gene-sharp-diktatörlükten demokrasiye.pdf

7/27/2019 GENE-SHARP-Diktatrlkten Demokrasiye.pdf

1/103

Gene Sharp

DKTATRLKTENDEMOKRASYE

Kurtulu iin teorik bir ereve

4. Bask, ABD.

The Albert Einstein Institution

Gene Sharp


2/103

2

Bu yayndaki tm ierik kamusal kullanma aktr.Bu yaynn yeniden yaymlanmas, evirisinin yaplmas ve yeniden

basm iin Albert Einstein Enstitsnn bilgilendirilmesi vekaynan belirtilmesi gerekmektedir.

Birinci Bask, Mays 2002kinci Bask, Haziran 2003

a Bask, ubat 2008Drdnc Bask, Mays 2010

Diktatrlkten Demokrasiye (From Dictatorship to Democracy) ilk olarak1993te, Burmada Demokrasinin Tesisi Komitesi tarafndan, Khit Pyaing(Yeni a Dergisi) ile ibirlii iinde Bangkokta yaymlanmtr. O gnden

bu yana en az 31 dile evrilmi ve Srbistan, Endonezya ve Tayland gibi pekok lkede baslmtr.

Bu, Birleik Devletlerdeki drdnc basmdr.Amerika Birleik Devletlerinde baslmtr.Geri Dntrlebilir Kada baslmtr.

Albert Einstein Enstits

P.O. Box 455East Boston, MA 02128, USATelefon: ABD +1 617-247-4882

Faks: ABD +1 617-247-4035E-posta: [email protected]

Web sayfas: www.aeinstein.org

ISBN 1-880813-09-2


3/103

3

Diktatrlkten Demokrasiye

NDEKLER

NSZ ........................................................................................................................................6BR

GEREK DKTATRLKLE YZLEMEK.........................................................................9

Sregelen Bir Sorun ...............................................................................................10

iddet zgrlk getirir mi? .................................................................................11

Darbeler, Seimler, Yabanc Kurtarclar? ..........................................................13

Ac Gerekle Yzlemek ...................................................................................... 15

K

MZAKERENN TEHLKELER ..........................................................................................17

Mzakerelerin Getirileri ve Snrlamalar ..........................................................18

Mzakere Teslimiyet midir? ................................................................................18

Mzakerelerde G ve Adalet ..............................................................................20

Uzlalabilir Diktatrlerler ...................................................................................21

Ne Tr Bir Bar? ....................................................................................................22

Umut Olmak in Nedenler .................................................................................22

G NEREDEN GELYOR?...................................................................................................25

Maymunlarn Efendisi Hikayesi .........................................................................25

Siyasi Gcn Gerekli Kaynaklar ........................................................................26

Demokratik Gcn Merkezleri ............................................................................30

DRT

DKTATRLKLERN ZAAFLARI VARDIR....................................................................33

Zaaf noktalarn Belirlenmesi ................................................................................33

Diktatrln Zayf Ynleri ................................................................................34

Diktatrln Zayf Ynlerine Saldrmak .........................................................35

BE

G UYGULAMA ...................................................................................................................37

iddet ermeyen Mcadelenin leyii ..............................................................38

iddet ermeyen Silahlar ve Disiplin ................................................................38


4/103


4

Aklk, Gizlilik Ve Yksek Standartlar ..............................................................41G likilerini Deitirmek .................................................................................42

Deiimin Drt Mekanizmas ..............................................................................43

Politik Muhalefetin Demokratikleme Etkisi ....................................................45

Pasif Direniin Karmaas .....................................................................................46

ALTI

STRATEJK PLAN HTYACI ................................................................................................47

Gereki Planlama .................................................................................................47

Planlamadaki Zorluklar ........................................................................................48

Stratejik Planlamann Drt nemli Koulu .......................................................51

YED

STRATEJY PLANLAMAK ...................................................................................................55

Yntem Seimi ........................................................................................................56

Demokrasiyi Planlamak .........................................................................................57

D Destek ...............................................................................................................58

Asl Stratejiyi Kesin ve Ak Olarak Belirtmek ..................................................58Kampanya Stratejilerini Planlamak ....................................................................61

Direni Fikirlerini Yaymak ...................................................................................63

Bask Ve nlemler .................................................................................................64

Stratejik Plana Bal Kalmak ................................................................................65

SEKZ

POLTK MUHALEFET UYGULAMAK ............................................................................67

Seici Direni ..........................................................................................................67

Sembolik Meydan Okuma ....................................................................................68

Sorumluluu Yaymak ...........................................................................................69

Diktatrn Gcn Hedef Almak ......................................................................70

Stratejideki Sapmalar ............................................................................................73

DOKUZ

DKTATRL YIKMAK ..................................................................................................75

zgrl Arrmak ............................................................................................77

Diktatrln Yklmas .......................................................................................78

Baarnn Sorumlu ekilde Ynetilmesi .............................................................79


5/103

Gene Sharp

5

ON

KALICI DEMOKRASNN TEMEL ....................................................................................81

Diktatrlk Rejimlerinin Tehlikeleri ...................................................................81Askeri Darbeleri nlemek ....................................................................................82

Anayasa Tasla Oluturma .................................................................................83

Bir Demokratik Savunma Politikas ....................................................................84

Deerli Bir Sorumluluk .........................................................................................84

EK BR

PASF EYLEM METOTLARI ..................................................................................................87

EK K

DKTATRLKTEN DEMOKRASYE ZERNE

TEEKKRLER VE NOTLAR ...............................................................................................97

EK

BU YAYININ EVRS VE YENDEN BASIMI

ZERNE BR NOT ...............................................................................................................101

DAHA FAZLA BLG N ..................................................................................................103


6/103


6

NSZ

nsanlarn diktatrlkleri nasl engelleyebilecekleri ve yka-bilecekleri uzun yllardr balca kayglarmdan biri olmutur.nsanlarn bu tarz ynetimler tarafndan bask altnda tutul-mamas ve ykma maruz braklmamas gerektii inanc bunasebep olmutur. Bu inan insan zgrlnn nemi, diktatr-lklerin doas (Aristodan totaliter rejim analistlerine kadar),

diktatrlklerin tarihi incelemeleri (zellikle Nazi ve Stalin tarzsistemler) zerine yaplan okumalarla glenmitir.Yllar ierisinde, Nazi ynetiminde yaam, zor durumda

kalm insanlarla tanma frsatm oldu, bazlar toplama kamp-larndan sa kurtulmu olanlar dahil. Norvete, faist yne-timlere direnmi ve hayaa kalm insanlarla tantm, ayn za-manda lenlerin hikayelerini dinledim. Nazi zulmnden kamYahudilerle ve onlarn kurtulmalarna yardmc olmu insanlar-la konutum.

Pek ok lkedeki Komnist ynetimlerin uygulad ter-rn bilgisi bire bir iletiimden ok kitaplardan renildi. Bu sis-temlerin terr, zellikle basklardan kurtarma ad altnda da-yatmasn bu diktatrlkler iin ac bulmuumdur.

Son yllardaki Panama, Polonya, ili, Tibet ve Burma gibidiktatrlkle ynetilen lkelerden gelen insanlarn durumu g-nmz diktatrl gerekliini su yzne karmaktadr. Sksk in Komnist saldrsna kar sava vermi Tibetlilerden,1991 Austos darbesini bertaraf etmi Ruslardan ve askeri ve-sayete girmeye iddet kullanmadan son veren Taylandllardandiktatrln sinsi doas ile ilgili rahatsz edici bir eyler sezin-lemiimdir.

Acma hissi ve yaanan vahetlere kar olan e, inanl-

maz derecede cesur erkek ve kadnlarn sakin kahramanlkla-rna olan hayranlkla birlikte, tehlikelerin hala byk olduuyerlere gidilmek suretiyle glendirildi; bu tehlikeye ramencesur insanlarn bakaldrs devam ei. Bu bakaldrlar ieri-


7/103

Gene Sharp

7

sinde, Noriega ynetimindeki Panama; sregelen Sovyet bask-s altndaki Vilnius ve Litvanya; hem neeli zgrlk gsterisi

srasnda, hem de o vahim gecede silahllar tayan ilk arala-rn girdii Pekindeki Tiananmen Meydan ve zgr Burmadabulunan Manerplawdaki demokratik kart glerin ormandakikarargah da vard.

Bazen, Vilniustaki yayn kulesi ve mezarlk gibi; Rigadainsanlarn kuruna dizildii park gibi; faistlerin sralanp dire-niileri vurduu, Kuzey talyadaki Ferrerann merkez blge-

si gibi ve ok gen yata len insanlarn bedenleriyle dolu olan,Manerplawdaki basit bir mezarlk gibi, lenlerin olduu yer-leri ziyaret ediyordum. Her diktatrln arkasnda bylesinelmler ve ykmlar braktnn farkna varmak epey zcdr.

Bu endielerim ve deneyimlerimden, tiranln nne ge-menin mmkn olabileceine, diktatrlklere kar baarlmcadelelerin, kitleler birbirlerini katletmeden srdrlebile-

ceine, diktatrlklerin yklabileceine ve yklanlarn kllerin-den yenilerinin domasnn engellenebileceine dair kararl birumut dodu.

Diktatrlklerin, mmkn olduunca az acya ve hayatamal olacak ekilde ortadan kaldrlmasnn en etkili yollar hu-susunda bam avularmn arasna alp dnmeye gayret et-tim. Bunu yaparken, diktatrlkler, direni hareketleri, devrim-ler, siyasi dnce, idari sistemler ve zellikle gereki iddetsizmcadele konusunda uzun yllardr srdrdm almala-rmdan yararlandm.

Bu yayn, bu dncelerin bir sonucudur. Eminim mkem-mel olmaktan uzaktr. Ancak, belki de aksine, daha gl ve et-kin zgrleme hareketlerinin oluturulmasna ynelik kir veplanlamalara yol gsterici baz ana hatlar ortaya koyabilir.

htiyalar ve seimler dorultusunda, bu makalenin amac

bir diktatrln nasl yok edilecei ve yeni bir diktatrlnortaya kmasnn nasl ortaya kaca sorunuyla ilgili. Belirlibir lke iin ayrntl bir analiz yapmak ve reete yazmak iinmuktedir deilim. Yine de umudum, bu analizin, diktatrlk y-


8/103


8

netiminin gerekleri ile yzlemekte olan, ne yazk ki ok saydalkenin insanlar iin faydal olabilecei ynnde. Bu analizin

kendi durumlar iin geerliliini ve analizde bulunan balcanerilerin, zgrlk mcadeleleri iin ne lde uygulanabilirolduunu veya uygulanabilir hale getirilebileceini incelemelerigerekir.

Bu analizin hibir yerinde diktatrlere kar kmann kolayveya cretsiz bir aba olacan varsaymadm. Her trl mca-delenin maliyeti ve komplikasyonlar vardr. Diktatrlerle m-

cadele etmek elbee kayplara sebep olacaktr. Bununla birlik-te, bu analizin, direni liderlerini, nispi kayp orann azaltrkenetkin glerini artrabilecek stratejileri deerlendirmeye tevikedeceini umut ediyorum.

Bu analiz, belirli bir diktatrlk sonlandnda, dier tmsorunlarn da ortadan kalkaca eklinde yorumlanmamaldr.Bir rejimin dmesi bir topya getirmiyor. Aksine; daha sosyal,

ekonomik ve siyasi ilikiler ile farkl adaletsizlik ve bask ekil-lerinin ortadan kaldrlmas iin sk bir ekilde almann veuzun sreli abalarn yolunu aar. Hakimiyet altnda yaayan vezgr olmak isteyen insanlarn, bir diktatrln nasl parala-nacana dair bu ksa incelemeyi yararl bulacan umuyorum.

Gene Sharp

6 Ekim 1993Albert Einstein EnstitsBoston, Massachuses


9/103

Gene Sharp

9

BRDKTATRLKLERLE GEREKOLARAK YZLEMEK

Son yllarda i ve d kaynakl eitli diktatrlkler meydan oku-yan, seferber olmu insanlar karsnda km ya da tkezlemitir.Genellikle sk skya yerlemi ve sarslamaz olarak grlen bu dik-tatrlklerin bazlar, insanlarn siyasi, ekonomik ve sosyal muhalefeti

karsnda ayakta duramamtr.1980li yllardan bu yana Estonya, Letonya ve Litvanya, Polonya,

Dou Almanya, ekoslovakya ve Slovenya, Madagaskar, Mali, Boliv-ya ve Filipinlerde diktatrlkler halkn iddet iermeyen youn muha-lefeti karsnda bozguna uramtr. iddet iermeyen direni, Nepal,Zambiya, Gney Kore, ili, Arjantin, Haiti, Brezilya, Uruguay, Mala-vi, Tayland, Bulgaristan, Macaristan, Nijerya, ve (Austos 1991 darbe

teebbsnn baarszlnda nemli bir rol oynayan) Eski SovyetlerBirliinin eitli yerlerinde demokratikleme yolunda ilerleme kat et-tirmitir.

