giáo trình phương pháp giảng dạy tác giả: ths. phan long nguồn gốc: trường...

8/13/2019 Giáo trình Phương pháp giảng dạy Tác giả: ThS. Phan Long Nguồn gốc: Trường Đại học SPKT Tp.HCM, 2004

http://slidepdf.com/reader/full/giao-trinh-phuong-phap-giang-day-tac-gia-ths-phan-long-nguon 1/177

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM KYÕ THUAÄT

KHOA SÖ PHAÏM KYÕ THUAÄTBOÄ MOÂN PHÖÔNG PHAÙP GIAÛNG DAÏY

GIAÙO TRÌNH MOÂN

PHÖÔNG PHAÙP GIAÛNG DAÏY

CHUÛ BIEÂN : Th s . PHAN LONG BIEÂN SOAÏN : TS . VOÕ THÒ XUAÂN

Th s . LEÂ THÒ HOAØNGTh s . NGUYEÃN THÒ PHÖÔNG HOA

TP . HOÀ CHÍ MINH -THAÙNG 08 NAÊM 2004

Chia sẽ TL bởi CN. Nguyễn Thanh Tú - Facebook: www.facebook.com/daykem.quynhonWebsite: www.daykemquynhon.ucoz.com



MUÏC LUÏC

NOÄI DUNG TRANG

LÔØI TÖÏAChöông I THIEÁT KEÁ GIAÛNG DAÏY 1

Baøi 1 : Xaùc ñònh muïc tieâu daïy hoïc 2

Baøi 2 : Phaân tích ngheà 8

Baøi 3 : Xaây döïng vaø caûi tieán chöông trình ñaøo taïo ngheà 25

Baøi 4 : Soaïn noäi dung daïy hoïc 41

Baøi 5 : Laäp keá hoaïch giaûng daïy 53

Chöông II PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC 64 Baøi 1 : Ñaïi cöông phöông tieän daïy hoïc 64

Baøi 2 : Phöông tieän nghe 75

Baøi 3 : Phöông tieän nhìn 78

Baøi 4 : Vaät thaät - Moâ hình trieån laõm- Tham quan 81

Baøi 5 : Phöông tieän chieáu roïi 86

Baøi 6 : Video vaø truyeàn hình daïy hoïc 94

Baøi 7 : ÖÙng duïng ña phuông tieän trong daïy hoïc 97Chöông III PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC 102

Baøi 1 : Ñaïi cöông veà phöông phaùp daïy hoïc 102

Baøi 2 : Phöông phaùp daïy hoïc truyeàn thoáng 111

Baøi 3 : Phöông phaùp daïy hoïc chuyeân bieät 133

Chöông IV KIEÅM TRA VAØ ÑAÙNH GIAÙ 151

Baøi 1 : Ñaïi cöông veà kieåm tra vaø ñaùnh giaù 151

Baøi 2 : Caùc phöông phaùp kieåm tra 154

Baøi 3 : Traéc nghieäm 158

Baøi 4 : Xöû lyù keát quaû kieåm tra ñaùnh gia 166

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO




LÔØI TÖÏA

xuaát phaùt töø chöùc naêng vaø nhieäm vuï cuûa ngöôøi Giaùo Vieân Kyõ Thuaät Chuyeân

Nghieäp (GVKTCN) bao goàm caùc chöùc naêng sau :

- Chöùc naêng thieát keá coâng taùc giaûng daïy- Chöùc naêng toå chöùc coâng taùc giaûng daïy- Chöùc naêng laõnh ñaïo coâng taùc giaûng daïy- Chöùc naêng kieåm tra - ñaùnh giaù giaûng daïy

Ñeå thöïc hieän ñöôïc caùc chöùc naêng treân cuûa ngöôøi GVKTCN, ñoøi hoûi caàn thieát phaûitrang bò cho ngöôøi Giaùo sinh nhöõng kieán thöùc vaø caùc kyõ naêng cô baûn cuûa coâng taùc daïyhoïc noùi chung vaø daïy hoïc kyõ thuaät noùi rieâng. Phaàn Phöông Phaùp Giaûng Daïy Ñaïi Cöôngñaõ ñöôïc giaûng daïy taïi tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät töø nhöõng naêm 1978, vôùi taøilieäu cuûa boä moân Phöông Phaùp Giaûng Daïy .

Treân cô sô cuûa taøi lieäu vöøa neâu treân, boä moân “ Phöông Phaùp Giaûng Daïy’’ ñaõ boå

sung, phaùt trieån vaø xaây döïng thaønh Giaùo Trình cho moân hoïc “ Phöông Phaùp Giaûng Daïy’’. Ñaây laø moân hoïc cô sôû cuûa caùc moân thuoäc lónh vöïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät. Noù baohaøm nhöõng kieán thöùc chung veà phöông phaùp giaûng daïy toång quaùt, trong ñoù moät phaàn theåhieän tính ñaëc thuø cuûa sö phaïm kyõ thuaät, laøm cô sôû cho vieäc tieáp noái vôùi moân hoïc sau naøylaø moân “ Phöông Phaùp Daïy Hoïc Moân Kyõ Thuaät Chuyeân Ngaønh’’. Ñaây laø caùc moânchuyeân ngaønh cuûa caùc moân Sö Phaïm Kyõ Thuaät .

Phöông phaùp giaûng daïy laø moät lónh vöïc voâ cuøng roäng lôùn, ña daïng vaø phong phuù,nhaát laø veà maët noäi dung phaûi ñaûm baûo caùc yeâu caàu cô baûn, heä thoáng, hieän ñaïi vaø thöïctieãn. Tuy nhieân giaùo trình naøy nhaèm muïc ñích thoáng nhaát vaø heä thoáng nhöõng vaán ñeà daïyhoïc cuûa ngöôøi GVKTCN vaø giuùp sinh vieân laøm taøi lieäu hoïc taäp. Giaùo trình naøy chia laøm

boán chöông:- Chöông I : Thieát keá coâng taùc daïy hoïc - Bieân soaïn : TS . Voõ Thò Xuaân- Chöông II : Phöông tieän daïy hoïc - Bieân soaïn : Ths . Phan Long- Chöông III : Phöông phaùp daïy hoïc - Bieân soaïn : Ths . Leâ Thò Hoaøng- Chöông IV : Kieåm tra ñaùnh giaù daïy hoïc - Bieân soaïn : Ths . Nguyeãn Thị Phöông Hoa

Ñaây laø giaùo trình chính cuûa moân “ Phöông Phaùp Giaûng Daïy’’phuïc vuï cho sinhvieân caùc tröôøng Cao Ñaúng, Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät, hoïc vieân caùc lôùp boài döôõng söphaïm baäc 1, baäc 2 cuõng nhö caùc baïn ñoïc quan taâm ñeán lónh vöïc noùi treân .

Maëc daàu, caùc taùc giaû ñaõ coá gaéng raát nhieàu ñeå bieân soaïn taøi lieäu treân, tuy nhieâncuõng khoâng theå traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt. Raát mong nhaän ñöôïc caùc yù kieán ñoùng goùpcuûa baïn ñoïc cho taøi lieäu ngaøy caøng phong phuù hôn. Caùc yù kieán xin göûi veà Khoa Sö Phaïm

Kyõ Thuaät, tröôøng Ñaïi hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät Thaønh Phoá Hoà Chí Minh, soá 01, Voõ Vaên Ngaân, Thuû Ñöùc, Thaønh Phoá Hoà Chí Minh .

Thaønh Phoá Hoà Chí Minh, thaùng 08 naêm 2004

Caùc Taùc Giaû




1

CHÖÔNG I

THIEÁT KEÁ GIAÛNG DAÏYMUÏC TIEÂU

Sau noäi dung naøy ngöôøi hoïc coù khaû naêng1. Veà maët nhaän thöùc

- Trình baøy ñöôïc yù nghóa vieäc xaùc laäp muïc ñích yeâu caàu trong daïy hoïc kyõ thuaätngheà nghieäp.

- Giaûi thích ñöôïc caùc giai ñoaïn cô baûn cuûa vieäc phaùt trieån chöông trình ñaøo taïo.

- Giaûi thích vaø chöùng minh ñöôïc phaân tích ngheà laø cô sôû khoa hoïc cuûa vieäc xaâydöïng noäi dung daïy hoïc vaø caûi tieán chöông trình ñaøo taïo ngheà.

- Trình baøy ñöôïc yù nghóa sö phaïm cuûa caùc loaïi taøi lieäu thuoäc noäi dung daïy hoïc(giaùo trình, phieáu giaûng daïy) vaø caùc loaïi khaùc, thuoäc keá hoaïch daïy hoïc(giaùo aùn,

lòch trình daïy hoïc) .2. Veà maët thöïc haønh

- Bieân soaïn ñöôïc muïc tieâu daïy hoïc cuï theå trong moân hoïc mình phuï traùch giaûngdaïy.

- Bieát caùch caûi tieán ñöôïc chöông trình moân hoïc caäp nhaät theo muïc tieâu ñaøo taïo.

- Bieát öùng duïng phaân tích ngheà vaøo baøi daïy thöïc haønh.

- Soaïn ñöôïc taøi lieäu daïy hoïc döôùi nhieàu daïng: giaùo trình, baøi giaûng, phieáu giaûngdaïy...vv, sao cho baûo ñaûm noäi dung moân hoïc mang tính hieän ñaïi vaø thöïc tieãn

nhaát.- Laäp ñöôïc giaùo aùn daïy hoïc theo ñuùng yeâu caàu ñaøo taïo cuûa töøng ñoái töôïng cuï theå.

3. Veà maët ñaïo ñöùc

- Coù yù thöùc, taùc phong coâng nghieäp trong coâng taùc .

- Yeâu quyù ngheà Sö phaïm, tích cöïc goùp phaàn xaây döïng neàn Giaùo duïc kyõ thuaät.

- Coù thoùi quen hoïc taäp hoøa ñoàng theo nhoùm .




2

BAØI 1

XAÙC ÑÒNH MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC

A . MUÏC TIEÂUSau baøi hoïc naøy ngöôøi hoïc coù nhöõng khaû naêng- Giaûi thích ñöôïc yù nghóa vaø taàm quan troïng cuûa vieäc xaùc ñònh muïc tieâu daïy hoïc .- Bieân soaïn ñöôïc muïc tieâu daïy hoïc, cuï theå trong moân hoïc mình giaûng daïy .- Hình thaønh thoùi quen laäp muïc tieâu roõ raøng, chính xaùc trong hoaït ñoäng daïy hoïc .

B . NOÄI DUNGI . ÑAÏI CÖÔNG

Khoa khoïc lyù luaän daïy hoïc xaùc ñònh roõ moái quan heä giöõa 3 yeáu toá cuûa quaù trìnhdaïy hoïc :

Muïc ñích Noäi dung Phöông phaùp

Trong ñoù : Muïc ñích phaûi xuaát hieän tröôùc nhaát vaø noù laø yeáu toá quyeát ñònh taátyeáu trong vieäc löïa choïn noäi dung , phöông phaùp daïy hoïc .Ngoaøi thöïc tieãn cuõng vaäy, phaøm ai ñoù muoán baét tay laøm moät vieäc gì cuõng ñaõ coù muïctieâu nghó ra tröôùc roài môùi laøm, tuyø theo muïc tieâu ñoù nhö theá naøo thì ngöôøi ta môùi phaûitìm ra caùch thöùc con ñöôøng ñeå haønh ñoäng sao cho ñaït ñöôïc muïc tieâu .

Ngheà daïy hoïc cuõng vaäy, tröôùc khi baét tay thöïc hieän quaù trình “ñaøo taïo conngöôøi’’, thaày giaùo chaéc chaén phaûi suy nghó tröôùc tieâu chuaån muïc tieâu cuûa quaù trình giaùo

duïc cuûa mình. Hôn theá nöõa, quaù trình giaùo duïc nhaân taïo laø quaù trình khoâng cho pheùp coùtæ leä phaàn traêm “pheá phaåm’’ bôûi vì saûn phaåm cuûa noù laø nhaân caùch con ngöôøi.

Cho neân thaày coâ giaùo duø ôû baäc naøo cuõng phaûi bieát ñaùnh giaù vaø xaùc laäp muïc tieâudaïy hoïc laø toái thieåu . Vaäy :1 . Muïc tieâu daïy hoïc laø gì ?Tröôùùc heát caàn nhaéc laïi moät caùch toång quaùt khaùi nieäm muïc tieâu daïy hoïc :Muïc tieâu:(1) laø caùi ñieåm, caùi yù ñònh, caùi maãu maø maét mình troâng vaøo, nhaém vaøo. Töø ngöõ naøy

bao haøm yù nghóa coù theå ñaït ñöôïc (1):- Coù tinh thaàn laøm chuû taäp theå.

- Bieát lao ñoäng coù kyõ thuaät, coù kyû luaät , naêng suaát cao .- Coù tinh thaàn yeâu nöôùc XHCN .- Coù tinh thaàn hôïp taùc quoác teá .

(1) Trích “ Baøi giaûng PPGD Kyõ Thuaät “ Tröôøng Ñaïi Hoïc SPKT – 1983 trang 36.Ph. D Nguyeãn Thuïy AÙi .




3

Moãi quoác gia coù muïc ñích giaùo duïc khaùc nhau, ngay caû trong moät quoác gia muïc tieâugiaùo duïc cuûa töøng thôøi kyø cuõng thay ñoåi tuyø thuoäc vaøo muïc tieâu phaùt trieån kinh teá, chínhtrò, xaõ hoäi vaø truyeàn thoáng daân toäc .

(2) Laø muïc tieâu ñaøo taïo : Moâ taû con ngöôøi ñaëc thuø cho töøng tröôøng ñaøo taïo . Do caáp boä

soaïn ra vaø baét buoäc phaûi haøm chöùa con ngöôøi maãu noùi treân. Nghóa laø muïc tieâu ñaøo taïomoãi tröôøng phaûi theå hieän muïc tieâu giaùo duïc quoác daân trong ñoù .

(3) Laø muïc tieâu daïy hoïc moân hoïc : Do caáp tröôøng soaïn thaûo, cho bieát moân hoïc phaûiñoùng goùp nhöõng gì vaøo vieäc hình thaønh maãu ngöôøi maø nhaø tröôøng ñaøo taïo. Moãi ngöôøigiaùo vieân khi giaûng daïy moân hoïc ñoù phaûi ñaït ñöôïc caùc muïc ñích maø nhaø tröôøng ñaõ xaâydöïng trong moân hoïc .

(4) Laø muïc ñích daïy hoïc : Laø muïc tieâu daïy hoïc cuûa moät chöông, moät ñeà taøi, moät baøigiaûng cuûa moät moân hoïc naøo ñoù. Noù moâ taû nhöõng tieâu chuaån veà kieán thöùc kyõ naêng caànphaûi hình thaønh cho hoïc sinh sau khi nghieân cöùu baøi hoïc. Ví duï :Muïc tieâu daïy hoïc cuûa baøi : “ XAÙC ÑÒNH MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC “ naøy laø:- Giaûi thích ñöôïc yù nghóa vaø taàm quan troïng cuûa vieäc xaùc laäp muïc tieâu trong daïy hoïc .- Trình baøy ñöôïc heä thoáng muïc tieâu cuûa neàn giaùo duïc quoác daân .- Bieân soaïn ñöôïc muïc tieâu daïy hoïc baøi giaûng cuï theå .- Hình thaønh ñöôïc thoùi quen laäp muïc tieâu tröôùc khi giaûng daïy .

