FINANCA MONETARE

rgaditje për provim

Ermon Cervadiku

[]

FINANCA MONETARE

1. Kuptimi i Financave?- Nocioni financa ne kuptimin e gjere përfshin te gjitha marrëdhëniet monetare, aktet dhe veprimet me te cilat krijohen ose shuhen marrëdhëniet pronësore-juridike te shprehura ne para. Financa është shkenca e menaxhimit te parave, aftësia e udhëheqjes, administrimit dhe drejtimit te tyre.2. Bankat si institucione Financiare?- Merren me marrjen e depozitave ne te cilat paguajnë kamate dhe nga ato depozita jepin kreditë duke realizuar arkëtimin e kamatës, pra ato blejnë dhe shesin para.3. Qeveria?- I mbledh paratë, mjetet financiare, përmes instrumenteve shtetërore financiare, siç janë: tatimet, taksat, kontributet, doganat, huat publike etj.4. Si konceptohen Financat?- Financat mund te konceptohen si një shkence ekonomike me te cilën drejtohen dhe administrohen paratë. Ne praktike te gjitha subjektet juridike dhe fizike, d.m.th organizatat ekonomike, organizatat tjera dhe individët dhe shteti i shpenzojnë paratë, i angazhojnë ne investime fitojnë para.5. Operacionet Monetare?- Operacionet monetare janë: pagimi dhe arkëtimi vijues dhe i përditshëm ne para te gatshme, lejimi, shfrytëzimi dhe kthimi i kredisë, emisioni i parëse, blerja dhe shitja e valutave dhe e devizave, organizimi dhe puna e bankave, punët qe kane te bëjnë me te gjitha te hyrat dhe shpenzimet publike, si dhe punët tjera te aktivitetit ekonomik ne përgjithësi.6. Çka studiojnë Financat?- Mund te thuhet se financat janë disipline shkencore e cila i studion dukuritë, marrëdhëniet dhe institucionet lidhur me krijimin, grumbullimin, shpërndarjen, rishpërndarjen, shpenzimin, dhe udhëheqjen me mjete monetare, me qellim te plotësimit te nevojave te përgjithshme dhe te procesit te riprodhimit shoqëror.7. Zhvillimi historik i Financave?- Paraqitja e shtetit ne shoqërinë klasore e ka kushtëzuar paraqitjen e parave, te financave dhe te ekonomisë financiare. Faktet historike tregojnë se qysh ne kohen e shteteve me kulture te vjetër si Egjipti, Babilonia, si dhe shtetet e vogla antike te Greqisë dhe te Romes, ka ekzistuar këmbimi i zhvilluar mall-para, prandaj edhe fillet e financave. Me zhvillimin e zejtarisë dhe te qyteteve zhvillohet ekonomia monetare.8. Ne pikëpamje historike studimin e Financave mund ta ndajmë ne disa faza?- Studimin e shkencës mbi financa mund ta ndajmë përafërsisht ne tri periudha: Faza e pare – paraqet periudhën e pare te shtetit te hershem feudal e deri te paraqitja e fiziokrateve. Financat janë studiuar ne kuadrin e

FINANCA MONETARE

shkencave politike. Faza e dyte – e karakterizon ndarja e shqyrtimit te problemeve financiare prej shkencave politike dhe shqyrtimi i tyre ne kuadrin e ekonomisë politike. Faza e trete – ne këtë faze krijohet shkenca mbi financat moderne me paraqitjen e një vargu te tere autoresh te cilët i japin kontribut te madh studimit dhe zhvillimit te financave moderne.

9. Financa si disipline shkencore?- Me shfaqjen e prodhimit te mallrave dhe me fillimin e ndikimit te ligjit te vlerës kane lindur edhe financat. Financat si disipline shkencore i takojnë shkencës ekonomike, për arsye se te gjitha proceset dhe marrëdhëniet te cilat studiohen ne te, e kane karakterin ekonomik. Financat ne rend te pare mbështetën ne ekonomin politike, pastaj edhe ne disiplinat tjera ekonomike, mu për shkak te dukurive dhe te marrëdhënieve qe i studion. Financat si disipline e pavarur ekonomike, linden ne gjirin e ekonomisë.10. Lidhja ne mes te Financave dhe Politikes ekonomike?- Lidhja ne mes te politikes financiare ne një ane dhe te politikes ekonomike ne anën tjetër, paraqesin masat e përgjithshme te politikes ekonomike te një vendi.11. Çka paraqet politika financiare?- Paraqet aksionet financiare me te cilat ajo zbatohet ne praktike, duke i shfrytëzuar rezultatet dhe parimet te cilat i ka zbuluar shkenca mbi financat.12. Çka studiojnë Financat Monetare?- I studiojnë te gjitha qeshtjet qe kane te bëjnë me paratë siç janë: emisioni i parasë, rregullimi i sasisë se parave ne qarkullim, ndikimin e parasë ne procesin e riprodhimit dhe ne stabilitetin ekonomik, stabilitetin dhe jostabilitetin e parasë si dhe te gjitha qeshtjet tjera qe janë te lidhura ngushtë me paratë.13. Çka studiojnë Financat Publike?- I studiojnë te hyrat dhe shpenzimet publike d.m.th financimin e konsumit te përgjithshëm dhe te përbashkët. Financat shtetërore quhen kështu për shkak se shteti me institucionet e ndryshme siç janë tatimet, kontributet, taksat, doganat etj, i mbledh mjetet financiare për financimin e nevojave te administratës shtetërore, armatës, veprimtarive jashtë ekonomike.14. Brutoprodukti i përgjithshëm kombëtar?- Bruto produkti kombëtar paraqet te mirat materiale dhe shërbimet prodhuese te krijuara ne një periudhe te caktuar zakonisht gjate një viti. Produktin kombëtar e perbejne te gjitha te mirat materiale te prodhuara dhe te gjitha shërbimet te cilat e kane karakterin prodhues.15. Si mund te shprehet bruto produkti i përgjithshëm kombëtar?- Mund te shprehet ne dy mënyra: ne tregues natyral dhe tregues veror. Mënyra natyrore shfrytëzohet për shqyrtimin e prodhimit veç e veç dhe te krahasimit te tyre ne periudha te caktuara.

FINANCA MONETARE

16. Si ndahet bruto produkti kombëtar?- Ndahet ne dy pjese: ne te mira prodhuese dhe ne te mira konsumuese.17. Bruto produkti kombëtar si strukture?- Ne strukturën e vet përmban punën vijuese dhe punën e bartur. Puna e bartur përbehet prej vlerave te krijuara me pare te cilat shfrytëzohen si vegla te punës dhe lende te punës.

18. Te ardhurat kombëtare nacionale?- Paraqesin vlerën e rikrijuar gjate një viti ne një vend. Nëpërmes lartësisë se te ardhurave nacionale shikohet pjesëmarrja e lëmenjve ekonomik ne krijimin si dhe karakterin, e strukturën e ekonomisë se çdo shteti. Te ardhurat nacionale krijohen ne sferën e prodhimit material dhe ne shërbimet qe kane karakter prodhues.19. Te ardhurat nacionale ndahen për plotësimin e këtyre kërkesave?- Personale ose individuale, kolektive ose te përbashkëta, te përgjithshme publike dhe për akumulim.20. Personale ose individuale?- Me shpërndarjen e te ardhurave nacionale punëtoret e inkuadruar ne ekonomi dhe ne joekonomik i plotësojnë kërkesat personale ose individuale te tyre, duke i fituar te ardhurat personale nga puna.21. Kërkesat kolektive ose te përbashkëta?- Plotësohen me shpërndarjen e te ardhurave nacionale. Këto nevoja plotësohen me shpërndarjen e te ardhurave nacionale.22. Kërkesat e përgjithshme publike?- Te cilat financohen nëpërmes te buxhetit, janë pjesëmarrëse me rendësi ne shpërndarjen e te ardhurave nacionale. Këtu kemi te bëjmë me plotësimin e nevojave joekonomike ne lidhje me financimin e nevojave te administratës shtetërore, organeve përfaqësuese, pagimit te borxheve etj.23. Akumulimi?- Paraqet pjesën e te ardhurave nacionale e cila është e dedikuar për reproduksionin e zgjeruar, për investime te reja ne mjete te prodhimit modern me qellim qe te zhvillohet reproduksioni ne vëllim te rritur.24. Zanafilla e parasë?- Paraja është kategori shoqërore ekonomike e cila gjate evolucionit te gjate te zhvillimit te saj, drejtpersedreti ishte ne lidhje te ngushte me zhvillimin e fuçive prodhuese shoqërore, prodhimin e mallit dhe te ndarjes se punës. Nevojën e domosdoshme te shfaqjes se parave e ka shkaktuar ekzistimi dhe zhvillimi i prodhimit te mallit dhe i këmbimit te tyre. Ky proces ishte shume i gjate dhe është zhvilluar neper forma te ndryshme te vlerës.25. Si është quajtur këmbimi i dy mallrave?- Forma e thjeshte, e veçante apo e rastit te vlerës. Kjo forme vlere paraqitet

FINANCA MONETARE

me krijimin e pare te tepricës se produkteve qysh ne komunitetin primitiv.26. Format e parasë?- Paratë primitive dhe paratë metalike.27. Paratë primitive?- Ne rolin e mjetit te këmbimit është përdorur ndonjë mall i cili është bere ekuivalent i përgjithshëm i te gjitha mallrave te tjera. Kështu qe popujt qe janë marr me blegtori si para kane shërbyer kafshët, te popujt nomade lëkura, te popujt ndërluftues armët, pastaj pjesët e stolive etj. Këto sende kane kryer funksionin e parave.

