giao an hoa hoc 12 toan tap

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: OÂn taäp, cuûng coá, heä thoáng hoaù caùc chöông hoaù hoïc ñaïi cöông vaø voâ cô (söï ñieän li, nitô-photpho, cacbon-silic). 2. Kó naêng: - Reøn luyeän kó naêng döïa vaøo caáu taïo cuûa chaát ñeå suy ra tính chaát vaø öùng duïng cuûa chaát. Ngöôïc laïi, döïa vaøo tính chaát cuûa chaát ñeå döï ñoaùn coâng thöùc cuûa chaát. - Kó naêng giaûi baøi taäp xaùc ñònh CTPT cuûa hôïp chaát. 3. Thaùi ñoä: Thoâng qua vieäc reøn luyeän tö duy bieän chöùng trong vieäc xeùt moái quan heä giöõa caáu taïo vaø tính chaát cuûa chaát, laøm cho HS höùng thuù hoïc taäp vaø yeâu thích moân Hoaù hoïc hôn.II. CHUAÅN BÒ: - Yeâu caàu HS laäp baûng toång keát kieán thöùc cuûa töøng chöông theo söï höôùng daãn cuûa GV tröôùc khi hoïc tieát oân taäp ñaàu naêm. - GV laäp baûng kieán thöùc vaøo giaáy khoå lôùn hoaëc baûng phuï.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1 GV löu yù HS: - ÔÛ ñaây chæ xeùt dung moâi laø nöôùc. - Söï ñieän li coøn laø quaù trình phaân li caùc chaát thaønh ion khi noùng chaûy. - Chaát ñieän li laø chaát khi noùng chaûy phaân li thaønh ion. - Khoâng noùi chaát ñieän li maïnh laø chaát khi tan vaøo nöôùc phaân li hoaøn toaøn thaønh ion.Thí duï: H2SO4 laø chaát ñieän li maïnh, nhöng:

H2SO4 → H+ + -4HSO

-4HSO ↔ H+ + -2

4SO

I – SÖÏ ÑIEÄN LI1. Söï ñieän li

Hoaït ñoäng 2 HS nhaéc laïi caùc khaùi nieäm axit, bazô, muoái, hiñroxit löôõng tính. GV coù theå laáy moät soá thí duï neáu caàn thieát.

2. Axit, bazô vaø muoái Axit, bazô, muoái

Axit laø chaát khi tan trong

nöôùc phaân li ra ion H+

Bazô laø chaát khi tan trong

nöôùc phaân li ra ion OH-

Muoái laø hôïp chaát khi tan

trong nöôùc phaân li ra cation

kim loaïi (hoaëc NH4+) vaø

anion goác axitHiñroxit löôõng tính laø hiñroxit tan trong nöôùc vöøa coù theå phaân li nhö axit vöøa coù theå phaân li nhö bazô

Hoaït ñoäng 3 HS nhaéc laïi ñieàu kieän ñeå xaûy ra phaûn öùng trao ñoåi ion. GV ?: Baûn chaát cuûa phaûn öùng trao

3. Phaûn öùng trao ñoåi ion trong dung dòch caùc chaát ñieän li

Phaûn öùng trao ñoåi ion trong dung dòch caùc chaát ñieän li chæ xaûy ra khi coù ít nhaát moättrong caùc ñieàu kieän sau: - Taïo thaønh chaát keát tuûa. - Taïo thaønh chaát ñieän li yeáu - Taïo thaønh chaát khí

Baûn chaát laø laøm giaûm soá ion trong dung dòch.

1

Tieát 1

OÂN TAÄP ÑAÀU NAÊM (Tieát 1)

ñoåi ion laø gì ?Hoaït ñoäng 4: GV laäp baûng sau vaø yeâu caàu HS ñieàn vaøo.

II – NITÔ – PHOTPHO

NITÔ PHOTPHOCaáu hình electron: 1s22s22p3

Ñoä aâm ñieän: 3,04Caáu taïo phaân töû: N ≡ N (N2)Caùc soá oxi hoaù: -3, 0, +1, +2, +3, +4, +5

NH3 N2 HNO3

-3 0 +5thu e nhöôøng e

Axit HNO3: H O NO

O

+5

HNO3 laø axit maïnh, coù tính oxi hoaù maïnh.

Caáu hình electron: 1s22s22p63s23p3

Ñoä aâm ñieän: 2,19Caáu taïo phaân töû: P4 (photpho traéng); Pn (photpho ñoû)Caùc soá oxi hoaù: -3, 0, +3, +5

PH3 P4 H3PO4

-3 0 +5thu e nhöôøng e

Axit H3PO4:H O

+5

H OH O P O

H3PO4 laø axit 3 naác, ñoä maïnh trung bình, khoâng coù tính oxi hoaù nhö HNO3.

III – CACBON-SILICCACBON SILIC

Caáu hình electron: 1s22s22p2

Caùc daïng thuø hình: Kim cöông, than chì, fulerenÑôn chaát: Cacbon theå hieän tính khöû laø chuû yeáu, ngoaøi ra coøn theå hieän tính oxi hoaù.Hôïp chaát: CO, CO2, axit cacbonic, muoái cacbonat. CO: Laø oxit trung tính, coù tính khöû maïnh. CO2: Laø oxit axit, coù tính oxi hoaù. H2CO3: Laø axit raát yeáu, khoâng beàn, chæ toàn taïi trong dung dòch.

Caáu hình electron: 1s22s22p63s23p2

Caùc daïng toàn taïi: Silic tinh theå vaø silic voâ ñònh hình.Ñôn chaát: Silic vöøa theå hieän tính khöû, vöøa theå hieän tính oxi hoaù.Hôïp chaát: SiO2, H2SiO3, muoái silicat. SiO2: Laø oxit axit, khoâng tan trong nöôùc. H2SiO3: Laø axit, ít tan trong nöôùc (keát tuûa keo), yeáu hôn caû axit cacbonic

V. CUÛNG COÁ: 1. Vì sao khoâng neân noùi chaát ñieän li maïnh laø chaát khi tan trong nöôùc phaân li hoaøn toaøn thaønh ion ? 2. Döïa vaøo caáu hình electron nguyeân töû cuûa nitô haõy döï ñoaùn caùc soá oxi hoaù cuûa nitô.VI. DAËN DOØ: Xem laïi phaàn Ñaïi cöông veà hôïp chaát höõu cô, hiñrocacbon, daãn xuaát halogen – ancol – phenol; anñehit – xeton – axit cacboxylic.

Ngaøy soaïn:............/............

2

Tieát 2

OÂN TAÄP ÑAÀU NAÊM (Tieát 2)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: OÂn taäp, cuûng coá, heä thoáng hoaù caùc chöông veà hoaù hoïc höõu cô (Ñaïi cöông veà hoaù hoïc höõu cô, hiñrocacbon, daãn xuaát halogen –ancol – phenol , anñehit – xeton – axit cacboxylic). 2. Kó naêng: - Reøn luyeän kó naêng döïa vaøo caáu taïo cuûa chaát ñeå suy ra tính chaát vaø öùng duïng cuûa chaát. Ngöôïc laïi, döïa vaøo tính chaát cuûa chaát ñeå döï ñoaùn coâng thöùc cuûa chaát. - Kó naêng giaûi baøi taäp xaùc ñònh CTPT cuûa hôïp chaát. 3. Thaùi ñoä: Thoâng qua vieäc reøn luyeän tö duy bieän chöùng trong vieäc xeùt moái quan heä giöõa caáu taïo vaø tính chaát cuûa chaát, laøm cho HS höùng thuù hoïc taäp vaø yeâu thích moân Hoaù hoïc hôn.II. CHUAÅN BÒ: - Yeâu caàu HS laäp baûng toång keát kieán thöùc cuûa töøng chöông theo söï höôùng daãn cuûa GV tröôùc khi hoïc tieát oân taäp ñaàu naêm. - GV laäp baûng kieán thöùc vaøo giaáy khoå lôùn hoaëc baûng phuï.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1: GV yeâu caàu HS cho bieát caùc loaïi hôïp chaát höõu cô ñaõ ñöôïc hoïc.

IV – ÑAÏI CÖÔNG HOAÙ HÖÕU CÔ

Hôïp chaát höõu cô

Hiñrocacbon Daãn xuaát cuûa hiñrocacbon

Hiñrocacbon no

Hiñrocacbon khoâng no

Hiñrocacbon thôm

Daãn xuaát halogen

Ancol, phenol, Este

Anñehit, Xeton

Amino axit Axit cacboxylic, Este

- Ñoàng ñaúng: Nhöõng hôïp chaát höõu cô coù thaønh phaàn phaân töû hôn keùm nhau moät hay nhieàu nhoùm CH2 nhöng coù tính chaát hoaù hoïc töông töï nhau laø nhöõng chaát ñoàng ñaúng, chuùng hôïp thaønh daõy ñoàng ñaúng. - Ñoàng phaân: Nhöõng hôïp chaát höõu cô khaùc nhau coù cuøng CTPT goïi laø caùc chaát ñoàng phaân.

V – HIÑROCACBON ANKAN ANKEN ANKIN ANKAÑIEN ANKYLBEZE

NCoâng thöùc chung

CnH2n+2 (n ≥ 1) CnH2n (n ≥ 2) CnH2n-2 (n ≥ 2) CnH2n-2 (n ≥ 3) CnH2n-6 (n ≥ 6)

ÑaëcÑieåm caáu taïo

- Chæ coù lieân keát ñôn chöùc, maïch hôû- Coù ñoàng phaân maïch cacbon

- Coù 1 lieân keát ñoâi, maïch hôû- Coù ñf maïch cacbon, ñf vò trí lieân keát ñoâi vaø ñoàng phaân hình hoïc

- Coù 1 lieân keát ba, maïch hôû

- Coù ñoàng phaân maïch cacbon vaø ñoàng phaân vò trí lieân keát ba.

- Coù 2 lieân keát ñoâi, maïch hôû

- Coù voøng benzen

- Coù ñoàng phaân vò trí töông ñoái cuûa nhaùnh ankyl

ANKAN ANKEN ANKIN ANKAÑIEN ANKYLBEZEN

Tính - Phaûn öùng - Phaûn öùng - Phaûn öùng - Phaûn öùng - Phaûn öùng 3

chaát hoaù hoïc

theá halogen.- Phaûn öùng taùch hiñro.- Khoâng laøm maát maøu dung dòch KMnO4

coäng.- Phaûn öùng truøng hôïp.

- Taùc duïng vôùi chaát oxi hoaù.

coäng.- Phaûn öùng theá H ôû cacbon ñaàu maïch coù lieân keát ba.- Taùc duïng vôùi chaát oxi hoaù.

coäng.- Phaûn öùng truøng hôïp.- Taùc duïng vôùi chaát oxi hoaù.

theá (halogen, nitro).- Phaûn öùng coäng.

VI – DAÃN XUAÁT HALOGEN – ANCOL - PHENOL

DAÃN XUAÁT HALOGEN

ANCOL NO, ÑÔN CHÖÙC,

MAÏCH HÔÛ

PHENOL

Coâng thöùc chung

CxHyX CnH2n+1OH (n ≥ 1) C6H5OH

Tính chaát hoaù hoïc

- Phaûn öùng theá X baèng nhoùm OH.- Phaûn öùng taùch hiñrohalogenua.

- Phaûn öùng vôùi kim loaïi kieàm.- Phaûn öùng theá nhoùm OH- Phaûn öùng taùch nöôùc.- Phaûn öùng oxi hoaù khoâng hoaøn toaøn.- Phaûn öùng chaùy.

- Phaûn öùng vôùi kim loaïi kieàm.- Phaûn öùng vôùi dung dòch kieàm.- Phaûn öùng theá nguyeân töû H cuûa voøng benzen.

Ñieàu cheá

- Theá H cuûa hiñrocacbon baèng X.- Coäng HX hoaëc X2 vaøo anken, ankin.

Töø daãn xuaát halogen hoaëc anken.

Töø benzen hay cumen.

VII – ANÑEHIT – XETON – AXIT CACBOXYLICANÑEHIT NO, ÑÔN

CHÖÙC, MAÏCH HÔÛXETON NO, ÑÔN CHÖÙC, MAÏCH

HÔÛ

AXIT CACBOXYLIC NO, ÑÔN CHÖÙC,

MAÏCH HÔÛ

CTCTCnH2n+1−CHO (n ≥ 0) CnH2n+1 C

OCmH2m+1

(n ≥ 1, m ≥ 1)

CnH2n+1−COOH (n ≥ 0)


- Tính oxi hoaù - Tính khöû

- Tính oxi hoaù - Coù tính chaát chung cuûa axit (taùc duïng vôùi bazô, oxit bazô, kim loaïi hoaït ñoäng)- Taùc duïng vôùi ancol

Ñieàu cheá

- Oxi hoaù ancol baäc I- Oxi hoaù etilen ñeå ñieàu cheá anñehit axetic

- Oxi hoaù ancol baäc II

- Oxi hoaù anñehit - Oxi hoaù caét maïch cacbon.- Saûn xuaát CH3COOH + Leân men giaám. + Töø CH3OH.

V. CUÛNG COÁ: 1. Thöïc nghieäm cho bieát phenol laøm maát maøu dung dòch nöôùc brom coøn toluen thì khoâng. Töø keát quaû thöïc nghieäm treân ruùt ra keát luaän gì ? 2. Coù theå duøng Na ñeå phaân bieät caùc ancol: CH3OH, C2H5OH, C3H7OH ñöôïc khoâng ? Neáu ñöôïc, haõy trình baøy caùch laøm. VI. DAËN DOØ: Xem laïi phaûn öùng giöõa axit cacboxylic vaø ancol.

4

Ngaøy soaïn:............/............CHÖÔNG 1: ESTE - LIPIT

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - HS bieát: Khaùi nieäm, tính chaát cuûa este. - HS hieåu: Nguyeân nhaân este khoâng tan trong nöôùc vaø coù nhieät ñoä soái thaáp hôn axit ñoàng phaân. 2. Kó naêng: Vaän duïng kieán thöùc veà lieân keát hiñro ñeå giaûi thích nguyeân nhaân este khoâng tan trong nöôùc vaø coù nhieät ñoä soâi thaáp hôn axit ñoàng phaân. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Duïng cuï, hoaù chaát: Moät vaøi maãu daàu aên, môõ ñoäng vaät, dung dòch axit H2SO4, dung dòch NaOH, oáng nghieäm, ñeøn coàn,…III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC

Hoaït ñoäng 1 GV yeâu caàu HS vieát phöông trình phaûn öùng este hoaù cuûa axit axetic vôùi ancon etylic vaø isoamylic. GV cho HS bieát caùc saûn phaåm taïo thaønh sau 2 phaûn öùng treân thuoäc loaïi hôïp chaát este ? Vaäy este laø gì ?Hoaëc: GV yeâu caàu HS so saùnh CTCT cuûa 2 chaát sau ñaây, töø ñoù ruùt ra nhaän xeùt veà caáu taïo phaân töû cuûa este.

HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát caùch phaân loaïi este, vaän duïng ñeå phaân bieät moät vaøi este no, ñôn chöùc ñôn giaûn. GV giôùi thieäu caùch goïi teân este, goïi 1 este ñeå minh hoaï, sau ñoù laáy tieáp thí duï vaø yeâu caàu HS goïi teân.

I – KHAÙI NIEÄM, DANH PHAÙP

C2H5OH + CH3COOH CH3COOC2H5 + H2OH2SO4 ñaëc, t0

etyl axetat

CH3COOH + HO [CH2]2 CHCH3

CH3

CH3COO [CH3]2 CHCH3

CH3 + H2O

H2SO4 ñaëc, t0

isoamyl axetatToång quaùt:

RCOOH + R'OH RCOOR' + H2OH2SO4 ñaëc, t0

Khi thay theá nhoùm OH ôû nhoùm cacboxyl cuûa axit cacboxylic baèng nhoùm OR’ thì ñöôïc este.

CTCT cuûa este ñôn chöùc: RCOOR’R: goác hiñrocacbon cuûa axit hoaëc H.R’: goác hiñrocacbon cuûa ancol (R # H)

CTCT chung cuûa este no ñôn chöùc: - CnH2n+1COOCmH2m+1 (n ≥ 0, m ≥ 1) - CxH2xO2 (x ≥ 2)

Teân goïi: Teân goác hiñrocacbon cuûa ancol + teân goác axit.- Teân goác axit: Xuaát phaùt töø teân cuûa axit töông öùng, thay ñuoâi ic→at. Thí duï:CH3COOCH2CH2CH3: propyl axetatHCOOCH3: metyl fomat

Hoaït ñoäng 2 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát moät vaøi tính chaát vaät lí cuûa este.

II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ- Caùc este laø chaát loûng hoaëc chaát raén trong ñieàu kieän thöôøng, haàu nhö khoâng tan trong nöôùc.- Coù nhieät ñoä soâi thaáp hôn haún so

5

Tieát 3

ESTE

GV ?: Vì sao este laïi coù nhieät ñoä soâi thaáp hôn haún vôùi caùc axit ñoàng phaân hoaëc caùc ancol coù cuøng khoái löôïng mol phaân töû hoaëc coù cuøng soá nguyeân töû cacbon ? GV daãn daét HS traû lôøi döïa vaøo kieán thöùc veà lieân keát hiñro. GV cho HS ngöûi muøi cuûa moät soá este (etyl axetat, isoamyl axeta), yeâu caàu HS nhaän xeùt veà muøi cuûa este. GV giôùi thieäu theâm moät soá tính chaát vaät lí khaùc cuûa este ?

vôùi caùc axit ñoàng phaân hoaëc caùc ancol coù cuøng khoái löôïng mol phaân töû hoaëc coù cuøng soá nguyeân töû cacbon.

Thí duï:CH3CH2CH2COOH(M = 88) 0

st

=163,50CTan nhieàu trong nöôùc

CH3[CH2]3CH2OH

(M = 88), 0st

= 1320C

Tan ít trong nöôùc

CH3COOC2H5

(M = 88), 0st

= 770CKhoâng tan trong nöôùc

Nguyeân nhaân: Do giöõa caùc phaân töû este khoâng taïo ñöôïc lieân keát hiñro vôùi nhau vaø lieân keát hiñro giöõa caùc phaân töû este vôùi nöôùc raát keùm.- Caùc este thöôøng coù muøi ñaëc tröng: isoamyl axetat coù muøi chuoái chín, etyl butirat vaø etyl propionat coù muøi döùa; geranyl axetat coù muøi hoa hoàng…

Hoaït ñoäng 3 GV yeâu caàu HS nhaän xeùt veà phaûn öùng este hoaù ôû 2 thí duï ñaàu tieân ? Phaûn öùng este hoaù coù ñaëc ñieåm gì ? GV ñaët vaán ñeà: Trong ñieàu kieän cuûa phaûn öùng este hoaù thì moät phaàn este taïo thaønh seõ bò thuyû phaân. GV yeâu caàu HS vieát phöông trình hoaù hoïc cuûa phaûn öùng thuyû phaân este trong moâi tröôøng axit. GV höôùng daãn HS vieát phöông trình phaûn öùng thuyû phaân este trong moâi tröôøng kieàm.

III. TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC1. Thuyû phaân trong moâi tröôøng axit

C2H5OH + CH3COOHCH3COOC2H5 + H2OH2SO4 ñaëc, t0

* Ñaëc ñieåm cuûa phaûn öùng: Thuaän nghòch vaø xaûy ra chaäm.2. Thuyû phaân trong moâi tröôøng bazô (Phaûn öùng xaø phoøng hoaù)

* Ñaëc ñieåm cuûa phaûn öùng: Phaûn öùng chæ xaûy ra 1 chieàu.

Hoaït ñoäng 4

GV ?: Em haõy cho bieát phöông phaùp chung ñeå ñieàu cheá este ? GV giôùi thieäu phöông phaùp rieâng ñeå ñieàu cheá este cuûa caùc ancol khoâng beàn.

IV. ÑIEÀU CHEÁ1. Phöông phaùp chung: Baèng phaûn öùng este hoaù giöõa axit cacboxylic vaø ancol.

RCOOH + R'OH RCOOR' + H2OH2SO4 ñaëc, t0

2. Phöông phaùp rieâng: Ñieàu cheá este cuûa anol khoâng beàn baèng phaûn öùng giöõa axit cacboxylic vaø ancol töông öùng.

CH3COOH +CH CH CH3COOCH=CH2t0, xt

HS tìm hieåu SGK ñeå bieát moät soá öùng duïng cuûa este. GV ?: Nhöõng öùng duïng cuûa este ñöôïc döïa treân nhöõng tính chaát naøo cuûa este ?

V. ÖÙNG DUÏNG- Duøng laøm dung moâi ñeå taùch, chieát chaát höõu cô (etyl axetat), pha sôn (butyl axetat),...- Moät soá polime cuûa este ñöôïc duøng ñeå saûn xuaát chaát deûo nhö poli(vinyl axetat), poli (metyl metacrylat),.. hoaëc duøng laøm keo daùn.- Moät soá este coù muøi thôm, khoâng ñoäc, ñöôïc duøng laøm chaát taïo höông trong coâng nghieäp thöïc phaåm (benzyl fomat, etyl fomat,..), mó phaåm (linalyl axetat, geranyl axetat,…),…

V. CUÛNG COÁ: Baøi taäp 1 vaø 6 trang 7 (SGK)VI. DAËN DOØ: - Baøi taäp veà nhaø: 1 → 6 trang 7 (SGK) - Xem tröôùc baøi LIPIT

6

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - HS bieát: Lipit laø gì ? Caùc loaïi lipit. Tính chaát hoaù hoïc cuûa chaát beùo. - HS hieåu nguyeân nhaân taïo neân caùc tính chaát cuûa chaát beùo. 2. Kó naêng: Vaän duïng moái quan heä “caáu taïo – tính chaát” vieát caùc PTHH minh hoaï tính chaát este cho chaát beùo. 3. Thaùi ñoä: Bieát quyù troïng vaø söû duïng hôïp lí caùc nguoàn chaát beùo trong töï nhieân.II. CHUAÅN BÒ: - GV: Môõ daàu aên hoaëc môõ lôïn, coác, nöôùc, etanol,..ñeå laøm thí nghieäm xaø phoøng hoaù chaát beùo. - HS: Chuaån bò tö lieäu veà öùng duïng cuûa chaát beùo.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: ÖÙng vôùi CTPT C4H8O2 coù bao nhieâu ñoàng phaân laø este ? Choïn moät CTCT cuûa este vaø trình baøy tính chaát hoaù hoïc cuûa chuùng. Minh hoaï baèng phöông trình phaûn öùng. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1 HS nghieân cöùu SGK ñeå naém khaùi nieäm cuûa lipit. GV giôùi thieäu thaønh phaàn cuûa chaát beùo. GV ñaët vaán ñeà: Lipit laø caùc este phöùc taïp. Sau ñaây chuùng ta chæ xeùt veà chaát beùo.

I – KHAÙI NIEÄM Lipit laø nhöõng hôïp chaát höõu cô coù trong teá baøo soáng, khoâng hoaø tan trong nöôùc nhöng tan nhieàu trong caùc dung moâi höõu cô khoâng cöïc.

Caáu taïo: Phaàn lôùn lipit laø caùc este phöùc taïp, bao goàm chaát beùo (triglixerit), saùp, steroit vaø photpholipit,…

HS nghieân cöùu SGK ñeå naém khaùi nieäm cuûa chaát beùo.

GV giôùi thieäu ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa caùc axit beùo hay gaëp, nhaän xeùt nhöõng ñieåm gioáng nhau veà maët caáu taïo cuûa caùc axit beùo.

GV giôùi thieäu CTCT chung cuûa axit beùo, giaûi thích caùc kí hieäu trong coâng thöùc.

II – CHAÁT BEÙO1. Khaùi nieämChaát beùo laø trieste cuûa glixerol vôùi axit beùo, goïi chung laø triglixerit hay laø triaxylglixerol.

Caùc axit beùo hay gaëp:C17H35COOH hay CH3[CH2]16COOH: axit stearicC17H33COOH hay cis-CH3[CH2]7CH=CH[CH2]7COOH: axit oleicC15H31COOH hay CH3[CH2]14COOH: axit panmitic Axit beùo laø nhöõng axit ñôn chöùc coù maïch cacbon daøi, khoâng phaân nhaùnh, coù theå no hoaëc khoâng no.

CTCT chung cuûa chaát beùo:

7

Tieát 4

LIPIT

HS laáy moät soá thí duï veà CTCT cuûa caùc trieste cuûa glixerol vaø moät soá axit beùo maø GV ñaõ gôùi thieäu.

R1, R2, R3 laø goác hiñrocacbon cuûa axit beùo, coù theå gioáng hoaëc khaùc nhau.Thí duï:(C17H35COO)3C3H5: tristearoylglixerol (tristearin)(C17H33COO)3C3H5: trioleoylglixerol (triolein)(C15H31COO)3C3H5: tripanmitoylglixerol (tripanmitin)

Hoaït ñoäng 2 GV ?: Lieân heä thöïc teá, em haõy cho bieát trong ñieàu kieän thöôøng daàu, môõ ñoäng thöïc vaät coù theå toàn taïi ôû traïng thaùi naøo ? GV lí giaûi cho HS bieát khi naøo thì chaát beùo toàn taïi ôû traïng thaùi loûng, khi naøo thì chaát beùo toàn taïi ôû traïng thaùi raén. GV ? Em haõy cho bieát daàu môõ ñoäng thöïc vaät coù tan trong nöôùc hay khoâng ? Naëng hay nheï hôn nöôùc ? Ñeå taåy veát daàu môõ ñoäng thöïc vaät baùm leân aùo quaàn, ngoaøi xaø phoøng thì ta coù theå söû duïng chaát naøo ñeå giaët röûa ?

2. Tính chaát vaät lí ÔÛ ñieàu kieän thöôøng: Laø chaát loûng

hoaëc chaát raén. - R1, R2, R3: Chuû yeáu laø goác hiñrocacbon no thì chaát beùo laø chaát raén.- R1, R2, R3: Chuû yeáu laø goác hiñrocacbon khoâng no thì chaát beùo laø chaát loûng.

Khoâng tan trong nöôùc nhöng tan nhieàu trong caùc dung moâi höõu cô khoâng cöïc: benzen, clorofom,…

Nheï hôn nöôùc, khoâng tan trong nöôùc.

Hoaït ñoäng 3 GV ?: Treân sôû sôû ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa este, em haõy cho bieát este coù theå tham gia ñöôïc nhöõng phaûn öùng hoaù hoïc naøo ? HS vieát PTHH thuyû phaân este trong moâi tröôøng axit vaø phaûn öùng xaø phoøng hoaù. GV bieåu dieãn thí nghieäm veà phaûn öùng thuyû phaân vaø phaûn öùng xaø phoøng hoaù. HS quan saùt hieän töôïng.

3. Tính chaát hoaù hoïc a. Phaûn öùng thuyû phaân(CH3[CH2]16COO)3C3H5 + 3H2O 3CH3[CH2]16COOH + C3H5(OH)3

H+, t0

tristearin axit stearic glixerol

b. Phaûn öùng xaø phoøng hoaù(CH3[CH2]16COO)3C3H5 + 3NaOH 3CH3[CH2]16COONa + C3H5(OH)3

t0

tristearin natri stearat glixerol

GV ?: Ñoái vôùi chaát beùo loûng coøn tham gia ñöôïc phaûn öùng coäng H2, vì sao ?

c. Phaûn öùng coäng hiñro cuûa chaát beùo loûng

(C17H33COO)3C3H5 + 3H2 (C17H35COO)3C3H5(loûng) (raén)

Ni

175 - 1900C

Hoaït ñoäng 4

GV lieân heä ñeán vieäc söû duïng chaát beùo trong naáu aên, söû duïng ñeå naáu xaø phoøng. Töø ñoù HS ruùt ra nhöõng öùng duïng cuûa chaát beùo.

4. ÖÙng duïng- Thöùc aên cho ngöôøi, laø nguoàn dinh döôõng quan troïng vaø cung caáp phaàn lôùn naêng löôïng cho cô theå hoaït ñoäng.- Laø nguyeân lieäu ñeå toång hôïp moät soá chaát khaùc caàn thieát cho cô theå. Baûo ñaûm söï vaän chuyeån vaø haáp thuï ñöôïc caùc chaát hoaø tan ñöôïc trong chaát beùo.- Trong coâng nghieäp, moät löôïng lôùn chaát beùo duøng ñeå saûn xuaát xaø phoøng vaø glixerol. Saûn xuaát moät soá thöïc phaåm khaùc nhö mì sôïi, ñoà hoäp,…

V. CUÛNG COÁ 1. Chaát beùo laø gì ? Daàu aên vaø môõ ñoäng vaät coù ñieåm gì khaùc nhau veà caáu taïo vaø tính chaát vaät lí ? Cho thí duï minh hoaï. 2. Phaùt bieåu naøo sau ñaây khoâng ñuùng ? A. Chaát beùo khoâng tan trong nöôùc.

B. Chaát beùo khoâng tan trong nöôùc, nheï hôn nöôùc nhöng tan nhieàu trong dung moâi höõu cô.

C. Daàu aên vaø môõ boâi trôn coù cuøng thaønh phaàn nguyeân toá. D. Chaát beùo laø este cuûa glixerol vaø caùc axit cacboxylic maïch daøi, khoâng phaân nhaùnh.

8

3. Trong thaønh phaàn cuûa moät loaïi sôn coù trieste cuûa glixerol vôùi axit linoleic C17H31COOH vaø axit linolenic C17H29COOH. Vieát CTCT thu goïn cuûa caùc trieste coù theå cuûa hai axit treân vôùi glixerol.VI. DAËN DOØ1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 5 trang 11-12 (SGK).2. Xem tröôùc baøi KHAÙI NIEÄM VEÀ XAØ PHOØNG VAØ CHAÁT GIAËT RÖÛA TOÅNG HÔÏP

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - Bieát khaùi nieäm veà xaø phoøng, chaát giaët röûa toång hôïp. - Hieåu ñöôïc nguyeân nhaân taïo neân ñaëc tính giaët röûa cuûa xaø phoøng vaø chaát giaët röûa toång hôïp. 2. Kó naêng: Söû duïng hôïp lí xaø phoøng vaø chaát giaët röûa toång hôïp. 3. Thaùi ñoä: - Coù yù thöùc söû duïng hôïp lí coù hieäu quaû xaø phoøng vaø chaát giaët röûa toång hôïp. - Baûo veä taøi nguyeân moâi tröôøng.II. CHUAÅN BÒ:III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: 3. Baøi môùi:


Hoaït ñoäng 1 HS nghieân cöùu SGK ñeå ruùt ra khaùi nieäm veà xaø phoøng. GV ?: Treân cô sôû khaùi nieäm veà xaø phoøng, em haõy cho bieát thaønh phaàn chính cuûa xaø phoøng laø gì ? GV giôùi thieäu theâm moät soá thaønh phaàn khaùc cuûa xaø phoøng ?

I – XAØ PHOØNG1. Khaùi nieämXaø phoøng thöôøng duøng laø hoãn hôïp muoái natri hoaëc muoái kali cuûa axit beùo, coù theâm moät soá chaát phuï gia.

Thaønh phaàn chuû yeáu cuûa xaø phoøng thöôøng: Laø muoái natri cuûa axit panmitic hoaëc axit stearic. Ngoaøi ra trong xaø phoøng coøn coù chaát ñoän (laøm taêng ñoä cöùng ñeå ñuùc baùnh), chaát taåy maøu, chaát dieät khuaån vaø chaát taïo höông,…

Hoaït ñoäng 2 GV ?: Döïa vaøo khaùi nieäm veà xaø phoøng, em haõy cho bieát ñeå saûn xuaát xaø phoøng ta coù theå söû duïng phaûn öùng hoaù hoïc naøo ? HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát caùc giai ñoaïn cuûa quy trình naáu xaø phoøng. GV cho HS bieát maët haïn cheá cuûa quaù trình saûn xuaát xaø phoøng töø chaát

2. Phöông phaùp saûn xuaát

(RCOO)3C3H5 + 3NaOH 3RCOONa + C3H5(OH)3t0

chaát beùo xaø phoøng Xaø phoøng coøn ñöôïc saûn xuaát theo sô

ñoà sau:Ankan axit cacboxylic muoái natri cuûa axit cacboxylic

Thí duï:

9

Tieát 5

KHAÙI NIEÄM VEÀ XAØ PHOØNG VAØ CHAÁT GIAËT RÖÛA TOÅNG HÔÏP

beùo: khai thaùc daãn ñeán caïn kieät taøi nguyeân. Töø ñoù giôùi thieäu cho HS bieát phöông phaùp hieän ñaïi ngaøy nay ñöôïc duøng ñeå saûn xuaát xaø phoøng laø ñi töø ankan.

2CH3[CH2]14CH2CH2[CH2]14CH3 4CH3[CH2]14COOHO2, t

0, xt

2CH3[CH2]14COOH + Na2CO3 2CH3[CH2]14COONa + CO2 + H2O

Hoaït ñoäng 3 GV ñaët vaán ñeà: Xaø phoøng thoâng thöôøng seõ maát ít nhieàu taùc duïng taåy röûa trong nöôùc cöùng neân hieän nay ngöôøi ta duøng chaát giaët röûa toång hôïp. HS tìm hieåu SGK ñeå bieát khaùi nieäm veà chaát giaët röûa toång hôïp vaø nhöõng öu ñieåm khaùc cuûa noù so vôùi xaø phoøng.

II – CHAÁT GIAËT RÖÛA TOÅNG HÔÏP1. Khaùi nieämNhöõng hôïp chaát khoâng phaûi laø muoái natri cuûa axit cacboxylic nhöng coù tính naêng giaët röûa nhö xaø phoøng ñöôïc goïi laø chaát giaët röûa toång hôïp.

HS nghieân cöùu phöông phaùp saûn xuaát chaát giaët röûa toång hôïp töø nguyeân lieäu laø daàu moû.

2. Phöông phaùp saûn xuaát Ñöôïc toång hôïp töø caùc chaát laáy töø daàu moû.Daàu moû axit ñoñexylbenzensunfonic natri ñoñexylbenzensunfonat

C12H25-C6H4SO3H C12H25-C6H4SO3NaNa2CO3

axit ñoñexylbenzensunfonic natri ñoñexylbenzensunfonat

GV treo moâ hình Sô ñoà quaù trình laøm saïch veát baån cuûa xaø phoøng vaø giaûi thích cho HS roû taùc duïng taåy röûa cuûa xaø phoøng vaø chaát giaët röûa toång hôïp.

3. TAÙC DUÏNG TAÅY RÖÛA CUÛA XAØ PHOØNG VAØ CHAÁT GIAËT RÖÛA TOÅNG HÔÏP- Muoái natri trong xaø phoøng hay trong chaát giaët röûa toång hôïp coù khaû naêng laøm giaûm söùc caêng beà maët cuûa caùc chaát baån baùm treân vaûi, da,… do ñoù veá baån ñöôïc phaân taùn thaønh nhieàu phaàn nhoû hôn vaø ñöôïc phaân taùn vaøo nöôùc.- Caùc muoái panmitat hay stearat cuûa caùc kim loaïi hoaù trò II thöôøng khoù tan trong nöôùc, do ñoù khoâng neân duøng xaø phoøng ñeå giaët röûa trong nöôùc cöùng (nöôùc coù chöùa nhieàu ion Ca2+, Mg2+). Caùc muoái cuûa axit ñoñexylbenzensunfonic laïi tan ñöôïc trong nöôùc cöùng, do ñoù chaát giaët röûa coù öu ñieåm hôn xaø phoøng laø coù theå giaët röûa caû trong nöôùc cöùng.

V. CUÛNG COÁ: 1. Xaø phoøng laø gì ? 2. Haõy ñieàn chöõ Ñ (ñuùng) hoaëc S (sai) vaøo oâ troáng ôû caùc phaùt bieåu sau:

a) Xaø phoøng laø saûn phaåm cuûa phaûn öùng xaø phoøng hoaù. Ñb) Muoái natri hoaëc kali cuûa axit höõu cô laø thaønh phaàn chính cuûa xaø phoøng

S

c) Khi ñun noùng chaát beùo vôùi dung dòch NaOH hoaëc KOH ta ñöôïc xaø phoøng.

Ñ

d) Töø daàu moû coù theå saûn xuaát ñöôïc chaát giaët röûa toång hôïp.

Ñ

VI. DAËN DOØ1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 5 trang 15-16 (SGK).2. Xem tröôùc baøi LUYEÄN TAÄP.

10

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Cuûng coá kieán thöùc veà este vaø lipit 2. Kó naêng: Giaûi baøi taäp veà este. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Caùc baøi taäp.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1 Baøi 1: So saùnh chaát beùo vaø este veà:

Thaønh phaàn nguyeân toá, ñaëc ñieåm caáu taïo phaân töû vaø tính chaát hoaù hoïc.

Chaát beùo EsteThaønh phaàn nguyeân toá

Chöùa C, H, O

Ñaëc ñieåm caáu taïo phaân töû

Laø hôïp chaát esteTrieste cuûa glixerol vôùi axit beùo.

Laø este cuûa ancol vaø axit

Tính chaát hoaù hoïc - Phaûn öùng thuyû phaân trong moâi tröôøng axit- Phaûn öùng xaø phoøng hoaù

- Phaûn öùng thuyû phaân trong moâi tröôøng axit- Phaûn öùng xaø phoøng hoaù

Hoaït ñoäng 2

GV höôùng daãn HS vieát taát caû caùc CTCT cuûa este. HS vieát döôùi söï höôùng daãn cuûa GV.

Baøi 2: Khi ñun hoãn hôïp 2 axit cacboxylic ñôn chöùc vôùi glixerol (xt H2SO4 ñaëc) coù theå thu ñöôïc maáy trieste ? Vieát CTCT cuûa caùc chaát naøy.

GiaûiCoù theå thu ñöôïc 6 trieste.

11

Tieát 6

LUYEÄN TAÄP: ESTE – CHAÁT BEÙO

RCOORCOO

CH2CHCH2R'COO

RCOOR'COO

CH2CHCH2RCOO

R'COOR'COO

CH2CHCH2RCOO

R'COORCOO

CH2CHCH2R'COO

RCOORCOO

CH2CHCH2RCOO

R'COOR'COO

CH2CHCH2R'COO

Hoaït ñoäng 3

GV ?: - Em haõy cho bieát CTCT cuûa caùc este ôû 4 ñaùp aùn coù ñieåm gì gioáng nhau ?- Töø tæ leä soá mol nC17H35COOH : nC15H31COOH = 2:1, em haõy cho bieát soá löôïng caùc goác stearat vaø panmitat coù trong este ? Moät HS choïn ñaùp aùn, moät HS khaùc nhaän xeùt veà keát quaû baøi laøm.

Baøi 3: Khi thuyû phaân (xt axit) moät este thu ñöôïc hoãn hôïp axit stearic (C17H35COOH) vaø axit panmitic (C15H31COOH) theo tæ leä mol 2:1.Este coù theå coù CTCT naøo sau ñaây ?

C17H35COO CH2CHCH2

C17H35COO CH2CHCH2

C17H35COOC17H33COO

CH2CHCH2C15H31COO

C17H35COOC15H31COO

CH2CHCH2C15H31COO

C17H35COOC17H35COO

C15H31COOC17H35COO

A. B.

C. D.

Hoaït ñoäng 4 GV ?: Trong soá caùc CTCT cuûa este no, ñôn chöùc, maïch hôû, theo em neân choïn coâng thöùc naøo ñeå giaûi quyeát baøi toaùn ngaén goïn ? HS xaùc ñònh Meste, sau ñoù döïa vaøo CTCT chung cuûa este ñeå giaûi quyeát baøi toaùn. GV höôùng daãn HS xaùc ñònh CTCT cuûa este. HS töï goïi teân este sau khi coù CTCT.

Baøi 4: Laøm bay hôi 7,4g moät este A no, ñôn chöùc, maïch hôû thu ñöôïc theå tích hôi ñuùng baèng theå tích cuûa 3,2g O2 (ño ôû cuøng ñieàu kieän t0, p).a) Xaùc ñònh CTPT cuûa A.b) Thöïc hieän phaûn öùng xaø phoøng hoaù 7,4g A vôùi dung dòch NaOH ñeán khi phaûn öùng hoaøn toaøn thu ñöôïc 6,8g muoái. Xaùc ñònh CTCT vaø teân goïi cuûa A.

Giaûia) CTPT cuûa A

nA = nO2 = 32

3,2= 0,1 (mol) MA =

0,1

74= 74

Ñaët coâng thöùc cuûa A: CnH2nO2 14n + 32 = 74 n = 3.CTPT cuûa A: C3H6O2.b) CTCT vaø teân cuûa AÑaët coâng thöùc cuûa A: RCOOR’ (R: goác hiñrocacbon no hoaëc H; R’: goác hiñrocacbon no).

RCOOR’ + NaOH → RCOONa + R’OH 0,1→ 0,1 mRCOONa = (R + 67).0,1 = 6,8 R = 1 R laø HCTCT cuûa A: HCOOC2H5: etyl fomat

Hoaït ñoäng 5 GV höôùng daãn HS giaûi quyeát baøi toaùn. HS giaûi quyeát baøi toaùn treân cô sôû höôùng daãn cuûa GV.

Baøi 5: Khi thuyû phaân a gam este X thu ñöôïc 0,92g glixerol, 3,02g natri linoleat C17H31COONa vaø m gam natri oleat C17H33COONa. Tính giaù trò a, m. Vieát CTCT coù theå cuûa X.

GiaûinC3H5(OH)3 = 0,01 (mol); nC17H31COONa = 0,01 (mol) nC17H33COONa = 0,02 (mol) m = 0,02.304 = 6,08gX laø C17H31COO−C3H5(C17H33COO)2

nX = nC3H5(OH)3 = 0,01 (mol) a = 0,01.882 = 8,82g

12

Hoaït ñoäng 6 HS xaùc ñònh CTCT cuûa este döïa vaøo 2 döõ kieän: khoái löôïng cuûa este vaø khoái löôïng cuûa ancol thu ñöôïc. HS khaùc xaùc ñònh teân goïi cuûa este.

Baøi 6: Thuyû phaân hoaøn toaøn 8,8g este ñôn, maïch hôû X vôùi 100 ml dung dòch KOH 1M (vöøa ñuû) thu ñöôïc 4,6g moät ancol Y. Teân cuûa X laøA. etyl fomat B. etyl propionatC. etyl axetat D. propyl axetat

Hoaït ñoäng 7 HS xaùc ñònh nCO2 vaø nH2O. Nhaän xeùt veà soá mol CO2 vaø H2O thu ñöôïc este no ñôn chöùc.

Baøi 7: Ñoát chaùy hoaøn toaøn 3,7g moät este ñôn chöùc X thu ñöôïc 3,36 lít CO2

(ñkc) vaø 2,7g H2O. CTPT cuûa X laø:A. C2H4O2 B. C3H6O2 C. C4H8O2 D. C5H8O2

Hoaït ñoäng 8 GV ?: Vôùi NaOH thì coù bao nhieâu phaûn öùng xaûy ra ? HS xaùc ñònh soá mol cuûa etyl axetat, töø ñoù suy ra % khoái löôïng.

Baøi 8: 10,4g hoãn hôïp X goàm axit axetic vaø etyl axetat taùc duïng vöøa ñuû vôùi 150 g dung dòch NaOH 4%. % khoái löôïng cuûa etyl axetat trong hoãn hôïp laøA. 22% B. 42,3% C. 57,7%

D. 88%

V. CUÛNG COÁ: Trong tieát luyeän taäpVI. DAËN DOØ: Xem laïi kieán thöùc ñaõ hoïc veà baøi glucozô.

Ngaøy soaïn:............/............CHÖÔNG 2: CACBOHIÑRAT

MÔÛ ÑAÀUI – KHAÙI NIEÄM: Cacbohiñrat laø nhöõng hôïp chaát höõu cô taïp chöùa vaø thöôøng coù coâng thöùc chung laø Cn(H2O)m.Thí duï:Tinh boät: (C6H10O5)n hay [C6(H2O)5]n hay C6n(H2O)5n

Glucozô: C6H12O6 hay C6(H2O)6

II – PHAÂN LOAÏI Monosaccarit: Laø nhoùm cacbohiñrat ñôn chöùc giaûn nhaát, khoâng theå thuyû phaân

ñöôïc.Thí duï: Glucozô, fructozô.

Ñisaccarit: Laø nhoùm cacbohiñrat maø khi thuyû phaân moãi phaân töû sinh ra hai phaân töû monosaccaritThí duï: Saccarozô, mantozô.

Polisaccarit: Laø nhoùm cacbohiñrat phöùc taïp, khi thuyû phaân ñeán cuøng moãi phaân töû ñeàu sinh ra nhieàu phaân töû monosaccarit.Thí duï: Tinh boät, xenlulzô

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát: - Caáu truùc daïng maïch hôû cuûa glucozô. - Tính chaát caùc nhoùm chöùc cuûa glucozô ñeå giaûi thích caùc hieän töôïng hoaù hoïc. HS hieåu ñöôïc phöông phaùp ñieàu cheá, öùng duïng cuûa glucozô vaø fructozô. 2. Kó naêng: - Khai thaùc moái quan heä giöõa caáu truùc phaân töû vaø tính chaát hoaù hoïc. 13

Tieát 7

GLUCOZÔ

- Reøn luyeän kó naêng quan saùt, phaân tích caùc keát quaû thí nghieäm. - Giaûi caùc bì taäp coù lieân quan ñeán hôïp chaát glucozô vaø fructozô. 3. Thaùi ñoä: Vai troø quan troïng cuûa glucozô vaø fructozô trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát, töø ñoù taïo höùng thuù cho HS muoán nghieân cöùu, tìm toøi veà hôïp chaát glucozô, fructozô.II. CHUAÅN BÒ: 1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, keïp goã, oáng huùt nhoû gioït, ñeøn coàn. 2. Hoaù chaát: Glucozô, caùc dung dòch AgNO3, NH3, CuSO4, NaOH. 3. Caùc moâ hình phaân töû glucozô, fructozô, hình veõ, tranh aûnh coù lieân quan ñeán baøi hoïc.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + tröïc quan + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1 GV cho HS quan saùt maãu glucozô. Nhaän xeùt veà traïng thaùi maøu saéc ? HS tham khaûo theâm SGK ñeå bieát ñöôïc moät soá tính chaát vaät lí khaùc cuûa glucozô cuõng nhö traïng thaùi thieân nhieân cuûa glucozô.

I – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ – TRAÏNG THAÙI TÖÏ NHIEÂN - Chaát raén, tinh theå khoâng maøu, deã tan trong nöôùc, coù vò ngoït nhöng khoâng ngoït baèng ñöôøng mía. - Coù trong haàu heát caùc boä phaän cuûa cô theå thöïc vaät nhö hoa, laù, reã,… vaø nhaát laø trong quaû chín (quaû nho), trong maùu ngöôøi (0,1%).

Hoaït ñoäng 2 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát: Ñeå xaùc ñònh CTCT cuûa glucozô, ngöôøi ta caên cöù vaøo keát quaû thöïc nghieäm naøo ? Töø caùc keát quaû thí nghieäm treân, HS ruùt ra nhöõng ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa glucozô. HS neân CTCT cuûa glucozô: caùch ñaùnh soá maïch cacbon.

II – CAÁU TAÏO PHAÂN TÖÛ CTPT: C6H12O6

- Glucozô coù phaûn öùng traùng baïc, bò oxi hoaù bôûi nöôùc brom taïo thaønh axit gluconic → Phaân töû glucozô coù nhoùm -CHO. - Glucozô taùc duïng vôùi Cu(OH)2 → dung dòch maøu xanh lam → Phaân töû glucozô coù nhieàu nhoùm -OH keà nhau. - Glucozô taïo este chöùa 5 goác axit CH3COO → Phaân töû glucozô coù 5 nhoùm –OH. - Khöû hoaøn toaøn glucozô thu ñöôïc hexan → Trong phaân töû glucozô coù 6 nguyeân töû C vaø coù maïch C khoâng phaân nhaùnh.Keát luaän: Glucozô laø hôïp chaát taïp chöùa, ôû daïng maïch hôû phaân töû coù caáu taïo cuûa anñehit ñôn chöùc vaø ancol 5 chöùc.CTCT:

CH2OH CHOH CHOH CHOH CHOH CH O6 5 4 3 2 1

Hay CH2OH[CHOH]4CHOHoaït ñoäng 3 GV ?: Töø ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa glucozô, em haõy cho bieát glucozô coù theå tham gia ñöôïc nhöõng phaûn öùng hoaù hoïc naøo ? GV bieåu dieãn thí nghieäm dung dòch glucozô + Cu(OH)2. Hs quan saùt hieän töôïng, giaûi thích vaø keát luaän veà phaûn öùng cuûa glucozô vôùi Cu(OH)2. HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieùt coâng thöùc este cuûa glucozô maø phaân töû cho chöùa 5 goác axetat. Töø CTCT naøy ruùt ra

III – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC 1. Tính chaát cuûa ancol ña chöùc a) Taùc duïng vôùi Cu(OH)2 → dung dòch maøu xanh lam.

b) Phaûn öùng taïo este

Glucozô + (CH3CO)2O Este chöùa 5 goác CH3COOpiriñin

14

keát luaän gì veà glucozô ?

Hoaït ñoäng 4 GV bieåu dieãn thí nghieäm dung dòch glucozô + dd AgNO3/NH3, vôùi Cu(OH)2 ñun noùng. Hs quan saùt hieän töôïng, giaûi thích vaø vieát PTHH cuûa phaûn öùng.

HS vieát PTTT cuûa phaûn öùng khöû glucozô baèng H2.

2. Tính chaát cuûa anñehit ñôn chöùca) Oxi hoaù glucozô baèng dung dòch AgNO3/NH3

CH2OH[CHOH]4CHO + 2AgNO3 + 3NH3 + H2Ot0

CH2OH[CHOH]4COONH4 + 2Ag + NH4NO3amoni gluconat

b) Oxi hoaù baèng Cu(OH)2

CH2OH[CHOH]4CHO + 2Cu(OH)2 + NaOHt0

CH2OH[CHOH]4COONa + 2Cu2O(ñoû gaïch) + 3H2Onatri gluconat

c) Khöû glucozô baèng hiñro

CH2OH[CHOH]4CHO + H2Ni, t0

CH2OH[CHOH]4CH2OHsobitol

GV giôùi thieäu phaûn öùng leân men. 3. Phaûn öùng leân men

C6H12O6 2C2H5OH + 2CO2enzim

30-350C

Hoaït ñoäng 5 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát phöông phaùp ñieàu cheá glucozô trong coâng nghieäp.

IV – ÑIEÀU CHEÁ VAØ ÖÙNG DUÏNG1. Ñieàu cheá

Thuyû phaân tinh boät nhôø xuùc taùc axit HCl loaõng hoaëc enzim.

Thuyû phaân xenlulozô (voû baøo, muøn cöa) nhôø xuùc taùc axit HCl ñaëc.

HS nghieân cöùu SGK ñ bieát nhöõng öùng duïng cuûa glucozô.

2. ÖÙng duïng: Duøng laøm thuoác taêng löïc, traùng göông ruoät phích, laø saûn phaåm trung gian ñ saûn xuaát etanol töø caùc nguyeân lieäu coù chöùa tinh boät hoaëc xenlulozô.

Hoaït ñoäng 6 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát: CTCT cuûa fructozô vaø nhöõng ñaëc ñieån caáu taïo cuûa noù.

HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát nhöõng tính chaát lí hoïc, hoaù hoïc ñaëc tröng cuûa fructozô.

GV yeâu caàu HS giaûi thích nguyeân nhaân fructozô tham gia phaûn öùng oxi hoaù bôùi dd AgNO3/NH3, maëc duø khoâng coù nhoùm chöùc anñehit.

CHOOHHHHOOHHOHH

CH2OH

CHC

OH

HHOOHHOHH

CH2OH

CH2OHC O

HHOOHHOHH

CH2OH

OHOH- OH-

glucozô enñiol fructozô

V – ÑOÀNG PHAÂN CUÛA GLUCOZÔ – FRUCTOZÔ

CTCT daïng maïch hôû

CH2OH CHOH CHOH CHOH CO6 5 4 3 2 1

CH2OHHay CH2OH[CHOH]3COCH2OH

Laø chaát keát tinh, khoâng maøu, deã tan trong nöôùc, coù vò ngoït hôn ñöôøng mía, coù nhieàu trong quaû ngoït nhö döùa, xoaøi,..Ñaëc bieät trong maät ong coù tôùi 40% fructozô.

Tính chaát hoaù hoïc: - Tính chaát cuûa ancol ña chöùc: Töông töï glucozô. - Phaûn öùng coäng H2

CH2OH[CHOH]3COCH2OH + H2Ni, t0

CH2OH[CHOH]4CH2OHsobitol

Trong moâi tröôøng bazô fructozô bò oxi hoaù bôûi dung dòch AgNO3/NH3 do trong moâi tröôøng bazô fructozô chuyeån thaønh glucozô.

Fructozô GlucozôOH-

V. CUÛNG COÁ: 1. Phaùt bieåu naøo sau ñaây khoâng ñuùng ? A. Glucozô vaø fructozô laø ñoàng phaân caáu taïo cuûa nhau. B. Coù theå phaân bieät glucozô vaø fructozô baèng phaûn öùng traùng baïc. C. Trong dung dòch, glucozô toàn taïi ôû daïng maïch voøng öu tieân hôn daïng maïch hôû. D. Metyl α-glicozit khoâng theå chuyeån sang daïng maïch hôû. 2.