Taát caû caùc muïc tieâu trong heä thoáng giaùo duïc quoác daân ñeàu coù vai troø raát quantroïng vaø lieân quan chaëc cheõ vôùi nhau. Ñeå thöïc hieän ñöôïc moät neàn giaùo duïc hieäu quaûnhaát thieát phaûi vaän ñoäng chính xaùc vaø ñoäng thôøi caû 4 caáp muïc tieâu treân. Tuy nhieân, veàphía ngöôøi giaùo vieân muïc tieâu gaàn nhaát tröïc tieáp ñeå goùp phaàp ñaït ñöôïc caùc muïc tieâucao hôn chính laø muïc tieâu cuûa töøng baøi giaûng. Ngöôøi giaùo vieân laø “ hình aûnh ñaïi

dieän’’cho caû moät neàn giaùo duïc daân toäc, ñeå tieáp caän vôùi töøng lôùp hoïc sinh, daãn daét, keømcaäp cho hoïc sinh töøng böôùc moät, ñeå ñaït ñöôïc keát quaû daïy hoïc. Ñoù cuõng chính laø ngöôøilaøm ra nhöõng vieân gaïch (muïc ñích baøi giaûng ) ñeå xaây döïng neân moät toøa laâu ñaøi giaùoduïc (muïc tieâu giaùo duïc quoác daân ) cho neân vieäc ñaøo taïo vaø trang bò cho ñoäi nguõ giaùovieân khaû naêng xaây döïng vaø thöïc hieän muïc tieâu baøi giaûng laø ñieåu toái caàn cuûa moät neàngiaùo duïc chaân chính. Bôûi vì ñoäi nguõ giaùo vieân maø khoâng bieát mình caàn phaûi daïy caùi gì ?Ñeå ñaït ñöôïccaùi gì ? Cho ai ? Thì chaúng khaùc gì ta ñi xaây nhaø maø khoâng coù nhöõng vieângaïch.

II . ÑAËC ÑIEÅM CUÛA MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC ROÕ RAØNG :

1 . Theá naøo laø muïc tieâu daïy hoïc roõ raøng ? Chính xaùc moät muïc ñích giaùo duïc ñöôïc xaùc laäp toát laø nhö theá naøo ?Theo Ben-Janvin S.Bloom: “Noùi ñeán muïc tieâu giaùo duïc laø chuùng toâi muoán noùi ñeán loáiphaùt bieåu roõ raøng veà caùc phöông thöùc theo ñoù chuùng ta coù theå mong ñôïi taïo neân thayñoåi hoïc sinh trong quaù trình giaùo duïc. Nhö vaäy, nghóa laø caùc phöông thöùc theo ñoù hoïcsinh Thay Ñoåi Tö Duy, Tình Caûm Vaø Haønh Ñoäng cuûa chuùng “ .(1)Nhö treân ñaõ noùi, muïc tieâu giaùo duïc coù theå hieåu theo nhieàu caùch vaø ôû nhieàu möùc ñoäkhaùc nhau. Moät soá caùc muïc tieâu giaùo duïc trong caùc saùch giaùo khoa thöôøng ñöôïc trình




4

baøy moät caùch chung chung, toång quaùt hoaëc mô hoà, khoâng coù khaû naêng ño löôøng, khaûosaùt ñöôïc“ Söï Thay ñoåi Tö Duy, Tình Caûm Vaø Haønh Ñoäng’’ cuûa hoïc sinh qua moân hoïchay baøi hoïc .Ví duï :- “ Hieåu böùc tranh khoa hoïc cuûa theá giôùi, qui luaät phaùt trieån cuûa töï nhieân, xaõ hoäi vaø

con ngöôøi…’’- “ Bieát vaø thöïc hieän toát nhöõng ñieàu cô baûn cuûa luaät leä nhaø nöôùc …’’- “ Coù khaû naêng suy nghó moät caùch pheâ phaùn …’’(2)

Moät muïc tieâu daïy hoïc roõ raøng, theo tieán syõ Döông Thieäu Toáng laø nhöõng caâuphaùt bieåu :- Phaûi cuï theå, roõ raøng .- Phaûi ñaït tôùi trong khoùa hoïc trong baøi hoïc .- Phaûi bao goàm noäi dung hoïc taäp thieát yeáu .- Phaûi qui ñònh roõ keát quaû cuûa vieäc hoïc taäp nghóa laø caùc khaû naêng maø ngöôøi hoïc coù

ñöôïc khi ñaït ñöôïc muïc tieâu.- Phaûi ño löôøng ñöôïc . (3)Toùm laïi :- Muïc tieâu daïy hoïc roõ raøng (toát) laø nhöõng phaùt bieåu maø thoâng tin ñöôïc chính xaùc (

khoâng sai laàâm, mô hoà ) veà keát quaû ñaït ñöôïc theo mong muoán cuûa ngöôøi ñeà ra .- Noù phaûi khoâng goàm nhöõng töø mang yù nghóa chung chung, mô hoà vôùi yù nghóa quaù

roäng hoaëc quaù tröøu töôïng. Ví duï nhö caùc töø : Hieåu, bieát, naém ñöôïc, phaùt huy ñöôïc…vv.

- Noù neân ñöôïc xaùc laäp baèng nhöõng töø cuï theå, roõ raøng ít gaây mô hoà hay nhaàm laãn. Víduï : Nhoùm muïc tieâu veà kieán thöùc : Giaûi thích ñöôïc; trình baøy; lieät keâ; moâ taû; so

saùnh …vv.

Nhoùm muïc tieâu veà kyõ naêng, kyõ xaûo : Söûa chöõa ñöôïc; thay theá ñöôïc; laøm thaønhthaïo (moät ñoäng taùc, hay coâng taùc )…vv Nhoùm muïc tieâu veà thoùi quen haønh vi: Hình thaønh loøng yeâu ngheà, tính kieân

nhaãn, loøng duõng caûm chaêm chæ khi haønh ngheà …vv

(1) Trích “ Nguyeân taéc phaân loaïi muïc tieâu giaùo duïc “ trang 48 Tuû saùch Taâm Lyù Giaùoduïc - tröôøng ÑHSP TP.HCM – Ñoaøn Vaên Ñieåu .

(2) Vaø (3) Döông Thieäu Toáng – “ Traéc nghieäm vaø ño löôøng thaønh quaû hoïc taäp “- BoäGDÑT – 1995 – trang 14, 16.




5

2 . Ñaëc ñieåm cuûa muïc tieâu daïy hoïc roõ raøng :

Vôùi yù nghóa roõ raøng cuûa muïc ñích yeâu caàu thì coù theå phaùt bieåu muïc ñích theonhieàu caùch. Sau ñaây laø moät caùch khaù ñôn giaûn ñoøi hoûi ñaït ñöôïc 1 hoaëc 3 ñaëc ñieåm :a. Noù phaûi xaùc ñònh ñöôïc loaïi thöïc hieän (veà nhaän thöùc hoaëc kyõ naêng, hoaëc taùc phong

ngheà nghieäp ) maø hoaït ñoäng giaûng daïy coù khaû naêng ñaït tôùi .Loaïi thöïc hieän mong muoán ôû ñaây laø loaïi hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh maø ta coù theåquan saùt ñöôïc, nhaän thaáy ñöôïc vaø ño löôøng ñöôïc. Ñeå thoâng qua ñoù ñaùnh giaù ñöôïc möùcñoä ñaït ñöôïc muïc tieâu cuûa hoïc sinh .Ví duï : So saùnh 2 phaùt bieåu muïc tieâu daïy hoïc sau ñaây :

Baøi hoïc “ Ñieän töø vaø caûm öùng ñieän töø “ Phaùt bieåu 1 : Muïc tieâu daïy hoïc :- Hieåu ñöôïc khaùi nieäm vaø caùch bieåu thò caùc ñaïi löôïng ñaëc tröng cho 1 töø tröôøng .- Naém ñöôïc coâng thöùc vaø tính chaát cuûa löïc ñieän töø .- Naém vöõng caùc hieän töôïng caûm öùng ñieän töø .- Hieåu ñöôïc ñaëc tính chaát saét töø, yù nghóa cuûa ñöôøng cong vaø chu trình töø hoaù. (1)

Phaùt bieåu 2 : Muïc tieâu daïy hoïc :- Giaûi thích ñöôïc khaùi nieäm vaø yù nghóa cuûa caùc ñaïi löôïng ñaëc tröng cuûa töø tröôøng .- Moâ taû vaø nhaän xeùt caùc hieän töôïng caûm öùng ñieän töø .- Trình baøy ñöôïc ñaëc tính, yù nghóa cuûa ñöôøng cong töø hoùa .- Thay theá vaø tính toaùn caùc thoâng soá cuûa löïc ñieän töø trong caùc baøi toaùn .Ta thaáy caùc töø ngöõ : Giaûi thích; moâ taû; trình baøy; thay theá …vv. Trong caùch phaùt bieåu thöù

2 noùi leân moät caùch roõ raøng loaïi hoaït ñoäng maø ngöôøi hoïc phaûi thöïc hieän ñeå chöùng toû laøhoï ñaõ ñaït muïc tieâu hoïc taäp. So vôùi caùc cuïm töø ôû caùch phaùt bieåu thöù 1, thì caùc töø ôû caùch

phaùt bieåu thöù 2 thoâng tin chính xaùc hôn, ít gaây nhaàm laãn cho caû thaày vaø troø trong suoátquaù trình daïy vaø hoïc baøi hoïc ñoù .

b. Noù phaûi cho bieát nhöõng ñieàu kieän maø theo ñoù loaïi thöïc hieän seõ xaûy ra. Nghóa laø khingöôøi hoïc thöïc hieän hoaït ñoäng ñeå chöùng minh khaû naêng ñaït ñöôïc muïc tieâu thì keøm theonhöõng ñieàu kieän, nhöõng tieâu chuaån gì ?Ví duï : So saùnh phaùt bieåu muïc tieâu daïy hoïc sau :

Phaùt bieåu 1 : Sau baøi hoïc naøy ngöôøi hoïc coù khaû naêng thöû ñöôïc caùc bôm tieáp vaän treânñoäng cô DIEZEL .

Phaùt bieåu 2 : Sau baøi hoïc naøy ngöôøi hoïc coù khaû naêng :- Thöû ñöôïc baêng maùy thöû bôm tieáp vaän X vaø Y .- Noùi ñöôïc caùch thöû baèng tay loaïi bôm tieáp vaän Z .- Ngöôøi hoïc khoâng ñöôïc duøng taøi lieäu tham khaûo ( *)

(1) Trích “Chöông trình ñaøo taïo coâng nhaân laép ñaët thieát bò cô khí, oáng vaø thieát bòñieän’’cuûa Toång Cuïc Daïy Ngheà – Trang 122- NXB CNKT – Haø noäi – 1981 .

(*) Trích “ Moät soá baøi ñoïc theâm veà Phöông phaùp giaûng daïy kyõ thuaät “ – cuûa khoaSPKT 1989 trang 37 .




6

Trong caùch phaùt bieåu 2 caùc ñieàu kieän keøm theo loaïi thöïc kieän goàm : Thöû baèng maùy (Cho bôm X vaø Y). Noùi caùch thöû baèng tay ( cho loaïi bôm Z ) Khoâng duøng taøi lieäu tham khaûo .

c. Noù phaûi cho bieát möùc ñoä tieâu chuaån maø loaïi thöïc hieän caàn ñaït ñöôïc ñeå ñöôïc coi laø

thoaû ñaùng ; Tieâu chuaån ôû ñaâu thöôøng laø veà thôøi gian thöïc hieän hoaëc nhöõng tieâu chuaånkyõ thuaät, myõ thuaät cuûa saûn phaåm hay thao taùc .Ví duï : Xeùt muïc ñích sau ñaây :

Sau baøi hoïc naøy ( Baøi caét may aùo sô mi treû em ) hoïc vieân coù khaû naêng :Caét vaø may ñöôïc moät aùo sô mi treû em trai 10 tuoåi ñeïp, ñuùng qui caùch trong thôøi gian 4giôø .

Ta nhaän thaáy : Tieâu chuaån maø ñoäng taùc caét vaø may ôû ñaây phaûi ñaït ñöôïc laø :o Veà tieâu chuaån kyõ thuaät : ñuùng qui caùch, ñeïp.o Veà tieâu chuaån thôøi gian : 4 giôø .

III. CAÙCH XAÙC ÑÒNH MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC1. Cô sôû ñeå xaùc laäp muïc tieâu daïy hoïc

Ñeå xaây döïng ñöôïc chính xaùc muïc tieâu daïy hoïc cho baøi giaûng, ngöôøi giaùo vieânphaûi caên cöù :a. Muïc tieâu ñaøo taïo cuûa nhaø tröôøng : Maãu con ngöôøi ñöôïc ñaøo taïo ra vôùi tieâu chuaån

kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo vaø taùc phong ngheà nghieäp. Muïc tieâu moãi baøi giaûng nhaèmgoùp phaàn ñaït döôïc muïc tieâu ñaøo taïo chung .

b. Tieâu chuaån tuyeån sinh ñaàu vaøo: Bao goàm trình ñoä vaên hoùa, kyõ thuaät, söùc khoûe, löùatuoåi vaø caû giôùi tính. Ñaëc bieät laø trình ñoä vaên hoùa vaø kyõ thuaät hieän coù cuûa hoïc vieân,yeáu toá naøy coù aûnh höôûng quan troïng ñeán vieäc ñaït ñöôïc muïc ñích ñeà ra cho baøi giaûng.

c. Thôøi gian ñaõ ñöôïc aán ñònh cho baøi giaûng .

d. Ñaëc ñieåm yeâu caàu cuûa thöïc tieån saûn xuaát : Yeáu toá naøy seõ traùnh cho muïc tieâu baøigiaûng rôi vaøo tình traïng laïc höôùng, caùch xa yeâu caàu cuûa xaõ hoäi.

2. Caáu truùc muïc tieâu daïy hoïc cuûa baøi giaûng kyõ thuaätVeà hình thöùc chung caùc daïng nhaän thöùc cuûa muïc tieâu daïy hoïc khaù gioáng nhau

bao goàm 3 phaàn cô baûn :o Phaàn nhaän thöùc (kieán thöùc ).o Phaàn thöïc haønh (kyõ naêng, kyõ xaûo) .o Phaàn tö töôûng, thoùi quen, haønh vi .Tuy nhieân tuøy thuoäc vaøo töøng tröôøng, töøng ngaønh, töøng lónh vöïc ñaøo taïo maø chi

tieát cuûa muïc tieâu daïy hoïc seõ ñöôïc xaùc laäp khaùc nhau. Rieâng trong lónh vöïc kyõ thuaät,

muïc tieâu veà kyõ thuaät luoân ñöôïc xem xeùt. Do ñoù, caáu truùc moät muïc tieâu daïy hoïc baøigiaûng kyõ thuaät nhö sau : Muïc tieâu daïy hoïc :Sau baøi hoïc naøy ngöôøi hoïc coù nhöõng khaû naêng :a. Veà maët kieán thöùc- Giaûi thích ñöôïc ( caùc töø kyõ thuaät, caùc khaùi nieäm, caùc hieän töôïng…vv.)- Lieät keâ ( caùc boä phaän caáu thaønh, caùc thoâng soá kyõ thuaät …vv.)- Moâ taû ( caùc hieän töôïng, caùc chi tieát cuûa maùy moùc …vv.)




7

- So saùnh, ñoái chieáu …vv.b. Veà maët kyõ naêng, kyõ xaûo- Söûa chöõa ( nhöõng loaïi maùy naøo? )- Phuïc hoài thay theá .- Thieát keá cheá taïo nhöõng chi tieát, maùy moùc kyõ thuaät naøo ?

Phaàn muïc tieâu kyõ naêng naøy coù theå bieåu ñaït döôùi daïng Baäc Ngheà ( baäc 2/7 hoaëc 3/7 …hoaëc 7/7) .c. Veà maët thoùi quen vaø tö töôûng ÔÛ ñaây lónh vöïc kyõ thuaät neân muïc tieâu naøy ñöôïc taäp trung chuû yeáu vaøo :- Taùc phong coâng nghieäp .- Thoùi quen haønh ngheà .Vaø coù theå bieåu ñaït döôùi söï :- Hình thaønh loøng yeâu ngheà, quí troïng lao ñoäng .- Thoùi quen ñuùng giôø .- Kyõ luaät lao ñoäng chính xaùc ...vv.C. CAÂU HOÛI KIEÅM TRA1. Muïc tieâu daïy baøi giaûng trong giaùo duïc kyõ thuaät khaùc vôùi giaùo duïc phoå thoâng ôû nhöõngñieåm naøo ?2. Taïi sao ngöôøi giaùo vieân kyõ thuaät caàn neân bieát xaùc laäp muïc tieâu daïy hoïc cho baøigiaûng ?3. Ngöôøi giaùo vieân coù vai troø gì trong vieäc thöïc hieän muïc tieâu giaùo duïc chung ?4. Phaân tích caáu truùc muïc tieâu daïy hoïc baøi giaûng kyõ thuaät ?5. Minh hoïa caùc ñaëc ñieåm cuûa muïc tieâu daïy hoïc roõ raøng ?