28. Paratë metalike?- Me zhvillimin e mëtutjeshëm te shoqërisë si dhe me rritjen e këmbimit te mallrave ne vend te parave primitive ne formë te mallrave përdoren metalet e ndryshme si paraja. Metalet përveç qe kishin vlerën vetjake, e kishin edhe atë përparësi se për një kohe te gjate kanë mundur te ruhen, te maten, etj. Janë përdorur bakri, hekuri, bronzi, argjendi, ari, alumini etj. Me kalimin e kohës, ari dhe argjendi, si metale fisnike kane ngelur kryesisht te vetmet mallra - para.29. Paratë metalike dhe prerja e tyre (monedha)?- Paratë metalike ne fillim te zhvillimit te tyre kishin formën e copave te zakonshme te metaleve, përbëheshin prej një sasie te metalit përkatës. Paratë kane funksionuar si te papërpunuara ne forma te ndryshme, ne një sasi te caktuar te metalit.30. Sistemi Pensator (peshoj)i pagimit?- Me rastin e këmbimit te paratë është dashur te maten ne çdo rast konkret, gjë qe ishte mënyra e vetme e caktimit te peshës dhe vlerës se tyre. Kjo mënyrë e pagimit ishte njohur si sistem pensator i pagimit.31. Sistemi i numërimit?- Prerja e monedhave është bere prej metaleve te ndryshme, kurse me vone prerja e monedhave është bere prej arit dhe argjendit. Ky sistem i qarkullimit te monedhave është quajtur sistem i numërimit, kur pagesat janë bere me ane te numërimit te thjesht te parave.32. Si e ka rregulluar shteti prerjen e parasë?- Shteti me dispozita ligjore i ka rregulluar te gjitha kushtet për prerjen dhe qarkullimin e parave siç janë; valuta ose vlefshmëria e parasë, njësia monetare, përqindja e prerjes, legura dhe kualiteti, pesha bruto dhe neto, remediumi ose toleromi dhe pesha e qarkullimit.33. Bankënota?- Bankënota apo paraja letër është forma e parasë e cila gradualisht rezulton nga njohuritë se vlera nominale e parave ne qarkullim nuk është e detyrueshme t`i përgjigjet vlerës substanciale te vet, qe do te thotë se mundet prej saj me shume ose me pak te devijoj.

FINANCA MONETARE

34. Bankënota si surrogat i parave metalike?- Bankënota apo paraja letër behet surrogat i parave metalike, parave te vërteta dhe se zhvillimi dhe përdorimi i tyre del nga nevojat e qarkullimit me te madh e me te zhvilluar.?35. Si surrogat i pare i parave metalike është?- Certifikatat, ishin vërtetime me shkrim te argjendarëve, te cilat janë mbështetur ne emrin e personit i cili e kishte deponuar arin ose paratë e arit, kështu qe pronarit te certifikatës ne çdo moment mund ti kthehet sasisë e arit ose monedha e arit te deponuar.

36. Paraja letër?- Kjo formë e re e parave – është bere mjet ligjor i pagimit me karakter definitiv, kështu qe shteti e ka shpallur kursin e detyrueshëm qe do te thotë se shteti, ashtu edhe kreditoret tjerë janë te obligueshëm qe te marrin këto para si mjet pagimi për pagesën e te gjitha obligimeve edhe pse nuk mund te shendrrohen ne ari.37. Qe te pranohet si para letër kane ndikuar këta faktorë?1. Paraja letër dhe surrogatet e saj kanë rolin dhe funksionin e parasë sepse janë mjete këmbimi te përgjithshme te pranuara nga te gjithë. 2. Paratë letër janë mjet ligjor i pagimit te cilin te gjithë janë te detyruar ta pranojnë sepse prapa tyre qëndron autoriteti monetar qendror i shtetit, d.m.th banka qendrore, 3. Paratë letër e përcaktojnë vlerën e tyre si çdo mall tjetër ne baze te reparteve te ofertës dhe kërkesës, e qe përcakton çmimin e parasë. 38. Paraja depozitare?- Është para kredie, sepse krijohen kryesisht me lejimin e kredive ne llogarite e shfrytëzuesit te kredisë.39. Çka është paraja-llogari dhe ku dallon prej parasë efektive?- Janë kërkesat e parave ne te pare, ne banke me te cilat mund te kryhen pagesat qe janë krijuar ne baze te parave te deponuara ne banke ose ne baze te kredisë. Nuk ka kurrfarë ndryshimi ne pikëpamje te përdorimit te tyre, me përjashtim se paratë efektive e kane formën e vet kurse paraja-llogaria paraqitet ne formën e kërkesave ne llogari te banka pa kurrefar forme te dukshme. Regjistrimi apo bartja e akullimit te pagesave prej një llogarie ne llogarinë tjetër quhet sistemi i pagesave pa para te gatshme.40. Paraja Kuazi?- Paraqet mjete monetare te cilat nuk e kryejnë funksionin e mjetit te qarkullimit. Këto janë mjete monetare likuide te cilat nuk përfshihen ne sasinë monetare. Është term për paratë te cilat gjenden ne formë te depozitave te kursimit, depozitave te gatshme pa afat dhe depozitave te afatizuara deri ne një vit.41. Cilat janë funksionet e parasë?- Paraja është si çdo mall tjetër, por i llojit specifik, ne te cilin mallrat tjerë e

FINANCA MONETARE

shprehin vlerën e vet dhe me ndërmjetimin e tyre këmbehen ne mes veti. Funksionet e parasë janë: 1. Paraja si matëse e vlerave, 2. Paraja si mjet qarkullimi, 3. Paraja si mjet pagimi, 4. Paraja si thesar, 5. Paraja si para-botërore.42. Funksioni i parasë si matëse e vlerës?- Funksioni i parasë si matëse e vlerës rezulton prej ndikimit te ligjit te vlerës sipas te cilit vlera e çdo malli caktohet me sasinë e punës se nevojshme shoqërore për prodhimin e atij malli.43. Funksioni i parasë si mjet qarkullimi?- Shprehet me ndërmjetësimin e parasë ne këmbimin e mallrave. Si ndërmjetësuese e te mirave paraja i mundëson ekonomisë afarizëm me te lehte dhe me efikasitet, ia kursen kohen dhe shpenzimet, gjë qe nuk ishte e mundur para se te shfaqen paratë.

44. Funksioni i parasë si mjet pagimi?- Rrjedh nga fakti se koha e blerjes me kohen e pagimit nuk do te thotë te përputhen. Përveç blerjes ekzistojnë edhe obligime te tjera, pagesa e te cilave mund te shtyhet. 45. Funksioni i parasë si thesar?- Rezulton nga fakti se paratë si zëvendësim i te mirave dhe i mallrave te ndryshme, te cilat e kanë vlerën dhe vlerën e përdorimit, kanë mundur ta ruajnë dhe ta shpenzojnë atëherë kur për pronarin e parave është me e përshtatshme. Ruajtja e parave është e lidhur ngushtë me tepër me monedhat e arit, duke e marre parasysh qendrueshmerin vlerën e saj ndonëse ruhen edhe paratë qe nuk janë prej ari.46. Funksioni i parasë si paraja-botërore?- Rezulton nga fakti se me ndarjen ndërkombëtare te punës ishte gjithnjë me e nevojshme te behet këmbimi ne mes te vendeve te ndryshme. Sipas botëkuptimeve te klasikeve ketë funksion ka mundur ta kryej ari si paraja botërore. Ari me vlerën e vet është bere mall universal për te gjitha pa kurrefar kufizimesh.47. Funksioni i parasë si rezerve?- Paraqet një funksion te ri i cili rezulton nga mundësia se paratë te cilat i kemi nuk do te thotë se shfrytëzohen menjëherë, sepse ekziston mundësia e ruajtjes dhe e angazhimit te tyre sipër dëshirës se pronarit. Paratë kane shërbyer dikur sikur mjet për grumbullimin e pasurisë, kurse sot, ne kushtet e zhvilluara te marrëdhënieve kreditore dhe te bankave, me nuk ka nevoje te grumbullohen.48. Funksioni i parasë si shprehje e aftësisë se pagimit dhe likuiditetit?- Është funksion me te cilin shprehet gjendja e aftësisë se pagimit dhe likuiditetit. Dihet se jolikuiditeti paraqitet te subjektet e ndryshme, atëherë

FINANCA MONETARE

kur kemi gjendjen e papajtueshme ne mes te plotësimit te obligimeve dhe te arkëtimit te kërkesave. 49. Funksioni i parasë si garant i konsumit te lire?- Bazohet ne faktin se sipas rregullit me para mund te blihen te gjitha llojet e mallrave dhe te shërbimeve te cilat janë nxjerr ne treg pa kurrefar kufizimi, përveç ato raste te jashtëzakonshme, ku kjo behet për arsye te racionalizmit te furnizimit ose te spekulimit.50. Vlera materiale e parasë?- Përcaktimi i vlerës se brendshme te parasë ka te beje me vlerën materiale te parasë si mall. Qëllimi i parasë është qe te shërbej për këmbimin e mallrave, andaj nga aspekti i vlerës është me rendësi te dihet vlera e parasë si mall specifik. Duhet ditur se prej nga i rrjedh parasë vlera te cilën duhet ta ketë qe mund te këmbehet me mallra dhe anasjelltas.51. Vlera funksionale e parasë?- Vlera e parasë, e cilësuar si mjet këmbimi dhe qarkullimi, quhet vlera funksionale e saj. Vlera funksionale e parasë është e pavarur prej vlerës materiale te saj. Paraja bashkëkohore si valute te letrës, e sidomos paraja-kredi sot e kanë vetëm vlerën e tyre funksionale ne qarkullimin e vendit e deri diku është ne atë ndërkombëtar.