15

a) Haõy cho bieát coâng thöùc daïng maïch hôû cuûa glucozô vaø nhaän xeùt veà caùc nhoùm chöùc cuûa noù (teân nhoùm chöùc, soá löôïng , baäc neáu coù). Nhöõng thí nghieäm naøo chöùng minh ñöôïc glucozô toàn taïi ôû daïng maïch voøng ? b) Haõy cho bieát coâng thöùc daïng maïch voøng cuûa glucozô vaø nhaän xeùt veà caùc nhoùm chöùc cuûa noù (teân, soá löôïng, baäc vaø vò trí töông ñoái trong khoâng gian). Nhöõng thí nghieäm naøo chöùng minh ñöôïc glucozô toàn taïi ôû daïng maïch voøng ? c) Trong dung dòch, glucozô toàn taïi ôû nhöõng daïng naøo (vieát coâng thöùc vaø goïi teân) ? VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 8 trang 32 - 33 (SGK). 2. Xem tröôùc baøi SACCAROZÔ

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Giuùp HS bieát caáu taïo vaø tính chaát ñieån hình cuûa saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. 2. Kó naêng: - So saùnh nhaän daïng saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. - Vieát caùc PTHH minh hoaï cho tính chaát hoaù hoïc cuûa caùc hôïp chaát treân. - Giaûi caùc baøi taäp veà saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. 3. Thaùi ñoä: HS nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô trong cuoäc soáng.II. CHUAÅN BÒ: 1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, oáng nhoû gioït. 2. Hoaù chaát: Dung dòch I2, caùc maãu saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. 3. Caùc sô ñoà, hình veû, tranh aûnh coù lieân quan ñeán noäi dung baøi hoïc.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Trình baøy ñaëc ñieåm caáu taïo daïng maïch hôû cuûa glucozô. Vieát PTHH minh hoaïï cho caùc ñaëc ñieåm caáu taïo ñoù. 3. Baøi môùi:


Hoaït ñoäng 1

I – SACCAROZÔ Saccarozô laø loaïi ñöôøng phoå bieán nhaát, coù trong nhieàu loaøi thöïc vaät,

16

Tieát 8

SACCAROZÔ, TINH BOÄT VAØ XENLULOZÔ (Tieát 1)

HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc tính chaát vaät lí, traïnh thaùi thieân nhieân cuûa ñöôïc saccarozô.

coù nhieàu nhaát trong caây mía, cuû caûi ñöôøng, hoa thoát noát.1. Tính chaát vaät lí - Chaát raén, keát tinh, khoâng maøu, khoâng muøi, coù vò ngoït, noùng chaûy ôû 1850C. - Tan toát trong nöôùc, ñoä tan taêng nhanh theo nhieät ñoä.

Hoaït ñoäng 2

HS nghieân cöùu SGK vaøcho bieát ñeå xaùc ñònh CTCT cuûa saccarozô, ngöôøi ta caên cöù vaøo nhöõng keát quaû thí nghieäm naøo ?

HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát CTCT cuûa saccarozô, phaân tích vaø ruùt ra ñaëc ñieåm caáu taïo ñoù.

2. Coâng thöùc caáu taïo - Saccarozô khoâng coù phaûn öùng traùng baïc, khoâng laøm maát maøu nöôùc Br2 phaân töû saccarozô khoâng coù nhoùm –CHO. - Ñun noùng dd saccarozô vôùi H2SO4 loaõng thu ñöôïc dd coù phaûn öùng traùng baïc (dd naøy coù chöùa glucozô vaø fructozô).Keát luaän: Saccarozô laø moät ñisaccarit ñöôïc caáu taïo töø moät goác glucozô vaø moät goác fructozô lieân keát vôùi nhau qua nguyeân töû oxi.

OH

OH

H

H

OHH

OH

CH2OH

HO

CH2OH

HCH2OH

OH H

H OH

O1

6

5

4

3 2

5

43

2

1

6

Gäúc Â-glucozå Gäúc Ã-fructozå

Trong phaân töû saccarozô khoâng coù nhoùm anñehit, chæ coù caùc nhoùm OH ancol.

Hoaït ñoäng 3 HS nghieân cöùu SGK vaøcho bieát hieän töôïng phaûn öùng khi cho dung dòch saccarozô taùc duïng vôùi Cu(OH)2. Giaûi thích hieän töôïng treân.

3. Tính chaát hoaù hoïc a. Phaûn öùng vôùi Cu(OH)2 Dung dòch saccarozô + Cu(OH)2 → dung dòch ñoàng saccarat maøu xanh lam.

HS nghieân cöùu SGK vaø vieát PTHH cuûa phaûn öùng thuyû phaân dung dòch saccarozô vaø ñieàu kieän cuûa phaûn öùng naøy.

b. Phaûn öùng thuyû phaân

C12H22O11 + H2O C6H12O6 + C6H12O6glucozô fructozô

H+, t0

Hoaït ñoäng 4

HS xem SGK vaø nghieân cöùu caùc coâng ñoaïn cuûa quaù trình saûn xuaát ñöôøng saccarozô.

4. Saûn xuaát vaø öùng duïnga. Saûn xuaát saccarozô Saûn xuaát töø caây mía, cuû caûi ñöôøng hoaëc hoa thoát noát

Quy trình saûn xuaát ñöôøng saccarozô töø caây mía

Caây míaEÙp (hoaëc ngaâm, chieát)

Nöôùc mía (12-15% ñöôøng)(2) + Voâi söõa, loïc boû taïp chaát

Dung dòch ñöôøng coù canxi saccarat(3) + CO2, loïc boû CO2

Dung dòch ñöôøng (coù maøu)(4) + SO2 (taåy maøu)

Dung dòch ñöôøng (khoâng maøu)(5) Coâ ñaëc ñeå keát tinh, loïc

Ñöôøng kính Nöôùc ræ ñöôøng

(1)

17

HS tìm hieåu SGK vaø cho bieát nhöõng öùng duïng cuûa saccarozô.

b. ÖÙng duïng- Laø thöïc phaåm quan troïng cho ngöôøi.- Trong coâng nghieäp thöïc phaåm, saccarozô laø nguyeân lieäu ñeå saûn xuaát baùnh keïo, nöôùc gaûi khaùt, ñoà hoäp. - Trong coâng nghieäp döôïc phaåm, saccarozô laø nguyeân lieäu duøng ñeå pha thuoác. Saccarozô coøn laø nguyeân lieäu ñeå thuyû phaân thaønh glucozô vaø fructozô duøng trong kó thuaät traùng göông, traùng ruoät phích.

V. CUÛNG COÁ: 1. Ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa saccarozô ? 2. Tính chaát hoaù hoïc cuûa saccarozô ?VI. DAËN DOØ: - Caùc baøi taäp trong SGK coù lieân quan ñeán phaàn glucozô vaø fructozô. - Xem tröôùc phaàn XENLULOZÔ

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Giuùp HS bieát caáu taïo vaø tính chaát ñieån hình cuûa saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. 2. Kó naêng: - So saùnh nhaän daïng saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. - Vieát caùc PTHH minh hoaï cho tính chaát hoaù hoïc cuûa caùc hôïp chaát treân. - Giaûi caùc baøi taäp veà saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. 3. Thaùi ñoä: HS nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô trong cuoäc soáng.II. CHUAÅN BÒ: 1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, oáng nhoû gioït. 2. Hoaù chaát: Dung dòch I2, caùc maãu saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. 3. Caùc sô ñoà, hình veû, tranh aûnh coù lieân quan ñeán noäi dung baøi hoïc.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Trình baøy tính chaát hoaù hoïc cuûa saccarozô. Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC 18

Tieát 9


Hoaït ñoäng 1 GV cho HS quan saùt maãu tinh boät. HS quan saùt, lieân heä thöïc teá, nghieân cöùu SGK cho bieát tính chaát vaät lí cuûa tinh boät.

II – TINH BOÄT1. Tính chaát vaät lí: Chaát raén, ôû daïng boät, voâ ñònh hình, maøu traéng, khoâng tan trong nöôùc lanh. Trong nöôùc noùng, haït tinh boät seõ ngaäm nöôùc vaø tröông phoàng leân taïo thaønh dung dòch keo, goïi laø hoà tinh boät.

Hoaït ñoäng 2

HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát caáu truùc phaân töû cuûa tinh boät.

2. Caáu taïo phaân töû Thuoäc loaïi polisaccarit, phaân töû goàm

nhieàu maét xích C6H10O5 lieân keát vôùi nhau.CTPT : (C6H10O5)n

Caùc maét xích lieân keát vôùi nhau taïo thaønh 2 daïng: - Amilozô: Goàm caùc goác α-glucozô lieân keát vôùi nhau taïo thaønh maïch daøi, xoaén laïi coù phaân töû khoái lôùn (~200.000). - Amilopectin: Goàm caùc goác α-glucozô lieân keát vôùi nhau taïo thaønh maïng khoâng gian phaân nhaùnh.

Tinh boät ñöôïc taïo thaønh trong caây xanh nhôø quaù trình quang hôïp.

CO2 C6H12O6 (C6H10O5)nH2O, as

dieäp luïcglucozô tinh boät

Hoaït ñoäng 3 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñieàu kieän xaûy ra phaûn öùng thuyû phaân tinh boät. Vieát PTHH cuûa phaûn öùng.

3. Tính chaát hoaù hoïc a. Phaûn öùng thuyû phaân

(C6H10O5)n + nH2O nC6H12O6H+, t0

GV bieåu dieãn thí nghieäm hoà tinh boät + dung dòch I2. HS quan saùt hieän töôïng, nhaän xeùt. GV coù theå giaûi thích theâm söï taïo thaønh hôïp chaát a\maøu xanh.

b. Phaûn öùng maøu vôùi iotHoà tinh boät + dd I2 → hôïp chaát maøu xanh.→ nhaän bieát hoà tinh boätGiaûi thích: Do caáu taïo ôû daïng xoaén, coù loã roãng, tinh boät haáp thuï iot cho maøu xanh luïc.

Hoaït ñoäng 4 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát caùc öùng duïng cuûa tinh boät cuõng nhö söï chuyeån hoaù tinh boät trong cô theå ngöôøi.

4. ÖÙng duïng - Laø chaát dinh döôõng cô baûn cho ngöôøi vaø moät soá ñoäng vaät. - Trong coâng nghieäp, tinh boät ñöôïc duøng ñeå saûn xuaát baùnh keïo vaø hoà daùn. - Trong cô theå ngöôøi, tinh boät bò thuyû phaân thaønh glucozô nhôø caùc enzim trong nöôùc boït vaø ruoät non. Phaàn lôùn glucozô ñöôïc haáp thuï tröïc tieáp qua thaønh ruoät vaø ñi vaøo maùu nuoâi cô theå ; phaàn coøn dö ñöôïc chuyeån veà gan. ÔÛ gan, glucozô ñöôïc toång hôïp lai nhôø enzim thaønh glicogen döï tröõ cho cô theå.

V. CUÛNG COÁ: 1. Mieáng chuoái xanh taùc duïng vôùi dung dòch I2 cho maøu xanh. Nöôùc eùp quaû chuoái chín cho phaûn öùng traùng baïc. Haõy giaûi thích 2 hieän töôïng noùi treân ? 2. Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng thöïc hieän daõy chuyeån hoaù sau :

Khí cacbonic → Tinh boät → Glucozô → Ancol etylicGoïi teân caùc phaûn öùng. VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: Caùc baøi taäp trong SGK coù lieân quan ñeán phaàn tinh boät. 2. Xem tröôùc phaàn XENLULOZO

19

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Giuùp HS bieát caáu taïo vaø tính chaát ñieån hình cuûa saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. 2. Kó naêng: - So saùnh nhaän daïng saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. - Vieát caùc PTHH minh hoaï cho tính chaát hoaù hoïc cuûa caùc hôïp chaát treân. - Giaûi caùc baøi taäp veà saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. 3. Thaùi ñoä: HS nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô trong cuoäc soáng.II. CHUAÅN BÒ: 1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, oáng nhoû gioït. 2. Hoaù chaát: Dung dòch I2, caùc maãu saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. 3. Caùc sô ñoà, hình veû, tranh aûnh coù lieân quan ñeán noäi dung baøi hoïc.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Trình baøy tính chaát hoaù hoïc cuûa saccarozô. Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCIII – XENLULOZÔ

20

Tieát 10


Hoaït ñoäng 1 GV cho HS quan saùt moät maãu boâng noõn. HS quan saùt + nghieân cöùu SGK vaø cho bieát tính chaát vaät lí cuõng nhö traïng thaùi thieân nhieân cuûa xenlulozô.

1. Tính chaát vaät lí, traïng thaùi thieân nhieân - Xenlulozô laø chaát raén daïng sôïi, maøu traéng, khoâng muøi vò. Khoâng tan trong nöôùc vaø nhieàu dung moâi höõu cô nhö etanol, ete, benzen,.. nhöng tan ñöôïc trong nöôùc Svayde laø dung dòch Cu(OH)2/dd NH3. - Laø thaønh phaàn chính taïo neân maøng teá baøo thöïc vaät, taïo neân boä khung cuûa caây coái.

Hoaït ñoäng 2 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa phaân töû xenlulozô ? GV ?: Giöõa tinh boät vaø xenlulozô coù ñieåm gì gioáng vaø khaùc nhau veà maët caáu taïo ?

2. Caáu taïo phaân töû - Laø moät polisaccarit, phaân töû goàm nhieàu goác β-glucozô lieân keát vôùi nhau taïo thaønh maïch daøi, coù khoái löôïng phaân töû raát lôùn (2.000.000). Nhieàu maïch xenlulozô gheùp laïi vôùi nhau thaønh sôïi xenlulozô. - Xenlulozô chæ coù caáu taïo maïch khoâng phaân nhaùnh, moãi goác C6H10O5 coù 3 nhoùm OH.C6H10O5)n hay [C6H7O2(OH)3]n

Hoaït ñoäng 3 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñieàu kieän cuûa phaûn öùng thuyû phaân xenlulozô vaø vieát PTHH cuûa phaûn öùng.

3. Tính chaát hoaù hoïca. Phaûn öùng thuyû phaân

(C6H10O5)n + nH2O nC6H12O6H+, t0

GV cho HS bieát caùc nhoùm OH trong phaân töû xenlulozô coù khaû naêng tham gia phaûn öùng vôùi axit HNO3 coù H2SO4 ñaëc laøm xuùc taùc töông töï nhö ancol ña chöùc. HS tham khaûo SGK vaø vieát PTHH cuûa phaûn öùng.

b. Phaûn öùng vôùi axit nitric

[C6H7O2(OH)3] + 3HNO3 [C6H7O2(ONO2)3]n + 3H2OH2SO4 ñaëc

t0

GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát nhöõng öùng duïng cuûa xenlulozô. GV coù theå lieân heä ñeán caùc söï kieän lòch söû nhö: chieán thaéng Baïch Ñaèng,…

4. ÖÙng duïng - Nhöõng nguyeân lieäu chöùa xenlulozô (boâng, ñay, goã,…) thöôøng ñöôïc duøng tröïc tieáp (keùo sôïi deät vaûi, trong xaây döïng, laøm ñoà goã,…) hoaëc cheá bieán thaønh giaáy. - Xenlulozô laø nguyeân lieäu ñeå saûn xuaát tô nhaân taïo nhö tô visco, tô axetat, cheá taïo thuoác suùng khoâng khoùi vaø cheá taïo phim aûnh.

V. CUÛNG COÁ 1. So saùnh söï gioáng nhau vaøkhaùc nhau veà CTPT cuûa xenlulozô vaø tinh boät. 2. Khoái löôïng phaân töû trung bình cuûa xenlulozô trong sôïi boâng laø 1.750.000 cuûa xenlulozô trong sôïi gai laø 5.900.000. Tính soá goác glucozô (C6H10O5) trong moãi loaïi xenlulozô neâu treân.VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: Caùc caâu hoûi vaø baøi taäp coù lieân quan ñeán xenlulozô trong SGK. 2. Xem tröôùc baøi noäi dung cuûa phaàn KIEÁN THÖÙC CAÀN NHÔÙ trongbaøi LUYEÄN TAÄP: CAÁU TAÏO VAØ TÍNH CHAÁT CUÛA CACBOHIÑRAT vaø ghi vaøo vôû baøi taäp theo baûng sau:

Hôïp chaát cacbohiñrat

Monosaccarit Ñisaccarit PolisaccaritGlucozô Fructozô Saccarozô Tinhboät Xenlulo

zôCTPTÑaëc ñieåm caáu taïoTính chaát hoaù

21

hoïc

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - Caáu taïo cuûa caùc loaïi cacbohiñrat ñieån hình. - Caùc tính chaát hoaù hoïc ñaëc tröng cuûa caùc loaïi cacbohiñrat vaø moát quan heä giöõa caùc loaïi hôïp chaát ñoù. 2. Kó naêng: - Reøn luyeän cho HS phöông phaùp tö duy tröøu töôïng, töø caáu taïo phöùc taïp cuûa caùc loaïi cacbohiñrat, ñaëc bieät laø caùc nhoùm chöùc suy ra tính chaát hoaù hoïc thoâng qua giaûi caùc baøi taäp luyeän taäp. - Giaûi caùc baøi taäp hoaù hoïc veà hôïp chaát cacbohiñrat. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: - HS chuaån bò baûng toång keát veà caùc hôïp chaát cacbohiñrat theo maãu ñaõ cho saün. - Moät soá baøi taäp hoaù hoïc trong SGK. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:

22

Tieát 11

LUYEÄN TAÄPCAÁU TAÏO VAØ TÍNH CHAÁT CUÛA

CACBOHIÑRAT

1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1 GV ? Caùc chaát glucozô, saccarozô vaø anñehit axetic coù ñieåm gì gioáng vaø khaùc nhau veà maët caáu tao ? HS phaân bieät 3 dung dòch treân döïa vaøo caùc phaûn öùng hoaù hoïc ñaëc tröng cuûa moãi chaát.

Baøi 1: Ñeå phaân bieät caùc dung dòch glucozô, saccarozô vaø anñehit axetic coù theå duøng daõy chaát naøo sau ñaây laøm thuoác thöû ?A. Cu(OH)2 & AgNO3/NH3 B. Nöôùc Br2 & NaOHC. HNO3 & AgNO3/NH3 D. AgNO3/NH3 & NaOH

Hoaït ñoäng 2 HS döïa vaøo tæ leä mol CO2 vaø H2O cuõng nhö bieát chaát X coù theå leân men röôïu → Ñaùp aùn B

Baøi 2: Khi ñoát chaùy moät hôïp chaát höõu cô thu ñöôïc hoãn hôïp khí CO2 vaø hôi nöôùc coù tæ leä mol 1:1. Chaát naøy coù theå leân men röôïu. Chaát ñoù laø chaát naøo trong soá caùc chaát sau ñaây ?A. Axit axetic B. Glucozô C. Saccarozô D.

Fructozô Hoaït ñoäng 3 HS döïa vaøo tính chaát rieâng ñaëc tröng cuûa moãi chaá ñeå phaân bieät caùc dung dòch rieâng bieät. GV höôùng daãn HS giaûi quyeát neáu HS khoâng töï giaûi quyeát ñöôïc.

Baøi 3: Trình baøy phöông phaùp hoaù hoïc ñeå phaân bieät caùc dung dòch rieâng bieät trong moãi nhoùm chaát sau ñaây:a) Glucozô, glixerol, anñehit axeticb) Glucozô, saccarozô, glixerol c) Saccarozô, anñehit axetic, hoà tinh boät

Hoaït ñoäng 4 HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng thuyû phaân tinh boät vaècn cöù vaøo hieäu suaát phaûn öùng ñeå tính khoái löôïng glucozô thu ñöôïc.

Baøi 4: Töø 1 taán tinh boät chöùa 20% taïp chaát trô coù theå saûn xuaát ñöôïc bao nhieâu kg glucozô, neáu hieäu suaát cuûa quaù trình saûn xuaát laø 75%.

Ñaùp aùn666,67kg

Hoaït ñoäng 5 HS tính khoái löôïng cuûa tinh boät vaø xenlulozô. Vieát PTHH thuyû phaân caùc hôïp chaát, töø phöông trình phaûn öùng tính khoái löôïng caùc chaát coù lieân quan.

Baøi 5: Tính khoái löôïng glucozô thu ñöôïc khi thuyû phaân:a) 1 kg boät gaïo coù chöùa 80% tinh boät.b) 1 kg muøn cöa coù chöùa 50% xenlulozô, coøn laïi laø taïp chaát trô.c) 1 kg saccarozô.Giaû thieát caùc phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn.

Ñaùp soáa) 0,8889 kg b) 0,556 kg c) 0,5263kg

Hoaït ñoäng 6 Caâu a HS töï giaûi quyeát ñöôïc treân cô sôû cuûa baøi toaùn xaùc ñònh CTPT hôïp chaát höõu cô. Caâu b HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng vaø tính khoái löôïng Ag thu ñöôïc döïa vaøo phöông trình phaûn öùng ñoù.

Baøi 6: Ñoát chaùy hoaøn toaøn 16,2g moät cacbohiñrat thu ñöôïc 13,44 lít CO2 (ñkc) vaø 9g H2O.a) Xaùc ñònh CTÑGN cuûa X. X thuoäc loaïi cacbohiñrat ñaõ hoïc.b) Ñun 16,2g X trong dung dòch axit thu ñöôïc dung dòch Y. Cho Y taùc duïng vôùi löôïng dö dd AgNO3/NH3 thu ñöôïc bao nhieâu gam Ag ? Giaû söû hieäu suaát cuûa quaù trình laø 80%.

Ñaùp aùna) CTÑGN laø C6H10O5 → CTPT laø (C6H10O5)n, X laø polisaccarit.b) mAg = 17,28g

V. CUÛNG COÁ 1. Xenlulozô khoâng thuoäc loaïi

A. cacbohiñrat B. gluxit C. polisaccarit D. ñisaccarit 23

2. Cho m gam tinh boät leân men thaønh ancol etylic vôùi hieäu suaát 81%. Toaøn boä löôïng khí CO2 sinh ra ñöôïc haáp thuï hoaøn toaøn vaøo dung dòch Ca(OH)2 dö, thu ñöôïc 75g keát tuûa. Giaù trò m laø:

A. 75 B. 65 C. 8 D. 55 3. Xenlulozô trinitrat ñöôïc ñieàu cheá xenlulozô vaø axit HNO3 ñaëc coù xuùc taùc laø H2SO4 ñaëc, noùng. Ñeå coù ñöôïc 29,7kg xenlulozô trinitrat, caàn duøng dung dòch chöùa m kg axit HNO3 (hieäu suaát phaûn öùng 90%). Giaù trò m laø:

A. 30 B. 21 C. 42 D. 10 4. Cho sô ñoà chuyeån hoaù sau: Tinh boät → X → Y → Axit axetic. X, Y laàn löôït laø:

A. glucozô, ancol etylic B. mantozô, glucozô C. glucozô, etyl axetat D. ancol etylic, anñehit axetic

5. Chaát loûng hoaø tan ñöôïc xenlulozô laøA. benzen B. ete C. etanol D. nöôùc Svayde

VI. DAËN DOØ1. Baøi taäp veà nhaø: Caùc caâu hoûi vaø baøi taäp coù lieân quan ñeán xenlulozô trong SGK.2. Xem tröôùc baøi noäi dung cuûa baøi thöïc haønh: ÑIEÀU CHEÁ, TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC CUÛA ESTE VAØ GLUXIT

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - Cuûng coá nhöõng kieán thöùc quan troïng cuûa este, gluxit nhö phaûn öùng xaø phoøng hoùa, phaûn öùng vôùi dung dòch Cu(OH)2 cuûa glucozô, phaûn öùng vôùi dung dòch I2 cuûa tinh boät, khaùi nieäm veà phaûn öùng ñieàu cheá este, xaø phoøng. - Tieán haønh moät soá thí nghieäm:

+ Ñieàu cheá etyl axetat + Phaûn öùng xaø phoøng hoaù chaát beùo

+ Phaûn öùng cuûa glucozô vôùi Cu(OH)2 + Phaûn öùng maøu cuûa hoà tinh boät vôùi dung dòch iot 2. Kó naêng: - Reøn luyeän kó naêng thöïc hieän caùc phaûn öùng hoaù hoïc höõu cô nhö: vöøa ñun noùng hoãn hôïp lieân tuïc, vöøa khuaáy ñeàu hoãn hôïp, laøm laïnh saûn phaåm phaûn öùng,… - Reøn luyeän kó naêng laép raùp duïng cuï thí nghieäm, kó naêng thöïc hieän vaø quan saùt caùc hieän töôïng thí nghieäm xaûy ra. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ:

24

Tieát 12

THÖÏC HAØNH: ÑIEÀU CHEÁ, TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC CUÛA ESTE VAØ CABOHIÑRAT

1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, baùt söù nhoû, ñuõa thuyû tinh, oáng thuyû tinh, nuùt cao su, giaù thí nghieäm, giaù ñeå oáng nghieäm, ñeøn coàn, kieàng saét. 2. Hoaù chaát: C2H5OH, CH3COOH nguyeân chaát; dung dòch: NaOH 4%, CuSO4 5%; glucozô 1%; NaCl baõo hoaø; môõ hoaëc daàu thöïc vaät; nöôùc ñaù.III. PHÖÔNG PHAÙP: Caùc nhoùm HS tieán haønh thí nghieäm vaø vieát baûn töôøng trình theo maãu.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1 GV neâu muïc tieâu, yeâu caàu, nhaán maïnh nhöõng ñieåm caàn chuù yù trong tieát thöïc haønh. GV höôùng daãn HS laép raùp thieát bò ñieàu cheá etyl axetat, thao taùc duøng ñuõa thuyû tinh khuaáy ñeàu trong thí nghieäm veà phaûn öùng xaø phoøng hoaù.Hoaït ñoäng 2 HS tieán haønh thí nghieäm nhö höôùng daãn trong SGK. GV höôùng daãn HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra trong quaù trình thí nghieäm. HS quan saùt muøi vaø tính tan cuûa este ñieàu cheá ñöôïc.

Thí nghieäm 1: Ñieàu cheá etyl axetat

Hoaït ñoäng 3 HS tieán haønh thí nghieäm nhö höôùng daãn trong SGK. GV höôùng daãn HS quan saùt lôùp chaát raén, traéng nheï noåi treân beà maët baùt söù, ñoù laø muoái natri cuûa axit beùo. Caàn löu yù phaøi duøng ñuõa thuyû tinh khuaáy ñeàu hoãn hôïp trong baùt söù coù theâm vaøi gioït nöôùc ñeå hoãn hôïp khoâng caïn ñi.

Thí nghieäm 2: Phaûn öùng xaø phoøng hoaù.

Hoaït ñoäng 4 HS tieán haønh thí nghieäm nhö höôùng daãn trong SGK. GV höôùng daãn HS quan saùt thaáy maøu cuûa dung dòch chuyeån thaønh maøu xanh thaãm, trong suoát. Sau ñoù duøng caëp goã caëp oáng nghieäm, ñun noùng nheï, dung dòch chuyeån sang maøu ñoû gaïch cuûa Cu2O.

Thí nghieäm 3: Phaûn öùng cuûa glucozô vôùi Cu(OH)2

Hoaït ñoäng 5 HS tieán haønh thí nghieäm nhö höôùng daãn trong SGK.

Thí nghieäm 4: Phaûn öùng cuûa tinh boät vôùi iot

Hoaït ñoäng 6 - GV nhaän xeùt, ñaùnh giaù buoåi thöïc haønh. - HS thu doïn duïng cuï, hoaù chaát, veä sinh phoøng thí nghieäm, lôùp hoïc, vieát baûn töôøng trình.

V. CUÛNG COÁ: Khoâng

Maãu baùo caùo thí nghieäm:Hoï vaø teân hoïc sinh: Teân baøi thöïc haønh:

TT TEÂN TN CAÙCH TIEÁN HAØNH TN

HIEÄN TÖÔÏNG GIAÛI THÍCH

25

1234

VI. DAËN DOØ: Tieát sau kieåm tra vieát 1 tieát.

Ngaøy soaïn:............/............CHÖÔNG 3: AMIN, AMINOAXIT VAØ PROTEIN

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - HS bieát: Ñònh nghóa, phaân loaïi vaø goïi teân amin - HS hieåu: Caùc tính chaát ñieån hình cuûa amin. 2. Kó naêng: - Nhaän daïng caùc hôïp chaát amin. - Vieát chính xaùc caùc PTHH cuûa amin - Quan saùt, phaân tích caùc thí nghieäm chöùng minh cuûa amin. 3. Thaùi ñoä: Thaáy ñöôïc taàm quan troïng cuûa caùc hôïp chaát amin trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát, cuøng vôùi hieåu bieát veà caáu taïo, tính chaát hoaù hoïc cuûa caùc hôïp chaát amin. II. CHUAÅN BÒ: 26

Tieát 14

AMIN (Tieát 1)

- Duïng cuï: OÁng nghieäm, ñuõa thuyû tinh, oáng nhoû gioït, keïp thí nghieäm. - Hoaù chaát : metylamin, quyø tím, anilin, nöôùc brom. - Hình veõ tranh aûnh lieân quan ñeán baøi hoïc.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1 GV laáy thí duï veà CTCT cuûa amoniac vaø moät soá amin nhö beân vaø yeâu caàu HS so saùnh CTCT cuûa amoniac vôùi amin. HS nghieân cöùu SGK vaø neâu ñònh nghóa amin treân cô sôû so saùnh caáu taïo cuûa NH3 vaø amin.

GV giôùi thieäu caùch tính baäc cuûa amin vaø yeâu caàu HS xaùc ñònh baäc cuûa caùc amin treân.

HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc caùc loaïi ñoàng phaân cuûa amin. GV laáy moät soá thí duï beân vaø yeâu caàu HS xaùc ñònh loaïi ñoàng phaân cuûa amin.

HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc caùch phaân loaïi amin thoâng duïng nhaát.

HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát caùch goïi teân amin. HS vaän duïng goïi teân caùc amin beân.

I – KHAÙI NIEÄM, PHAÂN LOAÏI VAØ DANH PHAÙP1. Khaùi nieäm, phaân loaïi a. Khaùi nieäm: Khi thay theá nguyeân töû H trong phaân töû NH3 baèng goác hiñrocacbon ta thu ñöôïc hôïp chaát amin.Thí duï

NH3 CH3NH2 C6H5-NH2 CH3-NH-CH3 NH2

amoniac metylamin phenylamin ñimetylamin xiclohexylamin

B I B I B II B I

Baäc cuûa amin: Baèng soá nguyeân töû hiñro trong phaân töû NH3 bò thay theá bôûi goác hiñrocacbon.

Amin thöôøng coù ñoàng phaân veà maïch cacbon, veà vò trí nhoùm chöùc vaø veà baäc cuûa amin.Thí duï:

CH3 CH2 CH2 CH2 NH2

CH3 CHCH3

CH2 NH2Ñoàng phaân veà maïch cacbon

CH3 CH2 CH2 NH2CH3 CH

NH2

CH3 Ñoàng phaân veà vò trí nhoùm chöùc

CH3 CH2 NH2CH3 NH CH3

Ñoàng phaân veà baäc cuûa amin

b. Phaân loaïi Theo goác hiñrocacbon: Amin beùo nhö

CH3NH2, C2H5NH2,…, amin thôm nhö C6H5NH2, CH3C6H4NH2,…

Theo baäc cuûa amin: Amin baäc I, amin baäc II, amin baäc 2. Danh phaùp: Goïi teân theo teân goác chöùc (teân goác hiñrocacbon + amin) vaø teân thay theá.Thí duï: SGK

CTCT Teân goác – chöùc

Teân thay theá

CH3NH2 metylamin metanaminCH3CH2 NH2 etylamin etanminCH3NHCH3 ñimetylamin N-

metylmetanminCH3CH2CH2 NH2

propylamin propan-1-amin

(CH3)3N trimetylamin N,N-ñimetylmetanmin

CH3[CH2]3 NH2

butylamin butan-1-amin

27

C2H5NHC2H5 ñietylamin N-etyletanminC6H5NH2 phenylamin BenzenaminH2N[CH2]6NH2

hexametylenñiamin

Hexan-1,6-ñimin

HS nghieân cöùu SGK vaøcho bieát tính chaát vaät lí cuûa amin. GV löu yù HS laø caùc amin ñeàu raát ñoäc, thí duï nicotin coù trong thaønh phaàn cuûa thuoác laù.

II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ - Metylamin, ñimetylamin, trimetylamin, etylamin laø nhöõng chaát khí, muøi khai, khoù chòu, tan nhieàu trong nöôùc. Caùc amin coù phaân töû khoái cao hôn laø nhöõng chaát loûng hoaëc raén, ñoä tan trong nöôùc giaûm daàn theo chieàu taêng cuûa phaân töû khoái. - Anilin laø chaát loûng, khoâng maøu, ít tan trong nöôùc vaø naëng hôn nöôùc. - Caùc amin ñeàu raát ñoäc.

V. CUÛNG COÁ: 1. Khaùi nieäm veà amin. Baäc cuûa amin. Teân goïi cuûa amin. 2. Vieát taát caû caùc ñoàng phaân cuûa amin coù CTPT C4H11N. Goïi teân.VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: 2. Xem tröôùc phaàn coøn laïi cuûa baøi AMIN

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - HS bieát: Ñònh nghóa, phaân loaïi vaø goïi teân amin - HS hieåu: Caùc tính chaát ñieån hình cuûa amin. 2. Kó naêng: - Nhaän daïng caùc hôïp chaát amin. - Vieát chính xaùc caùc PTHH cuûa amin - Quan saùt, phaân tích caùc thí nghieäm chöùng minh cuûa amin. 3. Thaùi ñoä: Thaáy ñöôïc taàm quan troïng cuûa caùc hôïp chaát amin trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát, cuøng vôùi hieåu bieát veà caáu taïo, tính chaát hoaù hoïc cuûa caùc hôïp chaát amin. II. CHUAÅN BÒ: 28

Tieát 15

AMIN(Tieát 2)

- Duïng cuï: OÁng nghieäm, ñuõa thuyû tinh, oáng nhoû gioït, keïp thí nghieäm. - Hoaù chaát : metylamin, quyø tím, anilin, nöôùc brom. - Hình veõ tranh aûnh lieân quan ñeán baøi hoïc.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát taát caû caùc ñoàng phaân cuûa amin C3H9N. Chæ roõ baäc cuûa caùc amin vaø goïi teân. 3. Baøi môùi:


Hoaït ñoäng 1 GV ? Phaân töû amin vaø amoniac coù ñieåm gì gioáng nhau veà maët caáu taïo ? HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa phaân töû amin.

III – CAÁU TAÏO PHAÂN TÖÛ VAØ TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC1. Caáu taïo phaân töû - Tuyø thuoäc vaøo soá lieân keát vaø nguyeân töû N taïo ra vôùi nguyeân töû cacbon maø ta coù amin baäc I, baäc II, baäc III.

R-NH2 R NH R1 R NR2

R1

Baäc I Baäc II Baäc III - Phaân töû amin coù nguyeân töû nitô töông töï trong phaân töû NH3 neân caùc amin coù tinh bazô. Ngoaøi ra amin coøn coù tính chaát cuûa goác hiñrocacbon.

Hoaït ñoäng 2 GV bieåu dieãn 2 thí nghieäm sau ñeå HS quan saùt: - Thí nghieäm 1: Cho maãu giaáy quyø ñaõ thaám nöôùc leân mieäng loï ñöïng CH3NH2. - Ñöa ñaàu ñuõa thuyû tinh ñaõ nhuùng dung dòch HCl ñaëc leân mieäng loï ñöïng CH3NH2. HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra, giaûi thích. HS nghieân cöùu SGK so saùnh tính bazô cuûa CH3NH2, NH3, C6H5NH2. Giaûi thích nguyeân nhaân.

2. Tính chaát hoaù hoïca. Tính bazô

Taùc duïng vôùi nöôùc: Dung dòch caùc amin maïch hôû trong nöôùc laøm quyø tím hoaù xanh, phenolphtalein hoaù hoàng.

CH3NH2 + H2O [CH3NH3]+ + OH-

Anilin vaø caùc amin thôm phaûn öùng raát keùm vôùi nöôùc.

Taùc duïng vôùi axitC6H5NH2 + HCl → [C6H5NH3]+Cl−

anilin phenylamoni cloruaNhaän xeùt: - Caùc amin tan nhieàu trong nöôùc nhö metylamin, etylamin,…coù khaû naêng laøm xanh giaáy quyø tím hoaëc laøm hoàng phenolphtalein, coù tính bazô maïnh hôn amoniac nhôø aûnh höôûng cuûa nhoùm ankyl. - Anilin coù tính bazô, nhöng dung dòch cuûa noù khoâng laøm xanh giaáy quyø tím, cuõng khoâng laøm hoàng phenolphtalein vì tính bazô cuûa noù raát yeáu vaø yeáu hôn amoniac. Ñoù laø aûnh höôûng cuûa goác phenyl (töông töï phenol).Tính bazô: CH3NH2 > NH3 > C6H5NH2

Hoaït ñoäng 3 GV bieåu dieãn thí nghieäm khi nhoû vaøi gioït dung dòch Br2 baõo hoaø vaøo oáng nghieäm ñöïng dung dòch anilin. HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra, giaûi thích nguyeân nhaân, vieát PTHH cuûa phaûn öùng.

b. Phaûn öùng theá ôû nhaân thôm cuûa anilin

NH2:

+ 3Br2

NH2Br

Br

Br

+ 3HBr

(2,4,6-tribromanilin)

H2O

Nhaän bieát anilin

29

V. CUÛNG COÁ: 1. Coù 3 hoaù chaát sau ñaây: Etylamin, phenylamin vaø amoniac. Thöù töï taêng daàn löïc bazô ñöôïc saép xeáp theo daõy

A. amoniac < etylamin < phenylamin B. etylamin < amoniac < phenylaminC. phenylamin < amoniac < etylamin D. phenylamin < etylamin <

amoniac 2. Coù theå nhaän bieát loï ñöïng dung dòch CH3NH2 baèng caùch naøo trong caùc caùch sau ?

A. Nhaän bieát baèng muøi.B. Theâm vaøi gioït dung dòch H2SO4

C. Theâm vaøi gioït dung dòch Na2CO3

D. Ñöa ñuõa thuyû tinh ñaõ nhuùng ddHCl ñaëc leân phía treân mieäng loï ñöïng dd CH3NH2 ñaëc. 3. Trình baøy phöông phaùp hoaù hoïc ñeå taùch rieâng töøng chaát trong moãi hoãn hôïp sau ñaây:

a) Hoãn hôïp khí: CH4 vaø CH3NH2 b) Hoãn hôïp loûng: C6H6, C6H5OH vaø C6H5NH2

VI. DAËN DOØ1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 6 trang 44 (SGK).2. Xem tröôùc baøi AMINOAXIT

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - HS bieát: Khaùi nieäm veà amino axit - HS hieåu: Nhöõng tính chaát hoaù hoïc ñieån hình cuûa amino axit. 2. Kó naêng: - Nhaän daïng caùc hôïp chaát amino axit. - Vieát chính xaùc caùc PTHH cuûa amino axit

30

Tieát 16

AMINOAXIT

3. Thaùi ñoä: Amino axit coù taàm quan troïng trong vieäc toång hôïp ra protein, quyeát ñònh söï soáng, khi naém ñöôïc baûn chaát cuûa noù (ñònh nghóa, danh phaùp vaø caùc tính chaát ñaëc tröng cuûa noù) seõ taïo höùng thuù cho HS khi hoïc baøi naøy. II. CHUAÅN BÒ: - Hình veõ, tranh aûnh lieân quan ñeán baøi hoïc. - Heä thoáng caùc caâu hoûi cuûa baøi hoïc.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Cho caùc chaát sau: dd HCl, NaCl, quyø tím, dd Br2. Chaát naøo phaûn öùng ñöôïc vôùi anilin. Vieát PTHH cuûa phaûn öùng. 3. Baøi môùi:


Hoaït ñoäng 1 GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñònh nghóa veà hôïp chaát amino axit. Cho thí duï.

GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát caùch goïi teân amino axit. Cho thí duï.

I – KHAÙI NIEÄM 1. Khaùi nieäm Thí duï:CH3 CH

NH2

COOH H2N CH2[CH2]3 CHNH2

COOH

alanin lysinAminoaxit laø nhöõng hôïp chaát höõu cô taïp chöùc, phaân töû chöùa ñoàng thôøi nhoùm amino (NH2) vaø nhoùm cacboxyl (COOH).CTTQ: (H2N)x−R−(COOH)y (x ≥ 1, y ≥ 1) 2. Danh phaùp - Xuaát phaùt töø teân axit töông öùng (teân heä thoáng, teân thöôøng) coù theâm tieáp ñaàu ngöõ amino vaø soá hoaëc chöõ caùi Hi Laïp (α, β…) chæ vò trí cuûa nhoùm NH2 trong maïch laø teân thay theá, teân baùn heä thoáng - Caùc α-amino axit coù trong thieân nhieân thöôøng ñöôïc goïi baèng teân rieâng.

Teân goïi cuûa moät soá amino axit (SGK)

Hoaït ñoäng 2 GV vieát CTCT cuûa axit amino axetic vaø yeâu caàu HS nhaän xeùt veà ñaëc ñieåm caáu taïo. GV khaéc saâu ñaëc ñieåm caáu taïo (1 nhoùm COOH vaø 1 nhoùm NH2), caùc nhoùm naøy mang tính chaát khaùc nhau, chuùng coù theå taùc duïng vôùi nhau, töø ñoù yeâu caàu HS vieát döôùi daïng ion löôõng cöïc. GV thoâng baùo cho HS moät soá tính chaát vaät lí ñaëc tröng cuûa amino axit.

II – CAÁU TAÏO PHAÂN TÖÛ VAØ TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC1. Caáu taïo phaân töû: Toàn taïi döôùi hai daïng: Phaân töû vaø ion löôõng cöïc.

H2N-CH2-COOH H3N-CH2-COO-+

daïng phaân töû ion löôõng cöïc Caùc amino axit laø nhöõng hôïp chaát ion neân ôû ñieàu kieän thöôøng laø chaát raén keát tinh, töông ñoái deã tan trong nöôùc vaø coù nhieät ñoä noùng chaûy cao (phaân huyû khi ñun noùng).

GV ? Töø ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa amino axit, em haõy cho bieát amino axit coù theå theå hieän nhöõng tính chaát gì ? GV yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng giöõa glyxin vôùi dung dòch HCl, dung dòch NaOH.

2. Tính chaát hoaù hoïc Caùc amino axit laø nhöõng hôïp chaát löôõng tính, tính chaát rieâng cuûa moãi nhoùm chöùc vaø coù phaûn öùng truøng ngöng.a. Tính chaát löôõng tính

HOOC-CH2-NH2 + HCl HOOC-CH2-NH3Cl-+

H2N-CH2-COOH + NaOH H2N-CH2-COONa + H2O GV neâu vaán ñeà: Tuyø thuoäc vaøo soá löôïng nhoùm COOH vaø NH2 trong moãi amino axit seõ cho moâi tröôøng nhaát ñònh. GV bieåu dieãn thí nghieäm nhuùng giaáy

b. Tính axit – bazô cuûa dung dòch amino axit - Dung dòch glyxin khoâng laøm ñoåi maøu quyø tím.

31

quyø tím vaøo dung dòch glyxin, axit glutamic, lysin. HS nhaän xeùt hieän töôïng, vieát phöông trình ñieän li vaø giaûi thích.

H2N CH2 COOH H3N-CH2-COO-+

- Dung dòch axit glutamic laøm quyø tím hoaù hoàng

HOOC-CH2CH2CHCOOHNH2

-OOC-CH2CH2CHCOO-

NH3+

- Dung dòch lysin laøm quyø tím hoaù xanh.H2N[CH2]4CH

NH2

COOH + H2O H3N[CH2]4 CHNH3

COO+

+ OH--

GV yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng este hoaù giöõa glyxin vôùi etanol (xt khí HCl)

c. Phaûn öùng rieâng cuûa nhoùm –COOH: phaûn öùng este hoaùH2N-CH2-COOH + C2H5OH H2N-CH2-COOC2H5 + H2O

HCl khí

Thöïc ra este hình thaønh döôùi daïng muoái.H2N-CH2-COOC2H5 +HCl →

5223 HCOOCCHNHCl

GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñieàu kieän ñeå caùc amino axit tham gia phaûn öùng truøng ngöng taïo ra polime loaïi poliamit. GV yeâu caàu HS neâu ñaëc ñieåm cuûa loaïi phaûn öùng naøy. Vieát PTHH truøng ngöng ε-aminocaproic

d. Phaûn öùng truøng ngöng...+ HNH [CH2]5 CO OH +H NH [CH2]5 CO OH H NH [CH2]5 CO OH + ...+ t0

... NH [CH2]5 CO NH [CH2]5 CO NH [CH2]5 CO ... + nH2O

nH2N-[CH2]5COOH NH [CH2]5 CO + nH2Ot0 ( )nhay

axit ε-aminocaproic policaproamit

Hoaït ñoäng 3 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát caùc öùng duïng cuûa aminoaxit.

III – ÖÙNG DUÏNG - Caùc amino axit thieân nhieân (haàu heát laø caùc α-amino axit) laø nhöõng hôïp chaát cô sôû ñeå kieán taïo neân caùc loaïi protein cuûa cô theå soáng. - Muoái mononatri cuûa axit glutamic duøng laøm gia vò thöùc aên (mì chính hay boät ngoït), axit glutamic laø thuoác hoã trôï thaàn kinh, methionin laø thuoác boå gan. - Caùc axit 6-aminohexanoic (ω-aminocaproic) vaø 7-aminoheptanoic (ε-aminoenantoic) laø nguyeân lieäu ñeå saûn xuaát tô nilon nhö nilon-6, nilon-7,…

V. CUÛNG COÁ 1. ÖÙng vôùi CTPT C4H9NO2 coù bao nhieâu amino axit laø ñoàng phaân caáu taïo cuûa nhau ?

A. 3 B. 4 C. 5 D. 6 2. Coù 3 chaát höõu cô: H2NCH2COOH, CH3CH2COOH vaø CH3[CH2]3NH2. Ñeå nhaän ra dung dòch cuûa caùc hôïp chaát treân, chæ caàn duøng thuoác thöû naøo sau ñaây ?

A. NaOH B. HCl C. CH3OH/HCl D. Quyø tímVI. DAËN DOØ1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 6 trang 48 (SGK).2. Xem tröôùc baøi PEPTIT VAØ PROTEIN

Ngaøy soaïn:............/............

32

Tieát 17

PEPTIT VAØ PROTEIN (Tieát 1)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát: - Peptit, protein, axit nucleic laø gì vaø vai troø cuûa chuùng trong cô theå sinh vaät. - Bieát sô löôïc veà caáu truùc vaø tính chaát cuûa protein. 2. Kó naêng: - Nhaän daïng maïch peptit. - Vieát caùc PTHH cuûa peptit vaø protein. - Giaùi caùc baøi taäp hoaù hoïc phaàn peptit vaø protein. 3. Thaùi ñoä: Coù theå khaùm phaù ñöôïc nhöõng hôïp chaát caáu taïo neân cô theå soáng vaø theá giôùi xung quanh. II. CHUAÅN BÒ: - Hình veõ, tranh aûnh coù lieân quan ñeán baøi hoïc. - Heä thoáng caâu hoûi cho baøi daïy.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: 3. Baøi môùi:


Hoaït ñoäng 1 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñònh nghóa veà peptit. GV yeâu caàu HS chæ ra lieân keát peptit trong coâng thöùc sau:

NH CHR1

CO

NH

CHR2

CO

......

lieân keát peptit

GV ghi coâng thöùc cuûa amino axit vaø yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc amino axit ñaàu N vaø ñaàu C. GV yeâu caàu HS cho bieát caùch phaân loaïi peptit qua nghieân cöùu SGK.

I – PEPTIT1. Khaùi nieäm* Peptit laø hôïp chaát chöùa töø 2 ñeán 50 goác α-amino axit lieân keát vôùi nhau bôûi caùc lieân keát peptit.* Lieân keát peptit laø lieân keát -CO-NH- giöõa hai ñôn vò

Â-aminoaxit. Nhoùm giöõa hai ñôn vò

Â-aminoaxit ñöôïc goïi laø nhoùm peptit

CO

NH

NH CHR1

CO

NH

CHR2

CO

......

lieân keát peptit

* Phaân töû peptit hôïp thaønh töø caùc goác α-amino axit baèng lieân keát peptit theo moät traät töï nhaát ñònh. Amino axit ñaàu N coøn nhoùm NH2, amino axit ñaàu C coøn nhoùm COOH.Thí duï: H2N CH2CO NH CH

CH3

COOH

ñaàu Nñaàu C

* Nhöõng phaân töû peptit chöùa 2, 3, 4,…goác α-amino axit ñöôïc goïi laø ñi, tri, tetrapeptit. Nhöõng phaân töû peptit chöùa nhieàu goác α-amino axit (treân 10) hôïp thaønh ñöôïc goïi laø polipeptit.* CTCT cuûa caùc peptit coù theå bieåu dieãn baèng caùch gheùp töø teân vieát taét cuûa caùc goác α-amino axit theo traät töï cuûa chuùng.Thí duï: Hai ñipeptit töø alanin vaø glyxin laø: Ala-Gly vaø Gly-Ala.2. Tính chaát hoaù hoïc

HS nghieân cöùu SGK vaø vieát PTHH thuyû phaân maïch peptit goàm 3 goác α-amino axit.

HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát hieän töôïng CuSO4 taùc duïng vôùi caùc peptit trong moâi tröôøng OH−. Giaûi thích hieän töôïng.

a. Phaûn öùng thuyû phaân...H2N CH

R1CO NH CH

R2CO NH CH

R3CO ...NH CHCOOH + (n - 1)H2O

Rn

H+ hoaëc OH-

H2NCHCOOHR1

+H2NCHCOOH+ H2NCHCOOHR2

H2NCHCOOH + ... +R3 Rn

b. Phaûn öùng maøu biureTrong moâi tröôøng kieàm, Cu(OH)2 taùc duïng vôùi peptit cho maøu tím (maøu cuûa hôïp chaát phöùc ñoàng vôùi peptit coù töø 2

33

GV neâu vaán ñeà: Ñaây laø thuoác thöû duøng nhaän ra peptit ñöôïc aùp duïng trong caùc baøi taäp nhaän bieát.

lieân keát peptit trôû leân).

Hoaït ñoäng 2 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñònh nghóa veà protein.

GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaøcho bieát caùc loaïi protein vaø ñaëc ñieåm cuûa caùc loaïi protein.

II – PROTEIN1. Khaùi nieäm: Protein laø nhöõng polipeptit cao phaân töû coù khoái löôïng phaân töû töø vaøi chuïc nghìn ñeán vaøi trieäu.

Phaân loaïi: * Protein ñôn giaûn: Laø loaïi protein maø khi thuûy phaân chæ cho hoãn hôïp caùc α-amino axit.Thí duï: anbumin cuûa loøng traéêng tröùng, fibroin cuûa tô taèm,… * Protein phöùc taïp: Ñöôïc taïo thaønh töø protein ñôn giaûn coäng vôùi thaønh phaàn “phi protein”.Thí duï: nucleoprotein chöùa axit nucleic, lipoprotein chöùa chaát beùo,…

HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát nhöõng ñaëc ñieåm chính veà caáu truùc phaân töû cuûa protein.

2. Caáu taïo phaân töû Ñöôïc taïo neân bôûi nhieàu goác α-amino axit noái vôùi nhau baèng lieân keát peptit.

NH CHR1

CO

NH

CHR2

CO

NH... CHR3

CO

... hay NH CHRi

CO n

(n ≥ 50)

V. CUÛNG COÁ 1. Peptit laø gì ? Lieân keát peptit laø gì ? Coù bao nhieâu lieân keát peptit trong moät phaân töû tripeptit ? Vieát CTCT vaø goïi teân caùc tripeptit coù theå ñöôïc hình thaønh töø glyxin, alanin vaø phenylalanin (C6H5CH2−CH(NH2)−COOH, vieát taét laø Phe) 2. Hôïp chaát naøo sau ñaây thuoäc loaïi ñipeptit ?

A. H2N−CH2−CONH−CH2CONH−CH2COOH B. H2N−CH2CONH−CH(CH3)−COOH

C. H2N−CH2CH2−CONH−CH2CH2COOH D. H2N−CH2CH2CONH−CH2COOH 3. Thuoác thöû naøo sau ñaây duøng ñeå phaân bieät caùc dung dòch glucozô, glixerol, etanol vaø loøng traéng tröùng ?

A. NaOH B. AgNO3/NH3 C. Cu(OH)2 D. HNO3

VI. DAËN DOØ1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 3 trang 55 (SGK).2. Xem tröôùc phaàn coøn laïi cuûa baøi baøi PEPTIT VAØ PROTEIN

Ngaøy soaïn:............/............

34 Tieát 18

PEPTIT VAØ PROTEIN (Tieát 2)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát: - Peptit, protein, axit nucleic laø gì vaø vai troø cuûa chuùng trong cô theå sinh vaät. - Bieát sô löôïc veà caáu truùc vaø tính chaát cuûa protein. 2. Kó naêng: - Nhaän daïng maïch peptit. - Vieát caùc PTHH cuûa peptit vaø protein. - Giaùi caùc baøi taäp hoaù hoïc phaàn peptit vaø protein. 3. Thaùi ñoä: Coù theå khaùm phaù ñöôïc nhöõng hôïp chaát caáu taïo neân cô theå soáng vaø theá giôùi xung quanh. II. CHUAÅN BÒ: - Hình veõ, tranh aûnh coù lieân quan ñeán baøi hoïc. - Heä thoáng caâu hoûi cho baøi daïy.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1 GV bieåu dieãn thí nghieäm veà söï hoaø tan vaø ñoâng tuï cuûa loøng traéng tröùng. HS quan saùt hieän töôïng, nhaän xeùt. GV toùm taét laïi moät soá tính chaát vaät lí ñaëc tröng cuûa protein.