1

BAØI 2

PHAÂN TÍCH NGHEÀA . MUÏC TIEÂU

Sau baøi naøy, ngöôøi hoïc coù khaû naêng :- Giaûi thích ñöôïc khaùi nieäm, yù nghóa, söï xuaát hieän cuûa khoa hoïc phaân tích ngheà .- Moâ taû ñöôïc caùc öùng duïng cuûa phaân tích ngheà trong daïy ngheà .- Trình baøy ñöôïc quy trình phaân tích ngheà theo phöông phaùp coå ñieån vaø phöông

phaùp Dacum.- Xaùc ñònh ñöôïc caáu truùc ngheà mình phuï traùch qua sô ñoà khoái .- Vaän duïng ñöôïc phaân tích ngheà vaøo hoaït ñoäng daïy thöïc haønh vaø caûi tieán phöông

phaùp daïy ngheà .- Ñoïc hieåu ñöôïc caùc taøi lieäu “chuaån kyõ naêng ngheà’’ nhôø bieát phaân tích ngheà .- Ñaùnh giaù ñöôïc kyõ naêng ngheà cuûa ngöôøi thôï ( xeáp baäc thôï )â trong ngaønh ngheà

cuûa mình .- Phaân bieät öu - nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp phaân tích ngheà coå ñieån vaø phöông

phaùp Dacum.- Ñoïc hieåu ñöôïc caùc keát quaû öùng duïng cuûa phaân tích ngheà.B . NOÄI DUNG

I. ÑAÏI CÖÔNG1. Moät soá khaùi nieäm cô baûn- Ñaøo taïo ngheà daøi haïn laø khaùi nieäm ñaøo taïo ngheà trong khu vöïc caùc tröôøng daïy

ngheà chính quy, bao goàm caùc tröôøng THCN, tröôøng CNKT tuyeån sinh theo chæ

tieâu keá hoaïch cuûa nhaø nöôùc hoaëc ngaønh quy ñònh .- Ñaøo taïo ngheà ngaén haïn laø ñaøo taïo ngheà baùn chính quy vôùi chöông trình ñaøo taïolinh hoaït theo nhu caàu thò tröôøng, thôøi gian ngaén, ñoái töôïng hoïc ngheà môû roäng töøphoå caäp ngheà ñeán boài döôõng, naâng cao tay ngheà.

- Bieåu ñoà DACUM: ma traän caùc nhieäm vuï vaø coâng nhaân thöïc hieän trong moätngheà.

- Böôùc (Step ): moät trong chuoãi hoaït ñoäng caàn thieát ñeå hoaøn thaønh moät boä phaäncuûa coâng vieäc.

- Chöông trình ñaøo taïo ( Curriculum ): Moät heä thoáng saép xeáp nhöõng hoaït ñoäng daïyvaø hoïc cuøng vôùi nhöõng kinh nghieäm maø ngöôøi hoïc phaûi theo ñeå ñaït muïc tieâugiaùo duïc ñaëc tröng.

- Coâng vieäc: moät ñôn vò lao ñoäng quan saùt ñöôïc vaø ñaëc tröng, coù ñieåm baét ñaàu vaøkeát thuùc trong moät giôùi haïn thôøi gian vaø khi hoaøn thaønh taïo ra keát quaû laø moät saûnphaåm dòch vuï hay quyeát ñònh vaø ngöôøi lao ñoäng ñöôïc traû coâng, moät ngheà coù theågoàm töø 100 – 300 coâng vieäc ñaëc tröng.

- DACUM: ñöôïc vieát taét töø tieáng Anh laø Development of A Curriculum (Trieånkhai chöông trình ñaøo taïo ). Ñoù laø caùch tieáp caän phaân tích ngheà vôùi tieåu banchuyeân gia veà phaân tích ñöôïc taäp hôïp döôùi söï höôùng daãn cuûa moät thoâng hoaït




2

vieân ñeå xaùc ñònh nhieäm vuï vaø coâng vieäc maø nhöõng ngöôøi thôï thaønh coâng trongngheà phaûi thöïc hieän.

- Learning Element (Ñôn nguyeân hoïc taäp): noäi dung ñaøo taïo cuûa moãi moâ ñun ñöôïcchia thaønh töøng phaân toá goïi laø ñôn nguyeân hoïc taäp. Moãi ñôn nguyeân hoïc taäp trình

baøy moät vaán ñeà chuyeân bieät veà kieán thöùc vaø kyõ naêng cuûa moät ngheà naøo ñoù.- Ñoäng taùc ( Operation, act ): ñeå hoaøn thaønh moät böôùc cuûa coâng vieäc ngöôøi hoïcphaûi thöïc hieän töø moät ñoäng taùc trôû leân. Thöôøng moãi ñoäng taùc gaén lieàn vôùi moät kyõnaêng .

- Höôùng daãn chöông trình ñaøo taïo : keá hoaïch vieát ra cho giaùo vieân goàm thoâng tinveà noäi dung, trình töï, duïng cuï thieát bò ñöôïc söû duïng trong chöông trình .

- Module Unit ( Moâ dun ), kyù hieäu laø Mo: trong caáu truùc noäi dung ñaøo taïo ngheàtheo MKH, ñeå thuaän lôïi cho quaù trình giaûng daïy vaø hoïc taäp cuõng nhö ñeå coù khaûnaêng duøng chung moät soá kieán thöùc, kyõ naêng ngheà cho vieäc ñaøo taïo nhieàu ngheàkhaùc, moãi MKH ñöôïc chia thaønh nhieàu Module, töông öùng vôùi nhöõng coâng vieächôïp thaønh Module kyõ naêng haønh ngheà ñoù. Coù nhöõng Module ñôn giaûn thì khoâng

caàn chia nhoû, nghóa laø baûn thaân noù chæ goàm moät Module. Vôùi caáu truùc nhö treân,Module laø moät phaàn cuûa MKH, ñöôïc phaân chia moät caùch logic theo töøng coângvieäc (task ) hôïp thaønh cuûa moät ngheà naøo ñoù, coù môû ñaàu vaø keát thuùc roõ raøng vaø veànguyeân taéc coâng vieäc naøy khoâng chia nhoû hôn ñöôïc. Keát quaû cuûa coâng vieäc naøylaø moät saûn phaåm, moät vieäc phuïc vuï hoaëc moät quyeát ñònh caàn thieát .

- Modules of Employable Skills (Moâ ñun kyõ naêng haønh ngheà ( MKH) ): laø moätphaàn noäi dung ñaøo taïo cuûa moät hay nhieàu ngheà hoaøn chænh ñöôïc caáu truùc theoModule tích hôïp giöõa lyù thuyeát vaø thöïc haønh maø sau khi hoïc xong hoïc vieân coùtheå öùng duïng ñeå haønh ngheà trong xaõ hoäi. Module kyõ naêng haønh ngheà töôngñöông vôùi moät ngheà xaõ hoäi, kyù hieäu laø MKH.

- Occupation ( Ngheà ): teân goïi moät nhoùm coâng nhaân thöïc hieän nhöõng nhieäm vuï vaøcoâng vieäc gioáng nhau nhaèm thöïc hieän muïc tieâu kieám soáng.- Task Analysis (Phaân tích coâng vieäc): quaù trình xaùc ñònh caùc nhieäm vuï vaø coâng

vieäc caàn cho coâng nhaân thaønh coâng trong ngheà .- Facilitator (Thoâng hoaït vieân): ngöôøi daãn daét tieán trình Dacum vaø höôùng daãn tieåu

ban chuyeân gia goàm nhöõng ngöôøi thöïc laønh ngheà ñeå xaùc ñònh caùc nhieäm vuï vaøcoâng vieäc cuûa hoï. Bao goàm nhöõng coâng vieäc thuoäc moät hay moät soá ngheà ñöôïcngöôøi söû duïng lao ñoäng thöïc hieän vaø khi hoaøn taát ñöôïc nhaän thuø lao .

- ILO: International Labour Organization : Toå chöùc lao ñoäng quoác teá .- UNDP: Chöông trình phaùt trieån cuûa Lieân Hieäp Quoác (United Nations

Development Program).- Occupational Area (Lónh vöïc ngheà nghieäp ): ñöôïc hieåu nhö ngaønh chuyeân moân,

ví duï: xaây döïng, cô khí, kyõ thuaät ñieän, ñieän töû , cô khí oâ toâ, v.v…- Field of work ( Lónh vöïc coâng vieäc ): Ñöôïc hieåu nhö moät ngheà, moät lónh vöïc

ngheà nghieäp bao goàm nhieàu lónh vöïc coâng vieäc, töông töï nhö moät ngaønh chuyeânmoân bao goàm nhieàu ngheà. Ví duï lónh vöïc ngheà nghieäp veà kyõ thuaät ñieän coù theå




3

chia thaønh caùc lónh vöïc coâng vieäc nhö laép ñaët ñieän coâng nghieäp, laép ñaët heä thoángñöôøng daây taûi ñieän …vv.

- Taøi lieäu hoïc taäp : moãi Module ñöôïc bieân soaïn thaønh moät boä taøi lieäu hoïc taäp ( taøilieäu höôùng daãn cho ngöôøi daïy, taøi lieäu höôùng daãn cho ngöôøi hoïc, danh muïc caùc

coâng cuï, thieát bò, vaät lieäu caàn thieát, moät boä caùc ñôn nguyeân thuoäc Module ) .- Kyõ naêng : laø nhöõng thuoäc tính khaùc nhau cuûa nhaân caùch taïo tieàn ñeà cho vieäc thöïchieän thaønh coâng nhöõng hoaït ñoäng nhaát ñònh. Noù ñöôïc xuaát hieän treân cô sôû caùc trithöùc vaø kinh nghieäm lao ñoäng thuoäc veà caù nhaân, goùp phaàn phaùt trieån naêng khieáuvaø taøi naêng .

- Kyõ xaûo : laø nhöõng thaønh phaàn ñaõ ñöôïc töï ñoäng hoaù( nhöõng haønh ñoäng boä phaän )cuûa moät hoaït ñoäng coù nhaän thöùc, chuùng xuaát hieän khi thöïc hieän hoaït ñoäng aáy.Caàn ñaëc bieät chuù yù raèng khoâng phaûi hoaït ñoäng (Ví duï: tieän vieát maø chæ nhöõnghaønh ñoäng boä phaän cuûa hoaït ñoäng aáy môùi ñöôïc töï ñoäng hoaù, toaøn boä hoaït ñoänglaø coù yù thöùc). Kyõ xaûo chæ xuaát hieän baèng con ñöôøng luyeän taäp hoaït ñoäng aáy. Kyõxaûo coù yù nghóa raát lôùn ñoái vôùi naêng suaát lao ñoäng cuûa coâng nhaân. Toác ñoä lao

ñoäng, söï an toaøn vaø söï nhòp nhaøng cuûa hoaït ñoäng, söï chuù yù phuï thuoäc vaøo möùcñoä phaùt trieån cuûa kyõ xaûo.

2 . Sô löôïc lòch söû phaân tích ngheà

Trong khi theá giôùi ñaõ ñaït ñeán nhöõng böôùc tieán raát daøi veà khoa hoïc giaùo duïcñaøo taïo kyõ thuaät vaø ngheà nghieäp ( T.V. E. T. – Technical and Vocational Educationand Training ) thì ôû nöôùc ta vaãn coøn khoâng ít hieän töôïng daïy ngheà thuaàn tuyù theocaùch “ moâ phoûng, baét chöôùc, maùy moùc raäp khuoân”. Nghóa laø chuùng ta laïi laëp laïinhöõng böôùc moø maãm, chaäm chaïp, cuûa thôøi kyø ban sô cuûa lòch söû giaùo duïc ngheànghieäp, khi maø loaøi ngöôøi chöa bieát phaân tích quaù trình lao ñoäng caùc ngheà kyõ thuaätñeå khaùm phaù ra nhöõng qui taéc, nhöõng caùch thöùc toát nhaát giuùp cho vieäc hoïc ngheàngaøy caøng hieäu quaû hôn. Ñoái vôùi ngöôøi giaùo vieân daïy kyõ thuaät vaø ngheà nghieäp, vieäcnaém vöõng kieán thöùc, phöông phaùp phaân tích ngheà khoâng nhöõng giuùp tröïc tieáp xaâydöïng, caûi tieán chöông trình ñaøo taïo ngheà, maø quan troïng laø taïo thaønh coâng cuï ñaéc löïcñeå phuïc vuï vieäc truyeàn ñaït kyõ naêng ngheà ñaït hieäu quaû cao ( Phöông phaùp daïy ngheà).

Nhöõng tö töôûng sö phaïm tieán boä cuûa nhöõng theá kyû tröôùc, tieáp theo laø söï phaùttrieån khoa hoïc trong moïi lónh vöïc, trong caùc thaäp nieân cuoái theá kyû XVIII vaø ñaàu theákyû XIX, nhöõng kinh nghieäm veà ñaøo taïo ngheà nghieäp ngaøy caøng phong phuù, aùp löïcñoøi hoûi phaûi gia taêng naêng suaát lao ñoäng ngaøy caøng cao. Taát caû ñoøi hoûi caùc nhaø giaùoduïc chuyeân nghieäp treân khaép ñòa luïc Chaâu AÂu phaûi suy nghó caùc caùch daïy vaø hoïcnhö theá naøo cho coù hieäu quaû ñeå ñaùp öùng yeâu caàu cuûa saûn xuaát. Keát quaû laø khoaûnggiöõa theá kyû XIX ñaõ coù nhieàu heä thoáng daïy ngheà xuaát hieän, ñaùng keå laø heä thoáng daïyngheà Nga, heä thoáng daïy ngheà Ñöùc vaø heä thoáng daïy ngheà caùc nöôùc Baéc AÂu (ThuîÑieån, Na Uy, Ñan Maïch , Phaàn Lan). Ngaøy nay, khi khoa hoïc giaùo duïc ngheà ñaõ ñuùckeát phaùt trieån nhieàu moâ hình ñaøo taïo ngheà hieän ñaïi, ñaùp öùng muïc tieâu cung caápnhieàu kyõ thuaät cao cho nguoàn löïc lao ñoäng; Nhöõng ñaùnh giaù môùi nhaát ñöôïc xaùc nhaänsaùng kieán phaân tích ngheà cuûa Dellavos (1868 ) . Hieäu tröôûng tröôøng Kyõ Thuaät HoaøngGia Nga laø neàn taûng caên baûn sôùm nhaát xaây döïng khoa hoïc veà phöông phaùp daïy ngheà




4

kyõ thuaät vaø phaùt trieån chöông trình ñaøo taïo. Tröôøng kyõ thuaät taïi Matxcôva ñöôïcthaønh laäp naêm 1830, sau ñoù ñöôïc ñoåi thaønh tröôøng Kyõ Thuaät Hoaøng Gia naêm 1868vaø ñöôïc coi laø trong nhöõng tröôøng baùch khoa daãn ñaàu Chaâu aâu thôøi ñoù. Hieäu tröôûngtröôøng laø Victor Della Vos cuøng vôùi moät soá nhaø giaùo duïc coäng söï vieân ñaõ ñeà ra moät

loaït caùc saùng kieán ñeå giaûi quyeát nhöõng khoù khaên cuûa vieäc daïy ngheà .Della Vos chuû tröông, muoán daïy ngheà cho coù hieäu quaû thì phaûi phaân tích ngheà,toå chöùc xöôûng theo ngheà chuyeân moân vaø daïy ngheà “ phaûi coù phöông phaùp thieát thöïc “ Tröôùc khi Della Vos phaân tích ngheà cô khí, ñaõ coù Pestalozzi phaân tích baûn veõ hìnhhoïc ( 1824 ), nöôùc Anh phaân tích ngheà may maëc (1847 ) ñeå daïy cho caùc em nöõ sinh,nhöng chöa coù phaân tích 1 ngheà kyû thuaät. Khoâng baèng loøng vôùi lôùp daïy ngheà “ baét chöôùc ñôn thuaàn “ ñaõ coù töø tröôùc ñeán nay ( theá kyû XIX ), oâng ñaõ cuøng caùc coäng söïcuûa mình taïi tröôøng Kyõ Thuaät Hoaøng Gia Nga - phaân tích vaø ñöa ra moät phöôngphaùp daïy ngheà hoaøn toaøn môùi (1868). Ñoù laø moät heä thoáng bao goàm caùc xöôûng hoïc.Hoïc vieân chæ ñöôïc cho pheùp laøm vieäc trong caùc xöôûng sau khi ñaõ hoaøn thaønh caùc

khoaù hoïc lyù thuyeát theo yeâu caàu keát quaû ñaït ñöôïc vôùi phöông phaùp môùi laø hoïc vieânnaém vöõng nhöõng nguyeân taéc thieát yeáu cô baûn cuûa caùc ngheà kyõ thuaät ñoù laø:

(a) Trong thôøi gian ngaén nhaát .