52. Teoria e metalizimit mbi paratë?- Teoria e metalizimit mbi paratë bazohet ne faktin se funksionin e parasë mund ta kryenin vetëm metalet fisnik ose parat te cilat kanë mbulesë ne këto metale. Sistemi i metalizimit te parave si teori monetare sot është braktisur sepse mendohet se paraja nuk do te ketë përbërje metalike, e as te jete e lidhur me te. Mirëpo teoria e metalizimit për paratë sot deri diku vepron për qëllime monetare politike sidomos ne qarkullimin ndërkombëtar.53. Teoria nominale mbi paratë?- Sipas kësaj teorie paraja me vlerë te plot materiale nuk është para për shkak se ka vlerën e vet materiale, por për shkak se shteti copat e metalit i ka shpallur si para. Siç po shihet rolin kryesor ne krijimin e parasë e ka shteti. Fuçia blerëse e parasë si dhe vlera e saj bazohet ne autoritetin e urdhrit te shtetit. Teoria nominale mbi paratë përfaqëson parimin e nominalizmit ne krahasim me vet njësinë e parasë si dhe gjate caktimit te obligimeve monetare.54. Çka quajmë Nominalizëm?- Lartësia e obligimeve ne para, e caktuar vetëm me numrin e njësive te parasë pa marr parasysh vlerën e tyre.55. Nominalizmi është i domosdoshëm për secilin sistem te parasë para se gjithash:?a. Si element i forte ne kalkulimin e borxheve dhe te obligimeve tjera ne mes te subjekteve ekonomike, b. Si presupozim i cili u shërben organeve

FINANCA MONETARE

monetare ne marrjen e masave për arritjen e qëllimeve te caktuara te politikes se përgjithshme ekonomike, c. Se parimet e përgjithshme te ekonomisë shprehen ne para ne mënyra qe ato kontrollojnë afarizmin e tyre.56. Cilat janë teoritë monetare mbi fuqinë blerëse te parasë?- 1. Teoria kuantitative mbi paratë, 2. Teoria kuantitative mbi paratë e fisherit, 3. Varianti i te ardhurave te teorisë kuantitative mbi paratë, 4. Teoria e keynsit mbi paratë, 5. Teoria e Marksit.57. Teoria kuantitative mbi paratë?- Teoria me e njohur mbi fuqinë blerëse te parës është teoria kuantitative e cila fuqinë blerëse te parasë e nxjerr prej sasisë se parasë ne qarkullim. Prej kësaj rrjedh edhe emri i saj. Ne formë te ekuacionit kjo teori ne njërën ane paraqet nivelin mesatar te çmimeve P, nuse ne anën tjetër sasinë e parave

ne qarkullim M. P=MQ

P=niveli i përgjithshëm i çmimeve, M=sasia e

parave ne qarkullim, Q=sasia e mallrave ne treg.58. Teoria kuantitative mbi paratë e Fisherit?- Fisheri teorisë kuantitative mbi paratë i ka dhënë formë ekzakte me qellim qe te shfrytëzohet si model dhe metode e analizës ne veprimtarinë praktike ekonomike dhe politike. Për ketë arsye botëkuptimet e tij janë bere objekt i kujdesit te veçantë ne teorinë dhe politiken ekonomike.

MV + M`V`= PQ P=MV +M V

Q

59. Kartëmonedhat ne para letër te cilat mund te ekzistojnë po qe se janë:?- a. Mjet pagimi, b. Para valutore ne qarkullim, c. Nëse kryejnë pagesa te pakufizuara, dhe d. Nëse marrësit e parave letër nuk kane kurrfarë te drejte qe te kërkojnë zëvendësimin me para metalike sepse janë jokonvertibile.60. Qarkullimi i parasë, instrumentet financiare dhe sektorët?- Qarkullimi i parasë është i domosdoshëm për zhvillimin e mekanizmit ekonomik. Pra është me rendësi furnizimi i ekonomisë me sasi monetare përkatëse si dhe kryerja e funksioneve te parave ne një nivel te larte. Sasia monetare është element kryesor i likuiditetit te ekonomisë përkatëse te procesit te riprodhimit te zgjeruar.61. Çka janë instrumentet financiare?- Janë mjete te cilat shërbejnë për transaksione te caktuara ne procesin e riprodhimit. Instrumentet financiare janë te ndryshme, por me rendësi kryesisht janë: paraja e gatshme, depozitat ne te pare, depozitat e kursimit, depozitat investive dhe kredia.62. Te gjithë sektorët Banka Qendrore zakonisht i ndan?- Ne sektor jobankier, ne sektor bankier dhe ne sektor te tjerë.63. Sektorin JoBankier e perbejne këta sektorë?- Organizata ekonomike, shteti, bashkësitë tjera shoqërore politike, fondet e

FINANCA MONETARE

ndryshme, popullsia, bota e jashtme.64. Agregatet Monetar janë:?- 1. Sasia monetare, 2. Paraja Kuazi, 3. Mjetet tjera likuide dhe 4. Mjetet jolikuide.65. Sasia Monetare?- është agregat monetar i cili varësisht prej kritereve te cilat përdoren gjate përcaktimit te tij mund te jete me e madhe ose me e vogël. Ne teorinë dhe praktiken monetare, kryesisht përdoren dy kritere për përcaktimin e sasisë monetare: kriteri i mjeteve te pagesës dhe kriteri i likuiditetit.66. Paraja Kuazi?- Është agregat i ri potencialisht monetar, te cilat kane ngjashmëri me paratë dhe një shkallë mjaft te lart te likuiditetit. Si përfaqësues tipik te parave kuazi janë depozitat e kursimit te paafatizuar si dhe depozitat tjera te paafatizuara.67. Mjetet monetare tjera likuide?- Janë kategori e trete e potencialit monetar, ne te cilat sipas kriterit te funksionalitetit e kanë një shkallë me te ulet te likuiditetit. Ne ketë kategori te mjeteve përfshihen depozitat e kufizuara, depozitat e afatizuara dhe fletobligacioet deri ne një vit, mjetet e fondeve te ndryshme.68. Mjetet monetare jolikuide?- Janë agregate monetar te cilat për pronaret e tyre paraqesin mjetet e bllokuara, d.m.th shfrytëzimi i tyre është i ndaluar. Ne mjetet jolikuide hyjnë depozitat e afatizuara mbi një vit si dhe depozitat organizatave financiare ndërkombëtare te bankat qendrore.69. Paratë e gatshme?- Ne kushtet e parave letër paraqiten ne formë te kartëmonedhave dhe te monedhave. Paratë ne ketë formë shërben si mjet pagese dhe qarkullimi ne mes te sektorëve.

70. Paraja depozitarë?- Janë paraja bashkëkohore si forma me e rëndësishme ne strukturën e masës monetare. Para depozitarë konsiderohen mjetet ne llogarite e bankave te cilat janë përherë te lira dhe ne dispozicion, dispozitat te cilat janë mjet pagese ne te par menjëherë sipas kërkesës se pronarit te tyre.71. Çka e përbën M1?- Paratë ne dore, depozitat ne te pare e te cilat kryejnë funksionin e parave, janë para transaksionesh.72. Çka e përbën M2?- Përfshijnë M1 ne tërësi si dhe këto instrumente financiare, 1. Marrëveshjet ditore te riblerjes, 2. Eurodollaret ditor, 3. Aksionet e fondeve te përbashkëta, 4. Llogarite e depozituara te tregut monetar, depozitat e kursimeve ne banka, depozitat me afat ne shuma te vogla.

FINANCA MONETARE

73. Çka e përbën M3?- Përfshin agregatin monetar M2 si dhe këta agregat monetar: depozitat e afatizuara ne shuma te mëdha, marrëveshja me afat te riblerjes te mjeteve, depozitat ne eurodollar ne afat me te gjate se një dit.74. Çka e përbën L?- Përfshijnë agregatin monetar M3 dhe këto mjete monetare: obligacionet e kursimit te cilat qeveria e ShBA ua shet investitorëve te vegjël, angazhimi i bankave për te paguar një shume te caktuar me një kohë te caktuar ne tregtinë ndërkombëtare, letrat tregtare afatshkurtra te korporatave, bonat e thesarit si letra me vlere te emetuara nga shtetit me afat skadimi me te vogël se 12 muaj.75. Emisioni i masës monetare kryesisht behet nëpërmes dy mekanizmave?- Mekanizmi i transaksioneve ne mes te sektorit jobankar dhe te sektorit te bankave, dhe mekanizmi i transaksioneve ne mes te sektorit jobankar dhe te sektorit te botes se jashtme.76. Ana e pasives se bilancit te sektorit te bankave përbëhet prej dy pjesëve kryesore?- a. Sasisë monetare sipas kriterit te pagesës dhe b. Depozitave te kursimit dhe te afatizuar te sektorit jobankar te cilat paraqesin te ardhurat përkohësisht te pashfrytëzuara.77. Çka paraqesin masat e kursimit dhe investive?- Paraqesin te ardhurat qe rrjedhin nga produkti shoqëror te cilat disa subjekte te sektorit jobankar nuk i kanë shpenzuar dhe ia kanë lënë ne dispozicion sistemi bankar.78. Sasia monetare optimale?- Do te jete ajo sasi e parave e cila i siguron kushtet monetare optimale për funksionimin e riprodhimit te zgjeruar. Pra masa monetare optimale ne një periudhe te caktuar gjate shpejtësisë monetare te qarkullimit te parasë duhet te jete e mjaftueshme qe te siguroj realizimin e prodhimit material përkatësisht shkallë te caktuar te zhvillimit ekonomik dhe stabilizimin e ekonomisë nacionale.

79. Faktorët te cilët ndikojnë ne vëllimin e transaksioneve monetare janë?- Vëllimi i prodhimit material, niveli dhe ecuria e çmimeve dhe kompensimi.80. Faktorët qe ndikojnë ne shpejtësinë e qarkullimit te parasë?- Niveli i te ardhurave te transaktoreve, te ardhurat e paqëndrueshme, stabiliteti i çmimeve dhe ecuria e vlerës se parasë, mundësia e marrjes se kredisë, frekuenca e pagesave, sanksionet, organizimi dhe teknika e qarkullimit te pagesave.81. Çka paraqet potenciali kreditor i bankës afariste?

FINANCA MONETARE

- Paraqet shumën maksimale te kredisë te cilën banka mund tua lejoj komitentëve te veta dhe njëkohësisht te ruaj likuiditetin e vet.82. Nga sa faktor varet potenciali kreditor i bankës afariste?- burimit te mjeteve, lartësisë se rezervës se detyrueshme dhe lartësisë se rezervës se likuiditetit.83. Cilët janë faktorët te cilët ndikojnë ne formimin dhe ndryshimin e potencialit kreditor te bankës?- Aktiviteti kreditor i bankës qendrore, ndryshimi i depozitave te bankës ne baze te transaksioneve revizore me boten e jashtme, niveli i lartësisë se normës se rezervës se detyrueshme, transferi i mjeteve ne mes te bankave afariste dhe te bankës qendrore, konversioni ne mes te depozitave ne te pare dhe te parave te gatshme.84. Cilët janë faktorët qe ndikojnë ne formimin e mjeteve ne banke?- Kushtet mikrofinanciare, kushtet makroekonomike, shkalla e zhvillimit te sistemit financiar.85. Ne potencialin kreditor afatshkurtër përfshihen?- depozitat ne te pare, depozitat e kursimit ne te pare, kreditë afatshkurtër te lejuar nga banka qendrore , shuma e rezervave te detyrueshme dhe e rezervave te likuiditetit.