3. Tính chaát a. Tính chaát vaät lí: - Nhieàu protein hình caàu tan ñöôïc trong nöôùc taïo thaønh dung dòch keo vaø ñoâng tuï laïi khi ñun noùng.Thí duï: Hoaø tan loøng traéng tröùng vaøo nöôùc, sau ñoù ñun soâi, loøng traéng tröùng seõ ñoâng tuï laïi. - Söï ñoâng tuï vaø keát tuûa protein cuõng xaûy ra khi cho axit, bazô vaø moät soá muoái vaøo dung dòch protein.

HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát nhöõng tính chaát hoaù hoïc ñaëc tröng cuûa protein. GV bieåu dieãn thí nghieäm phaûn öùng maøu biure. HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra, nhaän xeùt. GV ?: Vì sao protein coù tính chaát hoaù hoïc töông töï peptit.

b. Tính chaát hoaù hoïc - Bò thuyû phaân nhôø xt axit, bazô hoaëc enzim

Protein → chuoãi polipeptit → α-amino axit - Coù phaûn öùng maøu biure vôùi Cu(OH)2

→ maøu tím

HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc taàm quan troïng cuûa protein.

4. Vai troø cuûa protein ñoái vôùi söï soáng

(SGK)

Hoaït ñoäng 2 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñònh nghóa veà enzim. GV yeâu caàu HS cho bieát: - Teân goïi cuûa caùc enzim. - Ñaëc ñieåm cuûa xuùc taùc enzim. - Nhöõng ñaëc ñieåm cuûa xuùc taùc enzim.

III – KHAÙI NIEÄM VEÀ ENZIM VAØ AXIT NUCLEIC1. Enzima. Khaùi nieäm: Laø nhöõng chaát haàu heát coù baûn chaát protein, coù khaû naêng xuùc taùc cho caùc quaù trình hoaù hoïc, ñaëc bieät trong cô theå sinh vaät. * Teân cuûa enzim: Xuaát phaùt töø teân cuûa phaûn öùng hay chaát phaûn öùng theâm ñuoâi aza.Thí duï: enzim amilazaõt cho quaù trình thuyû phaân tinh boät (amylum) thaønh matozô.b. Ñaëc ñieåm cuûa enzim - Hoaït ñoäng xt cuûa enzim coù tính choïn loïc raát cao: moãi enzim chæ xuc taùc cho moät söï chuyeån hoaù nhaát ñònh.

35

- Toác ñoä phaûn öùng nhôø xuùc taùc enzim raát lôùn, thöôøng lôùn gaáp töø 109 ñeán 1011 laàn toác ñoä cuûa cuøng phaûn öùng nhôø xuùc taùc hoaù hoïc.

HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát: - Ñònh nghóa chung veà axit nucleic. - Nhöõng ñaëc ñieåm cuûa axit nucleic.

GV thoâng baùo cho HS bieát vai troø quan troïng cuûa axit nucleic trong hoaït ñoäng soáng cuûa cô theå.

2. Axit nucleica. Khaùi nieäm: Axit nucleic laø polieste cuûa axit photphoric vaø pentozô (monosaccarit coù 5C); moãi pentozô laïi lieân keát vôùi moät bazô nitô (ñoù laø caùc hôïp chaát dò voøng chöùa nitô ñöôïc kí hieäu laø A, C, G, T, U).* Axit nucleic thöôøng toâng taïi döôùi daïng keát hôïp vôùi protein goïi laø nucleoprotein. Axit nucleic coù hai loaïi ñöôïc kí hieäu laø AND vaø ARN.b. Vai troø - Axit nucleic coù vai troø quan troïng baäc nhaát trong caùc hoaït ñoäng cuûa cô theå, nhö söï toång hôïp protein, söï chuyeån caùc thoâng tin di truyeàn. - AND chöùa caùc thoâng tinh di truyeàn. Noù laø vaät lieäu di truyeàn ôû caáp ñoä phaân töû mang thoâng tinh di truyeàn maõ hoaù cho hoaït ñoäng sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa caùc cô theå soáng. - ARN chuû yeáu naèm trong teá baøo chaát, noù tham gia vaøo quaù trình giaûi maõ thoâng tinh di truyeàn.

V. CUÛNG COÁ 1. Phaân bieät caùc khaùi nieäm: a) Peptit vaø protein b) Protein phöùc taïp vaø protein ñôn chöùc giaûn. 2. Xaùc ñònh phaân töû khoái gaàn ñuùng cuûa moät hemoglobin (huyeát caàu toá) chöùa 0,4% Fe veà khoái löôïng (moãi phaân töû hemoglobin chæ chöùa 1 nguyeân töû saét).VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: 3 → 6 trang 55 (SGK). 2. HS veà nhaø giaûi quyeát baøi taäp sau: ChaátVaán ñeà

Amin baäc 1 Amino axit Protein

Coâng thöùc chung RNH2 NH2

R CHNH2

COOH HN CHR1

CO NH CHR2

CO... ...

Tính chaát hoaù hoïc+ HCl+ NaOH+ R’OH/khí HCl+ Br2 (dd)/H2OTruøng ngöngPhaûn öùng biure+ Cu(OH)2

3. Xem tröôùc baøi LUYEÄN TAÄP: CAÁU TAÏO VAØ TÍNH CHAÁT CUÛA AMIN, AMINO AXIT VAØ PROTEIN

36

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: So saùnh, cuûng coá kieán thöùc veà caáu taïo cuõng nhö tính chaát cuûa amin, amino axit vaø protein. 2. Kó naêng: - Laøm baûng toång keát veà caùc hôïp chaát quan troïng trong chöông. - Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng döôùi daïng toång quaùt cho caùc hôïp chaát amin, amino axit. - Giaûi caùc baøi taäp hoaù hoïc phaàn amin, amino axit vaø protein. 3. Thaùi ñoä: Coù theå khaùm phaù ñöôïc nhöõng hôïp chaát caáu taïo neân cô theå soáng vaø theá giôùi xung quanh. II. CHUAÅN BÒ: - Baûng toång keát moät soá hôïp chaát quan troïng cuûa amin, amino axit. - Heä thoáng caâu hoûi cho baøi daïy.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Phaân bieät caùc khaùi nieäm: a) Peptit vaø protein b) Protein phöùc taïp vaø protein ñôn chöùc giaûn. 3. Baøi môùi:


Hoaït ñoäng 1 HS 1 choïn ñaùp aùn phuø hôïp. HS 2 nhaän xeùt veà ñaùp aùn HS 1 choïn. GV nhaän xeùt keát quaû.

Baøi 1: Dung dòch naøo döôùi ñaây laøm quyø tím hoaù xanh ?A. CH3CH2CH2NH2 B. H2N−CH2−COOHC. C6H5NH2 D. H2NCH(COOH)CH2CH2COOHBaøi 2: C2H5NH2 tan trong nöôùc khoâng phaûn öùng vôùi chaát naøo trong soá caùc chaát sau ?A. HCl B. H2SO4 C. NaOH D. Quyø tím

Hoaït ñoäng 2 GV ?: tirozin thuoäc loaïi hôïp chaát gì ? HS vaän duïng caùc kieán thöùc ñaõ hoïc veà amino axit ñeå hoaøn thaønh PTHH cuûa phaûn öùng.

Baøi 3: Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng giöõa tirozin

HO CH2 CHNH2

COOH

Vôùi caùc chaát sau ñaây:a) HCl b) Nöôùc bromc) NaOH d) CH3OH/HCl (hôi

baõo hoaø)Giaûi

a) HO-C6H4-CH2-CH(NH2)-COOH + HCl → HO-C6H4-CH2-CH(NH3Cl)-COOH

b) HO-C6H4-CH2-CH(NH2)-COOH + 2Br2 →HO-C6H2Br2-CH2-CH(NH2)-COOH + 2HBrc) HO-C6H4-CH2-CH(NH2)-COOH + 2NaOH →NaO-C6H4-CH2-CH(NH2)-COONa + 2H2Od)HO-C6H4-CH2-CH(NH2)-COOH + CH3OH

HCl baõo hoaø

HO-C6H4-CH2-CH(NH2)-COOCH3 + H2O

37

Tieát 19

LUYEÄN TAÄP: CAÁU TAÏO VAØ TÍNH CHAÁT CUÛA AMIN,

AMINO AXIT VAØ PROTEIN

HS döïa treân tính chaát hoaù hoïc ñaëc tröng cuûa caùc chaát ñeå giaûi quyeát baøi taäp.

Baøi 4: Trình baøy phöông phaùp hoaù hoïc phaân bieät dung dòch töøng chaát trong caùc nhoùm chaát sau:a) CH3NH2, H2N-CH2-COOH, CH3COONab) C6H5NH2, CH3-CH(NH2)-COOH, C3H5(OH)3, CH3CHO

Giaûia)

CH3NH2 H2N-CH2-COOH

CH3COONa

Quyø tímXanh (1)

−(nhaän ra

glyxin)Xanh (2)

Dd HCl khoùi traéng

−

(1) CH3NH2 + H2O CH3NH3 + OH+ -

(2) CH3COO- + H2O CH3COOH + OH-

b)

C6H5NH2

CH3 CHNH2

COOH CH2OH

CHOH

CH2OH

CH3CHO

Cu(OH)2, laéc nheï − −

Dd trong suoát maøu xanh lam

(1)↓ ñoû gaïch (2)

Cu(OH)2, t0 − −Dung dòch Br2 ↓ traéng (3) −

Hoaït ñoäng 3 GV daãn daét HS giaûi quyeát baøi toaùn. HS töï giaûi quyeát döôùi söï höôùng daãn cuûa GV.

Baøi 5: Cho 0,01 mol amino axit A taùc duïng vöøa ñuû vôùi 80 ml dung dòch HCl 0,125M; sau phaûn öùng ñem coâ caïn thì thu ñöôïc 1,815g muoái. Neáu trung hoaø A baèng moät löôïng vöøa ñuû NaOH thì thaáy tæ leä mol giöõa A vaø NaOH laø 1:1.a) Xaùc ñònh CTPT vaø CTCT cuûa A, bieát raèng phaân töû cuûa A coù maïch cacbon khoâng phaân nhaùnh vaø A thuoäc loaïi α- amino axitb) Vieát CTCT caùc ñoàng phaân coù theå cuûa A vaøgoïi teân chuùng theo danh phaùp theá, khi - thay ñoåi vò trí nhoùm amino. - thay ñoåi caáu taïo goác hiñrocacbon vaø nhoùm amino vaãn ôû vò trí α.

Giaûia) CTCT cuûa A

CH3 CH2 CH2 CH2 CH2 CHNH2

COOH

b) - Thay ñoåi vò trí nhoùm amino

CH3 CH2 CH2 CH2 CH CH2 COOHNH2

7 6 5 4 3 2 1

axit 3-aminoheptanoic

…V. CUÛNG COÁ: Trong tieát luyeän taäp.VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc baøi ÑAÏI CÖÔNG VEÀ POLIME

38

Ngaøy soaïn:............/............CHÖÔNG 4: POLIME VAØ VAÄT LIEÄU POLIME

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - HS bieát: Ñònh nghóa, ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa polime. - HS hieåu: Phaûn öùng truøng hôïp vaø phaûn öùng truøng ngöng. 2. Kó naêng: - Phaân loaïi vaø goïi teân polime. - So saùnh phaûn öùng truøng hôïp vôùi phaûn öùng truøng ngöng. - Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng toång hôïp ra caùc polime. 3. Thaùi ñoä: Moät soá hôïp chaát polime laø nhöõng loaïi vaät lieäu gaàn guõi trong cuoäc soáng.II. CHUAÅN BÒ: Caùc baûng toång keát, sô ñoà, hình veõ lieân quan ñeán baøi hoïc.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát phöông trình phaûn öùng taïo polime töø caùc monome sau: CH2=CH2, H2N[CH2]5COOH vaø cho bieát teân cuûa caùc phaûn öùng ñoù. 3. Baøi môùi:


Hoaït ñoäng 1 GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñònh nghóa veà polime. HS cho thí duï. Giaûi thích caùc khaùi nieäm nhö: heä soá polime hoaù, monome. HS ñoïc SGK vaø cho bieát caùch goïi teân polime. Vaän duïng vaøo moät soá thí duï cuï theå. (Vieát PTHH, chæ roõ monome, heä soá truøng hôïp).

I – KHAÙI NIEÄM: Polime laø nhöõng hôïp chaát coù phaân töû khoái lôùn do nhieàu ñôn vò cô sôû goïi laø maét xích lieân keát vôùi nhau taïo neân.Thí duï: polietilen CH2 CH2( ) , nilon-6 NH [CH2]5 CO( )n n- n: Heä soá polime hoaù hay ñoä polime hoaù.- Caùc phaân töû nhö CH2=CH2, H2N[CH2]5COOH: monome* Teân goïi: Gheùp töø poli tröôùc teân monome. Neáu teân cuûa monome goàm hai cuïm töø trôû leân thì ñöôïc ñaët trong daáu ngoaëc ñôn.Thí duï: polietilen CH2 CH2( ) poli(vinyl clorua) CH2 CHCl( )n n;

* Moät soá polime coù teân rieâng:Thí duï:

Teflon: CF2 CF2 n

Nilon-6: NH [CH2]5 CO n

Xenlulozô: (C6H10O5)n Hoaït ñoäng 2 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñaëc ñieåm caáu truùc phaân töû polime. Cho thí duï. GV söû duïng moâ hình caùc kieåu maïch polime ñeå minh hoaï cho HS.

II – ÑAËC ÑIEÅM CAÁU TRUÙC Maïch khoâng phaân nhaùnh: amilozô, tinh boät,… Maïch phaân nhaùnh: amilopectin, glicogen,… Maïng khoâng gian: cao su löu hoaù, nhöïa bakelit,…

39

Tieát 20

ÑAÏI CÖÔNG VEÀ POLIME(Tieát 1)

oooooooooooo ooooooo ooooooooooooooooo



ooooooooooooooooooo ooooooooooooooooo


oooo

oooo

ooooooooooo

a)

b)

c)

a) maïng khoâng phaân nhaùnhb) maïng phaân nhaùnhc) maïng khoâng gian

Hoaït ñoäng 3 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát moät soá tính chaát vaät lí cuûa polime. GV laáy moät soá taùc duïng veà caùc saûn phaåm polime trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát ñeå chöùng minh theâm cho tính chaát vaät lí cuûa caùc saûn phaåm polime.

III – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ Caùc polime haàu heát laø nhöõng chaát raén, khoâng bay hôi, khoâng coù nhieät ñoä noùng chaûy xaùc ñònh. Polime khi noùng chaûy cho chaát loûng nhôùt, ñeå nguoäi raén laïi goïi laø chaát nhieät deûo. Polime khoâng noùng chaûy, khi ñun bò phaân huyû goïi laø chaát nhieät raén.

GV giôùi thieäu caùc phaûn öùng hoaù hoïc cuûa polime. HS nghieân cöùu SGK vaø vieát caùc PTHH ñeå minh hoaï.

IV – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC1. Phaûn öùng phaân caét maïch cacbon Polime coù nhoùm chöùc trong maïch deã bò thuyû phaân

Thí duï:(C6H10O5)n + nH2O nC6H12O6H+, t0

Tinh boät Glucozô Polime truøng hôïp bò nhieät phaân ôû nhieät ñoä thích hôïp taïo thaønh caùc ñoaïn ngaén, cuoái cuøng thaønh monome ban ñaàu (phaûn öùng giaûi truøng hôïp hay phaûn öùng ñepolime hoaù)

Thí duï: CHC6H5

CH2 CHC6H5

CH2n3000C

npolistiren stiren

2. Phaûn öùng giöõ nguyeân maïch cacbon

CH2 CH CCH3

CH2 +nHCl CH2 CH2 CCH3

ClCH2

n npoliisopren poliisopren hiñroclo hoaù

3. Phaûn öùng taêng maïch polime Phaûn öùng löu hoaù chuyeån cao su thaønh cao su löu hoaù. Phaûn öùng chuyeån nhöïa rezol thaønh nhöïa rezit.

OH

CH2

CH2OH+

n

OH

CH2

n

t0

OH

CH2

CH2

OH

CH2

n

+ nH2O

V. CUÛNG COÁ: Heä soá polime hoaù laø gì ? Coù theå xaùc ñònh chính xaùc heä soá polime hoaù ñöôïc khoâng ?Tính heä soá polime hoaù cuûa PE, PVC vaø xenlulozô, bieát raèng phaân töû khoái trung bình cuûa chuùng laàn löôït laø: 420.000, 250.000 vaø 1.620.000.VI. DAËN DOØ1. Baøi taäp veà nhaø: 1, 6 trang 64 (SGK).2. Xem tröôùc phaàn coøn laïi cuûa baøi baøi ÑAÏI CÖÔNG VEÀ POLIME

40

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - HS bieát: Ñònh nghóa, ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa polime. - HS hieåu: Phaûn öùng truøng hôïp vaø phaûn öùng truøng ngöng. 2. Kó naêng: - Phaân loaïi vaø goïi teân polime. - So saùnh phaûn öùng truøng hôïp vôùi phaûn öùng truøng ngöng. - Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng toång hôïp ra caùc polime. 3. Thaùi ñoä: Moät soá hôïp chaát polime laø nhöõng loaïi vaät lieäu gaàn guõi trong cuoäc soáng.II. CHUAÅN BÒ: Caùc baûng toång keát, sô ñoà, hình veõ lieân quan ñeán baøi hoïc.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Heä soá polime hoaù laø gì ? Coù theå xaùc ñònh chính xaùc heä soá polime hoaù ñöôïc khoâng ?Tính heä soá polime hoaù cuûa PE, PVC vaø xenlulozô, bieát raèng phaân töû khoái trung bình cuûa chuùng laàn löôït laø: 420.000, 250.000 vaø 1.620.000. 3. Baøi môùi:


Hoaït ñoäng 1 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñònh nghóa veà phaûn öùng truøng hôïp ? GV ?: Qua moät soá phaûn öùng truøng hôïp maø chuùng ta ñaõ ñöôïc hoïc. Em haõy cho bieát moät monome muoán tham gia ñöôïc phaûn öùng truøng hôïp thì veà ñaëc ñieåm caáu taïo, phaân töû monome ñoù phaûi thoaõ maõn ñaëc ñieåm caáu taïo nhö theá naøo ? GV boå sung theâm ñieàu kieän neáu HS neâu ra chöa ñaày ñuû vaø laáy moät soá thí duï ñeå chöùng minh.

V – PHÖÔNG PHAÙP ÑIEÀU CHEÁ1. Phaûn öùng truøng hôïp: Truøng hôïp laø quaù trình keát hôïp nhieàu phaân töû nhoû (monome) gioáng nhau hay töông töï nhau thaønh phaân töû lôùn (polime). Ñieàu kieän caàn veà caáu taïo cuûa monome tham gia phaûn öùng truøng hôïp laø trong phaân töû phaûi coù lieân keát boäi (CH2=CH2, CH2=CH-Cl, CH2=CH-CH-CH2,…) hoaëc laø voøng keùm beàn coù theå môû ra nhö:

CH2 CH2,O

H2C

CH2

CH2

CH2

CH2

C

NH,...

O

Thí duï:

nCH2 CHCl

CH2 CHCl

xt, t0, p

nvinyl clorua poli(vinyl clorua)

H2C

CH2

CH2

CH2

CH2

C

NH

O

NH[CH2]5COt0, xt

n

caprolactam capron

HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñònh nghóa veà phaûn öùng truøng ngöng ? GV ?: Qua moät soá phaûn öùng truøng

2. Phaûn öùng truøng ngöng

41

Tieát 21

ÑAÏI CÖÔNG VEÀ POLIME(Tieát 2)

ngöng maø chuùng ta ñaõ ñöôïc hoïc. Em haõy cho bieát moät monome muoán tham gia ñöôïc phaûn öùng truøng ngöng thì veà ñaëc ñieåm caáu taïo, phaân töû monome ñoù phaûi thoaõ maõn ñaëc ñieåm caáu taïo nhö theá naøo ? GV boå sung theâm ñieàu kieän neáu HS neâu ra chöa ñaày ñuû vaø laáy moät soá thí duï ñeå chöùng minh.

H2C

CH2

CH2

CH2

CH2

C

NH

O

NH[CH2]5COt0, xt

n

caprolactam capron

nHOOC-C6H4-COOH + nHOCH2-CH2OHt0

CO C6H4-CO OC2H4 O + 2nH2On Truøng ngöng laø quaù trình keát hôïp nhieàu phaân töû nhoû (monome) thaønh phaân töû lôùn (polime) ñoàng thôøi giaûi phoùng nhöõng phaân töû nhoû khaùc (thí duï H2O). Ñieàu kieän caàn veà caáu taïo cuûa monome tham gia phaûn öùng truøng ngöng laø trong phaân töû phaûi coù ít nhaát hai nhoùm chöùc coù khaû naêng phaûn öùng.

HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc moät soá öùng duïng quan troïng cuûa caùc polime.

VI – ÖÙNG DUÏNG: Vaät lieäu polime phuïc vuï cho saûn xuaát vaø ñôøi soáng: Chaát deûo, tô sôïi, cao su, keo daùn.

V. CUÛNG COÁ 1. Polime naøo sau ñaây ñöôïc toång hôïp baèng phaûn öùng truøng hôïp ?

A. Poli(vinyl clorua) B. Polisaccarit C. Protein D. Nilon-6,6 2. Polime naøo sau ñaây ñöôïc toång hôïp baèng phaûn öùng truøng ngöng ?

A. Nilon-6,6 B. Polistiren C. Poli(vinyl clorua)D. Polipropilen 3. Töø caùc saûn phaåm hoaù daàu (C6H6 vaø CH2=CH2) coù theå toång hôïp ñöôïc polistiren, chaát ñöôïc duøng ñeû saûn xuaát nhöïa trao ñoåi ion. Haõy vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng xaûy ra (coù theå duøng theâm caùc hôïp chaát voâ cô caàn thieát).VI. DAËN DOØ1. Baøi taäp veà nhaø: 2 → 5 trang 64 (SGK).2. Xem tröôùc baøi VAÄT LIEÄU POLIME

42

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - Khaùi nieäm veà moät soá vaät lieäu: Chaát deûo, sao su, tô, keo daùn. - Thaønh phaàn, tính chaát vaø öùng duïng cuûa chuùng. 2. Kó naêng: - So saùnh caùc loaïi vaät lieäu. - Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng toång hôïp ra moät soá polime duøng laøm chaát deûo, cao su vaø tô toång hôïp. - Giaûi caùc baøi taäp polime. 3. Thaùi ñoä: HS thaáy ñöôïc nhöõng öu ñieåm vaø taàm quan troïng cuûa caùc vaät lieäu polime trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát.II. CHUAÅN BÒ: - Caùc maãu polime, cao su, tô, keo daùn,… - Caùc tranh aûnh, hình veõ, tö lieäu lieân quan ñeán baøi giaûng.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Phaân bieät söï truøng hôïp vaø truøng ngöng veà caùc maët: phaûn öùng, monome vaø phaân töû khoái cuûa polime so vôùi monome. Laáy thí duï minh hoaï. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC GV neâu vaán ñeà: Hieän nay do taùc duïng cuûa moâi tröôøng xung quanh (khoâng khí, nöôùc, khí thaûi,…) kim loaïi vaø hôïp kim bò aên moøn raát nhieàu, trong khi ñoù caùc khoaùng saûn naøy nagyø caøng caïn kieät. Vì vaäy vieäc ñi tìm caùc nguyeân lieäu môùi laø caàn thieát. Moät trong caùc gaûi phaùp laø ñieàu cheá vaät lieäu polime. Gv yeâu caàu HS ñoïc SGK vaø cho bieát ñònh nghóa veà chaát deûo, vaät lieäu compozit. Theá naøo laø tính deûo ? Cho thí duï khi nghieân cöùu SGK.

I – CHAÁT DEÛO1. Khaùi nieäm veà chaát deûo vaø vaät lieäu compozit - Chaát deûo laø vaät lieäu polime coù tính deûo. - Vaät lieäu compozit laø vaät lieäu hoãn hôïp goàm ít nhaát hai thaønh phaàn phaân taùn vaøo nhau vaø khoâng tan vaøo nhau.Thaønh phaàn cuûa vaät lieäu compozit goàm chaát neàn (polime) vaø caùc chaát phuï gia khaùc. Caùc chaát neàn coù theå laø nhöïa nhieät deûo hay nhöïa nhieät raén. Chaát ñoän coù theå laø sôïi (boâng, ñay, poliamit, amiaêng,…) hoaëc boät (silicat, boät nheï (CaCO3), boät tan (3MgO.4SiO2.2H2O),…

GV yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng truøng hôïp PE. HS neâu nhöõng tính chaát lí hoaù ñaëc tröng, öùng duïng cuûa PE, ñaëc ñieåm cuûa PE.

2. Moät soá polime duøng laøm chaát deûoa) Polietilen (PE): CH2 CH2 nPE laø chaát deûo meàm, noùng chaûy ôû nhieät ñoä treân 1100C, coù tính “trô töông ñoái” cuûa ankan maïch khoâng phaân nhaùnh, ñöôïc duøng laøm maøng moûng,

43

Tieát 22

VAÄT LIEÄU POLIME (Tieát 1)

vaät lieäu ñieän, bình chöùa,… GV yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng truøng hôïp PVC. HS neâu nhöõng tính chaát lí hoaù ñaëc tröng, öùng duïng cuûa PVC, ñaëc ñieåm cuûa PVC.

b) Poli (vinyl clorua) (PVC):CH2 CHnCl

PVC laø chaát raén voâ ñònh hình, caùch ñieän toát, beàn vôùi axit, ñöôïc duøng laøm vaät lieäu caùch ñieän, oáng daãn nöôùc, vaûi che möa.

GV yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng truøng hôïp PMM. HS neâu nhöõng tính chaát lí hoaù ñaëc tröng, öùng duïng cuûa PMM, ñaëc ñieåm cuûa PMM.

c) Poli (metyl metacylat) :CH2 CCOOCH3

CH3

n

Laø chaát raén trong suoát cho aùnh saùng truyeàn qua toát (gaàn 90%) neân ñöôïc duøng cheá taïo thuyû tinh höõu cô plexiglat.

GV yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng truøng hôïp PPF. HS neâu nhöõng tính chaát lí hoaù ñaëc tröng, öùng duïng cuûa PPF, ñaëc ñieåm cuûa PPF.

OH

CH2 OH

CH2 OH

CH2

OH

...

OH

CH2 OH

CH2

nhöïa novolac

OHCH2

OH

CH2

OH

CH2OH

CH2

OH

CH2...

OH

CH2OH

Nhöïa rezit

d) Poli (phenol fomanñehit)(PPF)Coù 3 daïng: Nhöïa novolac, nhöïa rezol vaø nhöïa rezit

- Sô ñoà ñieàu cheá nhöïa novolac:OH

+nCH2O

OH

CH2OH H+, 750C

-nH2O

OH

CH2n nn

ancol o-hiñroxibenzylic nhöïa novolac

- Ñieàu cheá nhöïa rezol: Ñun noùng hoãn hôïp phenol vaø fomanñehit theo tæ leä mol 1:1,2 (xt kieàm), thu ñöôïc nhöïa rezol. - Ñieàu cheá nhöïa rezit:

Nhöïa rezol Nhöïa rezit1400C>

ñeå nguoäi

CH2

OH

CH2 CH2

OH OH

CH2OHMoät ñoaïn maïch phaân töû nhöïa rezol

CH2

OH OH

CH2

OH

CH2

Moät ñoaïn maïch phaân töû nhöïa rezit

CH2 CH2

CH2CH2 CH2

Hoaït ñoäng 2 HS ñoïc SGK vaø cho bieát ñònh nghóa veà tô, caùc ñaëc ñieåm tô.

II – TÔ1. Khaùi nieäm - Tô laø nhöõng polime hình sôïi daøi vaø maûnh vôùi ñoä beàn nhaát ñònh. - Trong tô, nhöõng phaân töû polime coù maïch khoâng phaân nhaùnh, saép xeáp song song vôùi nhau.

GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát caùc loaïi tô vaø ñaëc ñieåm cuûa

2. Phaân loaïia) Tô thieân nhieân (saün coù trong thieân nhieân) nhö boâng, len, tô taèm.b) Tô hoaù hoïc (cheá taïo baèng phöông phaùp hoaù hoïc) - Tô toång hôïp (cheá taïo töø polime toång

44

noù. hôïp): tô poliamit (nilon, capron), tô vinylic theá (vinilon, nitron,…) - Tô baùn toång hôïp hay tô nhaân taïo (xuaát phaùt töø polime thieân nhieân nhöng ñöôïc cheá bieán theâm baèng con ñöôøng hoaù hoïc): tô visco, tô xenlulozô axetat,…

HS ñoïc SGK, sau ñoù vieát PTHH cuûa phaûn öùng toång hôïp tô nilon-6,6 vaø neâu nhöõng ñaëc ñieåm cuûa loaïi tô naøy.

3. Moät soá loaïi tô toång hôïp thöôøng gaëpa) Tô nilon-6,6

H2N CH2]6 NH2 + nHOOC-[CH2]4-COOHnt0

NH [CH2]6 NHCO [CH2]4 CO + 2nH2Onpoli(hexametylen añipamit) hay nilon-6,6

- Tính chaát: Tô nilon-6,6 dai, beàn, meàm maïi, oùng möôït, ít thaám nöôùc, giaët mau khoâ nhöng keùm beàn vôùi nhieät, vôùi axit vaø kieàm. - ÖÙng duïng: Deät vaûi may maëc, vaûi loùt saêm loáp xe, deät bít taát, beän laøm daây caùp, daây duø, ñan löôùi,…

HS ñoïc SGK, sau ñoù vieát PTHH cuûa phaûn öùng toång hôïp tô nitron vaø neâu nhöõng ñaëc ñieåm cuûa loaïi tô naøy.

b) Tô nitron (hay olon)

CH2 CHCN

RCOOR', t0CH2 CH

CN nn

acrilonitrin poliacrilonitrin

- Tính chaát: Dai, beàn vôùi nhieät vaø giöõ nhieät toát.- ÖÙng duïng: Deät vaûi, may quaàn aùo aám, beän len ñan aùo reùt.

V. CUÛNG COÁ: 1. Trong caùc nhaän xeùt döôùi ñaây, nhaän xeùt naøo khoâng ñuùng ?

A. Moät soá chaát deûo laø polime nguyeân chaát. B. Ña soá chaát deûo, ngoaøi thaønh phaàn cô baûn laø polime coøn coù caùc thaønh

phaàn khaùc.C. Moät soá vaät lieäu compozit chæ laø polime. D. Vaät lieäu compozit chöùa polime vaø caùc thaønh phaàn khaùc.

2. Tô nilon-6,6 thuoäc loaïiA. tô nhaân taïo B. tô baùn toång hôïp C. tô thieân nhieân D.

tô toång hôïp 3. Tô visco khoâng thuoäc loaïi

A. tô hoaù hoïc B. tô toång hôïp C. tô baùn toång hôïp D. tô nhaân taïo 4. Nhöïa phenol-fomanñehit ñöôïc ñieàu cheá baèng caùch ñun noùng phenol vôùi dung dòch

A. CH3COOH trong moâi tröôøng axit. B. CH3CHO trong moâi tröôøng axit.C. HCOOH trong moâi tröôøng axit. D. HCHO trong moâi tröôøng axit.

5. Khi clo hoaù PVC, tính trung bình cöù k maét xích trong maïch PVC phaûn öùng vôùi moät phaân töû clo. Sau khi clo hoaù, thu ñöôïc moät polime chöùa 63,96% clo veà khoái löôïng. Giaù trò cuûa k laø

A. 3 B. 4 C. 5 D. 6 6. Trong caùc yù kieán döôùi ñaây, yù kieán naøo ñuùng ?

A. Ñaát seùt nhaøo vôùi nöôùc raát deûo, coù theå eùp thaønh gaïch, ngoùi; vaäy ñaát seùt nhaøo vôùi nöôùc laø chaát deûo.

B. Thaïch cao nhaøo vôùi nöôùc raát deûo, coù theå naën thaønh töôïng; vaäy ñoù laø moät chaát deûo.

C. Thuyû tinh höõu cô (plexiglas) raát cöùng vaø beàn ñoái vôùi nhieät; vaäy ñoù khoâng phaûi laø chaát deûo.

D. Tính deûo cuûa chaát deûo chæ theå hieän trong nhöõng ñieàu kieän nhaát ñònh; ôû caùc ñieàu kieän khaùc, chaát deûo coù theå khoâng deûo.

VI. DAËN DOØ1. Baøi taäp veà nhaø: 2, 4 trang 72 SGK2. Xem tröôùc phaàn coøn laïi cuûa baøi VAÄT LIEÄU POLIME. 45

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - Khaùi nieäm veà moät soá vaät lieäu: Chaát deûo, sao su, tô, keo daùn. - Thaønh phaàn, tính chaát vaø öùng duïng cuûa chuùng. 2. Kó naêng: - So saùnh caùc loaïi vaät lieäu. - Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng toång hôïp ra moät soá polime duøng laøm chaát deûo, cao su vaø tô toång hôïp. - Giaûi caùc baøi taäp polime. 3. Thaùi ñoä: HS thaáy ñöôïc nhöõng öu ñieåm vaø taàm quan troïng cuûa caùc vaät lieäu polime trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát.II. CHUAÅN BÒ: - Caùc maãu polime, cao su, tô, keo daùn,… - Caùc tranh aûnh, hình veõ, tö lieäu lieân quan ñeán baøi giaûng.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1 HS ñoïc SGK vaø quan saùt sôïi daây sao su laøm maãu cuûa GV, cho bieát ñònh nghóa cao su, phaân loaïi cao su.

III – CAO SU1. Khaùi nieäm: Cao su laø vaät lieäu coù tính ñaøn hoài.

GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát caáu truùc phaân töû cuûa sao su thieân nhieân.

HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát tính chaát cuûa cao su thieân nhieân vaø tính

2. Phaân loaïi: Coù hai loaïi cao su: Cao su thieân nhieân vaø cao su toång hôïp.a) Cao su thieân nhieân Caáu taïo:

Cao su thieân nhieân250-3000C isopren Cao su thieân nhieân laø polime cuûa isopren:

CH2 CCH3

CH CH2 n ~~1.500 - 15.000n

Tính chaát vaø öùng duïng - Cao su thieân nhieân coù tính ñaøn hoài,

46

Tieát 23

VAÄT LIEÄU POLIME(Tieát 2)

chaát cuûa noù. GV lieân heä nöôùc ta do ñieàu kieän ñaát ñai vaø khí haäu raát thuaän tieän cho vieäc troàng caây sao su, caây coâng nghieäp coù giaù trò cao.

khoâng daãn ñieän vaø nhieät, khoâng thaám khí vaø nöôùc, khoâng tan trong nöôùc, etanol, axeton,…nhöng tan trong xaêng, benzen. - Cao su thieân nhieân tham gia ñöôïc phaûn öùng coäng (H2, HCl, Cl2,…) do trong phaân töû coù chöùa lieân keát ñoâi. Taùc duïng ñöôïc vôùi löu huyønh cho cao su löu hoaù coù tính ñaøn hoài, chòu nhieät, laâu moøn, khoù hoaø tan trong caùc dung moâi hôn so vôùi cao su thöôøng. - Baûn chaát cuûa quaù trình löu hoaù cao su (ñun noùng ôû 1500C hoãn hôïp cao su vaø löu huyønh vôùi tæ leä khoaûng 97:3 veà khoái löôïng) laø taïo caàu noái −S−S− giöõa caùc maïch cao su taïo thaønh maïng löôùi.

0,tnS

HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñònh nghóa cao su toång hôïp.

HS nghieân cöùu SGK, sau ñoù vieát PTHH cuûa phaûn öùng toång hôïp cao su buna vaø cho bieát nhöõng ñaëc ñieåm cuûa loaïi cao su naøy.

HS nghieân cöùu SGK, sau ñoù vieát PTHH cuûa phaûn öùng toång hôïp cao su buna-S vaø buna-N vaø cho bieát nhöõng ñaëc ñieåm cuûa loaïi cao su naøy.

b) Cao su toång hôïp: Laø loaïi vaät lieäu polime töông töï cao su thieân nhieân, thöôøng ñöôïc ñieàu cheá töø caùc ankañien baèng phaûn öùng truøng hôïp. Cao su buna

nCH2 CH CH CH2Na

t0, xtCH2 CH CH CH2 n

buta-1,3-ñien polibuta-1,3-ñien

Cao su buna coù tính ñaøn hoài vaø ñoä beàn keùm cao su thieân nhieân. Cao su buna-S vaø buna-N

CH2 CH CH CH2 + CH CH2C6H5

nn CH2 CH CH CH2 CHC6H5

CH2t0

xtn

buta-1,3-ñien stiren cao su buna-S

CH2 CH CH CH2 +nn CH2 CH CH CH2 CHt0,p

xt

buta-1,3-ñien acrilonitrin cao su buna-N

CH2 CHCN CN

CH2n

HS nghieân cöùu SGK, sau ñoù cho bieát ñònh nghóa keo daùn vaø neâu baûn chaát cuûa keo daùn.

IV – KEO DAÙN TOÅNG HÔÏP1. Khaùi nieäm: Keo daùn laø vaät lieäu coù khaû naêng keát dính hai maûnh vaät lieäu raén gioáng hoaëc khaùc nhau maø khoâng laøm bieán ñoåi baûn chaát cuûa caùc vaät lieäu ñöôïc keát dính.

HS nghieân cöùu SGK vaø lieân heä thöïc teá sau ñoù cho bieát ñònh nghóa nhöïa vaù xaêm vaø caùch duøng noù. GV yeâu caàu HS neâu nhöõng ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa keo daùn epoxi, sau khi nghieân cöùu SGK.

GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK, sau ñoù vieát PTHH cuûa phaûn öùng toång hôïp keo daùn ure-fomañehit vaø neâu ñaëc ñieåm cuûa loaïi keo daùn naøy.

nH2N-CO-NH2 + nCH2O nH2N-CO-NH-CH2OHH+, t0

monomemetylolureure fomanñehit

2. Moät soá loaïi keo daùn toång hôïp thoâng duïnga) Nhöïa vaù saêm: Laø dung dòch ñaëc cuûa cao su trong dung moâi höõu cô.b) Keo daùn epoxi: Laøm töø polime coù chöùa nhoùm epoxiCH2 CH

Oc) Keo daùn ure-fomanñehit

nH2N-CO-NH2 + nCH2=O HN CO NH CH2 + nH2Ot0, xt

n

V. CUÛNG COÁ 47

1. Keát luaän naøo sau ñaây khoâng hoaøn toaøn ñuùng ?A. Cao su laø nhöõng polime coù tính ñaøn hoài.B. Vaät lieäu compozit coù thaønh phaàn chính laø polime.C. Nilon-6,6 thuoäc loaïi tô toång hôïp.D. Tô taèm thuoäc loaïi tô thieân nhieân.

2. Tô taèm vaø nilon-6,6 ñeàuA. coù cuøng phaân töû khoái. B. thuoäc loaïi tô toång hôïp.C. thuoäc loaïi tô thieän nhieân. D. chöùa caùc loaïi nguyeân toá gioáng nhau

trong phaân töû. 3. Phaân töû khoái trung bình cuûa poli(hexametylen añipamit) laø 30.000, cuûa sao su töï nhieân laø 105.000.Haõy tính soá maét xích (trò soá n) gaàn ñuùng trong CTPT moãi loaïi polime treân. VI. DAËN DOØ1. Baøi taäp veà nhaø: 1, 3, 5, 6 trang 72-73 (SGK).2. Xem tröôùc baøi LUYEÄN TAÄP POLIME VAØ VAÄT LIEÄU POLIME.

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - Cuûng coá nhöõng hieåu bieát veà caùc phöông phaùp ñieàu cheá polime. - Cuûng coá kieán thöùc veà caáu taïo maïch polime. 2. Kó naêng: - So saùnh hai phaûn öùng truøng hôïp vaø truøng ngöng ñeå ñieàu cheá polime (ñònh nghóa, saûn phaåm, ñieàu kieän). - Giaûi caùc baøi taäp veà hôïp chaát polime. 3. Thaùi ñoä: HS khaúng ñònh taàm quan troïng cuûa hôïp chaát polime trong cuoäc soáng, saûn xuaát vaø bieát aùp duïng söï hieåu bieát veà caùc hôïp chaát polime trong thöïc teá.II. CHUAÅN BÒ: Heä thoáng caâu hoûi veà lí thuyeát vaø choïn caùc baøi taäp tieâu bieåu cho baøi hoïc.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng toång hôïp PVC, PVA töø etilen. 3. Baøi môùi:


Hoaït ñoäng 1

HS caên cöù vaøo caùc kieán thöùc ñaõ hoïc veà polime vaø vaät lieäu polime ñeå choïn ñaùp aùn phuø hôïp.

Baøi 1: Phaùt bieåu naøo sau ñaây khoâng ñuùng ?A. Polime laø hôïp chaát coù phaân töû khoái lôùn do nhieàu maét xích lieân keát vôùi nhau taïo neân.B. Nhöõng phaân töû nhoû coù lieân keát ñoâi hoaëc voøng keùm beàn goïi laø monome. C. Heä soá n maét xích trong coâng thöùc polime goïi laø heä soá truøng hôïp.D. Polime toång hôïp ñöôïc taïo thaønh nhôø phaûn öùng truøng hôïp hoaëc phaûn öùng truøng ngöng.Baøi 2: Nhoùm vaät lieäu naøo ñöôïc cheá taïo töø polime thieân nhieân ?

48

Tieát 24

LUYEÄN TAÄP: POLIME VAØ VAÄT LIEÄU POLIME

A. Tô visco, tô taèm, sao su buna, keo daùn goã.B. Tô visco, tô taèm, phim aûnh. C. Cao su isopren, tô visco, nilon-6, keo daùn goã.D. Nhöïa bakelit, tô taèm, tô axetat.

Hoaït ñoäng 2 HS phaân tích ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa moãi polime ñeå tìm ra coâng thöùc cuûa monome töông öùng. HS vieát CTCT cuûa caùc monome. GV quan saùt HS laøm vaø höôùng daãn.

Baøi 3: Cho bieát caùc monome ñöôïc duøng ñeå ñieàu cheá caùc polime sau:a) CH2 CH

ClCH2 CH

Cl

... ...

Giaûia) CH2=CH−Cl b) CF2=CF2

c) CH2=C(CH3)−CH=CH2 d) H2N-[CH2]6-COOH

Hoaït ñoäng 3 GV ?: Em haõy cho bieát thaønh phaàn nguyeân toá cuûa da thaät vaø da giaû khaùc nhau nhö theá naøo ? GV giôùi thieäu caùch phaân bieät.

Caâu 4: Trình baøy caùch phaân bieät caùc maãu vaät lieäu sau:a) PVC (laøm giaû da) vaø da thaät.b) Tô taèm vaø tô axetat.

GiaûiTrong caû hai tröôøng hôïp (a), (b), laáy moät ít maãu ñoát, neáu coù muøi kheùt ñoù laø da thaät hoaëc tô taèm.

Hoaït ñoäng 4 HS vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng. GV höôùng daãn HS giaûi quyeát baøi toaùn.

Caâu 5: a) Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng ñieàu cheá caùc chaát theo sô ñoà sau: - Stiren → polistiren - Axit ω-aminoenantoic (H2N-[CH2]6-COOH) → polienantamit (nilon-7)b) Ñeå ñieàu cheá 1 taán moãi loaïi polime treân caàn bao nhieâu taán monome moãi loaïi, bieát raèng hieäu suaát cuûa caû 2 quaù trình ñieàu cheá laø 90%.

Giaûia) PTHH

b) Khoái löôïng monome moãi loaïiTheo (1), muoán ñieàu cheá 1 taán polistiren caàn

49

(taán) stiren (H = 90%)

Theo (2), 145 taán H2N-[CH2]-COOH ñieàu cheá 127 taán polime.

mH2N[CH2]6COOH =

Vì H=90%→mH2N[CH2]6COOH thöïc teá =1,14.

V. CUÛNG COÁ: Trong tieát luyeän taäpVI. DAËN DOØ: Xem tröôùc baøi thöïc haønh MOÄT SOÁ TÍNH CHAÁT CUÛA POLIME VAØ VAÄT LIEÄU POLIME.

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - Cuûng coá nhöõng tính chaát ñaëc tröng cuûa protein vaø vaät lieäu polime. - Tieán haønh moät soá thí nghieäm. + Söï ñoâng tuï cuûa protein khi ñun noùng. +Phaûn öùng maøu cuûa protein (phaûn öùng biure). + Tính chaát cuûa PE, PVC, sôïi len, sôïi xenlulozô khi ñun noùng (tính chaát cuûa moät vaøi vaät lieïu polime khi ñun noùng). + Phaûn öùng cuûa PE, PVC, sôïi len, sôïi xenlulozô vôùi kieàm (phaûn öùng cuûa vaät lieäu polime vôùi kieàm). 2. Kó naêng: Söû duïng duïng cuï, hoaù chaát ñeå tieán haønh thaønh coâng moät soá thí nghieäm veà tính chaát cuûa polime vaø vaät lieäu polime thöôøng gaëp. 3. Thaùi ñoä: Bieát ñöôïc tính chaát cuûa polime ñeå baûo veä caùc vaät lieäu polime trong cuoäc soáng.II. CHUAÅN BÒ: 1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, oáng nhoû gioït, ñeøn coàn, keïp goã, giaù ñeå oáng nghieäm, keïp saét (hoaëc panh saét). 2. Hoaù chaát: Dung dòch protein (loøng traéng tröùng) 10%, dung dòch NaOH 30%, CuSO4

2%, AgNO3 1%, HNO3 20%, maãu nhoû PVC, PE, sôïi len, sôïi xenlulozô (hoaëc sôïi boâng). Duïng cuï, hoaù chaát ñuû cho HS thöïc hieän thí nghieäm theo nhoùm hoaëc caù nhaân.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1. Coâng vieäc ñaàu buoåi thöïc haønh. GV: Neâu muïc tieâu, yeâu caàu, nhaán maïnh nhöõng löu yù trong buoåi thöïc haønh, nhaán maïnh yeâu caàu an toaøn trong khi laøm thí nghieäm vôùi dd axit, dd

50

Tieát 24

THÖÏC HAØNH: MOÄT SOÁ TÍNH CHAÁT CUÛA POLIME

VAØ VAÄT LIEÄU POLIME

xuùt. - OÂn taäp moät soá kieán thöùc cô baûn veà protein vaø polime. - Höôùng daãn moät soá thao taùc nhö duøng keïp saét (hoaëc panh saét) keïp caùc maãu PE, PVC, sôïi tô gaàn ngoïn löûa ñeøn coàn, quan saùt hieän töôïng. Sau ñoù môùi ñoát caùc vaät lieäu treân ñeå quan saùt. HS: Theo doõi, laéng nghe. Hoaït ñoäng 2 HS: Tieán haønh thí nghieäm nhö höôùng daãn cuûa SGK. GV: Quan saùt, höôùng daãn HS thöïc hieän thí nghieäm, quan saùt söï ñoâng tuï cuûa protein khi ñun noùng.

Thí nghieäm 1: Söï ñoâng tuï cuûa protein khi ñun noùng

Hoaït ñoäng 3 HS: Tieán haønh thí nghieäm nhö höôùng daãn cuûa SGK. GV: Höôùng daãn HS giaûi thích.Cu(OH)2 taïo thaønh theo phaûn öùng:

CuSO4 + 2NaOH → Cu(OH)2↓ + Na2SO4

Coù phaûn öùng giöõa Cu(OH)2 vôùi caùc nhoùm peptit −CO−NH− taïo saûn phaåm maøu tím.

Thí nghieäm 2: Phaûn öùng maøu biure

Hoaït ñoäng 4 HS: Tieán haønh thí nghieäm vôùi töøng vaät lieäu polime. - Hô noùng gaàn ngoïn löûa ñeøn coàn: PE, PVC, sôïi xenlulozô. - Ñoát caùc vaät lieäu treân ngoïn löûa.Quan saùt hieän töôïng xaûy ra, giaûi thích. GV: Theo doõi, höôùng daãn HS quan saùt ñeå phaân bieät hieän töôïng khi hô noùng caùc vaät lieäu gaàn ngoïn löûa ñeøn coàn vaø khi ñoát chaùy caùc vaät lieäu ñoù. Töø ñoù coù nhaän xeùt chính xaùc veà caùc hieän töôïng xaûy ra.

Thí nghieäm 3: Tính chaát cuûa moät vaøi vaät lieäu polime khi ñun noùng

HS: Tieán haønh thí nghieäm nhö höôùng daãn cuûa SGK. GV: Höôùng daãn HS thöïc hieän caùc thí nghieäm.

Thí nghieäm 4: Phaûn öùng cuûa moät vaøi vaät lieäu polime vôùi kieàm.

Hoaït ñoäng 6: Coâng vieäc sau buoåi thöïc haønh. GV: Nhaän xeùt, ñaùnh giaù veà tieát thöïc haønh. HS: Thu doïn duïng cuï, hoaù chaát, veä sinh PTN. Vieát töôøng trình theo maãu sau.

V. CUÛNG COÁ: VI. DAËN DOØ: 1. Vieát baûn töôøng trình thí nghieäm 3, 4 theo maãu sau:

Thí nghieämHieän töôïng quan saùt ñöôïc töø thí nghieäm vôùi vaät lieäu

PE (1) PVC (2) Sôïi len (3) Sôïi xenlulozô (4)

Hô noùng gaàn ngoïn löûa ñeøn coànÑoát vaät lieäu treân ngoïn löûa ñeøn coànDung dòch 1’, 2’

51

taùc duïng vôùi dd AgNO3

Dung dòch 3’, 4’ taùc duïng vôùi dd CuSO4

2. Tieát sau kieåm tra vieát.

Ngaøy soaïn:............/............CHÖÔNG 5: ÑAÏI CÖÔNG VEÀ KIM LOAÏI

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát: - Vò trí cuûa kim loaïi trong baûng tuaàn hoaøn. - Caáu taïo cuûa nguyeân töû kim loaïi vaø caáu taïo tinh theå cuûa caùc kim loaïi. - Lieân keát kim loaïi. 2. Kó naêng: Reøn luyeän kó naêng töø vò trí cuûa kim loaïi suy ra caáu taïo vaø tính chaát, töø tính chaát suy ra öùng duïng vaø phöông phaùp ñieàu cheá. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: - Baûng tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoaù hoïc. - Baûng phuï veõ sô ñoà caáu taïo nguyeân töû (coù ghi baùn kính nguyeân töû) cuûa caùc nguyeân toá thuoäc chu kì 2. - Tranh veõ 3 kieåu maïng tinh theå vaø moâ hình tinh theå kim loaïi (maïng tinh theå luïc phöông, laäp phöông taâm dieän, laäp phöông taâm khoái).III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát caáu hình electron nguyeân töû cuûa caùc nguyeân toá 11Na, 20Ca, 13Al. Xaùc ñònh soá electron ôû lôùp ngoaøi cuøng vaø cho bieát ñoù laø nguyeân toá kim loaïi hay phi kim ? 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC 52

Tieát 27

VÒ TRÍ CUÛA KIM LOAÏI TRONG BAÛNG TUAÀN HOAØN

VAØ CAÁU TAÏO CUÛA KIM LOAÏI

TROØHoaït ñoäng 1 GV duøng baûng tuaàn hoaøn vaø yeâu caàu HS xaùc ñònh vò trí cuûa caùc nguyeân toá kim loaïi trong baûng tuaàn hoaøn. GV gôïi yù ñeå HS töï ruùt ra keát luaän veà vò trí cuûa caùc nguyeân toá kim loaïi trong baûng tuaàn hoaøn.

I – VÒ TRÍ CUÛA KIM LOAÏI TRONG BAÛNG TUAÀN HOAØN - Nhoùm IA (tröø H), nhoùm IIA (tröø B) vaø moät phaàn cuûa caùc nhoùm IVA, VA, VIA. - Caùc nhoùm B (töø IB ñeán VIIIB). - Hoï lantan vaø actini.

Hoaït ñoäng 2 GV yeâu caàu HS vieát caáu hình electron cuûa caùc nguyeân toá kim loaïi: Na, Mg, Al vaø caùc nguyeân toá phi kim P, S, Cl. So saùnh soá electron ôû lôùp ngoaøi cuøng cuûa caùc nguyeân töû kim loaïi vaø phi kim treân. Nhaän xeùt vaø ruùt ra keát luaän. GV duøng baûng phuï veõ sô ñoà caáu taïo nguyeân töû cuûa caùc nguyeân toá thuoäc chu kì 2 vaø yeâu caàu HS ruùt ra nhaän xeùt veà söï bieán thieân cuûa ñieän tích haït nhaân vaø baùn kính nguyeân töû.

II – CAÁU TAÏO CUÛA KIM LOAÏI1. Caáu taïo nguyeân töû - Nguyeân töû cuûa haàu heát caùc nguyeân toá kim loaïi ñeàu coù ít electron ôû lôùp ngoaøi cuøng (1, 2 hoaëc 3e).Thí duï: Na: [Ne]3s1 Mg: [Ne]3s2 Al: [Ne]3s23p1

- Trong chu kì, nguyeân töû cuûa nguyeân toá kim loaïi coù baùn kính nguyeân töû lôùn hôn vaø ñieän tích haït nhaân nhoû hôn so vôùi caùc nguyeân töû cuûa nguyeân toá phi kim.Thí duï:

11Na 12Mg 13Al 14Si 15P 16S 17Cl0,157

0,136

0,125

0,117

0,110

0,104

0,099

Hoaït ñoäng 3 GV thoâng baùo veà caáu taïo cuûa ñôn chaát kim loaïi. GV duøng moâ hình thoâng baùo 3 kieåu maïng tinh theå cuûa kim loaïi. HS nhaän xeùt veà söï khaùc nhau cuûa 3 kieåu maïng tinh theå treân.