(b) Nhieàu hoïc vieân coù theå hoïc cuøng moät luùc vôùi löôïng baøi giaûng thích hôïp .

(c) Duøng phöông phaùp giaûng daïy sao cho hoïc vieân coù ñöôïc kieán thöùc hoaøn chænh .

(d) Cho pheùp giaùo vieân coù theå ñaùnh giaù söï tieán boä cuûa moãi hoïc vieân vaøo baát cöù luùcnaøo.

Lyù do ñeà ra caùc nguyeân taéc naøy theo Della Vos laø: moïi ngöôøi ñieàu bieát raènglaøm chuû moät kyõ naêng chæ ñaït ñöôïc khi hoïc sinh theo moät phöông phaùp xaùc ñònh .

Chính vì vaäy, moät phöông phaùp hoïc môùi ñaõ ñöôïc ñeà xuaát. Bôûi vì töø laâu giaùo duïcngheà laø moät phaàn quan troïng trong vieäc ñaøo taïo con ngöôøi hoaøn thieän, chuùng ta caànphaûi coù nhöõng phaân tích khoa hoïc ñeå khaùm phaù ra nhöõng quy taéc, caùch thöùc sao chovieäc hoïc ngheà caøng deã daøng caøng toát. Tuy nhieân, ñieàu töông töï seõ khoâng xaûy ra vôùinhöõng ngheà nhö moäc, cheá bieán goã, reøn vaø luyeän kim vì nhöõng ngheà naøy thöôøng donhöõng ngöôøi lao ñoäng ít hoïc höôùng daãn. Chính vì vaäy vieäc ñeà ra moät phöông phaùpgiaûng daïy thích hôïp cho caùc ngheà kyõ thuaät laø voâ cuøng caàn thieát. Ñieàu naøy khoâng chæmang laïi lôïi ích cho caùc hoïc sinh kyõ thuaät, maø coøn mang laïi lôïi ích cho ñoâng ñaûongöôøi lao ñoäng .

- Veà phöông phaùp daïy ngheà, Della Vos khuyeán caùo: Cho hoïc sinh thöïc taäp theo

maãu naøo thì phaûi veõ maãu ñoù. Hoaøn taát maãu tröôùc cho thaät hoaøn haûo roài môùi baétñaàu maãu keá tieáp. Nhöõng baøi maãu ñaàu tieân thì neân quan taâm ñeán tö theá laøm vieäc,caùc baøi sau môùi chuù troïng ñeán chaát löôïng vaø thôøi gian. Giaùo vieân phuï traùch phaûicoù tay ngheà gioûi ñeå laøm maãu cho hoïc sinh .

- Veà toå chöùc xöôûng, Della Vos ñeà nghò: Xöôûng phaûi ñöôïc toå chöùc theo töøng ngheà,chöù khoâng neân quy tuï nhieàu ngheà khaùc nhau trong moät xöôûng. Moãi hoïc sinh phaûi




5

coù moät nôi laøm vieäc trong xöôûng vaø coù duïng cuï rieâng. Duïng cuï, maùy moùc phaûiñöôïc lao chuøi saïch seõ sau khi söû duïng. Moãi xöôûng ñieàu coù baûng ghi chöông trìnhthöïc taäp, baûng noäi quy xöôûng, chöông trình laøm vieäc moãi ngaøy, coù caùc vaät maãuvaø baûng veõ treo töôøng ñeå laøm duïng cuï daïy cho hoïc sinh .

- Veà chöông trình hoïc, Della Vos chuû tröông: Phaûi phaân tích moãi ngheà ra thaønh caùcñoäng taùc cô baûn, xeáp ñaët nhöõng ñoäng taùc ñoù theo thöù töï töø deã ñeán khoù. Chöôngtrình hoïc ñöôïc thieát laäp döïa treân cô sôû cuûa söï phaân tích ngheà. Söï huaán luyeän ngheànghieäp ñöôïc chia thaønh 3 thôøi kyø :

• Thôøi kyø hoïc ñoäng taùc cô baûn, hoïc veà caùc nguyeân lieäu, caùch söû duïng vaø baûoquaûn duïng cuï, maùy moùc .

• Thôøi kyø tieáp theo laø taäp hôïp caùc baøi taäp cô baûn rieâng leû laïi thaønh caùc baøi taäptoång hôïp . Ví dụ : caùc loaïi moäng, noái gheùp thöôøng duøng cho ngheà .

• Thôøi kyø cuoái cuøng laø thöïc hieän moät phaàn hoaëc toaøn boä boä phaän cuûa maùy moùc.

Ngoaøi ra hoïc sinh coøn ñöôïc hoïc caùch maøi duïng cuï, söûa chöõa duïng cuï, söû duïngvaø baûo quaûn duïng cuï ño kieåm, taäp giaûi quyeát nhöõng khoù khaên cuûa ngheà .

Heä thoáng daïy ngheà cuûa Nga taïo ñöôïc nhieàu aûnh höôûng qua hai cuoäc trieån laõmkeùo daøi ngaøy taïi Myõ vaø Phaùp ( Philadelphia Centennial Exposition- 1876 ). Noù ñaõchöùng minh laàn ñaàu tieân tính ñeán theá kyû XIX cho moïi ngöôøi thaáy raèng caùc ngheà kyõthuaät coù theå ñöôïc phaân tích saép xeáp theo moät trình töï sö phaïm vaø coù theå ñöôïc ñöavaøo giaûng daïy nhö nhöõng moân hoïc khaùc. Thöù hai, laàn ñaàu tieân DellaVos cuõng phaântích töø thöïc teá raèng:“ Moät giaùo vieân ngheà coù theå daïy ñoàng thôøi moät luùc nhieàu hoïcsinh neáu coù duïng cuï thích hôïp” .

Töø ñoù heä thoáng daïy ngheà cuûa Nga ñöôïc nhieàu nhaø giaùo duïc Myõ chuù yù phaùttrieån, ñaëc bieät thaønh töïu coù giaù trò nhaát laø cuûa Woodward vaø John Runkle. Keát quaû laøtö töôûng daïy ngheà ñöa vaøo giaùo duïc xuaát phaùt töø Nga nhöng laïi phaùt trieån maïnh meõôû Myõ. Taïi sao vaäy ? Bôûi vì döôùi thôøi Nga Hoaøng vaên hoaù ñaùnh giaù tri thöùc cuûa loaøingöôøi laø phaûi coù caùi ñaàu lí luaän, tö duy tröøu töôïng phaùt trieån. Neân nhöõng ñoùng goùpcuûa DellaVos khoâng ñöôïc ñeà caäp ñeán, khoâng trieån khai ñöôïc, vì theá phong traøo daïyngheà ñöôïc coâng nhaän trong thôøi gian naøy coøn haïn cheá. Naêm 1876 DellaVos laø tröôûngñoaøn ñi döï hoäi chôï kyû nieäm 100 naêm thaønh phoá Philadephia, oâng trình baøy phöôngphaùp daïy ngheà cô khí cuûa Nga. Ñaây laø laàn ñaàu tieân Myõ tieáp nhaän yù töôûng naøy vaø bôûivì do chuû nghóa thöïc duïng, thaáy caùi gì coù lôïi laø laøm ngay neân nhöõng yù töôûng cuûaDella Vos chính laø chaát xuùc taùc cho neàn giaùo duïc cuûa Myõ phaùt trieån.

Quan ñieåm cuûa Dellavos : Vieäc daïy ngheà phaûi xaùc ñònh ñöôïc thôøi gian vôùithôøi gian toái thieåu. Tröôùc ñaây hoïc ngheà khoâng ñöôïc xaùc ñònh bôûi vì ñaët naëng ñaïo ñöùcvaø coù ñöôïc ñaïo ñöùc roài thì môùi daïy ngheà ñöôïc. Quan ñieåm naøy ôû trong tö töôûng chöùkhoâng thaønh vaên baûn chính thöùc vì sôï troø phaûn thaày (nhaát laø ngheà truyeàn voõ ). Daïyngheà cuøng moät luùc nhieàu ngöôøi, phaûi toå chöùc daïy theo nhoùm vaø coù phöông phaùp phuøhôïp (nhaán maïnh veà phöông phaùp ). Noäi dung giaûng daïy phaûi ñöôïc phaûi döôïc saép xeáp




7

Ngöôøi thaày choïn phöông phaùp ( P ) khoâng chæ caên cöù vaøo noäi dung daïy hoïc( N ) maø coøn caên cöù tröïc tieáp vaøo muïc tieâu (M). Ñaëc bieät ôû nhöõng ñieàu kieän chuyeånñoåi muïc tieâu giaùo duïc, chuyeån ñoåi coâng ngheä trong neàn saûn xuaát. Luùc ñoù vieäc löïachoïn phöông phaùp ( P ) seõ caên cöù chuû yeáu vaøo muïc tieâu (M ) vaø thöïc traïng. Nhö vaäy,

vaán ñeà laø laøm sao xaùc ñònh ñaày ñuû, chính xaùc ngay töø ñaàu muïc ñích yeâu caàu cho moätchöông trình moân hoïc chuyeân ngaønh. Coù nhieàu caùch thöùc ñaõ aùp duïng nhö : Phoûngvaán tröïc tieáp ngöôøi ñang haønh ngheà, tham khaûo yù kieán ngöôøi ñang haønh ngheà, duøngtraéc nghieäm ( Test ) veà lí thuyeát hoaëc thöïc haønh ñeå tìm hieåu nhöõng ñieåm maïnh vaøñieåm yeáu ñoái vôùi nhöõng ñoøi hoûi cuûa ngheà cuûa nhöõng ngöôøi haønh ngheà. Phaân tíchngheà ñeå tìm ra nhöõng kyõ naêng, kyõ xaûo vaø kieán thöùc maø ngheà ñoøi hoûi. Moãi caùch treânñeàu coù nhöõng giôùi haïn rieâng, nhöng caùch phaân tích ngheà ñeå xaùc ñònh muïc ñích, yeâucaàu vaø ñònh löôïng noäi dung chuyeân moân laø moät phöông phaùp thöôøng cho keát quaû khaùvöõng chaéc. Phaân tích ngheà töùc laø tìm xem nhöõng yeáu toá naøo ñaõ caáu taïo neân ngheà ñoù,ñeå giuùp cho ngöôøi phaân tích ñuùng tieâu chuaån vaø ñaày ñuû, baèng caùch chia caét moät hoaïtñoäng cuûa ngheà ra thaønh khoái ngheà, coâng taùc, ñoäng taùc vaø kieán thöùc lieân heä.

Muïc ñích cuûa phaân tích ngheà:

a. Phaân tích ngheà laø neàn taûng khoa hoïc cho vieäc xaây döïng noäi dung vaø chöông trìnhñaøo taïo “ Baûng phaân tích ngheà laø cô sôû xuaát phaùt ñeå xaây döïng caùc taøi lieäu ñaøo taïo. Noù theå hieän khoâng chæ nhöõng yeâu caàu hieän taïi maø caû yeâu caàu töông lai ñoái vôùingöôøi coâng nhaân chuyeân nghieäp . Baûng phaân tích ngheà cho bieát nhöõng yeâu caàu naøoseõ ñöôïc ñaët ra ñoái vôùi ngöôøi coâng nhaân vaøo thôøi ñieåm söû duïng hoï cho saûn xuaát, hoïcaàn coù nhöõng kyõ naêng naøo ñoù theo kòp söï phaùt trieån lieân tuïc cuûa phöông tieän saûn xuaát. Ñieàu ñoù cuõng coù giaù trò töông töï ñoái vôùi nhöõng coâng nhaân chuyeân nghieäp caùcngheà ngoaøi khu vöïc saûn xuaát vaät chaát. Do ñoù, baûng phaân tích ngheà phaûi ñaëc bieätlaøm saùng toû caáu truùc veà noäi dung cuûa caùc ngheà ñaøo taïo’’.

b. Phaân tích ngheà laø cô sôû ñeå soaïn taøi lieäu giaùo khoa ôû daïng phieáu giaûng daïy vì quaphaân tích ngheà, ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc toång soá ñoäng taùc cuûa moät ngheà vaø thöù töïhoaù chuùng ñeå ñöa vaøo giaûng daïy thoâng qua hình thöùc phieáu ñoäng taùc hoaëc phieáucoâng taùc .

c. Phaân tích ngheà laø cô sôû ñeå löïa choïn duïng cuï, thieát bò, phöông tieän giaûng daïy .

d. Phaân tích ngheà laø cô sôû ñeå trình baøy moät baøi daïy ngheà .

e. Phaân tích ngheà laøm cô sôû löïa choïn ñoäng taùc thöïc haønh vaø ñònh thôøi löôïng .

f. Phaân tích ngheà giuùp caùc cô quan ñaøo taïo caäp nhaät hoaù chöông trình ñaøo taïo .

Yeâu caàu phaân tích ngheà :

Ñaûm baûo tính troïn veïn ( phaân tích töø ñaàu ñeán cuoái quy trình kyõ thuaät ). Phaûikeát hôïp chaët cheõ vôùi moâ taû ngheà. Phaûi baûo ñaûm tính khoa hoïc vaø tính thöïc tieãn. Phaûibaûo ñaûm tính vöøa söùc vaø ñoä thaønh thaïo trung bình .




8

Caùc nguoàn cung caáp döõ lieäu , tin töùc cho vieäc phaân tích ngheà :

Ñeå tieán haønh phaân tích moät ngheà naøo ñoù nhaèm cho ra caùc ñôn vò nhoû nhaát cuûangheà laø caùc ñoäng taùc vaø caùc böôùc thöïc hieän, ñoàng thôøi phaûi lieät keâ ñaày ñuû caùc phaànkieán thöùc lieân heä thöïc teá laø moät coâng trình khaù phöùc taïp .

ÔÛ nhieàu nöôùc, ñeå tieán haønh vieäc phaân tích ngheà vaø ñuùc keát thaønh baûng phaântích ngheà khoâng phaûi chæ coù caùc nhaø giaùo duïc ngheà nghieäp maø coøn caû caùc nhaø khoahoïc, caùc caùn boä kinh teá, caùc nhaø coâng ngheä, kyõ sö, caùc giaùo vieân vaø caùn boä daïyngheà…vv, hôïp taùc laïi ñeå xaây döïng. Cho neân, moät nhaø giaùo duïc ngheà ñöôïc giao nhieämvuï phaân tích moät ngheà thì phaûi baét ñaàu baèng vieäc tìm kieám döõ kieän töø caùc nguoàn sauñaây : Kieán thöùc, kinh nghieäm hieåu bieát cuûa chính ngöôøi phaân tích vì thoâng thöôøng chænhöõng ngöôøi coù ngheà môùi phaân tích moät caùch toát nhaát veà ngheà ñoù. Quan saùt nhöõngngöôøi ñang laøm vieäc trong ngheà. Tham khaûo taøi lieäu, hoûi yù kieán nhöõng ngöôøi thôïlaønh ngheà coù nhieàu kinh nghieäm, nghieân cöùu tham khaûo nhöõng baûng phaân tích ngheàkhaùc. Nghieân cöùu caùc saùch chuyeân moân, moät nguoàn raát toát veà kieán thöùc lieân heä ñaùng

tin caäy. Nghieân cöùu taïp chí chuyeân nghieäp, moät nguoàn cho bieát nhöõng bieán chuyeån,nhöõng caûi tieán nhöõng phaùt trieån trong ngheà. Nghieân cöùu caùc saùch, soå tay chæ daãn cuûacaùc xí nghieäp cheá taïo.