86. Ne potencialin kreditor afatgjate inventiv përfshihen?- shuma e depozitave te afatizuar, kreditë investive te marra nga bankat tjera, kapitali i bankës dhe rezervat e bankës.87. Sa mënyra te transformimit te strukturës se mjeteve ekzistojnë?- Ekzistojnë dy mënyra. Mënyra e pare është derdhja e mjeteve prej nenbilancit afatgjate ne nenbilancin afatshkurtër te bankës, Mënyra e dyte e transformimit te afateve te mjeteve është kur banka një pjese te potencialit kreditor afatshkurtër e jep ne formë te kredive investuese.88. Burimet dhe plasmanët e mjeteve te bankës janë?- Sektori i ekonomisë, joekonomik, i popullsisë, i organeve dhe institucioneve shtetërore, i bankave dhe institucioneve tjera financiare dhe i botes se jashtme.1. Multuplikacioni Kreditor dhe Monetar?- Detyra me e rendesishme e politikes kreditore-monetare eshte problem i multiplikacionit te depozitave dhe te kredise. Kjo behet ne menyre alternative ashtu qe me rritjen e depozitave krijohet mundesia per rritjen e kredise, prap rritja e kredise ndikon ne rritjen e depozitave.

2. Procesi i multiplikacionit kreditor dhe monetar mund te analizohet?- Analizohet ne nivelin e nje banke afariste e qe quhet multiplikacion mikrokreditor dhe ne nivelin e sistemit te bankave afariste e qe quhet multiplikacioni makrokreditor.

FINANCA MONETARE

3. Multiplikacioni Mikrokreditor?- Multiplikacioni mikrokreditor bazohet ne supozimin se ekziston ekuilibri fillestar i bankes afariste. Mendohet se banka afariste eshte ne pozite ekuilibri nese plasmanet kreditor te saj jane saktesisht ne nivelin e depozitave , d.m.th kur kredite jane te barabarta me potencialin kreditor te saj (K=PK).4. Impulsi pozitiv i cili banken e sjell ne pozite joekuilibruse mund te shkaktohet prej ketyre faktoreve?- Shfrytezimi i kredise te banka qendrore nga ana e bankes afariste, shfrytezimi i kredise te banka tjera afariste ne vend, shfrytezimi i kredise ne boten e jashtme nga ana e bankes afariste, zvogelimi i normes se reserves se likuiditetit te bankes afariste, derdhja e mjeteve ne llogarite e komitenteve ne baze te qarkullimit te pagesave te komitenteve te bankes afariste dhe konversioni i parave depozitare ne para te gatshme te sektorit te popullsise.5. Cka paraqet procesi i rikrijimit te potencialit kreditor te bankes afariste?- Kur banka e vendos perseri ekuilibrin e saj pas disa cikleve te proceseve te multiplikacionit, me kusht qe mjetet e plasuara me forme te kredise me nje pjese te kthehen perseri ne depozitat e te njejtes banke me ane te qarkullimit te pagesave te komitenteve te saj. Ky moment i kthimit te mjeteve shkakton rritjen e depozitave ne shume te caktuar, qe paraqet procesin e rikrijimit te potencialit kreditor te bankes afariste.6. Multiplikacionin Kreditor dhe monetar mund ta perkufizojme?- Si aftesi te bankave afariste qe me ane te ekspansionit te kredise dhe te depozitave te bejne shtimin e sasise se parave nen ndikimin e faktoreve monetar.7. Per zhvillimin e procesit te multiplikacionit me rendesi jane keta faktore?- Perqindja e rezerves se detyrueshme, mjete keto te cilat banka afariste i mban te banka qenrore, norma e rezerves se likuiditetit, mjete keto te cilat banka afariste i mban tek banka qendrore, madhesia e mjeteve te cilat prej kredive te bankes perseri kethehen ne sistemin e depozitave te bankes afariste nepermjet te qarkullimit te pagesave pikerisht shuma e mjeteve qe del prej procesit te multiplikacionit mikrokreditor ne dobi te depozites se bankes qendrore, te ndonje banke tjeter afariste ose me ane te konversionit te depozitave ne para te gatshme ne duart e sektorit te popullsise. 8. Ne procesine multiplikacionit ndikojne dy grupe fakoresh?- Kthimi i mjeteve perseri prej kredive, perkatesisht perqindja e faktorit h, norma e rezervave te detyrueshme de e likuiditetit.9. Cka paraqet perqindja e kthimit?- Paraqet fuqine motorike te multiplikacionit kreditor, perkatesisht te rikrijimit te potencialit kreditor te bankes pas shfrytezimit te potencialit

FINANCA MONETARE

kreditor te lire, ku do te ishte i mundshem procesi i multiplikacionit.

10. Ne kufizimin e procesit te multiplikacionit mikrokreditor ndikojne dy faktore?- Koeficienti (1 – h), Koeficienti (1 - r). 11. Cka paraqet Koeficienti (1 – h)?- Paraqet faktorin i cili e kufizon procesin e multiplikacionit sepse te gjitha mjetet kreditore te cilat nuk i kthehen prapa bankes afariste me ane te qarkullimit te pagesave te komitenteve qo te thote derdhje apo dalje e mjeteve jashte bankes afariste qe po e analizojme, dhe njekohesisht dajle e mjeteve prej procesit te multiplikacionit.12. Cka paraqet Koeficienti (1 - r)?- Eshte faktori i dyt i cili e kufizon procesin e multiplikacionit, per shkak te ndarjes se nje perqindje te mjeteve ne rezerva te bankes afariste te banka qendrore ne baze te depozitave ne te pare. Rezervat per banken afariste paraqesin dalje te mjeteve, andaj per multiplikacionin eshte shuma 1- r qe de te thot se prej nje njesie te depozitave duhet te ndahen rezervat dhe se pjesa qe ngel paraqet shumen potenciale te rikrijimit kreditor.13. Si e fitojme koeficientin e rikrijimit te potencialit kreditor te bankes afariste?- Duke e shumezuar koeficientin (1 – r) me koeficientin h. z=(1 – r) * h14. Kuptimi, krijimi dhe rregullimi i parave primare?- Rregullimi i vellimit te kredise dhe te parave eshte funksioni kryesor i bankes qendrore ne krijimin dhe realizimin e politikes monetare kreditore. Andaj ne kushtet e sistemit te shume bankave banka qendrore nuk e rregullon sasine e parave ne qarkullimin ne menyre te drejtperdrejt me ane te dhenies se kredise, por ne menyre indirekte me ane te kontrollimit te perhershem te likuiditetit te bankave afariste.15. Banka Qendrore si organizatore e sistemit monetar?- Ben krijimin ose emisionin e te ashtuquajturave parave primare ose baza monetare, ne c`rast rregullon potencialin kreditor dhe likuiditetin e bankave afariste, perkatesisht nepermes te bankave afariste ndikojne ne vellimin e sasise monetare.16. Cka paraqet Paraja Primare?- Paraqet shumen e te gjitha obligimeve likuide te bankes qendrore ndaj sektorit te bankave afariste dhe te sektorve te tjere financiar, sektorit te popullsise si dhe ndaj sektoreve te tjere jobankare te cilet i kann depozitat ne te pare te banka qendrore.17. Ne baze te nje bilanci te reduktuar te bankes qendrore mund te shohim mekanizmin e formimit dhe te sherndarjes sektoriale te parave primare?- AKTIVA - (1. Kredite e lejuara bankare afariste (Kb), 2. Kredite e lejuara komitenteve te drejtperdrejt (Kd), 3. Transaksionet devizore me boten e

FINANCA MONETARE

jashtme (Td)), PASIVA - (1. Paraja e gatshme ne qarkullim (Pg), 2. Depozitat e bankave (Db), 3. Transaksionet devizore me boten e jashtme (Td)).18. Mekanizmi dhe proceset e krijimit te parave primare?- Mund te shikohen ne anen aktive te bilancit te bankes qendrore, gjersa shuma e gjithsej e sasise se parave primare gjendet ne anen e pasives se bilancit.

19. Mekanizmi dhe proceset e krijimit ose te terheqjes te parave primare jane?- 1. Kredite e bankes qendrore te lejuara bankave afariste, 2. Kredite te bankes qendrore te lejuara komitenteve te drejtperdrejt, 3. Transaksionet devizore te bankes qendrore me boten e jashtme.20. Sektoret qe kane raporte me banken qendrore i ndajme ne tre sektor?- a. bankat, b. institucionet e ndryshme shteterore repektivisht jomonetare financiare dhe c. sektori i botes se jashtme. 21. Akordimi i kredise bankare afariste nga banka qendrore?- Eshte kanali kryesor i krijimit te parave primare si dhe rrjedha kryesore me te cilen ndikohet ne potencialin kreditor dhe ne likuiditetin e bankave afariste. Te gjitha bankat afariste e shfrytezojne marrjen e kredise te banka qendrore qe paraqet nje shkalle te madhe te marredhenieve kreditore ne mes te bankes qendrore dhe te bankave afariste.22. Akordimi i kredise komitenteve te drejtperdrejta nga ana e bankes qendrore?- Paraqet gjithashtu nje forme me rendesi te krijimit te parave primare. Keta komitente mjetet e kredise i shfrytezojne per pagesa te ndryshme, ne c`rast krijohen parate depozitare te ketyre komitenteve ne llogarite e bankave afariste. Ketu eshte fjala sidomos per financimin deficitar te buxhetit te shtetit.23. Transaksionet devizore te bankes qendrore me komitentet e jashtem?- Paraqet formen e krijimit ose te terheqjes se parave primare. Ketu eshte fjala per transaksionet devizore te cilat regjistrohen ne llogari te bankes qendrore. Suficiti ne bilancin devizor i rrit rezervat devizore, te cilat zakonisht i grumbullon banka qendrore, si dhe rritja e kerkesave devizore te bankes qendore ndikojne ne rritjen e krijimit te parave primare, per arsye se behet shnderrimi i mjeteve devizore ne valute te vendit duke e rritur ashtu edhe masen monetare.24. Ne ekonomine e tregut zakonisht emisionin e parave primare behet permes tri proceseve?- Procesi i pare, eshte permes operacioneve te bankes qendrore ne tregun e hapur, procesi i dyte, eshte permes transaksioneve devizore te bankes