2. Caáu taïo tinh theå - ÔÛ nhieät ñoä thöôøng, tröø Hg ôû theå loûng, coøn caùc kim loaïi khaùc ôû theå raén vaø coù caáu taïo tinh theå. - Trong tinh theå kim loaïi, nguyeân töû vaø ion kim loaïi naèm ôû nhöõng nuùt cuûa maïng tinh theå. Caùc electron hoaù trò lieân keát yeáu vôùi haït nhaân neân deã taùch khoûi nguyeân töû vaø chuyeån ñoäng töï do trong maïng tinh theå.a) Maïng tinh theå luïc phöông - Caùc nguyeân töû, ion kim loaïi naèm treân caùc ñænh vaø taâm caùc maët cuûa hình luïc giaùc ñöùng vaø ba nguyeân töû, ion naèm phía trong cuûa hình luïc giaùc. - Trong tinh theå, theå tích cuûa caùc nguyeân töû vaø ion kim loaïi chieám 74%, coøn laïi 26% laø khoâng gian troáng.Ví duï: Be, Mg, Zn.b) Maïng tinh theå laäp phöông taâm dieän - Caùc nguyeân töû, ion kim loaïi naèm treân caùc ñænh vaø taâm caùc maët cuûa hình laäp phöông. - Trong tinh theå, theå tích cuûa caùc nguyeân töû vaø ion kim loaïi chieám 74%, coøn laïi 26% laø khoâng gian troáng.Ví duï: Cu, Ag, Au, Al,…c) Maïng tinh theå laäp phöông taâm khoái - Caùc nguyeân töû,ion kim loaïi naèm treân caùc ñænh vaø taâm cuûa hình laäp phöông. - Trong tinh theå, theå tích cuûa caùc nguyeân töû vaø ion kim loaïi chieám 68%, coøn laïi 32% laø khoâng gian troáng.Ví duï: Li, Na, K, V, Mo,…

GV thoâng baùo veà lieân keát kim loaïi vaø yeâu caàu HS so saùnh lieân keát kim loaïi vôùi lieân keát coäng hoaù trò vaø lieân keát ion.

3. Lieân keát kim loaïi Lieân keát kim loaïi laø lieân keát ñöôïc hình thaønh giöõa caùc nguyeân töû vaø ion kim loaïi trong maïng tinh theå do coù söï tham gia cuûa

53

caùc electron töï do.V. CUÛNG COÁ: 1. GV treo baûng tuaøn hoaøn vaø yeâu caàu HS xaùc ñònh vò trí cuûa 22 nguyeân toá phi kim. Töø ñoù thaáy phaàn coøn laïi cuûa baûng tuaàn hoaøn laø goàm caùc nguyeân toá kim loaïi. 2. Phaân bieät caáu taïo cuûa nguyeân töû kim loaïi vaø caáu taïo cuûa ñôn chaát kim loaïi ñeå thaáy trong ñôn chaát, kim loaïi coù lieân keát kim loaïi.VI. DAËN DOØ1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 9 trang 82 (SGK).2. Xem tröôùc baøi phaàn TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - HS bieát: Tính chaát vaät lí chung cuûa kim loaïi. - HS hieåu: Nguyeân nhaân gaây neân nhöõng tính chaát vaät lí chung cuûa kim loaïi. 2. Kó naêng: Giaûi thích ñöôïc nguyeân nhaân gaây neân moät soá tính chaát vaät lí chung cuûa kim loaïi. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ:III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Lieân keát kim loaïi laø gì ? So saùnh lieân keát kim loaïi vôùi lieân keát coäng hoaù trò vaø lieân keát ion. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1 GV yeâu caàu HS neâu nhöõng tính chaát vaät lí chung cuûa kim loaïi (ñaõ hoïc ôû naêm lôùp 9).

I – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ1. Tính chaát chung: ÔÛ ñieàu kieän thöôøng, caùc kim loaïi ñeàu ôû traïng thaùi raén (tröø Hg), coù tính deûo, daãn ñieän, daãn nhieät vaø coù aùnh kim.

Hoaït ñoäng 2

2. Giaûi thícha) Tính deûoKim loaïi coù tính deûo laø vì caùc ion döông

54

Tieát 28

TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏIDAÕY ÑIEÄN HOAÙ CUÛA KIM LOAÏI (Tieát 1)

HS nghieân cöùu SGK vaø giaûi thích tính deûo cuûa kim loaïi. GV ?: Nhieàu öùng duïng quan troïng cuûa kim loaïi trong cuoäc soáng laø nhôø vaøo tính deûo cuûa kim loaïi. Em haõy keå teân nhöõng öùng duïng ñoù.

trong maïng tinh theå kim loaïi coù theå tröôït leân nhau deã daøng maø khoâng taùch rôøi nhau nhôø nhöõng electron töï do chuyeån ñoäng dính keát chuùng vôùi nhau.

Hoaït ñoäng 3 HS nghieân cöùu SGK vaø giaûi thích nguyeân nhaân veà tính daãn ñieän cuûa kim loaïi. GV daãn daét HS giaûi thích nguyeân nhaân vì sao ôû nhieät ñoä cao thì ñoä daãn ñieän cuûa kim loaïi caøng giaûm.

b) Tính daãn ñieän- Khi ñaët moät hieäu ñieän theá vaøo hai ñaàu daây kim loaïi, nhöõng electron chuyeån ñoäng töï do trong kim loaïi seõ chuyeån ñoäng thaønh doøng coù höôùng töø cöïc aâm ñeán cöïc döông, taïo thaønh doøng ñieän. - ÔÛ nhieät ñoä caøng cao thì tính daãn ñieän cuûa kim loaïi caøng giaûm do ôû nhieät ñoä cao, caùc ion döông dao ñoäng maïnh caûn trôû doøng electron chuyeån ñoäng.

Hoaït ñoäng 4 HS nghieân cöùu SGK vaø giaûi thích nguyeân nhaân veà tính daãn nhieät cuûa kim loaïi.

c) Tính daãn nhieät - Caùc electron trong vuøng nhieät ñoä cao coù ñoäng naêng lôùn, chuyeån ñoäng hoãn loaïn vaø nhanh choùng sang vuøng coù nhieät ñoä thaáp hôn, truyeàn naêng löôïng cho caùc ion döông ôû vuøng naøy neân nhieät ñoä lan truyeàn ñöôïc töø vuøng naøy ñeán vuøng khaùc trong khoái kim loaïi. - Thöôøng caùc kim loaïi daãn ñieän toát cuõng daãn nhieät toát.

Hoaït ñoäng 5 HS nghieân cöùu SGK vaø giaûi thích nguyeân nhaân veà tính aùnh kim cuûa kim loaïi. GV giôùi thieäu theâm moät soá tính chaát vaät lí khaùc cuûa kim loaïi.

d) AÙnh kimCaùc electron töï do trong tinh theå kim loaïi phaûn xaï haàu heát nhöõng tia saùng nhìn thaáy ñöôïc, do ñoù kim loaïi coù veû saùng laáp laùnh goïi laø aùnh kim.Keát luaän: Tính chaát vaät lí chung cuûa kim loaïi gaây neân bôûi söï coù maët cuûa caùc electron töï do trong maïng tinh theå kim loaïi.

Khoâng nhöõng caùc electron töï do trong tinh theå kim loaïi, maø ñaëc ñieåm caáu truùc maïng tinh theå kim loaïi, baùn kính nguyeân töû,…cuõng aûnh höôûng ñeán tính chaát vaät lí cuûa kim loaïi. Ngoaøi moät soá tính chaát vaät lí chung cuûa caùc kim loaïi, kim loaïi coøn coù moät soá tính chaát vaät lí khoâng gioáng nhau. - Khoái löôïng rieâng: Nhoû nhaát: Li (0,5g/cm3); lôùn nhaát Os (22,6g/cm3). - Nhieät ñoä noùng chaûy: Thaáp nhaát: Hg (−390C); cao nhaát W (34100C). - Tính cöùng: Kim loaïi meàm nhaát laø K, Rb, Cs (duøng dao caét ñöôïc) vaø cöùng nhaát laø Cr (coù theå caét ñöôïc kính).

V. CUÛNG COÁ 1. Nguyeân nhaân gaây neân nhöõng tính chaát vaät lí chung cuûa kim loaïi ? Giaûi thích. 2. Em haõy keå teân caùc vaät duïng trong gia ñình ñöôïc laøm baèng kim loaïi. Nhöõng öùng duïng cuûa caùc ñoà vaät ñoù döïa treân tính chaát vaät lí naøo cuûa kim loaïi ?

55

VI. DAËN DOØ1. Baøi taäp veà nhaø: 1, 8 trang 88 (SGK).2. Xem tröôùc phaàn TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC CHUNG CUÛA KIM LOAÏI

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - HS bieát tính chaát hoaù hoïc chung cuûa kim loaïi vaø daãn ra ñöôïc caùc PTHH ñeå chöùng minh cho caùc tính chaát hoaù hoïc chung ñoù. - HS hieåu ñöôïc nguyeân nhaân gaây neân nhöõng tính chaát hoaù hoïc chung cuûa kim loaïi. 2. Kó naêng: Töø vò trí cuûa kim loaïi trong baûng tuaàn hoaøn, suy ra caáu taïo nguyeân töû vaø töø caáu taïo nguyeân töû suy ra tính chaát cuûa kim loaïi. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Hoaù chaát: Kim loaïi Na, ñinh saét, daây saét, daây ñoàng, daây nhoâm, haït keõm. Dung dòch HCl, H2SO4 loaõng, dung dòch HNO3 loaõng. Duïng cuï: OÁng nghieäm, coác thuyû tinh, ñeøn coàn, giaù thí nghieäm,… III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Tính chaát vaät lí chung cuûa kim loaïi laø gì ? Nguyeân nhaân gaây neân nhöõng tính chaát vaät lí chung ñoù. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1 GV ?: Caùc electron hoaù trò deã taùch ra

II. TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC - Trong moät chu kì: Baùn kính nguyeân töû

56

Tieát 29


khoûi nguyeân töû kim loaïi ? Vì sao ? GV ?: Vaäy caùc electron hoaù trò deã taùch ra khoûi nguyeân töû kim loaïi. Vaäy tính chaát hoaù hoïc chung cuûa kim loaïi laø gì ?

cuûa nguyeân toá kim loaïi < baùn kính nguyeân töû cuûa nguyeân toá phi kim. - Soá electron hoaù trò ít, löïc lieân keát vôùi haït nhaân töông ñoái yeáu neân chuùng deã taùch khoûi nguyeân töû. Tính chaát hoaù hoïc chung cuûa kim loaïi laø tính khöû.

M → Mn+ + ne

Hoaït ñoäng 2 GV ?: Fe taùc duïng vôùi Cl2 seõ thu ñöôïc saûn phaåm gì ? GV bieåu dieãn thí nghieäm ñeå chöùng minh saûn phaåm taïo thaønh sau phaûn öùng treân laø muoái saét (III). HS vieát caùc PTHH: Al chaùy trong khí O2; Hg taùc duïng vôùi S; Fe chaùy trong khí O2; Fe + S. HS so saùnh soá oxi hoaù cuûa saét trong FeCl3, Fe3O4, FeS vaø ruùt ra keát luaän veà söï nhöôøng electron cuûa saét.

1. Taùc duïng vôùi phi kim a) Taùc duïng vôùi clo

2Fe + 3Cl2 2FeCl30 0 +3 -1t0

b) Taùc duïng vôùi oxi

c) Taùc duïng vôùi löu huyønhVôùi Hg xaûy ra ôû nhieät ñoä thöôøng, caùc kim loaïi caàn ñun noùng.

Fe +0 0 +2 -2t0

S FeS

Hg +0 0 +2 -2

S HgS

GV yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa kim loaïi Fe vôùi dung dòch HCl, nhaän xeùt veà soá oxi hoaù cuûa Fe trong muoái thu ñöôïc. GV thoâng baùo Cu cuõng nhö caùc kim loaïi khaùc coù theå khöû N+5 vaø S+6 trong HNO3 vaø H2SO4 loaõng veà caùc möùc oxi hoaù thaáp hôn. HS vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng.

2. Taùc duïng vôùi dung dòch axita) Dung dòch HCl, H2SO4 loaõng

Fe + 2HCl0 +1 +2 0

FeCl2 + H2b) Dung dòch HNO3, H2SO4 ñaëc: Phaûn öùng vôùi haàu heát caùc kim loaïi (tröø Au, Pt)

3Cu + 8HNO3 (loaõng) 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O0 +5 +2 +2

Cu + 2H2SO4 (ñaëc) CuSO4 + SO2 + 2H2O0 +6 +2 +4

GV thoâng baùo veà khaû naêng phaûn öùng vôùi nöôùc cuûa caùc kim loaïi ôû nhieät ñoä thöôøng vaø yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng giöõa Na vaø Ca vôùi nöôùc. GV thoâng baøo moät soá kim loaïi taùc duïng vôùi hôi nöôùc ôû nhieät ñoä cao nhö Mg, Fe,…

3. Taùc duïng vôùi nöôùc - Caùc kim loaïi coù tính khöû maïnh: kim loaïi nhoùm IA vaø IIA (tröø Be, Mg) khöû H2O deã daøng ôû nhieät ñoä thöôøng. - Caùc kim loaïi coù tính khöû trung bình chæ khöû nöôùc ôû nhieät ñoä cao (Fe, Zn,…). Caùc kim loaïi coøn laïi khoâng khöû ñöôïc H2O.

2Na + 2H2O0 +1 +1 0

2NaOH + H2

GV yeâu caàu HS vieát PTHH khi cho Fe taùc duïng vôùi dd CuSO4 ôû daïng phaân töû vaø ion thu goïn. Xaùc ñònh vai troø cuûa caùc chaât trong phaûn öùng treân. HS neâu ñieàu kieän cuûa phaûn öùng (kim loaïi maïnh khoâng taùc duïng vôùi nöôùc vaø muoái tan).

4. Taùc duïng vôùi dung dòch muoái: Kim loaïi maïnh hôn coù theå khöû ñöôïc ion cuûa kim loaïi yeáu hôn trong dung dòch muoái thaønh kim loaïi töï do.

Fe +0 +2 +2 0

FeSO4 + CuCuSO4

V. CUÛNG COÁ: 1. Tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa kim loaïi laø gì vaø vì sao kim loaïi coù nhöõng tính chaát ñoù ? 2. Thuyû ngaân deã bay hôi vaø raát ñoäc. Neáu chaúng may nhieät keá thuyû ngaân bò vôõ thì duøng chaát naøo trong caùc chaát sau ñeå khöû ñoäc thuyû ngaân ?

A. Boät saét B. Boät löu huyønh C. Boät than D. Nöôùc 3. Dung dòch FeSO4 coù laãn taïp chaát laø CuSO4. Haõy giôùi thieäu phöông phaùp hoaù hoïc ñôn giaûn ñeå coù theå loaïi ñöôïc taïp chaát. Giaûi thích vieäc laøm vaø vieát PTHH daïng phaân töû vaø ion ruùt goïn.VI. DAËN DOØ1. Baøi taäp veà nhaø: 2, 3, 4, 5 trang 88-89 (SGK). 57

2. Xem tröôùc baøi DAÕY ÑIEÄN HOAÙ CUÛA KIM LOAÏI

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi vaø yù nghóa cuûa noù. 2. Kó naêng: Döï ñoaùn ñöôïc chieàu cuûa phaûn öùng oxi hoaù – khöû döïa vaøo quy taéc α. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ:III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Hoaøn thaønh caùc PTHH daïng phaân töû vaø ion ruùt goïn cuûa phaûn öùng sau: Cu + dd AgNO3; Fe + CuSO4. Cho bieát vai troø cuûa caùc chaát trong phaûn öùng. 3. Baøi môùi:


Hoaït ñoäng 1 GV thoâng baùo veà caëp oxi hoaù – khöû cuûa kim loaïi: Daïng oxi hoaù vaø daïng khöû cuûa cuøng moät nguyeân toá kim loaïi taïo thaønh caëp oxi hoaù – khöû cuûa kim loaïi. GV ?: Caùch vieát caùc caëp oxi hoaù – khöû cuûa kim loaïi coù ñieåm gì gioáng nhau ?

III – ÑAÕY ÑIEÄN HOAÙ CUÛA KIM LOAÏI 1. Caëp oxi hoaù – khöû cuûa kim loaïi

Ag+ + 1e Ag

Cu2+ + 2e CuFe2+ + 2e Fe

[K][O]Daïng oxi hoaù vaø daïng khöû cuûa cuøng moät nguyeân toá kim loaïi taïo neân caëp oxi hoaù – khöû cuûa kim loaïi.

58

Tieát 30


Thí duï: Caëp oxi hoaù – khöû Ag+/Ag; Cu2+/Cu; Fe2+/Fe

Hoaït ñoäng 2 GV löu yù HS tröôùc khi so saùnh tính chaát cuûa hai caëp oxi hoaù – khöû Cu2+/Cu vaø Ag+/Ag laø phaûn öùng Cu + 2Ag+ → Cu2+ + 2Ag chæ xaûy ra theo 1 chieàu. GV daãn daét HS so saùnh ñeå coù ñöôïc keát quaû nhö beân.

2. So saùnh tính chaát cuûa caùc caëp oxi hoaù – khöûThí duï: So saùnh tính chaát cuûa hai caëp oxi hoaù – khöû Cu2+/Cu vaø Ag+/Ag.

Cu + 2Ag+ → Cu2+ + 2AgKeát luaän: Tính khöû: Cu > Ag Tính oxi hoaù: Ag+ > Cu2+

Hoaït ñoäng 3: GV giôùi thieäu daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi vaø löu yù HS ñaây laø daõy chöùa nhöõng caëp oxi hoaù – khöû thoâng duïng, ngoaøi nhöõng caëp oxi hoaù – khöû naøy ra vaãn coøn coù nhöõng caëp khaùc.

3. Daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi

K+ Na+ Mg2+ Al3+ Zn2+ Fe2+ Ni2+ Sn2+ Pb2+ H+ Cu2+ Ag+ Au3+

K Na Mg Al Zn Fe Ni Sn Pb H2 Cu Ag Au

Tính oxi hoaù cuûa ion kim loaïi taêng

Tính khöû cuûa kim loaïi giaûm

Hoaït ñoäng 4: GV giôùi thieäu yù nghóa daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi vaø quy taéc α. HS vaän duïng quy taéc α ñeå xeùt chieàu cuûa phaûn öùng oxi hoaù – khöû.

4. YÙ nghóa daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi Döï ñoaùn chieàu cuûa phaûn öùng oxi hoaù – khöû theo quy taéc α: Phaûn öùng giöõa hai caëp oxi hoaù – khöû seõ xaûy ra theo chieàu chaát oxi hoaù maïnh hôn seõ oxi hoaù chaát khöû maïnh hôn, sinh ra chaát oxi hoaù yeáu hôn vaø chaát khöû yeáu hôn.Thí duï: Phaûn öùng giöõa hai caëp Fe2+/Fe vaø Cu2+/Cu xaûy ra theo chieàu ion Cu2+ oxi hoaù Fe taïo ra ion Fe2+ vaø Cu.

Fe2+ Cu2+

Fe CuFe + Cu2+ → Fe2+ + Cu

Toång quaùt: Giaû söû coù 2 caëp oxi hoaù – khöû Xx+/X vaø Yy+/Y (caëp Xx+/X ñöùng tröôùc caëp Yy+/Y).

Phöông trình phaûn öùng: Yy+ + X → Xx+ + Y

V. CUÛNG COÁ 1. Döïa vaøo daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi haõy cho bieát:

- Kim loaïi naøo deã bò oxi hoaù nhaát ?- Kim loaïi naøo coù tính khöû yeáu nhaát ?- Ion kim loaïi naøo coù tính oxi hoaù maïnh nhaát.- Ion kim loaïi naøo khoù bò khöû nhaát.

2. a) Haõy cho bieát vò trí cuûa caëp Mn2+/Mn trong daõy ñieän hoaù. Bieát raèng ion H+ oxi hoaù ñöôïc Mn. Vieát phöông trình ion ruùt goïn cuûa phaûn öùng. b) Coù theå döï ñoaùn ñöôïc ñieàu gì xaûy ra khi nhuùng laø Mn vaøo caùc dung dòch muoái: AgNO3, MnSO4, CuSO4. Neáu coù, haõy vieát phöông trình ion ruùt goïn cuûa phaûn öùng.

59

3. So saùnh tính chaát cuûa caùc caëp oxi hoaù – khöû sau: Cu2+/Cu vaø Ag+/Ag; Sn2+/Sn vaø Fe2+/Fe. 4. Kim loaïi ñoàng coù tan ñöôïc trong dung dòch FeCl3 hay khoâng, bieát trong daõy ñieän hoaù caëp Cu2+/Cu ñöùng tröôùc caëp Fe3+/Fe. Neáu coù, vieát PTHH daïng phaân töû vaø ion ruùt goïn cuûa phaûn öùng. 5. Haõy saép xeáp theo chieàu giaûm tính khöû vaø chieàu taêng tính oxi hoaù cuûa caùc nguyeân töû vaø ion trong hai tröôøng hôïp sau ñaây:

a) Fe, Fe2+, Fe3+, Zn, Zn2+, Ni, Ni2+, H, H+, Hg, Hg2+, Ag, Ag+

b) Cl, Cl−, Br, Br−, F, F−, I, I−.VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: 6,7 trang 89 (SGK). 2. Xem tröôùc baøi LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Heä thoáng hoaù veà kieán thöùc cuûa kim loaïi qua moät soá baøi taäp lí thuyeát vaø tính toaùn. 2. Kó naêng: Giaûi ñöôïc caùc baøi taäp lieân quan ñeán tính chaát cuûa kim loaïi. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ:III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Trong tieát luyeän taäp. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1 HS vaän duïng tính chaát hoaù hoïc chung cuûa kim loaïi ñeå giaûi quyeát baøi taäp.

Baøi 1: Daõy caùc kim loaïi ñeàu phaûn öùng vôùi H2O ôû nhieät ñoä thöôøng laø:A. Fe, Zn, Li, Sn B. Cu, Pb, Rb, AgC. K, Na, Ca, Ba D. Al, Hg, Cs, Sr

Vaän duïng phöông phaùp taêng giaûm khoái löôïng (nhanh nhaát).Fe + CuCl2 → FeCl2 + Cu56g ←1mol→ 64g taêng 8g

Baøi 2: Ngaâm moät ñinh saét trong 100 ml dung dòch CuCl2 1M, giaû söû Cu taïo ra baùm heát vaøo ñinh saét. Sau khi phaûn öùng xong, laáy ñinh saét ra, saáy khoâ, khoái löôïng ñinh saét taêng theâm

60

Tieát 31

LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI

0,1 mol taêng 0,8g.

A. 15,5g B. 0,8g C. 2,7gD. 2,4g

Baøi naøy chæ caàn caân baèng söï töông quan giöõa kim loaïi R vaø NO

3R → 2NO 0,075 ←0,05

R = 4,8/0,075 = 64

Baøi 3: Cho 4,8g kim loaïi R hoaù trò II tan hoaøn toaøn trong dung dòch HNO3 loaõng thu ñöôïc 1,12 lít NO duy nhaát (ñkc). Kim loaïi R laø:A. Zn B. Mg C. Fe D. Cu

Töông töï baøi 3, caân baèng söï töông quan giöõa Cu vaø NO2

Cu → 2NO2

Baøi 4: Cho 3,2g Cu taùc duïng vôùi dung dòch HNO3 ñaëc, dö thì theå tích khí NO2 thu ñöôïc (ñkc) laøA. 1,12 lít B. 2,24 lít C. 3,36 lít D. 4,48 lít

Fe vaø FeS taùc duïng vôùi HCl ñeàu cho cuøng moät soá mol khí neân theå tích khí thu ñöôïc xem nhö chæ do moät mình löôïng Fe ban ñaàu phaûn öùng.

Fe → H2

nH2 = nFe = 16,8/56 = 0,3 V = 6,72 lít

Baøi 5: Nung noùng 16,8g Fe vôùi 6,4g boät S (khoâng coù khoâng khí) thu ñöôïc saûn phaåm X. Cho X taùc duïng vôùi dung dòch HCl dö thì coù V lít khí thoaùt ra (ñkc). Caùc phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn. Giaù trò V laøA. 2,24 lít B. 4,48 lít C. 6,72 lít D. 3,36 lít

nhh oxit = nH2 = nhh kim loaïi = 0,1 (mol)Khi hoãn hôïp kim loaïi taùc duïng vôùi dung dòch HCl thì:nH2 = nhh kim loaïi = 0,1 (mol) V = 2,24 lít

Baøi 6: Ñeå khöû hoaøn toaøn hoãn hôïp goàm FeO vaø ZnO thaønh kim loaïi caàn 2,24 lít H2 (ñkc). Neáu ñem heát hoãn hôïp thu ñöôïc cho taùc duïng vôùi dung dòch HCl thì theå tích khí H2 thu ñöôïc (ñkc) laøA. 4,48 lít B. 1,12 lít C. 3,36 lít D. 2,24 lít

Tính soá mol CuO taïo thaønh nHCl = nCuO keát quaû

Baøi 7: Cho 6,72 lít H2 (ñkc) ñi qua oáng söù ñöïng 32g CuO ñun noùng thu ñöôïc chaát raén A. Theå tích dung dòch HCl ñuû ñeå taùc duïng heát vôùi A laøA. 0,2 lít B. 0,1 lít C. 0,3 lít D. 0,01 lít

Hoaït ñoäng 2

HS vaän duïng quy luaät phaûn öùng giöõa kim loaïi vaø dung dòch muoái ñeå bieát tröôøng hôïp naøo xaûy ra phaûn öùng vaø vieát PTHH cuûa phaûn öùng. GV löu yù ñeán phaûn öùng cuûa Fe vôùi dung dòch AgNO3, trong tröôøng hôïp AgNO3 thì tieáp tuïc xaûy ra phaûn öùng giöõa dung dòch muoái Fe2+ vaø dung dòch muoái Ag+.

Baøi 8: Cho moät laù saét nhoû vaøo dung dòch chöùa moät trong nhöõng muoái sau: CuSO4, AlCl3, Pb(NO3)2, ZnCl2, KNO3, AgNO3. Vieát PTHH daïng phaân töû vaø ion ruùt goïn cuûa caùc phaûn öùng xaûy ra (neáu coù). Cho bieát vai troø cuûa caùc chaát tham gia phaûn öùng.

Giaûi Fe + CuSO4 → FeSO4 + Cu

Fe + Cu2+ → Fe2+ + Cu↓ Fe + Pb(NO3)2 → Fe(NO3)2 + Pb↓

Fe + Pb2+ → Fe2+ + Pb↓ Fe + 2AgNO3 → Fe(NO3)2 + 2Ag↓

Fe + 2Ag+ → Fe2+ + 2Ag↓Neáu AgNO3 dö thì: Fe(NO3)2 + AgNO3 →

Fe(NO3)3 + Ag↓Fe2+ + Ag+ → Fe3+ + Ag↓

Caùch laøm nhanh nhaát laø vaän duïng phöông phaùp baûo toaøn electron.

Baøi 9: Hoaø tan hoaøn toaøn 1,5g hoãn hôïp boät Al vaø Mg vaøo dung dòch HCl thu ñöôïc 1,68 lít H2 (ñkc). Tính % khoái löôïng moãi kim loaïi trong hoãn hôïp.

GiaûiGoïi a vaø b laàn löôït laø soá mol cuûa Al vaø Mg.

%Al = %Mg = 40%

61

V. CUÛNG COÁ 1. Ñoát chaùy heát 1,08g moät kim loaïi hoaù trò III trong khí Cl2 thu ñöôïc 5,34g muoái clorua cuûa kim loaïi ñoù. Xaùc ñònh kim loaïi. 2. Khoái löôïng thanh Zn thay ñoåi nhö theá naøo sau khi ngaâm moät thôøi gian trong caùc dung dòch:

a) CuCl2 b) Pb(NO3)2 c) AgNO3 d) NiSO4

3. Cho 8,85g hoãn hôïp Mg, Cu vaø Zn vaøo löôïng dö dung dòch HCl thu ñöôïc 3,36 lít H2 (ñkc). Phaàn chaát raén khoâng tan trong axit ñöôïc röûa saïch roài ñoát trong khí O2 thu ñöôïc 4g chaát boät maøu ñen.Tính % khoái löôïng moãi kim loaïi trong hoãn hôïp. VI. DAËN DOØXem tröôùc baøi LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát: - Khaùi nieäm veà hôïp kim. - Tính chaát vaø öùng duïng cuûa hôïp kim trong caùc ngaønh kinh teá quoác daân. HS hieåu: Vì sao hôïp kim coù tính chaát cô hoïc öu vieät hôn caùc kim loaïi vaø thaønh phaàn cuûa hôïp kim. 2. Kó naêng: 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: GV söu taàm moät soá hôïp kim nhö gang, theùp, ñuyra cho HS quan saùt.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi:


Hoaït ñoäng 1 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát khaùi nieäm veà hôïp kim.

I – KHAÙI NIEÄM: Hôïp kim laø vaät lieäu kim loaïi coù chöùa moät soá kim loaïi cô baûn vaø moät soá kim loaïi hoaëc phi kim khaùc.Thí duï: - Theùp laø hôïp kim cuûa Fe vôùi C vaø moät soá nguyeân toá khac. - Ñuyra laø hôïp kim cuûa nhoâm vôùi ñoàng, mangan, magie, silic.II – TÍNH CHAÁTTính chaát cuûa hôïp kim phuï thuoäc vaøo

62

Tieát 32

HÔÏP KIM

Hoaït ñoäng 2 Hs traû lôøi caùc caâu hoûi sau: - Vì sao hôïp kim daãn ñieän vaø nhieät keùm caùc kim loaïi thaønh phaàn ? - Vì sao caùc hôïp kim cöùng hôn caùc kim loaïi thaønh phaàn ? - Vì sao hôïp kim coù nhieät ñoä noùng chaûy thaáp hôn caùc kim loaïi thaønh phaàn ?

thaønh phaàn caùc ñôn chaát tham gia caáu taïo maïng tinh theå hôïp kim. Tính chaát hoaù hoïc: Töông töï tính chaát cuûa caùc ñôn chaát tham gia vaøo hôïp kim. Thí duï: Hôïp kim Cu-Zn - Taùc duïng vôùi dung dòch NaOH: Chæ coù Zn phaûn öùng

Zn + 2NaOH → Na2ZnO2 + H2↑ - Taùc duïng vôùi dung dòch H2SO4 ñaëc, noùng: Caû 2 ñeàu phaûn öùng

Cu + 2H2SO4 → CuSO4 + SO2 + 2H2OZn + 2H2SO4 → ZnSO4 + SO2 + 2H2O

Tính chaát vaät lí, tính chaát cô hoïc: Khaùc nhieàu so vôùi tính chaát cuûa caùc ñôn chaát. Thí duï: - Hôïp kim khoâng bò aên moøn: Fe-Cr-Ni (theùp inoc),… - Hôïp kim sieâu cöùng: W-Co, Co-Cr-W-Fe,… - Hôïp kim coù nhieät ñoä noùng chaûy thaáp: Sn-Pb (thieác haøn, tnc = 2100C,… - Hôïp kim nheï, cöùng vaø beàn: Al-Si, Al-Cu-Mn-Mg.

Hoaït ñoäng 3 HS nghieân cöùu SGK vaø tìm nhöõng thí duï thöïc teá veà öùng duïng cuûa hôïp kim. GV boå sung theâm moät soá öùng duïng khaùc cuûa caùc hôïp kim.

III – ÖÙNG DUÏNG - Nhöõng hôïp kim nheï,beàn chòu ñöôïc nhieät ñoä cao vaø aùp suaát cao duøng ñeå cheá taïo teân löûa, taøu vuõ truï, maùy bay, oâ toâ,… - Nhöõng hôïp kim coù tính beàn hoaù hoïc vaø cô hoïc cao duøng ñeå cheá taïo caùc thieát bò trong ngaønh daàu moû vaø coâng nghieäp hoaù chaát. - Nhöõng hôïp kim khoâng gæ duøng ñeå cheá taïo caùc duïng cuï y teá, duïng cuï laøm beáp,… - Hôïp kim cuûa vaøng vôùi Ag, Cu (vaøng taây) ñeïp vaø cöùng duøng ñeå cheá taïo ñoà trang söùc vaø tröôùc ñaây ôû moät soá nöôùc coøn duøng ñeå ñuùc tieàn.

V. THOÂNG TIN BOÅ SUNG 1. Veà thaønh phaàn cuûa moät soá hôïp kim - Theùp khoâng gæ (goàm Fe, C, Cr, Ni). - Ñuyra laø hôïp kim cuûa nhoâm (goàm 8% - 12%Cu), cöùng hôn vaøng, duøng ñeå ñuùc tieàn, laøm ñoà trang söùc, ngoøi buùt maùy,… - Hôïp kim Pb-Sn (goàm 80%Pb vaø 20%Sn) cöùng hôn Pb nhieàu, duøng ñuùc chöõ in. - Hôïp kim cuûa Hg goïi laø hoãn hoáng. - Ñoàng thau (goàm Cu vaø Zn). - Ñoàng thieác (goàm Cu, Zn vaø Sn). - Ñoàng baïch (goàm Cu; 20-30%Ni vaø löôïng nhoû saét vaø mangan) 2. Veà öùng duïng cuûa hôïp kim - Coù nhöùng hôïp kim trô vôùi axit, bazô vaø caùc hoaù chaát khaùc duøng cheá taïo caùc maùy moùc, thieát bò duøng trong nhaø maùy saûn xuaát hoaù chaát. - Coù hôïp kim chòu nhieät cao, chòu ma saùt maïnh duøng laøm oáng xaû trong ñoäng cô phaûn löïc. - Coù hôïp kim coù nhieät ñoä noùng chaûy raát thaáp duøng ñeå cheá taïo daøn oáng chöõa chaùy töï ñoäng. Trong caùc kho haøng hoaù, khi coù chaùy, nhieät ñoä taêng laøm hôïp kim noùng chaûy vaø nöôùc phun qua nhöõng loã ñöôïc haøn baèng hôïp kim naøy.VI. DAËN DOØ1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 4 trang 91 (SGK).2. Xem tröôùc baøi SÖÏ AÊN MOØN KIM LOAÏI

63

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát: - Khaùi nieäm veà aên moøn kim loaïi vaø caùc daïng aên moøn chính. - Caùch baûo veä caùc ñoà duøng baèng kim loaïi vaø maùy moùc khoûi bò aên moøn. HS hieåu: Baûn chaát cuûa quaù trình aên moøn kim loaïi laø quaù trình oxi hoaù – khöû trong ñoù kim loaïi bò oxi hoaù thaønh ion döông. 2. Kó naêng: Vaän duïng nhöõng hieåu bieát veà pin ñieän hoaù ñeå giaûi thích hieän töôïng aên moøn ñieän hoaù hoïc. 3. Thaùi ñoä: Coù yù thöùc baûo veä kim loaïi, choáng aên moøn kim loaïi do hieåu roõ nguyeân nhaân vaø taùc haïi cuûa hieän töôïng aên moøn kim loaïi.II. CHUAÅN BÒ: Baûng phuï veõ hình bieåu dieãn thí nghieäm aên moøn ñieän hoaù vaø cô cheá cuûa söï aên moøn ñieän hoaù ñoái vôùi saét.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Tính chaát vaät lí chung cuûa kim loaïi bieán ñoåi nhö theá naøo khi chuyeån thaønh hôïp kim ? 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1 GV neâu caâu hoûi: Vì sao kim loaïi hay hôïp kim deã bò aên moøn ? Baûn chaát cuûa aên moøn kim loaïi laø gì ? GV gôïi yù ñeå HS töï neâu ra khaùi nieäm söï aên moøn kim loaïi vaø baûn chaát cuûa söï aên moøn kim loaïi.

I – KHAÙI NIEÄM: Söï aên moøn kim loaïi laø söï phaù huyû kim loaïi hoaëc hôïp kim do taùc duïng cuûa caùc chaát trong moâi tröôøng xung quanh.Heä quaû: Kim loaïi bò oxi hoaù thaønh ion döông

M → Mn+ + ne

Hoaït ñoäng 2 GV neâu khaùi nieäm veà söï aên moøn

II – CAÙC DAÏNG AÊN MOØN1. AÊn moøn hoaù hoïc: Thí duï: - Thanh saét trong nhaø maùy saûn xuaát

64

Tieát 33

SÖÏ AÊN MOØN KIM LOAÏI (Tieát 1)

hoaù hoïc vaø laáy thí duï minh hoaï. khí Cl2

2Fe + 3Cl2 2FeCl30 0 +3 -1

- Caùc thieát bò cuûa loø ñoát, caùc chi tieát cuûa ñoäng cô ñoát trong

3Fe + 2O2 Fe3O4

0 0 +8/3 -2t0

3Fe + 2H2O Fe3O4 + H20 +1 +8/3 0t0

AÊn moøn hoaù hoïc laø quaù trình oxi hoaù – khöû, trong ñoù caùc electron cuûa kim loaïi ñöôïc chuyeån tröïc tieáp ñeán caùc chaát trong moâi tröôøng.

Hoaït ñoäng 3 GV treo baûng phuï hình bieåu dieãn thí nghieäm aên moøn ñieän hoaù vaø yeâu caàu HS nghieân cöùu thí nghieäm veà söï aên moøn ñieän hoaù. GV yeâu caàu HS neâu caùc hieän töôïng vaø giaûi thích caùc hieän töôïng ñoù.

-

oooooo

oooooo

oooooo

oooooo

-- ------- --

Zn2+

H+

e

2. AÊn moøn ñieän hoaùa) Khaùi nieäm Thí nghieäm: (SGK) Hieän töôïng: - Kim ñieän keá quay chöùng toû coù doøng ñieän chaïy qua. - Thanh Zn bò moøn daàn. - Boït khí H2 thoaùt ra caû ôû thanh Cu. Giaûi thích: - Ñieän cöïc aâm (anot); Zn bò aên moøn theo phaûn öùng:

Zn → Zn2+ + 2eIon Zn2+ ñi vaøo dung dòch, caùc electron theo daây daãn sang ñieän cöïc Cu. - Ñieän cöïc döông (catot): ion H+ cuûa dung dòch H2SO4 nhaän electron bieán thaønh nguyeân töû H roài thaønh phaân töû H2 thoaùt ra.

2H+ + 2e → H2↑ AÊn moøn ñieän hoaù laø quaù trình oxi hoaù – khöû, trong ñoù kim loaïi bò aên moøn do taùc duïng cuûa dung dòch chaát ñieän li vaø taïo neân doøng electron chuyeån dôøi töø cöïc aâm ñeán cöïc döông.

Hoaït ñoäng 4 GV treo baûng phuï veà söï aên moøn ñieän hoaù hoïc cuûa hôïp kim saét.

GV daãn daét HS xeùt cô cheá cuûa quaù trình gæ saét trong khoâng khí aåm.

b) AÊn moøn ñieän hoaù hoïc hôïp kim saét trong khoâng khí aåmThí duï: Söï aên moøn gang trong khoâng khí aåm. - Trong khoâng khí aåm, treân beà maët cuûa gang luoân coù moät lôùp nöôùc raát moûng ñaõ hoaø tan O2 vaø khí CO2, taïo thaønh dung dòch chaát ñieän li. - Gang coù thaønh phaàn chính laø Fe vaø C cuøng tieáp xuùc vôùi dung dòch ñoù taïo neân voâ soá caùc pin nhoû maø saét laø anot vaø cacbon laø catot.Taïi anot: Fe → Fe2+ + 2eCaùc electron ñöôïc giaûi phoùng chuyeån dòch ñeán catot.Taïi catot: O2 + 2H2O + 4e → 4OH−

Ion Fe2+ tan vaøo dung dòch chaát ñieän li coù hoaø tan khí O2, Taïi ñaây, ion Fe2+ tieáp tuïc bò oxi hoaù, döôùi taùc duïng cuûa ion OH− taïo ra gæ saét coù thaønh phaàn chuû yeáu laø Fe2O3.nH2O.

V. CUÛNG COÁ

65

1. AÊn moøn kim loaïi laø gì ? Coù maáy daïng aên moøn kim loaïi ? Daïng naøo xaûy ra phoå bieán hôn ? 2. Cơ chế của quaù trình aên moøn ñieän hoaù ?VI. DAËN DOØ1. Baøi taäp veà nhaø: 1,2 trang 95 (SGK).2. Xem tröôùc phần II.C cho đến hết baøi SÖÏ AÊN MOØN KIM LOAÏI

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát: - Khaùi nieäm veà aên moøn kim loaïi vaø caùc daïng aên moøn chính. - Caùch baûo veä caùc ñoà duøng baèng kim loaïi vaø maùy moùc khoûi bò aên moøn. HS hieåu: Baûn chaát cuûa quaù trình aên moøn kim loaïi laø quaù trình oxi hoaù – khöû trong ñoù kim loaïi bò oxi hoaù thaønh ion döông. 2. Kó naêng: Vaän duïng nhöõng hieåu bieát veà pin ñieän hoaù ñeå giaûi thích hieän töôïng aên moøn ñieän hoaù hoïc. 3. Thaùi ñoä: Coù yù thöùc baûo veä kim loaïi, choáng aên moøn kim loaïi do hieåu roõ nguyeân nhaân vaø taùc haïi cuûa hieän töôïng aên moøn kim loaïi.II. CHUAÅN BÒ: Baûng phuï veõ hình bieåu dieãn thí nghieäm aên moøn ñieän hoaù vaø cô cheá cuûa söï aên moøn ñieän hoaù ñoái vôùi saét.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: AÊn moøn kim loaïi laø gì ? Coù maáy daïng aên moøn kim loaïi ? Daïng naøo xaûy ra phoå bieán hôn ? 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1 GV ?: Töø thí nghieäm veà quaù trình aên moøn ñieän hoaù hoïc, em haõy cho bieát caùc ñieàu kieän ñeå quaù trình aên moøn ñieän hoaù xaûy ra ? GV löu yù HS laø quaù trình aên moøn

c) Ñieàu kieän xaûy ra söï aêm moøn ñieän hoaù hoïc Caùc ñieän cöïc phaûi khaùc nhau veà baûn chaát.Caëp KL – KL; KL – PK; KL – Hôïp chaát hoaù hoïc

66

Tieát 34

SÖÏ AÊN MOØN KIM LOAÏI (Tieát 2)

ñieän hoaù chæ xaûy ra khi thoaõ maõn ñoàng thôøi caû 3 ñieàu kieän treân, neáu thieáu 1 trong 3 ñieàu kieän treân thì quaù trình aên moøn ñieän hoaù seõ khoâng xaûy ra.

Caùc ñieän cöïc phaûi tieáp xuùc tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp qu daây daãn. Caùc ñieän cöïc cuøng tieáp xuùc vôùi moät dung dòch chaát ñieän li.

Hoaït ñoäng 2 GV giôùi thieäu nguyeân taéc cuûa phöông phaùp baûo veä beà maët. HS laáy thí duï veà caùc ñoà duøng laøm baèng kim loaïi ñöôïc baûo veä baèng phöông phaùp beà maët.

III – CHOÁNG AÊN MOØN KIM LOAÏI1. Phöông phaùp baûo veä beà maët Duøng nhöõng chaát beàn vöõng vôùi moâi tröôøng ñeå phuû maët ngoaøi nhöõng ñoà vaät baèng kim loaïi nhö boâi daàu môõ, sôn, maï, traùng men,…Thí duï: Saét taây laø saét ñöôïc traùng thieác, toân laø saét ñöôïc traùng keõm. Caùc ñoà vaät laøm baèng saét ñöôïc maï niken hay crom.

Hoaït ñoäng 2 GV giôùi thieäu nguyeân taéc cuûa phöông phaùp ñieän hoaù. GV ?: Tính khoa hoïc cuûa phöông phaùp ñieän hoaù laø gì?

2. Phöông phaùp ñieän hoaùNoái kim loaïi caàn baûo veä vôùi moät kim loaïi hoaït ñoäng hôn ñeå taïo thaønh pin ñieän hoaù vaø kim loaïi hoaït ñoäng hôn seõ bò aên moøn, kim loaïi kia ñöôïc baûo veä.Thí duï: Baûo veä voû taøu bieån laøm baèng theùp baèng caùch gaùn vaøo maët ngoaøi cuûa voû taøu (phaàn chìm döôùi nöôùc) nhöõng khoái Zn, keát quaû laø Zn bò nöôùc bieån aên moøn thay cho theùp.

V. CUÛNG COÁ 1. Trong hai tröôøng hôïp sau ñaây, tröôøng hôïp naøo voû taøu ñöôïc baûo veä ? Giaûi thích. - Voû taøu theùp ñöôïc noái vôùi thanh keõm. - Voû taøu theùp ñöôïc noái vôùi thanh ñoàng. 2. Cho laù saét vaøo a) dung dòch H2SO4 loaõng. b) dung dòch H2SO4 loaõng coù theâm vaøi gioït dung dòch CuSO4.Neâu hieän töôïng xaûy ra, giaûi thích vaø vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng xaûy ra trong moãi tröôøng hôïp. 3. Moät daây phôi quaàn aùo moät moät ñoaïn daây ñoàng noái vôùi moät ñoaïn daây theùp. Hieän töôïng naøo sau ñaây xaûy ra ôû choå noái 2 ñoaïn daây khi ñeå laâu ngaøy ?

A. Saét bò aên moøn. B. Ñoàng bò aên moønC. Saét vaø ñoàng ñeàu bò aên moøn. D. Saét vaø ñoàng ñeàu khoâng bò aên

moøn. 4. Söï aên moøn kim loaïi khoâng phaûi laø

A. söï khöû kim loaïi B. söï oxi hoaù kim loaïi.C. söï phaù huyû kim loaïi hoaëc hôïp kim do taùc duïng cuûa caùc chaát trong moâi

tröôøng.D. söï bieán ñôn chaát kim loaïi thaønh hôïp chaát.

5. Ñinh saét bò aên moøn nhanh nhaát trong tröôøng hôïp naøo sau ñaây ?A. Ngaâm trong dung dòch HCl.B. Ngaâm trong dung dòch HgSO4.C. Ngaâm trong dung dòch H2SO4 loaõng.D. Ngaâm trong dung dòch H2SO4 loaõng coù theâm vaøi gioït dung dòch CuSO4.

6. Saét taây laø saét traùng thieác. Neáu lôùp thieác bò xöôùc saâu tôùi lôùp saét thì kim loaïi bò aên moøn tröôùc laø

A. thieác B. saét C. caû hai ñeàu bò aên moøn nhö nhau. D. khoâng kim loaïi bò aên moøn. VI. DAËN DOØ1. Baøi taäp veà nhaø: 3→6 trang 95 (SGK).2. Xem laïi taát caû caùc kieán thöùc veà phaàn hoaù höõu cô ñaõ hoïc vaø heä thoáng laïi vaøo baûng sau, tieát sau oân taäp HK I (1 tieát)

ESTE – LIPIT 67

Este LipitKhaùi nieäm Tính chaát hoaù hoïc

CACBOHIÑRATGlucozô Saccarozô Tinh boät Xenlulozô

CTPTCTCT thu goïn


AMIN – AMINO AXIT – PROTEINAmin Amino axit Peptit vaø protein

Khaùi nieäm CTPT


POLIME VAØ VAÄT LIEÄU POLIMEPolime Vaät lieäu polime

Khaùi nieäm Tính chaát hoaù hoïc

Ñieàu cheá

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: OÂn taäp, cuûng coá, heä thoáng hoaù kieán thöùc caùc chöông hoaù hoïc höõu cô (Este – lipit; Cacbohiñrat; Amin, amino axit vaø protein; Polime vaø vaät lieäu polime). HS bieát: 2. Kó naêng: - Phaùt trieån kó naêng döïa vaøo caáu taïo cuûa chaát ñeå suy ra tính chaát vaø öùng duïng cuûa chaát. - Reøn luyeän kó naêng giaûi baøi taäp traéc nghieäm vaø baøi taäp töï luaän thuoäc caùc chöông hoaù hoïc höõu cô lôùp 12. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: - Yeâu caàu HS laäp baûng toång keát kieán thöùc cuûa caùc chöông hoaù hoïc höõu cô tröôùc khi leân lôùp oân taäp phaàn hoaù hoïc höõu cô. - GV laäp baûng toång keát kieán thöùc cuûa caùc chöông vaøo giaáy khoå lôùn hoaëc baûng phuï.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1: GV duøng phöông phaùp ñaøm thoaïi ñeå cuûng coá, heä thoáng hoaù kieán thöùc chöông ESTE – LIPIT theo baûng sau:

Este LipitKhaùi nieäm Khi thay theá nhoùm OH ôû nhoùm

cacboxyl cuûa axit cacboxylic baèng nhoùm OR thì ñöôïc este.Coâng thöùc chung: RCOOR’

- Lipit laø nhöõng hôïp chaát höõu cô coù trong teá baøo soáng, khoâng hoaø tan trong nöôùc, tan nhieàu trong dung moâi höõu cô

68

Tieát 35

OÂN TAÄP HOÏC KÌ I

khoâng phaân cöïc. Lipit laø caùc este phöùc taïp.- Chaát beùo laø trieste cuûa glixerol vôùi axit beùo (axit beùo laø axit ñôn chöùc coù maïch cacbon daøi, khoâng phaân nhaùnh).


Phaûn öùng thuyû phaân, xt axit. Phaûn öùng ôû goác hiñrocacbon khoâng no: - Phaûn öùng coäng. - Phaûn öùng truøng hôïp.

Phaûn öùng thuyû phaân Phaûn öùng xaø phoøng hoaù.Phaûn öùng coäng H2 cuûa chaát beùo loûng.

Hoaït ñoäng 2: GV duøng phöông phaùp ñaøm thoaïi ñeå cuûng coá, heä thoáng hoaù kieán thöùc chöông CACBOHIÑRAT theo baûng sau:

Glucozô Saccarozô Tinh boät Xenlulozô CTPT C6H12O6 C12H22O11 (C6H10O5)n (C6H10O5)n

CTCT thu goïn

CH2OH[CHOH]4CHO

Glucozô laø (monoanñehit vaø poliancol)

C6H11O5-O- C6H11O5

(saccarozô laø poliancol, khoâng coù nhoùm CHO)

[C6H7O2(OH)3]n


- Coù phaûn öùng cuûa chöùc anñehit (phaûn öùng traùng baïc)- Coù phaûn öùng cuûa chöùc poliancol (phaûn öùng vôùi Cu(OH)2 cho hôïp chaát tan maøu xanh lam.

- Coù phaûn öùng thuyû phaân nhôø xt H+ hay enzim- Coù phaûn öùng cuûa chöùc poliancol

- Coù phaûn öùng thuyû phaân nhôø xt H+ hay enzim.- Coù phaûn öùng vôùi iot taïo hôïp chaát maøu xanh tím.

- Coù phaûn öùng cuûa chöùc poliancol.- Coù phaûn öùng vôùi axit HNO3 ñaëc taïo ra xenlulozôtrinitrat - Coù phaûn öùng thuyû phaân nhôø xt H+ hay enzim

Hoaït ñoäng 3: GV duøng phöông phaùp ñaøm thoaïi ñeå cuûng coá, heä thoáng hoaù kieán thöùc chöông AMIN – AMINO AXIT - PROTEIN theo baûng sau:

Amin Amino axit Peptit vaø protein

Khaùi nieäm

Amin laø hôïp chaát höõu cô coù theå coi nhö ñöôïc taïo neân khi thay theá moät hay nhieàu nguyeân töû H trong phaân töû NH3 baèng goác hiñrocacbon.

Amino axit laø hôïp chaát höõu cô taïp chöùc, phaân töû chöùa ñoàng thôøi nhoùm amino (NH2) vaø nhoùm cacboxyl (COOH)

Peptit laø hôïp chaát chöùa töø 2 – 50 goác α-amino axit lieân keát vôùi nhau baèng caùc lieân

Protein laø loaïi polipeptit cao phaân töû coù PTK töø vaøi chuïc nghìn ñeán vaøi trieäu.

CTPT

CH3NH2; CH3−NH−CH3

(CH3)3N, C6H5NH2 (anilin)H2N−CH2−COOH (Glyxin)CH3−CH(NH2)−COOH

(alanin)


Tính bazôCH3NH2 + H2O ¾ [CH3NH3]+ + OH−

RNH2 + HCl → RNH3Cl

Tính chaát löôõng tínhH2N-R-COOH + HCl → ClH3N-R-COOHH2N-R-COOH + NaOH → H2N-R-COONa + H2O Phaûn öùng hoaù este. Phaûn öùng truøng ngöng

Phaûn öùng thuyû phaân. Phaûn öùng maøu biure

69

Hoaït ñoäng 3: GV duøng phöông phaùp ñaøm thoaïi ñeå cuûng coá, heä thoáng hoaù kieán thöùc chöông AMIN – POLIME VAØ VAÄT LIEÄU POLIME theo baûng sau:

Polime Vaät lieäu polime

Khaùi nieäm

Polime hay hôïp chaát cao phaân töû laø nhöõng hôïp chaát coù PTK lôùn do nhieàu ñôn chöùc vò cô sôû goïi laø maét xích lieân keát vôùi nhau taïo neân.

A. Chaát deûo laø nhöõng vaät lieäu polime coù tính deûo.Moät soá polime duøng laøm chaát deûo:1. PE 2. PVC3. Poli(metyl metacrylat)4. Poli(phenol-fomanñehit)B. Tô laø nhöõng polime hình sôïi daøi vaø maûnh vôùi ñoä beàn nhaát ñònh.1. Tô nilon-6,62. Tô nitron (olon)C. Cao su laø loaïi vaät lieâu polime coù tính ñaøn hoài.1. Cao su thieân nhieân.2. Cao su toång hôïp.D. Keo daùn laø loaïi vaät lieäu coù khaùi nieäm keát dính hai maûnh vaät lieäu raén khaùc nhau.1. Nhöïa vaù saêm 2. Keo daùn epxi3. Keo daùn ure-fomanñehit.


Coù phaûn öùng phaân caét maïch, giöõ nguyeân maïch vaø phaùt trieån maïch.