4. Caùc phöông phaùp phaân tích ngheà

Trong giaùo duïc kyõ thuaät ngheà nghieäp ôû Vieät Nam ñaõ thaáy phoå bieán haiphöông phaùp phaân tích ngheà : Phöông phaùp phaân tích ngheà coå ñieån vaø phöông phaùpphaân tích ngheà Dacum .

a. Phöông phaùp phaân tích ngheà coå ñieån:

Ñöôïc ñeà xuaát töø naêm 1868 bôûi Della Vos vôùi nhöõng ñaëc ñieåm noåi baät laø :

• Quaù trình phaân tích söû duïng chuû yeáu laø phöông phaùp quan saùt thöïc teáhaønh ngheà cuûa ngöôøi thôï.

• Thôøi gian phaân tích ngheà hoaøn chænh ngheà keùo daøi töø 1 ñeán 2 naêm .

• Toán keùm nhieàu tieàn baïc, thôøi gian vaø coâng söùc nhieàu ngöôøi .

• Chæ söû duïng phuø hôïp vôùi nhöõng ngheà roäng, coù nhieàu coâng taùc phöùc taïp .

b. Phöông phaùp phaân tích ngheà DACUM:

• Quaù trình phaân tích chuû yeáu duøng phöông phaùp hoäi thaûo, ñuùc keát yù kieáncuûa 8 ñeán 12 thôï gioûi ngheà .

• Thôøi gian taäp trung phaân tích chæ hai ngaøy .

• Nhanh vaø ít toán keùm hôn so vôùi phöông phaùp coå ñieån .

• Phuø hôïp vôùi nhöõng ngheà nhoû, ñaøo taïo ngaén haïn .




9

II QUI TRÌNH PHAÂN TÍCH NGHEÀ

1. Phaân tích ngheà theo phöông phaùp phaân tích ngheà coå ñieån

Caùc thaønh phaàn cuûa moät ngheà ñöôïc phaân tích bao goàm :

a. Sô ñoà khoái cuûa ngheàÑeå thaáy ñöôïc moái lieân heä giöõa caùc thaønh phaàn cuûa moät ngheà ñöôïc phaân tích,

ngöôøi ta duøng sô ñoà phaân tích. Hình dung moät ngheà nhö moät toå chöùc coù heä thoánggoàm nhieàu caáp hoaëc nhieàu thaønh phaàn, nhieàu boä phaän.

b. Chia ngheà thaønh khoái

Vieäc ñaàu tieân trong phaân tích ngheà laø chia ngheà thaønh nhöõng phaàn lôùn, nhöõnglónh vöïc hoaëc nhöõng loaïi coâng vieäc, nhöõng phaàn naøy ñöôïc goïi thaønh khoái. Veà maëtthöïc haønh, moãi khoái coù theå laø moät ngheà heïp. Coù ngheà coù nhieàu khoái nhö ngheà oâ toâ,ngheà cô khí nhöng cuõng coù ngheà chæ coù moät khoái nhö ngheà söûa chöõa oâtoâ, haønñieän…vv.- Taàm quan troïng cuûa vieäc chia thaønh khoái: Noù giuùp vieäc phaân chia caùc phöông

thöùc luyeän taäp deå daøng saép xeáp coâng vieäc nhanh choùng, ngöôøi phaân tích deã taäptrung chuù yù vaøo nhieàu lónh vöïc.

- Ñeå phaân chia moät ngheà thaønh caùc khoái, ngöôøi ta döïa treân cô sôû:• Loaïi trang bò maùy moùc, thieát bò duïng cuï.• Loaïi nguyeân vaät lieäu .• Loaïi caáu truùc xaây döïng, loaïi söûa chöõa hoaëc phuïc vuï .

Ngheà

Khoái Khoái Khoái Khoái

Coân taùc Coâng taùc Coân taùc

Ñoäng taùcÑoäng taùc




10

Vieäc löïa choïn caùc cô sôû phuï thuoäc vaøo loaïi ngheà vaø yù ñònh cuûa ngöôøi phaântích ngheà. Ñieàu quan troïng laø caùc khoái ñöôïc phaân chia nhö theá naøo ñeå taát caû caùc kieánthöùc lieân heä caàn thieát ñieàu naèm trong khoái thích hôïp .c. Chia khoái thaønh coâng taùc

Moät coâng vieäc laø moät khoái hoaït ñoäng lieân heä hôïp lyù vôùi nhau caàn phaûi thöïchieän ñeå hoaøn thaønh moät muïc ñích yeâu caàu cuûa ngheà. Noùi moät caùch khaùc, moät coângtaùc laø moät phaàn töû troïn veïn cuûa ngheà.- Khoâng coù moät quy taéc nhaát ñònh quy moâ lôùn hay nhoû cuûa coâng taùc .- Caùc coâng taùc khoâng coù cuøng moät taàm quan troïng ñoái vôùi vieäc thöïc hieän cuûa ngheà .- Coù nhöõng coâng taùc thöôøng xaûy ra nhöng khoâng nhaát thieát phaûi quan troïng. Coùnhöõng coâng taùc raát ít xaûy ra nhöng laïi raát heä troïng vôùi ngheà. Soá laàn coâng taùc xaûy ratrong moät ñôn vò thôøi gian thích hôïp ñöôïc goïi laø taàn soá xuaát hieän cuûa coâng taùc. Chitieát naøy laø cô sôû ñöôïc duøng ñeå quy ñònh möùc ñoä saâu roäng cuûa ñeà taøi, thôøi gian taäpluyeän vaø trình töï caùc baøi daïy.

d. Chia coâng taùc thaønh ñoäng taùcÑaây laø keát quaû cuoái cuøng cuûa phaân tích ñoái vôùi nhöõng ngheà hoaëc nhöõng phaàn

ngheà goàm moät soá hoaït ñoäng boä phaän, moät soá ñoäng taùc hoaëc thao taùc cô baûn ñöôïc laëpñi laëp laïi vaø keát hôïp vôùi nhau nhö theá naøo ñeå hoaøn thaønh caùc coâng vieäc bao goàmtrong ngheà .

Ñoäng taùc laø caùch laøm cuûa moät coâng taùc, laø keát quaû cuoái cuøng cuûa phaân tíchmoät ngheà. Ñoäng taùc laø ñôn vò ñeå daïy ngheà, noù coù moät noäi dung roõ reät trong quaù trìnhsaûn xuaát, mang tính lieân tuïc veà thôøi gian vaø töông ñoái oån ñònh veà khoâng gian. Ñoängtaùc khoâng phaûi laø moät vaät cuï theå, khoâng lieân quan ñeán loaïi vaät lieäu, khoâng coù kíchthöôùc, noù xaûy ra thöôøng xuyeân trong khi haønh ngheà .

Caùc ñaëc ñieåm cuûa ñoäng taùc :Moät ñoäng taùc ñöôïc xaùc ñònh khi noù hoäi ñuû 8 ñaëc ñieåm sau ñaây:

1. Noù thöôøng xaûy ra trong ngheà vaø coù noäi dung ñoàng nhaát, töông ñoái oån ñònh trongkhoâng gian vaø thôøi gian .

2. Noäi dung coù theå giaûng daïy ñöôïc ñeå töø hieåu bieát töøng boä phaän ñeán naém ñöôïc toaønboä .

3. Noù laø moät ñôn vò rieâng bieät, roõ reät khi hoaøn taéc, ngöôøi coâng nhaân coù caûm giaùc coùtheå döøng nghæ ñöôïc tröôùc khi böôùc qua chu kyø khaùc hoaëc ñoäng taùc khaùc .

4. Noù coù giaù trò to lôùn khi keát hôïp vôùi caùc ñoäng taùc khaùc hoaëc caùc böôùc thöïc hieänkhaùc nhöng töï baûn thaân noù coù giaù trò raát nhoû .

5. Löôïng thôøi gian ñuû lôùn ñeå coù moät noäi dung thích hôïp cho vieäc trình baøy tronglôùp.6. Khi keát hôïp vôùi caùc ñoäng taùc khaùc hoaëc caùc böôùc thöïc hieän khaùc noù taïo ra hoaëc

söûa chöõa moät caùi gì ñoù to lôùn maø khoâng coù khoaûng troáng hoaëc goái ñaàu nhau .7. Noù lieân heä ñeán veõ, caét goït, taïo hình hoaëc thaùo raùp .8. Noù coù theå taùch ra thaønh nhöõng böôùc thöïc hieän .

Ñoä phöùc taïp cuûa ñoäng taùc:




11

Moãi ñoäng taùc coù ñoä phöùc taïp cuûa noù. Nhaän ñònh ñöôïc ñoä phöùc taïp naøy giuùpngöôøi daïy saép xeáp trình töï giaûng daïy caùc ñoäng taùc moät caùch hôïp lyù. Ñoä phöùc taïp cuûañoäng taùc ñöôïc saép xeáp thaønh 5 möùc :

Möùc 5 : Phaûn öùng theo daáu hieäu : Möùc naøy chæ caùc ñoäng taùc ñôn giaûn xuaát phaùt theo

moät daáu hieäu hoaëc moät yeâu caàu naøo ñoù maø ngöôøi ta nhaän thaáy ngay ñöôïc keát quaû . Möùc 4 : Ñoäng taùc thöïc hieän theo quy trình : Möùc naøy chæ caùc ñoäng taùc trong moät quytrình coâng taùc maø ngöôøi ta thöôøng thöïc hieän maø khoâng caàn tö duy, nhöõng hoaït ñoängphaûi theo trình töï nhaát ñònh.

Möùc 3 : Phaân tích ñôn giaûn : Möùc naøy chæ caùc ñoâïng taùc ñoøi hoûi tö duy ñeå phaân loaïi,phaân bieät caùi naøy khaùc caùi khaùc, nhöng möùc phaân bieät coøn ôû möùc ít phöùc taïp.

Möùc 2 : Phaân bieät phöùc taïp : Möùc naøy chæ caùc ñoäng taùc ñoøi hoûi phaûi suy nghó nhieàuñeå phaân bieät hoaëc ñoøi hoûi moät söï phaân bieät tinh vi hôn goàm nhieàu loaïi phaân phaânbieät .

Möùc 1 : Chuaån ñoaùn hoaëc giaûi quyeát vaán ñeà: Möùc naøy ñoøi hoûi söï tìm toøi, söï phaântích, söï nhaän xeùt vaø söûa chöõa caùc sai hoûng .

Laäp baûng keâ ñoäng taùc: Sau khi caùc coâng vieäc cuûa ngheà ñaõ ñöôïc xaùc ñònh, moãicoâng vieäc ñöôïc phaân tích ñeå tìm ra nhöõng ñoäng taùc vaø nhöõng böôùc thöïc hieän. Keátquaû cuûa söï phaân tích naøy ñöôïc lieät keâ vaøo moät bieåu maãu. Nhöng khoâng neân goø eùpngheà vaøo bieåu maãu, laøm nhö vaäy ngheà coù theå bò boùp meùo .

Chia ñoäng taùc thaønh böôùc: Thöôøng thöôøng phaân tích ñeán ñoäng taùc laø ñuû chophaân tích ngheà. Ñoäng taùc laø caùc ñôn vò giaûng daïy thöïc haønh vaø thoâng qua reøn luyeänngöôøi hoïc hình thaønh kyõõ xaûo cho mình. Ngöôøi hoïc söû duïng kyõ xaûo vaø hieåu bieát ñeåhoaøn thaønh caùc coâng vieäc vaø giaûi quyeát caùc vaán ñeà maø ngöôøi thaày giaùo ñeà ra. Nhöngñoái vôùi caùc ñoäng taùc phöùc taïp vaø khoù, ngöôøi daïy caàn phaûi phaân tích thaønh böôùc ñeåvieäc tieáp thu ñöôïc deã daøng .

Böôùc: Laø nhöõng phaàn nhoû cuûa ñoäng taùc goàm caùc hoaït ñoäng boä phaän caàn thieátñeå thöïc hieän ñoäng taùc. Ngoaøi nhöõng hoaït ñoäng boä phaän ñoù noù coøn goàm nhöõng vaánñeà nhö : bieát luùc naøo laøm ñoäng taùc, löïa choïn duïng cuï vaø nguyeân vaät lieäu thích hôïp,tìm ñuùng nôi caàn laøm, thöïc hieän caùc bieän phaùp an toaøn lieân quan ñeán ñoäng taùc, kieåmthöû.

Moät soá böôùc thöôøng bao goàm trong vieäc thöïc hieän ñoäng taùc nhöng khoâng bieåuloä ra ñeå troâng thaáy roõ nhö : Xaùc ñònh trình töï caùc böôùc phaûi theo ñeå thöïc hieän ñoängtaùc cho ñuùng caùch; Moâ taû caùch vaän chuyeån cuûa ñoái töôïng; Moâ taû nguyeân lyù vaänchuyeån cuûa ñoái töôïng; Nhaän bieát nhöõng nguy hieåm lieân quan ñeán coâng taùc; Nhaänbieát söï khaùc bieät giöõa ñoäng taùc laøm ñuùng vaø ñoäng taùc laøm sai. Phaân tích ñoäng taùc

khaùc vôùi phaân tích coâng vieäc ôû choã ngoaøi caâu hoûi : “ laøm caùi gì ? ’’ coøn “ laøm nhö theá naøo’’. Ñeå xaùc ñònh ñöôïc caùc tin töùc cuûa vieäc phaân tích ñoäng taùc, ngöôøi phaân tíchtraû lôøi nhöõng caâu hoûi sau:- Ngöôøi thöïc hieän phaûi coù nhöõng cöû ñoäng, nhöõng sinh hoaït gì ôû moãi böôùc cuûa

ñoäng taùc ?- Ngöôøi ñoù nhaän ñöôïc nhöõng tin töùc gì qua 5 giaùc quan cuûa moãi giai ñoaïn ñoäng

taùc?




12

- Ngöôøi ñoù söû duïng caùc tin töùc ñoù nhö theá naøo ñeå ñieàu chænh hoaëc ñieàu khieånnhöõng cöû ñoäng cô baép caàn thieát cho vieäc thöïc hieän ñoäng taùc moät caùch kheùo leùo ?

Tröôøng hôïp ñoøi hoûi phaân tích ñoäng taùc: Nhöõng ñoäng taùc phöùc taïp goàm nhieàuböôùc; Nhöõng ñoäng taùc phöùc taïp khoù caàn coù moät söï phoái hôïp chính xaùc giöõa tay, ngoùn

tay vaø maët …vv; Nhöõng ñoäng taùc ñoøi hoûi nhöõng cöû ñoäng, theá ñöùng hoaëc caùc nhòp ñoäkhoâng thöôøng xaûy ra trong ñôøi soáng haøng ngaøy; Nhöõng ñoäng taùc ñoøi hoûi phaûi duøngcaùc giaùc quan moät caùch baát thöôøng; Nhöõng ñoäng taùc ñoøi hoûi nhieàu tin töùc, dieãn bieánvaø laøm quyeát ñònh coù theå löôùt qua trong khi phaân tích coâng vieäc .

Phaân tích ñeå xaùc ñònh kieán thöùc lieân heäKieán thöùc lieân heä laø nhöõng tin töùc maø ngöôøi haønh ngheà caàn bieát ñeå phaân

ñoaïn coâng vieäc laøm vaø do ngöôøi thaày giaùo trong ngheà daïy. Khoâng neân nhaàm laãnkieán thöùc lieân vôùi caùc moân lieân heä laø nhöõng moân hoïc lieân heä hoå trôï cho moân hoïcchuyeân nghieäp vaø do thaày giaùo ngoaøi ngheà daïy. Cuõng khoâng neân nhaàm laãn kieán thöùclieân heä vôùi kieán thöùc hoã trôï ñi lieàn vôùi moãi böôùc trong coâng vieäc hay cuûa ñoäng taùcvaø ñöôïc daïy cuøng moät löôït vôùi böôùc ñoù hoaëc ñoäng taùc ñoù. Nhöõng kieán thöùc hoã trôï

cho bieát “ Taïi sao vaø theá naøo’’ vaø nhöõng bieän phaùp an toaøn …vv. Trong khi thöïchieän caùc böôùc cuûa ñoäng taùc hoaëc coâng vieäc. Nhöõng ñeà taøi kieán thöùc lieân heä cuõng laønhöõng ñôn vò giaûng daïy nhö nhöõng ñoäng taùc cuûa coâng vieäc, coù thöïc theå cuûa noù vaø thöùtöï taàm quan troïng cuûa noù.