FINANCA MONETARE

qendrore me boten e jashtme. Procesi i trete, eshte kredia e bankes qendrore qe u lejohet bankave afariste e qe shfrytezohet ne rast se eshte i rrezikuar funksioni i sistemit financiar i shtetit.25. Operacionet e bankes qendrore ne tregun e hapte?- Bazohen ne blerjen dhe shitjen e letrave me vlere. Sidomos te obligacioneve shteterore me afat te shkurter por edhe me afat te gjate, posaqerisht ne vendet me shkalle te larte te zhvillimit ekonomik dhe me structure te zhvilluar te tregut financiar.26. Transaksionet devizore te bankes qendrore ne boten e jashtme kane dy efekte monetare?- 1. Paraqesin emisionin ose terheqjen e parave primare, 2. Me emisionin ose terheqjen e parave primare vjen deri te rritja ose zvogelimi i potenciait kreditor te bankave afariste dhe me tutje behet multiplikimi i krijimit te parave ne qarkullim me ane te rritjes se vellimit te kredise, 3. Kredite e bankes qendrore te lejuara bankave afariste kane per qellim rregullimin e parave dhe te kredise ne vend dhe per te ndikuar ne sferat e caktuara te aktivitetit ekonomik.27. Kuptimi i politikes monetare kreditore?- Politikat monetaro-kreditore perfshine te gjitha rregullat, dispozitat, masat dhe instrumentet me te cilat ne sferen monetaro-kreditore te riprodhimit shoqeror i ndermerr shteti per rregullimin e nivelit, te struktures dhe te dinamikes se mases monetare me te cilat e rregullon qarkullimin monetar. Ajo rregullon nivelin, strukturen dhe dinamiken e kredise, likuiditetin e ekonomise me qellim te ruajtjes dinamike te ekuilibrit monetar dhe te stabilitetit ekonomik.28. Politika monetare?- Eshte ajo politike te cilen e ndermerr shteti ne sferen e emisionit dhe te anulimit te parave. Politika monetare paraqet politiken e sigurimit te furnizimit te procesit te riprodhimit shoqeror me sasine e nevojshme te parave. Ne pergjithesi qellimi i drejtperdrejt i saj eshte qe te kujdeset per furnizimin me para te procesit te prodhimit dhe te shperndarjes.29. Politika kredituese?- Eshte pjese e politikes dhe e mekanizmit te emisionit te parase, perkatesisht eshte mjeti dhe instrumenti permes se ciles zbatohet politika monetare.30. Qellimet dhe detyrat e politikes monetare – kreditore?- Jane: Ruajtja e stabilitetit te cmimeve, rritja ekonomike, punesimi plote dhe ekuilibri ne bilancin e pagesave.31. Ruajtjae stabilitetit te cmimeve?- Paraqet gjendjen e nivelit te pergjithshem i cmimeve te jete i ulet me norme te ulet dhe stabile te inflacionit. Stabiliteti i cmimeve do te thot deshira per ruajtjen e inflacionit ne nivelin e ulet dhe stabil.32. Rritja ekonomike?

FINANCA MONETARE

- Paraqet rritjen e kapaciteteve te prodhimit te cilat per koke banori siguron me shume mallra dhe sherbime. Kete e mundesojne ndryshimet ne rritjen e prodhimit e qe shprehet ne rritjen ekonomike.33. Punesimi i plote?- Do te thote qe te kete pune per te gjithe personat te cilet deshirojne te punojne. Nese cdo person eshte i punesuar dhe nuk ka te papune ose nese shkalla e papunsise eshte 3% nenkuptohet se eshte arritur punesimi i plote.34. Ekuilibri ne bilancin e pagesave?- Sasia e tepert e parave dhe norma e kamates e ulet ndikojne ne rritjen e importit si rezultat i rritjes se kerkeses me cka rregullon bilancin e pagesave. Do te thot se realizimi i nje qellimi mund te kete efekte te kunderta ne realizimin e qellimeve tjera dhe sjelljen e deficitit ne bilancin e pagesave ne nivelin me te ulet.35. Politika ekonomika i ka edhe disa detyra te tjera?- Ato jane: inkuadrimi i plote, rritja ekonomike e perhershme dhe ekuilibruse me cmime stabile dhe ekuilibri i bilancit te pagesave.36. Indikatoret e politikes monetare – kreditore?- 1. Indeksi i cmimeve te vendit, 2. Ecuria e bilancit te pagesave, 3. Shpejtesia e qarkullimit te parase dhe 4. Likuiditeti i ekonomise.37. Indeksi i cmimeve te vendit?- Si indikator i fucise blerese te parase ne shume shqyrtime teorike per vleren e parase eshte paraqitur si tregues statistikor. Indeksi i cmimeve si indikator tregues i cili mund te sherbeje per ndermarrjen e masave te caktuara te politikes monetaro – kreditore mund te paraqitet si indeks i pergjithshem i nivelit te cmimeve ose si indeks i pjesshem i nivelit te cmimeve.38. Per llogaritjen e fuqise blerese te parase me shume perdoret?- Indeksi i cmimeve me pakice dhe indeksi i shpenzimeve te jetes. 39. Ecuria e bilancit te pagesave?- Eshte bere indicator me rendesi i politikes monetare – kreditore, per shkak se ne te paraqiten te gjitha marredheniet ne mes te ekonomise se vendit dhe te botes se jashtme gje qe ndikon ne rrjedhat ekonomike te vendit.40. Bilanci i pagesave kur tregon suficit?- Ateher ai eshte indikator se rezervat devizore do te rriten, gje e cila pastaj do te kete per pasoje rritjen e fucise blerese te vendit dhe anasjelltas.41. Bilanci i pagesave kur tregon deficit?- Ne rast se bilanci i pagesave kur tregon deficit dhe zvogelimin e rezervave devizore ndikon ne zvogelimin e sasise monetare dhe te fucise blerese te vendit.42. Shpejtesia e qarkullimit te parase?- Eshte indikator i politikes monetare-kreditore sepse shpejtesia qarkulluese e parase me e madhe ose me e vogel do te thote sikur ne qarkullim gjendet sasia me e mad hose me e vogel e parase. Paraja duke kryer funksionin e

FINANCA MONETARE

mjetit te qarkullimit, e nderrron pronarin dhe vendin, andaj thuhet se perhere gjendet ne qarkullim nese nuk tezaurohet ose nuk demonetizohet.43. Likuiditeti i ekonomise?- Paraqet aftesine e subjekteve ekonomike qe ne situate te ndryshme, ne menyre te ndryshme dhe me mjete te ndryshme tem und t`i plotesojne obligimet e vet ate pagesave. Per vleresimin global te likuiditetit te ekonomise ne nje periudhe zakonisht merret raporti ne mes te mases monetare (Mm), dhe te produktit nacional (Pn) i cili paraqet koeficientin e likuiditetit te ekonomise (Kl).44. Per rregullimin monetar sa metoda perdor banka qendrore?- Metoden e terthorte indirekte dhe metoden e drejtperdrejt dirkete.45. Metoda terthore indirekte?- Quhet kuantitative sepse ndikon ne ndryshimin e vellimit te potencialit kreditor te sistemit bankar.46. Metoda e drejtperdrejt direkte?- Quhet kualitative e cila behet me orientimin dhe seleksionimin e ndryshimeve ne rregullimin e potencialit kreditor te sistemit te bankave.

47. Banka qendrore per realizimin e qellimeve dhe te detyrave te politikes monetare-kreditore i shfrytezon keto instrumente?- Politiken eskonte, politiken e dregut te hapet, politiken e rezerves se detyrueshme, politiken kreditore selektive, kontrollin kreditor te drejtperdrejt, politiken e likuiditetit te bankave afariste.48. Politika Eskonte?- Eshte instrumenti me me rendesi permes se cilit banka qendrore e ben kontrollimin monetar. Politika eskonte ka te beje me ngritjen apo uljen e normes se kamates sipas se ciles banka qendrore u jep kredi bankave afariste me qellim qe te ndikoj ne kerkesen e parase dhe te kredise dhe ne potencialin kreditor te bankave. 49. Politika e tregut te hapet?- Blerja dhe shtitja e letrave me vlere ne ekonomite e tregut behet me qellim te rritjes ose te zvogelimit te sasise se parave ne qarkullim apo te mases monetare. Banka qendrore blen dhe shet letra me vlere ne rend te pare obligacione shteterore dhe letra me vlere afatshkurter te emetuara nga vet banka qendrore. Ky instrument i politikes monetare eshte i njohur me emrin politika e tregut te hapet, (open market policy).50. Per te funksionuar tregu i letrave me vlere duhet te plotesohen keto kushte?- 1. Te ekzistoje vlera stabile e parave, 2. Te ekzistoj tregu i zhvilluar i organizuar i parase dhe 3. Te ekzistoje letra me vlere te pershtatshme per keto operacione ne tregun e hapet.

