FASCITE PLANTARE COMO ABORDALA DENDE ATENCIÓN PRIMARIA

MAR CHILLÓN CAMAÑO

MIR-1 MFeC

30/09/2021

ÍNDICE

• I. Definición e etioloxía

• II. Factores de risco

• III. Aproximación diagnóstica. Anamnese

• IV. Diagnóstico diferencial

• V. Posibilidades terapéuticas

• VI. Recomendacións

• VI. Fontes bibliográficas

1. DEFINICIÓN

• Fascia = aponeurosis plantar (tecido fibroso en bandas dende a tuberosidade anterior calcánea ata os

dedos dos pés)

• Máis correctamente denominada fasciosis ou fasciopatía plantar

• Proceso dexenerativo e crónico > inflamatorio (por estiramento ou sobrecarga excesiva)

• Prevalencia: 3,6% en poboación xeral / 8% en atletas

• 40-60 anos, máis precoz en atletas

• Mulleres > homes

• Fascite bilateral: 1 de cada 3

ETIOLOXÍA

• Descoñecida

- Desequilibrio mecánico

- Microtraumas repetidos que levan a

microdesgarros

- Estiramento e/ou sobrecarga excesivos

II. FACTORES DE RISCO

INTRÍNSECOS ANATÓMICOS INTRÍNSECOS BIOMECÁNICOS EXTRÍNSECOS

▪ Obesidade(IMC>30 RR x5 que IMC<25)

▪ Pés planos

▪ Pés cavos

▪ Acortamento do tendón de

Aquiles

▪ Pronación excesiva

▪ Hallux limitus/rigidus

▪ Flexión dorsal do tobillo limitada

▪ Debilidade muscular intrínseca

▪ Debilidade de músculos plantares

flexores

▪ Mala alineación

▪ Certos tipos de exercicio: Carreiras longa distancia, ballet, danza

aeróbica

▪ Soporte de peso prolongado

▪ Calzado inadecuado

▪ Enfermidades sistémicas (AR, DM,

EA)

▪ Infeccións

▪ Fármacos (fluoroquinolonas,

quimioterápicos)

III. APROXIMACIÓN DIAGNÓSTICA. ANAMNESE

• Os síntomas maniféstanse nalgún momento particular do día?

• Que tipo de calzado utilizas regularmente?

• Es corredor ou practicas algún deporte que implique correr?

• Realizas un traballo que require un gran esforzo físico?

• Tiveches problemas nos pés anteriormente?

• Sintes dor nalgunha outra parte ademais dos pés?

• Hai algo que pareza mellorar os teus síntomas? E empeoralos?

III. APROXIMACIÓN DIAGNÓSTICA

• Diagnóstico CLÍNICO: Dor en zona media plantar e á palpación da inserción proximal da

fascia

• Inicio insidioso: Máis intensa pola mañá cos primeiros pasos, tras un periodo de inactividade

(tanto en bipedestación como en sedestación) ou despois dunha alta carga sobre esa zona durante

tempo prolongado

• Test de WINDLASS (+):

- Sen carga: A dor reprodúcese coa dorsiflexión do 1º dedo e a palpación simultánea da fascia

plantar estando o paciente coas pernas estiradas

- Con carga: Dorsiflexión do 1º dedo co pé apoiado sobre superficie firme

• Tests para descartar síndrome do túnel tarsiano (-): Tinel/Durkan/Dorsiflexión-eversión

PROBAS COMPLEMENTARIAS

Tras 4-6 semanas con tratamento conservador ou síntomas atípicos:

• Probas de laboratorio: Non aportan datos específicos

- Se bilateral ou en xente xoven: Marcadores inflamatorios

• Rx simple: Espolón calcáneo (15-25% asintomáticos, a súa presenza aumenta a posibilidade de diagnóstico, pero

non exclúe nin confirma. NON correlación temporal)