Söï caàn thieát phaûi hieåu roõ kieán thöùc lieân heä laø gì ?Laø ñeå laøm cho deã daøng vaø ñôn giaûn vieäc phaân tích ngheà vaø laøm roõ, hôïp lyù

phaàn noäi dung naøo thì do thaày giaùo trong ngheà giaûng daïy vaø nhöõng phaàn naøo do thaàygiaùo ngoaøi ngheà phuï traùch. Coù ba kieán thöùc lieân heä: kieán thöùc kyõ thuaät, kieán thöùctoång quaùt vaø kieán thöùc höôùng nghieäp. Taát caû ñieàu ñöôïc giaûng daïy theo ñeà taøi rieângbieät .

- Kieán thöùc kyõ thuaät : laø kieán thöùc ngöôøi haønh ngheà phaûi bieát ñeå phaùn ñoaùn khi thöïchieän coâng vieäc cuûa mình. Coù nhöõng chi tieát trong kieán thöùc lieân heä coù theå vaän duïngtröïc tieáp, cuõng coù nhöõng chi tieát chæ ñöôïc vaän duïng giaùn tieáp.- Kieán thöùc toång quaùt : laø loaïi kieán thöùc bieát thì toát, nhöng khoâng caàn thieát cho söïthöïc hieän coâng vieäc. loaïi kieán thöùc (KT) naøy cho ngöôøi coâng nhaân caùi nhìn roäng hônveà ngheà cuûa mình. Noù thöôøng lieân quan ñeán vieäc cheá taïo maùy moùc nguyeân vaät lieäu,ñeán phöông phaùp toå chöùc, quaûn lyù coâng nghieäp ñeán caùc lónh vöïc kinh teá, xaõ hoäi hoaëckhoa hoïc töï nhieân. Khi thôøi gian bò haïn cheá, loaïi KT naøy thöôøng ñöôïc löôït boû khoûinoäi dung moân hoïc .- Kieán thöùc höôùng nghieäp : laø loaïi kieán thöùc giuùp löïa choïn hoïc taäp, boài döôõng, thaêng

tieán hoaëc chuyeån ngheà. Coù ngöôøi nghó, ngöôøi hoïc ñaõ löïa ngheà roài coøn caàn gì phaûibieát loaïi kieán thöùc naøy. Maëc duø ñaõ choïn ngheà roài nhöng ngöôøi hoïc cuõng caàn bieát roõngheà cuûa hoï hôn, söï lieân heä cuûa ngaønh ñang hoïc vôùi caùc ngheà khaùc, con ñöôøng tieáncuûa ngheà ñeå hoï coù taùc phong vaø thaùi ñoä ñuùng ñaén vôùi ngheà .

Ñeå xaùc ñònh kieán thöùc lieân heä, ngöôøi phaân tích töï hoûi nhöõng caâu hoûi sau :- Ngöôøi haønh ngheà caàn bieát nhöõng gì veà duïng cuï, maùy moùc trang bò cuûa ngheà

ngoaøi caùch söû duïng noù?




13

- Nhöõng tính toaùn gì veà toaùn hoïc ngöôøi naøy phaûi laøm ñöôïc ?- Ngöôøi naøy phaûi bieát gì veà hoaù hoïc, sinh vaät hoïc, veä sinh an toaøn ?- Ngöôøi naøy phaûi bieát gì veà nguyeân lyù cô nhieät, cô ñieän, ñoát chaùy, aùnh saùng vaø aâm

thanh ?

-

Ngöôøi naøy phaûi bieát gì veà nguyeân vaät lieäu cuûa ngheà goã, sôn, sôïi, cao su ?Nhöõng hieåu bieát gì veà kyõ thuaät, veà myõ thuaät veà cheá taùc, thieát keá caàn thieát chosöï thaønh coâng cuûa ngheà .

Sau khi taát caû caùc kieán thöùc lieân heä ñaõ ñöôïc lieät keâ, chuùng ta neân nghieân cöùunoäi dung caùc moân hoïc lieân heä ñeå löôït boû nhöõng chi tieát truøng laäp ñaõ ñöôïc daïy ôû caùcmoân hoïc naøy .

Raùp vaø saép xeáp caùc keát quaû phaân tích

Sau ñaây laø moät caùch ñöôïc ñeà nghò giuùp cho vieäc söû duïng tham khaûo taøi lieäuñöôïc deã daøng, khi phaân tích keát quaû ñöôïc lieät keâ treân caùc phieáu rôøi, caùc phieáu naøyñöôïc ñoùng hoaëc xeáp thaønh taäp. Duøng caùc maøu saéc khaùc nhau cho moãi phaàn neáu coù

theå ñöôïc :- Phieáu traéng : sô löôïc moâ taû ngheà, lieät keâ caùc khoái cuûa ngheà .

- Phieáu xanh : lieät keâ nhöõng coâng vieäc, lieät keâ nhöõng kieán thöùc lieân heä .

- Phieáu vaøng : lieät keâ nhöõng ñoäng taùc, nhöõng böôùc phaûi thöïc hieän cuûa moãi coângvieäc trong phieáu xanh, lieät keâ caùc böôùc cuûa caùc ñoäng taùc caàn ñöôïc phaân tích .

Nhö vaäy, tuøy theo caùc quan ñieåm daïy ngheà theo loái truyeàn thoáng hay daïyngheà theo quan ñieåm hieän ñaïi maø ta coù theå tieán haønh quaù trình phaân tích ngheà theohai höôùng khaùc nhau laø: phaân tích ngheà theo phöông phaùp truyeàn thoáng, phaân tíchngheà theo phöông phaùp Dacum .

2. Phaân tích ngheà theo phöông phaùp DacumChuùng ta treân böôùc ñöôøng ñoåi môùi neàn kinh teá töø cô cheá taäp trung quan lieâu

bao caáp sang neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn vôùi cô cheá thò tröôøng coù ñònh höôùngXHCN. Ñeå thích öùng vôùi söï ñoåi môùi cuûa neàn kinh teá trong giai ñoaïn môùi, coâng taùcñaøo taïo ngheà caàn ñöôïc meàm hoaù, ña daïng hoaù nhaèm phuø hôïp vôùi nhu caàu cuûa thòtröôøng lao ñoäng vaø khaû naêng taøi chính cuûa ngöôøi hoïc. Maëc khaùc trong thôøi ñaïi hieännay, khoa hoïc kyõ thuaät phaùt trieån nhö vuõ baõo, ñang haøng ngaøy haøng giôø laøm thay ñoåiboä maët cuûa saûn xuaát, cô caáu ngheà nghieäp luoân bieán ñoäng, nhieàu ngheà môùi xuaát hieän,nhieàu ngheà cuõ maát ñi, caùc ngheà coøn laïi cuõng thöôøng xuyeân phaùt trieån. Khaùi nieämhoïc moät ngheà “ hoaøn chænh” ñeå phuïc vuï suoát ñôøi ñaõ trôû neân loãi thôøi, “ hoïc suoát ñôøi”

ñaõ trôû neân laø moät nhu caàu cuûa moïi ngöôøi vaø do söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi “ caàn gì hoïcnaáy” vaø khoâng ngöøng naâng cao trình ñoä ñeå ñaùp öùng nhu caàu luoân luoân bieán ñoåi cuûathò tröôøng lao ñoäng ñaõ trôû thaønh moät nhu caàu taát yeáu. Bôûi vaäy, quaù trình ñaøo taïongheà theo nieân cheá vôùi moät keá hoaïch ñaøo taïo cöùng nhaéc ñaõ trôû neân keùm linh hoaït vaøkeùm hieäu quaû .




14

Ñaëc bieät trong ñieàu kieän nöôùc ta hieän nay, vieäc phoå bieán ngheà roäng raûi chothanh thieáu nieân vaø nhaân daân lao ñoäng vôùi nhöõng noäi dung ñaøo taïo ngheà toái thieåu ñeågiuùp ñôõ hoï töï tìm kieám vieäc laøm ñeå naâng cao naêng suaát lao ñoäng laø moät nhu caàu böùcbaùch cuûa xaõ hoäi. Nghò quyeát hoäi nghò laàn thöù IV Ban chaáp haønh Trung öông Ñaûng

khoaù VII ñaõ khaúng ñònh chuû tröông “Môû roäng giaùo duïc ngheà nghieäp, töøng böôùc hìnhthaønh neàn giaùo duïc kyõ thuaät trong xaõ hoäi, vôùi chuû tröông hoaøn thieän muïc tieâu ñaøotaïo cuûa ngheà phoå thoâng, ñöa daïy ngheà vaøo tröôøng phoå thoâng moät maët ñeå hoaøn thieännhaân caùch cho theá heä treû töông lai, moät maët coù theå vaøo ñôøi lao ñoäng ngheà nghieäp khichöa coù ñieàu kieän hoïc tieáp”.

Vôùi nhöõng lyù do neâu treân, vieäc nghieân cöùu vaø öùng duïng phöông thöùc ñaøo taïovaø boài döôõng ngheà ngaén haïn theo“ Module kyõ naêng haønh ngheà” (MKH) ñaõ trôû thaønhcaáp thieát hieän nay. Ñeå vieäc ñaøo taïo ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu veà kyõ naêng cuûa moãi ngheà,tröôùc khi xaây döïng noäi dung ñaøo taïo caàn phaân tích ngheà ñoù baèng caùch xaùc ñònhnhieäm vuï cuûa ngheà, danh muïc caùc coâng vieäc thuoäc ngheà ñoù, caùc böôùc cuûa töøng coâng

vieäc vaø ñieàu kieän ñeå thöïc hieän caùc coâng vieäc ñoù. Môùi ñaây laïi xuaát hieän phöông phaùpDacum qua moät soá cuoäc hoäi thaûo phaân tích ngheà do sôû giaùo duïc vaø ñaøo taïo thaønhphoá Hoà Chí Minh thöïc hieän döôùi söï taøi trôï cuûa toå chöùc Swisscontact. Ñaây laø laàn ñaàutieân Vieät Nam tieán haønh phaân tích ngheà theo phöông phaùp Dacum .

a. Nguyeân lyù Dacum:

Phöông phaùp Dacum vaän duïng caùc nguyeân lyù sau : chuyeân gia ngheà laø ngöôøicoù theå moâ taû ñuùng nhaát veà ngheà nghieäp cuûa mình. Vieäc moâ taû ngheà naøy thoâng quacaùc coâng vieäc cuï theå maø ngöôøi thôï laøm haèng ngaøy. Ñi keøm vôùi coâng vieäc laø kieánthöùc vaø duïng cuï coù lieân quan cuøng thaùi ñoä ñoái vôùi coâng vieäc.

Moät ngheà ñöôïc chia ra nhieàu phaàn vieäc ( hay coøn goïi laø nhieäm vuï ) moãi phaànvieäc goàm moät soá coâng vieäc nhaát ñònh. Moät coâng vieäc coù noäi dung vaø tieán haønh trongmoät thôøi gian vôùi ñieåm khôûi ñaàu vaø ñieåm keát thuùc, thöôøng bao goàm moät soá böôùc thöïchieän khaùc nhau. Moãi böôùc (thao taùc ) söû duïng moät loaïi kyõ naêng vôùi coâng cuï lao ñoängrieâng. Moät coâng vieäc chæ coù moät loaïi kyõ naêng hoaëc goàm vaøi loaïi kyõ naêng tuyø theonoäi dung cuûa coâng vieäc.

Baûng phaân tích ngheà theo phöông phaùp Dacum

Ngheà

Coâng vieäcCoâng vieäcCoâng vieäc

Phaàn vieäc Phaàn vieäc Phaàn vieäc




15

Caùc phaàn vieäc cuûa moät ngheà coù moät soá ñoäng taùc gioáng nhau (goïi laø coâng vieäcchung) vaø moät soá coâng vieäc khaùc nhau cho töøng phaàn vieäc (goïi laø coâng vieäc rieângcho töøng phaàn vieäc ñoù). Trong phaân tích ngheà, caùc coâng vieäc ñöôïc goïi laø Modulengheà. Thoâng thöôøng moãi ngheà coù töø 8 ñeán 12 nhieäm vuï. Ñeå hoaøn thaønh moãi nhieäm

vuï, ngöôøi thôï phaûi tieán haønh moät soá coâng vieäc. Moãi ngheà coù 50 ñeán 200 coâng vieäc.Keát quaû phaân tích ngheà theo phöông phaùp Dacum lieät keâ taát caû caùc nhieäm vuï vaøcoâng vieäc lieân heä thaønh moät sô ñoà khoái daïng ma traän, goïi laø bieåu ñoà Dacum. Bieåuñoà Dacum laøm cô sôû ñeå xaây döïng chöông trình ñaøo taïo ngheà vaø bieân soaïn taøi lieäugiaûng daïy cho coâng taùc daïy ngheà theo phöông phaùp MES. Tröôùc ñaây vieäc xaây döïngchöông trình ñaøo taïo ngheà theo phöông phaùp chuyeân gia, töùc laø thoâng qua caù nhaânhay nhoùm ngöôøi coù tay ngheà maø xaây döïng chöông trình, hoaëc tham khaûo chöôngtrình ñaøo taïo cuûa nöôùc ngoaøi roài gia giaûm ñoâi chuùt. Do ño,ù chöông trình ñaøo taïo khaùnhieàu chuû quan. Caùc trung taâm daïy ngheà chöa thoáng nhaát chöông trình ñaøo taïo.Toùm taét phöông phaùp phaân tích ngheà DACUMLòch söû DACUM:- Treân theá giôùi :

• 1969: AÙp duïng taïi ñaïi hoïc Holan Canada cho taát caû caùc chöông trình :• 1976: Hoäi nghò DACUM ñaàu tieân do vieän nghieân cöùu giaùo duïc ñaøo taïo quoác

gia (NCRVE) thöïc hieän taïi ñaïi hoïc tieåu bang Ohio (Hoa Kyø).• 1984: Khoaù huaán luyeän DACUM ñaàu tieân chính thöùc toå chöùc taïi NCRVE.• 1985: Phaùt haønh caåm nang DACUM. Giôùi thieäu phöông phaùp DACUM ñaõ

ñöôïc nhaø nöôùc vaø caùc toå chöùc tö nhaân aùp duïng treân toaøn theá giôùi.- Taïi Vieät Nam :

• Baûy thoâng hoaït vieân ñaõ ñöôïc ñaøo taïo taïi Titi Nepal.• 12 hoäi thaûo DACUM ñaõ ñöôïc thöïc hieän .

• Ñoùng goùp höõu ích cuûa caùc chuyeân gia ngheà.- Tieán trình phaân tích :• Xaùc ñònh ngheà muoán phaân tích .• Choïn löïa töø 10 ñeán 12 chuyeân gia ngheà.• Taäp hôïp trong hai ngaøy .• Cöû moät thoâng hoaït vieân ñeå höôùng daãn hoï (baèng kyõ thuaät kích naõo ).• Theo saùt caùc höôùng daãn ñaõ ñöôïc trieån khai treân toaøn theá giôùi .

- Saûn phaåm sau phaân tích :• Teân ngheà.• Caùc nhieäm vuï cuûa ngheà (10-15).

•

Caùc coâng vieäc (100-200).• Duïng cuï vaø trang thieát bò.• Kieán thöùc coù lieân quan.• Caùc noäi dung khaùc neáu caàn.

- Bieåu ñoà DACUM duøng laøm cô sôû ñeå :• Xaây döïng moät chöông trình ñaøo taïo ngheà.• Höôùng daãn vaø tuyeån choïn hoïc vieân.