FINANCA MONETARE

51. Per te funksionuar tregu i letrave me vlere perhere duhet te ekzistoje?- Kerkesa e madhe per keto obligacione, ne cdo moment te ekzistoje mundesia e shnderrimit te obligacionit ne para, oferte e madhe e kapitalit dhe deshira e subjekteve qe te mbajne nje pjese te actives financiare te tyre ne forme te letrave me vlere.52. Kur i shet banka qendrore prej portofolit te saj letrat me vlere?- Kur e vlereson se masa monetare eshte teper e madhe, dhe ne kete menyre ndikon ne zvogelimin e potencialit kreditor te bankave afariste.53. Kur i blen banka qendrore letrat me vlere?- Ateher kur e vlereson se masa monetare eshte e vogel, me c`rast ndikon ne rritjen e potencialit kreditor te bnkave afariste.54. Qellimi i politikes restriktive te tregut te hapet?- Me shitjen e letrave me vlere nga arka e bankes qendrore behet terheqja e parave nga ekonomia, popullsia ose banka afariste. Kjo shkakton zvogelimin e depozitave te potencialit kreditor te bankave afariste. Kjo sjell restriksionin e kredise qe shkakton zvogelimin e konsumit ne pergjithesi, stabilizimin e cmimeve.55. Politika ekspansive monetare – kreditore?- Me blerjen e letrave me vlere banka qendrore e leshon ne qarkullim sasine e parave te caktuara. Kur ne ekonomi paraqiten tendencat e depresionit – renia e prodhimit, e investimeve dhe e papunsise, si dukuri negative ekonomike, ateher banka qendrore ndermerr politiken ekspansive kreditore.

56. Politika e rezerves se detyrueshme?- Mund te definohet si instrument i politikes monetare – kreditore me te cilen bankat afariste jane te obliguara qe nje pjese te mjeteve ti mbajne ne forme te depozitave te banka qendrore. Politika e rezerves se detyrueshme paraqet instrumentin me te vjeter dhe me te perhapur per rregullimin e multiplikatorit kreditor dhe monetar e permes kesaj edhe ne rregullimin e vellimit te kredise dhe te sasise se parave.57. Nese rritet norma e rezerves se detyrueshme?- Ateher me shume mjete te depozituara te bankave afariste do te ndalen ne llogari te banka qendore e qe ndikon ne zvogelimin e potencialit kreditor te bankave dhe te likuiditetit te tyre.58. Nese zvogelohet norma e rezerves se detyrueshme?- Ateher me pak mjete te depozitave te bankave afariste do te ndahen ne llogari te banka qendrore e qe ndikon ne rritjen e potencialit kreditor te bankave dhe te likuiditetit te tyre.59. Politika e rezerves se detyrueshme si instrument i politikes monetare kreditore per rregullimin e potencialit kreditor te bankave

FINANCA MONETARE

afariste dhe te sasise se parave ne qarkullim ndikon ne menyre te ndryshme:?- 1. Norma dhe baza e mjeteve per llogaritjen e rezerves se detyrueshme, 2. Depozitimi i rezerves se detyrueshme ne llogari te vecant, 3. Shfrytezimi me leje apo pa leje te bankes qendrore i rezerves se detyrueshme per sigurimin e likuiditetit te bankes afariste, 4. Ne mjetet e deponuara te rezerves se detyrueshme banka qendrore paguan kamate ose nuk paguan kamate, dhe 5. Norma e rezerves se detyrueshme ne disa vende shfrytezohet edhe si instrument per qellime selektive ne sferen e politikes monetare-kreditore per zhvillimin e ndonje regjioni.60. Norma dhe baza e mjeteve per llogaritjen e rezerves se detyrueshme paraqitet ne forme te ndryshme:?- Norma unike per te gjitha depozitat, norma e ndryshme per lloje te ndryshme te depozitave , norma unike por nga baza perjashtohen disa depozita ne te cilat nuk paguhet rezerva e detyrueshme.61. Baza per llogaritjen e rezerves se detyrueshme?- Zakonisht jane depozitat ne pasiven e bilancit te bankes afariste. Kjo metode e llogaritjes se rezerves se detyrueshme varet prej nivelit te potencialit depozitar te bankes, sepse rritja ose zvogelimi i depozitave ndikon ne rritjen apo zvogelimin e ndarjes se rezerves se detyrueshme.62. Politika kreditore selektive?- Bazohet ne ate se banka qendrore ne baze te programit selektiv te caktuar u lejon kredi afatshkurter bankave afariste per qellime saktesisht te caktuara. Kete kredi banka qendrore u lejon zakonisht prej emisionit primar te parase. Banka qendrore zbaton politiken selektive duke i rregulluar ne menyre te precizuar kushtet e caktuara, qellimet llojet e kredise afatshkurter si dhe punet te cilat mund tge kreditohen.

63. Kontrolli kreditor i drejtperdrejt?- Eshte mase e jashtezakonshme ne raste kur kerkon situata monetare respektivisht ekonomike ne vend. Kufizimi i rritjes se vellimit te kredise se bankave kufizimi i plasmanit te bankave ne raste te jashtezakonshme, behet per tu arritur efektet e realizimit te qellimeve dhe te detyrave te politikes monetare kreditore ne rastet kur instrumentet tjera nuk jane efikase.64. Banka qendrore kufizimin e kredise bankare afariste mund ta realizoj ne dy menyra:?- Duke kufizuar nivelin e vellimit te kredise ne diten e caktuar, duke caktuar rritjen e kredise se bankave ne nje percindje me se shumti 2% deri ne fund te vitit vijues.65. Likuiditeti i bankes afariste?- Mund te definohet si aftesi e saj qe ne afat te caktuar t`i paguaj obligimet e arritura dhe te lejoj kredi. Per kete per te qene likuide banka duhet perhere

FINANCA MONETARE

te kete ne llogari rrjedhese te saj mjete te mjaftueshme. Ky eshte likuiditeti i pare i bankes, qe paraqet shumen e mjeteve te cilat ajo duhet t`i mbaj ne llogari rrjedhese ne raport me depozitat ne te pare te saj ose me obligimet vijuese.66. Politika e normes minimale te likuiditetit te bankes afariste vepron ne dy drejtime?- a. siguron ruajtjejn e likuiditetit ditor te bankes afariste, per kryerjen normale te funksionit kreditor, b. vepron ne menyre kufizuese si faktor ne procesin e multiplikacionit monetar dhe kreditor njejte ashtu sic vepron norma e rezerves se detyrueshme.67. Banka qendrore zakonisht e kontrollon likuiditetin e bankave afariste ne disa menyra?- duke i caktuar format e likuiditetit minimal te bankes afariste, duke percaktuar strukuren e afateve te kredise bankare, duke caktuar menyren e shfrytezimit te rezerves se detyrueshme me qellim te ruajtjes se likuiditetit te bankes, duke u lejuar apo jo kredite per likuiditet bankes afariste, duke i caktuar kushtet e pergjithshme te aftesise kreditore te bankes afariste.68. Kuptimi dhe definicioni i inflacionit?- Fjala inflacion rrjedh nga fjala latine inflatio qe do te thot i fryre, e cila ne kuptimin ekonomik per here te pare eshte perdorur ne amerike ne kohen e luftrave qytetare te vitit 1861 1865 me te cilen eshte shprehur rritja e larte e cmimeve dhe e sasise se parase. Me inflacion kuptojme ato procese ekonomike te cilat krijohen dhe zhvillohen per shkak te renies se vleres se parave te letres.69. Shkaqet e inflacionit?- Inflacioni i kerkeses efektive te parase, inflacioni per shkak te shperndarjes disproporcionale te te ardhurave reale kombetare, inflacioni per shkak te zvogelimit te fondit te mallit dhe inflacioni per shkak te ecurise se pavolitshme te bilancit te pagesave.

70. Inflacioni i kerkeses efektive te parase ose i rritjes se fucise blerese?- Inflacioni per shkak te kerkeses efektive te parase paraqitet ne baze te rritjes se vellimit te kredise, deblokimit te pjeseve te vellimit monetar, dhe per shkak te rritjes se te ardhurave kombetare.71. Rritja e vellimit te kredise?- Eshte faktor me i shpeshte i inflacionit te kerkeses efektive te parase. Shkaqet e ekspansionit kreditor jane te ndryshme. Keshtu inflacioni me i madh dhe me drastik paraqitet gjate luftes, ateher kur shteti ngarkohet me borxhe te cilat i merr ne banken qendrore.72. Debllokimi i pjeseve te vellimit monetar?- Eshte shkak i inflacionit, sepse krijon procesin e inflacionit ne tregun e te

FINANCA MONETARE

mirave investive. Kjo ndodh per arsye se debllokohen mjetet e caktuara me pare per qellime investive sic jane: fondet e amortizimit, fondet e ndermarrjeve, fondet buxhetore etj. Debllokimi i mjeteve ka ndikim inflacionit njesoj si emisioni i parave te reja, sepse krijon kushtet qe te mbizotrojne kerkesa permbi oferten.73. Inflacioni per shkak te rritjes te te ardhurave kombetare?- Inflacioni mund te paraqitet edhe me ane te rritjes se te ardhurave kombetare. Kjo rritje e te ardhurave kombetare eshte shprehje e rritjes se produktivitetit te punes, te kushteve te volitshme te tregtise se jashtme si dhe faktoreve te tjere te te ardhurave kombetare. 74. Infacioni per shkak te shperndarjes disproporcionale te te ardhurave reale?- Paraqitja e inflacionit shkakton crregullimin e ekuilibrit ne krahasim me gjendjen e meparshme ekuilibruese. Prandaj, shperndarja e te ardhurave kombetare bene presion inflacionit varesisht prej ndryshimit ne konsumin personal, ne konsumin buxhetor, ne kunsimin investiv dhe ne eksportin mbi import.75. Konsumi personal?- Mund te rritet nese rriten pagat, meditjet, pensionet dhe te ardhurat tjera personale. Por me kete rritje te te ardhurave te personale rriten edhe shpenzimet e prodhimit, perkatesisht shpenzimet buxhetore personale dhe ne kete menyre shkaktohet rritja e cmimeve te cilat pjeserisht e zvogelojne konsumin real dhe e anulojne rritjen nominale.76. Konsumi buxhetor?- Gjithashtu ka ndikim inflacionit nese pjesemarrja e tij ne te ardhurat kombetare eshte me e madhe. Kjo sidomos shprehet nese eshte fjala per shpenzimet joproduktive si dhe rritjen e tyre mbi normen e rritjes se te ardhurave kombetare. Konsumi buxhetor mund te rritet pa shkaktuar presion inflacionit nese pjesemarrja e kategorive tjera ne shperndarjen e te ardhurave kombetare zvogelohet.77. Konsumi investiv?- Ka ndikim inflacionit sidomos ne vendet te cilat zhvillohen me nje hov shume te shpejt te cilat ndajn per investime nje pjese te madhe te te ardhurave kombetare. Rritja e konsumit investiv krijon rritjen e kerkeses se mallrave ne treg dhe te fucise puntore gjate ngritjes se objektit investiv.