• Ecografía musculo-esquelética

• Resonancia magnética nuclear

• Estudos de condución nerviosa

• TAC

Se dúbidas diagnósticas ou para descartar rotura fascia / fx estrés

Para descartar atrapamento nervioso

ECOGRAFÍA

o >4mm grosor

o Marxes indistinguibles

o Hipoecoxenicidade

DOPPLER: Aumento de vascularización

Hiperemia en fascia e tecidos perifasciais en

fase AGUDA

RMN con saturación graxa

TC saxital en ventá de tecido brando

Rx simple lateral

FOOT HEALTH STATUS QUESTIONNAIRE

• Preguntas básicas sobre hábitos de vida + visión

sobre a saúde dos pés

- Nivel de dor no pé durante a pasada semana

- Canto interfiren os seus pés coas actividades

realizadas na vida diaria

- Zapatos empregados

FOOT POSTURE INDEX 6

Clasifica posición basal do pé en base a 6

ítems: Pronador/supinador/normal

• Palpación da cabeza do astrágalo

• Curvatura supra e inframaleolar lateral

(peroneal)

• Posición do calcáneo no plano frontal

• Prominencia da rexión talo-navicular

• Congruencia do arco lonxitudinal interno

• Abducción/aducción do antepé respecto

ao retropéA maior pronación, maior risco de fascite plantar

ESCALA RKISP (2021)

• Obxectivo: Crear un sistema de avaliación obxectiva da fascite no momento da

presentación e en seguimentos consecutivos en pacientes non deportistas

• Clasificación en función de parámetros adicionais que poden empeorar a dor

• Pronóstico da doenza con tratamento conservador

Non existe un sistema de puntuación ou algoritmo diagnóstico específico para medir a gravidade e

asistencia con tratamento, sexa en doentes deportistas ou non deportistas

- IMC

- Axuste e amortiguación dos zapatos

- Nivel de actividade (sedentario/moderado/intenso)

CANDO DERIVAR A SEGUNDO NIVEL?

Unha derivación a segundo nivel non é habitualmente necesaria salvo que:

- Diagnóstico non claro

- Non resposta a tratamento

- Outras causas que xustifiquen a dor

IV. DIAGNÓSTICO DIFERENCIAL

• CAUSAS NEUROLÓXICAS

• CAUSAS ESQUELÉTICAS

• TECIDOS BRANDOS

• ENFERMIDADES INFLAMATORIAS

➢ Síndrome do túnel tarsiano con atrapamento do N. tibial posterior

➢ Neuropatías periféricas

➢ Radiculopatía S1

➢ Fracturas ou apofisitis do calcáneo

➢ Paget

➢ Tumores

➢ Osteomielite

➢ Tendinopatía aquílea

➢ Bursitis retrocalcánea

➢ Tendinitis tibial posterior

➢ Neurofibroma plantar

➢ Rotura fascia plantar

➢ Espondiloartrite

➢ Artrite reactiva

➢ Sarcoidose

V. POSIBILIDADES TERAPÉUTICAS

• Medidas xerais:

- Repouso relativo

- Frío local

- Corrección de erros no adestramento (en deportistas)

- Selección adecuada de zapatos con distribución equilibrada da carga e o arco

- Manter adecuado IMC

• Estiramentos da fascia plantar: De maior utilidade que os estiramentos do tendón de aquiles para mellora da

dor a curto prazo (<20 días)

• Exercicios excéntricos: en asociación cos estiramentos (>20 días)

• Terapia manual: Mobilización da articulación e da musculatura plantar para mellorar a flexibilidade

V. POSIBILIDADES TERAPÉUTICAS

• Vendaxe antipronación ou Low-Dye: durante 3 semanas

Só ou en combinación con outras terapias reduce a dor a curto prazo e mellora a funcionalidade do pé. Tamén asociada a

vendaxe con bandas elásticas en xemelgos durante 1 semana

• AINEs (orais ou tópicos): discreta melloría, utilizados en asociación con outros tratamentos conservadores

• Ortesis: Prefabricadas (en fases iniciais ou con estrutura de pé normal) ou específicas

Recomendadas se boa resposta a vendaxe. Pode axudar a controlar a dor a corto-medio prazo

• Férulas nocturnas: Só en casos resistentes. Actúa sobre contracturas pasivas da fascia plantar e do complexo

xemelgo-sóleo (mellor control da dor ao levantarse)

• Taloneiras (duras): Evidencias débiles a pesar de ser moi utilizadas. Baixada progresiva en función da melloría.