Ñieàu cheá

- Phaûn öùng truøng hôïp: Truøng hôïp laø quaù trình keát hôïp nhieàu phaân töû nhoû (monome) gioáng nhau hay töông töï nhau thaønh phaân töû lôùn (polime).- Phaûn öùng truøng ngöng: Truøng ngöng laø quaù trình keát hôïp nhieàu phaân töû nhoû (monome) thaønh phaân töû lôùn (polime) ñoàng thôøi giaûi phoùng nhöõng phaân töû nhoû khaùc (nhö nöôùc).

V. CUÛNG COÁ: Trong tieát oân taäp.VI. DAËN DOØ: TIEÁT SAU THI HOÏC KÌ.

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Cuûng coá kieán thöùc veà baûn chaát cuûa söï aên moøn kim loaïi, caùc kieåu aên moøn kim loaïi vaø choáng aên moøn. 2. Kó naêng: Kó naêng tính toaùn löôïng kim loaïi ñieàu cheá theo caùc phöông phaùp hoaëc caùc ñaïi löôïng coù lieân quan. 3. Thaùi ñoä: Nhaän thöùc ñöôïc taùc haïi nghieâm troïng cuûa söï aên moøn kim loaïi, nhaát laø nöôùc ta ôû vaøo vuøng nhieät ñôùi gioù muøa, noùng nhieàu vaø ñoä aåm cao. Töø ñoù, coù yù thöùc vaø haønh ñoäng cuï theå ñeå baûo veä kim loaïi, tuyeân truyeàn vaø vaän ñoäng moïi ngöôøi cuøng thöïc hieän nhieäm vuï naøy. II. CHUAÅN BÒ: Caùc baøi taäp.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ

NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC

Hoaït ñoäng 1HS vaän duïng kieán thöùc veà lí thuyeát

Baøi 1: Söï aên moøn kim loaïi khoâng phaûi laøA. söï khöû kim loaïi.

70

Tieát 37

LUYEÄN TAÄP: SÖÏ AÊN MOØN KIM LOAÏI

aên moøn kim loaïi ñeå choïn ñaùp aùn ñuùng.

B. söï oxi hoaù kim loaïi C. söï phaù huyû kim loaïi hoaëc hôïp kim do taùc duïng cuûa caùc chaát trong moâi tröôøng.D. söï bieán ñôn chaát kim loaïi thaønh hôïp chaát.

Hoaït ñoäng 2 HS xaùc ñònh trong moãi tröôøng hôïp, tröôøng hôïp naøo laø aên moøn hoaù hoïc, tröôøng hôïp naøo laø aên moøn ñieän hoaù. GV yeâu caàu HS cho bieát cô cheá cuûa quaù trình aên moøn ñieän hoaù ôû ñaùp aùn D.

Baøi 2: Ñinh saét bò aên moøn nhanh nhaát trong tröôøng hôïp naøo sau ñaây ?A. Ngaâm trong dung dòch HCl.B. Ngaâm trong dung dòch HgSO4.C. Ngaâm trong dung dòch H2SO4 loaõng.D. Ngaâm trong dung dòch H2SO4 loaõng coù nhoû theâm vaøi gioït dung dòch CuSO4.

Hoaït ñoäng 3 HS so saùnh ñoä hoaït ñoäng hoaù hoïc cuûa 2 kim loaïi ñeå bieát ñöôïc khaû naêng aên moøn cuûa 2 kim loaïi Fe vaø Sn.

Baøi 3: Saét taây laø saét traùng thieác. Neáu lôùp thieác bò xöôùc saâu tôùi lôùp saét thì kim loaïi bò aên moøn tröôùc laø:A. thieác B. saétC. caû hai bò aên moøn nhö nhau D. khoâng kim loaïi bò aên moøn

Hoaït ñoäng 3: HS vaän duïng kieán thöùc veà aên moøn kim loaïi vaø lieân heä ñeán kieán thöùc cuûa cuoäc soáng ñeå choï ñaùp aùn ñuùng nhaát.

Baøi 4: Sau moät ngaøy lao ñoäng, ngöôøi ta phaûi laøm veä sinh beà maët kim loaïi cuûa caùc thieát bò maùy moùc, duïng cuï lao ñoäng. Vieäc laøm naøy coù muïc ñích chính laø gì ?A. Ñeå kim loaïi saùng boùng ñeïp maét.B. Ñeå khoâng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng.C. Ñeå khoâng laøm baån quaàn aùo khi lao

ñoäng.D. Ñeå kim loaïi ñôõ bò aên moøn.

Hoaït ñoäng 4 GV ?: Trong soá caùc hoaù chaát ñaõ cho, hoaù chaát naøo coù khaû naêng aên moøn kim loaïi ? HS choïn ñaùp aùn ñuùng vaø giaûi thích.

Baøi 5: Moät soá hoaù chaát ñöôïc ñeå treân ngaên tuû coù khung laøm baèng kim loaïi. Sau moät thôøi gian, ngöôøi ta thaáy khung kim loaïi bò gæ. Hoaù chaát naøo sau ñaây coù khaû naêng gaây ra hieän töôïng treân ?

A. Etanol B. Daây nhoâmC. Daàu hoaû D. Axit

clohiñric

Hoaït ñoäng 5HS vaän duïng ñònh nghóa veà söï aên moøn hoaù hoïc vaø aên moøn ñieän hoaù ñeå choïn ñaùp aùn ñuùng.

Baøi 6: Söï phaù huyû kim loaïi hay hôïp kim do kim loaïi taùc duïng tröïc tieáp vôùi caùc chaát oxi hoaù trong moâi tröôøng ñöôïc goïi laøA. söï khöû kim loaïi. B. söï taùc duïng cuûa kim loaïi vôùi nöôùc.C. söï aên moøn hoaù hoïc. D. söï aên moøn ñieân hoaù hoïc.

Hoaït ñoäng 6 GV ?: Ban ñaàu xaûy ra quaù trình aên moøn hoaù hoïc hay aên moøn ñieän hoaù ? Vì sao toác ñoä thoaùt khí ra laïi bò chaäm laïi ? Khi theâm vaøo vaøi gioït dung dòch CuSO4 thì coù phaûn öùng hoaù hoïc naøo xaûy ra ? Vaø khi ñoù xaûy ra quaù trình aên moøn loaïi naøo ?

Baøi 7: Khi ñieàu cheá H2 töø Zn vaø dung dòch H2SO4 loaõng, neáu theâm moät vaøi gioït dung dòch CuSO4 vaøo dung dòch axit thì thaáy khí H2 thoaùt ra nhanh hôn haún. Haõy giaûi thích hieän töôïng treân.

Giaûi Ban ñaàu Zn tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi dung dòch H2SO4 loaõng vaø bò aên moøn hoaù hoïc.

Zn + H2SO4 → ZnSO4 + H2↑ Khí H2 sinh ra baùm vaøo beà maët laù Zn , ngaên caûn söï tieáp xuùc giöõa Zn vaø H2SO4

neân phaûn öùng xaûy ra chaäm. Khi theâm vaøo vaøi gioït dung dòch CuSO4, coù phaûn öùng:

Zn + CuSO4 → ZnSO4 + CuCu taïo thaønh baùm vaøo Fe taïo thaønh caëp

71

ñieän cöïc vaø Fe bò aên moøn ñieän hoaù.- ÔÛ cöïc aâm (Fe): Keõm bò oxi hoaù.

Zn – 2e → Zn2+

- ÔÛ cöïc döông (Cu): Caùc ion H+ cuûa dung dòch H2SO4 loaõng bò khöû thaønh khí H2.

2H+ + 2e → H2↑H2 thoaùt ra ôû cöïc ñoàng, neân Zn bò aên moøn nhanh hôn, phaûn öùng xaûy ra maïnh hôn.

Hoaït ñoäng 7 GV ?: Khi ngaâm hôïp kim Cu – Zn trong dung dòch HCl thì kim loaïi naøo bò aên moøn ? HS döïa vaøo löôïng khí H2 thu ñöôïc, tính löôïng Zn coù trong hôïp kim vaø töø ñoù xaùc ñònh % khoái löôïng cuûa hôïp kim.

Baøi 8: Ngaâm 9g hôïp kim Cu – Zn trong dung dòch HCl dö thu ñöôïc 896 ml H2 (ñkc). Xaùc ñònh % khoái löôïng cuûa hôïp kim.

GiaûiNgaâm hôïp kim Cu – Zn trong dung dòch HCl dö, chæ coù Zn phaûn öùng.

Zn + 2HCl → ZnCl2 + H2↑

nZn = nH2 =

%Zn = %Cu = 71,11%

V. CUÛNG COÁ: 1. Coù nhöõng caëp kim loaïi sau ñaây cuøng tieáp xuùc vôùi dung dòch chaát ñieän li: a) Al – Fe; b) Cu – Fe; c) Fe – Sn.Cho bieát kim loaïi naøo trong moãi caëp bò aên moøn ñieän hoaù hoïc.

A. Cu, Al, Mg B. Cu, Al, MgO C. Cu, Al2O3, Mg D. Cu, Al2O3, MgO 2. Vì sao khi noái moät sôïi daây ñieän baèng ñoàng vôùi moät sôïi daây ñieän baèng nhoâm thì choå noái trôû neân mau keùm tieáp xuùc.VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc baøi ÑIEÀU CHEÁ KIM LOAÏI

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - HS hieåu: Nguyeân taéc chung cuûa vieäc ñieàu cheá kim loaïi. - HS bieát: Caùc phöông phaùp ñieàu cheá kim loaïi. 2. Kó naêng: Reøn luyeän tö duy: Tính khöû khaùc nhau cuûa caùc kim loaïi vaø bieát caùch choïn phöông phaùp thích hôïp ñeå ñieàu cheá kim loaïi. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: - Hoaù chaát: dung dòch CuSO4, ñinh saét. - Duïng cuï: OÁng nghieäm thöôøng, oáng nghieäm hình chöõ U, loõi than laáy töø pin hoûng duøng laøm ñieän cöïc, daây ñieän, pin hoaëc bình aêcquy.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi:

72

Tieát 38

ÑIEÀU CHEÁ KIM LOAÏI

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1 GV ñaët heä thoáng caâu hoûi: - Trong töï nhieân, ngoaøi vaøng vaø platin coù ôû traïng thaùi töï do, haàu heát caùc kim loaïi coøn laïi ñeàu toàn taïi ôû traïng thaùi naøo ? - Muoán ñieàu cheá kim loaïi ta phaûi laøm gì ? - Nguyeân taéc chung cuûa vieäc ñieàu cheá kim loaïi laø gì ?

I – NGUYEÂN TAÉC ÑIEÀU CHEÁ KIM LOAÏI Khöû ion kim loaïi thaønh nguyeân töû.

Mn+ + ne → M

Hoaït ñoäng 2 GV giôùi thieäu phöông phaùp nhieät luyeän. GV yeâu caàu HS vieát PTHH ñieàu cheá Cu vaø Fe baèng phöông phaùp nhieät luyeän sau:CuO + H2→Fe2O3 + CO →Fe2O3 + Al →

II – PHÖÔNG PHAÙP 1. Phöông phaùp nhieät luyeän Nguyeân taéc: Khöû ion kim loaïi trong hôïp chaát ôû nhieät ñoä cao baèng caùc chaát khöû nhö C, CO, H2 hoaëc caùc kim loaïi hoaït ñoäng. Phaïm vi aùp duïng: Saûn xuaát caùc kim loaïi coù tính khöt trung bình (Zn, FE, Sn, Pb,…) trong coâng nghieäp.Thí duï:

Hoaït ñoäng 3 GV giôùi thieäu phöông phaùp thuyû luyeän. GV bieåu dieãn thí nghieäm Fe + dd CuSO4 vaø yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng. HS tìm theâm moät soá thí duï khaùc veà phöông phaùp duøng kim loaïi ñeå khöû ion kim loaïi yeâu hôn.

2. Phöông phaùp thuyû luyeän Nguyeân taéc: Duøng nhöõng dung dòch thích hôïp nhö: H2SO4, NaOH, NaCN,… ñeå hoaø tan kim loaïi hoaëc caùc hôïp chaát cuûa kim loaïi vaø taùch ra khoûi phaàn khoâng tan coù ôû trong quaëng. Sau ñoù khöû nhöõng ion kim loaïi naøy trong dung dòch baèng nhöõng kim loaïi coù tính khöû maïnh nhö Fe, Zn,…Thí duï: Fe + CuSO4 → FeSO4 + Cu↓

Fe + Cu2+ → Fe2+ + Cu↓ Phaïm vi aùp duïng: Thöôøng söû duïng ñeå ñieàu cheá caùc kim loaïi coù tính khöû yeáu.

Hoaït ñoäng 4: GV ?: - Nhöõng kim loaïi coù ñoä hoaït ñoäng hoaù hoïc nhö theá naøo phaûi ñieàu cheá baèng phöông phaùp ñieän phaân noùng chaûy ? Chuùng ñöùng ôû vò trí naøo trong daõy hoaït ñoäng hoaù hoïc cuûa kim loaïi ? HS nghieân cöùu SGK vaø vieát PTHH cuûa phaûn öùng xaûy ra ôû caùc ñieän cöïc vaø PTHH chung cuûa söï ñieän phaân khi ñieän phaân noùng chaûy Al2O3, MgCl2.

3. Phöông phaùp ñieän phaân a) Ñieän phaân hôïp chaát noùng chaûy Nguyeân taéc: Khöû caùc ion kim loaïi baèng doøng ñieän baèng caùch ñieän phaân noùng chaûy hôïp chaát cuûa kim loaïi. Phaïm vi aùp duïng: Ñieàu cheá caùc kim loaïi hoaït ñoäng hoaù hoïc maïnh nhö K, Na, Ca, Mg, Al.Thí duï 1: Ñieän phaân Al2O3 noùng chaûy ñeå ñieàu cheá Al.

Thí duï 2: Ñieän phaân MgCl2 noùng chaûy ñeå ñieàu cheá Mg.

73

Hoaït ñoäng 5: GV ?: - Nhöõng kim loaïi coù ñoä hoaït ñoäng hoaù hoïc nhö theá naøo phaûi ñieàu cheá baèng phöông phaùp ñieän phaân dung dòch ? Chuùng ñöùng ôû vò trí naøo trong daõy hoaït ñoäng hoaù hoïc cuûa kim loaïi ? HS nghieân cöùu SGK vaø vieát PTHH cuûa phaûn öùng xaûy ra ôû caùc ñieän cöïc vaø PTHH chung cuûa söï ñieän phaân khi ñieän phaân dung dòch CuCl2.

b) Ñieän phaân dung dòch Nguyeân taéc: Ñieän phaân dung dòch muoái cuûa kim loaïi. Phaïm vi aùp duïng: Ñieàu cheá caùc kim loaïi coù ñoä hoaït ñoäng hoaù hoïc trung bình hoaëc yeáu.Thí duï: Ñieän phaân dung dòch CuCl2 ñeå ñieàu cheá kim loaïi Cu.

Hoaït ñoäng 6 GV giôùi thieäu coâng thöùc Farañaây duøng ñeå tính löôïng chaát thu ñöôïc ôû caùc ñieän cöïc vaø giaûi thích caùc kí hieäu coù trong coâng thöùc.

c) Tính löôïng chaát thu ñöôïc ôû caùc ñieän cöïc

Döïa vaøo coâng thöùc Farañaây: m = ,

trong ñoù:m: Khoái löôïng chaát thu ñöôïc ôû ñieän cöïc (g).A: Khoái löôïng mol nguyeân töû cuûa chaát thu ñöôïc ôû ñieän cöïc.n: Soá electron maø nguyeân töû hoaëc ion ñaõ cho hoaëc nhaän.I: Cöôøng ñoä doøng ñieän (ampe)t: Thôøi gian ñieän phaân (giaáy)F: Haèng soá Farañaây (F = 96.500).

V. CUÛNG COÁ: 1. Trình baøy caùch ñeå - Ñieàu cheá Ca töø CaCO3 - ñieàu cheá Cu töø CuSO4

2. Töø Cu(OH)2, MgO, Fe2O3 haõy ñieàu cheá caùc kim loaïi töông öùng baèng moät phöông phaùp thích hôïp. Vieát PTHH cuûa phaûn öùng.VI. DAËN DOØ: 1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 5 trang 98 SGK. 2. Xem tröôùc baøi ÑIEÀU CHEÁ KIM LOAÏI

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Cuûng coá kieán thöùc veà nguyeân taéc ñieàu cheá kim loaïi vaø caùc phöông phaùp ñieàu cheá kim loaïi. 2. Kó naêng: Kó naêng tính toaùn löôïng kim loaïi ñieàu cheá theo caùc phöông phaùp hoaëc caùc ñaïi löôïng coù lieân quan. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Caùc baøi taäp.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi:

74

Tieát 39

LUYEÄN TAÄP: ÑIEÀU CHEÁ KIM LOAÏI



Hoaït ñoäng 1 HS nhaéc laïi caùc phöông phaùp ñieàu cheá kim loaïi vaø phaïm vi aùp duïng cuûa moãi phöông phaùp. GV ?: Kim loaïi Ag, Mg hoaït ñoäng hoaù hoïc maïnh hay yeáu ? Ta coù theå söû duïng phöông phaùp naøo ñeå ñieàu cheá kim loaïi Ag töø dung dòch AgNO3, kim loaïi Mg töø dung dòch MgCl2 ? HS vaän duïng caùc kieán thöùc coù lieân quan ñeå giaûi quyeát baøi toaùn.

Baøi 1: Baèng nhöõng phöông phaùp naøo coù theå ñieàu cheá ñöôïc Ag töø dung dòch AgNO3, ñieàu cheá Mg töø dung dòch MgCl2 ? Vieát caùc phöông trình hoaù hoïc.

Giaûi1. Töø dung dòch AgNO3 ñieàu cheá Ag. Coù 3 caùch: Duøng kim loaïi coù tính khöû maïnh hôn ñeå khöû ion Ag+.

Cu + 2AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2Ag↓ Ñieän phaân dung dòch AgNO3:

Coâ caïn dung dòch roài nhieät phaân AgNO3:

2. Töø dung dòch MgCl2 ñieàu cheá Mg: chæ coù 1 caùch laø coâ caïn dung dòch roài ñieän phaân noùng chaûy:

Hoaït ñoäng 2 HS - Vieát PTHH cuûa phaûn öùng. - Xaùc ñònh khoái löôïng AgNO3 coù trong 250g dung dòch vaø soá mol AgNO3 ñaõ phaûn öùng. GV phaùt vaán ñeå daãn daét HS tính ñöôïc khoái löôïng cuûa vaät sau phaûn öùng theo coâng thöùc:mvaät sau phaûn öùng = mCu(bñ) – mCu(phaûn öùng) + mAg(baùm vaøo)

Baøi 2: Ngaâm moät vaät baèng ñoàng coù khoái löôïng 10g trong 250g dung dòch AgNO3 4%. Khi laáây vaät ra thì khoái löôïng AgNO3 trong dung dòch giaûm 17%.a) Vieát phöông trình hoaù hoïc cuûa phaûn öùng vaø cho bieát vai troø cuûa caùc chaát tham gia phaûn öùng.b) Xaùc ñònh khoái löôïng cuûa vaät sau phaûn öùng.

Giaûia) PTHH

Cu + 2AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2Ag↓b) Xaùc ñònh khoái löôïng cuûa vaät sau phaûn öùng Khoái löôïng AgNO3 coù trong 250g dd:

Soá mol AgNO3 tham gia phaûn öùng laø:

Cu + 2AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2Ag↓ mol: 0,005 ←0,01→ 0,01Khoái löôïng vaät sau phaûn öùng laø:

10 + (108.0,01) – (64.0,005+ = 10,76 (g)

Hoaït ñoäng 3 GV höôùng daãn HS giaûi quyeát baøi taäp.

Baøi 3: Ñeå khöû hoaøn toaøn 23,2g moät oxit kim loaïi, caàn duøng 8,96 lít H2 (ñkc). Kim loaïi ñoù laøA. Mg B. Cu C. Fe D.

CrGiaûi

MxOy + yH2 → xM + yH2OnH2 = 0,4 nO(oxit) = nH2 = 0,4 mkim loại trong oxit = 23,2 – 0,4.16 = 16,8 (g)

x : y = : 0,4. Thay giaù trò nguyeân töû

khoái cuûa caùc kim loaïi vaøo bieåu thöùc treân ta tìm ñöôïc giaù trò M baèng 56 laø phuø hôïp

75

vôùi tæ leä x : y.Hoaït ñoäng 4 GV ?: - Trong soá 4 kim loaïi ñaõ cho, kim loaïi naøo phaûn öùng ñöôïc vôùi dung dòch HCl ? Hoaù trò cuûa kim loaïi trong muoái clorua thu ñöôïc coù ñieåm gì gioáng nhau ? - Sau phaûn öùng giöõa kim loaïi vôùi dd HCl thì kim loaïi heát hay khoâng ? HS giaûi quyeát baøi toaùn treân cô sôû höôùng daãn cuûa GV.

Baøi 4: Cho 9,6g boät kim loaïi M vaøo 500 ml dung dòch HCl 1M, khi phaûn öùng keát thuùc thu ñöôïc 5,376 lít H2 (ñkc). Kim loaïi M laø:A. Mg B. Ca C. Fe D.

BaGiaûi

nH2 = 5,376/22,4 = 0,24 (mol)nHCl = 0,5.1 = 0,5 (mol)

M + 2HCl → MCl2 + H2

0,24 0,48 ←0,24nHCl(pứ) = 0,48 < nHCl(bđ) = 0,5 Kim loaïi heát, HCl dö

M = M laø Ca

Hoaït ñoäng 5 HS laäp 1 phöông trình lieân heä giöõa hoaù trò cuûa kim loaïi vaø khoái löôïng mol cuûa kim loaïi. GV theo doõi, giuùp ñôõ HS giaûi quyeát baøi toaùn.

Baøi 5: Ñieän phaân noùng chaûy muoái clorua kim loaïi M. ÔÛ catot thu ñöôïc 6g kim loaïi vaø ôû anot thu ñöôïc 3,36 lít khí (ñkc) thoaùt ra. Muoái clorua ñoù laøA. NaCl B. KCl C. BaCl2 D. CaCl2

GiaûinCl2 = 0,15

2MCln → 2M + nCl2

←0,15

M = = 20n n = 2 & M = 40 M laø Ca

V. CUÛNG COÁ: 1. Cho khí CO dö ñi qua hoãn hôïp goàm CuO, Al2O3 vaø MgO (ñun noùng). Khi phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn thu ñöôïc chaát raén goàm:

A. Cu, Al, Mg B. Cu, Al, MgO C. Cu, Al2O3, Mg D. Cu, Al2O3, MgO 2. Hoaø tan hoaøn toaøn 28g Fe vaøo dung dòch AgNO3 dö thì khoái löôïng chaát raén thu ñöôïc laø:

A. 108g B. 162g C. 216g D. 154gVI. DAËN DOØ: Xem tröôùc baøi ÑIEÀU CHEÁ KIM LOAÏI

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc:

76

Tieát 40

THÖÏC HAØNH: TÍNH CHAÁT, ÑIEÀU CHEÁ VAØ SÖÏ AÊN MOØN KIM LOAÏI

Cuûng coá kieán thöùc veà: daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi, ñieàu cheá kim loaïi, söï aên moøn kim loaïi. Tieán haønh moät soá thí nghieäm: - So saùnh phaûn öùng cuûa Al, Fe, Cu vôùi ion H+ trong dung dòch HCl (daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi). - Fe phaûn öùng vôùi Cu2+ trong dung dòch CuSO4 (ñieàu cheá kim loaïi baèng caùch duøng kim loaïi maïnh khöû kim loaïi yeáu trong dung dòch). - Zn phaûn öùng vôùi dung dòch H2SO4, dung dòch H2SO4 theâm CuSO4 (söï aên moøn ñieän hoaù hoïc). 2. Kó naêng: - Tieáp tuïc reøn luyeän caùc kó naêng thöïc haønh hoaù hoïc: laøm vieäc vôùi duïng cuï thí nghieäm, hoaù chaát, quan saùt hieän töôïng. - Vaän duïng ñeå giaûi thích caùc vaán ñeà lieân quan ñeán daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi, veà söï aên moøn kim loaïi, choáng aên moøn kim loaïi. 3. Thaùi ñoä: Caån thaän trong caùc thí nghieäm hoaù hoïc.II. CHUAÅN BÒ: 1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, giaù ñeå oáng nghieäm, ñeøn coàn, keùo, duõa hoaëc giaáy giaùp. 2. Hoaù chaát: Kim loaïi: Na, Mg, Fe (ñinh saét nhoû hoaëc daây saét); Dung dòch: HCl. H2SO4, CuSO4

III. PHÖÔNG PHAÙP: HS tieán haønh laøm caùc thí nghieäm döôùi söï höôùng daãn cuûa GV.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. Nhaéc nhôû noäi quy PTN, nhöõng löu yù tröôùc khi tieán haønh caùc thí nghieäm hoaù hoïc. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1: Coâng vieäc ñaàu buoåi thöïc haønh- GV neâu muïc tieâu, yeâu caàu tieát thöïc haønh vaø moät soá ñieåm caàn löu yù trong buoåi thöïc haønh.- GV coù theå laøm maãu moät soá thí nghieäm.Hoaït ñoäng 2:- HS tieán haønh caùc thí nghieäm nhö yeâu caàu cuûa SGK

Thí nghieäm 1: Daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi

Hoaït ñoäng 3:- HS tieán haønh thí nghieäm nhö SGK.- Löu yù laø ñaùnh thaät saïch gæ saét ñeå phaûn öùng xaûy ra nhanh vaø roõ hôn.

Thí nghieäm 2: Ñieàu cheá kim loaïi baèng caùch duøng kim loaïi maïnh khöû ion kim loaïi trong dung dòch.

Hoaït ñoäng 4:- HS tieán haønh thí nghieäm nhö SGK.- GV höôùng daãn HS quan saùt hieän töôïng.

Thí nghieäm 3: AÊn moøn ñieän hoaù

Hoaït ñoäng 5: Coâng vieäc cuoái buoåi thöïc haønh.- GV nhaän xeùt, ñaùnh giaù buoåi thöïc haønh.- HS thu doïn duïng cuï, hoaù chaát, veä sinh PTN, lôùp hoïc, vieát töôøng trình thí nghieäm theo maãu.

V. CUÛNG COÁ: Trong tieát thöïc haønh.VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc baøi KIM LOAÏI KIEÀM.

Ngaøy soaïn:............/............CHÖÔNG 6: KIM LOAÏI KIEÀM, KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ, NHOÂM 77

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát. - Vò trí, caáu taïo nguyeân töû, tính chaát cuûa kim loaïi kieàm. - Nguyeân taéc vaø phöông phaùp ñieàu cheá moät soá kim loaïi kieàm. HS hieåu: Nguyeân nhaân cuûa tính khöû raát maïnh cuûa kim loaïi kieàm.2. Kó naêng: - Laøm moät soá thí nghieäm ñôn giaûn veà kim loaïi kieàm. - Giaûi baøi taäp veà kim loaïi kieàm. 3. Thaùi ñoä: Caån thaän trong caùc thí nghieäm hoaù hoïc.II. CHUAÅN BÒ: 1. Baûng tuaàn hoaøn, baûng phuï ghi moät soá tính chaát vaät lí cuûa kim loaïi kieàm. 2. Duïng cuï, hoaù chaát: Na kim loaïi, bình khí O2 vaø bình khí Cl2, nöôùc, dao. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1- GV duøng baûng HTTH vaø yeâu caàu HS töï tìm hieåu vò trí cuûa nhoùm IA vaø caáu hình electron nguyeân töû cuûa caùc nguyeân toá nhoùm IA

A. KIM LOAÏI KIEÀMI – VÒ TRÍ TRONG BAÛNG TUAÀN HOAØN, CAÁU HÌNH ELECTRON NGUYEÂN TÖÛ - Thuoäc nhoùm IA cuûa baûng tuaàn hoaøn, goàm caùc nguyeân toá: Li, Na, K, Rb, Cs vaø Fr (nguyeân toá phoùng xaï).- Caáu hình electron nguyeân töû:Li: [He]2s1 Na: [Ne]3s1 K: [Ar]4s1

Rb: [Kr]5s1 Cs: [Xe]6s1

Hoaït ñoäng 2- GV duøng dao caét moät maãu nhoû kim loaïi Na.- HS quan saùt beà maët cuûa kim loaïi Na sau khi caét vaø nhaän xeùt veà tính cöùng cuûa kim loaïi Na.- GV giaûi thích caùc nguyeân nhaân gaây neân nhöõng tính chaát vaät lí chung cuûa caùc kim loaïi kieàm.- HS döïa vaøo baûng phuï ñeå bieát theâm quy luaät bieán ñoåi tính chaát vaät lí cuûa kim loaïi kieàm.

II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ - Maøu traéng baïc vaø coù aùnh kim, daãn ñieän toát, nhieät ñoä noùng chaûy vaø nhieät ñoä soâi thaáp, khoái löôïng rieâng nhoû, ñoä cöùng thaáp.- Nguyeân nhaân: Kim loaïi kieàm coù caáu truùc maïng tinh theå laäp phöông taâm khoái, caáu truùc töông ñoái roãng. Maët khaùc, trong tinh theå caùc nguyeân töû vaø ion lieân keát vôùi nhau baèng lieân keát kim loaïi yeáu.

Hoaït ñoäng 3- GV ?: Treân cô sôû caáu hình electron nguyeân töû vaø caáu taïo maïng tinh theå cuûa kim loaïi kieàm, em haõy döï ñoaùn tính chaát hoaù hoïc chung cuûa caùc kim loaïi kieàm.

III – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC Caùc nguyeân töû kim loaïi kieàm coù naêng löôïng ion hoaù nhoû, vì vaäy kim loaïi kieàm coù tính khöû raát maïnh. Tính khöû taêng daàn töø Li → Cs.

M → M+ + 1eTrong caùc hôïp chaát, caùc kim loaïi kieàm coù soá oxi hoaù +1.1. Taùc duïng vôùi phi kim

- GV bieåu dieãn caùc thí nghieäm: Na + O2; K + Cl2; Na + HCl.- HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Vieát PTHH cuûa phaûn öùng. Nhaän xeùt veà möùc ñoä phaûn öùng cuûa caùc kim loaïi kieàm.

a. Taùc duïng vôùi oxi2Na + O2 → Na2O2 (natri peoxit)4Na + O2 → 2Na2O (natri oxit)

b. Taùc duïng vôùi clo2K + Cl2 → 2KCl

2. Taùc duïng vôùi axit2Na + 2HCl → 2NaCl + H2↑

78

Tieát 41

KIM LOAÏI KIEÀM VAØ HÔÏP CHAÁT QUAN TROÏNG CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM(Tieát 1)

3. Taùc duïng vôùi nöôùc2K + 2H2O → 2KOH + H2↑

Ñeå baûo veä kim loaïi kieàm ngöôøi ta ngaâm kim loaïi kieàm trong daàu hoaû.

Hoaït ñoäng 4HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc caùc öùng duïng quan troïng cuûa kim loaïi kieàm.

IV – ÖÙNG DUÏNG, TRAÏNG THAÙI THIEÂN NHIEÂN VAØ ÑIEÀU CHEÁ1. ÖÙng duïng: - Duøng cheá taïo hôïp kim coù nhieät ñoä ngoaøi cuøng thaáp.Thí duï: Hôïp kim Na-K noùng chaûy ôû nhieät ñoä 700C duøng laøm chaát trao ñoåi nhieät trong caùc loø phaûn öùng haït nhaân. - Hôïp kim Li – Al sieâu nheï, ñöôïc duøng trong kó thuaät haøng khoâng. - Cs ñöôïc duøng laøm teá baøo quang ñieän.

HS nghieân cöùu SGK.2. Traïng thaùi thieân nhieânToàn taïi ôû daïng hôïp chaát: NaCl (nöôùc bieån), moät soá hôïp chaát cuûa kim loaïi kieàm ôû daïng silicat vaø aluminat coù ôû trong ñaát.

- GV ? Em haõy cho bieát ñeå ñieàu cheá kim loaïi kieàm ta coù theå söû duïng phöông phaùp naøo ?- GV duøng tranh veõ höôùng daãn HS nghieân cöùu sô ñoà thieát bò ñieän phaân NaCl noùng chaûy trong coâng nghieäp.

3. Ñieàu cheá: Khöû ion cuûa kim loaïi kieàm trong hôïp chaát baèng caùch ñieän phaân noùng chaûy hôïp chaát cuûa chuùng.Thí duï:

V. CUÛNG COÁ: 1. Caáu hình electron lôùp ngoaøi cuøng cuûa nguyeân töû kim loaïi kieàm laø

A. ns1 B. ns2 C. ns2np1 D. (n – 1)dxnsy

2. Cation M+ coù caáu hình electron lôùp ngoaøi cuøng laø 2s22p6. M+ laø cation naøo sau ñaây ?

A. Ag+ B. Cu+ C. Na+ D. K+

3. Noàng ñoä % cuûa dung dòch taïo thaønh khi hoaø tan 39g kali kim loaïi vaøo 362g nöôùc laø keát quaû naøo sau ñaây ?

A. 15,47% B. 13,97% C. 14% D. 14,04%VI. DAËN DOØ: 1. BTVN: 1 → 4 trang 111 (SGK)2. Xem tröôùc phaàn HÔÏP CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM

Ngaøy soaïn:............/............

79

Tieát 42

KIM LOAÏI KIEÀM VAØ HÔÏP CHAÁT QUAN TROÏNG CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM(Tieát 2)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát ñöôïc tính chaát vaø öùng duïng moät soá hôïp chaát quan troïng cuûa kim loaïi kieàm. 2. Kó naêng: - Laøm moät soá thí nghieäm ñôn giaûn veà hôïp chaát cuûa kim loaïi kieàm. - Giaûi baøi taäp veà hôïp chaát cuûa kim loaïi kieàm. 3. Thaùi ñoä: Caån thaän trong caùc thí nghieäm hoaù hoïc.II. CHUAÅN BÒ: 1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, keïp goã, oáng huùt. 2. Hoaù chaát: NaOH daïng vieân,… III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi:


Hoaït ñoäng 1

GV cho HS quan saùt moät maãu NaOH döôùi daïng vieân vaø nghieân cöùu tính tan, tính huùt aåm cuûa noù.

HS vieát PTHH daïng phaân töû vaø ion ruùt goïn cuûa caùc phaûn öùng minh hoaï cho tính chaát cuûa NaOH

GV: Giaûi thích caùc tröôøng hôïp xaûy ra phaûn öùng cho muoái axít, trung hoaø hoaëc caû hai.

B. MOÄT SOÁ HÔÏP CHAÁT QUAN TROÏNG CUÛA KIM LOAÏI KIEÀMI – NATRI HIÑROXIT 1. Tính chaáta. Tính chaát vaät lí: - Chaát raén, khoâng maøu, deã noùng chaûy (tnc = 3220C), huùt aåm maïnh (deã chaûy röõa), tan nhieàu trong nöôùc.- Khi tan trong nöôùc, NaOH phaân li hoaøn toaøn thaønh ion:

NaOH → Na+ + OH−

b. Tính chaát hoaù hoïc Taùc duïng vôùi axit

HCl + NaOH → NaCl + H2OH+ + OH− → H2O

Taùc duïng vôùi oxit axitNaOH + CO2 → NaHCO3 (nNaOH : nCO2 ≤ 1)2NaOH + CO2 → Na2CO3 (nNaOH : nCO2 ≥ 2)

Taùc duïng vôùi dung dòch muoáiCuSO4 + 2NaOH → Cu(OH)2↓ + Na2SO4

Cu2+ + 2OH− → Cu(OH)2↓

HS nghieân cöùu SKG ñeå bieát nhöõng öùng duïng quan troïng cuûa NaOH.

2. ÖÙng duïng: Naáu xaø phoøng, cheá phaåm nhuoäm, tô nhaân taïo, tinh cheá quaëng nhoâm trong coâng nghieäp luyeän nhoâm vaø duøng trong coâng nghieäp cheá bieán daàu moû.

Hoaït ñoäng 2 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát nhöõng tính chaát vaät lí cuûa NaHCO3.

II – NATRI HIÑROCACBONAT1. Tính chaát vaät lí: Chaát raén, maøu traéng, ít tan trong nöôùc.

HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát nhöõng tính chaát hoaù hoïc cuûa NaHCO3.

2. Tính chaát hoaù hoïc a. Phaûn öùng phaân huyû

GV ?: Vì sao coù theå noùi NaHCO3 laø hôïp chaát löôõng tính ?

b. NaHCO3 laø hôïp chaát löôõng tínhNaHCO3 + HCl → NaCl + CO2↑ + H2O

NaHCO3 + NaOH → Na2CO3 + H2O HS nghieân cöùu SKG ñeå bieát nhöõng öùng duïng quan troïng cuûa NaHCO3.

2. ÖÙng duïng: Duøng trong coâng nghieäp döôïc phaåm (cheá thuoác ñau daï daøy,…) vaø coâng nghieäp thöïc phaåm (laøm boät nôû,…)

HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát nhöõng tính chaát vaät lí cuûa Na2CO3.

III – NATRI CACBONAT1. Tính chaát vaät lí: Chaát raén maøu traéng, tan nhieàu trong nöôùc. ÔÛ nhieät ñoä

80

thöôøng toàn taïi döôùi daïng muoái ngaäm nöôùc Na2CO3.10H2O, ôû nhieät ñoä cao muoái naøy maát daàn nöôùc trôû thaønh Na2CO3 khan, noùng chaûy ôû 8500C.

HS daãn ra nhöõng phaûn öùng hoaù hoïc minh hoaï cho tính chaát cuûa Na2CO3.

GV giôùi thieäu cho HS bieát moâi tröôøng cuûa muoái Na2CO3

2. Tính chaát hoaù hoïc Phaûn öùng vôùi axit, kieàm, muoái

Na2CO3 + 2HCl → 2NaCl + CO2↑ + H2ONa2CO3 + Ba(OH)2 → BaCO3↓ + 2NaOH

Na2CO3 + CaCl2 → CaCO3↓ + 2NaCl Muoái cacbonat cuûa kim loaïi kieàm trong dung dòch nöôùc cho moâi tröôøng kieàm.

HS nghieân cöùu SKG ñeå bieát nhöõng öùng duïng quan troïng cuûa Na2CO3.

3. ÖÙng duïng: Laø hoaù chaát quan troïng trong coâng nghieäp thuyû tinh, boät giaët, phaåm nhuoäm, giaáy, sôïi,…IV – KALI NITRAT

Hoaït ñoäng 3 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát nhöõng tính chaát vaät lí cuûa KNO3.

1. Tính chaát vaät lí: Laø nhöõng tinh theå khoâng maøu, beàn trong khoâng khí, tan nhieàu trong nöôùc.

GV ?: Em coù nhaän xeùt gì veà saûn phaåm cuûa phaûn öùng phaân huyû KNO3 ?

2. Tính chaát hoaù hoïc: Bò phaân huyû ôû nhieät ñoä cao

ÖÙng duïng thuoác noå cuûa KNO3 döïa treân tính chaát naøo cuûa muoái KNO3?

3. ÖÙng duïng: Duøng laøm phaân boùn (phaân ñaïm, phaân kali) vaø cheá taïo thuoác noå. Thuoác noå thoâng thöôøng (thuoác suùng) laø hoãn hôïp 68%KNO3, 15%S vaø 17%C (than) Phaûn öùng chaùy cuûa thuoác suùng:

V. CUÛNG COÁ: 1. Trong caùc muoái sau, muoái naøo deã bò nhieät phaân ?

A. LiCl B. NaNO3 C. KHCO3 D. KBr 2. Cho 100g CaCO3 taùc duïng hoaøn toaøn vôùi dung dòch HCl thu ñöôïc moät löôïng khí CO2. Suïc khí CO2 thu ñöôïc vaøo dung dòch chöùa 60g NaOH. Tính khoái löôïng muoái taïo thaønh. 3. Nung 100g hoãn hôïp Na2CO3 vaø NaHCO3 cho ñeán khi khoái löôïng cuûa hoãn hôïp khoâng thay ñoåi, ñöôïc 69g chaát raén. Xaùc ñònh % khoái löôïng cuûa moãi chaát raén trong hoãn hôïp ñaàu.VI. DAËN DOØ: 1. BTVN: 5 → 8 trang 111 (SGK)2. Xem tröôùc phaàn KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ

Ngaøy soaïn:............/............

81

Tieát 43

KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ VAØ HÔÏP CHAÁT QUAN TROÏNG CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM

THOÅ(Tieát 1)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát: - Vò trí, caáu taïo nguyeân töû, tính chaát cuûa kim loaïi kieàm thoå. - Nguyeân taéc vaø phöông phaùp ñieàu cheá kim loaïi kieàm thoå. 2. Kó naêng: - Töø caáu taïo suy ra tính chaát, töø tính chaát suy ra öùng duïng vaø ñieàu cheá. - Giaûi baøi taäp veà kim loaïi kieàm thoå.. 3. Thaùi ñoä: Caån thaän trong caùc thí nghieäm hoaù hoïc.II. CHUAÅN BÒ: Baûng tuaàn hoaøn, baûng haèng soá vaät lí cuûa moät soá kim loaïi kieàm thoå.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát caáu hình electron nguyeân töû cuûa caùc nguyeân toá 4Be, 12Mg, 20Ca. Nhaän xeùt veà soá electron ôû lôùp ngoaøi cuøng. 3. Baøi môùi:


Hoaït ñoäng 1 GV duøng baûng tuaàn hoaøn vaø cho HS tìm vò trí nhoùm IIA. HS vieát caáu hình electron cuûa caùc kim loaïi Be, Mg, Ca,… vaø nhaän xeùt veà soá electron ôû lôùp ngoaøi cuøng.

A. KIM LOAÏI KIEÀM THOÅI – VÒ TRÍ TRONG BAÛNG TUAÀN HOAØN, CAÁU HÌNH ELECTRON NGUYEÂN TÖÛ - Kim loaïi kieàm thoå thuoäc nhoùm IIA cuûa baûng tuaàn hoaøn, goàm caùc nguyeân toá beri (Be), magie (Mg), canxi (Ca), stronti (Sr), bari (Ba) vaø Ra (Ra).- Caáu hình electron lôùp ngoaøi cuøng laø ns2 (n laø soá thöù töï cuûa lôùp).Be: [He]2s2; Mg: [Ne]2s2; Ca: [Ar]2s2; Sr: [Kr]2s2; Ba: [Xe]2s2

Hoaït ñoäng 2 HS döïa nghieân cöùu baûng 6.2. Moät soá haèng soá vaät lí quan troïng vaø kieåu maïng tinh theå cuûa kim loaïi kieàm thoå ñeå ruùt ra caùc keát luaän veà tính chaát vaät lí cuûa kim loaïi kieàm thoå nhö beân. GV ?: Theo em, vì sao tính chaát vaät lí cuûa caùc kim loaïi kieàm thoå laïi bieán ñoåi khoâng theo moät quy luaät nhaát ñònh gioáng nhö kim loaïi kieàm ?

II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ - Maøu traéng baïc, coù theå daùt moûng.- Nhieät ñoä noùng chaûy vaø nhieät ñoä soâi cuûa caùc kim loaïi kieàm thoå tuy coù cao hôn caùc kim loaïi kieàm nhöng vaãn töông ñoái thaáp.- Khoái löôïng rieâng nhoû, nheï hôn nhoâm (tröø Ba). Ñoä cöùng cao hôn caùc kim loaïi kieàm nhöng vaãn töông ñoái meàm.

Hoaït ñoäng 3 GV ?: Töø caáu hình electron nguyeân töû cuûa caùc kim loaïi kieàm thoå, em coù döï ñoaùn gì veà tính chaát hoaù hoïc cuûa caùc kim loaïi kieàm thoå ? HS vieát baùn phaûn öùng daïng toång quaùt bieåu dieãn tính khöû cuûa kim loaïi kieàm thoå.

III – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC - Caùc nguyeân töû kim loaïi kieàm thoå coù naêng löôïng ion hoaù töông ñoái nhoû, vì vaäy kim loaïi kieàm thoå coù tính khöû maïnh. Tính khöû taêng daàn töø Be ñeán Ba.

M → M2+ + 2e- Trong caùc hôïp chaát caùc kim loaïi kieàm thoå coù soá oxi hoaù +2.

GV yeâu caàu HS laáy caùc thí duï minh hoaï vaø vieát PTHH ñeå minh hoaï cho tính chaát cuûa kim loaïi nhoùm IIA.

1. Taùc duïng vôùi phi kim

2. Taùc duïng vôùi axita) Vôùi HCl, H2SO4 loaõng

b) Vôùi HNO3, H2SO4 ñaëc

3. Taùc duïng vôùi nöôùc: ÔÛ nhieät ñoä thöôøng Be khoâng khöû ñöôïc nöôùc, Mg khöû

82

chaäm. Caùc kim loaïi coøn laïi khöû maïnh nöôùc giaûi phoùng khí H2.

Ca + 2H2O → Ca(OH)2 + H2↑Hoaït ñoäng 4 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc nhöõng tính chaát cuûa Ca(OH)2. GV giôùi thieäu theâm moät soá tính chaát cuûa Ca(OH)2 maø HS chöa bieát.

B. MOÄT SOÁ HÔÏP CHAÁT QUAN TROÏNG CUÛA CANXI1. Canxi hiñroxit Ca(OH)2 coøn goïi laø voâi toâi, laø chaát raén maøu traéng, ít tan trong nöôùc. Nöôùc voâi laø dung dòch Ca(OH)2. Haáp thuï deã daøng khí CO2:CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3↓ + H2O nhaän bieát

khí CO2

ÖÙng duïng roäng raõi trong nhieàu ngaønh coâng nghieäp: saûn xuaát NH3, CaOCl2, vaät lieäu xaây döïng,…

GV bieåu dieãn thí nghieäm suïc khí CO2 töø töø ñeán dö vaøo dung dòch Ca(OH)2. HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra, giaûi thích baèng phöông trình phaûn öùng. GV höôùng daãn HS döïa vaøo phaûn öùng phaân huyû Ca(HCO3)2 ñeå giaûi thích caùc hieän töôïng trong töï nhieân nhö caën trong nöôùc ñun nöôùc, thaïch nhuõ trong caùc hang ñoäng,..

2. Canxi cacbonat Chaát raén maøu traéng, khoâng tan trong nöôùc, bò phaân huyû ôû nhieät ñoä cao.

Bò hoaø tan trong nöôùc coù hoaø tan khí CO2

Hoaït ñoäng 4 GV giôùi thieäu veà thaïch cao soáng, thaïch cao nung. Boå sung nhöõng öùng duïng cuûa CaSO4

maø HS chöa bieát.

3. Canxi sunfat Trong töï nhieân, CaSO4 toàn taïi döôùi daïng muoái ngaäm nöôùc CaSO4.2H2O goïi laø thaïch cao soáng. Thaïch cao nung:

Thaïch cao khan laø CaSO4

V. CUÛNG COÁ: 1. Xeáp caùc kim loaïi kieàm thoå theo chieàu taêng cuûa ñieän tích haït nhaân, thì

A. baùn kính nguyeân töû giaûm daàn. B. naêng löôïng ion hoaù giaûm daàn.

C. tính khöû giaûm daàn. D. khaû naêng taùc duïng vôùi nöôùc giaûm daàn. 2. Cho dung dòch Ca(OH)2 vaøo dung dòch Ca(HCO3)2 seõA. Coù keát tuûa traéng. B. coù boït khí thoaùt ra. C. coù keát tuûa traéng vaø boït khí. D. khoâng coù hieän töôïng gì. 3. Cho 2,84g hoãn hôïp CaCO3 vaø MgCO3 taùc duïng heát vôùi dung dòch HCl thu ñöôïc 672 ml khí CO2 (ñkc). Phaàn traêm khoái löôïng cuûa 2 muoái trong hoãn hôïp laàn löôït laø

A. 35,2% & 64,8% B. 70,4% & 26,9% C. 85,49% & 14,51% D.17,6% & 82,4% 4. Cho 2 g moät kim loaïi nhoùm IIA taùc duïng heát vôùi dung dòch HCl taïo ra 5,55g muoái clorua. Kim loaïi ñoù laø kim loaïi naøo sau ñaây ? A. Be B. Mg C. Ca

D. BaVI. DAËN DOØ: 1. BTVN: 1 → 7 trang 119 (SGK).2. Xem tröôùc phaàn NÖÔÙC CÖÙNG.

Ngaøy soaïn:............/............

83 Tieát 44

KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ VAØ HÔÏP CHAÁT QUAN TROÏNG CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM

THOÅ(Tieát 2)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát: Nöôùc cöùng laø gì ? Nguyeân taéc vaø caùc phöông phaùp laøm meàm nöôùc cöùng. 2. Kó naêng: Bieát caùch duøng caùc hoaù chaát ñeå laøm meàm caùc loaïi nöôùc cöùng. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Trình baøy hieän töôïng xaûy ra khi cho töø töø khí CO2 suïc vaøo dung dòch Ca(OH)2 cho ñeán dö. Giaûi thích baèng phöông trình phaûn öùng. 3. Baøi môùi:


Hoaït ñoäng 1 GV ?- Nöôùc coù vai troø nhö theá naøo ñoái vôùi ñôøi soáng con ngöôøi vaø saûn xuaát?- Nöôùc sinh hoaït haøng ngaøy laáy töø ñaâu? Laø nguoàn nöùôc gì? GV: thoâng baùo: Nöôùc töï nhieân laáy töø soâng suoái, ao hoà. nöôùc ngaàm laø nöôùc cöùng, vaäy nöôùc cöùng laø gì ?Nöôùc meàm laø gì? Laáy ví duï. GV ?: Em haõy cho bieát cô sôû cuûa vieäc phaân loaïi tính cöùng laø gì ? Vì sao goïi laø tính cöùng taïm thôøi ? Tính cöùng vónh cöõu ?

C. NÖÔÙC CÖÙNG1. Khaùi nieäm:- Nöôùc chöùa nhieàu ion Ca2+ vaø Mg2+ ñöôïc goïi laø nöôùc cöùng.- Nöôùc chöùa ít hoaëc khoâng chöùa caùc ion Mg2+ vaø Ca2+ ñöôïc goïi laø nöôùc meàm. Phaân loaïi:a) Tính cöùng taïm thôøi: Gaây neân bôûi caùc muoái Ca(HCO3)2 vaø Mg(HCO3)2.Khi ñun soâi nöôùc, caùc muoái Ca(HCO3)2 vaø Mg(HCO3)2 bò phaân huyû → tính cöùng bò maát.

b) Tính cöùng vónh cöõu: Gaây neân bôûi caùc muoái sunfat, clorua cuûa canxi vaø magie. Khi ñun soâi, caùc muoái naøy khoâng bò phaân huyû.c) Tính cöùng toaøn phaàn: Goàm caû tính cöùng taïm thôøi vaø tính cöùng vónh cöõu.

Hoaït ñoäng 2 GV ? Trong thöïc teá em ñaõ bieát nhöõng taùc haïi naøo cuûa nöôùc cöùng ? HS: Ñoïc SGK vaø thaûo luaän.

2. Taùc haïi- Ñun soâi nöôùc cöùng laâu ngaøy trong noài hôi, noài seõ bò phuû moät lôùp caën. Lôùp caën daøy 1mm laøm toán theâm 5% nhieân lieäu, thaäm chí coù theå gaây noå.- Caùc oáng daãn nöôùc cöùng laâu ngaøy coù theå bò ñoùng caën, laøm giaûm löu löôïng cuûa nöôùc.- Quaàn aùo giaë baèng nöôùc cöùng thì xaø phoøng khoâng ra boït, toán xaø phoøng vaø laøm aùo quaàn mau choùng hö hoûng do nhöõng keát tuûa khoù tan baùm vaøo quaàn aùo.- Pha traø baèng nöôùc cöùng seõ laøm giaûm höông vò cuûa traø. Naáu aên baèng nöôùc cöùng seõ laøm thöïc phaåm laâu chín vaø giaûm muøi vò.

Hoaït ñoäng 3 GVñaët vaán ñeà: Nhö chuùng ta ñaõ bieát nöôùc cöùng coù chöùa caùc ion Ca2+, Mg2+, vaäy theo caùc em nguyeân taéc ñeå laøm meàm nöôùc cöùng laø gì? GV ?: Nöôùc cöùng taïm thôøi coù chöùa

3. Caùch laøm meàm nöôùc cöùng Nguyeân taéc: Laøm giaûm noàng ñoä caùc ion Ca2+, Mg2+ trong nöôùc cöùng.a) Phöông phaùp keát tuûa Tính cöùng taïm thôøi: - Ñun soâi nöôùc, caùc muoái Ca(HCO3)2 vaø

84

nhöõng muoái naøo ? khi ñung noùng thì coù nhöõng phaûn öùng hoaù hoïc naøo xaûy ra ?- Coù theå duøng nöôùc voâi trong vöøa ñuû ñeå trung hoaø muoái axit taønh muoái trung hoaø khoâng tan , loïc boû chaát khoâng tan ñöôïc nöùôc meàm. GV ?: Khi cho dung dòch Na2CO3, Na3PO4 vaøo nöôùc cöùng taïm thôøi hoaëc vónh cöûu thì coù hieän töôïng gì xaûy ra ? Vieát pö döôùi daïng ion.

Mg(HCO3)2 bò phaân huyû taïo ra muoái cacbonat khoâng tan. Loïc boû keát tuûa → nöôùc meàm.- Duøng Ca(OH)2, Na2CO3 (hoaëc Na3PO4).

Ca(HCO3)2 + Ca(OH)2 → 2CaCO3↓ + 2H2OCa(HCO3)2 + Na2CO3→ CaCO3↓ + 2NaHCO3

Tính cöùng vónh cöõu: Duøng Na2CO3 (hoaëc Na3PO4).CaSO4 + Na2CO3 → CaCO3↓ + Na2SO4

GV ñaët vaán ñeà: Döïa treân khaû naêng coù theå trao ñoåi ion cuûa moät soá chaát cao phaân töû töï nhieân hoaëc nhaân taïo ngöôøi ta coù phöông phaùp trao ñoåi ion.