16

• Ñaùnh giaù nhu caàu ñaøo taïo.• Kieåm tra vaø ñaùnh giaù coâng taùc thöïc haønh cuûa coâng nhaân .• Trieån khai traéc nghieäm naêng löïc.• Moâ taû ngheà …vv

b. Thaønh laäp tieåu ban phaân tích ngheàGoàm moät nhoùm töø 8-12 ngöôøi, laø coâng nhaân laønh ngheà, ñang tröïc tieáp haønhngheà, ñöôïc löïa choïn caån thaän töø thöïc teá saûn xuaát goïi laø tieåu ban DACUM nhöõngngöôøi naøy ñöôïc môøi ñeå tham döï moät hoäi thaûo phaân tích ngheà theo phöông phaùpDACUM.

Tieåu ban DACUM coù theå ñöôïc löïa choïn trong quaù trình tieán haønh khaûo saùt thöïctraïng ngheà ôû caùc ñôn vò saûn xuaát qua caùc thoâng tin :

• Phoûng vaán tröïc tieáp ngöôøi coâng nhaân ñang tröïc tieáp haønh ngheà ñeå ñaùnh giaùsöï laønh ngheà vaø khaû naêng tham döï cuûa hoï.

• Qua söï giôùi thieäu cuûa nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc quaûn lyù nhö ban giaùm ñoác,quaûn ñoác phaân xöôûng, toå tröôûng …vv

• Qua söï giôùi thieäu cuûa caùc giaùo vieân daïy ngheà. Maëc duø giaùo vieân daïy ngheàkhoâng phaûi laø ñoái töôïng ñöôïc môøi cuûa tieåu ban DACUM, nhöng ôû baát cöùngheà naøo giaùo vieân daïy ngheà luoân luoân coù moät moái lieân heä vôùi nhöõng ngöôøiñang saûn xuaát tröïc tieáp ngheà mình ñang daïy ñeå töï caäp nhaät kieán thöùc. Thaønhvieân cuûa tieåu ban DACUM laø nhöõng coâng nhaân tröïc tieáp haønh ngheà vôùi caùctieâu chuaån sau :Coù tay ngheà phaûi nhieàu naêm kinh ngheäm trong lónh vöïc ngheà ñang phaân tích.

Moät soá ngheà ñaõ laâu ñôøi nhö söûa chöõa oâ toâ, xe gaén maùy, söûa chöõa ñieän töû…vv, haønhngheà töø 20-25 naêm trôû leân ñöôïc xem laøø coù kinh nghieäm, coù ngheà môùi phaùt trieån nhösöûa chöõa phaàn cöùng maùy vi tính, haønh ngheà töø 5 naêm trôû leân môùi ñöôïc xem laø laønh

ngheà. Neân ñaùnh giaù thoâng tin naøy khi tieán haønh khaûo saùt hoaëc phoûng vaán tröïc tieáp.Ñang laøm vieäc trong ngheà nhö moät ngheà nghieäp chính ñeå nuoâi soáng baûn thaân. Ñoáivôùi moät soá ngöôøi haønh ngheà nhö moät ngheà tay traùi, hoaëc chæ laøm vieäc ngoaøi giôø beâncaïnh moät ngheà nghieäp chính khaùc, thöôøng coù kinh nghieäm. Coù tinh thaàn hôïp taùc vaøkhaû naêng giao tieáp toát ñeå coù theå laøm cuøng laøm vieäc trong nhoùm tieåu ban DACUM.Thaønh vieân cuûa tieåu ban DACUM ñeàu laø nhöõng coâng nhaân laønh ngheà thöôøng xaûy ratranh caûi vì chuîeân moân, do ñoù tieåu ban DACUM phaûi goàm nhöõng ngöôøi bieát chia seûthoâng tin vaø laøm vieäc treân tinh thaàn taäp theå cao, coù theå daønh thôøi gian ñeå tham döïmoät hoäi thaûo lieân tuïc trong suoát hai ngaøy. Ñoái vôùi moät soá ngheà phaùt trieån maïnh döôùidaïng doanh nghieäp vöøa vaø nhoû nhö ngheà söûa chöõa xe gaén maùy, ngöôøi thôï chính

thöôøng laø chuû doanh nghieäp, kieâm luoân vieäc quaûn lyù thì vieäc tham döï lieân tuïc tronghai ngaøy raát khoù khaên.Khoâng neân môøi nhöõng ngöôøi nhö sau laø thaønh vieân cuûa tieåu ban DACUM:

Giaùo vieân daïy ngheà, maëc duø hoï coù tham gia saûn xuaát nhö laø moät ngheà phuï.Bôûi vì ngöôøi giaùo vieân thöøông chæ phaùt bieåu nhöõng vaán ñeà mình ñaõ daïy hoaëctröôùc ñaây, maø khoâng taäp trung vaøo nhöõng coâng vieäc thöïc söï laøm.




17

Nhöõng ngöôøi chæ thuaàn tuyù laøm coâng vieäc quaûn lyù trong ngheà nhö quaûn ñoác,giaùm ñoác, thuû kho… Maëc duø coù lieân quan ñeán ngheà nhöng hoï thöôøng chæ bieátmaø ít khi laøm thöïc söï hoaëc ñaõ laâu khoâng tröïc tieáp tham gia saûn xuaát.

c. Toå chöùc hoäi thaûo phaân tích ngheà

- Moät ñieàu phoái vieân (Coordinator) hoaïch ñònh caùc coâng vieäc phaûi chuaån bò cho moäthoäi thaûo phaân tích ngheà theo DACUM bao goàm :• Khaûo saùt thöïc traïng ngheà .• Löïa choïn vaø môøi caùc thaønh vieân cho tieåu ban DACUM.• Toå chöùc taát caû caùc nhu caàu caàn thieát cho moät hoäi thaûo phaân tích ngheà theo

DACUM.- Thoâng hoaït vieân ñöôïc huaán luyeän ñeå:

• Ñònh höôùng muïc tieâu cuûa hoäi thaûo cho tieåu ban DACUM .• Khuyeán khích caùc thaønh vieân cuûa tieåu ban DACUM phaùt bieåu toái ña veà

ngheà ñang laøm cuûa mình döôùi daïng teân caùc nhieäm vuï chính vaø coâng vieäc.• Löïa choïn caùc phaùt bieåu chính xaùc veà coâng vieäc ñang thöïc söï laøm trong

ngheà ñuùng theo ñònh nghóa moät coâng vieäc vaø ghi nhaän laïi .• Haïn cheá caùc tranh caûi quaù saâu veà chuyeân moân giöõa caùc thaønh vieân cuûa

tieåu ban DACUM.• Keát quaû cuûa moät hoäi thaûo DACUM laø moät bieåu ñoà phaân tích ngheà trong

ñoù bao goàm taát caû nhöõng nhieäm vuï vaø coâng vieäc maø moät ngöôøi thôï thöïcsöï laøm khi haønh ngheà.




18

BAØI 3

XAÂY DÖÏNG VAØ CAÛI TIEÁN

CHÖÔNG TRÌNH ÑAØO TAÏO NGHEÀA. MUÏC TIEÂU

Sau baøi hoïc naøy ngöôøi hoïc coù khaû naêng:1. Giaûi thích ñöôïc cô sôû, yù nghóa vieäc xaây döïng vaø phaùt trieån chöông trình ñaøo taïo

ngheà.2. Bieát choïn löïa vaø caûi tieán ñöôïc caùc chöông trình ñaøo taïo thuoäc ngaønh ngheà theo

yeâu caàu thöïc tieãn saûn xuaát.3. Hình thaønh yù thöùc tích cöïc thöïc hieän vaø caäp nhaät chöông trình moân hoïc, caûi tieán

chöông trình ñaøo taïo ngheà ñuùng khoa hoïc sö phaïm.B. NOÄI DUNGI. ÑAÏI CÖÔNG1. Moät soá khaùi nieäm

Giaùo duïc ngheà nghieäp ñaõ xuaát hieän töø 4000 naêm tính ñeán nay. Loaïi hình khôûithuûy cuûa giaùo duïc ngheà nghieäp ñöôïc tìm thaáy laø hoïc vieäc (Apprenticeship) nhöõngchöông trình toå chöùc hoïc vieäc ñaõ ñöôïc tìm thaáy ôû Ai Caäp vaøo khoaûng 2000 naêm tröôùcCoâng Nguyeân. Luùc ñoù tröôøng hoïc ngheà ñöôïc toå chöùc laøm hai giai ñoaïn: Thöù nhaát laøhoïc ñoïc vaø vieát coå ngöõ, thöù hai laø hoïc vieäc döïa vaøo söï dieãn taû kinh nghieäm cuûangöôøi daïy. Lòch söû khoa hoïc giaùo duïc ngheà goïi loaïi hình hoïc vieäc nguyeân thuûy laø“baét chöôùc coù yù thöùc” (Conscious imitation) vaø noù toàn taïi chuû yeáu, ít thay ñoåi trong

nhaân loaïi cho ñeán theá kyû XIX.a. Chöông trình ñaøo taïo laø gì ?

Chöông trình ñaøo taïo laø heä thoáng nhöõng kieán thöùc vaø kinh nghieäm veà tinhthaàn, vaät chaát vaø lao ñoäng cô baûn nhaát xaây döïng cho nhaø tröôøng, nhaèm muïc ñíchgiaùo duïc theá heä treû trôû thaønh nhöõng thaønh vieân tích cöïc ñeå duy trì vaø phaùt trieån xaõhoäi. Chuùng ta cuõng coù moät ñònh nghóa khaùc cuûa moät chuyeân gia veà phaùt trieån chöôngtrình ñaøo taïo cuûa Myõ 1993 : “Chöông trình ñaøo taïo laø toaøn boä caùc hoïc taäp vaø kinhnghieäm maø hoïc sinh coù ñöôïc döôùi söï höôùng daãn vaø ñaøo taïo cuûa tröôøng hoïc “.

Trong nhaø tröôøng chuyeân nghieäp chöông trình ñaøo taïo ñöôïc phaân cho töøngngaønh. Ñoù laø moät chöông trình bao goàm taát caû caùc moân hoïc thuoäc ngaønh ñaøo taïo do

nhaø tröôøng thieát laäp vaø caáp boä chuaån y. Chöông trình ñaøo taïo goàm ba phaàn chính:- Muïc tieâu ñaøo taïo.- Noäi dung ñaøo taïo- Phöông phaùp ñaøo taïo .

b. Chöông trình moân hoïc: Chöông trình moân hoïc laø moät boä phaän cuûa chöông trình ñaøo taïo, noù chöùa ñöïng

taát caû nhöõng löôïng kieán thöùc chuyeân moân cuûa moân hoïc vaø nhöõng chæ daãn thöïc hieän.




19

CTÑT

3

2

5

1

4

Chöông trình moân hoïc do taäp theå giaùo vieân soaïn ra thoáng nhaát vaø thoâng qua nhaøtröôøng kieåm duyeät.2. YÙ nghóa cuûa vai troø vieäc phaùt trieån chöông trình ñaøo taïo vôùi coâng taùc daïy hoïc

Trong thôøi ñaïi buøng noå kieán thöùc khoa hoïc hieän nay, chöông trình ñaøo taïo ôû

caùc tröôøng chuyeân nghieäp luoân luoân caàn caûi tieán, thaäm chí ñoåi môùi hoaøn toaøn ñeå caäpnhaät kòp thôøi ñaùp öùng yeâu caàu neàn saûn xuaát xaõ hoäi. Hôn ai heát giaùo vieân laø ngöôøithöïc hieän coâng vieäc naøy cho nhaø tröôøng vaø cho chính mình. Vì vaäy, ngöôøi giaùo vieâncaàn bieát roõ cô sôû, phöông thöùc xaây döïng hoaëc caûi tieán chöông trình ñaøo taïo. Ngoaøi rachöông trình ñaøo taïo vaø noäi dung moân hoïc, ñoái vôùi coâng taùc cuûa ngöôøi giaùo vieân laøcô sôû ñeå trieån khai giaûng daïy, oân taäp vaø caäp nhaät hoaù kieán thöùc.3. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán xaây döïng chöông trình ñaøo taïo

Coù nhieàu yeáu toá aûnh höôûng ñeán vieäc xaây döïng, phaùt trieån giaùo duïc ñaøo taïo,trong ñoù nhöõng yeáu toá cô baûn oån ñònh nhaát bao goàm:

1. Caùc giaù trò vaên hoùa truyeàn thoáng daân toäc .2. Söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc kyõ thuaät.

3. Ñöôøng loái chính saùch kinh teá xaõ hoäi quoác gia .4. Muïc tieâu vaø chieán löôïc giaùo duïc .5. Nhu caàu, öôùc muoán cuûa theá heä thanh nieân .

Caùc yeáu toá naøy lieân heä vaø chi phoái vieäc xaây döïng chöông trình ñaøo taïo nhö sô ñoàsau:

Sô ñoà 1: caùc yeáu toá aûnh höôûng CTÑT

II. QUI TRÌNH XAÂY DÖÏNG VAØ PHAÙT TRIEÅN CHÖÔNG TRÌNH ÑAØO TAÏOTHEO PHÖÔNG PHAÙP TIEÁP CAÄN HEÄ THOÁNG

Chöông trình ñaøo taïo ñoùng vai troø nhö laø xöông soáng cuûa moät ngaønh tronggiaùo duïc ngheà nghieäp. Moät chöông trình khi bieân soaïn caàn quan taâm ñeán moät yeáu toáchung nhaát: quoác gia, coäng ñoàng, khaû naêng taøi chính, noäi dung.




20

Khi xaây döïng chöông trình thoâng thöôøng, ngöôøi xaây döïng coù theå choïn ñeå aùpduïng nhöõng moâ hình (Model) sau:

1. Moâ hình heä thoáng (TTS: Training Technology System) heä thoáng naøy phaùt trieånnaêm 1987 (Richard Swanson)

2. Moâ hình phaân tích (FEA: Front-End Analysis) do nhaø giaùo duïc hoïc Joe-Harlessphaùt trieån naêm 1977.

3. Moâ hình ñaùnh giaù sö phaïm (CPA: Curriculum Pedagogy Assessment) do nhaø lyùthuyeát gia veà phaùt trieån chöông trình, döïa treân trí khoân nhaân taïo (1990-1993)

4. Moâ hình phaùt trieån chöông trình ñaøo taïo (Training Development) cuûa Doctor. JohnCollum (1995)

Coâng taùc xaây döïng chöông trình ñaøo taïo khoâng phaûi laø moät quaù trình ñôngiaûn. Noù khoâng laø söï choïn löïa nhöõng cuoán saùch toát nhaát töø nhöõng cuoäc thi, vaø ñemgiao cho ngöôøi thaày giaùo. Moät moâ hình phaùt trieån chöông trình giaûng daïy coù heä

thoáng seõ laøm taêng khaû naêng ñaït ñeán keát quaû, hoå trôï cho vieäc ñaït ñeán muïc tieâu giaùoduïc moät moâ hình heä thoáng söû duïng nhöõng khaû naêng lieân quan ñeán taâm lyù hoïc, yù thöùcveà vieäc sôû höõu chöông trình, nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà, nhöõng phaûn öùng ñoái vôùi yeâucaàu giaùo duïc, taïo ra nhöõng taøi lieäu xaùc thöïc, do ñoù coù theå höôùng daãn caùc nhaø giaùoduïc vaø ñoàng nghieäp cuûa hoï ñaït ñöôïc moät neàn giaùo duïc coù chaát löôïng toát. Vì vaäy,vieäc choïn löïa, quyeát ñònh theo moâ hình naøo seõ phuï thuoäc nhieàu yeáu toá cuï theå maø caùcnhaø giaùo duïc coù traùch nhieäm phaûi xem xeùt. Taøi lieäu naøy xin giôùi thieäu moâ hình phaùttrieån chöông trình ñaøo taïo ñaõ töøng ñöôïc nghieân cöùu ñeå öùng duïng taïi Vieät Nam : Moâhình phaùt trieån chöông trình ñaøo taïo (Traning Development) cuûa tieán só JonhCollum, Vieän ñaøo taïo giaùo vieân daïy ngheà (TITI) Nepal phaùt trieån naêm 1995 [3] theå

hieän treân sô ñoà 2 .