Buna ilaveten, kitlesel siyasi muhalefet1 son yllarda in, Burmave Tibette ortaya kt. Bu mcadeleler hkm sren diktatrlklereveya igallere bir son vermemi olsa da, bu baskc rejimlerin vahiyapsn dnyaya gsterdi ve kitlelere bu tr mcadelelere ilikin ok

deerli tecrbeler katt.

1 Metinde kullanlan bu ifade, Robert Helvey tarafndan tantlmtr. Siyasi muhalefet, siyasiamalar iin cretkar bir biimde ve aktif olarak uygulanan, iddet iermeyen mcadeledir (pro-testo, direni ve mdahale). Terim, pasif mcadelenin barlk kavramyla ve iddet iermeyenahlaksal veya dinsel mcadele ile birlemesiyle, kafa karklna ve arpkla bir tepki olarakortaya kt. Muhalefet, itaatsizlik yoluyla otoriteyle ak bir ekilde, teslimiyete yer olmadanmdahale etmek anlamna geliyor. Siyasi muhalefet, hem (siyasi) eylemi hem de hede (siyasig) bnyesinde barndran bir evreyi tanmlyor. Bu terim, ncelikli olarak devlet kurulular-

nn kontroln, onlarn g kaynaklarna durmak bilmeden saldrarak ve bunu yapmak iin kastibir ekilde stratejik planlama ve operasyonlar yaparak diktatrlklerden almak iin kitlelerinyapt eylemleri tanmlamak iin kullanlr. Bu raporda, siyasi muhalefet, iddet iermeyendireni ve iddet iermeyen mcadele; son iki terimin genellikle daha geni hedeer (sosyal,ekonomik, psikolojik) dorultusundaki mcadeleler iin kullanlmasna karn, birbirleri yerinekullanlacaktr.


10/103


10

Yukarda ad geen lkelerdeki diktatrlklerin k bu toplum-lardaki tm sorunlar tmyle ortadan kaldrmad: yoksulluk, su, b-

rokratik yetersizlik ve evresel ykm ounlukla acmasz rejimlerinmirasdr. Yine de, bu diktatrlklerin k, minimal anlamda kurban-larn bask yznden ektikleri eziyetlerin byk bir blmn ortadankaldrd ve bu toplumlarn daha geni lde siyasi demokrasiyle, kiiselzgrlklerle ve sosyal adaletle yeniden kurulmalarnn yolunu at.

Sregelen bir problem

in asl son yllarda dnyada demokratikleme ve zgrlk ynn-de byn bir eilim sz konusu olmutur. Siyasi haklar ve sivil zgrlk-lerin durumu hususunda bir uluslararas yllk anket derleyen FreedomHousea (zgrlk Evi) gre dnya genelinde zgr olarak snandr-labilecek lke says nemli lde artt:2

zgr Ksmen zgr zgr Olmayan1983 54 47 64

1993 75 73 38

2003 89 55 48

2009 89 62 42

Yine de bu olumlu eilim, halihazrda zulm koullar altnda ya-amlarn srdren ok sayda insan tarafndan benimsenmitir. 2008 iti-bariyle, dnyadaki 6.68 milyonluk nfusun %34, zgr Olmayan3olarak belirtilen, olabildiince kstlanm siyasi haklarn ve sivil zgr-lklerin olduu lkelerde yaamaktadr. zgr Olmayan kategorisinde-ki 42 lke, askeri diktatrlklerden (Burmada olduu gibi), gelenekselbaskc monarilerden (Suudi Arabistan ve Butanda olduu gibi), basknsiyasi partilerden (in ve Kuzey Korede olduu gibi), yabanc igalci-lerden (Tibet ve Bat Saharada olduu gibi) oluan bir yelpaze tarafn-dan ynetiliyor veya bir gei dneminde.

2 Freedom House (zgrlk Evi), Dnyada zgrlk, http://www.freedomhouse.org.3 Ad geen eserde.


11/103

Gene Sharp

11

Bugn birok lke hzl bir ekonomik, siyasi ve sosyal deiimhalindedir. zgr lkelerin says son yllarda artyor olsa da, bu e-

kilde hzl ve nemli deiiklikler yaayan ou toplumun, farkl birtarafa ynlenme ve yeni diktatrlk formlar yaamasna ilikin bykbir risk de mevcut. Askeri gruplar, iddial bireyler, seilmi yetkililerve doktriner siyasi partiler srekli olarak onlarn isteklerini empoze et-meye alacaklar. Darbeler ska rastlanan durumlardr ve yle olmayadevam edeceklerdir. Birok insan, temel insani ve siyasi haklarndanmahrum braklmaya devam edilecektir.

Ne yazk ki gemiimiz hala bizimle. Diktatrlk sorunu derindir.Birok lkede insanlar, yerel veya yabanc kaynakl, on yllar veya yz-yllar sren bask yaamlardr. ou kez, otoriteye sahip kiilere veyneticilere sorgulamadan boyun eme kri aland. Ar durumlarda,toplumun devlet kontrolnn dndaki sosyal, ekonomik ve hatta dinikurulular kasten zayatld, emir altna alnd ve hatta toplumu kon-trol etmek adna, devletin veya iktidar partisinin kulland gdmlyeni kurulularla deitirildi. Kitleler genellikle pskrtlerek (tecrit

edilmi bir grup bireye dntrlerek), zgrle ulamak, birbirinegvenmek veya kendi balarna bir eyler yapmak iin birlikte ala-mayacak hale getirildiler.

Sonu tahmin edilebilir: Kitle zayar, kendine gveni kaybolurve direnemeyecek duruma gelir. nsanlar genellikle diktatrle karnefretlerini ve zgrle olan alklarn aileleriyle ve arkadalarylabile paylamaktan korkar. Toplum, genellikle ciddi bir halk direniinidnmekten ok korkarlar. Zaten, ne faydas olurdu ki? Bunun yerine,bir ama sahibi olmadan strapla ve umutsuz bir gelecekle yzleirler.

Gnmz diktatrlklerindeki mevcut koullar, ncekilerden dahakt olabilir. Gemite, baz insanlar direni giriiminde bulunmu ola-bilir. Ksa mrl geni protestolar ve gsteriler gereklemi olabilir.Belki de geici bir sre iin hevesler artmtr. Dier zamanlarda, bi-reyler ve kk gruplar cesur fakat yetersiz hareketler gstererek, bazilkeleri veya sadece muhalefetlerini ileri srm olabilirler.

Sz konusu gemi direni hareketleri ne kadar soylu olursa ol-sun, yine de insanlarn korkularnn ve itaat etme alkanlklarnn ste-sinden gelmeye yetmemi, diktatrl ykmak iin gerekli n koulusalayamamtr. Ne yazk ki bu giriimler, zaferlerden ya da umuttanziyade, artan ac ve lmler getirmitir.


12/103


12

iddet zgrlk getirir mi?

Bu durumlarda yaplmas icap eden nedir? Elimizdekiler ie ya-ramaz gibi grnyor. Anayasal ve yasal engeller, yarg kararlar vehalkn gr genellikle diktatrler tarafndan gz ard edilir. Anla-laca zere vahete, ikenceye, kayplara ve cinayetlere tepki gste-ren insanlar genellikle sadece iddetin bir diktatrl yok edebileceisonucuna varmlardr. ans onlardan yana olmamasna ramen, fkeli

madurlar kimi zaman, acmasz diktatrlere kar tm iddet ve askeriimkanlaryla mcadeleye girimilerdir. Bu insanlar genellikle bykac ve kayplarna ramen cesurca mcadele verirler. Baarlar bazendikkate ayan olabilmekle birlikte ok nadir zgrlklerine kavuurlar.Saldrgan isyanclar, genellikle halk daha da aresiz klacak birtakmbasklarn tetikleyicisi olabilirler.

iddet seeneinin yararlar tartla dursun, bir husus aikardr.

iddet yoluna inanan kii, baskclarn hemen her zaman stn geldiibir mcadele yntemini semi olur. Diktatrler ezici bir stnlkleiddet uygulayabilecek ekilde donatlmlardr. Bu demokratlar ne ka-dar uzun ya da ksa mrl devam ederlerse etsinler, sert askeri ger-ekler genellikle kanlmaz olur. Diktatrler hemen her zaman askeridonanm, cephane, ulatrma ve askeri kuvvetlere ulamda ncelik sa-hibidirler. Cesur olmalarna ramen, demokratlar rakip tekil etmezler

(ki neredeyse ou zaman byle olmutur).Ne zaman ki konvansiyonel askeri ayaklanma gerek d olarak

grlr baz muhalier hemen gerilla savana sempati duyar. Bununlabirlikte, gerilla mcadelesi, nadiren bask gren kitleye fayda salarveya bir demokraside yer gsterici olur. Gerilla mcadelesi, zelliklekendi halklar bnyesinde ok sayda lme sebep olmas gz nndebulundurulduunda, ak bir zm deildir. Bu yntemin, destekleyici

teoriye ve stratejik analizlere ve bazen, uluslararas destee ramen,baarsz olmama garantisi yoktur. Gerilla mcadeleleri genellikle okuzun srer. Sivil kitleler genellikle, insanlarn byk lde ac ekme-siyle ve sosyal blnme ile, ynetimdeki hkmet tarafndan yerlerin-den edilirler.


13/103

Gene Sharp

13

Baarl olduklarnda bile, gerilla mcadeleleri genellikle uzunsreli nemli yapsal sonulara sahiptir. Saldrlan rejim, kar nlem-

lerin bir sonucu olarak, vakit geirmeden daha diktatr bir hale gelir.Gerillalar en sonunda baarya ulasa bile, sonucunda kurulacak yenirejim, kapsam genilemi askeri glerin merkezletirici etkisindenve toplumlarn, bamsz gruplarn ve kurulularn, mcadele srasndazayamas ve yok edilmesi yznden, nceki rejimden daha diktatrbir hale gelir -- demokratik bir toplum kurmak ve bu toplumu devamettirmek iin, insanlar hayati nem tar. Diktatrle dman olanlar,baka bir seenek aramaldr.

Darbeler, seimler, yabanc kurtarclar?

Diktatrle kar yaplacak bir askeri darbe, muhalif bir rejimiortadan kaldrmak iin en kolay ve hzl yollardan biri gibi grnebi-lir. Bununla birlikte, bu yntem birok ciddi sorunlar da beraberinde

getirir. En nemlisi, bu yntem; halk nfusu, hkmeti kontrol edenelit kesim ve bu kesimin askeri gleri arasndaki mevcut g dalmdurumunda herhangi bir deiiklik yaratmyor. Belirli kiilerin grupla-rn ynetici konumlardan karlmas, yksek ihtimalle sadece bakabir grubun onlarn yerini almasyla sonulanr. Teorik olarak bu grup,daha lml bir tutuma sahip ve kstl anlamda demokratik reformlarkonusunda daha ak olabilir. Yine de, bunun tam tersi olma ihtimalide vardr.

Konumu pekitirdikten sonra, yeni grup eskisinden daha acmaszve hrsl olabilir. Sonu olarak, umut balanan yeni grup, demokrasiyiveya insan haklarn umursamadan, istediini yapabilecektir. Bu, dikta-trlk sorununa ilikin kabul edilebilir bir cevap deildir.

Diktatrlkler ynetiminde, seimler nemli bir siyasi deiimiin ara olarak kullanlabilir durumda deildir. Sovyet hkmndekiDou blou gibi eski diktatr rejimler, demokratik grnmek adna

belirli devinimlerden gemilerdir. Bununla birlikte bu seimler, dik-tatrler tarafndan nceden seilmi olan adaylara halkn onay verme-sini salamak iin yaplan, sk bir ekilde kontrol edilen plebisitlerdenibaretti. Bask altndaki diktatrler, zaman zaman yeni seimlere razolabilir; fakat ardndan bu seimleri, hile yoluyla sivil kuklalar dev-


14/103


14

let makamlarna yerletirmek iin kullanabilirler. 1990da Burmada,1993te ise Nijeryada olduu gibi, muhalif adaylarn aday olma ve

gerekten seilme durumu olursa, sonular basit bir ekilde grmezdengelinerek, kazananlar baskya, tutuklamaya veya hatta infaza maruz b-raklabilir. Diktatrler, kendilerini tahttan indirebilecek seimlere izinverme yoluna gitmezler.