GV ?: Phöông phaùp trao ñoåi ion coù theå laøm maát nhöõng loaïi tính cöùng naøo ?

b) Phöông phaùp trao ñoåi ion- Duøng caùc vaät lieäu polime coù khaû naêng trao ñoåi ion, goïi chung laø nhöïa cationit. Khi ñi qua coät coù chöùa chaát trao ñoåi ion, caùc ion Ca2+ vaø Mg2+ coù trong nöôùc cöùng ñi vaøo caùc loã troáng trong caáu truùc polime, theá choã cho caùc ion Na+

hoaëc H+ cuûa cationit ñaõ ñi vaøo dung dòch.- Caùc zeolit laø caùc vaät lieäu trao ñoåi ion voâ cô cuõng ñöôïc duøng ñeå laøm meàm nöôùc.

Hoaït ñoäng 4- HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc caùch nhaän bieát ion Ca2+ vaø Mg2+.

4. Nhaän bieát ion Ca2+, Mg2+ trong dung dòch Thuoác thöû: dung dòch muoái vaø khí CO2. Hieän töôïng: Coù keát tuûa, sau ñoù keát tuûa bò hoaø tan trôû laïi. Phöông trình phaûn öùng:

Ca2+ + → CaCO3↓

Mg2+ + → MgCO3↓

V. CUÛNG COÁ: 1. Trong moät coác nöôùc coù chöùa 0,01 mol Na+, 0,02 mol Ca2+, 0,01 mol Mg2+, 0,05 mol HCO3

−, 0,02 mol Cl−. Nöôùc trong coác thuoäc loaïi naøo ?A. Nöôùc cöùng coù tính cöùng taïm thôøi. B. Nöôùc cöùng coù tính

cöùng vónh cöõu.C. Nöôùc cöùng coù tính cöùng toaøn phaàn. D. Nöôùc meàm.

2. Coù theå duøng chaát naøo sau ñaây ñeå laøm meàm nöôùc coù tính cöùng taïm thôøi ?A. NaCl. B. H2SO4. C. Na2CO3. D. KNO3.

3. Anion goác axit naøo sau ñaây coù theå laøm meàm nöôùc cöùng ?A. B. C. D.

4. Coù theå loaïi boû tính cöùng taïm thôøi cuûa nöôùc baèng caùch ñun soâi vì lí do naøo sau ñaây ?

A. Nöôùc soâi ôû nhieät ñoä cao (ôû 1000C, aùp suaát khí quyeån).B. Khi ñun soâi ñaõ laøm taêng ñoä tan cuûa caùc chaát keát tuûa.C. Khi ñun soâi caùc chaát khí hoaø tan trong nöôùc thoaùt ra.D. Caùc muoái hiñrocacbonat cuûa magie vaø canxi bò phaân huyû bôûi nhieät ñeå

taïo ra keát tuûa. VI. DAËN DOØ: 1. BTVN: 8 → 9 trang 119 (SGK).2. Xem tröôùc baøi LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM, KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA CHUÙNG.

85

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Cuûng coá, heä thoáng hoaù kieán thöùc veà kim loaïi kieàm, kim loaïi kieàm thoå vaø hôïp chaát cuûa chuùng. 2. Kó naêng: Reøn luyeän kó naêng giaûi baøi taäp veà kim loaïi kieàm vaø kim loaïi kieàm thoå cuõng nhö hôïp chaát cuûa chuùng. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: HS: Ñoïc tröôùc phaàn noäi dung noäi dung KIEÁN THÖÙC CAÀN NHÔÙ. GV: Caùc baøi taäp lieân quan ñeán noäi dung luyeän taäp.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát PTHH cuûa phaûn öùng ñeå giaûi thích vieäc duøng Na3PO4

laøm meàm nöôùc coù tính cöùng toaøn phaàn. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1- HS vaän duïng caùc kieán thöùc ñaõ hoïc ñeå giaûi quyeát baøi taäp beân.- GV quan saùt, höôùng daãn HS giaûi quyeát baøi taäp.

Baøi 1: Hoaøn thaønh PTHH cuûa caùc phaûn öùng xaûy ra theo sô ñoà sau ñaây

Hoaït ñoäng 2- HS giaûi quyeát theo phöông phaùp taêng giaûm khoái löôïng hoaëc phöông phaùp ñaët aån giaûi heä thoâng thöôøng.- GV quan saùt, höôùng daãn HS giaûi quyeát baøi taäp.

Baøi 2: Cho 3,04g hoãn hôïp NaOH vaø KOH taùc duïng vôùi axit HCl thu ñöôïc 4,15g hoãn hôïp muoái clorua. Khoái löôïng moãi hiñroxit trong hoãn hôïp laàn löôït laøA. 1,17g & 2,98g B. 1,12g & 1,6gC. 1,12g & 1,92g D. 0,8g & 2,24g

GiaûiNaOH + HCl → NaCl + H2O

KOH + HCl → KCl + H2OGoïi a vaø b laàn löôït laø soá mol cuûa NaOH vaø KOH

40a + 56b = 3,04 (1)Töø 2 PTHH treân ta thaáy:1 mol NaOH → 1 mol NaCl, khoái löôïng taêng 35,5 – 17 = 18,5g.1 mol NaOH → 1 mol NaCl, khoái löôïng taêng 35,5 – 17 = 18,5g. 1 mol hoãn hôïp (KOH, NaOH) → 1 mol hoãn hôïp (KCl vaø NaCl), khoái löôïng taêng 18,5g.Theo baøi cho khoái löôïng hoãn hôïp taêng 4,15 – 3,04 = 1,11g

a + b = 1,11:18,5 = 0,06 (2)Töø (1) vaø (2): a = 0,02; b = 0,04 mKOH = 40.0,02 = 0,8g; ñaùp aùn D.

Hoaït ñoäng 3- GV giôùi thieäu cho HS phöông phaùp giaûi toaùn CO2 taùc duïng vôùi dung dòch kieàm.

Baøi 3: Suïc 6,72 lít CO2 (ñkc) vaøo dung dòch coù chöùa 0,25 mol Ca(OH)2. Khoái löôïng keát tuûa thu ñöôïc laøA. 10g B. 15g C. 20g D. 25g

Giaûi

86

Tieát 45

LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM, KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ VAØ HÔÏP CHAÁT

CUÛA CHUÙNG

- HS giaûi quyeát baøi toaùn theo söï höôùng daãn cuûa GV.

nCO2 = 0,3 1 < = = 1,2 < 2

Phaûn öùng taïo muoái CaCO3 vaø Ca(HCO3)2

Ca(OH)2 + CO2 → CaCO3↓ a→ a a

Ca(OH)2 + 2CO2 → Ca(HCO3)2

b→ 2b mCaCO3 = 100.0,2 = 20g

- HS vaän duïng phöông phaùp laøm meàm nöôùc cöùng coù tính cöùng vónh cöõu ñeå giaûi quyeát baøi toaùn.

Baøi 4: Chaát naøo sau ñaây coù theå laøm meàm nöôùc cöùng coù tính cöùng vónh cöõu ?A. NaCl B. H2SO4 C. Na2CO3 D. HCl

Hoaït ñoäng 4

HS giaûi quyeát baøi toaùn theo söï höôùng daãn cuûa GV.

Baøi 5: Cho 28,1 g hoãn hôïp MgCO3 vaø BaCO3, trong ñoù MgCO3 chieám a% khoái löôïng. Cho hoãn hôïp treân taùc duïng heát vôùi dung dòch HCl ñeå laáy khí CO2 roài ñem suïc vaøo dung dòch coù chöùa 0,2 mol Ca(OH)2 ñöôïc keát tuûa B. Tính a ñeå keát tuûa B thu ñöôïc laø lôùn nhaát.

GiaûiMgCO3 + 2HCl → MgCl2 + CO2 + H2O (1)CaCO3 + 2HCl → CaCl2 + CO2 + H2O (2)

CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3↓ + H2O (3)Theo (1), (2) vaø (3): nCO2 = nMgCO3 + nCaCO3 = 0,2 mol thì löôïng keát tuûa thu ñöôïc laø lôùn nhaát.

Ta coù: + = 0,2 a =

29,89%Hoaït ñoäng 5- GV ?: Kim loaïi Ca laø kim loaïi coù tính khöû maïnh. Vaäy ñeå ñieàu cheá kim loaïi Ca ta coù theå söû duïng phöông phaùp naøo trong soá caùc phöông phaùp ñieàu cheá caùc kim loaïi maø ta ñaõ hoïc ?- HS choïn ñaùp aùn phuø hôïp.

Baøi 6: Caùch naøo sau ñaây thöôøng ñöôïc duøng ñeå ñieàu cheá kim loaïi Ca ?A. Ñieän phaân dung dòch CaCl2 coù maøng ngaên.B. Ñieän phaân CaCl2 noùng chaûy. C. Duøng Al ñeå khöû CaO ôû nhieät ñoä cao.D. Duøng kim loaïi Ba ñeå ñaåy Ca ra khoûi dung dòch CaCl2.

Hoaït ñoäng 6- GV ? Vì sao khi ñun noùng dung dòch sau khi ñaõ loïc boû keát tuûa ta laïi thu ñöôïc theâm keát tuûa nöõa ?- HS: Vieát 2 PTHH vaø döïa vaøo 2 löôïng keát tuûa ñeå tìm löôïng CO2.

Baøi 7: Suïc a mol khí CO2 vaøo dung dòch Ca(OH)2 thu ñöôïc 3g keát tuûa. Loïc taùch keát tuûa, dung dòch coøn laïi ñem ñun noùng laïi thu ñöôïc theâm 2g keát tuûa nöõa. Giaù trò cuûa a laø

A. 0,05 mol B. 0,06 molC. 0,07 mol D. 0,08 mol

V. CUÛNG COÁ:Boå tuùc chuoåi phaûn öùng vaø vieát caùc phöông trình phaûn öùng (moãi muûi teân laø moät phaûn öùng). Cho bieát B laø khí duøng ñeå naïp cho caùc bình chöõa löûa (daäp taét löûa). A laø khoaùng saûn thöôøng duøng ñeå saûn xuaát voâi soáng. VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc baøi: NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM.

87

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát: Vò trí, caáu taïo nguyeân töû, tính chaát cuûa nhoâm. HS hieåu: Nguyeân nhaân gaây neân tính khöû maïnh cuûa nhoâm vaø vì sao nhoâm chæ coù soá oxi hoaù +3 trong caùc hôïp chaát. 2. Kó naêng: - Tieán haønh moät soá thí nghieäm ñôn giaûn. - Reøn luyeän kó naêng giaûi baøi taäp veà kim loaïi nhoâm. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Baûng tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoaù hoïc. Duïng cuï, hoaù chaát: haït nhoâm hoaëc laù nhoâm, caùc dung dòch HCl, H2SO4 loaõng, NaOH, NH3, HgCl2.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát PTHH cuûa phaûn öùng ñeå giaûi thích vieäc duøng Na3PO4

laøm meàm nöôùc coù tính cöùng toaøn phaàn. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1 GV duøng baûng tuaàn hoaøn vaø cho HS xaùc ñònh vi trí cuûa Al trong baûng tuaàn hoaøn. HS vieát caáu hình electron nguyeân töû cuûa Al, suy ra tính khöû maïnh vaø chæ coù soá oxi hoaù duy nhaát laø +3.

I – VÒ TRÍ TRONG BAÛNG TUAÀN HOAØN, CAÁU HÌNH ELECTRON NGUYEÂN TÖÛ- OÂ soá 13, nhoùm IIIA, chu kì 3.- Caáu hình electron: 1s22s22p63s23p1 hay [Ne]3s23p1

- Deã nhöôøng caû 3 electron hoaù trò neân coù soá oxi hoaù +3 trong caùc hôïp chaát.

HS töï nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc caùc tính chaát vaät lí cuûa kim loaïi Al

II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ - Maøu traéng baïc, tnc = 6600C, khaù meàm, deã keùo sôïi, deã daùt moûng.- Laø kim loaïi nheï (d = 2,7g/cm3), daãn ñieän toát vaø daãn nhieät toát.

Hoaït ñoäng 2 HS: Cho bieát vò trí caëp oxi hoùa khöû cuûa nhoâm trong daõy ñieän hoùa, töø ñoù xaùc ñònh tính chaát hoùa hoïc cuûa Al. GV bieåu dieãn thí nghieäm Al moïc loâng tô. HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra vaø vieát PTHH cuûa phaûn öùng.

GV ?: Vì sao caùc vaät duïng laøm baèng Al laïi raát beàn vöõng trong khoâng khí ôû nhieät ñoä thöôøng ?

III – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC Nhoâm laø kim loaïi coù tính khöû maïnh, chæ sau kim loaïi kieàm vaø kim loaïi kieàm thoå, neân deã bò oxi hoaù thaønh ion döông.

Al Al3+ + 3e1. Taùc duïng vôùi phi kim a) Taùc duïng vôùi halogen

2Al + 3Cl2 2AlCl3b) Taùc duïng vôùi oxi

Al beàn trong khoâng khí ôû nhieät ñoä thöôøng do coù lôùp maøng oxit Al2O3 raát moûng baûo veä.

- GV laøm thí nghieäm vôùi oxi, axit HCl, H2SO4ñ, HNO3.- HS quan saùt giaûi thích hieän töôïng vaø vieát phöông trình phaûn öùng.- Vôùi axit HCl, H2SO4l…. thì Al khöû ion naøo ? Saûn phaåm ?- Vôùi axit HNO3, H2SO4ññ…thì Al khöû ion

2. Taùc duïng vôùi axit Khöû deã daøng ion H+ trong dung dòch HCl vaø H2SO4 loaõng H2

2Al + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2 Taùc duïng maïnh vôùi dung dòch HNO3 loaõng, HNO3 ñaëc, noùng vaø H2SO4 ñaëc, noùng.

88

Tieát 46

NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM

naøo ? Vì sao ?- Tröôøng hôïp vôùi axit HNO3, H2SO4ñ nguoäi thì phaûn öùng cho saûn phaåm gì ? Vì sao ? Nhoâm bò thuï ñoäng hoaù bôûi dung dòch

HNO3 ñaëc, nguoäi hoaëc H2SO4 ñaëc nguoäi.

HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng.3. Taùc duïng vôùi oxit kim loaïi

HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc phaûn öùng cuûa Al vôùi nöôùc xaûy ra trong ñieàu kieän naøo. GV ?: Vì sao caùc vaät laøm baèng Al laïi raát beàn vöõng vôùi nöôùc ?

4. Taùc duïng vôùi nöôùc- Phaù boû lôùp oxit treân beà maët Al (hoaëc taïo thaønh hoãn hoáng Al-Hg thì Al seõ phaûn öùng vôùi nöôùc ôû nieät ñoä thöôøng)

2Al + 6H2O → 2Al(OH)3 + 3H2- Nhoâm khoâng phaûn öùng vôùi nöôùc duø ôû nhieät ñoä cao laø vì treân beà maët cuûa nhoâm ñöôïc phuû kín moät lôùp Al2O3 raát moûng, beàn vaø mòn, khoâng cho nöôùc vaø khí thaám qua.

GV giôùi thieäu vaø daãn daét HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng xaûy ra khi cho kim loaïi Al taùc duïng vôùi dung dòch kieàm.

5. Taùc duïng vôùi dung dòch kieàm - Tröôùc heát, lôùp baûo veä Al2O3 bò hoaø tan trong dung dòch kieàm:

Al2O3 + 2NaOH → 2NaAlO2 + H2O (1) - Al khöû nöôùc:

2Al + 6H2O → 2Al(OH)3 + 3H2 (2) - Lôùp baûo veä Al(OH)3 bò hoaø tan trong dung dòch kieàm

Al(OH)3 + NaOH → NaAlO2 + 2H2O (3)Caùc phaûn öùng (2) vaø (3) xaûy ra xen keõ nhau cho ñeán khí nhoâm bò hoaø tan heát.

2Al + 2NaOH + 2H2O 2NaAlO2 + 3H2V. CUÛNG COÁ: Tính chaát hoùa hoïc cuûa nhoâm laø gì? Laáy caùc phaûn öùng khaùc ñeå minh hoïa.VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc phaàn coøn laïi cuûa baøi: NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM.

Ngaøy soaïn:............/............

89 Tieát 47

NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM (tt)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát: ÖÙng duïng vaø traïng thaùi thieân nhieân cuûa Al. HS hieåu: Cô sôû khoa hoïc cuûa phöông phaùp ñieàu cheá kim loaïi Al. 2. Kó naêng: Vieát ñöôïc caùc quaù trình oxi hoaù – khöû xaûy ra treân beà maët caùc ñieän cöïc trong quaù trình saûn xuaát nhoâm. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Sô ñoà thuøng ñieän phaân Al2O3 noùng chaûy.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa nhoâm laø gì ? Daãn ra caùc PTHH ñeå minh hoaï. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1 HS trình baøy caùc öùng duïng quan troïng cuûa Al vaø cho bieát nhöõng öùng duïng ñoù döïa treân nhöõng tính chaát vaät lí naøo cuûa nhoâm. GV boå sung theâm moät soá öùng duïng khaùc cuûa nhoâm.

IV. ÖÙNG DUÏNG VAØ TRAÏNG THAÙI THIEÂN NHIEÂN1. ÖÙng duïng - Duøng laøm vaät lieäu cheá taïo oâ toâ, maùy bay, teân löûa, taøu vuõ truï. - Duøng trong xaây döïng nhaø cöûa, trang trí noäi thaát. - Duøng laøm daây daãn ñieän, duøng laøm duïng cuï nhaø beáp. - Hoãn hôïp tecmit (Al + FexOy) ñeå thöïc hieän phaûn öùng nhieät nhoâm duøng haøn ñöôøng ray.

HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc traïng thaùi thieân nhieân cuûa Al.

2. Traïng thaùi thieân nhieânÑaát seùt (Al2O3.2SiO2.2H2O), mica (K2O.Al2O3.6SiO2), boxit (Al2O3.2H2O), criolit (3NaF.AlF3),...

Hoaït ñoäng 2 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát Al trong coâng nghieäp ñöôïc saûn xuaát theo phöông phaùp naøo. GV ?: Vì sao trong coâng nghieäp ñeå saûn xuaát Al ngöôøi ta laïi söû duïng phöông phaùp ñieän phaân noùng chaûy maø khoâng söû duïng caùc phöông phaùp khaùc ?

V. SAÛN XUAÁT NHOÂMTrong coâng nghieäp, nhoâm ñöôïc saûn xuaát baèng phöông phaùp ñieän phaân Al2O3 noùng chaûy.

GV ?: Nguyeân lieäu ñöôïc söû duïng ñeå saûn xuaát Al laø gì ? Nöôùc ta coù saün nguoàn nguyeân lieäu ñoù hay khoâng ?

1. Nguyeân lieäu: Quaëng boxit Al2O3.2H2O coù laãn taïp chaát laø Fe2O3 vaø SiO2. Loaïi boû taïp chaát baèng phöông phaùp hoaù hoïc Al2O3 gaàn nhö nguyeân chaát.

HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát vì sao phaûi hoaø tan Al2O3 trong criolit noùng chaûy ? Vieäc laøm naøy nhaèm muïc ñích gì ? GV giôùi thieäu sô ñoà ñieän phaân Al2O3

noùng chaûy.

GV ?: Vì sao sau moät thôøi gian ñieän phaân, ngöôøi ta phaûi thay theá ñieän cöïc

2. Ñieän phaân nhoâm oxit noùng chaûy Chuaån bò chaát ñieän li noùng chaûy: Hoaø tan Al2O3 trong criolit noùng chaûy nhaèm haï nhieät ñoä noùng chaûy cuûa hoãn hôïp xuoáng 9000 C vaø daãn ñieän toát, khoái löôïng rieâng nhoû. Quaù trình ñieän phaân

Al2O3 2Al3+ + 3O2-

Khí oxi ôû nhieät ñoä cao ñaõ ñoát chaùy cöïc döông laø cacbon, sinh ra hoãn hôïp khí

90

döông ? CO vaø CO2. Do vaäy trong quaù trình ñieän phaân phaûi haï thaáp daàn daàn cöïc döông.

V. CUÛNG COÁ: 1. Muïc ñích cuûa vieäc chuaån bò chaát ñieän li noùng chaûy laø gì ? 2. Caùc quaù trình xaûy ra treân caùc ñieän cöïc trong quaù trình saûn xuaát nhoâm ? Phöông trình phaûn öùng ?VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc phaàn coøn laïi cuûa baøi: NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM.

Ngaøy soaïn:............/............

91 Tieát 48

NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM (tt)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát tính chaát vaø öùng duïng cuûa moät soá hôïp chaát cuûa nhoâm. 2. Kó naêng: Tieán haønh ñöôïc moät soá thí nghieäm veà hôïp chaát quan trong cuûa nhoâm vaø giaûi ñöôïc moät soá baøi taäp lieân quan ñeán tính chaát hôïp chaát cuûa nhoâm. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Caùc hoaù chaát vaø duïng cuï thí nghieäm coù lieân quan.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Trình baøy caùc giai ñoaïn saûn xuaát nhoâm. Vieát phöông trình phaûn öùng minh hoaï. 3. Baøi môùi:


Hoaït ñoäng 1 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc moät soá tính chaát vaät lí cuûa nhoâm oxit.

HS vieát phöông trình hoaù hoïc cuûa phaûn öùng ñeå chöùng minh Al2O3 laø hôïp chaát löôõng tính.

I – NHOÂM OXIT1. Tính chaát Tính chaát vaät lí: Chaát raén, maøu traéng, khoâng tan trong nöôùc vaø khoâng taùc duïng vôùi nöôùc, tnc > 20500C. Tính chaát hoaù hoïc: Laø oxit löôõng tính. * Taùc duïng vôùi dung dòch axit

Al2O3 + 6HCl 2AlCl3 + 3H2OAl2O3 + 6H+ 2Al3+ + 3H2O

* Taùc duïng vôùi dung dòch kieàmAl2O3 + 2NaOH 2NaAlO2 + H2O

natri aluminatAl2O3 + 2OH 2AlO2

+ H2O

HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc moät soá öùng duïng cuûa nhoâm oxit.

2. ÖÙng duïng: Nhoâm oxit toàn taïi döôùi daïng ngaäm nöôùc vaø daïng khan. Daïng ngaäm nöôùc laø thaønh phaàn cuûa yeáu cuûa quaëng boxit (Al2O3.2H2O) duøng ñeå saûn xuaát nhoâm. Daïng oxit khan, coù caáu taïo tinh theå ñaù quyù, hay gaëp laø: - Corinñon: Daïng tinh theå trong suoát, khoâng maøu, raát raén, ñöôïc duøng ñeå cheá taïo ñaù maøi, giaáy nhaùm,... - Trong tinh theå Al2O3, neáu moät soá ion Al3+

ñöôïc thay baèng ion Cr3+ ta coù hoàng ngoïc duøng laøm ñoà trang söùc, chaân kính ñoàng hoà, duøng trong kó thuaät laze. - Tinh theå Al2O3 coù laãn taïp chaát Fe2+, Fe3+

vaø Ti4+ ta coù saphia duøng laøm ñoà trang söùc. - Boät nhoâm oxit duøng trong coâng nghieäp saûn xuaát chaát xuùc taùc cho toång hôïp höõu cô.

Hoaït ñoäng 2 HS bieåu dieãn thí nghieäm ñieàu cheá Al(OH)3, sau ñoù cho HS quan saùt Al(OH)3 vöøa ñieàu cheá ñöôïc. HS nhaän xeùt veà traïng thaùi, maøu saéc cuûa Al(OH)3.

GV bieåu dieãn thí nghieäm hoaø tan Al(OH)3 trong dung dòch HCl vaø dung dòch NaOH. HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra, vieát phöông trình phaân töû vaø phöông trình

II. NHOÂM HIÑROXIT Tính chaát vaät lí: Chaát raén, maøu traéng, keát tuûa ôû daïng keo.

Tính chaát hoaù hoïc: Laø hiñroxit löôõng tính.* Taùc duïng vôùi dung dòch axit

Al(OH)3 + 3HCl AlCl3 + 3H2OAl(OH)3 + 3H+ Al3+ + 3H2O

* Taùc duïng vôùi dung dòch kieàmAl(OH)3 + NaOH NaAlO2 + 2H2O

natri aluminat 92

ion cuûa phaûn öùng. Al(OH)3 + OH AlO2 + 2H2O

Hoaït ñoäng 3: HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc moät soá öùng duïng quan troïng cuûa nhoâm sunfat.

III – NHOÂM SUNFAT - Muoái nhoâm sunfat khan tan trong nöôùc vaølaøm dung dòch noùng leân do bò hiñrat hoaù. - Pheøn chua: K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O hay KAl(SO4)2.12H2O ñöôïc duøng trong ngaønh thuoäc da, coâng nghieäp giaáy, chaát caàm maøu trong coâng nghieäp nhuoäm vaûi, chaát laøm trong nöôùc,...- Pheøn nhoâm: M2SO4.Al2(SO4)3.24H2O (M+ laø Na+; Li+, NH4

+)

GV ?: Treân sô sôû tính chaát cuûa moät soá hôïp chaát cuûa nhoâm, theo em ñeå chöùng minh söï coù maët cuûa ion Al3+

trong moät dung dòch naøo ñoù thì ta coù theå laøm nhö theá naøo ?

IV – CAÙCH NHAÄN BIEÁT ION Al3+ TRONG DUNG DÒCH Cho töø töø dung dòch NaOH vaøo dung dòch thí nghieäm, neáu thaáy keát tuûa keo xuaát hieän roài tan trong NaOH dö coù ion Al3+.

Al3+ + 3OH Al(OH)3Al(OH)3 + OH (dö) AlO2

+ 2H2OV. CUÛNG COÁ: 1. Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng thöïc hieän daõy chuyeån ñoåi sau:

2. Coù 2 loï khoâng nhaõn ñöïng dung dòch AlCl3 vaø dung dòch NaOH. Khoâng duøng theâm chaát naøo khaùc, laøm theá naøo ñeå nhaän bieát moãi hoaù chaát ? 3. Phaùt bieåu naøo döôùi ñaây laø ñuùng ?

A. Nhoâm laø moät kim loaïi löôõng tính. B. Al(OH)3 laø moät bazô löôõng tính.

C. Al2O3 laø oxit trung tính. D. Al(OH)3 laø moät hiñroxit löôõng tính. 4. Trong nhöõng chaát sau, chaát naøo khoâng coù tính löôõng tính ?

A. Al(OH)3 B. Al2O3 C. ZnSO4 D. NaHCO3

5. Coù 4 maãu boät kim loaïi laø Na, Al, Ca, Fe. Chæ duøng nöôùc laøm thuoác thöû thì soá kim loaïi coù theå phaân bieät ñöôïc toái ña laø bao nhieâu ?

A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 VI. DAËN DOØ: XEM TRÖÔÙC BAØI LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT CUÛA NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM.

Ngaøy soaïn:............/............

93

Tieát 49

LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT CUÛA NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM.

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Cuûng coá heä thoáng hoaù kieán thöùc veà nhoâm vaø hôïp chaát cuûa nhoâm. 2. Kó naêng: Reøn luyeän kó naêng giaûi baøi taäp veà nhoâm vaø hôïp chaát cuûa nhoâm. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Baûng tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoaù hoïc. Baûng phuï ghi moät soá haèng soá vaät lí quan troïng cuûa nhoâm.III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng thöïc hieän daõy chuyeån ñoåi sau:

3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1HS döïa vaøo kieán thöùc ñaõ hoïc veà Al, Al2O3 vaø Al(OH)3 ñeå choïn ñaùp aùn phuø hôïp.

Baøi 1: Nhoâm beàn trong moâi tröôøng khoâng khí vaø nöôùc laø doA. nhoâm laø kim loaïi keùm hoaït ñoäng.B. coù maøng oxit Al2O3 beàn vöõng baûo veä. C. coù maøng oxit Al(OH)3 beàn vöõng baûo veä.D. Nhoâm coù tính thuï ñoäng vôùi khoâng khí vaø nöôùc.

Hoaït ñoäng 2HS döïa vaøo kieán thöùc ñaõ hoïc veà Al ñeå choïn ñaùp aùn phuø hôïp.

Baøi 2: Nhoâm khoâng tan trong dung dòch naøo sau ñaây ?A. HCl B. H2SO4 C. NaHSO4 D. NH3

Hoaït ñoäng 3HS vieát phöông trình hoaù hoïc cuûa phaûn öùng, sau ñoù döïa vaøo phöông trình phaûn öùndung dòch ñeå tính löôïng kim loaïi Al coù trong hoãn hôïp (theo ñaùp aùn thì chæ caàn tính ñöôïc khoái löôïng cuûa moät trong 2 chaát vì khoái löôïng cuûa moãi chaát ôû 4 ñaùp aùn laø khaùc nhau)

Baøi 3: Cho 31,2 gam hoãn hôïp boät Al vaø Al2O3 taùc duïng vôùi dung dòch NaOH dö thu ñöôïc 13,44 lít H2 (ñkc). Khoái löôïng moãi chaát trong hoãn hôïp ban ñaàu laàn löôït laøA. 16,2g vaø 15g B. 10,8g vaø 20,4gC. 6,4g vaø 24,8g D. 11,2g vaø 20g

Giaûi

Al H2

nAl = nH2 = . = 0,4 mol mAl = 0,4.27

= 10,8g ñaùp aùn B.

Hoaït ñoäng 4: HS vaän duïng nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc veà nhoâm, caùc hôïp chaát cuûa nhoâm cuõng nhö tính chaát cuûa caùc hôïp chaát cuûa kim loaïi nhoùm IA, IIA ñeå giaûi quyeát baøi toaùn.

Baøi 4: Chæ duøng theâm moät hoaù chaát haõy phaân bieät caùc chaát trong nhöõng daõy sau vaø vieát phöông trình hoaù hoïc ñeå giaûi thích.a) caùc kim loaïi: Al, Mg, Ca, Na.b) Caùc dung dòch: NaCl, CaCl2, AlCl3.c) Caùc chaát boät: CaO, MgO, Al2O3.

Giaûia) H2Ob) dd Na2CO3 hoaëc dd NaOHc) H2O

Hoaït ñoäng 5: GV höôùng daãn HS vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng xaûy ra. HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng, neâu hieän töôïng xaûy ra.

Baøi 5: Vieát phöông trình hoaù hoïc ñeå giaûi thích caùc hieän töôïng xaûy ra khia) cho dung dòch NH3 dö vaøo dung dòch AlCl3.b) cho töø töø dung dòch NaOH ñeán dö vaøo dung dòch AlCl3.c) cho töø töø dung dòch Al2(SO4)3 vaøo dung

94

dòch NaOH vaø ngöôïc laïi.d) suïc töø töø khí ñeán dö khí CO2 vaøo dung dòch NaAlO2.e) cho töø töø ñeán dö dung dòch HCl vaøo dung dòch NaAlO2.

Hoaït ñoäng 6: GV ñaët heä thoáng caâu hoûi phaùt vaán: - Hoãn hôïp X coù tan heát hay khoâng ? Vì sao hoãn hôïp X laïi tan ñöôïc trong nöôùc ? - Vì sao khi theâm dung dòch HCl vaøo dung dòch A thì ban ñaàu chöa coù keát tuûa xuaát hieän, nhöng sau ñoù keát tuûa laïi xuaát hieän ? HS traû lôøi caùc caâu hoûi vaø giaûi quyeát baøi toaùn döôùi söï höôùng daãn cuûa GV.

Baøi 6: Hoãn hôïp X goàm hai kim loaïi K vaø Al coù khoái löôïng 10,5g. Hoaø tan hoaøn toaøn hoãn hôïp X trong nöôùc thu ñöôïc dung dòch A. Theâm töø töø dung dòch HCl 1M vaøo dung dòch A: luùc ñaàu khoâng coù keát tuûa, khi theâm ñöôïc 100 ml dung dòch HCl 1M thì baét ñaàu coù keát tuûa. Tính % soá mol moãi kim loaïi trong X.

GiaûiGoïi x vaø y laàn löôït laø soá mol cuûa K vaø Al.

39x + 27y = 10,5 (a)2K + 2H2O → 2KOH + H2 (1)

x→ x2Al + 2KOH + 2H2O → 2KAlO2 + 3H2 (2)

y→ y Do X tan heát neân Al heát, KOH dö sau phaûn öùng (2). Khi theâm HCl ban ñaàu chöa coù keát tuûa vì:

HCl + KOHdö → HCl + H2O (3) x – y ←x – yKhi HCl trung hoaø heát KOH dö thì baét ñaàu coù keát tuûa.

KAlO2 + HCl + H2O → Al(OH)3 + KCl (4)Vaäy ñeå trung hoaø KOH dö caàn 100 ml dung dòch HCl 1M.Ta coù: nHCl = nKOH(dö sau pöù (2)) = x – y = 0,1.1 = 0,1 (b)Töø (a) vaø (b): x = 0,2, y = 0,1.

%nK = .100 = 66,67% %nAl = 33,33%

V. CUÛNG COÁ: 1. Phaùt bieåu naøo sau ñaây laø ñuùng khi noùi veà Al2O3 ?

A. Al2O3 ñöôïc sinh ra khi nhieät phaân muoái Al(NO3)3. B. Al2O3 bò khöû bôûi CO ôû nhieät ñoä cao.

C. Al2O3 tan ñöôïc trong dung dòch NH3. D. Al2O3 laø oxit khoâng taïo muoái. 2. Coù caùc dung dòch: KNO3, Cu(NO3)2, FeCl3, AlCl3, NH4Cl. Chæ duøng hoaù chaát naøo sau ñaây coù theå nhaän bieát ñöôïc taát caû caùc dung dòch treân ?

A. dung dòch NaOH dö. B. dung dòch AgNO3 C. dung dòch Na2SO4 D. dung dòch HCl 3. Hoaø tan hoaøn toaøn m gam boät Al vaøo dung dòch HNO3 dö chæ thu ñöôïc 8,96 lít hoãn hôïp khí X goàm NO vaø N2O (ñkc) coù tæ leä mol laø 1:3. Giaù trò cuûa m laø

A. 24,3 B. 42,3 C. 25,3 D. 25,7 4. Troän 24g Fe2O3 vôùi 10,8g Al roài nung ôû nhieät ñoä cao (khoâng coù khoâng khí). Hoãn hôïp thu ñöôïc sau phaûn öùng ñem hoaø tan vaøo dung dòch NaOH dö thu ñöôïc 5,376 lít khí (ñkc). Hieäu suaát cuûa phaûn öùng nhieät nhoâm laø

A. 12,5% B. 60% C. 80% D. 90%VI. DAËN DOØ:

95

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - Cuûng coá kieán thöùc ñaõ hoïc veà tính chaát hoaù hoïc ñaëc tröng cuûa natri, magie, nhoâm vaø hôïp chaát quan troïng cuûa chuùng. - Tieán haønh moät soá thí nghieäm: + So saùnh phaûn öùng cuûa Na, Mg, Al vôùi nöôùc. + Al taùc duïng vôùi dung dòch kieàm. + Al(OH)3 taùc duïng vôùi dung dòch NaOH, H2SO4 loaõng. 2. Kó naêng: Reøn luyeän kó naêng laøm thí nghieäm thöïc haønh nhö laøm vieäc vôùi hoaù chaát, vôùi duïng cuï thí nghieäm, kó naêng laøm thí nghieäm vôùi löôïng nhoû hoaù chaát. 3. Thaùi ñoä: Nghieâm tuùc khi tieáp xuùc vôùi caùc hoaù chaát ñoäc haïi.II. CHUAÅN BÒ: 1. Duïng cuï: OÁng ngieäm + giaù ñeå oáng nghieäm + coác thuyû tinh + ñeøn coàn. 2. Hoaù chaát: Caùc kim loaïi: Na, Mg, Al; caùc dung dòch: NaOH, AlCl3, NH3, phenolphtalein. III. PHÖÔNG PHAÙP: HS tieán haønh thí nghieäm döôùi söï höôùng daãn cuûa giaùo vieân.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1: Coâng vieäc ñaàu böôùc thöïc haønh.- GV: Neâu muïc tieâu, yeâu caàu cuûa tieát thöïc haønh, nhöõng löu yù caàn thieát, thí duï nhö phaûn öùng giöõa Na vôùi nöôùc, khoâng ñöôïc duøng nhieàu Na, duøng oáng nghieäm chöùa gaàn ñaày nöôùc.- GV coù theå tieán haønh moät soá tính chaát maãu cho HS quan saùt. Hoaït ñoäng 2- Thöïc hieän thí nghieäm nhö SGK.- GV höôùng daãn HS laøm thí nghieäm, quan saùt hieän töôïng xaûy ra.

Thí nghieäm 1: So saùnh khaû naêng phaûn öùng cuûa Na, Mg, Al vôùi H2O.

Hoaït ñoäng 3- Thöïc hieän thí nghieäm nhö SGK.- GV höôùng daãn HS laøm thí nghieäm, quan saùt hieän töôïng xaûy ra.

Thí nghieäm 2: Nhoâm taùc duïng vôùi dung dòch kieàm.

Hoaït ñoäng 4- Thöïc hieän thí nghieäm nhö SGK.- GV höôùng daãn HS laøm thí nghieäm, quan saùt hieän töôïng xaûy ra.

Thí nghieäm 3: Tính chaát löôõng tính cuûa Al(OH)3.

Hoaït ñoäng 5: Coâng vieäc sau buoåi thöïc haønh.- GV: Nhaän xeùt, ñaùnh giaù buoåi thöïc haønh, yeâu caàu HS vieát töôøng trình.- HS: Thu doïn hoaù chaát, veä sinh PTN.

V. CUÛNG COÁ: VI. DAËN DOØ: Tieát sau kieåm tra vieát.

96

Tieát 50

THÖÏC HAØNH: TÍNH CHAÁT CUÛA NATRI, MAGIE, NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA CHUÙNG

CHÖÔNG 7: SAÉT VAØ MOÄT SOÁ KIM LOAÏI QUAN TROÏNG Tiết 52 (27) Bài 31: SAÉT

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Giuùp HS bieát - Vò trí, caáu taïo nguyeân töû cuûa saét. - Tính chaát vaät lí vaø hoaù hoïc cuûa saét. 2. Kó naêng: - Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng minh hoaï tính chaát hoaù hoïc cuûa saét. - Giaûi ñöôïc caùc baøi taäp veà saét. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: - Baûng tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoaù hoïc. - Duïng cuï, hoaù chaát: bình khí O2 vaø bình khí Cl2 (ñieàu cheá tröôùc), daây saét, ñinh saét, dung dòch H2SO4 loaõng, dung dòch CuSO4, oáng nghieäm, ñeøn coàn, giaù thí nghieäm, keïp saét,…III. PHÖÔNG PHAÙP: Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1- GV duøng baûng HTTH vaø yeâu caàu HS xaùc ñònh vò trí cuûa Fe trong baûng tuaàn hoaøn.- HS vieát caáu hình electron cuûa Fe, Fe2+, Fe3+; suy ra tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa saét.

I – VÒ TRÍ TRONG BAÛNG TUAÀN HOAØN, CAÁU HÌNH ELECTRON NGUYEÂN TÖÛ - OÂ thöù 26, nhoùm VIIIB, chu kì 4.- Caáu hình electron: 1s22s22p63s23p63d64s2 hay [Ar]3d64s2

Saét deã nhöôøng 2 electron ôû phaân lôùp 4s trôû thaønh ion Fe2+ vaø coù theå nhöôøng theâm 1 electron ôû phaân lôùp 3d ñeå trôû

97

thaønh ion Fe3+.

- HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc nhöõng tính chaát vaät lí cô baûn cuûa saét.

II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ: Laø kim loaïi maøu traéng hôi xaùm, coù khoái löôïng rieâng lôùn (d = 8,9 g/cm3), noùng chaûy ôû 15400C. Saét coù tính daãn ñieän, daãn nhieät toát vaø coù tính nhieãm töø.

Hoaït ñoäng 2- HS ñaõ bieát ñöôïc tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa saét neân GV yeâu caàu HS xaùc ñònh xem khi naøo thì saét thò oxi hoaù thaønh Fe2+, khi naøo thì bò oxi hoaù thaønh Fe3+ ?

III – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC Coù tính khöû trung bình.Vôùi chaát oxi hoaù yeáu: Fe → Fe2+ + 2eVôùi chaát oxi hoaù maïnh: Fe → Fe3+ + 3e

- HS tìm caùc thí duï ñeå minh hoaï cho tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa saét.

1. Taùc duïng vôùi phi kima) Taùc duïng vôùi löu huyønh

- GV bieåu dieãn caùc thí nghieäm: + Fe chaùy trong khí O2.

b) Taùc duïng vôùi oxi

+ Fe chaùy trong khí Cl2. c) Taùc duïng vôùi clo

+ Fe taùc duïng vôùi dung dòch HCl vaø H2SO4 loaõng.- HS quan saùt caùc hieän töôïng xaûy ra. Vieát PTHH cuûa phaûn öùng.

2. Taùc duïng vôùi dung dòch axita) Vôùi dung dòch HCl, H2SO4 loaõng

- GV yeâu caàu HS hoaøn thaønh caùc PTHH: + Fe + HNO3 (l) → + Fe + HNO3 (ñ) → + Fe + H2SO4 (ñ) →

b) Vôùi dung dòch HNO3 vaø H2SO4 ñaëc, noùng

Fe khöû hoaëc trong HNO3 hoaëc H2SO4

ñaëc, noùng ñeán soá oxi hoaù thaáp hôn,

coøn Fe bò oxi hoaù thaønh .

Fe bò thuï ñoäng bôûi caùc axit HNO3 ñaëc, nguoäi hoaëc H2SO4 ñaëc, nguoäi.

- HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng: Fe + CuSO4 →

3. Taùc duïng vôùi dung dòch muoái

- HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc ñieàu kieän ñeå phaûn öùng giöõa Fe vaø H2O xaûy ra.

4. Taùc duïng vôùi nöôùc

Hoaït ñoäng 3- HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc traïng thaùi thieân nhieân cuûa saét.

IV – TRAÏNG THAÙI THIEÂN NHIEÂN - Chieám khoaûng 5% khoái löôïng voû traùi ñaát, ñöùng haøng thöù hai trong caùc kim loaïi (sau Al). - Trong töï nhieân saét chuû yeáu toàn taïi döôùi daïng hôïp chaát coù trong caùc quaëng: quaëng manhetit (Fe3O4), quaëng hematit ñoû (Fe2O3), quaëng hematit naâu (Fe2O3.nH2O), quaëng xiñerit (FeCO3), quaëng pirit (FeS2). - Coù trong hemoglobin (huyeát caàu toá) cuûa maùu. - Coù trong caùc thieân thaïch.

V. CUÛNG COÁ: 1. Caùc kim loaïi naøo sau ñaây ñeàu phaûn öùng vôùi dung dòch CuSO4 ?

A. Na, Mg, Ag. B. Fe, Na, Mg C. Ba, Mg, Hg. D. Na, Ba, Ag 2. Caáu hình electron naøo sau ñaây laø cuûa ion Fe3+ ?

A. [Ar]3d6 B. [Ar]3d5 C. [Ar]3d4 D. [Ar]3d3

98

3. Cho 2,52g moät kim loaïi taùc duïng heát vôùi dung dòch H2SO4 loaõng, thu ñöôïc 6,84g muoái sunfat. Kim loaïi ñoù laø

A. Mg B. Zn C. Fe D. Al 4. Ngaâm moät laù kim loaïi coù khoái löôïng 50g trong dung dòch HCl. Sau khi thu ñöôïc 336 ml H2 (ñkc) thi khoái löôïng laù kim loaïi giaûm 1,68%. Kim loaïi ñoù laø

A. Zn B. Fe C. Al D. Ni VI. DAËN DOØ: 1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 5 trang 141 (SGK) 2. Xem tröôùc baøi HÔÏP CHAÁT CUÛA SAÉT

Tieát 53(28) Baøi 33: HÔÏP CHAÁT CUÛA SAÉT

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát: - Tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa hôïp chaát saét (II) vaø hôïp chaát saét (III). - Caùch ñieàu cheá Fe(OH)2 vaø Fe(OH)3. HS hieåu: Nguyeân nhaân tính khöû cuûa hôïp chaát saét (II) vaø tính oxi hoaù cuûa hôïp chaát saét (III). 2. Kó naêng: - Töø caáu taïo nguyeân töû, phaân töû vaø möùc oxi hoaù suy ra tính chaát. - Giaûi ñöôïc caùc baøi taäp veà hôïp chaát cuûa saét. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Ñinh saét, maåu daây ñoàng, dung dòch HCl, dung dòch NaOH, dung dòch FeCl3.III. PHÖÔNG PHAÙP: Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa saét laø gì ? Daãn ra caùc PTHH ñeå minh hoaï. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1: - GV ?: Em haõy cho bieát tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa hôïp chaát saét (II) laø gì ? Vì sao ?

I – HÔÏP CHAÁT SAÉT (II)Tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa hôïp chaát saét (II) laø tính khöû.

Fe2+ → Fe3+ + 1e

- HS nghieân cöùu tính chaát vaät lí cuûa saét (II) oxit.- HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng bieåu

1. Saét (II) oxit a. Tính chaát vaät lí: (SGK) b. Tính chaát hoaù hoïc

99

dieãn tính khöû cuûa FeO.

- GV giôùi thieäu caùch ñieàu cheá FeO. 3FeO + 10H+ + → 3Fe3+ + NO + 5H2O

c. Ñieàu cheá

- HS nghieân cöùu tính chaát vaät lí cuûa saét (II) hiñroxit.- GV bieåu dieãn thí nghieäm ñieàu cheá Fe(OH)2.- HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra vaø giaûi thích vì sao keát tuûa thu ñöôïc coù maøu traéng xanh roài chuyeån daàn sang maøu naâu ñoû.

2. Saét (II) hiñroxit a. Tính chaát vaät lí : (SGK) b. Tính chaát hoaù hoïc Thí nghieäm: Cho dung dòch FeCl2 + dung dòch NaOH

FeCl2 + 2NaOH → Fe(OH)2 + 2NaCl4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O → 4Fe(OH)3

c. Ñieàu cheá: Ñieàu cheá trong ñieàu kieän khoâng coù khoâng khí.

- HS nghieân cöùu tính chaát vaät lí cuûa muoái saét (II).

3. Muoái saét (II) a. Tính chaát vaät lí : Ña soá caùc muoái saét (II) tan trong nöôùc, khi keát tinh thöôøng ôû daïng ngaäm nöôùc.Thí duï: FeSO4.7H2O; FeCl2.4H2O

- HS laáy thí duï ñeå minh hoaï cho tính chaát hoaù hoïc cuûa hôïp chaát saét (II).

- GV giôùi thieäu phöông phaùp ñieàu cheá muoái saét (II).

- GV ?: Vì sao dung dòch muoái saét (II) ñieàu cheá ñöôïc phaûi duøng ngay ?

b. Tính chaát hoaù hoïc

c. Ñieàu cheá: Cho Fe (hoaëc FeO; Fe(OH)2) taùc duïng vôùi HCl hoaëc H2SO4 loaõng.

Fe + 2HCl → FeCl2 + H2FeO + H2SO4 → FeSO4 + H2O

Dung dòch muoái saét (II) ñieàu cheá ñöôïc phaûi duøng ngay vì trong khoâng khí seõ chuyeån daàn thaønh muoái saét (III).

Hoaït ñoäng 2- GV ?: Tính chaát hoaù hoïc chung cuûa hôïp chaát saét (III) laø gì ? Vì sao ?

II – HÔÏP CHAÁT SAÉT (III)Tính chaát hoaù hoïc ñaëc tröng cuûa hôïp chaát saét (III) laø tính oxi hoaù.

Fe3+ + 1e → Fe2+

Fe3+ + 2e → Fe

- HS nghieân cöùu tính chaát vaät lí cuûa Fe2O3.

- HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng ñeå chöùng minh Fe2O3 laø moät oxit bazô.

- GV giôùi thieäu phaûn öùng nhieät phaân Fe(OH)3 ñeå ñieàu cheá Fe2O3.

1. Saét (III) oxit a. Tính chaát vaät lí: (SGK) b. Tính chaát hoaù hoïc Fe2O3 laø oxit bazô

Fe2O3 + 6HCl → 2FeCl3 + 3H2OFe2O3 + 6H+ → 2Fe3+ + 3H2O

Taùc duïng vôùi CO, H2

c. Ñieàu cheá

Fe3O3 coù trong töï nhieân döôùi daïng quaëng hematit duøng ñeå luyeän gang.

- HS tìm hieåu tính chaát vaät lí cuûa Fe(OH)3 trong SGK.

- GV ?: Chuùng ta coù theå ñieàu cheá Fe(OH)3baèng phaûn öùng hoaù hoïc naøo ?

2. Saét (III) hiñroxit Fe(OH)3 laø chaát raén, maøu naâu ñoû, khoâng tan trong nöôùc, deã tan trong dung dòch axit taïo thaønh dung dòch muoái saét (III).

2Fe(OH)3 + 3H2SO4 → Fe2(SO4)3 + 6H2O Ñieàu cheá: dung dòch kieàm + dung dòch muoái saét (III).

FeCl3 + 3NaOH → Fe(OH)3 + 3NaCl

- HS nghieân cöùu tính chaát vaät lí cuûa muoái saét (III).

3. Muoái saét (III) Ña soá caùc muoái saét (III) tan trong nöôùc, khi keát tinh thöôøng ôû daïng ngaäm nöôùc.

100

- GV bieåu dieãn thí nghieäm: + Fe + dung dòch FeCl3. + Cu + dung dòch FeCl3.- HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Vieát PTHH cuûa phaûn öùng.

Thí duï: FeCl3.6H2O; Fe2(SO4)3.9H2O Muoái saét (III) coù tính oxi hoaù, deã bò khöû thaønh muoái saét (II)

V. CUÛNG COÁ: 1. Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng trong quaù trình chuyeån ñoåi sau:

2. Cho Fe taùc duïng vôùi dung dòch H2SO4 loaõng thu ñöôïc V lít H2 (ñkc), dung dòch thu ñöôïc cho bay hôi ñöôïc tinh theå FeSO4.7H2O coù khoái löôïng laø 55,6g. Theå tích khí H2 ñaõ giaûi phoùng laø

A. 8,19 B. 7,33 C. 4,48 D. 3,23 3. Khöû hoaøn toaøn 16g Fe2O3 baèng khí CO ôû nhieät ñoä cao. Khi ñi ra sau phaûn öùng ñöôïc daãn vaøo dung dòch Ca(OH)2 dö. Khoái löôïng (g) keát tuûa thu ñöôïc laø

A. 15 B. 20 C. 25 D. 30 VI. DAËN DOØ: 1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 5 trang 145 (SGK) 2. Xem tröôùc baøi HÔÏP KIM CUÛA SAÉT

Tieát 54(28) Baøi 33: HÔÏP KIM CUÛA SAÉT

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát - Thaønh phaàn, tính chaát vaø öùng duïng cuûa gang, theùp. - Nguyeân taéc vaø quy trình saûn xuaát gang, theùp. 2. Kó naêng: Giaûi caùc baøi taäp lieân quan ñeán gang, theùp. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Ñinh saét, maåu daây ñoàng, dung dòch HCl, dung dòch NaOH, dung dòch FeCl3.III. PHÖÔNG PHAÙP: Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa hôïp chaát saét (II) vaø saét (III) laø gì ? Daãn ra caùc PTHH ñeå minh hoaï. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1 GV ñaët heä thoáng caâu hoûi: - Gang laø gì ?

I – GANG1. Khaùi nieäm: Gang laø hôïp kim cuûa saét vaø cacbon trong ñoù coù töø 2 – 5% khoái löôïng cacbon, ngoaøi ra coøn coù moät löôïng nhoû caùc nguyeân toá Si, Mn, S,…

- Coù maáy loaïi gang ? GV boå sung, söûa chöõa nhöõng choå chöa chính xaùc trong ñònh nghóa vaø phaân loaïi veà gang cuûa HS.

2. Phaân loaïi: Coù 2 loaïi ganga) Gang xaùm: Chöùa cacbon ôû daïng than chì. Gaãngms ñöôïc duøng ñeå ñuùc beä maùy, oáng daãn nöôùc, caùnh cöûa,…b) Gang traéng - Gang traéng chöùa ít cacbon hôn vaø chuû yeáu ôû daïng xementit (Fe3C). - Gang traéng (coù maøu saùng hôn gang xaùm) ñöôïc duøng ñeå luyeän theùp.

Hoaït ñoäng 2 GV neâu nguyeân taéc saûn xuaát gang.

3. Saûn xuaát ganga) Nguyeân taéc: Khöû quaëng saét oxit baèng than coác trong loø cao.

GV thoâng baùo caùc quaëng saét b) Nguyeân lieäu: Quaëng saét oxit (thöôøng

101

thöôøng dung ñeå saûn xuaát gang laø: hematit ñoû (Fe2O3), hematit naâu (Fe2O3.nH2O) vaø manhetit (Fe3O4).

laø hematit ñoû Fe2O3), than coác vaø chaát chaûy (CaCO3 hoaëc SiO2).

GV duøng hình veû 7.2 trang 148 ñeå giôùi thieäu veà caùc phaûn öùng hoaù hoïc xaûy ra trong loø cao. HS vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng xaûy ra trong loø cao.

c) Caùc phaûn öùng hoaù hoïc xaûy ra trong quaù trình luyeäân quaëng thaønh gang Phaûn öùng taïo chaát khöû CO

Phaûn öùng khöû oxit saét - Phaàn treân thaân loø (4000C)

- Phaàn giöõa thaân loø (500 – 6000C)

- Phaàn döôùi thaân loø (700 – 8000C)

Phaûn öùng taïo xæ (10000C)CaCO3 → CaO + CO2CaO + SiO2 → CaSiO3

d) Söï taïo thaønh gang(SGK)

GV ñaët heä thoáng caâu hoûi: - Theùp laø gì ?