78. Veprimi inflacionist i investimeve shikohet nga keto perfundime?- Veprimi inflacionist i investimeve, eshte i madh sam e e madhe qe te jete perqindja e pjesemarrjes se investimeve ne shperndarjen e te ardhurave kombetare, veprimi inflacionist i investimeve eshte me i madh dhe me i gjate, sam e e gjate te jete distanca kohore ne mes te fillimit te investimit dhe te leshimit te investimeve ne prodhim. Veprimi inflacionist i investimeve

FINANCA MONETARE

varet shume edhe prej struktures se investimeve, nese eshte fjala per ndertimin e objekteve kapitale ekonomike presioni dhe intensiteti i inflacionit do te jete me i vogel.79. Eksporti me i madh se importi?- Ka ne nje menyre ndikim inflacionist, sepse ne tregun e vendit paraqitet ne nje mase presioni ne cmime per shkak te eksportit te tepert te mallrave te vendit.80. Inflacioni per shkak te zvogelimit te fondit?- Meqenese, inflacioni si proces paraqitet ne periudhat kur kerkesa e parase eshte mbi oferten e mallit dhe te sherbimeve, ateher gjate analizes se shkaqeve te inflacionit duhet te shqyrtohen edhe faktoret qe ndikojne ne zvogelimin e ofertes se mallit.81. Zvogelimi absolut i prodhimit?- Mund te ndodhe per shkak te ngjarjeve te ndryshme ekonomike dhe politike ne c`rast ndodhin disa periudha te renies se prodhimit edhe pse nuk eshte zvogeluar kerkesa. Kjo ka ndikim inflacionist.82. Zvogelimi i prodhimit mund te ndodhe per shkaqe te ndryshme sic jane?- Prodhimi bujqesor i prapambetur per shkak te kushteve natyrore ose organizative, zvogelimi i burimeve energjike eshte shkak i zvogelimit te prodhimit, grevat e punetorve shkaktojne nderprerjen e prodhimit, veshtiresite ne komunikacion gjithashtu shkaktojne zvogelimin e prodhimit te mallit, mungesa e fucise punetore, sidomos e punetorve me profesione te caktuara te cilet e mirembajne procesin teknik dhe teknologjik te prodhimit, zvogelimi relativ i prodhimit ka te beje me ndryshimin e struktures se prodhimit e cila bene presion inflacionist, eksporti dhe importi i mallrave ndikon ne presionin inflacionist.83. Deficiti ne bilancin e pagesave mund te shkaktohet per arsyea te ndryshme?- Per shkak te importit te madh te te mirave konsumuese, e sidomos te produkteve bujqesore, per shkak te importimit te madh te te mirave dhe pajisjeve investive, per shkak te pageses se kamates si dhe te kthimit te huave te kontraktuara ne periudhat e meparshme, per shkak te ikjes se kapitalit.84. Llojet e inflacionit sipas intensitetit?- Inflacioni latent, inflacioni i mesem, inflacioni katastrofal (superinflacioni, galopant)85. Llojet e inflacionit sipas kohes se zgjatjes se procesit te inflacionit?- Inflacioni afatgjate, inflacioni i njehershem, inflacioni kromik.86. Llojet e inflacionit sipas origjines?- Inflacioni i vendit i brendshem, inflacioni i importuar i jashtem.87. Llojet e inflacionit sipas helmimit te ekonomise?

FINANCA MONETARE

- Inflacioni joaktiv, inflacioni aktiv.

88. Llojet e inflacionit sipas angazhimit te organeve monetare shteterore?- Inflacioni i lire, inflacioni i ngadalsuar.89. Inflacioni sipas intensitetit?- Kriter merret shpejtesia e procesit te inflacionit dhe shkalla e zhvleresimit te parase inflacionin e ndajme inflacioni latent dhe inflacioni i mesem.90. Inflacioni latent?- Eshte me karakter afatgjate dhe shprehet ne shkallen e zhvleresimit te parase ose te ngritjes se cmimeve ne shkalle prej 2 – 3 % ne vit. Kete inflacion e shkakton ekspansioni kreditor, rritja e konsumit buxhetor, rritja e borxheve shteterore, etj.91. Inflacioni i mesem?- Shprehet ne zhvleresimin e parase ose ne gritjen e cmimeve ne shkalle prej 6 – 15 % ne vit. Zakonisht paraqitet gjate periudhave te rindertimit te pasluftes, ose te veshtiresive te ndryshme te zhillimit ekonomik.92. Inflacioni katastrofal (superinflacioni galopant)?- Eshte inflacion qe zhvillohet shpejt dhe ne menyre progresive, i cili pothuajse nuk mund te pengohet dhe perfundon me katastrofen e plote te parave. Intensiteti i zhvleresimit te parave eshte per disa qinda mijersa perqind ne vit, kurse cmimet arrijne shifra astronomike.93. Inflacioni afatgjate?- Eshte latent, per nga intensiteti me i dobet dhe zgjate shume. Zakonisht shkaqet e ketij inflacioni jane ndonje shkak i jashtem, shpeshhere joekonomik dhe nuk jane te kufizuara ne nje vend vec se marrin karakter te pergjithshem.94. Inflacioni i njehershem?- Paraqitet per nje kohe te shkurter dhe pos ate ndahen shkaqet e tij se vepruari, shpejt nderprehet procesi i inflacionit.95. Inflacioni kromik?- Eshte shumevjeqar me intensitet te mesem, me zhvleresim mjaft te madh vjetor te parase. Sa me shume qe zgjate ky inflacion vjen ne shprehje tendenca e rritjes progresive te tij dhe gjer te veshtiresite per pengimin e inflacionit.96. Sipas origjines?- Inflacioni mund te jete i vendit dhe i importuar.97. Inflacioni i vendit?- Eshte nese manifestohet ne nje vend te caktuar dhe se shkaqet e inflacionit jane me origjine te vendit.98. Inflacioni i importuar?- Eshte nese shkaqet e inflacionit jane me origjine te botes se jashtme. Do te

FINANCA MONETARE

thote nese nje shtet i ka te zhvilluara marredheniet ekonomike me boten e jashtme ate e importon nga bota e jashme.99. Sipas helmimit te ekonomise?- Mendohet ne shkallen e zhvleresimit te parase, inflacioni mund te jete joaktiv dhe aktiv.

100. Inflacioni joaktiv?- Eshte atehere kur behet ngritja e cmimeve, por inflacioni eshte joaktiv, e kjo ndodh nese ekzistojne kapacitetet te paangazhuara te prodhimit dhe rezerva te lendeve te para qe kerkesa e rritur ndikon ne shfrytezimin e kapaciteteve te prodhimit.101. Inflacioni aktiv?- Paraqitet ateher kur arrihet inkuadrimi i plate i kapaciteteve dhe kur prodhimit nuk mund te rritet ateher e kemi inflacionin aktiv me te gjitha efektet e tij.102. Sipas angazhimit te organeve monetare shteterore?- Dallojme inflacionin e lire dhe inflacionin e ngadalesuar.103. Inflacioni i lire?- Eshte ateher kur shteti nuk arrin masa qe te pengoje inflacionin. Masat shteterore aspak nuk ekzistojne ose jane masa te pasuksesshme, nuk kane kurfar roli dhe rendesie. Inflacioni i lire eshte kur shteti rrin duarkryq dhe nuk ndermerr masa efektive per kontrollimin dhe pengimin e inflacionit.104. Inflacioni i ngadalesuar?- Eshte ateher kur shteti ndermerr masa per te penguar inflacionin, do te thote kemi angazhimin aktiv te shtetit kunder inflacionit. Inflacioni i ngadalesuar eshte qe te pengoje konsumin dhe te rrise kursimin.105. Pasojat e inflacionit?- Inflacioni si dukuri ekonomike dhe shoqerore nepermes te ngritjes se cmimeve i perfshin te gjitha marredheniet shoqeroro-ekonomike. Andaj eshte me rendesi qe te shqyrtohen edhe pasojat e inflacionit. Pasojat e inflacionit ndihen ne te gjitha sferat e riprodhimit shoqeror.106. Inflacioni ndikon ne?- Zhvillimin ekonomik, prodhimin dhe qarkullimin, shperndarjen e te ardhurave, konsumin dhe kembimin nderkombetar.107. Ne lidhje me raportin ne mes te inflacionit dhe te zhvillimit ekonomik ne sa grupe i ndajme?-Inflacioni i cili ka ndikim neutral ne zhvillimin ekonomik, inflacioni i cili ka ndikim negativ ne zhvillimin ekonomik, dhe inflacioni latent qe ka ndikim pozitiv ne zhvillimin ekonomik.108. Mendimi se inflacioni ka ndikim neutral ne zhvillimin ekonomik?- Bazohet ne botekuptimet e disa ekonomisteve klasike te cilet kane menduar se paraja nuk ka kurrefar roli aktiv ne ekonomi, duke menduar se