Acmasz bir diktatrlkten muzdarip veya bu diktatrln pen-esinden kurtulmak iin srgne gitmi ou insan, bask gren kesi-min kendilerini zgr klabilecei dncesine inanmamaktadr. Kendi

halklarnn, sadece bakalarnn eylemleri yoluyla kurtarlabileceinidnrler. Bu insanlar, d glere umut balarlar. Sadece uluslararasyardmn diktatrleri alaa etmek iin yeterince gl olabileceineinanrlar.

Bask grm kitlenin etkili bir ekilde hareket edemeyecei g-r, belirli bir zaman iin bazen dorudur. Belirtildii zere, baskaltndaki insanlar genellikle mcadele etmeye isteksizdirler ve gei-

ci sre iin bunu yapamazlar, nk acmasz diktatrlkle yzlemeyetilerine ve kendilerini kurtarmak iin bilinen yollara kar gvenleriyoktur. Bu yzden, ou insann zgrlk iin bakalarna bel bala-mas anlalabilir bir durumdur. Bu d g, bir halk dncesi, Bir-lemi Milletler, belirli bir lke veya uluslararas ekonomik ve siyasiyaptrmlar olabilir.

Bu tr bir senaryo rahatlatc grnebilir; fakat dardan gelen bir

kurtarcya gvenme konusunda ok ciddi sorunlar mevcuttur. Bu trbir gven duygusu, tamamen yanl yere ynlendirilmi olabilir. Genel-likle dardan gelen bir kurtarc olmaz ve dardan bir lke mdahaleetse bile, muhtemelen bu lkeye gvenmemek gerekir.

D mdahaleye ilikin birka ac gerei bu noktada vurgulamakgerek:

Genellikle yabanc devletler, kendi ekonomik ve siyasi karlar-

n gzetmek adna bir diktatrle msamaha gsterir veya olumluyardmda bulunurlar.

Yabanc devletler ayn zamanda, farkl bir hedef iin zgrlk-lerine yardmc olmak iin verdikleri szleri tutmak yerine, baskgrm bir kitleyi kullanmaya istekli olabilir.


15/103

Gene Sharp

15

Baz yabanc devletler, sadece sz konusu lke zerindeki kendiekonomik, siyasi veya askeri egemenliklerini kazanmak iin bir

diktatrle kar dururlar.Yabanc devletler, sadece dahili direni hareketi diktatrl sal-lamaya balayp, bu balamda uluslararas dikkati rejimin vahiyapsna ektii zaman olumlu amalar iin iin iine girebilir.

Diktatrlkler genellikle ilgili lkenin i g datmndan dolay

ncelikle meydana gelir. Nfus ve toplum diktatrlk iin ciddi prob-

lemler yaratmak iin fazlasyla zayftr; zenginlik ve g ok az kiiarasnda dalmtr. Diktatrlkler uluslararas eylemlerden yararlana-bilse ya da bir miktar zayasa bile, devam etmeleri ncelikle i etken-lere baldr.

Gl bir i direni hareketini desteklediklerinde ise uluslararasbasklar ok faydal olabilir, rnein, o zaman, uluslararas ekonomik

boykotlar, ambargolar, diplomatik ilikilerin askya alnmas, ulusla-

raras kurululardan dlanma, Birlemi Milletler organlar tarafndanknama ve benzeri eylemler byk lde yardmc olabilir. Ancak,gl bir i direni hareketinin yokluunda, bakalar tarafndan bu treylemlerin gerekletirilme ihtimali de zayf.

Ac gerekle yzlemek

Sonu olduka zordur. Eer en az zarar ile diktatr bulunduu ko-numdan indirilmek isteniyorsa, gerekletirilmesi gereken 4 ana unsurvardr:

Kararllkla, kendine gvenle direni becerileriyle, bask grenkitlenin glendirilmesi;

Bask gren kitlenin sosyal gruplarnn ve kurulularnn glen-dirilmesi;

Gl bir dahili direni gcnn oluturulmas ve

zgrlk iin akllca bir byk stratejik plann gelitirilip, us-taca uygulanmas.


16/103


16

Bir zgrlk mcadelesi, kendine gven ve mcadele grubununisel anlamda glenmesi iin gereken zamandr. Charles Stewart Par-

nell, 1879-1880deki rlanda grev mcadelesi kampanyasnda, u ekil-de bir arda bulunmutur:

Hkmete gvenmenin faydas yok. Sadece kendi hkmlerinegvenmen gerekir. Bir arada durarak kendinize [Y]ardm edin. aranz-daki gszlerin gc olun, onlar glendirin, gruplar oluturun, orga-nize olun ve kazanmalsnz.

Sadece bu sorunu zme hazr hale getirdiinizde; sadece o za-

man bu sorun zlecektir.4

Gl, kendine gvenen bir kuvvet karsnda, akll stratejilerle,disiplinli ve cesur eylemlerle ve sahici bir gle, diktatrlk eninde so-nunda kecektir. Bunun ile birlikte yukarda da bahsedilen drt koulsalanmaldr.

stteki grlerin belirttii zere, diktatrlkten doan zgrlk-

ler, insanlarn kendilerini zgrletirme yetisine dayanmaktadr. st-te belirtilmi siyasi sonulara ynelik baarl siyasi muhalefet veyaiddet iermeyen mcadele vakalar, kitlelerin kendilerini zgrletir-mek iin kullanabilecekleri yntemler olduunu; fakat bu seenekle-rin henz gelitirilmemi olduunu gsteriyor. Bu seenei, sonrakiblmlerde detay olarak inceleyeceiz. Bununla birlikte, grmelerkonusunu diktatrlkleri ortadan kaldrmak adna bir yol olarak ince-

lememiz gerek.

4Patrik Sarseld OHegarty, Birlik Ynetimindeki rlandann Tarihesi, 1880-1922 (Londra:

Methuen, 1952), sayfa 490-491.


17/103

Gene Sharp

17

K

MZAKERENN TEHLKELER

Bir diktatrlkle kar karyayken ciddi problemlerle karlald-

nda (Birinci Blmde belirtildii zere), baz kiiler pasif teslimiyet

haline geri dnebilir. Demokrasiye ulamak iin bir zm olmad-

n dnen dierleriyse, bu diktatrln kalc olduu ve bunu ka-

bul etmek gerektii sonucuna vararak, uzlama, taviz verme ve

mzakere aralaryla baz pozitif unsurlar kurtarmay ve gaddarl

sonlandrmay umar. Grnte gereki seeneklerden yoksun olmas

nedeniyle bu dnce ekli cezbedicidir.

Gaddar diktatrlklere kar ciddi mcadele, ho bir ihtimal de-

ildir. Neden bu yola gitmek gereksin ki? Herkes mantkl olup, dikta-

trl kademeli olarak bitirmek iin bir yol zerinde grmeler ya-

pamaz m? Demokratlar diktatrn insani duygularna hitap edip onuegemenliini adm adm azaltmaya ve belki de sonunda hakimiyetini

demokrasiyi oluturmak iin tamamen devretmeye ikna edemez mi?

Bazen, gerein tek tara olmad dnlr. Belki de demokrat-

lar, zor koullarda iyi nedenlerle hareket etmi olma ihtimalleri bulu-

nan diktatrleri yanl anlamtr? Ya da, belki de baz insanlar, gerekli

cesaret ve cazibe salandnda diktatrlerin lkelerinin karlat buzorlu durumdan kendi yakalarn memnuniyetle syracaklarn dn-

mektedir. Diktatrlere, herkesin bir kazanmnn olduu, iki tarafn da

iine yarayabilecek bir zm sunulabilecei kri ne srlebilir.

Demokratik muhalefet bu anlamazl mzakereler araclyla

barl bir ekilde sonlandrmak istiyorsa (ki bu sre baz yetenekli

bireyler veya baka bir hkmet tarafndan bile desteklenebilir), byle

bir durumda daha fazla mcadelenin risklerini ve beraberinde getirece-

i aclar gze almann gereksiz olduu dnlebilir. Askeri bir at-

madan ziyade iddet iermeyen bir mcadeleyle yrtlse bile, bu daha

zor bir mcadeleye tercih edilmez mi?


18/103


18

Mzakerelerin getirileri ve kstlamalar

Mzakere anlamazlklarn olduu belirli trdeki konularn z-m noktasnda ok yararl bir aratr ve ayet mzakere yolu varsa,ihmal ve ret edilmemelidir.

nemli hususlarn sz konusu olduu ve dolaysyla bir uzlama-nn kabul edilebilir olduu baz durumlarda, mzakereler bir ihtilafnzlmesi iin nemli bir ara olabilir. Daha yksek cretler iin ya-plan bir ii grevi, ihtilaf erevesinde mzakerelerin uygun rolne

dair uygun bir rnek olabilir: Mzakere edilmi bir anlama, anlamayaalan iki tarafn nceden sunduu iki miktarn arasnda olacak ekildebir art salayabilir. Bununla birlikte, yasal ticaret sendikalaryla yap-lan ii atmalar, vahi bir diktatrln devam eden varlnn veyasiyasi bir zgrln kuruluunun sz konusu olduu atmalardanolduka farkldr.

Bu hususlar, dini ilkeleri, insan zgrln veya toplumun gele-

cekteki geliimini etkileyecek lde nemliyse, mzakereler iki tara-fn da tatmin olaca bir sonuca ulamas iin bir yol sunmamaktadr.Taviz verilmemesi gereken baz temel hususlar sz konusudur. Bu hu-suslarda taviz vermemenin tek yoluysa, g ilikilerinde demokratla-rn lehinde bir deiim yaanmasdr. Bu tr bir deiim mzakere iledeil, ancak mcadele ile elde edilebilir. Bu, mzakerelerin hibir ieyaramad anlamna gelmez. Buradaki anlatlmak istenen, mzakere-lerin gl bir demokratik muhalefetin olmad durumlarda gl bir

diktatrlkten kurtulmak iin gereki bir yntem olmaddr.Dier yandan, mzakerelerin bir seenek dahi olmad durumlar

da sz konusu olabilir. Bulunduu mevkide kendini gvende hissedenve kklemi diktatrler, demokratik muhalieriyle mzakere etmeyireddedebilirler. Ya da mzakereler baladnda demokrat mzakereci-ler ortadan kaybolabilir ve kendilerinden bir daha haber alnamayabilir.

Mzakere teslimiyet midir?

Diktatrle kar kp mzakere yoluna gitmek isteyen kii vegruplar genellikle iyi gerekelere/gdlere sahip olacaktr. zellikle


19/103


20/103


20

Mzakerelerde G ve Adalet

Eer bu yorum mzakereler konusunda ok sert bir eletiri gibigrnyorsa, belki de mzakerelere atfedilmi olan romantizm birazazaltlmaldr. Mzakerelerin nasl yrtlecei konusunda net dn-celere sahip olunmas gereklidir.

Mzakere, iki tarafn eit ekilde masaya oturmas ve atmayaneden olan sorunlar konuarak aralarnda zmeleri anlamna gelme-

mektedir. ki gerek unutulmamaldr. lk olarak, mzakerelerde ze-rinde mutabk kalnan anlamann ieriini belirleyen ey atan g-rler ve amalar arasnda greceli adalet salanmas deildir. kincisi,uzlalan anlamann ierii byk lde taraarn gleri tarafndanbelirlenir.

Baz zor sorular dikkate alnmaldr. Kar taraf mzakere masa-snda anlamaya yanamazsa, ilerleyen zamanlarda taraar amalarna

ulamak iin ne yapabilirler? Masada anlamaya varldktan sonra kartaraf szn tutmaz ve anlamaya ramen amalarna ulamak iin sa-hip olduu gleri kullanmaya kalkarsa, taraar ne yapabilirler?

Mzakerelerde zme mevcut sorunlardaki doru ve yanllarndeerlendirilmesiyle ulalmaz. Bunlar ok tartlm olabilir, fakat,mzakerelerde gerek sonular atan taraarn mutlak ve grecelig durumlarnn deerlendirilmesi ile elde edilir. Peki demokratlar en

azndan asgari isteklerinin reddedilmemesi iin ne yapabilirler? Dikta-trler iktidarda kalmak ve demokratlar etkisiz hale getirmek iin ne-ler yapabilirler? Bir baka deyile, bir anlamaya varlmsa, bu durummuhtemelen taraarn glerini mukayese etmeleri ve ak bir atma-nn nasl sona ereceini hesaplamalarnn sonucudur.

Taraarn anlamaya varmak iin nelerden vazgeebilecekleri dedikkate alnmaldr. Baarl mzakerelerde dn verilmesi, yani fark-

llklarn ayrlmas sz konusudur. ki taraf da istediklerinin bir ksmnelde eder ve bir ksmndan vazgeer.

Ar diktatrlkler sz konusu olduunda, demokrasi yanls g-ler neleri diktatrlere dn verirler? Demokrasi yanllar diktatrlerin


21/103

Gene Sharp

21

hangi amalarn kabul edeceklerdir? Demokratlar diktatrlere (siyasiparti veya askeri entrikalar olsun) anayasal olarak kurulmu daimi bir

rol verecek midirler? Demokrasi bunun neresindedir?