II – THEÙP1. Khaùi nieäm: Theùp laø hôïp kim cuûa saét chöùa töø 0,01 – 2% khoái löôïng cacbon cuøng vôùi moät soá nguyeân toá khaùc (Si, Mn, Cr, Ni,…)

- Coù maáy loaïi theùp ? GV boå sung, söûa chöõa nhöõng choå chöa chính xaùc trong ñònh nghóa vaø phaân loaïi veà theùp cuûa HS vaø thoâng baùo theâm: Hieän nay coù tôùi 8000 chuûng loaïi theùp khaùc nhau. Haøng naêm treân theá giôùi tieâu thuï côõ 1 tæ taán gang theùp.

2. Phaân loaïi a) Theùp thöôøng (theùp cacbon) - Theùp meàm: Chöùa khoâng quaù 0,1%C. Theùp meàm deã gia coâng, ñöôïc duøng ñeå keùp sôïi,, caùn thaønh theùp laù duøng cheá taïo caùc vaät duïng trong ñôøi soáng vaø xaây döïng nhaø cöûa. - Theùp cöùng: Chöùa treân 0,9%C, ñöôïc duøng ñeå cheá taïo caùc coâng cuï, caùc chi tieát maùy nhö caùc voøng bi, voû xe boïc theùp,… b) Theùp ñaëc bieät: Ñöa theâm vaøo moät soá nguyeân toá laøm cho theùp coù nhöõng tính chaát ñaëc bieät. - Theùp chöùa 13% Mn raát cöùng, ñöôïc duøng ñeå laøm maùy nghieàn ñaù. - Theùp chöùa khoaûng 20% Cr vaø 10% Ni raát cöùng vaø khoâng gæ, ñöôïc duøng laøm duïng cuï gia ñình (thìa, dao,…), duïng cuï y teá. - Theùp chöùa khoaûng 18% W vaø 5% Cr raát cöùng, ñöôïc duøng ñeå cheá taïo maùy caét, goït nhö maùy phay, maùy nghieàn ñaù,…

GV neâu nguyeân taéc cuûa vieäc saûn xuaát theùp.

3. Saûn xuaát theùp a) Nguyeân taéc: Giaûm haøm löôïng caùc taïp chaát C, Si, S, Mn,…coù trong thaønh phaàn gang baèng caùch oxi hoaù caùc taïp chaát ñoù thaønh oxit roài bieán thaønh xæ vaø taùch khoûi theùp.

GV duøng sô ñoà ñeå giôùi thieäu caùc phöông phaùp luyeän theùp, phaân tích öu

b) Caùc phöông phaùp luyeän gang thaønh theùp

102

vaø nhöôïc ñieåm cuûa moãi phöông phaùp. GV cung caáp theâm cho HS: Khu lieân hôïp gang theùp Thaùi Nguyeân coù 3 loø luyeän gang, 2 loø Mac-coâp-nhi-coâp-tanh vaø moät soá loø ñieän luyeän theùp.

Phöông phaùp Bet-xô-me Phöông phaùp Mac-tanh

Phöông phaùp loø ñieän

V. CUÛNG COÁ: 1. Neâu nhöõng phaûn öùng chính xaûy ra trong loø cao. 2. Neâu caùc phöông phaùp luyeäân theùp vaø öu nhöôïc ñieåm cuûa moãi phöông phaùp. 3. Khöû hoaøn toaøn 17,6g hoãn hôïp goàm Fe, FeO, Fe3O4,Fe2O3 ñeán Fe caàn vöøa ñuû 2,24 lít CO (ñkc). Khoái löôïng saét thu ñöôïc laø

A. 15 B. 16 C. 17 D. 18 VI. DAËN DOØ: 1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 6 trang 151 (SGK)

Tieát 55(29) Baøi 34 CROM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA CROM

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát: - Vò trí, caáu taïo nguyeân töû, tính chaát cuûa crom. - Tính chaát cuûa caùc hôïp chaát cuûa crom. 2. Kó naêng: Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng bieåu dieãn tính chaát hoaù hoïc cuûa crom vaø hôïp chaát cuûa crom. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: - Baûng tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoaù hoïc. - Duïng cuï, hoaù chaát: Cheùn söù, giaù thí nghieäm, keïp oáng nghieäm, ñeøn coàn. - Tinh theå K2Cr2O7, dung dòch CrCl3, dung dòch HCl, dung dòch NaOH, tinh theå (NH4)2Cr2O7 III. PHÖÔNG PHAÙP: Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1 GV duøng baûng tuaàn hoaøn vaø yeâu caàu HS xaùc ñònh vò trí cuûa Cr trong baûng tuaàn hoaøn. HS vieát caáu hình electron nguyeân töû cuûa Cr.

I – VÒ TRÍ TRONG BAÛNG TUAÀN HOAØN, CAÁU HÌNH ELECTRON NGUYEÂN TÖÛ - OÂ 24, nhoùm VIB, chu kì 4.- Caáu hình electron: 1s22s22p63s23p63d54s1 hay [Ar]3d54s1.

HS nghieân cöùu tính chaát vaät lí cuûa Cr trong SGK theo söï höôùng daãn cuûa GV.

II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ - Crom laø kim loaïi maøu traéng baïc, coù khoái löôïng rieâng lôùn (d = 7,2g/cm3), t0

nc = 18900C.- Laø kim loaïi cöùng nhaát, coù theå raïch ñöôïc thuyû tinh.

Hoaït ñoäng 2 GV giôùi thieäu veà tính khöû cuûa kim loaïi Cr so vôùi Fe vaø caùc möùc oxi hoaù hay gaëp cuûa crom.

III – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC - Laø kim loaïi coù tính khöû maïnh hôn saét.- Trong caùc hôïp chaát crom coù soá oxi hoaù töø +1 → +6 (hay gaëp +2, +3 vaø +6).

HS vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng 1. Taùc duïng vôùi phi kim

103

giöõa kim loaïi Cr vôùi caùc phi kim O2, Cl2, S

HS nghieân cöùu SGK ñeå traû lôøi caâu hoûi sau: Vì sao Cr laïi beàn vöõng vôùi nöôùc vaø khoâng khí ?

2. Taùc duïng vôùi nöôùcCr beàn vôùi nöôùc vaø khoâng khí do coù lôùp maøng oxit raát moûng, beàn baûo veä maï crom leân saét ñeå baûo veä saét vaø duøng Cr ñeå cheá taïo theùp khoâng gæ.

HS vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng giöõa kim loaïi Cr vôùi caùc axit HCl vaø H2SO4 loaõng.

3. Taùc duïng vôùi axitCr + 2HCl → CrCl2 + H2

Cr + H2SO4 → CrSO4 + H2 Cr khoâng taùc duïng vôùi dung dòch HNO3 hoaëc H2SO4 ñaëc, nguoäi.

Hoaït ñoäng 3 HS nghieân cöùu SGK ñeå tìm hieåu tính chaát vaät lí cuûa Cr2O3.

IV – HÔÏP CHAÁT CUÛA CROM1. Hôïp chaát crom (III)a) Crom (III) oxit – Cr2O3

Cr2O3 laø chaát raén, maøu luïc thaåm, khoâng tan trong nöôùc.

HS daãn ra caùc PTHH ñeå chöùng minh Cr2O3 theå hieän tính chaát löôõng tính.

Cr2O3 laø oxit löôõng tínhCr2O3 + 2NaOH (ñaëc) → 2NaCrO2 + H2O

Cr2O3 + 6HCl → 2CrCl3 + 3H2

HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát tính chaát vaät lí cuûa Cr(OH)3.

GV ?: Vì sao hôïp chaát Cr3+ vöøa theå hieän tính khöû, vöøa theå hieän tính oxi hoaù ? HS daãn ra caùc PTHH ñeå minh hoaï cho tính chaát ñoù cuûa hôïp chaát Cr3+.

b) Crom (III) hiñroxit – Cr(OH)3

Cr(OH)3 laø chaát raén, maøu luïc xaùm, khoâng tan trong nöôùc. Cr(OH)3 laø moät hiñroxit löôõng tính

Cr(OH)3 + NaOH → NaCrO2 + 2H2OCr(OH)3+ 3HCl → CrCl3 + 3H2O

Tính khöû vaø tính oxi hoaù: Do coù soá oxi hoaù trung gian neân trong dung dòch vöøa coù tính oxi hoaù (moâi tröôøng axit) vöøa coù tính khöû (trong moâi tröôøng bazô)

2CrCl3 + Zn → 2CrCl2 + ZnCl22Cr3+ + Zn → 2Cr2+ + Zn2+

2NaCrO2 + 3Br2 + 8NaOH → 2Na2CrO4 + 6NaBr + 4H2O

+ 3Br2 + 8OH‒ → + 6Br‒ + 4H2O

HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc tính chaát vaät lí cuûa CrO3.

HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng giöõa CrO3 vôùi H2O.

2. Hôïp chaát crom (VI)a) Crom (VI) oxit – CrO3

CrO3 laø chaát raén maøu ñoû thaãm. Laø moät oxit axit

CrO3 + H2O → H2CrO4 (axit cromic)2CrO3 + H2O → H2Cr2O7 (axit ñicromic)

Coù tính oxi hoaù maïnh: Moät soá chaát höõu cô vaø voâ cô (S, P, C, C2H5OH) boác chaùy khi tieáp xuùc vôùi CrO3.

HS nghieân cöùu SGK ñeå vieát PTHH cuûa phaûn öùng giöõa K2Cr2O7 vôùi FeSO4

trong moâi tröôøng axit.

b) Muoái crom (VI) Laø nhöõng hôïp chaát beàn. - Na2CrO4 vaø K2CrO4 coù maøu vaøng (maøu cuûa ion ) - Na2Cr2O7 vaø K2Cr2O7 coù maøu da cam (maøu cuûa ion ) Caùc muoái cromat vaø ñicromat coù tính oxi hoaù maïnh.

Trong dung dòch cuûa ion luoân coù

104

caû ion ôû traïng thaùi caân baèng vôùi nhau:

V. CUÛNG COÁ: 1. Viết PTHH cuûa caùc phaûn öùng trong quaù trình chuyeån hoaù sau:

2. Khi ñun noùng 2 mol natri ñicromat ngöôøi ta thu ñöôïc 48g O2 vaø 1 mol Cr2O3. Haõy vieát phöông trình phaûn öùng vaø xem natri ñicromat ñaõ bò nhieät phaân hoaøn toaøn chöa ?VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc baøi ÑOÀNG VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA ÑOÀNG

Tieát 56(29) Baøi 35ÑOÀNG VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA ÑOÀNG

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát: - Vò trí, caáu hình electron nguyeân töû tính chaát vaät lí. - Tính chaát vaø öùng duïng caùc hôïp chaát cuûa ñoàng. 2. Kó naêng: Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng daïng phaân töû vaø ion thu goïn minh hoaï tính chaát hoaù hoïc cuûa ñoàng. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Ñoàng maûnh (hoaëc daây ñoàng), dd H2SO4 loaõng, dd H2SO4 ñaëc, dd HNO3 loaõng, dd NaOH, dd CuSO4, ñeøn coàn, baûng tuaàn hoaøn.III. PHÖÔNG PHAÙP: Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Viết PTHH cuûa caùc phaûn öùng trong quaù trình chuyeån hoaù sau:

3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC

Hoaït ñoäng 1 GV duøng baûng tuaàn hoaøn vaø yeâu caàu HS xaùc ñònh vò trí cuûa Cu trong baûng tuaàn hoaøn. HS vieát caáu hình electron nguyeân töû cuûa Cu. Töø caáu hình electron ñoù em haõy döï ñoaùn veà caùc möùc oxi hoaù coù theå coù cuûa Cu.

I – VÒ TRÍ TRONG BAÛNG TUAÀN HOAØN, CAÁU HÌNH ELECTRON NGUYEÂN TÖÛ - OÂ thöù 29, nhoùm IB, chu kì 4.- Caáu hình electron: 1s22s22p63s23p63d104s1 hay [Ar]3d104s1

Trong caùc phaûn öùng hoaù hoïc, Cu deã nhöôøng electron ôû lôùp ngoaøi cuøng vaø electron cuûa phaân lôùp 3d

Cu → Cu+ + 1eCu → Cu2+ + 2e

→ trong caùc hôïp chaát, ñoàng coù soá oxi hoaù laø +1 vaø +2.

HS nghieân cöùu SGK ñeå tìm hieåu tính chaát vaät lí cuûa kim loaïi Cu.

II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ Laø kim loaïi maøu ñoû, khoái löôïng rieâng lôùn (d = 8,98g/cm3), tnc = 10830C. Ñoàng tinh khieát töông ñoái meàm, deã keùo daøi vaø daùt moûng, daãn nhieät vaø daãn ñieän toát, chæ keùm baïc vaø hôn haún caùc kim loaïi khaùc.

HS döïa vaøo vò trí cuûa ñoàng trong daõy ñieän hoaù ñeå döï ñoaùn khaû naêng

III – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC: Laø kim loaïi keùm hoaït ñoäng, coù tính khöû yeáu.1. Taùc duïng vôùi phi kim

105

phaûn öùng cuûa kim loaïi Cu. GV bieåu dieãn thí nghieäm ñoát sôïi daây ñoàng maøu ñoû trong khoâng khí vaø yeâu caàu HS quan saùt, vieát PTHH cuûa phaûn öùng. GV bieåu dieãn thí nghieäm: Cu + H2SO4

→ (nhaän bieát SO2 baèng giaáy quyø tím aåm. HS quan saùt ruùt ra keát luaän vaø vieát PTHH vaø phöông trình ion thu goïn cuûa phaûn öùng.

2. Taùc duïng vôùi axit

Hoaït ñoäng 3 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc tính chaát vaät lí cuûa CuO. HS vieát PTHH theå hieän tính chaát cuûa CuO qua caùc phaûn öùng sau: - CuO + H2SO4 → - CuO + H2 →

IV – HÔÏP CHAÁT CUÛA ÑOÀNG 1. Ñoàng (II) oxit Chaát raén, maøu ñen,, khoâng tan trong nöôùc. Laø moät oxit bazô

CuO + H2SO4 → CuSO4 + H2O Deã bò khöû bôûi H2, CO, C thaønh Cu kim loaïi khi ñun noùng

HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc tính chaát vaät lí cuûa Cu(OH)2. HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc tính chaát vaät lí cuûa CuO. GV bieåu dieãn thí nghieäm ñieàu cheá Cu(OH)2 töø dd CuSO4 vaø dd NaOH. Nghieân cöùu tính chaát cuûa Cu(OH)2.

2. Ñoàng (II) hiñroxit Cu(OH)2 laø chaát raén maøu xanh, khoâng tan trong nöôùc. Laø moät bazô

Cu(OH)2 + 2HCl → CuCl2 + H2O Deã bò nhieät phaân

HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc tính chaát cuûa muoái ñoàng (II).

3. Muoái ñoàng (II) Dung dòch muoái ñoàng coù maøu xanh. Thöôøng gaëp laø muoái ñoàng (II): CuCl2, CuSO4, Cu(NO3)3,…

HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc nhöõng öùng duïng quan troïng cuûa kim loaïi Cu trong ñôøi soáng.

4. ÖÙng duïng cuûa ñoàng vaø hôïp chaát cuûa ñoàng Treân 50% saûn löôïng Cu duøng laøm daây daãn ñieän vaø treân 30% laøm hôïp kim. Hôïp kim cuûa ñoàng nhö ñoàng thau (Cu – Zn), ñoàng baïch (Cu – Ni),…Hôïp kim ñoàng coù nhieàu öùng duïng trong coâng nghieäp vaø ñôøi soáng nhö duøng ñeå cheá taïo caùc chi tieát maùy, cheá taïo caùc thieát bò duøng trong coâng nghieäp ñoùng taøu bieån. Hôïp chaát cuûa ñoàng cuõng coù nhieàu öùng duïng. Dung dòch CuSO4 duøng trong noâng nghieäp ñeå chöõa beänh moác söông cho caø chua, khoai taây. CuSO4 khan duøng ñeå phaùt hieän daáu veát cuûa nöôùc trong caùc chaát loûng. CuCO3.Cu(OH)2 ñöôïc duøng ñeå pha cheá sôn voâ cô maøu xanh, maøu luïc.

V. CUÛNG COÁ: 1. Vieát caáu hình electron nguyeân töû cuûa ñoàng, ion Cu+, ion Cu2+. 2. Cho 19,2g kim loaïi M taùc duïng vôùi dung dòch HNO3 loaõng, dö thu ñöôïc 4,48 lít khí NO duy nhaát (ñkc). Kim loaïi M laø

A. Mg B. Cu C. Fe D. Zn 3. Cho 7,68g Cu taùc duïng heát vôùi dung dòch HNO3 loaõng thaáy coù khí NO thoaùt ra. Khoái löôïng muoái nitrat sinh ra trong dung dòch laø

106

A. 21,56g B. 21,65g C. 22,56g D. 22,65g 4. Coù caùc dung dòch: HCl, HNO3, NaOH, AgNO3, NaNO3. Chæ duøng theâm chaát naøo sau ñaây ñeå nhaän bieát caùc dung dòch treân ?

A. Cu B. dd Al2(SO4)3 C. dd BaCl2 D. dd Ca(OH)2 5. Coù 3 hoãn hôïp kim loaïi: (1) Cu – Ag; (2) Cu – Al; (3) Cu – Mg. Duøng dung dòch cuûa caùc caëp chaát naøo sau ñaây ñeå nhaän bieát caùc hoãn hôïp treân ?

A. HCl vaø AgNO3 B. HCl vaø Al(NO3)3 C. HCl vaø Mg(NO3)2 D. HCl vaø NaOH 6. Cho hoãn hôïp goàm 0,1 mol Ag2O vaø 0,2 mol Cu taùc duïng heát vôùi dung dòch HNO3 loaõng, dö. Coâ caïn dung dòch sau phaûn öùng thu ñöôïc hoãn hôïp muoái khan A. Nung A ñeán khoái löôïng khoâng ñoåi thu ñöôïc chaát raén B coù khoái löôïng laø

A. 26,8g B. 13,4g C. 37,6g D. 34,4g

Tieát 57(30) Baøi 36

SÔ LÖÔÏC VEÀ NIKEN, KEÕM, CHÌ, THIEÁC

I. Muïc tieâu baøi hoïc: 1. Kieán thöùc: * HS bieát: - Vò trí cuûa Ag, Au, Ni, Zn, Pb, Sn trong baûng tuaàn hoaøn. - Tính chaát vaø öùng duïng cuûa Ag, Au, Ni, Zn, Pb, Sn. 2. Kó naêng: - Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng daïng phaân töû vaø ion thu goïn xaûy ra (neáu coù) khi cho töøng kim loaïi Ag, Au, Ni, Zn, Pb, Sn taùc duïng vôùi caùc dung dòch axit, vôùi caùc phi kim.II. Chuaån bò: GV: - Caùc maãu kim loaïi: Ag, Ni, Zn, Pb, Sn. - Dung dòch HCl hoaëc H2SO4 loaõng. - Baûng HTTH nguyeân toá hoaù hoïc III. Phöông phaùp daïy hoïc chuû yeáu- Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan.IV. Tieán trình baøi daïy: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi:

Hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Noäi dungHoaït ñoäng 1GV: duøng baûng tuaàn hoaøn vaø cho HS xaùc ñònh vò trí cuûa Ag trong baûng tuaàn hoaøn.

GV: Cho HS quan saùt maãu Ag vaø nghieân cöùu theâm caùc tính chaát vaät lí khaùc ôû SGK.

HS: vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng cuûa Ag

HS: nghieân cöùu öùng duïng cuûa Ag trong SGK.

I – BAÏC: Ag1. Vò trí trong baûng tuaàn hoaønOÂ soá 47, nhoùm IB, chu kì 5.2. Tính chaát vaø öùng duïng Tính chaát vaät lí: Laø kim loaïi maøu traéng , meàm, khoái löôïng rieâng lôùn (d = 10,5g/cm3). Daãn ñieän, daãn nhieät toát nhaát Tính chaát hoaù hoïc: Coù tính khöû yeáu: - Khoâng bò oxh trong kk, duø ôû nhieät ñoä cao- Khoâng taùc duïng vôùi axit HCl, H2SO4 loaõng- Taùc duïng vôùi axit coù tính oxh maïnh nhö axit H2SO4 ñaëc, HNO3:Ag + 2HNO3 ñ AgNO3 + NO2 + H2O- Ag coù maøu ñen khi tieáp xuùc vôùi kk hoaëc nöôùc coù maët H2S: 4Ag + 2H2S + O2 2Ag2S + 2H2O ÖÙng duïng:

107

- Cheá taïo ñoà trang söùc, vaät trang trí..- Cheá taïo hôïp kim- Ion Ag+ coù khaû naêng saùt truøng, dieät khuaån

Hoaït ñoäng 2GV: duøng baûng tuaàn hoaøn vaø cho HS xaùc ñònh vò trí cuûa Au trong baûng tuaàn hoaøn.

GV: Cho HS quan saùt maãu Au vaø nghieân cöùu theâm caùc tính chaát vaät lí khaùc ôû SGK.

HS: vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng cuûa Au

HS: nghieân cöùu öùng duïng cuûa Au trong SGK.

II – VAØNG: Au1. Vò trí trong baûng tuaàn hoaønOÂ soá 79, nhoùm IB, chu kì 6.2. Tính chaát vaø öùng duïng Tính chaát vaät lí: Laø kim loaïi maøu vaøng , meàm, khoái löôïng rieâng lôùn (d = 19,3g/cm3). Daãn ñieän, daãn nhieät toát nhaát Tính chaát hoaù hoïc: Coù tính khöû raát yeáu: - Khoâng bò oxh trong kk, duø ôû nhieät ñoä cao- Khoâng bò hoøa tan trong axit- Bò hoøa tan trong nöôùc cöôøng toan (hoãn hôïp goàm 1VHNO3+ 3VHCl) Au + HNO3 + 3HCl AuCl3 + NO + 2H2O- Coù k/n taïo phöùc vôùi dd muoái xianua cuûa kim loaïi kieàm.- Taïo hoãn hoáng vôùi Hg4Ag + 2H2S + O2 2Ag2S + 2H2O ÖÙng duïng: - Cheá taïo ñoà trang söùc, vaät trang trí..- Cheá taïo hôïp kim

Hoaït ñoäng 3GV: duøng baûng tuaàn hoaøn vaø cho HS xaùc ñònh vò trí cuûa Ni trong baûng tuaàn hoaøn.

GV: Cho HS quan saùt maãu Ni vaø nghieân cöùu theâm caùc tính chaát vaät lí khaùc ôû SGK.

HS: vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng Ni taùc duïng vôùi O2 vaø Cl2.

HS: nghieân cöùu öùng duïng cuûa Ni trong SGK.

III – NIKEN1. Vò trí trong baûng tuaàn hoaønOÂ soá 28, nhoùm VIIIB, chu kì 4.2. Tính chaát vaø öùng duïng Tính chaát vaät lí: Laø kim loaïi maøu traéng baïc, raát cöùng, khoái löôïng rieâng lôùn (d = 8,9g/cm3). Tính chaát hoaù hoïc: Coù tính khöû yeáu hôn Fe, taùc duïng ñöôïc vôùi nhieàu ñôn chaát vaø hôïp chaát, khoâng taùc duïng vôùi H2.

Beàn vôùi khoâng khí vaø nöôùc ôû nhieät ñoä thöôøng. ÖÙng duïng: - Duøng trong ngaønh luyeän kim. Theùp chöùa Ni coù ñoä beàn cao veà maët cô hoïc vaø hoaù hoïc. - Maï leân saét ñeå choáng gæ cho saét. Trong coâng nghieäp hoaù chaát, Ni ñöôïc duøng laøm chaát xuùc taùc.

108

Hoaït ñoäng 4GV: duøng baûng tuaàn hoaøn vaø cho HS xaùc ñònh vò trí cuûa Zn trong baûng tuaàn hoaøn.

GV: Cho HS quan saùt maãu Zn vaø nghieân cöùu theâm caùc tính chaát vaät lí khaùc ôû SGK.

HS: vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng Zn taùc duïng vôùi O2 vaø S.

HS: nghieân cöùu öùng duïng cuûa Zn trong SGK.

IV – KEÕM1. Vò trí trong baûng tuaàn hoaønOÂ soá 30, nhoùm IIB, chu kì 4.2. Tính chaát vaø öùng duïng Tính chaát vaät lí: Laø kim loaïi coù maøu lam nhaït. Trong khoâng khí aåm, keõm bò phuû moät lôùp oxit moûng neân coù maøu xaùm. Khoái löôïng rieâng lôùn (d = 7,13g/cm3), tnc = 419,50C. ÔÛ traïng thaùi raén vaø caùc hôïp chaát cuûa Zn khoâng ñoäc. Rieâng hôi cuûa ZnO thì raát ñoäc. Tính chaát hoaù hoïc: Laø kim loaïi hoaït ñoäng, coù tính khöû maïnh hôn Fe.

ÖÙng duïng: Duøng ñeå maï (hoaëc traùng) leân saét ñeå baûo veä saét khoûi bò gæ. Duøng ñeå cheá taïo hôïp kim nhö hôïp kim vôùi Cu. Duøng ñeå saûn xuaát pin khoâ. Moät soá hôïp chaát cuûa keõm duøng trong y hoïc nhö ZnO duøng laøm thuoác giaûm ñau daây thaàn kinh, chöõa beänh eczema, beänh ngöùa,…

Hoaït ñoäng 5GV: duøng baûng tuaàn hoaøn vaø cho HS xaùc ñònh vò trí cuûa Pb trong baûng tuaàn hoaøn.

GV: Cho HS quan saùt maãu Zn vaø nghieân cöùu theâm caùc tính chaát vaät lí khaùc ôû SGK.

HS: vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng Pb taùc duïng vôùi O2 vaø S.

HS: nghieân cöùu öùng duïng cuûa Pb trong SGK.

V – CHÌ1. Vò trí trong baûng tuaàn hoaønOÂ soá 82, nhoùm IVA, chu kì 6.2. Tính chaát vaø öùng duïng Tính chaát vaät lí: Laø kim loaïi maøu traéng hôi xanh, khoái löôïng rieâng lôùn (d = 11,34g/cm3), tnc = 327,40C, meàm. Tính chaát hoaù hoïc:

ÖÙng duïng: - Chì vaø caùc hôïp chaát cuûa chì ñeàu raát ñoäc. - Cheá taïo caùc baûn cöïc aêcquy, voû daây caùp, ñaàu ñaïn vaø duøng ñeå cheá taïo thieát bò baûo veä khoûi tia phoùng xaï.

Hoaït ñoäng 6GV: duøng baûng tuaàn hoaøn vaø cho HS xaùc ñònh vò trí cuûa Sn trong baûng tuaàn hoaøn.

GV: Cho HS quan saùt maãu Sn vaø nghieân cöùu theâm caùc tính chaát vaät lí khaùc ôû SGK.

HS: vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng Sn taùc duïng vôùi HCl vaø O2.

HS: nghieân cöùu öùng duïng cuûa Sn trong SGK.

VI – THIEÁC1. Vò trí trong baûng tuaàn hoaønOÂ soá 50, nhoùm IVA, chu kì 5.2. Tính chaát vaø öùng duïng Tính chaát vaät lí: - Laø kim loaïi maøu traéng baïc, khoái löôïng rieâng lôùn (d = 7,92g/cm3), meàm, deã daùt moûng, tnc = 2320C. - Toàn taïi döôùi 2 daïng thuø hình laø thieác traéng vaø thieác xaùm. Tính chaát hoaù hoïc:

Sn + 2HCl SnCl2 + H2

ÖÙng duïng: Phuû leân beà maët cuûa saét ñeå choáng gæ (saét taây) duøng trong coâng nghieäp thöïc phaåm. Laù thieác moûng (giaáy thieác) duøng trong tuï ñieän. Hôïp kim Sn – Pb (tnc = 1800C) duøng ñeå haøn. SnO2 ñöôïc duøng laøm men trong coâng nghieäp goám söù vaø laøm thuyû tinh môø

Hoaït ñoäng 7: Cuûng coá

109

1. Daøy kim loaïi naøo sau ñaây saép xeáp caùc kim loaïi ñuùng theo thöù töï tính khöû taêng daàn ?

A. Pb, Ni, Sn, Zn B. Pb, Sn, Ni, Zn C. Ni, Sn, Zn, Pb D. Ni, Zn, Pb, Sn 2. Saét taây laø saét ñöôïc phuû leân beà maët bôûi kim loaïi naøo sau ñaây ?

A. Zn B. Ni C. Sn D. Cr* BTVN: 5, 6, 7, 8, 9/ 219.


LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC CUÛA SAÉT VAØ HÔÏP CHAÁT QUAN TROÏNG CUÛA SAÉT

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS hieåu: - Vì sao saét thöôøng coù soá oxi hoaù +2 vaø +3. - Vì sao tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa hôïp chaát saét (II) laø tính khöû, cuûa hôïp chaát saét (III) laø tính oxi hoaù. 2. Kó naêng: Giaûi caùc baøi taäp veà hôïp chaát cuûa saét. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Caùc baøi taäp coù lieân quan ñeán saét vaø hôïp chaát cuûa saét.III. PHÖÔNG PHAÙP: Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Neâu nhöõng phaûn öùng chính xaûy ra trong loø cao. 3. Baøi môùi:



Hoaït ñoäng 1: HS traû lôøi caâu hoûi.

Baøi 1: Vieát caáu hình electron cuûa Fe, Fe2+ vaø Fe3+. Töø ñoù haõy cho bieát tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa saét laø gì ?

HS vaän duïng caùc kieán thöùc ñaõ hoïc ñeå hoaøn thaønh PTHH cuûa caùc phaûn öùng theo sô ñoà beân. GV quan saùt, theo doûi, giuùp ñôõ HS hoaøn thaønh caùc PTHH cuûa phaûn öùng.

Baøi 2: Hoaøn thaønh caùc PTHH cuûa phaûn öùng theo sô ñoà sau:

Giaûi(1) Fe + 2HCl → FeCl2 + H2

(2) FeCl2 + Mg → MgCl2 + Fe(3) 2FeCl2 + Cl2 → 2FeCl3(4) 2FeCl3 + Fe → 3FeCl2(5) 2FeCl3 + 3Mg → 3MgCl2 + 2Fe(6) 2Fe + 3Cl2 → 2FeCl3

Hoaït ñoäng 2 HS döïa vaøo caùc kieán thöùc ñaõ hoïc ñeå hoaøn thaønh caùc phaûn öùng. GV löu yù HS phaûn öùng (d) coù nhieàu phöông trình phaân töû nhöng coù cuøng chung phöông trình ion thu goïn.

Baøi 3: Ñieàn CTHH cuûa caùc chaát vaøo nhöõng choå troáng vaø laäp caùc PTHH sau:a) Fe + H2SO4 (ñaëc) → SO2 + …b) Fe + HNO3 (ñaëc) → NO2 + … c) Fe + HNO3 (loaõng) → NO + …d) FeS + HNO3 → NO + Fe2(SO4)3 + …

Giaûia) 2Fe + 6H2SO4 (ñaëc) → Fe2(SO4)3 + 3SO2 + 6H2Ob) Fe + 6HNO3 → Fe(NO3)3 + 3NO2 + 3H2Oc) Fe + 4HNO3 → Fe(NO3)3 + NO + 2H2Od) FeS + HNO3 → Fe2(SO4)3 + NO + Fe(NO3)3 + H2O

GV ñaët caâu hoûi: Caùc kim loaïi trong moãi caëp coù söï

Baøi 4: Baèng phöông phaùp hoaù hoïc, haõy phaân bieät 3 maãu hôïp kim sau: Al – Fe, Al – Cu vaø Cu – Fe.

110

gioáng vaø khaùc nhau nhö theá naøo veà maët tính chaát hoaù hoïc ? HS phaân bieät moãi caëp kim loaïi döïa vaøo tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa chuùng.

Giaûi Cho 3 maãu hôïp kim treân taùc duïng vôùi dung dòch NaOH, maáu naøo khoâng thaáy suûi boït khí laø maãu Cu – Fe. Cho 2 maãu coøn laïi vaøo dung dòch HCl dö, maãu naøo tan heát laø maãu Al – Fe, maãu naøo khoâng tan heát laø maãu Al – Cu.

HS döïa vaøo tính chaát hoaù hoïc ñaëc tröng rieâng bieät cuûa moãi kim loaïi ñeå hoaøn thaønh sô ñoà taùch. Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng xaûy ra trong quaù trình taùch.

Baøi 5: Moät hoãn hôïp boät goàm Al, Fe, Cu. Haõy trình baøy phöông phaùp hoaù hoïc ñeå taùch rieâng töøng kim loaïi töø hoãn hôïp ñoù. Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng.

Giaûi

Hoaït ñoäng 3: HS töï giaûi quyeát baøi toaùn.

Baøi 6: Cho moät ít boät Fe nguyeân chaát taùc duïng vôùi dung dòch H2SO4 loaõng thu ñöôïc 560 ml moät chaát khí (ñkc). Neáu cho moät löôïng gaáp ñoâi boät saét noùi treân taùc duïng heát vôùi dung dòch CuSO4 dö thì thu ñöôïc moät chaát raén. Tính khoái löôïng cuûa saét ñaõ duøng trong hai tröôøng hôïp treân vaø khoái löôïng chaát raén thu ñöôïc.

Giaûi Fe + dung dòch H2SO4 loaõng:nFe = nH2 = 0,025 (mol) mFe = 0,025.56 =

1,4g Fe + dung dòch CuSO4

nFe = 0,025.2 = 0,05 (mol) mFe = 0,05.56 = 2,8g

Fe + CuSO4 → FeSO4 + Cu nFe = nCu = 0,05.64 = 3,2g

HS töï giaûi quyeát baøi toaùn.

Baøi 7: Bieát 2,3g hoãn hôïp goàm MgO, CuO vaø FeO taùc duïng vöøa ñuû vôùi 100 ml dung dòch H2SO4 0,2M. Khoái löôïng muoái thu ñöôïc laøA. 3,6g B. 3,7g C. 3,8g D. 3,9g

GiaûinH2SO4 = 0,02 (mol)

mmuoái = 2,3 + 0,02(96 – 16) = 3,9gBaøi 8: Nguyeân töû cuûa moät nguyeân toá X coù toång soá haït proton, nôtron vaø electron laø 82, trong ñoù soá haït mang ñieän nhieàu hôn soá haït khoâng mang ñieän laø 22. Nguyeân toá X laø

111

HS töï giaûi quyeát baøi toaùn. A. Fe B. Br C. P D. Cr

Giaûi Z = 26 Fe


LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC CUÛA CROM, ÑOÀNG VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA CHUÙNG

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát: - Caáu hình electron baát thöôøng cuûa nguyeân töû Cr, Cu. - Vì sao ñoàng coù soá oxi hoaù +1 vaø +2, coøn crom coù soá oxi hoaù töø +1 ñeán + 6. 2. Kó naêng: Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng daïng phaân töû vaø ion thu goïn cuûa caùc phaûn öùng theå hieän tính chaát hoaù hoïc cuûa Cr vaø Cu. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Caùc baøi taäp luyeän taäp.III. PHÖÔNG PHAÙP: Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Viết PTHH cuûa caùc phaûn öùng trong quaù trình chuyeån hoaù sau:

3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY

VAØ TROØNOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC

Hoaït ñoäng 1 HS döïa vaøo caùc tính chaát hoaù hoïc cuûa Cu vaø hôïp chaát ñeå hoaøn thaønh caùc PTHH cuûa caùc phaûn öùng trong daõy chuyeån ñoåi beân.

Baøi 1: Hoaøn thaønh phöông trình hoaù hoïc cuûa caùc phaûn öùng trong daõy chuyeån ñoåi sau:

Giaûi

CuS + HNO3 (ñaëc) → Cu(NO3)2 + H2SO4 + NO2

+ H2O (2)Cu(NO3)2 + 2NaOH → Cu(OH)2 + 2NaNO3 (3)

Cu(OH)2+ 2HCl → CuCl2 + 2H2O (4)CuCl2 + Zn → Cu + ZnCl2 (5)

Hoaït ñoäng 2

GV ?: Vôùi NaOH thì kim loaïi naøo phaûn öùng ? Phaàn khoâng tan sau phaûn öùng giöõa hôïp kim vaø dung dòch

Baøi 2: Khi cho 100g hôïp kim goàm coù Fe, Cr vaø Al taùc duïng vôùi dung dòch NaOH dö thu ñöôïc 6,72 lít khí. Laáy phaàn khoâng tan cho taùc duïng vôùi dung dòch HCl dö (khoâng coù khoâng khí) thu ñöôïc 38,08 lít khí. Caùc theå tích khí ño ôû ñkc. Xaùc ñònh % khoái löôïng cuûa hôïp kim.

Giaûi Vôùi NaOH dö: Chæ coù Al phaûn öùng

112

NaOH coù thaønh phaàn nhö theá naøo ?

GV ?: Phaàn khoâng tan taùc duïng vôùi dung dòch HCl thì coù phaûn öùng naøo xaûy ra ?

HS hoaøn thaønh caùc phaûn öùng vaø tính toaùn caùc löôïng chaát coù lieân quan.

Al → H2

nAl = nH2 = . = 0,2 (mol)

%Al = = 5,4%

Phaàn khoâng tan + dd HClFe + 2HCl → FeCl2 + H2

a→ a Cr + 2HCl → CrCl2 + H2

b→ b


Baøi 3: Hoãn hôïp X goàm Cu vaø Fe, trong ñoù Cu chieám 43,24% khoái löôïng. Cho 14,8g X taùc duïng heát vôùi dung dòch HCl thaáy coù V lít khí (ñkc) bay ra. Giaù trò V laøA. 1,12 B. 2,24 C. 4,48 D. 3,36

Giaûi%khoái löôïng cuûa saét = 100% - 43,24% = 56,76%

nFe = 14,8. = 0,15 (mol)

Fe + 2HCl → FeCl2 + H2 nFe = nH2 = 0,15 V = 0,15.22,4 = 3,36 lít


Baøi 4: Khöû m gam boät CuO baèng khí H2 ôû nhieät ñoä cao ñöôïc hoãn hôïp raén X. Ñeå hoaø tan heát X caàn vöøa ñuû 1 lít dung dòch HNO3 1M, thu ñöôïc 4,48 lít khí NO duy nhaát (ñkc). Hieäu suaát cuûa phaûn öùng khöû CuO laøA. 70% B. 75% C. 80%D. 85%


Baøi 5: Nhuùng thanh saét vaøo dung dòch CuSO4, sau moät thôøi gian laáy thanh saét ra röûa saïch, saáy khoâ thaáy khoái löôïng taêng 1,2g. Khoái löôïng Cu ñaõ baùm vaøo thanh saét laøA. 9,3g B. 9,4g C. 9,5g D. 9,6g


Baøi 6: Cho Cu taùc duïng vôùi dung dòch hoãn hôïp goàm NaNO3 vaø H2SO4 loaõng seõ giaûi phoùng khí naøo sau ñaây ?A. NO2 B. NO C. N2OD. NH3

V. CUÛNG COÁ: 1. Ñeå phaân bieät dung dòch H2SO4 ñaëc, nguoäi vaø dung dòch HNO3 ñaëc, nguoäi coù theå duøng kim loaïi naøo sau ñaây ?

A. Cr B. Al C. Fe D. Cu 2. Coù hai dung dòch axit laø HCl vaø HNO3 ñaëc, nguoäi. Kim loaïi naøo sau ñaây coù theå duøng ñeå phaân bieät hai dung dòch axit noùi treân ?

A. Fe B. Al C. Cr D. Cu 3. Cho kim loaïi X taùc duïng vôùi dung dòch H2SO4 loaõng roài laáy khí thu ñöôïc ñeå khöû oxit kim loaïi Y. X vaø Y coù theå laø

A. Cu vaø Fe B. Fe vaø Cu C. Cu vaø Ag D. Ag vaø Cu

113

4. Hoaø tan 9,14g hôïp kim Cu, Mg vaø Al baèng dung dòch HCl dö thu ñöôïc khí X vaø 2,54g chaát raén Y. Trong hôïp kim, khoái löôïng Al gaáp 4,5 laàn khoái löôïng Mg. Theå tích khí X (ñkc) laø

A. 7,84 lít B. 5,6 lít C. 5,8 lít D. 6,2 lít 5. Cho 19,2g Cu vaøo dung dòch loaõng chöùa 0,4 mol HNO3, phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn thì theå tích khí NO thu ñöôïc (ñkc) laø

A. 1,12 lít B. 2,24 lít C. 4,48 lít D. 3,36 lít 6. Vieát phöông trình hoaù hoïc cuûa caùc phaûn öùng trong sô ñoà chuyeån hoaù sau


THÖÏC HAØNH: TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC CUÛA SAÉT, CROM, ÑOÀNG

VAØ NHÖÕNG HÔÏP CHAÁT CUÛA CHUÙNG

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - Cuûng coá kieán thöùc veà tính chaát hoaù hoïc quan troïng cuûa saét, crom, ñoàng vaø moät soá hôïp chaát cuûa chuùng. - Tieán haønh moät soá thí nghieäm cuï theå: + Ñieàu cheá FeCl2, Fe(OH)2. + Thöû tính oxi hoaù cuûa K2Cr2O7

+ Cu taùc duïng vôùi dung dòch H2SO4 ñaëc, noùng. 2. Kó naêng: Tieáp tuïc reøn luyeän kó naêng laøm thí nghieäm hoaù hoïc nhö kó naêng laøm vieäc vôùi caùc hoaù chaát (raén, loûng), vôùi duïng cuï thí nghieäm, ñun noùng dung dòch, kó naêng quan saùt, giaûi thích caùc hieän töôïng hoaù hoïc,… 3. Thaùi ñoä: Caån thaän vaø nghieâm tuùc.II. CHUAÅN BÒ: 1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, giaù ñeå oáng nghieäm, ñeøn coàn. 2. Hoaù chaát: Kim loaïi: Cu, ñinh saét; Caùc dung dòch: HCl, NaOH, K2Cr2O7; H2SO4ñaëc. III. PHÖÔNG PHAÙP: HS tieán haønh caùc thí nghieäm theo nhoùm.IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän, nhaéc nhôû noäi quy vaø caùc an toaøn khi tieán haønh thí nghieäm. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi:

Hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Noäi dungHoaït ñoäng 1: Coâng vieäc ñaàu buoåi thöïc haønh.GV: neâu muïc tieâu, yeâu caàu cuûa tieát thöïc haønh, oân taäp nhöõng kieán thöùc cô baûn veà saét, crom, ñoàng, veà phaûn öùng oxi hoaù – khöû. - Laøm maãu moät soá thí nghieäm.HS: laéng nghe, tieáp thu, chuaån bò thöïc haønh. Hoaït ñoäng 2: HS: tieán haønh thí nghieäm nhö SGK.GV: quan saùt, höôùng daãn, giuùp ñôõ HS thöïc hieän thí nghieäm.

Thí nghieäm 1: Tính chaát hoùa hoïc cuûa K2Cr2O7

* Tiến hành: (SGK)* Hiện tượng và giải thích:- Dung dịch lúc đầu có màu gia cam của ion Cr2O7

2- sau chuyển dần sang màu xanh của ion Cr3+.

114

K2Cr2O7 + 6 FeSO4 + 7 H2SO4 Cr2(SO4)3 +K2SO4 +3 Fe2(SO4)3 + 7 H2O.* Kết luận: K2Cr2O7 có tính oxi hóa mạnh , đặc biệt trong môi trường axit, Cr+6 bị khử thành ion Cr3+.

Hoaït ñoäng 3: HS: tieán haønh thí nghieäm nhö SGK.GV: quan saùt, höôùng daãn, giuùp ñôõ HS thöïc hieän thí nghieäm.

Thí nghieäm 2: Ñieàu cheá vaø thöû tính chaát cuûa hiñroxit saét* Tiến hành: (SGK)* Hiện tượng và giải thích:

- Trong ống nghiệm (1) xuất hiện kết tủa màu trắng xanh, ống nghiệm (2) xuất hiện kết tủa màu nâu đỏ.

Pư: FeSO4 + 2 NaOH Fe(OH)2↓ + Na2SO4

Fe2(SO4)3 + 6 NaOH 2 Fe(OH)3↓ + 3 Na2SO4

- Dùng đũa thuỷ tinh lấy nhanh từng loại kết tủa, sau đó nhỏ tiếp vào mỗi ống nghiệm vài giọt dung dịch HCl.- Trong ống nghiệm (1) kết tủa tan dần, thu được dung dịch có màu lục nhạt của FeCl2. Trong ống nghiệm (2) kết tủa tan dần tạo ra dung dịch có màu nâu của FeCl3.

* Kết luận: Sắt (II) hidroxit và sắt (III) hidroxit có tính bazơ.

Hoaït ñoäng 4: HS: tieán haønh thí nghieäm nhö SGK.GV: quan saùt, höôùng daãn, giuùp ñôõ HS thöïc hieän thí nghieäm.

Thí nghieäm 3: Tính chaát hoùa hoïc cuûa muoái saét* Tiến hành: (SGK)* Dung dịch trong ống nghiệm chuyển dần từ màu vàng sang màu nâu sẫm và cuối cùng xuất hiện kết tủa tím đen.Pư: 2 FeCl3 + 2 KI 2 FeCl2 + 2 KCl + I2 * Kết luận: Muối Fe3+ có tính oxi hóa.

Hoaït ñoäng 5HS: tieán haønh thí nghieäm nhö SGK.GV: quan saùt, höôùng daãn, giuùp ñôõ HS thöïc hieän thí nghieäm.

Thí nghieäm 4: Tính chaát hoùa hoïc cuûa ñoàng* Tiến hành: (SGK)* Hiện tượng và giải thích:- Ống nghiệm (1) không có pư xảy ra- Ống nghiệm (2) pư hóa học cũng không xảy ra.- Ống nghiệm (3) sau một thời gian miệng ống nghiệm có khí màu nâu đỏ, dung dịch có màu xanh.

Hoaït ñoäng 6:HS: Vieát töôøng trìnhGV: Nhaän xeùt buoåi thöïc haønh.

V. CUÛNG COÁ: VI. DAËN DOØ: XEM TRÖÔÙC BAØI: NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ ION TRONG DUNG DÒCH.

CHÖÔNG 8: PHAÂN BIEÄT MOÄT SOÁ CHAÁT VOÂ CÔ

Tieát 62(32) Baøi 39NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ ION TRONG DUNG DÒCH

115

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - Bieát nguyeân taéc nhaän bieát moät soá ion trong dung dòch. - Bieát caùch nhaän bieát caùc cation: Na+, , Ba2+, Al3+, Fe3+, Fe2+, Cu2+.

- Bieát caùch nhaän bieát caùc anion: , , Cl‒, 2. Kó naêng: Coù kó naêng tieán haønh thí nghieäm ñeå nhaän bieát caùc cation vaø anion trong dung dòch. 3. Thaùi ñoä: Caån thaän vaø nghieâm tuùc.II. CHUAÅN BÒ: - OÁng nghieäm, caëp oáng nghieäm, giaù ñeå oáng nghieäm, ñeøn coàn. - Caùc dung dòch: NaCl, BaCl2, AlCl3, NH4Cl, FeCl3, NaNO3, Na2SO4, Na2CO3, CuCl2, NH3, HCl, H2SO4. Caùc kim loaïi: Fe, Cu.III. PHÖÔNG PHAÙP: Dieãn giaûng + tröïc quan. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän, nhaéc nhôû noäi quy vaø caùc an toaøn khi tieán haønh thí nghieäm. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1 GV ?: Baèng maét thöôøng, döïa vaøo ñaâu ta coù theå nhaän bieát saûn phaåm cuûa moät phaûn öùng hoaù hoïc ? HS: Töï neâu ra ñöôïc nguyeân taéc chung ñeå nhaän bieát moät ion trong dung dòch.

I – NGUYEÂN TAÉC NHAÄN BIEÁT MOÄT ION TRONG DUNG DÒCH Theâm vaøo dung dòch moät thuoác thöû taïo vôùi ion ñoù moät saûn phaåm ñaëc tröng nhö moät keát tuûa, moät hôïp chaát coù maøu hoaëc moät chaát khí khoù tan suûi boït hoaëc moät khí bay ra khoûi dung dòch.

Hoaït ñoäng 2 GV bieåu dieãn thí nghieäm nhaän bieát cation Na+ baèng caùch thöû maøu ngoïn löûa. HS neâu hieän töôïng quan saùt ñöôïc.

II – NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ CATION TRONG DUNG DÒCH 1. Nhaän bieát cation Na+: Thöû maøu ngoïn löûa.

Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Nhoû dung dòch NaOH vaøo oáng nghieäm ñöïng khoaûng 2 ml dung dòch NH4Cl roài ñun noùng oáng nghieäm. Dung giaáy quyø tím aåm ñeå nhaän bieát khí NH3 hoaëc nhaän bieát baèng muøi khai.

2. Nhaän bieát cation Thuoác thöû: dung dòch kieàm NaOH (hoaëc KOH). Hieän töôïng: Coù khí muøi khai thoaùt ra, khí naøy laøm xanh giaáy quyø tím aåm).

Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Nhoû dd H2SO4 loaõng vaøo oáng nghieäm ñöïng khoaûng 1 ml dung dòch BaCl2. Nhoû theâm dd H2SO4 l, laéc oáng nghieäm ñeå thaáy keát tuûa khoâng tan trong H2SO4 dö.

3. Nhaän bieát cation Ba2+

Thuoác thöû: dung dòch H2SO4 loaõng. Hieän töôïng: Coù keát tuûa traéng taïo thaønh.

Ba2+ + → BaSO4

Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Nhoû daàn töøng gioït dd NaOH vaøo oáng nghieäm ñöïng khoaûng 1ml dd AlCl3 ñeå thu ñöôïc keát tuûa traéng döôùi daïng keo. Nhoû theâm dd NaOH, laéc oáng nghieäm ñeå thaáy keát tuûa tan trong dd NaOH dö.

4. Nhaän bieát cation Al3+

Thuoác thöû: dung dòch kieàm dö. Hieän töôïng: Ban ñaàu coù keát tuûa keo traéng, sau ñoù keát tuûa bò hoaø tan trôû laïi.

Al3+ + 3OH‒ → Al(OH)3

Al(OH)3 + OH‒ → + 2H2O

Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Nhoû dd NaOH vaøo oáâng nghieäm chöùa khoaûng 2ml dd FeCl2 ñeå thu ñöôïc keát tuûa maøu traéng xanh Fe(OH)2. Ñun noùng oáng nghieäm ñeå thaáy keát tuûa traéng xanh

5. Nhaän bieát caùc cation Fe2+ vaø Fe3+

a) Nhaän bieát cation Fe2+

Thuoác thöû: dung dòch kieàm (OH‒) hoaëc dung dòch NH3. Hieän töôïng: Ban ñaàu coù keát tuûa maøu traéng hôi xanh, sau ñoù chuyeån thaønh keát tuûa maøu vaøng roài cuoái cuøng

116

chuyeån daàn sang maøu vaøng roài cuoái cuøng thaønh maøu naâu ñoû.

Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Nhoû dd NaOH vaøo oáng nghieäm ñöïng khoaûng 2ml dd FeCl3 ñeå thu ñöôïc keát tuûa naâu ñoû Fe(OH)3.

Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Nhoû dung dòch NH3 vaøo oáng nghieäm chöùa khoaûng 1 ml dd CuSO4 ñeå thu ñöôïc keát tuûa maøu xanh Cu(OH)2. Nhoû theâm dd NH3 ñeán dö, laéc oáng nghieäm ñeå thaáy keát tuûa laïi tan ñi do taïo thaønh ion phöùc [Cu(NH3)4]2+ coù maøu xanh lam ñaäm.

chuyeån thaønh maøu naâu ñoû.Fe2+ + 2OH‒ → Fe(OH)2

4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O → 4Fe(OH)3b) Nhaän bieát cation Fe3+

Thuoác thöû: dung dòch kieàm (OH‒) hoaëc dung dòch NH3. Hieän töôïng: Taïo thaønh keát tuûa maøu naâu ñoû.

Fe3+ + 3OH‒ → Fe(OH)3b) Nhaän bieát cation Cu2+

Thuoác thöû: dung dòch NH3. Hieän töôïng: Ban ñaàu taïo thaønh keát tuûa maøu xanh, sau ñoù keát tuûa bò hoaø tan trong dung dòch NH3dö taïo thaønh dung dòch coù maøu xanh lam ñaäm.

Cu2+ + 2OH‒ → Cu(OH)2Cu(OH)2 + 4NH3 → [Cu(NH3)4]2+ + 2OH‒

Hoaït ñoäng 3

Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Cho vaøo oáng nghieäm khoaûng 2 ml dung dòch NaNO3, theâm tieáp vaøi gioït dung dòch H2SO4 vaø vaøi laù Cu moûng. Ñun noùng oáng nghieäm chöùa hoãn hôïp caùc chaát phaûn öùng.Quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Vieát PTHH daïng phaân töû vaø ion thu goïn cuûa phaûn öùng.

III – NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ ANION TRONG DUNG DÒCH 1. Nhaän bieát anion Thuoác thöû: Kim loaïi Cu + dd H2SO4 loaõng. Hieän töôïng: Kim loaïi Cu bòhoaø tan taïo dung dòch maøu xanh lam ñoàng thôøi coù khí maøu naâu ñoû thoaùt ra.

3Cu + 2 + 8H+ → 3Cu2+ + 2NO + 4H2O

2NO + O2 → 2NO2 (naâu ñoû Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Nhoû dung dòch BaCl2 vaøo oáng nghieäm chöùa 2 ml dd Na2SO4 → traéng BaSO4. Nhoû theâm vaøo oáng nghieäm vaøi gioït dd HCl hoaëc H2SO4 loaõng, laéc oáng nghieäm ñeå thaáy keát tuûa khoâng tan trong axit HCl hoaëc H2SO4 loaõng.

