did not constitute, in allthe circumstances, a reasonable method of defending it against anyone breaking in with intentto steal. (See R v Ndhlovu, 1945 AD 369 at B pp. 381, 386). Having regard to the previousbreakings-in, the other measures previously tried without success by the accused, the locationand manner of setting of the gun, the notice given, and the other circumstances, as found bythe trial Court, I do not think that the State discharged that onus. I would add a few wordsabout the C notice. The trial Court found that the warning notices in English and Afrikaans ofthe presence of the gun had been posted on the door of the store, but it made no finding abouttheir adequacy as regards their position, the language used or their legibility at night.


20 of 21 2012/06/11 02:57 AM

Consequently, I do not think we can assume that the State proved that they were D inadequatein any of those respects. Indeed, the accused said that they were legible at night, and the Courtdid not find he was not a credible witness. Nor was it necessary for them to be posted at ornear the window. The exact location of the gun in the store need not have been disclosedbecause that would have detracted from its effectiveness as a deterrent (see Ilott v Wilkes,supra). Ordinarily the would-be E store-breaker, especially an experienced one like thedeceased, would probably carefully survey the store, including the door with its notice, by dayor night before effecting his entry. And that brings me to the next point. Even if the notice wasinadequate in some respect, the State did not negative the reasonable possibility that thedeceased was F nevertheless aware of the warning of the presence of the gun; he could readAfrikaans and might have read the notice before or on the night in question; he might haveheard about the set gun in the nearby Bantu township from others who had read the notice;and, with the mental conceit that often characterises the criminal mind, he might have thoughtthat he could nevertheless avoid being shot. If so, he was his G own executioner, in just thesame way as if he had bled to death from impaling himself on the spikes, or lacerating himselfon the broken glass, on top of a protecting wall that he climbed over to get into the store, orfrom being savaged by a fierce dog kept in the store for its protection and of whose presencetherein due notice was given or the H deceased was aware (cf. Brock v Copeland, (1794) 1 Esp.203); Sarch v Blackburn, (1830), 4 C and P 297).

© 2005 Juta and Company, Ltd.


21 of 21 2012/06/11 02:57 AM

ex parte die minister van justisie_ in re s v van wyk 1967 (1) sa 488 (a

Documents