Mzakerelerde her eyin iyi gittii varsaylsa bile, u soruyu sor-mak gerekir: Sonuta nasl bir bar ortaya kacak? Hayat, demok-ratlarn mcadeleye baladklar dnemdeki koullardan daha m iyiyoksa daha m kt olacak?

Uzlalabilir diktatrler

Diktatrlerin basklarnn eitli sebepleri ve amalar olabilir:g, konum, varlk, toplumu ekillendirme gibi. Unutulmamal ki,bunlarn hi biri bulunduklar kontrol edebilen pozisyondan ayrlma-lar durumunda gereklemeyecektir. Diktatrler pazarlklar sresinceamalarn korumaya alacaklardr.

Herhangi bir mzakerede diktatrler tarafndan verilen szler neolursa olsun unu asla unutmamalsnz: diktatrler demokratik muha-lierinin biat etmesini salamak iin trl trl szler verip, ardndanyzsz bir ekilde yaptklar bu anlamalar ihlal edebilirler.

Eer demokratlar basklar durdurmak iin diren gstermeyi b-rakmay kabul ederlerse, byk hayal krklna urayabilirler. Di-ren gstermeyi brakmak ok nadir olarak basklar azaltr. Ulusal veuluslararas kar muhalefet ortadan kalktnda, diktatrler bask vezulmlerini daha acmasz hale bile getirebilirler. Halkn direniinin y-klmas genelde diktatrln acmaszln ve kontroln salayandengeyi ortadan kaldrr. Bylece zorbalar diledikleri kiilere kar sal-drya geerler. Zorbalarn saldr gc bizim diren gcmzn eksik-liindendir, diye yazm Krishnalal Shridharani.5

Temel konular sz konusu olduunda nemli olan direntir, m-

zakere deil. Hemen hemen tm durumlarda, diren diktatrleri devre

5 Krishnalal Shridharani, War Without Violence: A Study of Gandhis Method and Its Ac-complishments (New York: Harcourt, Brace, 1939, ve yeni bask New York ve Londra: GarlandPublishing, 1972), p. 260.


22/103


22

d brakana kadar devam etmek zorundadr. Baarya byk oun-lukla bir zm iin mzakereyle deil fakat en uygun ve gl diren

aralarnn akllca kullanlmas ile ulalabilir.Daha sonra ayrntl olarak incelenmek zere, savmz zgrlkleri

iin savaanlar iin siyasi kar koyma veya iddete bavurmayan aba,bulunabilecek en gl aralardr.

Ne tr bir bar?

Diktatrler ve demokratlar bar konuacaklarsa, mevcut tehlike-ler nedeniyle, ok ak bir yaklama sahip olmaldrlar. Bar kelime-sini telaffuz eden herkes zgrlk ve adalet istememektedir. Yzlerce,binlerce insana zulmeden acmasz diktatrler karsnda teslim olmakve boyun emek gerek bir bar deildir. Hitler sk sk bartan bah-sederdi, tabi onun iradesine teslim olmak anlamna gelen bartan. Bir

diktatrn bar genelde hcredeki ya da mezardaki bartan fazlasdeildir.

Baka tehlikeler de yok deil. yi niyetli arabulucular bazen mza-kerenin amalarn hatta bizzat mzakere srecini bulandryorlar. Da-has, demokratik mzakereciler veya mzakerelerde yardmc olmaykabul etmi yabanc mzakere uzmanlar, diktatrlere daha nce devle-te el koyduklar, insan haklarn ihlal ettikleri ve zorbalklar yaptklar

iin elde edememi olduklar ulusal ve uluslararas dzeydeki merui-yeti bir anda salayabilirler. Bu umutsuzca ihtiya duyulan meruiyetolmadan, diktatrler hkm srmeye devam edemezler. Bar yanda-larnn onlara bu meruiyeti salamaktan kanmalar gerekir.

Umutlu olmak iin nedenler

Daha nce belirtildii zere, muhalefet eden tarafn liderleri, de-mokratik bir mcadelenin getirdii mitsizlik hissiyle, grmeleri de-vam ettirmek zorunda hissedebilir. Ne var ki, bu gszlk duygusudeitirilebilir. Diktatrlkler kalc deildir. Diktatrlkler glgesinde


23/103

Gene Sharp

23

yaayan insanlar zayf kalmamal ve diktatrlerin sonsuza dek glkalmasna izin verilmemelidir. Uzun zaman nce Aristo: Oligari ve

tiranln mr, dier tm yaplanmalardan daha ksadr. Genel ola-rak, tiranlklarn mr uzun olmad.6 Modern diktatrlkler de aynzamanda hassastr. Zayf ynlerinin zerine gidilebilir ve diktatrngc blnebilir. (Blm 4te, bu zayklar daha detayl bir ekildeinceleyeceiz.)

Yakn tarih diktatrlklerin savunmaszln gsteriyor ve gre-celi olarak ksa zamanlarda ykldklarn ortaya koyuyor: Polonyada-

ki komnist diktatrln yklmas iin 1980-1990 arasndaki on ylgerekmiken, Dou Almanya ve ekoslovakyada bu yklma srecihaftalar ierisinde gereklemitir. El Salvador ve Guatemalada, 1944ylnda kkl ve vahi askeri diktatrlere kar yaplan mcadele, ikilkede de yaklak 2 hafta srd. randaki asker gcne dayal ahrejimi, birka ayda ykld. Filipinlerdeki Marcos diktatrl, 1986ylnda halkn gcne yenik dt: Kar tarafn gc ak bir ekilde

ortaya ktnda, Amerika Birleik devletleri hkmeti Bakan Mar-cosu hzl bir ekilde yalnz brakt. Austos 1991de Sovyetler Bir-liindeki sert darbe giriimi, siyasi muhalefet tarafndan gnler ie-risinde engellendi. Sonrasnda, uzun sre boyunca bastrlm, farklbileenlerden oluan uluslar; sadece gnler, haftalar ve aylar ierisindebamszlklarn geri kazand.

iddetin her zaman hzl bir zm olduuna ve iddet iermeyen

bir zmn uzun zaman aldna dair eski nyarg, ak bir ekilde ta-mamen yanltr. Geri plandaki durumlar ve toplum bnyesindeki dei-iklikler iin ok fazla zaman gerekse de, bir diktatrle kar yaplanili sava, iddet iermeyen bir mcadele ile olduka hzl bir ekildeortaya kar. Bir tarafta imha etme, dier tarafta ise teslim olma eklin-de sregelen bir sava iin tek alternatif, grmeler yapmak deildir.stte bahsedilen ve Birinci Blmde yer alan rnekler, bar ve z-

grlk isteyenlerin iin farkl bir seenek olduunu gsteriyor: Siyasibakaldr.

6 Aristo, Siyaset, eviren T. A. Sinclair (Harmondsworth, Middlesex, ngiltere ve Baltimore,Maryland: Penguin Books 1976 [1962]), Book V, Chapter 12, syf. 231 ve232.


24/103

24


25/103

Gene Sharp

25

G BU EKLDE M GELR?

zgrlk ve bar iinde yaayan bir toplum haline gelmek tabii kikolay bir i deildir. stn stratejik yetenek, organizasyon ve planlamagerektirir. Hepsinden de nemlisi, g gerektirir. Demokratlar, kendiglerini etkili ekilde kullanma yetenekleri yoksa, diktatr devirereksiyasi zgrlk ortam getiremezler.

Fakat bu nasl mmkn olabilir? Demokratik muhalefet, diktatr-l ve onun muazzam asker ve polis an yok etmeye yetecek ne trbir gc harekete geirebilir? Bu sorularn cevaplar, siyasi gcn ge-nellikle gz ard edilen bir anlaynda gizlidir. Bu bilgiyi renmek okadar da zor bir i deildir. Baz temel gerekler olduka basittir.

Maymunlarn Efendisi Hikyesi

rnein, Liu-Ji tarafndan yazlan bir 14. yzyl in hikayesi, siyasigcn ihmal edilmi olan bu anlayn zetlemektedir:7

Chu adl feodal devlette, yal bir adam maymunlar emrinde tu-tarak hayatta kalmtr. Chu halk onu ju gong, (maymun efendisi)olarak adlandrmtr.

Yal adam, her sabah maymunlar bahesinde toplar ve en yalolanna liderlik yapmasn ve dierlerini allardan ve aalardanmeyveler toplamak iin daa gtrmesini emrederdi. Her maymu-nun toplad meyvelerin onda birini yal adama vermesi kuralidi. Vermeyenler, acmaszca dvlrd. Tm maymunlar iddetliekilde ac ekiyorlar, fakat ikayet etmeye cesaret edemiyorlard.

7 Orjinal ad Rule By Tricks, yani Hilelerle Ynetmek olan bu hikaye Yu-li-ziye aittir ve Liu Jitarafndan aktarlmtr (1311-1375) ve Sidney Tai tarafndan tercme edilmitir, her hakk sakl-dr. Yu-li-zi ayn zamanda Liu Jinin takma addr. Tercmesi ilk olarak iddetsiz Yaptrmlar :Albert Einstein Enstitsnden Haberler, (Cambridge, Kitle) Vol. IV, No.3 (K says, 1992-1993), s.3 te yaynlamtr. 3 (K says 1992-1993), s.3.


26/103


26

Bir gn, kk bir maymun dierlerine sorar : allk ve aalar-

daki tm meyveleri yal adam m dikti ? Dierleri yantlar : Hayr,

onlar doal olarak yetiir. Kk maymun tekrar sorar : Meyveleri

yal adamn izni olmadan toplayabilir miyiz? Dierleri yantlar

: Evet, yapabiliriz. Kk maymun devam eder : O halde, neden

yal adama bamlyz, neden ona hizmet ediyoruz?

Kk maymun henz cmlesini bitirmeden, tm maymunlar ani-

den aydnland ve uyandlar.Ayn gece, maymunlar yal adamn uyuduunu grdkten sonra,

iinde tutulduklar kampn tm itlerini yktlar ve kamp tamamen

yok ettiler. Ayrca, yal adamn deposundaki meyveleri alarak ka-

yplara kartlar ve bir daha da dnmediler. Yal adam sonunda

alktan ld.

Yu-li-zi der ki, dnyadaki baz insanlar halklarn adil ilkelerle de-il, hilelerle ynetirler. Onlar da aynen maymunlarn efendisi gibi

deil midirler? Onlar sersemliklerinin farknda deildirler. Halkla-

r aydnlandnda, onlarn hileleri artk ie yaramayacaktr.

Siyasi Gcn Gerekli Kaynaklar

lke basittir. Diktatrler, ynettikleri halkn yardmna ihtiya du-

yarlar, bu olmadan siyasi glerinin kaynaklarn salayamaz ve srd-

remezler. Siyasi gcn kaynaklar arasnda unlar bulunmaktadr:

Otorite, yani halk arasnda rejimin meru olduu ve ona itaatetmek gibi ahlaki bir ykmllkleri olduu inancnn bulunmas;

nsan kaynaklar, yani yneticilere itaat eden, onlarla ibirlii

yapan ve onlara destek veren kii ve gruplarn says ve nemi;


27/103

Gene Sharp

27

Rejimin baz faaliyetleri yerine getirmek iin ihtiya duyduu

ve ibirlii yapan kii ve gruplar tarafndan salanan Yetenek ve Bilgi;

Grnmeyenfaktrler, yani halk yneticilere itaat etmeye ve

onlara destek vermeye ynelten psikolojik ve ideolojik faktrler;

Maddi kaynaklar, yani yneticilerin malvarlklarna, doal

kaynaklara, mali kaynaklara, ekonomik sisteme, ve iletiim ve ulatr-

ma vastalarna eriim ve onlar kontrol etme dzeyi; ve

Rejimin var olabilmesi ve politikalarn srdrebilmesi iin,itaat etmeyen ve ibirlii yapmayanlarn boyun emelerini ve ibirli-

i yapmalarn salayacakyaptrmlar, cezalarn uygulanmas veya bu

yndeki tehditlerin olmas.

Bununla birlikte, tm bu kaynaklar rejimin kabul edilmesine, hal-

kn boyun emesi ve itaat etmesine, ve ok sayda insann ve toplum-daki eitli kurulularn rejimle ibirlii yapmasna baldr. Bunlarn

olacann garantisi yoktur.

Tam ibirlii, itaat, ve destek, ihtiya duyulan g kaynaklarnn

kullanlabilirliini arttracak ve sonu olarak hkmetin iktidar olma

gcn arttracaktr.

te yandan, halkn ve kurumlarn diktatrlere desteini ekmeleri,tm yneticilerin ihtiya duyduklar g kaynaklarnn varln azal-

tabilir hatta ortadan kaldrabilir. Bu kaynaklar olmazsa, yneticilerin

gc zayar ve sonunda yok olur.