2. Nhaän bieát anion Thuoác thöû: dung dòch BaCl2/moâi tröôøng axit loaõng dö (HCl hoaëc HNO3 loaõng) Hieän töôïng: Coù keát tuûa traéng taïo thaønh.

Ba2+ + → BaSO4 Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Roùt vaøo oáng nghieäm 2 ml dung dòch NaCl vaø theâm vaøi gioït dd HNO3 laøm moâi tröôøng. Nhoû vaøo oáng nghieäm treân vaøi gòt dung dòch AgNO3 ñeå thu ñöôïc keát tuûa AgCl maøu traéng.

3. Nhaän bieát anion Cl‒ Thuoác thöû: dung dòch AgNO3

Hieän töôïng: Coù keát tuûa traéng taïo thaønh.

Ag+ + Cl‒ → AgCl

Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Roùt vaøo oáng nghieäm khoaûng 2 ml dung dòch Na2CO3. Nhoû tieáp vaøo oáng nghieäm ñoù vaøi gioït dd HCl haëc H2SO4 loaõng. Quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Vieát PTHH daïng phaân töû vaø ion ruùt goïn cuûa phaûn öùng.

4. Nhaän bieát anion Thuoác thöû: dung dòch H+ vaø dung dòch Ca(OH)2. Hieän töôïng: Coù khí khoâng maøu bay ra, khí naøy laøm dung dòch nöôùc voâi trong bò vaãn ñuïc.

+ 2H+ → CO2 + H2OCO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 + H2O

V. CUÛNG COÁ: Baøi taäp soá 1 trang 174 (SGK).VI. DAËN DOØ: XEM TRÖÔÙC BAØI: NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ CHAÁT KHÍ.

117

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - Bieát nguyeân taéc chung ñeå nhaän bieát moät chaát khí. - Bieát caùch nhaän bieát caùc chaát khí CO2, SO2, H2S, NH3. 2. Kó naêng: laøm thí nghieäm thöïc haønh nhaän bieát moät soá chaát khí. 3. Thaùi ñoä: Caån thaän vaø nghieâm tuùc.II. CHUAÅN BÒ: Duïng cuï thí nghieäm vaø caùc bình khí CO2, SO2, H2S, NH3.III. PHÖÔNG PHAÙP: Dieãn giaûng + tröïc quan. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän, nhaéc nhôû noäi quy vaø caùc an toaøn khi tieán haønh thí nghieäm. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Coù 3 dung dòch, moãi dung dòch chöùa moät cation sau: Ba2+, Al3+, . Trình baøy caùch nhaän bieát chuùng. 3. Baøi môùi:

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙCHoaït ñoäng 1 GV ñaët vaán ñeà: Coù bình khí Cl2 vaø bình khí O2. laøm theá naøo ñeå nhaän bieát caùc khí ñoù ? - Khí Cl2 coù maøu vaøng luïc: Nhaän bieát baèng tính chaát vaät lí. - Ñöa than hoàng vaøo bình khí O2 noù buøng chaùy: Nhaän bieát baèng tính chaát hoaù hoïc. Ruùt ra keát luaän.

I – NGUYEÂN TAÉC CHUNG ÑEÅ NHAÄN BIEÁT MOÄT CHAÁT KHÍDöïa vaøo tính chaát vaät lí hoaëc tính chaát hoaù hoïc ñaëc tröng cuûa chaát khí ñoù.Thí duï: Nhaän bieát khí H2S döïa vaøo muøi tröùng thoái, khí NH3 baèng muøi khai ñaëc tröng cuûa noù.

Hoaït ñoäng 2 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc nhöõng ñaëc ñieåm cuûa khí CO2. GV ñaët vaán ñeà: Trong thí nghieäm thoåi khí CO ñi qua oáng söù ñöïng CuO, ñun noùng, ta coù theå nhaän bieát saûn phaåm khí cuûa phaûn öùng baèng caùch naøo ? HS choïn thuoác thöû ñeå traû lôøi.

II – NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ CHAÁT KHÍ1. Nhaän bieát khí CO2

Ñaëc ñieåm cuûa khí CO2: Khoâng maøu, khoâng muøi, naëng hôn khoâng khí, raát ít tan trong nöôùc → Khi taïo thaønh töø caùc dung dòch nöôùc noù taïo neân söï suûi boït khaù maïnh vaø ñaëc tröng.

+ 2H+ → CO2 + H2O

+ H+ → CO2 + H2O Thuoác thöû: Dung dòch Ca(OH)2 hoaëc Ba(OH)2 dö. Hieän töôïng: Coù keát tuûa traéng taïo thaønh, laøm dung dòch thu ñöôïc bò vaãn ñuïc.

CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 + H2OCO2 + Ba(OH)2 → BaCO3 + H2O

Chuù yù: Caùc khí SO2 vaø SO3 cuõng taïo ñöôïc keát tuûa traéng vôùi dung dòch Ca(OH)2

vaø dung dòch Ba(OH)2. HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc nhöõng ñaëc ñieåm cuûa khí SO2. GV ñaët vaán ñeà: Laøm theá naøo ñeå phaân bieät khí SO2vôùi khí CO2 ? Coù theå duøng dung dòch Ca(OH)2hay khoâng ?Keát luaän: Thuoác thöû toát nhaát ñeå nhaän bieát khí SO2 laø dung dòch nöôùc Br2.

2. Nhaän bieát khí SO2

Ñaëc ñieåm cuûa khí SO2

- Khí SO2 khoâng maøu, naëng hôn khoâng khí, gaây ngaït vaø ñoäc. - Khí SO2 cuõng laøm ñuïc nöôùc voâi trong nhö khí CO2. Thuoác thöû: Dung dòch nöôùc Br2 dö. Hieän töôïng: Nöôùc Br2 bò nhaït maøu.

SO2 + Br2 + 2H2O → H2SO4 + 2HBr

118

Tieát 63

NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ CHAÁT KHÍ

HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc nhöõng ñaëc ñieåm cuûa khí H2S.

GV ñaët vaán ñeà: Coù theå nhaän bieát khí H2S döïa vaøo tính chaát vaät lí vaø tính chaát hoaù hoïc naøo ? - Tính chaát vaät lí: Muøi tröùng thoái. - Tính chaát hoaù hoïc: Taïo ñöôïc keát tuûa ñen vôùi ion Cu2+ vaø Pb2+.

3. Nhaän bieát khí H2S Ñaëc ñieåm cuûa khí H2S: Khí H2S khoâng maøu, naëng hôn khoâng khí, coù muøi tröùng thoái vaø raát ñoäc. Thuoác thöû: Dung dòch muoái Cu2+ hoaëc Pb2+. Hieän töôïng: Coù keát tuûa maøu ñen taïo thaønh.

H2S + Cu2+ → CuS + 2H+

maøu ñenH2S + Pb2+ → PbS + 2H+

maøu ñen HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc nhöõng ñaëc ñieåm cuûa khí NH3. GV ñaët vaán ñeà: Laøm theá naøo nhaän bieát khí NH3 baèng phöông phaùp vaät lí vaø phöông phaùp hoaù hoïc ? - Phöông phaùp vaät lí: Muøi khai. - Phöông phaùp hoaù hoïc: NH3 laøm giaáy quyø tím aåm hoaù xanh.

4. Nhaän bieát khí NH3

Ñaëc ñieåm cuûa khí NH3: Khí H2S khoâng maøu, nheï hôn khoâng khí, tan nhieàu trong nöôùc, coù muøi khai ñaëc tröng. Thuoác thöû: Ngöûi baèng muøi hoaëc duøng giaáy quyø tím aåm. Hieän töôïng: Coù muøi khai, laøm giaáy quyø tím aåm hoaù xanh.

V. CUÛNG COÁ: 1. Coù theå duøng dung dòch nöôùc voâi trong ñeå phaân bieät 2 khí CO2 vaø SO2 ñöôïc khoâng ? Taïi sao ? 2. Cho 2 bình khí rieâng bieät ñöïng caùc khí CO2 vaø SO2. Haõy trình baøy caùch nhaän bieát töøng khí. Vieát caùc PTHH.VI. DAËN DOØ: 1. HS veà nhaø chuaån bò moät soá baûng toång keát theo maãu sau: a) Nhaän bieát moät soá cation trong dung dòch

Thuoác thöûCation

dung dòch NaOH dung dòch NH3dung dòch H2SO4

loaõng

Ba2+

Al3+

Fe3+

Fe2+

Cu2+

b) Nhaän bieát moät soá anion trong dung dòch Thuoác thöûAnion

dung dòch NaOH dung dòch NH3dung dòch H2SO4

loaõng

Cl‒

c) Nhaän bieát moät soá chaát khíKhí Phöông phaùp vaät lí Phöông phaùp hoaù hoïc

CO2

SO2

H2SNH3

2. XEM TRÖÔÙC BAØI: LUYEÄN TAÄP: NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ ION TRONG DUNG DÒCH.

119

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Cuûng coá kieán thöùc nhaän bieát moät soá ion trong dung dòch vaø moät soá chaát khí. 2. Kó naêng: Reøn luyeän kó naêng laøm thí nghieäm nhaän bieát. 3. Thaùi ñoä: Caån thaän vaø nghieâm tuùc.II. CHUAÅN BÒ: HS chuaån bò baûng toång keát caùch nhaän bieát moät soá ion trong dung dòch vaø moät soá chaát khí.III. PHÖÔNG PHAÙP: Dieãn giaûng + tröïc quan. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän, nhaéc nhôû noäi quy vaø caùc an toaøn khi tieán haønh thí nghieäm. 2. Kieåm tra baøi cuõ: 3. Baøi môùi:



Hoaït ñoäng 1 HS döïa vaøo phaûn öùng ñaëc tröng duøng ñeå nhaän bieát caùc cation ñeå giaûi quyeát baøi toaùn. GV quan saùt, theo doûi, giuùp ñôõ HS hoaøn thaønh baøi taäp.

Baøi 1: Trình baøy caùch nhaän bieát caùc ion trong caùc dung dòch rieâng reõ sau: Ba2+, Fe3+, Cu2+.

Giaûi

Hoaït ñoäng 2 GV yeâu caàu HS cho bieát caùc hieän töôïng xaûy ra khi cho töø töø dung dòch NaOH vaøo moãi dung dòch, töø ñoù xem coù theå nhaän bieát ñöôïc toái ña bao nhieâu dung dòch.

Baøi 2: Coù 5 oáng nghieäm khoâng nhaõn, moãi oáng ñöïng moät trong caùc dung dòch sau ñaây (noàng ñoä khoaûng 0,1M): NH4Cl, FeCl2, AlCl3, MgCl2, CuCl2. Chæ duøng dung dòch NaOH nhoû töø töø vaøo töøng dung dòch, coù theå nhaän bieát ñöôïc toái da caùc dung dòch naøo sau ñaây ?A. Hai dung dòch: NH4Cl, CuCl2.B. Ba dung dòch: NH4Cl, MgCl2, CuCl2.C. Boán dung dòch: NH4Cl, AlCl3, MgCl2, CuCl2.D. Caû 5 dung dòch.

Hoaït ñoäng 3 GV yeâu caàu HS xaùc ñònh moâi tröôøng cuûa caùc dung dòch. HS giaûi quyeát baøi toaùn.

Baøi 3: Coù 4 oáng nghieäm khoâng nhaõn, moãi oáng ñöïng moät trong caùc dung dòch sau (noàng ñoä khoaûng 0,01M): NaCl, Na2CO3, KHSO4 vaø CH3NH2. Chæ duøng giaáy quyø tím laàn löôït nhuùng vaøo 4 dung dòch, quan saùt söï thay ñoåi maøu saéc cuûa noù coù theå nhaän bieát ñöôïc daõy caùc dung dòch naøo ?A. Dung dòch NaCl.B. Hai dung dòch NaCl vaø KHSO4. C. Hai dung dòch KHSO4 vaø CH3NH2.D. Ba dung dòch NaCl, KHSO4 vaø Na2CO3.

120

Tieát 64

LUYEÄN TAÄP: NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ CHAÁT VOÂ CÔ

Hoaït ñoäng 3 HS töï giaûi quyeát baøi toaùn.

Baøi 4: Haõy phaân bieät hai dung dòch rieâng reõ sau: (NH4)2S vaø (NH4)2SO4 baèng moät thuoác thöû.

GiaûiCho moät maãu giaáy loïc taåm dung dòch Pb(NO3)2 vaøo 2 dung dòch treân, dung dòch naøo laøm cho maãu giaáy loïc chuyeån sang maøu ñen laø dung dòch (NH4)2S.

(NH4)2S + Pb(NO3)2 → PbS + 2NH4NO3

Hoaït ñoäng 4 GV löu yù HS ñaây laø baøi taäp chöùng toû söï coù maët cuûa caùc chaát neân neáu coù n chaát thì ta phaûi chöùng minh ñöôïc söï coù maët cuûa caû n chaát. Daïng baøi taäp nay khaùc so vôùi baøi taäp nhaän bieát (nhaän bieát n chaát thì ta chæ caàn nhaän bieát ñöôïc n – 1 chaát). HS giaûi quyeát baøi toaùn döôùi söï höôùng daãn cuûa GV.

Baøi 5: Coù hoãn hôïp khí goàm SO2, CO2vaø H2. Haõy chöùng minh trong hoãn hôïp coù maët töøng khí ñoù. Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng.

Giaûi Cho hoãn hôïp khí ñi qua nöôùc Br2 dö, thaáy nöôùc Br2 bò nhaït maøu chöùng toû coù khí SO2.SO2 + Br2 + 2H2O → H2SO4 + 2HBr (1)

Khí ñi ra sau phaûn öùng tieáp tuïc daãn vaøo dung dòch Ca(OH)2 dö thaáy coù keát tuûa traéng chöùng toû coù khí CO2.

CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 + H2O (2) Khí ñi ra sau phaûn öùng (2) daãn qua oáng ñöïng CuO ñun noùng thaáy taïo ra Cu maøu ñoû chöùng toû coù khí H2.

V. CUÛNG COÁ: 1. Coù caùc dung dòch khoâng maøu ñöïng trong caùc loï rieâng bieät, khoâng coù nhaõn: ZnSO4, Mg(NO3), Al(NO3)3. Ñeå phaân bieät caùc dung dòch treân coù theå duøng

A. quyø tím B. dd NaOH C. dd Ba(OH)2 D. dd BaCl2 2. Ñeå phaân bieät caùc dung dòch trong caùc loï rieâng bieät, khoâng daùn nhaõn: MgCl2, ZnCl2, AlCl3, FeCl2, KCl baèng phöông phaùp hoaù hoïc, coù theå duøng

A. dd NaOH B. dd NH3 C. dd Na2CO3 D. quyø tím 3. Ñeå phaân bieät 2 dung dòch Na2CO3 vaø Na2SO3 coù theå chæ caàn duøng

A. dd HCl B. nöôùc Br2 C. dd Ca(OH)2 D. dd H2SO4

4. Khoâng theå nhaän bieát caùc khí CO2, SO2 vaø O2 ñöïng trong caùc bình rieâng bieät neáu chæ duøng

A. nöôùc Br2 vaø taøn ñoùm chaùy dôû. B. nöôùc Br2 vaø dung dòch Ba(OH)2.

C. nöôùc voâi trong vaø nöôùc Br2. D. taøn ñoùm chaùy dôû vaø nöôùc voâi trong. 5. Ñeå phaân bieät caùc khí CO, CO2, O2 vaø SO2 coù theå duøng

A. taøn ñoùm chaùy dôû, nöôùc voâi trong vaø nöôùc Br2.B. taøn ñoùm chaùy dôû, nöôùc voâi trong vaø dung dòch K2CO3.C. dung dòch Na2CO3 vaø nöôùc Br2.D. taøn ñoùm chaùy dôû vaø nöôùc Br2.

6. Phoøng thí nghieäm bò oâ nhieãm baån bôûi khí Cl2. Hoaù chaát naøo sau ñaây coù theå khöû ñöôïc Cl2 moät caùch töông ñoái an toaøn ?

A. Dung dòch NaOH loaõng. B. Duøng khí NH3 hoaëc dung dòch NH3.C. Duøng khí H2S. D. Duøng khí CO2.

7. Trình baøy phöông phaùp hoaù hoïc phaân bieät caùc khí: O2, O3, NH3, HCl vaø H2S ñöïng trong caùc bình rieâng bieät. 8. Ñeå khöû khí H2S trong phoøng thí nghieäm coù theå duøng hoaù chaát naøo ? 9. Trong quaù trình saûn xuaát NH3 thu ñöôïc hoãn hôïp goàm coù 3 khí: H2, N2 vaø NH3. Trình baøy phöông phaùp hoaù hoïc ñeå chöùng toû söï coù maët cuûa moãi khí trong hoãn hôïp.

VI. DAËN DOØ:

121

Tiết ** Bài 53 LUYỆN TẬPI. MỤC TIÊU CỦA BÀI LUYỆN TẬP:

1. kiến thức : * Củng cố cách nhận biết một số cation, anion và chất khí bằng thuốc thử.* Củng cố nguyên tắc xác định nồng độ muối amoni bằng phương pháp chuẩn độ axit – baz .

2. kĩ năng: * kĩ năng viết phương trinh phản ứng. * kĩ thuật nhận biết và tách một số chất.

II- CHUẨN BỊ: Bảng tóm tắt tính chất của một số cation, anion, chất khí thường gặp và một số thuốc thử . Ôn lại các kiến thức đã được học. Biên soạn một số câu hỏi để củng cố kiến thức HS.

III- HOẠT ĐỘNG : Hoạt động 1: CÁC KIẾN THỨC CẦN GHI NHỚ . GV sử dụng bảng câm, cho HS điền các hiện tượng vào ô trống trong bảng.

1. Nhận biết các cation từ dd hỗn hợp đơn giản:

Cation Thuốc thử Hiện tượng Giải thích

Ba2+ SO42– trong H2SO4

loãng↓ trắng ( không tan trong môi trường axit)

Ba2+ + SO42– → BaSO4 ↓

Fe2+ OH– ↓ trắng xanh Fe2+ + 2OH– → Fe(OH)2 ↓ Fe3+ OH– ↓ nâu đỏ Fe3+ + 3OH– → Fe(OH)3 ↓

Al3+ OH– dư ↓ keo trắng sau đó tan Al3+ Al(OH)3 ↓ [Al(OH)4]–

Cu2+ NH3 dư↓ xanh sau đó tạo thành dd xanh lam Cu2+ Cu(OH)2 [ Cu(NH3)4]2+

122

OH– OH–

ddNH3

ddNH3

2. Nhận biết các anion từ một dung dịch hỗn hợp đơn giản:

Anion Thuốc thử Hiện tượng Giải thích

NO3– Bột Cu trong

H2SO4 loãngDd màu xanh, khí hóa nâu trong không khí

3Cu + 2NO3– + 8H+→3Cu2++2NO +4H2O

SO42– Ba2+ trong H2SO4

loãng↓ trắng ( không tan trong môi trường axit)

Ba2+ + SO42– → BaSO4 ↓

Cl– Ag+ trong HNO3↓ trắng (không tan trong môi trường axit)

Ag+ + Cl– → AgCl ↓

CO32– H+ Sủi bọt khí(khí này làm

vẫn đục nước vôi trong) CO3

2– + 2H+ → H2O + CO2

3. Nhận biết một số chất khí :

Khí Thuốc thử Hiện tượng Giải thích CO2 Ba(OH)2 dư ↓ trắng CO2 + Ba(OH)2→ BaCO3 + H2O SO2

(mùi hắc)Nước brôm Mất màu nước brom SO2 + Br2 + 2H2O → H2SO4 + 2HBr

Cl2 (mùi sốc, màu vàng)

KI + hồ tinh bột

Chuyển màu xanh tím Cl2 + 2KI → 2KCl + I2

H2S(mùi trứng thối)

Cu2+, hoặc Pb2+ ↓ đen H2S + Cu2+ → CuS + 2H+

NH3(mùi khai)

Quỳ tím ẫmQuỳ tím chuyển thành màu xanh

Dung dịch NH3 có tính baz

4. Xác định nồng độ muối amoni bằng phương pháp trung hòa : Dựa vào tính chất của ion NH4

+ tác dụng với các dung dịch kiềm dư tạo thành khí NH3 có thể bay hơi hoàn toàn khỏi dung dịch khi đun nóng , người ta xác định nồng độ các muối amoni bằng cách chưng cất nó để hấp thụ khí NH3 vào một lượng dư nhưng biết chính xác dd HCl . Sau đó chuẩn độ lượng HCl còn dư bằng phương pháp axit – baz , thường dùng metyl da cam làm chất chỉ thị.

NH4+ + OH– dư

NH3 + H2ONH3 + HCl NH4Cl

HCl (còn lại) + NaOH NaCl + H2O

Giải bài tập SGK và SBT

123

Chương 8: HÓA HỌC VÀ VẤN ĐỀ KINH TẾ XÃ HỘI MÔI TRƯỜNGTiết 65(35)Bài 46: HÓA HỌC VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ

I. Mục tiêu của bài học:1. Kiến thức:

- Biết những vấn đề đặt ra cho nhân loại: Nguồn năng lượng bị cạn kiệt, khan hiếm nhiên liệu, cần những vật liệu mới đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của con người.

- Biết được hóa học sẽ góp phần giải quyết những vấn đề đó, như tạo ra nguồn năng lượng mới, những vật liệu mới...

2. Kĩ năng:- Đọc và tóm tắt thông tin bài học.- Vận dụng kiến thức đã học trong chương trình phổ thông để minh học- Tìm thông tin từ các phương tiện khác hoặc từ thực tiễn cuộc sống.II. Chuẩn bị:

1. Tranh ảng tư liệu có liên quan như nguồn năng lượng cạn kiệt, khan hiếm..2. Một số thông tin, tư liệu cập nhật như: nhà máy điện nguyên tử, ô tô sử dụng nhiên liệu hidro, vật liệu nano,

cmpozit...3. Đĩa hình có nội dung về một số quá trình sản xuất hóa học.

III. Tổ chức các hoạt động dạy học

Hoạt động 1: Vấn đề năng lượng và nhiên liệu:GV yêu cầu học sinh đọc những thông tin trong bài, sử dụng kiến thức đã có...thảo luận và trả lời các câu hỏi sau:

1. Năng lượng và nhiên liệu có vai trò như thế nào đối với sự phát triển nói chung và sự phát triển kinh tế nói riêng ?

2. Vần đề năng lượng và nhiên liệu đang đặt ra cho nhân loại hiện nay là gì ?3. Hóa học đã góp phần giải quyết vấn đề năng lượng và nhiên liệu như thế nào trong hiện tại và tương lai ?

Kết luận:

Hoạt động 2: Vấn đề nguyên liệu cho công nghiệp:HS nghiên cứu sgk , đọc các thông tin bổ sung sử dụng kiến thức đã có, trả lời các câu hỏi sau:

1. Vấn đề nguyên liệu đang đặt ra cho các ngành kinh tế là gì ?2. Hóa học đã góp phần giải quyết vấn đầ đó như thế nào ?

HS thảo luận để thấy được nguồn nguyên liệu hóa học đang được sử dụng cho công nghiệp hiện nay là :

124

Nhân loại đang giải quyết vấn đề thiếu năng lượng và khan hiêm nhiên liệu do tiêu thụ quá nhiều.Hóa học góp phần giải quyết vấn đề này là:Sản xuất và sử dụng nguồn nguyên liệu nhân tạo thay thế cho nguồn nguyên liệu thiên nhiên như than, dầu mỏ..Sử dụng các nguồn năng lượng mới một cách khoa học.

- Quặng, khoáng sản và các chất có sẵn trong vỏ Trái đất.- Không khí và nước. đó là nguồn nguyên liệu rất phong phú trong tự nhiên và được sử dụng rộng rãi

trong nhiều nhành công nghiệp hóa học.- Nguồn nguyên liệu thực vật.- Dầu mỏ, khí, than đá là nguồn nguyên liệu cho công nghiệp tổng hợp chất dẻo, tơ sợi tổng hợp, cao

su....

Kết luận:

Hoạt động 3: Vấn đề vật liệu:GV: Đưa ra các câu hỏi thảo luận như sau:

1. Vấn đề đang đặt ra về vật liệu cho các ngành kinh tế là gì ?2. Hóa học đã góp phần giải quyết vấn đầ đó như thế nào ?

Hoạt động 4: Hướng giải quyết vần đề năng lượng và nhiên liệu cho tương lai:HS quan sát hình ảnh và đọc những thông tin trong bài học, thảo luận và đưa ra những ý kiến .GV: Hướng dẫn HS thảo luận, hoàn chỉnh và kết luận.

Tiết 66(35)

Bài 47: HÓA HỌC VÀ CÁC VẤN ĐỀ XÃ HỘII. Mục tiêu của bài học:

1. Kiến thức: Học sinh hiểu được hóa học đã góp phần đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về lương thực, thực phẩm, may mặc, thuốc chữa bệnh và tăng cường thể lực cho con người, cụ thể như:

- Sản xuất được phân bón, thuốc bảo vệ và phát triên cây trồng...- Sản xuất tơ sợi tổng hợp để tạo ra vải, len...- Sản xuất ra các loại thuốc chữa bệnh, thuốc bổ và thuốc chống gây nghiện,....

2. Kĩ năng:- Phân tích được một vấn đề đang đặt ra cho nhân loại hiện nay về lương thực, thực phẩm, may mặc,

sưc khoẻ.- Nêu được hướng giải quyết và ví dụ cụ thể về đóng góp của hóa học với từng lĩnh vực đã nêu trên.

II.Chuẩn bị:1. Tranh ảnh, hình vẽ, các nhà máy sản xuất phân bón, thuốc chữa bệnh...2. Số liệu thống kê thực tế về lương thực, dược phẩm...

III.Tổ chức các hoạt động dạy học:

Hoạt động 1: Hóa học và vấn đề lương thực, thực phẩm.

125

Nhân loại đang gặp phải vấn đề : Nguồn nguyên liệu tự nhiên đang sử dụng ngày càng cạn kiệt.hóa học đã góp phần: sử dụng hợp lí có hiệu quả nguồn nguyên liệu chủ yếu cho công nghiệp hóa học. sử dụng lại các vật liệu phế thải là hướng tận dụng nguyên liệu cho công nghiệp hóa học.

Để giải quyết vấn đề khan hiếm năng lượng và cạn kiệt nguồn nguyên liệu, có 3 phương hướng cơ bản sau đây:Tìm cách sử dụng một cách có hiệu quả nguồn năng lượng và nhiên liệu hiện có.Sản xuất và sử dụng nguồn năng lượng và nhiên liệu nhân tạo...Sử dụng các nguồn năng lượng mới.

Tìm hiểu một số vấn đề đang đặt ra cho nhân loại hiện nay về lương thực, thực phẩm.GV yêu cầu HS trả lời một số câu hỏi. Vấn đề về lương thực thực phẩm đang đặt ra cho nhân loại hiện nay là gì ? Lí do tại sao ? Kết luận: Do sự bùng nổ dân số và nhu cầu của con người ngày càng cao, do đó vấn đề đặt ra đối với lương thực, thực phẩm là: Không những cần tăng về số lượng mà còn tăng về chất lượng.GV hỏi: Hóa học đã góp phần đã góp phần giải quyết những vấn đề liên quan đến lương thực, thực phẩm như thế nào ? HS: thảo luận các nội dung: ứng dụng của các chất đã học ,đặc biệt là cabohidrat, chất béo, protein....và kiến thức thực tiên để thảo luận....và rút ra kết luận. Kết luận: Hóa học đã góp phần làm tăng số lượng và chất lượng về lương thực, thực phẩm. Nghiên cứu và sản xuất các chất hóa học có tác dụng bảo vệ và phát triển động thực vật như: phân bón, thuốc trừ sâu, diệt cỏ, kích thích sinh trưởng.... Bằng phương pháp hóa học, tăng cường chế biến thực phẩm nhân tạo hoặc chế biến thực phẩm theo công nghệ hóa học tạo ra sản phẩm có chất lượng cao hơn.

Hoạt động 2: Hóa học và vấn đề may mặc:Học sinh tìm hiểu vấn đề may mặc đã và đang đặt ra cho nhân loại và vai trò của hóa học trong việc giải quyết các vấn đề trên như thé nào ?

- Nếu con người chỉ dựa vào tơ sợi thiên nhiên như bông, đay, gai,...thì không đủ.- Ngày nay việc sản xuất ra tơ, sợi hóa học đã đáp ứng được nhu cầu may mặc cho nhân loại.- So với tơ tự nhiên ( sợi bông, sợi gai, tơ tằm), tơ hóa học như tơ visco, tơ axetat, tơ nilon, ....có nhiều

ưu điểm nổi bật: dai, đàn hồi, mềm mại, nhẹ, xốp, đẹp và rẻ tiền.- Các loại tơ sợi hóa học được sản xuất bằng phương pháp công nghiệp nên dã đáp ứng được nhu cầu về

số lượng , chất lượng và mĩ thuật.

Hoạt động 3: Hóa học và sức khoẻ con người:Học sinh đọc thông tin trong bài học, vận dụng kiến thức thực tiễn và các thông tin bổ sung về các loại thuốc và tìm hiểu thành phần hóa học chính của một số loại thuốc thông dụng. Nêu một số bệnh hiểm nghèo cần phải có thuốc đặc trị mới có thể chữa được.... Từ đó cho biết vấn đề đã và đang đặt ra đối với ngành dược phẩm và đóng góp của hóa học giúp giải quyết vấn đề đó như thế nào ? Kết luận:

- Nhiều loại bệnh không thể chỉ dùng các loại cây cỏ tự nhiên trực tiếp để chữa trị.- Ngành Hóa dược đã góp phần tạo ra những loại thuốc tân dược có nhiều ưu thế: sử dụng đơn giản ,

khỏi bệnh nhanh, hiệu quả đặc biệt đối với một số bệnh do virut và một số bệnh hiểm nghèo...Học sinh tìm hiểu một số chất gây nghiện , ma tuý và có thái độ phòng chống tích cực. Tìm hiểu sách giáo khoa và trả lòi các câu hỏi:

1. Ma túy là gì ?2. Vấn đề hiện nay đang đặt ra đối với vấn đề matúy là gì ?3. Hóa học đã góp phần giải quyết vấn đề đó như thế nào ? nhiệm vụ của hóa học ?

Hoạt động 4: Củng cố và đánh giá. Các bài tập 1,2,3/sgk

Tiết 67(36):

Bài 48: HÓA HỌC VÀ VẤN ĐỀ MÔI TRƯỜNGI. Mục tiêu bài học:1. Kiến thức:

- Hỉểu ảnh hưởng của hóa học đối với môi trường sống ( khí quyển, nước, đất)- Biết và vận dụng một số biện pháp để bảo vệ môi trường trong cuộc sống hàng ngày.

2. Kĩ năng:- Biết phát hiện một số vấn đề thực tế về môi trường.- Biết giải quyết vấn đề bằng những thông tin thu thập được từ nội dung bài học, từ các kiến thức đã

biết, qua các phương tiện thông tin đại chúng,...II. Chuẩn bị:

Tư liệu, tranh ảnh, băng đĩa về ô nhiễm môi trường, một số biện pháp bảo vệ môi trường sống ở Việt Nam và trên thế giới.

III. Tổ chức các hoạt động dạy học:

Hoạt động 1: Ô nhiêm môi trường không khí:GV yêu cầu học sinh:1. Nêu một số hiện tượng ô nhiễm không khí mà em biết ?2. Đưa ra nhận xét về không khí sạch và không khí bị ô nhiễm và tác hại của nó ?GV: Vậy nguồn nào gây ô nhiễm không khí ?

126

3. Những chất hóa học nào thường có trong không khí bị ô nhiễm và gây ảnh hưởng tới đời sống của sinh vật như thế nào ?

HS: Thảo luận nhóm, thảo luận toàn lớp và rút ra kết luận.

Hoạt động 2: Ô nhiễm môi trường nước:HS: đọc tài liệu , từ các thông tin khác, trả lời các câu hỏi:1. Nêu một số hiện tượng ô nhiễm nguồn nước ?2. Đưa ra nhận xét về nước sạch, nước bị ô nhiễm và tác hại của nó .3. Nguồn gây ô nhiễm nước do đâu mà có ?4. Những chất hóa học nào thường có trong nguồn nước bị ô nhiễm và gây ảnh hưởng như thế nào đến con người

và sinh vật khác ?

Hoạt động 3: Ô nhiễm môi trường đất:HS thảo luận với câu hỏi tương tự như trên.

Hoạt động 4: Nhận biết môi trường bị ô nhiễm.GV: đặt vấn đề: Bằng cách nào có thể xác định được môi trường bị ô nhiễm ?HS : suy nghĩ, đọc những thông tin trong bài học để trả lời câu hỏi và nêu phương pháp xác định .

Hoạt động 5: Xử lí chất ô nhiễm như thế nào ?GV: Nêu tình huống cụ thể và yêu cầu học sinh đưa ra phương pháp giải quyết.HS: Đọc thêm thông tin trong sách giáo khoa, quan sát hình vẽ thí dụ về xử lí chất thải, khí thải trong công nghiệp.Tiến hành thảo luận nhóm, phân tích tác dụng của mỗi công đọan và rút ra nhận xét chung về một số biện pháp cụ thể trong sản xuất, đời sống về:

- Xử lí khí thải.- Xử lí chất thải rắn.- Xử lí nước thải.

Kết luận: Để xử lí chất thải theo phương pháp hóa học, cần căn cứ vào tính chất vật lí, tính chất hóa học của mỗi loại chất thải để chọn phương pháp cho phù hợp.

Tiết 68,69: ÔN TẬP HỌC KÌ VÀ THI HỌC KÌ 2

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Cuûng coá kieán thöùc hk2 2. Kó naêng: Reøn luyeän kó naêng laøm tn. 3. Thaùi ñoä: Caån thaän vaø nghieâm tuùc.II. CHUAÅN BÒ: HS ôn tập.III. PHÖÔNG PHAÙP: Dieãn giaûng + tröïc quan.Gv: Cho hs chia nhóm giải btGv và hs sau đó nhận xét điều chỉnhCâu 1 : Nhúng lá sắt nặng 8 gam vào 500 ml dung dịch CuSO 4 2M .Sau một thời gian lấy lá sắt ra cân lại thấy khối lượng của nó bằng 8,8 gam .Xem thể tích dung dịch không đổi thì nồng độ CuSO4 sau phản ứng bằng bao nhiêu ? A. 0,9 M B. 1,8 M C. 1 M D. 1,5 MCâu 2 :Một hỗn hợp X (Al2O3, Fe2O3, SiO2) để tách Fe2O3 ra khỏi hỗn hợp X ,ta cần khuấy X vào dung dịch lấy dư

127

Một số cách nhận biết môi trường bị ô nhiễm:Quan sát màu sắc, mùi.Dùng một số hóa chất để xác định các ion gây ô nhiễm bằng phương pháp phân tích hóa học.Dùng các dụng cụ đo như: nhiệt kế, sắc kí, máy đo pH, ...để xác định nhiệt độ, các ion và độ pH của đất, nước...

A . H2SO4 B. HCI C. NaOH D. NaClCâu 3 : Có 5 mẫu kim loại: Ba, Mg, Fe, Ag, Al. Nếu chỉ dùng dung dịch H2SO4 loãng có thể nhận biết được những kim loại nào ?

A. Ba, Al, Ag B. Ag, Fe, Al C. Ag, Ba D. cả 5 kim loạiCâu 4: Hoà tan hỗn hợp gồm: a mol Na2O và b mol Al2O3 vào nước thì chỉ thu được dung dịch chứa chất tan duy nhất. khẳng định nào đúng ?

A. a b B. a = 2b C. a=b D. a bCâu 5: Hàm lượng oxi trong một oxit sắt FexOy không lớn hơn 25%. Oxit sắt này có thể là:

A. FeO B. Fe2O3 C. Fe3O4 D. không xác định đượcCâu 6: Hỗn hợp X gồm Zn và CuO. X tác dụng với lượng dư dung dịch NaOH sinh ra 4,48 lit khí H 2 (đktc). Để hoà tan hết X cần 400ml dung dịch HCl 2M. khối lượng X bằng:

A. 21 gam B. 62,5 gam C. 34,5 gam D. 29 gamCâu 7: Sắt không tác dụng với chất nào sau đây ?

A. dung dịch HCl loãng B. dung dịch H2SO4 đặc nóngC. dung dịch CuSO4 D. dung dịch Al(NO3)3

Câu 8: Phát biểu nào sau đây không đúng ?A. ion Ag+ có thể bị oxi hoá thành Ag B. nguyên tử Mg có thể khử được ion Sn2+

C. ion Cu2+ có thể oxi hóa được nguyên tử Al D. CO không thể khử MgO thành MgCâu 9: Nhóm mà các kim loại đều phản ứng với dung dịch CuSO4 là:

A. Ba, Mg, Hg B. Na, Al, Fe, BaC. Al, Fe, Mg, Ag D. Na, Al, Cu

Câu 10: cho sơ đồ sau: Al A Al(OH)3 B Al(OH)3 C Al. các kí tự A, B, C lần lượt là: A. NaAlO2, AlCl3, Al2O3 B. Al2O3, AlCl3, Al2S3

C. KAlO2, Al2(SO4)3, Al2O3 D. A và C đúngCâu 11: Trong các phương pháp điều chế kim loại sau, phương pháp nào không đúng ?

A. Điều chế nhôm bằng cách điện phân nóng chảy Al2O3

B. Điều chế Ag bằng phản ứng giữa dung dịch AgNO3 với ZnC. Điều chế Cu bằng phản ứng giữa CuO với CO ở nhiệt độ caoD. Điều chế Ca bằng cách điện phân dung dịch CaCl2

Câu 12: Hòa tan hết 0,5 gam hỗn hợp gồm: Fe và kim loại hóa trị 2 bằng dung dịch H2SO4 loãng thu được 1,12 lit khí H2 (đktc). Kim loại hóa trị 2 đã dùng là:

A. Ni B. Zn C. Mg D. BeCâu 13: Hòa tan 8 gam hỗn hợp gồm Fe và kim loại M ( hóa trị 2, đứng trước H 2 trong dãy điện hóa) vào dung dịch HCl dư thu được 4,48 lit H2 (đktc). Mặt khác để hòa tan 4,8 gam kim loại M thì dùng chưa đến 500 ml dung dịch HCl 1M. Kim loại M là:

A. Zn B. Mg C. Ca D. BaCâu 14: Một vật bằng hợp kim Cu-Zn được nhúng trong dung dịch H2SO4 loãng, hiện tượng xảy ra là:

A. Zn bị ăn mòn, có khí H2 thóat ra. B. Zn bị ăn mòn, có khí SO2 thoát ra.C. Cu bị ăn mòn, có khí H2 thoát ra D. Cu bị ăn mòn, có khí SO2 thoát ra.

Câu 15: Một dung dịch chứa a mol NaAlO2 tác dụng với một dung dịch chứa b mol HCl. Điều kiện để thu được kết tủa Al(OH)3 sau phản ứng là:

A. a=2b B. b<4a C. a=b . b<5aCâu 16: Cho 2 cặp oxi hóa khử: Xx+/X đứng trước cặp Yy+/Y trong dãy điện hóa. Phát biểu nào sau đây không dúng ?A. tính oxi hóa của Yy+ mạnh hơn Xx+ B. X có thể oxi hoá được Yy+đứng trước cặp Yy+/Y

C. Yy+ có thể oxi hóa được X D. tính khử của X mạnh hơn YCâu 17: Cho dung dịch NaOH đến dư vào dung dịch hỗn hợp gồm AlCl3 và FeSO4, thu được kết tủa A. Nung A trong không khí đến khối lượng không đổi được chất rắn B. cho H2 dư qua B nung nóng , phản ứng hoàn toàn thu được chất rắn C. C có chứa:

A. Al và Fe B. Al2O3 và Fe C. Al, Al2O3, Fe và FeO D. FeCâu 18: Phản ứng nào sau đây thu được Al(OH)3 ?

A. dung dịch AlO2- + dung dịch HCl B. dung dịch AlO2

- + dung dịch Al3+

C. dung dịch AlO2- + CO2/H2O D. cả A, B, C

Câu 19: Để kết tủa hoàn toàn Al(OH)3 có thể dùng cách nào sau đây ?A. Cho dung dịch Al2(SO4)3 tác dụng với dung dịch NaOH dư.B. Cho dung dịch Al2(SO4)3 tác dụng với dung dịch NH3 dưC. Cho dung dịch NaAlO2 tác dụng với dung dịch HCl dư.D. Cho dung dịch Al2(SO4)3 tác dụng với dung dịch Ba(OH)2 dư.

Câu 20: Có 3 dung dịch: NaOH, HCl, H2SO4. thuốc thử duy nhất để phân biệt 3 dung dịch trên là:A. Al B. CaCO3 C. Na2CO3 D. quỳ tímCâu 21: Khi điện phân nóng chảy Al2O3 sản xuất Al, người ta thêm criolit (Na3AlF6) vào Al2O3 với mục đích

A. tạo lớp màng bảo vệ cho nhôm lỏng B. tăng tính dẫn điện của chất điện phânC. giảm nhiệt độ nóng chảy của chất điện phân D. cả A, B, C đều đúng

128

+HCl +Cl2

+ Fe

+ dd NH3

+HNO3

Câu 22: Điện phân dung dịch FeCl2 , sản phẩm thu được là:A. Fe, O2, HCl B. H2, O2, Fe(OH)2 C. Fe, Cl2 D. H2, Fe, HCl

Câu 23: Cho dung dịch chứa các ion: Na+, Ca2+, Mg2+, Ba2+, H+, Cl-+. muốn loại được nhiều cation nhất ra khỏi dung dịch trên thì nên dùng hóa chất nào sau đây ?

A. dung dịch NaOH B. dung dịch Na2CO3

C. dung dịch KHCO3 D. dung dịch Na2SO4.Câu 24: Hòa tan hoàn toàn 2,32 gam Fe3O4 trong dung dịch HNO3 đặc nóng thu được V ml khí X ( màu nâu) ở đktc. V có giá trị là:

A. 336 ml B. 112 ml C. 224 ml D. 448 mlCâu 25: Trong nước tự nhiên thường có lẫn những lượng nhỏ các muối: Ca(NO3)2, Mg(NO3)2, Ca(HCO3)2, Mg(HCO3)2. Có thể dùng một hóa chất nào sau đây để loại đồng thời các cation trong các muối trên ?

A. NaHCO3 B. K2SO4 C. Na2SO4 D. NaOHCâu 26: cho sơ đồ sau: Fe A B A D E. Các kí tự A, B, D, E lần lượt là:

A. FeCl3, FeCl2, Fe(OH)2, Fe(NO3)3 B. FeCl2, FeCl3, Fe(OH)2, Fe(NO3)3

C. . FeCl3, FeCl2, Fe(OH)2, Fe(NO3)2 D. . FeCl3, FeCl2, Fe(OH)3, Fe(NO3)3

Câu 27: Điện phân dung dịch NaCl đến hết ( có màng ngăn, điện cực trơ), cường độ dòng địên 1,61A thì hết 60 phút. Thêm 0,03 mol H2SO4 vào dung dịch sau điện phân thì thu được muối với khối lượng:

A. 4,26 gam B. 8,52 gam C. 6,39 gam D. 2,13 gamCâu 28: Cho 4 kim loại: Al, Fe, Mg, Cu và bốn dung dịch ZnSO4, AgNO3, CuCl2, Al2(SO4)3, kim loại nào khử được cả 4 dung dịch muối trên :

A. Mg B. Mg và Al C. Mg và Fe D. CuCâu 29: Hỗn hợp X gồm Al và Fe3O4. Thực hiện phản ứng nhiệt nhôm hoàn toàn thu được chất rắn Y. Chia Y làm 2 phần bằng nhau. Phần 1 cho tác dụng với dung dịch NaOh dư thu được 6,72 lit H2 (đktc). Phần 2 cho tác dụng với dung dịch HCl dư thu được 26,88 lit khí H2 (đktc). Khối lượng Al và Fe3O4 trong hỗn hợp đầu bằng: A. 54g; 139,2g B. 29,7g; 69,6g C. 27g; 69,6g D. 59,4;g; 139,2gCâu 30: Trong quá trình ăn mòn điện hóa, ở điện cực âm xảy ra: A. quá trình oxi hóa nước trong dd điện li B. quá trình khử kim loại C. qúa trình oxi hóa kim loại D. quá trình oxi hóa oxi trong dd điện

Tiết 70 THI HỌC KÌ II

I Mục tiêu;Đánh giá năng lực học tập của học sinh

II. Chuẩn bị 4 mã đề trắc nghiệmSỞ GD & ĐT CM

TRƯỜNG THPT KHÁNH HƯNGMã đề thi 567

ĐỀ KIỂM TRA HỌC KỲ II - MÔN HOÁ HỌC 12Thời gian làm bài: 60 phút

(40 câu trắc nghiệm)

Họ, tên học sinh:.......................................................................... Lớp 12C

Câu 1: Số electron lớp ngoài cùng trong nguyên tử của các nguyên tố nhóm IA làA. 1. B. 3. C. 2. D. 4.

Câu 2: Cho sơ đồ chuyển hoá: Fe Fe2(SO4)3 Fe(OH)3 (mỗi mũi tên ứng với một phản ứng). Hai chất X, Y lần lượt là

A. H2SO4 loãng, NaOH. B. H2SO4 đặc nóng, NaOH.C. Na2SO4, NaOH. D. H2SO4 đặc nguội, NaOH.

Câu 3: Để bảo vệ vỏ tàu biển người ta có thể dùng phương phápA. dùng chất chống ăn mòn. B. mạ một lớp kim loại bền lên vỏ tàu.C. gắn lá Zn lên vỏ tàu. D. dùng hợp kim không gỉ.

Câu 4: Hoà tan m gam Al bằng dung dịch NaOH dư, sau phản ứng giải phóng 6,72 lít khí H2 (đktc). Giá trị của V là (Cho Al = 27)

A. 5,4 gam. B. 4,05 gam. C. 10,8 gam. D. 2,7 gam.

Câu 5: Cho m gam Mg vào dung dịch HCl loãng dư, thu được 3,36 lít khí H2 (đktc), giá trị của m là (Cho Mg = 24)A. 7,2 gam. B. 4,8 gam. C. 3,6 gam. D. 2,4 gam.

Câu 6: Kim loại Al, Fe và Cu đều phản ứng được với

129

A. dung dịch HCl. B. dung dịch HNO3 đặc nguội.C. dung dịch NaOH. D. dung dịch HNO3 loãng.

Câu 7: Cho m gam Fe vào dung dịch CuSO4 1M thấy cần dùng hết 100ml, tính giá trị của m là (Cho Fe = 56)A. 11,2 gam. B. 5,6 gam. C. 16,8 gam. D. 8,4 gam.

Câu 8: Kim loại nào sau đây thuộc loại kim loại kiềm thổA. Na. B. Li. C. Mg. D. K.

Câu 9: Kim loại không phản ứng được với dung dịch muối sắt (II) clorua (FeCl2) làA. Cu. B. Mg. C. Al. D. Zn.

Câu 10: Hấp thụ hoàn toàn 4,48 lít khí CO2 vào dung dịch chứa 16 gam NaOH thu được dung dịch X. Khối lượng của muối tan thu được trong dung dịch X là (Cho Na = 23, C = 12, O = 16, H = 1)


Câu 11: Trong công nghiệp, người ta điều chế nhôm bằng phương phápA. điện phân nóng chảy Al2O3. B. điện phân nóng chảy AlCl3.C. khử Al2O3 bằng CO. D. cho Mg đẩy Al ra khỏi dung dịch AlCl3.

Câu 12: Cho 7,8 gam kim loại kiềm tác dụng với nước (dư). Sau phản ứng thu được 2,24 lít khí hiđro H 2 (đktc). Kim loại kiềm là (Cho Li = 7, Na = 23, K = 39, Rb = 85)

A. Li. B. Rb. C. Na. D. K.

Câu 13: Khi cho Fe phản ứng với axit H2SO4 đặc nóng sinh raA. FeSO4 và khí SO2. B. Fe2(SO4)3 và khí H2.C. FeSO4 và khí H2. D. Fe2(SO4)3 và khí SO2.

Câu 14: Để chuyển 11,2 gam Fe thành FeCl2 thì thể tích dung dịch HCl 1M cần dùng là (Cho Fe = 56)A. 0,2 lít. B. 0,4 lít. C. 0,6 lít. D. 0,8 lít.

Câu 15: Nhận biết hợp chất của natri bằng phương phápA. tạo ra bọt khí. B. thử màu ngọn lửa.C. tạo ra chất kết tủa. D. sự thay đổi màu sắc của các chất.

Câu 16: Các hợp chất Cr2O3, Cr(OH)3, Al2O3, Al(OH)3 đều cóA. đều là oxit là axit. B. tính lưỡng tính. C. đều là oxit bazơ. D. có tính axit.

Câu 17: Để nhận biết các ion Al3+, Fe2+, Fe3+ và NH4+ cần dùng một dung dịch duy nhất là

A. NaOH. B. BaCl2. C. Na2SO4. D. NaCl.

Câu 18: Để nhận biết ion SO42- người ta dùng

A. Na+. B. Al3+. C. Cu2+. D. Ba2+.

Câu 19: Các kim loại Al, Fe và Cr đều phản ứng được vớiA. HNO3 loãng, H2SO4 loãng. B. HNO3 đặc nguội, H2SO4 đặc nguội.C. HNO3 loãng, H2SO4 đặc nguội. D. HNO3 đặc nguội, H2SO4 đặc nóng.

Câu 20: Cho phương trình hoá học: aAl + bFe3O4 → cFe + dAl2O3 (a, b, c, d là các số nguyên, tối giản). Tổng các hệ số a, b, c, d là

A. 24. B. 6. C. 8. D. 4.

Câu 21: Kim loại Fe phản ứng được với dung dịchA. MgSO4. B. ZnSO4. C. Al2(SO4)3. D. CuSO4.

Câu 22: Chất phản ứng được với dung dịch NaOH làA. Ca(OH)2. B. Al(OH)3. C. KOH. D. Mg(OH)2.

Câu 23: Trong phản ứng sau: Ni + Pb2+ Ni2+ + Pb. Chất khử mạnh nhất làA. Ni2+. B. Pb. C. Pb2+. D. Ni.

Câu 24: Một vật được chế tạo từ hợp kim Zn -Cu để trong không khí. Hãy cho biết vật sẽ bị ăn mòn theo loại nào?A. ăn mòn vật lý. B. ăn mòn hoá học. C. ăn mòn điện hoá. D. ăn mòn cơ học.

Câu 25: Kim loại không phản ứng với dung dịch H2SO4 loãng làA. Fe. B. Zn. C. Al. D. Cu.

Câu 26: Khi điều chế kim loại, các ion kim loại đóng vai trò là chấtA. nhường proton. B. bị khử. C. bị oxi hoá. D. nhận proton.

Câu 27: Cấu hình electron nguyên tử của nguyên tố Fe (1s22s22p63s23p63d64s2). Vậy cấu hình của ion Fe3+ làA. 1s22s22p63s23p64s24p6. B. 1s22s22p63s23p63d8.C. 1s22s22p63s23p63d5. D. 1s22s22p63s23p63d64s2.

Câu 28: Kim loại Al phản ứng được với chất nào sau đâyA. dung dịch NaCl. B. HNO3 loãng. C. H2SO4 đặc nguội. D. HNO3 đặc nguội.

Câu 29: Tính khối lượng kết tủa Fe(OH)2 khi cho 100ml dung dịch NaOH 1M vào dung dịch FeCl2 dư (Cho Fe = 56, O = 16, H = 1)

130

A. 4,5 gam. B. 9 gam. C. 10 gam. D. 8 gam.

Câu 30: Hoà tan 6,4 gam Cu bằng dung dịch HNO3 đặc nóng dư, sau phản ứng thấy thoát ra V lít khí NO2 (đktc). Giá trị của V là (Cho Cu = 64)

A. 2,24 lít. B. 3,36 lít. C. 1,12 lít. D. 4,48 lít.

Câu 31: Nhiệt phân hoàn toàn 7,8 gam Al(OH)3, thu được m gam một chất rắn, giá trị của m là (Cho Al = 27, O = 16, H = 1)


Câu 32: Nước cứng là nước có chứa nhiều các ionA. HCO3

-, Cl-. B. Ca2+, Mg2+. C. SO42-, Cl-. D. Na+, K+.

Câu 33: Ở nhiệt độ thường, dung dịch NaOH phản ứng được với kim loạiA. Fe. B. Cu. C. Al. D. Ag.

Câu 34: Dung dịch Fe2+ thể hiện tính chấtA. khử. B. oxi hoá.C. vừa khử, vừa oxi hoá. D. không khử, không oxi hoá.

Câu 35: Kim loại Cu tác dụng được với dung dịch chất nào sau đây?A. FeCl2. B. CaCl2. C. MgCl2. D. AgNO3.

Câu 36: Bằng phương pháp thuỷ luyện có thể điều chế được kim loạiA. kali (K). B. nhôm (Al). C. đồng (Cu). D. magie (Mg).

Câu 37: Nước cứng có chứa các ion Mg2+, Cl-, SO42- thuộc loại nước cứng

A. tạm thời. B. vĩnh cửu. C. toàn phần. D. một phần.

Câu 38: Trong số các kim loại Na, Mg, Al, Fe, kim loại có tính khử mạnh nhất làA. Al. B. Mg. C. Fe. D. Na.

Câu 39: Hợp chất sắt (III) hiđroxit có công thức làA. Fe2(SO4)3. B. Fe2O3. C. Fe(OH)3. D. FeSO4.

Câu 40: Oxit của kim loại kiềm (nhóm IA) làA. R2O. B. RO. C. RO2. D. R2O3.

131

giao an hoa hoc 12 toan tap

Documents