FINANCA MONETARE

parate jane mjet teknik ne kembimin e mallrave. Por dihet se Marksi nje botekuptim te tille e ka hedhur poshte duke i analizuar funksionet aktive te parase.109. Mendimi se inflacioni ka ndikim negativ ne zhvillimin ekonomik?- Bazohet ne keto argumente: se inflacioni paraqet pengese per zhvillimin ekonomik, destimulon kursimin dhe akumulimin, e zvogelon angazhimin per rritjen e produktivitetit te punes, rritet konsumi luksoz, stimulon grumbullimin e rezervave te mallit etj. Ne pergjithesi inflacioni e zvogelon efikasitetin e afarizmit, dhe per shkak te jostabilitetit te cmimeve eshte e pamundur qe te vertetohen shpenzimet reale.110. Mendimi se inflacioni ka ndikim pozitiv ne zhvillimin ekonomik?- Bazohet ne faktin se inflacioni e stimulon rritjen e prodhimit, duke ia siguruar tregun ne kushtet e perhershme te ngritjes se cmimeve ,te ardhurave dhe te rritjes se kerkeses. Per kete perhere duhet te sigurohet kerkesa e cila do te stimuloje investimet dhe prodhimin.111. Ndikimi i inflacionit ne prodhim dhe qarkullim?- Inflacioni krijon iluzion te prosperitetit, perkatesisht te gjallerimit te ekonomise apo te rritjes se prodhimit. Kjo ndodh per arsye se sistemi real i kalkulimit nuk funksionon, behet i pasigurte. Sekendejmi pasoja me e demshme e inflacionit eshte ne prodhim nuk ekziston lufta per produktivitet, kualitet dhe ekonimizim me te madh. Qarkullimi i mallrave ne treg behet ne menyre administrative, ne c`rast shfaqet dezorganizimi i tregut, spekulimi dhe e ashtuquajtura bursa e zeze, per shkak te ngritjes se vazhdueshme te cmimeve dhe te zhvleresimit te parase gjate procesit te inflacionit.112. Ndikimi i inflacionit ne shperndarjen e te ardhurave?- Inflacioni ka ndikim dhe pasoja negative ne shperndarjen e te ardhurave , perkatesisht ka efekt negativ ne rishperndarjen e te ardhurave. Rishperndarja e te ardhurave e shkaktuar prej inflacionit me se shumti e godet klasen punetore sepse te ardhurat e tyre reale zvogelohen, ngase cmimet ngriten me shpejt se sa qe ngriten te ardhurat e tyre nominale.113. Kryesisht nga inflacioni demtohen:?- Punonjesit, nepunesit, pensionistet, invalidet, marresit e ndihmave sociale, kursimtaret, kreditoret etj.114. Kurse dobi dhe fitime te pamerituara u sjell inflacioni?- debitoreve, kapitalisteve, ndermarresve, fshatareve te medhenj, shtetit si debitor, etj.115. Ndikimi i inflacionit ne konsum?- Inflacioni e favorizon ne pergjithesi konsumin, kurse e zvogelon kursimin, madje shfrytezohen edhe kursimet e meparshme. Kjo ndodh kur per arsye se duke humbur besimin dhe stabilitetin e parase, cdo kush deshiron te lirohet prej parave vlerave e te cilave po bie duke blere edhe ato mallera per te cilat nuk kane nevoje.

FINANCA MONETARE

116. Ndikimi i inflacionit ne kembim nderkombetar?- Inflacioni ne shume aspekte ndikon ne marredheniet nderkombetare. Ne rend te pare shkaktohet ikja e kapitalit te huaj dhe e atij te vendit ne boten e jashtme gje qe shkakton renien e rezervave devizore, te kursit joreal te valutes se vendit ne tregun boteror, pastaj ndikon ne rritjen e importit mbi eksport dhe ne paraqitjen e deficitit ne bilancin e pagesave. 117. Masat antiinflacioniste?- Dukuria e inflacionit e cila eshte bere percjelles i perhershem i ekonomise se te gjitha shteteve ka ndikuar qe shkenca te studioje dukurine, format shkaqet dhe pasojat e tij dhe njekohesisht masat te cilat duhet ti marre shteti per pengimin dhe perballimin e inflacionit. 118. Masat per tejkalimin e inflacionit i ndajme ne dy grupe?- Masat e politikes monetare dhe masat e politikes fiskale.119. Ne masat e politikes monetare i numerojme?- rritja e normes se kamates, ngritja e normes se rezerves se detyrueshme, shitja e letrave me vlere dhe reforma monetare.120. Rritja e normes se kamates?- Eshte mase e politikes monetare te cilen banka qendrore e zbaton per pengimin dhe tejkalimin e inflacionit. Kjo mase funksionon keshtu: kur paraqitet procesi i inflacionit banka qendrore e ngrit normen e kamates me c`rast zvogelohet kerkesa per kredite per shkak t enormes se larte te kamates e qe ndikon ne zvogelimin e mases monetare dhe ne zvogelimin e kerkeses ne treg.121. Ngritja e normes se rezerves se detyrueshme?- Ndikon ne zvogelimin e potencialit kreditor te bankave afariste me c`rast zvogelohet edhe vellimi i kreditit dhe i mases monetare, pra zvogelohet kerkesa, qe eshte edhe qellim i kesaj mase te politikes monetare.122. Shitja e letrave me vlere si mase antiinflacioniste?- Vepron ashtu qe banka qendrore dhe bankat e tjera duke i shitur letrat me vlere ne tregun e parase bene terheqjen e mases monetare te tepert nga qarkullimi prej subjekteve te ndryshme.123. Ne masat e politikes fiskale i numerojme?- Ekuilibrin e buxhetit, rritjen e tatimeve dhe te kontributeve te tjera, shpalljen e huase shteterore, masat ne lemin e doganave etj.124. Ekuilibri i buxhetit?- Vepron si mase antiinflacioniste, e kjo arrihet kur shpenzimet buxhetore financohen prej te hyrave buxhetore. Do te thote te hyrat dhe shpenzimet ne buxhet duhet te jene te ekuilibruara. Nese kemi deficit buxhetor financohet nga huat publike ose emisioni primar qe ka efekte inflacioniste.125. Rritja e tatimeve dhe e kontributeve?- Paraqet masen e politikes fiskale e cila ka per qellim zvogelimin e kerkeses, si mase kunder inflacionit. 126. Shpallja e huas shteterore?

FINANCA MONETARE

- Ndikon ne pengimin e inflacionit. Me shpalljen e huas publike dhe regjistrimin e saj permes shitjes se letrave me vlere shteterore, behet terheqja e parase nga qarkullimi, zvogelimi i mases monetare si dhe i kerkeses.127. Masat ne sferen doganore?- Mund te ndikojne si mase antiinflacioniste ne zvogelimin e kerkeses. Rritja e normave doganore iu zvogelon fuqine blerese dhe kerkesen e subjekteve ekonomike, me c`rast vepron ne harmonizimin ne mes te kerkeses dhe ofertes, duke marre per baze se inflacioni manifestohet me rritjen e kerkeses permbi oferten.128. Kuptimi i Deflacionit?- Deflacioni eshte dukuri e kundert prej inflacionit dhe paraqet joekuilibrin monetar. Derisa inflacioni eshte teprica e kerkeses se parase mbi oferte, deflacioni eshte teprica e ofertes mbi kerkesen. Deflacioni eshte ajo gjendje ekonomike ne te cilen oferta e mallit dhe e sherbimeve mbizoteron mbi kerkesen efektive te parase.129. Karakteristika tipike te deflacionit jane?- Renia e pergjithshme e cmimeve, rritja e fucise blerese te parase, zvogelimi i prodhimit dhe qarkullimit, zvogelimi i pagave dhe i meditjeve, zvogelimi i inkuadrimit, zvogelimi i te ardhurave kombetare, rishperndarja e te ardhurave kombetare ne dem te debitoreve, renia e iniciatives afariste.130. Dezinflacioni?- Eshte mase korrigjuese e vleres se brendshme te parase e cila e pengon inflacionin dhe i permireson efektet e saja ne sferen monetare me kusht qe me keto masa ekonomia te mos vije e te kaloje ne gjendje te deflacionit.131. Reflacioni?- Eshte mase korrigjuese e vleres se brendshme te parase, e cila paraqet nje grumbull te masave monetare te kunderta me ato te dezinflacionit, me qellim te pengimit te deflacionit. Kjo e arsyeton vetveten per shkak se pengimi i deflacionit nuk do te thot edhe kalimi i ekonomise ne gjendje tjeter joekuilibruese inflacioniste.132. Devalvimi?- Eshte zvogelimi me qellim i vleres se valutes nacionale ne raport me standartin e saj – ne ari ose valute tjeter stabile. Do te thote zvogelimi zyrtar me ligj i paritetit te valutes se vendit. 133. Depreciacioni?- Eshte zvogelimi i kursit devisor te valutes se vendit. Kur valuta e nje vendi depreciacion, mallrat e tij behen me te lire ne boten e jashtme, kurse mallrat e huaja ne kete vend behen me te shtrejte.134. Revalvimi?- Eshte mase korrigjuese monetare e kundert prej devalvimit, qe paraqet rritjen ligjore te vleres se valutes se vendit ne krahasim me paritetin e saj dhe ate ne krahasim me arin ose me ndonje valute tjeter. Revalvimi do te

FINANCA MONETARE

thote rritje zyrtare e vleres nderkombetarete valutes kombetare te cilen e zbaton shteti ne menyre te shpejte me aktet e veta ligjore.135. Revalvimi mund te behet kryesisht ne keto raste?- Nese per shkak te luftes ose te krizes ekonomike behet zhvleftesimi i valutes se vendit, ateher shteti e zbaton revalvimin per te kthyer valuten e vendit ne vleren e tyre te meparshme, perkatesisht per te kthyer paritetin e humbur te valutes se vet. Nese vendi e ka teper aktiv bilancin e pagesave me boten e jashtme ne c`rast permiresohet pozita dhe vlera e valutes se ketij vend ne krahasim me valuta tjera dhe per t`u mbrojtur ekonomia e vendit prej importimit te inflacionit.136. Apreciacioni?- Eshte ngritja e kursit devizor nen ndikimin e ligjeve ekonomike, ofertes dhe te kerkeses. Apreciacioni ndikon ne rritjen e importit, sepse valuta qe apreciacion mallrat e huaja ne vend behen me te lire, kurse eksporti zvogelohet nga se mallrat e vendit ne boten e jashme behen me te shtrejte.

137. Ngritjen e brendshme te fuqise blerese te parase e shkaktojne edhe faktor te tjere sic jane?- Menjanimi i procesit te inflacionit ne ekonomi i cili paraqitet per shkak te suficitit te larte ne bilancin e pagesave. Me zvogelimin e eksportit dhe rritjen e importit vjen deri te zvogelimi i te hyrave devizore dhe zvogelimi i mases monetare, Faktoret politik dhe situata nderkombetare ekonomike kane ndikim ne zbatimin e reformes monetare – revalvimit.