Doal olarak, diktatrler iktidarlarn tehdit eden kir ve eylemlere

kar hassastrlar. te bu nedenle de diktatrlerin, itaat etmeyen, grev

yapan ya da ibirliinden kaanlar cezalandrmas muhtemeldir.

Fakat, konu burada bitmiyor. Bask, hatta saldrganlk, rejimin

ayakta kalabilmek iin ihtiya duyduu ibirlii ve itaati her zaman

yeterli lde retmez.


28/103


28

Eer baskya ramen g kaynaklar yeterli bir sre boyunca snr-

lanr veya kesilirse, bu durumun ilk sonular olarak, diktatrlk tara-

fnda belirsizlik ve kafa karkl olabilir. Bu ilk aknln ardndan

muhtemelen diktatrln gc belirgin bir ekilde azalacaktr. G

kaynaklarnn engellenmesi, zamanla rejimin fel olmasna, kontrol

kaybetmesine, ve ar durumlarda, dalmasna yol aabilir. Siyasi ek-

siklie bal olarak, diktatrlerin gc, yava veya hzl bir ekilde,

ortadan kalkacaktr.

Her hkmette zgrlk veya tiranln derecesi, byk lde,halkn kendilerini kleletirmeye ynelik giriimlere kar greceli z-

gr olma kararllnn, isteinin ve kabiliyetinin derecesinin bir yan-

smasdr.

Yaygn kannn aksine, totaliter diktatrler bile, ynettikleri halk

ve toplumlara bamldrlar. Siyaset bilimcisi Karl W. Deutschun

1953te belirttii gibi:

Totaliter ynetim, ancak ok sk kullanlmak zorunda kalmazsa

gldr. Eer totaliter g tm halka kar her zaman kullanlmak

zorunda kalnrsa, muhtemelen uzun sre gl kalamayacaktr.

Totaliter rejimler dier ynetim ekillerine nazaran tebalarn y-

netmek iin daha fazla gce ihtiya duyduklar iin, bu tr rejimler

halklar arasndan yaygn ve gvenilir itaate daha fazla ihtiya du-

yarlar; dahas, ihtiya duyduklarnda toplumun nemli bir kesimi-

nin aktif desteine dayanmak zorundadrlar.8

19. yzyl ngiliz hukuk teorisyeni John Austin, honutsuz bir

halkla kar karya olan bir diktatrn durumunu anlatmaktadr. Aus-

tine gre, halkn ounluu hkmeti ortadan kaldrmaya kararlysa

ve bu durumda karlaacaklar baskya dayanmaya azimliyse, o taktir-

8 Karl W. Deutsch, Cracks in the Monolith, in Carl J. Friedrich, ed., Totalitarianism (Cambri-dge, Mass.: Harvard University Press, 1954), pp. 313-314.


29/103

Gene Sharp

29

de hkmetin kudreti ve onu destekleyenler d yardm alsalar bile nef-

ret edilen iktidarlarn srdremezler. Austine gre, isyan eden halk

daimi itaate ve balla geri dndrmek mmkn deildir.9

Niccolo Machiavelli ok daha nceleri bu konuyu Prens adl ese-

rinde ele almt. . . halknn tmn kendine dman eden bir Prens,

hibir zaman gvende deildir; ve zalimlii arttka iktidar da zayf-

lar.10

Bu tr bilgilerin pratikteki rnekleri arasnda Norveli direnii-

lerin Nazi igaline direnmeleri, ve Blm 1de belirtildii gibi, cesurPolonyallarn, Almanlarn, eklerin, Slovaklarn ve dier birok mil-

letin Komnist saldrganlk karsndaki direnileri ve Avrupada Ko-

mnist ynetimlerin kne katkda bulunmalar gsterilebilir. Tabii

ki bu durum yeni bir olgu deildir: iddet iermeyen direniin tarihi

en azndan halkn Romal efendileriyle ibirlii yapmaktan vazgetii

M.. 494 ylna kadar gitmektedir.11

iddet iermeyen direnie Asya, Afrika, Amerika, Avustralya,

Pasik ve Avrupadaki halklar tarafndan eitli zamanlarda bavurul-

mutur.

Bu nedenle, bir iktidarn gcnn ne lde kontrol edilecei veya

edilemeyeceini belirlemenin en nemli faktr unlardr : 1- halkn

hkmetin gcn snrlama konusundaki greceli arzusu; 2- halkn,

bamsz kurum ve kurulularn g kaynaklarn ortaklaa geri ek-

meleri konusundaki greceli gleri; ve 3- toplumun rza ve desteini

esirgeme konusundaki greceli yetenei.

9 John Austin, Lectures on Jurisprudence or the Philosophy of Positive Law (Beinci bask,Robert Campbell tarafndan revize ve kontrol, 2 vol., London: John Murray, 1911 [1861]), Vol.

I, p. 296.10Niccolo Machiavelli, The Discourses on the First Ten Books of Livy, in The Discourses of

Niccolo Machiavelli (London: Routledge and Kegan Paul, 1950), Vol. I, p. 254.

11 See Gene Sharp, The Politics of Nonviolent Action (Boston: Porter Sargent, 1973), diertarihi rnekler iin s. 75 ve dier yerler.


30/103


30

Demokratik Gcn Merkezleri

Demokratik toplumun bir zellii de, ok sayda hkmet dgrup ve kurulularn devletten bamsz olarak var olabilmesidir. rne-in bunlar arasnda, aileler, spor kulpleri, ekonomik kurulular, ticaretsendikalar, renci dernekleri, siyasi partiler, komuluk dernekleri,bahecilik kulpleri, insan haklar kurulular, mzik gruplar, edebitopluluklar ve dierleri yer almaktadr. Bu kurulular kendi amalarna

hizmet etmeleri ve ayn zamanda sosyal ihtiyalar karlamalar bak-

mndan nemlidirler.

Ayrca, bu kurulular siyasi bakmdan da ok nemlidirler. Bunlar,sunduklar grupsal ve kurumsal temeller ile, halkn toplumsal ynetimkonusunda etki yapmasna, karlarna, faaliyetlerine ve amalarna za-rar veren dier gruplara veya hkmet uygulamalarna kar direnme-sine imkan salarlar. Bu tr gruplara ye olmayan soyutlanm bireyler

genellikle, brakn diktatrlk veya hkmeti, toplumun dier kesimle-

ri zerinde bile nemli bir etki yapamazlar.

Sonu olarak, bu tr kurulularn zerklik ve bamszlklar dikta-trler tarafndan alnabiliyorsa, toplum nispeten aresiz olacaktr. Ayr-ca, bu tr kurulularn kendileri merkezi ynetim tarafndan diktatrcekontrol edilebiliyor veya bunlarn yerine yeni kurulular kurulabiliyor-sa, bu kurulular bireysel yeleri ve toplumun bu kesimlerini bask al-

tna almak iin kullanlabilirler.Bununla birlikte, (hkmet kontrol dndaki) bu bamsz sivil

kurulularn zerklik ve bamszlklar srdrlebiliyor ve yenidenelde edilebiliyorsa, bunlar siyasi itirazlarn ortaya konulmas bak-mndan olduka nemlidirler. Diktatrlerin dald veya zayadrneklerin tmnn ortak zellii, siyasi kartln toplum ve onunkurulular tarafndan kitlesel ve cesur biimde uygulanmasdr.

Belirtildii zere, bu g merkezleri, halkn diktatrce uygulama-lar karsnda bask yapmas ve bu tr uygulamalara kar direnebil-mesi iin kurumsal zeminler sunmaktadrlar. Gelecekte, bu kurulularzgr toplumun vazgeilmez yapsal temelinin bir paras olacaklardr.


31/103

Gene Sharp

31

Bu nedenle, bu kurulularn srekli olarak bamsz olmalar ve geli-meleri, zgrlk mcadelesinin baarl olabilmesinin genellikle bir n

kouludur.

Eer diktatrlk toplumun bamsz yaplarn kontrol veya yoketme konusunda byk lde baarl oluyorsa, direniilerin yeni vebamsz sosyal gruplar ve kurulular oluturmalar veya varlklarnsrdren veya ksmen kontrol edilebilen kurulular zerinde demok-ratik kontrol yeniden salamalar nemli olacaktr. 1956-1957 yl-larndaki Macar Devrimi srasnda, ok sayda dorudan demokrasikonseyleri ortaya km, hatta bunlar birka hafta boyunca tm fe-deral kurulular ve hkmeti oluturmak iin bir araya gelmilerdir.1980lerin sonlarnda Polonyada iiler yasa d Dayanma sendi-kalar kurmular ve bazen Komnistlerin hakim olduu resmi ticaretsendikalarnn kontroln ele geirmilerdir. Bu trden kurumsal geli-meler ok nemli siyasi sonular yaratabilirler.

Tabii ki, bu anlatlanlarn hibiri, diktatrlklerin kolayca yklabi-lecei veya bu yndeki tm giriimlerin baarl olaca anlamna gel-memektedir. Bu asla mcadelenin zayiatsz olaca anlamna gelmez,zira diktatrlere hizmet etmeyi srdrenlerin, ibirlii ve itaat kltr-n devem ettirebilmek adna halka kar g kullanmak sureti ile sava-abilecek olmalar da muhtemeldir.

Bununla birlikte, yukarda anlatlan gce ilikin gzlemler, dikta-

trlklerin yklmasn mmkn olduu anlamna gelmektedir. zellik-

le de diktatrlklerin, baaryla uygulanan siyasi direniler karsndabaz zayf ynleri bulunmaktadr. imdi bu zellikleri daha detayl e-kilde inceleyelim.


32/103

32


33/103

Gene Sharp

33

DRT

DKTATRLKLERN ZAAFLARI VARDIR

Diktatrlkler genellikle zaafsz grnrler. stihbarat kurulular,polis, askeri gler, hapishaneler, toplama kamplar, ve infaz ekiple-ri gl birka kiinin kontrolndedir. lkenin mali kaynaklar, doalkaynaklar, ve retim imkanlar genellikle diktatrler tarafndan ya-malanr ve diktatrlerin emirlerini yerine getirmek iin kullanlr.

Karlatrma yaplacak olursa, demokratik muhalefet gleri ge-

nellikle ok zayf, etkisiz ve gsz grnr. Dolaysyla, iktidarn ku-sursuz gc karsnda muhalefetin gsz olduu algs muhalefetinetkili olmasn engeller.

Fakat olay burada bitmiyor.

Zaaf noktalarnn belirlenmesi

Klasik Yunandan bir efsane, zaafsz olduu dnlenlerin zaa-yetlerine k tutmaktadr. Sava Achillee hibir darbe zarar ver-miyor, hibir kl cildine nfuz edemiyordu. Kk bir ocukken,Achillein annesi onu mucizevi Styx nehrine daldrm, ve sonutaAchillein vcudu tm tehlikelere kar korumal hale gelmitir.Fakat bir sorun vard. Nehre doru srklenip gitmesin diye bebektopuklarndan tutulduu iin, mucizevi su topuk blgesine temasetmemiti. Achille yetikin bir insan haline geldiinde, herkes d-man silahlarnn ona zarar veremeyeceini dnyordu. Fakat,Truvaya kar yaplan savata, Achillein bu zaafn bilen birininverdii bilgi dorultusunda, bir dman askeri okunu Achilleinkorumasz olan ve yaralanabilecei topuuna nian almt. Darbelmcl olmutu. Bugn bile, Ail topuu terimi bir kii, plan veya

kurumun savunmasz parasn ifade etmektedir.

Ayn ilke, acmasz diktatrlkler iin de geerlidir. Onlar da, igaledilebilir, fakat zaaar tespit edilebilir ve saldrlar onlara younlat-rlrsa bu en hzl ekilde ve en az maliyetle gerekletirilebilir.


34/103


34

Diktatrlklerin Zayf Ynleri

Diktatrlklerin zaaar arasnda aadakiler bulunmaktadr:

1. Sistemin ilemesi iin gerekli olan ok sayda kii, grup ve ku-rumlarn snrlandrlmas veya geri ekilmesi.

2. Rejimin gemite uygulad politikalarn etkileri ve ihtiyalar,

rejimin bugn elikili politikalar benimseme ve uygulama imka-

nn olduka snrlandracaktr.

3. Sistem ileyi bakmndan rutin ve yeni durumlara hzla adapteolma konusunda daha az yetenekli hale gelebilir.

4. Mevcut grevler iin tahsis edilmi olan personel ve kaynaklarn

yeni ihtiyalara tahsisi kolay olmayacaktr.