Evitar consistencia branda, xa que aumentan a pronación/supinación e xeran maior inestabilidade

TALONEIRAS

VENDAXE LOW-DYE FÉRULA NOCTURNA ORTESIS

V. POSIBILIDADES TERAPÉUTICAS

• Infiltración con corticoides +/- anestésico local (por palpación ou eco-guiada): Elección moi

individualizada en pacientes non obesos e sen infiltracións previas. Na reavaliación con ECO 6 meses despois,

total recuperación ou clara melloría

• Fisioterapia

• Infiltración con toxina botulínica

• Infiltración con plasma rico en plaquetas

• Cirurxía: Fasciotomía percutánea / Criocirurxía

Ondas de choque

Iontoforesis

Láser/Magnetoterapia

VI. RECOMENDACIÓNS

• Manter un adecuado IMC: O peso extra pode aumentar a tensión na fascia plantar.

• Escoller zapatos con bo apoio: Tacóns de baixos a moderados, solas grosas, boa

plantilla ortopédica e amortiguación adicional. Non camiñar descalzo.

• Non usar zapatos deportivos desgastados: Reemplazar antes de que deixen de

proporcionar soporte e amortiguar os pes de forma adecuada.

• Deportes de baixo impacto: Natación ou ciclismo, en lugar de camiñar ou trotar.

• Frío local: Aplicar unha bolsa de xeo cuberta de tela sobre a área de dor durante

15 minutos 3-4 veces ao día para axudar a reducir a dor e a inflamación.

• Estirar os arcos: Exercicios en domicilio para mellorar a flexibilidade da fascia

plantar, o tendón de Aquiles e o complexo xemelgos-sóleo.

VI. FONTES BIBLIOGRÁFICAS

• Luffy L, Grosel J, Thomas R, So E. Plantar fasciitis: a review of treatments. Journal of the American Academy of Physician Assistants. 2018, 31(1); 20-24.

• Aggarwal P, JirankaliV, Garg SK. Evaluation of plantar fascia using high-resolution ultrasonography in clinically diagnosed cases of plantar fasciitis. Pol J Radiol. 2020, 85;

375–380.

• Chen CM, Lee M, Lin CH, Chang CH, Lin CH. Comparative efficacy of corticosteroid injection and non-invasive treatments for plantar fasciitis: a systematic review

and meta-analysis. Sci Rep. 2018, 8; 4033.

• Yelverton C, Rama S, Zipfel B. Manual therapy interventions in the treatment of plantar fasciitis: A comparison of three approaches. Health SA. 2019, 24; 1244.

• Petraglia F, Ramazzina I, Costantino C. Plantar fasciitis in athletes: diagnostic and treatment strategies. A systematic review. Muscles Ligaments and Tendons Journal.

2017, 7(1); 107–118.

• Choudhary R, Kunal K. Modifiable Risk Factors of Plantar Fasciitis in Non-Athletic Patients and Proposal of a New Objective Assessment System – RKISP. Rev Bras

Ortop 2021, 56(3); 368–371.

• Whittaker GA, Landorf KB, Munteanu SE, Menz HB. Predictors of response to foot orthoses and corticosteroid injection for plantar heel pain. J Foot Ankle Res.

2020, 13(1); 60.

• Sociedad Española de Medicina y Cirugía del Pie y Tobillo

• Journal of orthopedic and sports physical therapy