5. Yneticilerinden memnun olmayan astlar diktatrlklere doruve yeterli bilgi vermeyerek diktatrlerin karar srecini aksatabi-lirler.

6. Sistemin ideolojisi anabilir, efsane ve sembolleri srdrle-mez hale gelebilir.

7. Kiilerin gerei alglaylarn etkileyen gl bir ideoloji var-sa, bu ideolojiye kat ekilde ballk gerek hayattaki durumlarave ihtiyalara duyarszlamay beraberinde getirebilir.

8. Brokrasinin etkinliini, kapasitesini, ar kontrollerini ve d-zenlemelerini zayatmak sistemin politikalarn ve ileyiini et-kisiz hale getirebilir.

9. kurumsal atmalar ve kiisel rekabetler ve dmanlklar dadiktatrln ileyiine zarar verebilir, hatta aksatabilir.


35/103

Gene Sharp

35

10. Entelekteller ve renciler ortaya kan koullardan, kstla-

malardan, doktrincilikten ve baskdan rahatsz olabilirler.

11. Kamuoyu zamanla rejime kar duyarsz, kukucu, ve hattadman hale gelebilir.

12. Dinsel, snfsal, kltrel ve ulusal farkllklar keskinleebilir.

13. Diktatrln g hiyerarisi her zaman bir lde istikrar-szdr, bu durum bazen ar dzeye ulaabilir. Bireyler hiyerariksralamada hep ayn konumda kalmazlar, ykselir veya konumlargeriletilebilir veya grevlerinden alnarak yerlerine yeni birileriatanabilir.

14. Polis ve asker glerinin bir blm kendi amalarn gerek-

letirecek ynde hareket edebilir, hatta yerleik diktatrn iradesi-ne kar darbe bile yapabilirler.

15. Diktatrlk yeni ise, yerlemesi iin zaman ihtiyac olacaktr.

16. Diktatrlklerde bu kadar ok kararn bu kadar az sayda insantarafndan alnmas nedeniyle, muhakeme, politika ve uygulama

hatalar muhtemelen olacaktr.

17. Eer rejim bu tehlikelerden kanmaya alr ve merkezi kon-trolleri ve karar alma mekanizmasn azaltrsa, merkezi g kat-manlar zerindeki hakimiyeti daha da zayayabilir.

Diktatrlklerin Zaaarna Saldrlmas

Bu tr yapsal zaaar bilen demokratik muhalefet, sistemi ciddi ekil-de deitirmek veya datmak iin zellikle bu Ail topuklarn zorla-yabilir.


36/103


36

O halde sonu aktr : Gl grne ramen, tm diktatrlkle-rin zaaar, i verimsizlikleri, kiisel rekabetleri, kurumsal verim-

sizlikleri, ve kurulular ile blmler arasnda atmalar vardr. Buzaaar, zamanla rejimi daha etkisiz ve deien koullara ve bilinlidirenie kar daha savunmasz hale getirebilir. Rejimin tm hedef-leri gereklemeyecektir. rnein bazen, Hitlerin dorudan emir-leri bile hibir zaman yerine getirilmemitir, nk onun altnda buemirleri yerine getirmeyi reddeden bir yap mevcuttu. Diktatoryalrejimler bazen gzlemlediimiz zere, hzl ekilde dalabilir.

Bu durum, diktatrlklerin risksiz ekilde ve zayiat vermeden or-tadan kaldrlabilecei anlamna gelmemektedir. Kurtulua ynelik tmolas hareket tarzlarnn riskleri ve potansiyel aclar vardr, ve ileme-si zaman alacaktr. Ve tabii ki hibir hareket tarz her durumda hzlbaary getiremez. Bununla birlikte, diktatrlklerin tespit edilebilirzaaarn hedef alan mcadele trlerinin aar ans, diktatrlklerin engl olduu noktalar hedef alan mcadelelere nazaran daha fazladr.Sorun, bu mcadelenin nasl verileceidir.


37/103

Gene Sharp

37

BE

G KULLANIMI

Birinci Blmde diktatrlklere kar askeri direniin diktatrleri

en zayf noktalarndan deil aksine, en gl noktalarndan hedef ald-

n belirtmitik. Askeri, cephane temini, silah teknolojileri vb alanda

mcadele etmeyi seen direni hareketleri kendilerini ciddi anlamda

dezavantajl duruma sokarlar.Diktatrlkler bu alanlarda daima stn kabiliyetlere sahiptirler.

Kurtulu iin d glere dayanmann riskleri de zetlenmiti. kinci

Blmde diktatrlkleri ortadan kaldrmak iin mzakerelere bel ba-

lamann ortay kard sorunlar inceledik.

O halde, demokratik direnie avantaj salayacak ve diktatrlkle-

rin tespit edilebilen zaaarn arlatracak ne tr aralar mevcuttur?

Hangi eylem teknii 3. Blmde bahsi geen siyasi erk teorisinden is-

tifade edecektir? Bir baka alternatif ise siyasi direnitir.

Siyasi direniin aadaki zellikleri bulunmaktadr:

Sonucun diktatrn setii sava aralar tarafndan belirlenme-

sini kabul etmez.

Rejimin mcadele etmesi zordur.

Sonuta diktatrlklerin zaaarn arlatrr ve g kaynakla-

rn keser.

Uygulamada olduka dalm olabilir fakat belirli bir hedefdorultusunda younlatrlabilir.

Diktatrleri muhakeme ve uygulama hatalar yapmaya itebilir.


38/103


38

Kk bir grubun sert ynetimine son verme mcadelesi ere-vesinde, toplumun tamamndan, ve gruplarndan ve kurumlarndan

bir btn olarak faydalanabilir.

Toplumdaki etkin gc datmaya yardmc olabilir ve demok-ratik toplumun kurulmas ve srdrlmesini daha mmkn halegetirebilir.

iddet iermeyen mcadelenin ileyii

Siyasi muhalefet de, askeri kabiliyetler gibi, muhalieri farkl eylem-lerde bulunacak ekilde etkilemeden, atmann barl bir ekildezlmesi iin koullar oluturma veya muhalierin rejimini parala-ma abalarna kadar eitli amalarla uygulanabilir. Bununla birlikte,siyasi direni, iddetten olduka farkl ekillerde geekleir. Her iki tek-nik de mcadele iermesine karn, bunu ok farkl aralarla ve farkl

sonularla gerekletirirler. iddet ieren atmalarn yntemleri vesonular iyi bilinmektedir. Yldrmak, yaralamak, ldrmek veya yoketmek iin ziksel silahlar kullanlr.

iddet iermeyen mcadele ise daha karmak ve iddetten dahafarkl bir mcadele aracdr. Bunun yerine mcadele toplum ve kurum-lar tarafndan psikolojik, sosyal, ekonomik ve siyasi aralarn kulla-nlmas yoluyla gerekletirilir. Bunlar protestolar, grevler, direni,boykot, itaatsizlik ve insan gcdr. Daha nce de belirtildii gibi,tm hkmetler ancak ihtiya duyduklar kaynaklar, toplumdan vekurumlardan ibirlii, boyun eme, ve itaati gibi aldklar srece yne-tebilirler. Siyasi direni, iddetin aksine, bu tr g kaynaklarn kesmebakmndan esiz bir yere sahiptir.

iddet iermeyen silahlar ve disiplin

Gemiteki gdml siyasi direni kampanyalarnn ortak hatas, grevve kitlesel gsteriler gibi sadece bir veya iki ynteme dayanmalaryd.


39/103

Gene Sharp

39

Aslnda, direni stratejistlerinin direnii gerektii ekilde younlatr-malarn ve datmalarn salayan ok sayda yntem mevcuttur.

Yaklak iki yz iddet iermeyen eylem tespit edilmitir ve bunlarkesinlikle daha fazladr. Bu yntemler geni kategoride snandr-lrlar : Protesto ve ikna, direni, ve mdahale. Bar protesto ve ikna,yryleri, marlar ve gece nbetlerini (54 yntem) ieren sembolikgsterilerdir. Sivil itaatsizlik alt kategoriye ayrlr: (a) sosyal itaatsiz-lik (16 yntem) (b) boykotlar da ieren ekonomik itaatsizlik (26 yn-

tem) ve grevler (23 yntem) ve (c) politik itaatsizlik (38 yntem). Hzlve bar igal, paralel hkmet (41 yntem) gibi psikolojik, ziksel,sosyal, ekonomik, politik yntemlerle bar mdahale son gruptur.Bu yntemlerin 198ini ieren bir liste bu yaynn Ekinde bulunabilir.

Bu yntemlerin pek ounun eitimli siviller tarafndan akllcabir strateji ve uygun taktiklerle geni lekte srarla uygulanmas gayrimeru bir rejimler iin ciddi problemler oluturacaktr. Bu, btn dik-

tatrlkler iin geerlidir.Askeri aralarn aksine, iddet iermeyen mcadele dorudan mev-

cut konulara odaklanabilir. rnein diktatrlk esas olarak siyasi birkonu olduundan, iddet iermeyen direniin siyasi ekilleri nem arzedecektir. Bunlar arasnda diktatrlklerin meruiyetini kabul etmemeve ona itaat etmemektir. Direni, belirli politikalara kar da uygulana-bilir. Bazen yavalatma ve durdurma gizlice uygulanabilir iken, bazen

ak isyan, itaatsizlik ve grevler eklinde grnr bir hal de alabilir.

te yandan, diktatr ekonomik basklara aksa veya kendisineynelik toplumsal ikayetler ounlukla ekonomik nitelikteyse, o za-man boykot ve grev gibi ekonomik eylemler uygun direni yntemleriolabilir. Diktatrlerin ekonomik sistemi smrmeye ynelik abalarvazgeilmez uzmanlarn snrl lde genel grev, yavalatma ve yar-dm esirgemesi ile karlaabilir. eitli grev trlerinin seici ekildekullanlmas yntemi imalat, tamaclk, ham maddelerin tedariki vernlerin datm gibi kritik noktalarda uygulanabilir.

iddet iermeyen baz mcadele yntemleri bror datma, gizli-ce basn faaliyetleri yrtme, alk grevine gitme ve sokaklarda oturma


40/103


40

eylemi yapma gibi insanlarn normal hayatlaryla balantl olmayan

eylemlere bavurulmasn gerektirebilir. ok ar haller dnda, baz

insanlarn bu yntemleri uygulamas zor olabilir.

iddet iermeyen dier baz mcadele yntemleri ise ok farkl

yntemlerle uygulanmalarna karn, insanlarn normal yaamlarn

srdrmelerini gerektirir. rnein, insanlar greve gitmek yerine ileri-

ne giderler fakat allmtan daha yava ya da verimsiz ekilde alr-

lar. Hatalar bilerek daha sk yaplm olabilir. nsanlar bazen hasta veya

alamaz hale gelebilir. Ya da, kiiler almak istemeyebilir. Eylemsadece dinsel deil ayn zamanda siyasi inanlar da dile getirdii za-

man, kiiler dini hizmetlere ynelebilir. Bazlar ocuklar saldrganla-

rn propagandasndan korumak iin evde veya yasad snarda eiti-

me ynelebilir. Bazlar normal zamanlarda serbeste katlmayacaklar

nerilen veya zorunlu baz kurululara veya faaliyetlere katlmay red-

dedebilir. Bu tip eylerin kiinin rutin yapt eylere paralel olmas

ve kiinin normal hayatndan bir nebze de olsa ayrlm olmas kiininulusal kurtulu mcadelesine daha kolay katkda bulunmasna olanak

vermektedir.

iddet iermeyen mcadele ile iddetin uygulanlar arasnda baz

temel farkllklar bulunduundan, mcadeleyi diktatrlerin ezici stn-

le sahip olduu (silahl sava) alanlara kaydrarak siyasi itaatsizlik

kampanyas dnemlerinde snrl direniler bile maksadn aksine so-

nular douracaktr. iddet iermeyen disiplin baarn anahtardr vediktatrler ile onlarn ajanlarnn provokasyonlarna ve acmaszlna

ramen srdrlmelidir.

iddet yanls muhaliere kar iddet iermeyen disiplinin srd-

rlmesi, iddet iermeyen mcadelede drt deiim mekanizmasnn

ileyiini kolaylatrabilir. (aada ele alnmtr). Siyasi jiu-jitsu s-

recinde iddet iermeyen disiplinin srdrlmesi de olduka nemlidir.Bu srete rejimin bar aktivistlere kar acmaszl diktatrn ko-

numuna kar politik olarak geri dnecektir ve bu durum kendi aralarn-

da anlamazlklara yol aacak ayrca halk, rejimin alldk destekileri

ve dierleri arasnda direniilere destei artracaktr.


41/103

Gene Sharp

41

Bununla birlikte baz durumlarda, diktatre kar snrl iddet ka-nlmaz hale gelebilir. Rejime ynelik fke ve engellenmilik duygu-

su, iddet eklinde aa kabilir, patlayabilir. Veya baz gruplar iddetiermeyen mcadelenin nemli roln kabul etseler bile, iddet vasta-larndan vazgemek istemeyebilirler. Bu durumlarda, siyasi direnitenvazgeilmesi gerekmemektedir. Bununla birlikte, iddet eylemleriniiddet iermeyen eylemlerden mmkn olduunca ayrmak gerekecek-tir. Bu ilem, corafya,nfus gruplar, zamanlama ve konular bakmn-dan yaplmaldr. Aksi halde, iddet , siyasi direniin potansiyel olarak

daha gl ve baarl ekilde kullanlmas zerinde ok zararl bir etkiyapabilir.

Tarihsel kaytlar siyasi direnite lm ve yaralanmalar beklenmesigerektiini gstermekle birlikte, bunlar askeri bir savatakinden okdaha az olacaktr. Dahas, bu tr mcadeleler, sonu gelmeyen ldrmeve vahet dngsne katkda bulunmazlar.

iddet iermeyen mcadele, hkmete ve onun uygulad baskya

kar duyulan korkunun ortadan kalkmasna (veya bu duygunun dahaiyi ekilde kontrol altna alnmasna) eilimlidir ve bunu gerektirir.Korkudan bu ekilde kurtulma veya onu kontrol altna alma, diktatrle-rin toplum zerindeki gcn yok etmede nemli bir unsurdur.

Aklk, gizlilik ve yksek standartlar

Gizlilik, aldatma ve yeralt komplolar, iddet iermeyen eylemlerkullanan bir hareket iin ok zor sorunlar yaratabilir. Polis ve istihba-rat grevlilerinin niyet ve planlar renmelerini nlemek genellikleimkanszdr. Hareketin bak asndan bakldnda, gizlilik korkudankaynaklanmaz, korkuya katk da yapar, bylece direni ruhuna zararverir ve belirli bir eyleme katlacak insanlarn saysn azaltr. Ayrca

hareket iinde, ou zaman haksz ekilde, kimin muhalier adna ajan-lk yapt ve bilgi szdrd ynnde phe ve ithamlara neden olur.Gizlilik, hareketin iddetten uzak kalma kabiliyetine de zarar verebilir.Aksine, niyet ve planlara ilikin aklk ise bunun tam tersi etkiler ya-ratmakla kalmaz, ayn zamanda direni hareketinin ok gl olduu


42/103


42

eklinde bir imaj olumasna da katkda bulunabilir. Sorun elbette bun-

dan daha karmaktr ve direni hareketlerinin gizli kalmas gereken

nemli ynleri de bulunmaktadr. iddet iermeyen mcadelenin dina-

mikleri ve diktatrln belli durumlarda gzetleme vastalar hakkn-

da bilgi sahibi olanlarn bilgiye dayal iyi bir analiz yapmalar gerekir.

Gizli yaynlarn hazrlanmas, baslmas ve datlmas, lke iinde

yasa d radyo yaynlarnn kullanlmas ve diktatrln operasyonla-

r hakknda istihbarat toplanmas da, yksek derecede gizlilik gerekti-

ren zel ve snrl faaliyetler arasndadr.iddet iermeyen eylemlerde saygn davranlar sergilenmesi, a-

tmalarn tm aamalarnda nemlidir. Korkusuzluk ve iddet ierme-

yen disiplin gibi faktrlerin srdrlmesi her zaman nemlidir. Baz

deiikliklerin gerekletirilebilmesi iin genellikle ok sayda insana

ihtiya duyulaca unutulmamaldr. Bununla birlikte, ancak hareket

iinde saygn standartlar srdrld takdirde bu lde ok sayda

gvenilir ortaklara sahip olunabilir.

G likilerini Deitirmek

Stratejistler, siyasi direni ieren atmalarn, taraarn birbirleri-

ne kar srekli hamleler yapt, srekli olarak deien bir mcadele

alan olduunu unutmamaldrlar. Hibir ey sabit deildir. Gerek mut-lak gerekse deiken g ilikileri srekli olarak ve hzl ekilde dei-

im iindedir. Bu durum, direniilerin basklara ramen iddet ier-

meyen eylemlerini srdrme kararllklar sayesinde mmkn olabilir.

ekien taraarn gleri arasndaki deikenlik bu tip arpma-

larda bar olmayan arpmalara gre ok daha ardr, ok abuk

gerekleir, ok eitli ve politik olarak daha belirgin sonular vardr.Bu farkllklar dolaysyla, direniilerin baz eylemleri meydana gel-

dikleri zaman ve mekann ok tesinde sonular dourabilir. Bu etkiler

ise baka gruplar glendirecek veya zayatacak yansmalar retebi-

lir.


43/103

Gene Sharp

43

Ayrca, iddete bavurmayan grubun eylemleri, kar gruplarn g-

receli gcnn artmas veya azalmasna byk lde etki yapabilir.

rnein, diktatrler ve onlarn acmaszlklar karsnda disiplinli vecesur olan ve iddete bavurmayan direni, diktatrlk bnyesindeki

askerler ve dier yeleri arasnda blnmeye, rahatszlk, ayrma ve

gvensizlie yol aabilir. Bu direni diktatrln uluslararas dzey-

de knanmas sonucunu dourabilir. Ayrca, siyasi direniin yetenekli,

disiplinli ve srekli biimde kullanlmas, atmada tarafsz kalan in-

sanlarn ve diktatrle st kapal destek verenlerin de harekete dahafazla katlmas sonucunu verebilir.

Deiimin Drt Mekanizmas

iddet iermeyen mcadele, deiimi drt ekilde ortaya karr.

lk mekanizma, daha nce meydana gelmi olsa da, daha az olasdr.Kar grubun yeleri direniilere kar uygulanan bask ve iddetin ya-

ratt aclardan duygusal olarak etkilendiklerinde veya direniilerin

davalarnn hakl olduuna mantken kanaat getirdiklerinde, direnii-

lerin amalarn kabul etmeye balayabilirler. Bu mekanizma dnm

olarak adlandrlr. iddet iermeyen eylemlerde dnm vakalar za-

man zaman olmakla birlikte, bunlar nadirdir ve ou atmada ya hi

gereklemez ya da ok snrl dzeyde gerekleir.Daha sk olarak, iddet iermeyen mcadele, kar tarafn istedii

ekilde hareket edememesi iin, atma durumunu ve toplumu dei-

tirecek tarzda hareket eder. Dier deiim mekanizmasn reten de

bu deiimdir : uyum, iddet iermeyen bask, ve ayrma. Bunlardan

hangisinin gerekleecei ise, greceli ve mutlak g ilikilerinin de-

mokratlar lehine ne lde deitiine baldr.

Eer konu ok nemli deilse, snrl bir kampanyadaki istekler

tehditkar deilse, g ekimeleri g ilikilerini bir dereceye kadar

deitirdiyse, ekime anlamayla sonulanabilir, farkllklarn veya

uzlamann ayrmas. Bu mekanizma uzlama olarak adlandrlr. Bu


44/103


44

mekanizma Uyumlatrma olarak adlandrlr. ou mcadeleler bu e-

kilde zme kavuur, rnein iki taraf da amalarna belli llerde

ular fakat hibiri istediklerinin tamamn elde edemez. Hkmet ger-

ginlii azaltacan, adalet olutuu izlenimi oluturacan veya reji-

min uluslararas imajn iyiletirecei dncesiyle, bu tr bir zmn

baz yararlar olduuna kanaat getirebilir. Bu nedenle, uyumlatrma

yoluyla zme kavuturulmas kabul edilebilecek konularn seimin-

de ok dikkatli olunmaldr. Bir diktatr devirmek iin verilecek bir

mcadele bunlardan biri deildir.

iddet iermeyen mcadele, ykm ve uyumlatrma mekanizmala-

rndan daha gldr. Bu nedenle, kitlesel itaatsizlik ve isyan, bilhassa

g ilikilerinde diktatrlerin ve toplumun hkmetin ekonomik, sos-

yal, ve sosyal srelerini kontrol kabiliyetini deitirecek siyasi ve sos-

yal deiimler getirebilir. Kar tarafn askeri gleri, direniileri bas-

trma emirlerini yerine getirmeyecek lde gvenilmez hale gelebilir.

Muhalierin liderleri yerlerinde kalmalarna ve balangtaki amalar-n srdrmelerine ramen, etkili ekilde hareket etme kabiliyetleri artk

yoktur. Bu durum, iddet iermeyen bask olarak adlandrlr.

Baz ar durumlarda, iddet iermeyen basky yaratan koullar

daha ileri tanabilir. Kar tarafn liderleri tm hareket kabiliyetleri-

ni kaybedebilir ve g yaplar yklabilir. Direniilerin kendi bana

hareketleri, itaatsizlikleri ve isyanlar o kadar ileri bir dzeye gelebilir

ki, kar tarafn onlar zerinde sembolik bir kontrol gc bile kalma-

yabilir. Muhalif brokrasi diktatrn emirlerini yerine getirmeyi red-

dedebilir. Muhalif polis ve birlikler sessiz kalabilir. Muhalierin ola-

an destekileri veya halk nceki liderlerini reddedebilir, onlarn artk

hibir ynetme hakk bulunmadn dnebilir. Bu nedenle, nceki

destekleri ve itaatleri ortadan kalkar. Drdnc deiim mekanizmas,

yani muhalif sistemin ayrmas o kadar ileri bir noktaya gelebilir ki,

teslim olmaya yetecek gleri bile kalmayabilir. Rejim aka dalr.

zgrlk stratejileri planlanrken bu drt mekanizma aklda tutul-

maldr. Bu mekanizmalar bazen tesadfen alabilir. Bununla birlikte,

deiimi salamak iin bu mekanizmalarn bir veya birkann seilme-


45/103

Gene Sharp

45

si, spesik ve birbirini destekleyen stratejiler oluturulmasn mmkn

hale getirebilir. Hangi mekanizma (veya mekanizmalarn) seilecei

ise, atan taraarn mutlak ve greceli gleri ile iddet iermeyen

mcadele gruplarnn tutumlar ve amalarna baldr.

Siyasi muhalefetin demokratikletirici etkisi

iddet yaptrmlarnn merkeziletirici etkisinin aksine, iddetsiz

mcadele tekniinin kullanm, siyasi toplumu eitli yollardan demok-

ratikletirmeye katkda bulunur.

Demokratikletirici etkini blm olumsuzdur. Yani, askeri vas-

talarn aksine, bu teknik ynetici bir elitin kontrol altndaki ve dikta-

trl srdrmek iin halka kar kullanlabilecek bask iin vastalar

sunmamaktadr. Siyasi direni hareketini liderleri, takipilerine bask

ve etki uygulayabilirler fakat onlar isyan ettiklerinde veya baka lider-ler setiklerinde hapsedemez ve infaz edemezler.

Demokratikletirmenin bir dier taraf ise olumludur. iddetsiz

mcadele, nfusun mevcut veya muhtemel diktatrlere kar baarl

olmas ve zgrln savunmas iin direni yntemleri salar. Aa-

da pasif direniin beraberinde getirebilecei baz demokratikleme-

nin olumlu etkilerini bulabilirsiniz:

iddetsiz mcadeledeki deneyim, rejim tehditlerine meydan

okuma ve iddetli baskya kar kapasite konusunda, nfusun ken-

dine daha fazla gvenmesini salar.

Bar mcadele diktatryel bir grubun demokratik olmayan

kontrolne toplumun itaatsizlik, muhalefet yoluyla direnmesini

salar.

Bar mcadele ifade zgrl, zgr basn, bamsz rgt-

ler ve hr meclis gibi demokratik zgrlklerin uygulanmasn is-

temek iin kullanlabilir.


46/103


46

Bar mcadele daha nce de tartld zere bamsz grup-larn, toplumsal rgtlerin yaamn srdrmesine, yeniden do-

masna, glenmesine katkda bulunur. Bunlar toplumun gcnharekete geirmek ve ileride diktatrle soyunabileceklerin etkingcn snrlandrlmasn salar.

iddetsiz mcadele, nfusun, diktatoryel hkmet tarafndanynetilen baskc polis ve askeri harekatn tahakkm edebileceiyntemler salar.

iddetsiz mcadele, nfusun ve bamsz kurulularn, ynetenelit kesimin gcn, demokrasi karna kstlamasn veya bl-mesini ve bylece hakimiyetine devam etme becerisini tehdit et-mesini mmkn klan yntemler salar.

Pasif direni karmaas

Buradan da anlalaca zere pasif direni, iin iine bir sr yn-temin, bir dizi deiim mekanizmalarnn ve zel davransal ihtiyala-rn girdii karmak bir toplumsal eylem tekniidir.

zellikle diktatrlklere kar etkili olabilmek iin siyasi muhale-fetin dikkatli bir planlamaya ve hazrla gereksinimi vardr. Potansiyelkatlmclarn kendilerinden bekleneni kavrayabilmesi gerekecektir.Kaynaklarn kullanma sunulmas gerekecektir. Ve strateji uzmanlar-nn pasif direniin en etkin ekilde nasl uygulanabilecei hususundaanalizler yapm olmas gerekecektir. Btn dikkatimizi bu nemli un-sur zerinde younlatryoruz: stratejik planlama ihtiyac.


47/103

Gene Sharp

47

ALTI

STRATEJK PLANLAMAYA DUYULAN HTYA

Diktatrlklere kar siyasi direni faaliyetleri eitli ekillerde or-taya kabilir. Gemite bu tr mcadeleler planlanma yaplmadan veounlukla da rastlantsal olarak meydana gelmitir. Gemite bu trtepkileri tetikleyen belirli sorunlar, bugn byk eitlilik gstermekte,ancak sklkla sayg duyulan bir kiinin gzaltna alnmas ya da ld-rlmesi, yeni baskc rejim ya da dzen kurulmas, gda kesintileri, dini

inanlara saygszlk yahut ilgili bir olayn yllk kutlamalar gibi farkliddet olaylarn iermektedir. Bazen, diktatrlk tarafnca yaplan be-lirli bir hareket toplumu yle bir fkelendirmitir ki, nasl bitecei d-nlmeden ayaklanmaya balanld olmutur. Dier zamanlarda ise,cretkar bir kii yahut kk bir grup ii stlenerek destek kazanmtr.Belirli bir ikayet, benzer hakszlklar yaam kiilerce de alglanrsa,kendileri de bu mcadeleye katlabilirler. Bazen, kk bir grup yahutbirey tarafndan yaplan direni ars, beklenmedik boyutlarda kat-

lm grebilmektedir.Bu tr anlk tepkilerin olumlu yanlar olmasna ramen, genellikle

dezavantajlar ar basmtr. Sklkla, demokratik direniiler, dikta-trln verecei karl nceden kestiremedikleri iin byk aclarekmi, ve direni kmtr. Zaman zaman, demokratlarn planlamakonusundaki eksikleri nemli kararlar tamamen ansa brakm, bu daykc sonular dourmutur. Baskc sistemin alaa edildii durum-larda bile, demokratik bir sisteme gei dnemindeki planlama eksikli-i, yeni bir diktatrln kurulmasna yardmc olmutur.

Gereki planlama

Gelecekte, planlanmam popler tepkiler, diktatrle karayaklanmada kesinlikle nemli rol oynayacaktr. Ancak, gnmzdediktatrl alaa etmenin en etkili yntemlerini hesaplamak, politik

durumun ve genel ruh halinin olgunlat anlar belirlemek, ve mca-delenin nasl balatlacan semek mmkndr. Bu tr durumlardazgrl kazanmann etkili bir yolunu bulmak iin, durumun gerekiekilde tartlmas ve toplumun potansiyeli zerine dikkatli bir ekildekafa yorulmas gereklidir.


48/103


48

Bir ey baarlmak isteniyorsa, akllca olan nasl baarlacanplanlamaktr. Ama ne kadar byr, ya da baarszln gtrleri ne

kadar arlar ise, planlamann nemi de o kadar artmaktadr. Stratejikplanlama, eldeki tm kaynaklarn en etkili ekilde ulamn ve kulla-nmn salama ansn arttrmaktadr. Gl bir diktatrl ykmakgayesine yardm eden destekilerinin hayatlar tehlike altnda bulunan,yahut snrl kaynaklar bulunan demokratik bir hareket iin bu durumzellikle dorudur. Direniilerin aksine, diktatrln elinde genel-likle geni kaynaklar, rgtsel g ve iddet suu ileme yeterlilii bu-lunacaktr.

Bu durumda planlanan bir strateji, o anki durumdan, amalanangelecee geii daha gerekletirilebilir klacak bir eylem plan dzen-lemek anlamna gelecektir. Bu tartma erevesinde, diktatrlkten,demokratik bir gelecee varmak anlamna gelecektir. Bu amaca ula-mak iin yaplacak bir plan, genellikle bask altndaki topluluk ve halkglendirip, diktatrl zayatmak iin tasarlanan, eitli aamalar-dan oluan eylemleri ve dier eitli organize etkinlikleri ierecektir.

Dikkat edilmelidir ki burada ama yalnzca o anki diktatrl yerlebir etmek deil, demokratik bir sistem de oturtmaktr. Amacn yalnzcabataki diktatrl ykmakla snrlandran ulvi bir strateji, Bir bakazorba yaratma ihtimalini her zaman tayacaktr.

Planlamann nndeki engeller

Dnya apnda zgrl savunan baz gler, zgrle kavumayolundaki sorunlar zmek iin tam kapasitelerini kullanmamaktadr-lar. zgrl savunanlar, harekete gemeden nce yaplan stratejikbir planlamann nihai nemini ancak nadir durumlarda tam anlamylakavrayabilmektedirler. Sonu olarak, bu anlay neredeyse asla yer bu-lamamtr.

nsanlarna siyasi zgrlk getirme amac ile hareket eden insanlarneden bu amalarna ulamak iin kapsaml stratejik bir plan hazrla-

may nadiren dnmektedirler? Maalesef, demokratik muhalif gruplardahilindeki birok insan, stratejik planlamann nemini anlayamamak-tadr, yahut stratejik dnme konusuna yatkn ya da bu konuda eitim-li deillerdir. Bu elbette zor bir grevdir. Diktatrlk tarafnca sreklibask altnda tutulan, yahut mstacel sorumluluklar altnda ezilen di-


49/103

Gene Sharp

49

reni liderleri, genellikle stratejik dnme yeteneklerini gelitirecekzamana yahut gvenlie eriememektedirler.

Bunun yerine, genel yntem diktatrln admlarna aksi yndetepki vermekle snrl kalmaktadr. Bu yzden direni daima savunmahalinde kalarak, snrl zgrlklerini ve zgrlk kalelerini korumakla,en iyi ihtimalle diktatr ynetimin ilerleyiini yavalatmak ve rejiminyeni planlarna omak sokmakla yetinmek durumunda kalmaktadrlar.

Elbette baz bireyler ve gruplar, zgrlk hareketinde geni veuzun vadeli planlamaya ihtiya duymayabilmektedirler. Bunun yerine

ideolojilerini sk sk tekrar ederlerse bunlarn benimseneceine ve buolaylarn da gelip geeceine safa inanyor olabilirler. Dierleri deyalnzca hayatlarna devam ederek ve olaylara tm zorluklara ramenkendi prensiplerinden taviz vermeden tanklk ederek, hedefe ulamakyolunda ellerinden geleni yaptklarn dnmektedirler. nsani hedef-lerin desteklenmesi ve amalara sadk bir ekilde ballk gsterilmesitakdire ayan grlebilir, ancak diktatrl bitirip zgrle kavu-mak konusunda yetersiz kalmaktadr.

Diktatrle kar direnen dier gruplar ise, yine saf bir ekilde ye-terli iddeti gsterirlerse, zgrln geleceine inanmaktadrlar. Ancak,nceden de belirtildii zere, iddet asla baary garantilememektedir.zgrlk yerine, yenilgiye, devasa bir trajediye yahut ikisine birden yolaabilmektedirler. Nadir durumlar dnda, iddet ieren mcadele ve as-keri konularda stn taraf genellikle diktatrlk olmaktadr.

Ayn zamanda, tepkilerini akllarna esen ekilde ynlendiren ey-

lemciler de bulunmaktadr. Ancak bu tr yaklamlar yalnzca benmer-

kezci olmakla kalmayp, zgrlk yolunda ulvi bir plan oluturma ko-nusunda da rehber nitelii tamamaktadrlar.

Bazlarnn dnd parlak kirler dorultusunda yaplan ey-lemler de yetersiz kalmaktadr. Gerekli olan, diktatrl alaa et-mek yolunda yaplan dikkatli hesaplamalar dorultusunda uygulananeylemlerdir. Stratejik analiz olmakszn, zafere giden yolda dikkatli-ce belirli admlar belirleyemedikleri iin, liderler genellikle sradaki

admlar hakknda hibir kir yrtememektedir. Yaratclk ve parlakkirler nemlidir, ancak demokratik glerin stratejik durumlarn ge-litirebilmeleri iin, faydal ekilde kullanlmalar gereklidir.

Nereden balayacaklarna dair karar veremeyen ve diktatrlekar uygulanabilecek admlarn okluunun farknda olan insanlar, her


50/103


50

eyi ayn anda deneme yoluna bavurmaktadrlar. Bu durum yardmcolabilir, ancak zellikle zayf hareketler sz konusu olduunda, baar

elbette imkansz hale gelmektedir. Dahas, byle bir yaklam, eylemenereden balanaca, abalarn ne ynde odaklanmas gerektii ve s-nrl kaynaklarn nasl kullanlmas gerektii konusunda rehber niteliitamamaktadr.

Baz kimseler ve gruplar planlamann art olduunu gryor ola-bilirler. Ne var ki grleri sadece ksa bir dnem iindir ya da taktikoluturmann dna kamazlar. Daha uzun vadeli bir plann gerekliya da mmkn olduunu gremeyebilirler. Baz durumlarda, stratejikanlamda dnp analiz etmeyi baaramayp, nispeten daha ufak so-runlarn kendilerini defalarca rahatsz etmesine izin verebilir, demok-ratik direniin bir sonraki admn planlamak yerine rakiplerinin tepki-lerine gre hareket etmekle snrl kalabilirler. Bunca eforu ksa vadelieylemlere adayan liderler, genel abalarna rehber olabilecek ve nihaidorultuda amalarn baarya gtrebilecek eitli alternatif yollargrmeyi baaramamaktadr.

Baz demokratik hareketlerin, diktatrl alaa etmek iin de-tayl bir strateji planlamadklar, aksine, baka bir sebepten tr dahaacil konulara odaklandklar da grlebilmektedir. lerinde, aslndadiktatrln yalnzca kendi abalar ile yenilebileceine gerekteninanmamaktadrlar. Bu yzden, bu ama iin planlama yapmak, boabir aba, yahut olmayacak duaya amin demek gibi grlmektedir. Kksalm gaddar bir diktatrlk rejimine kar zgrlkleri iin abalayaninsanlar genellikle yle byk bir askeri ve polis gcyle kar karya

kalmaktadrlar ki, diktatrler her istediini yapabilecekmi gibi gr-nebilir. Gerek bir umutlar olmasa da, bu insanlar btnlk ve belki detarih yazma amac ile diktatrle kafa tutacaklardr. Asla itiraf etme-seler de, yahut bilinli ekilde farkna varmasalar da, eylemleri kendi-lerine bile umutsuz grnmektedir. Bu sebeple, onlar iin uzun vadelidetayl stratejik planlamann hibir nemi bulunmamaktadr.

Stratejik planlama konusundaki baarszlklarn sonular genel-likle ok ar olmaktadr: eylemcilerin gc datlr, eylemler faydasz

kalr, enerji ufak sorunlar zerinde harcanr, avantajlar doru kullanla-maz, ve insanlar boa harcanm olur. Demokratlar stratejik planlamayapmadklar srece, amalarna varmada baarsz olma ihtimalleriyksektir. Yeterli olarak planlanmam, tuhaf etkinlikler bileimi b-


51/103

Gene Sharp

51

yk bir direni ileri tanamaz. Aksine, diktatrln gcn ve kon-troln arttrmasna izin verecektir.

Maalesef, zgrlk iin yalnzca nadiren detayl stratejik planla-ma yapld iin, diktatr rejimler aslnda olduklarndan daha kalcgrnmektedirler. Olmas gerekenden yllarca, hatta on yllarca dahauzun devam etmektedir.

Stratejik planlamada drt nemli koul

Stratejik dnmemize yardmc olmas asndan, drt temel ar-tn ak ekilde anlalmas nem tamaktadr.

Genel strateji, atmada grev almak isteyen bir grubun elinde bu-lunan tm kullanlabilir ve uygun kaynaklarn (ekonomik, insani, ma-nevi, siyasi, kurumsal vb.) dzenlenmesi ve ynlendirilmesine hizmeteden bir kavramdr.

Genel strateji, atmadaki kaynaklarn ve gruplarn grevleri ze-

rinde odaklanarak, atmada uygulanacak en uygun taktie (klasikaskeri sava yahut sivil mcadele gibi) karar vermektedir. Genel strate-jinin planlanmas srasnda, direni liderlerinin dman zerinde kulla-nlacak bask ve etkilere karar v

gene-sharp-diktatörlükten demokrasiye.pdf

Documents