21

Sô ñoà 3:Phaùt trieån chöông trình ñaøo taïo

Dr.Jonh Collum, TITI, Nepal

Giaûi thích sô ñoà:- Hoaøn caûnh toå chöùc: Ñaøo taïo laø söù maïng thieâng lieâng cuûa nhaø tröôøng maø xaõ hoäi

ñaõ phoù thaùc. Nhaø tröôøng coù nhieäm vuï caên cöù vaøo tình hình thöïc taïi vaø döï kieánhình aûnh theá heä treû trong töông lai maø xaùc ñònh phöông höôùng ñaøo taïo. Laõnh ñaïo

Ñaùnh giaù ñaøotaïo

Toå chöùcñaøo taïo

Ñoàng nhaát hoùa toåchöùc –hoaøn caûnh

Höôùng daãn phaântích ñaàu vaøo

Xaây döïng muïc tieâu –muïc ñích ñaøo taïo chung

Xaây döïng muïc tieâu cuï

theå

Xem xeùt laïitoaøn boä

Xaùc ñònh tieâu chuaån keátquaû ñaøo taïo

Phaùt trieån coâng cuï ñaùnhgiaù

Thieát keálinh ñoänggiaûng daïy

Thieát keátaøi lieäu

iaûn

Thu thaäptö lieäu

giaûng daïy

Höôùng daãn ñaøo

Höôùng daãn ñaøo taïo

tieáp tuïc




22

nhaø tröôøng phaûi ñaùnh giaù kyõ caøng ñieàu kieän cô sôû vaät chaát, trình ñoä gíao vieân,truyeàn thoáng giaùo duïc cuûa nhaø tröôøng…vv, töùc laø phaûi coù nhaän ñònh toång quaùt veàtaøi saûn höõu hình vaø taøi saûn voâ hình cuûa toå chöùc nhaèm coù ñònh höôùng chính xaùcnhöõng muïc tieâu coù khaû naêng ñaït ñöôïc maø ñeà ra phöông aùn thöïc hieän khaû thi.

-

Phaân tích ñaàu vaøo: Ñoái töôïng chöông trình ñaøo taïo theo MKH ñöôïc ñaët treânchuaån trình ñoä vaên hoùa xaõ hoäi, töø chuaån naøy giuùp cho vieäc xaùc ñònh muïc tieâu vaøchuaån ñaùnh giaù coù giaù trò vaø tin caäy cao. Ñaàu vaøo laø ñoái töôïng caàn trang bò kieánthöùc kyõ naêng ngheà nghieäp. Nhöõng keát quaû phaân tích ngheà nhaèm lieät keâ nhöõngcoâng vieäc maø ngöôøi thôï phaûi laøm ñöôïc luoân phaûi gaén vôùi giaù trò trong giai ñoaïnphaân tích naøy.

- Xaây döïng muïc tieâu chung: Sau khi nhöõng vaán ñeà thöïc hieän ñöôïc phaân tích vaønaém vöõng ñöôïc nhöõng ñaëc ñieåm roõ raøng, ngöôøi xaây döïng chöông trình coù theå deãdaøng vieát ra baûng tuyeân boá muïc ñích chung. Thí duï, sau khi hoïc xong chöôngtrình moïi hoïc vieân ñeàu coù khaû naêng vaän haønh caùc loaïi xe cô giôùi thi coâng treâncaùc loaïi ñöôøng giao thoâng ñöôøng boä. Baûng tuyeân boá muïc tieâu cung caáp theâm

nhöõng thoâng tin cho caû ngöôøi daïy vaø caû ngöôøi hoïc.- Xaây döïng muïc tieâu cuï theå: Xaây döïng muïc tieâu cuï theå laø xaây döïng muïc tieâu cho

moãi ñôn nguyeân hoïc taäp. Moãi kyõ naêng rieâng leû trong töøng ñôn nguyeân hoïc taäpcuõng coù giaù trò trong giai ñoaïn naøy.

- Xaùc ñònh tieâu chuaån keát quaû ñaøo taïo: Trong giai ñoaïn naøy ngöôøi xaây döïngchöông trình caøng phaûi veõ ra ñöôïc hình aûnh ngöôøi thôï sau khi ñöôïc ñaøo taïo. Caànñaët ra caâu hoûi sau khi toát nghieäp, hoïc sinh nhö theá naøo?

- Xaây döïng coâng cuï ñaùnh giaù: Chuaån bò caùc phöông phaùp vaø hình thöùc toå chöùcñaùnh giaù ñaûm baûo coù tính giaù trò vaø ñoä tin caäy cao. Caàn ñaùnh giaù caû veà kyõ naênglaãn kieán thöùc.

- Xem xeùt laïi toaøn boä quaù trình ñaõ thöïc hieän : Sau giai ñoaïn treân ngöôøi xaây döïngchöông trình caàn phaûi xem xeùt laïi toaøn boä quaù trình ñaõ thöïc hieän, caùc giai ñoaïncoù maâu thuaãn nhau khoâng. Ñieàu chænh laïi nhöõng thoâng soá, yeâu caàu cho hôïp lyù.

- Quaù trình song song: Caû boán quaù trình sau tieán haønh ñoàng thôøi:1. Toå chöùc ñaøo taïo: Cung caáp vaø truyeàn ñaït thoâng tin, ñieàu khieån quaù trình nhaän

thöùc. Toå chöùc caùc hình thöùc ñaøo taïo vaø hình thöùc hoïc taäp. Söï thaønh coâng cuûachöông trình phuï thuoäc raát nhieàu vaøo giai ñoaïn naøy, vieäc toå chöùc caøng tæ mæ,kyõ caøng, coù khoa hoïc thì hieäu quaû ñaït ñöôïc caøng cao.

2. Xaây döïng chöông tình linh hoaït : Leân keá hoaïch thöïc hieän caùc baøi giaûng saocho moãi kyõ naêng ñeàu phaûi hoaøn thieän vaø caùc kyõ naêng phaûi noái tieáp nhaunhaèm hình thaønh kyõ naêng ngheà nghieäp saâu saéc.

3. Thieát keá taøi lieäu giaûng daïy : Vieát giaùo trình, baøi giaûng, giaùo aùn, veõ hình, phimtrong…vv chuaån bò cho giôø giaûng.

4. Thu thaäp tö lieäu giaûng daïy: Saép xeáp caùc trang thieát bò hoå trôï giaûng daïy nhöphim aûnh, saùch baùo, moâ hình…vv.




23

- Höôùng daãn chöông trình ñaøo taïo : Töø thöïc teá toång keát laïi nhöõng vaán ñeà naûysinh trong quaù trình ñaøo taïo, phaân tích nhöõng tình huoáng nhaèm ñeà ra nhöõnghöôùng daãn thöïc hieän giuùp cho nhöõng khoùa sau thöïc hieän toát hôn.

- Höôùng daãn cho ngöôøi ñaõ ñöôïc ñaøo taïo nhöõng coâng vieäc caàn thöïc hieän sau khi

toát nghieäp nhaèm cuõng coá vaø naâng cao tay ngheà.- Ñaùnh giaù quùa trình ñaøo taïo : sau quùa trình thöïc hieän, ñaây laø luùc nhìn laïi thaønhtöïu ñaït ñöôïc so vôùi tieâu chuaån ñaët ra. Neáu khoâng ñaït tieâu chuaån ñeà ra caànxem xeùt laïi töøng giai ñoaïn.

III. CAÁU TRUÙC CHÖÔNG TRÌNH ÑAØO TAÏOCaáu truùc chöông trình ñaøo taïo theo truyeàn thoáng bao goàm nhieàu moân hoïc

ñöôïc saép xeáp theo caáu truùc keá hoaïch ñaøo taïo. Xu höôùng caûi tieán cuûa theá giôùi vaø khuvöïc Asean trong vaøi thaäp nieân trôû laïi ñaây, thieát keá chöông trình theo caáu truùcModule. ÔÛ nöôùc ta ña soá caùc chöông trình giaùo duïc kyõ thuaät ngheà nghieäp vaãn caáutaïo chöông trình ñaøo taïo theo moân hoïc. Chæ coù moät soá tröôøng vaø trung taâm ñaõchuyeån ñoåi soaïn thaûo vaø giaûng daïy theo caáu truùc chöông trình ñaøo taïo –Module .

1. Caáu truùc chöông trình theo moân hoïcChöông trình moân hoïc laø moät vaên baûn phaùp qui do caáp treân (boä, vuï, thuoäc boä,

hoaëc hieäu tröôûng ñöôïc uyû quyeàn) ban haønh. Trong ñoù qui ñònh roõ muïc ñích yeâu caàumoân hoïc, noäi dung daïy moân hoïc vaø caùch thöùc chæ daãn thöïc hieän. Ñaây laø loaïi keáhoaïch ñoøi hoûi moïi giaùo vieân phaûi naém thaät vöõng vaø thöïc hieän nghieâm tuùc. Muoánthay ñoåi noäi dung thì phaûi ñöôïc söï chaáp thuaän tröôùc. Ñaây laø loaïi keá hoaïch caàn coù söïtham gia tích cöïc cuûa giaùo vieân töø giai ñoaïn nghieân cöùu ñeå xaây döïng qua caùc giaiñoaïn trieån khai thöïc hieän vaø caûi tieán. Trong thôøi ñaïi buøng noå kieán thöùc khoa hoïc kyõthuaät hieän nay, vieäc xaây döïng noäi dung moät moân hoïc cuï theå naøo ñoù caàn coù söï caânnhaéc kyõ löôõng vì kieán thöùc moãi ngaøy moãi taêng trong khi ñoù thôøi gian ñaøo taïo laïi coù

haïn .Chöông trình moân hoïc bao goàm :a. Giôùi thieäu moân hoïc: nhaèm giöõ vò trí vai troø moân hoïc trong thöïc tieãn saûn xuaát vaøxu höôùng phaùt trieån. Moân hoïc thuoäc nhoùm kieán thöùc naøo, (khoa hoïc cô baûn, cô sôûhay chuyeân ngaønh), noù ñöôïc daïy tröôùc vaø sau nhöõng phaàn naøo trong chöông trìnhñaøo taïo .b. Muïc ñích yeâu caàu moân hoïc: chæ roõ maãu nhaân caùch thaønh ñaït ôû hoïc vieân sau khihaáp thuï moân hoïc, bao goàm ba maët: kieán thöùc ; kyõ naêng, kyõ xaûo ; taùc phong coângnghieäp .c. Noäi dung moân hoïc: Ñöôïc trình baøy daïng toång quaùt vaø chi tieát nhö sau:

I> Giôùi thieäu chöông trình.1> Vò trí moân hoïc .

2> Muïc ñích yeâu caàu moân hoïc. II> Phaân phoái chöông trình .

Trong phaàn naøy trình baøy toång quaùt goàm caùc phaàn caùc chöông, soá tieát lyùthuyeát,baøi taäp,kieåm tra.

III> Noäi dung chi tieát chöông trình.




24

Trong phaàn naøy trình baøy ñeà cöông chi tieát cuûa töøng chöông, vôùi muïclôùn, muïc nhoû, tieåu muïc.

IV> Höôùng daãn söû duïng chöông trình.Trong phaàn naøy giôùi thieäu ñaëc ñieåm chung caùc phaàn, löu yù nhöõng yeáu toá

ñaëc bieät caàn löu yù trong quaù trình giaûng daïy.2 . Quaù trình xaây döïng chöông trình moân hoïc goàm 3 giai ñoaïna. Giai ñoaïn chuaån bò Caùc coâng vieäc trong giai ñoaïn naøy ñöôïc saép xeáp thaønh 7 böôùc theo sô ñoà sau:

A B

Sô ñoà giai ñoaïn chuaån bò(A) Khoái moâ taû ñoái töôïng hoïc ngheà.(B) Moâ taû veà moân hoïc seõ ñöôïc daïy.

Coâng vieäc cuûa moãi böôùc bao goàm:- Böôùc 1: Moâ taû ngheà nhaèm giôùi thieäu ñaëc ñieåm chi tieát cuûa ngheà naøy vôùi caùc ngheà

khaùc töông töï. Coâng vieäc moâ taû phaûi laøm sao cho ñoái töôïng muoán hoïc ngheà coùtheå hình dung roõ neùt nhöõng yeâu caàu thieát yeáu maø ngheà ñoøi hoûi ngöôøi hoïc phaûilaøm ñöôïc. Qua moâ taû ngheà, ngöôøi muoán hoïc ngheà nhaän thöùc ñöôïc nhöõng yeâu caàucô baûn ñeå ñoái chieáu laïi khaû naêng sôû thích cuûa baûn thaân, töø ñoù quyeát ñònh coù theohoïc ngheà naøy hay khoâng?

-

Böôùc 2: Phaân tích ngheà nhaèm ñi saâu vaøo noäi dung hoaït ñoäng cuûa ngheà, laøm roõbaûn chaát kyõ thuaät cuûa ngheà, nghóa laø phaân tích hoaït ñoäng thöïc tieãn cuûa ngheà ñeåñöa ra cho ñöôïc : Toång soá ñoäng taùc vaø coâng taùc cô baûn cuûa ngheà, toång soá kieánthöùc lieân heä ñeå haønh ngheà toát. Vieäc phaân tích ngheà seõ giuùp ngöôøi giaùo vieân xaùcñònh muïc ñích yeâu caàu moân hoïc chính xaùc vaø choïn löïa noäi dung cho phuø hôïptrình ñoä vaø saùt thöïc tieãn hôn

4 -XAÙC ÑÒNH ÑOÁITÖÔÏNG

5-XAÙC ÑÒNH ÑIEÀU KIEÄNCAÀN

6-TIEÀN TRAÉC NGHIEÄM

1 - MOÂ TAÛ NGHEÀ

2- PHAÂN TÍCH NGHEÀ

3-AÁN ÑÒNH MÑYC

7-TRAÉC NGHIEÄM TIEÂUCHUAÅN




25

- Böôùc 3: AÁn ñònh muïc ñích yeâu caàu cuûa moân hoïc. Muïc ñích yeâu caàu moân hoïc khixem xeùt xaùc laäp seõ ñöôïc döïa treân cô sôû chuû yeáu: Muïc tieâu ñaøo taïo cuûa nhaøtröôøng, keát quaû phaân tích ngheà, thôøi gian ñaøo taïo vaø ñaëc ñieåm trình ñoä ñoái töôïng.Veà maët caáu truùc - muïc tieâu moân hoïc cuõng coù caáu truùc toång theå töông töï caáu truùc

muïc tieâu baøi giaûng, nghóa laø noù ñöôïc xaùc laäp treân ba maët chính :• Thöù nhaát: Veà maët nhaän thöùc (K1), ngöôøi hoïc seõ ñaït ñöôïc trình ñoä kieán thöùcnaøo sau khi hoaøn taát moân hoïc nhöõng loaïi gì vaø ôû möùc ñoä naøo?

• Thöù hai: Veà maët kyõ naêng thöïc haønh, ngöôøi hoïc seõ laøm ñöôïc coâng taùc (task)naøo cuûa ngheà, ñaït trình ñoä baäc ngheà ñeán ñaâu? Ñaëc bieät ñoái vôùi caùc moân hoïcveà lyù thuyeát ngheà vaø thöïc haønh ngheà vieäc xaùc laäp roõ muïc tieâu ngay töø ñaàu laøraát quan troïng, noù seõ giuùp giaùo vieân huaán luyeän taäp trung vaø chính xaùc, traùnhñöôïc tình traïng daïy lang man, thieáu soùt vaø leäch höôùng, nhôø vaäy hoïc sinh töøngböôùc hình thaønh ñöôïc caùc kyõ naêng cuûa ngheà vôùi moät höùng thuù, tích cöïc hoaïtñoäng thöïc haønh maø khoâng bò laïc loûng hoaëc quaù taûi.

• Thöù ba: Veà maët tö töôûng thoùi quen haønh vi, ngöôøi hoïc caàn hình thaønh phaùt

trieån tö töôûng, tình caûm, haønh ñoäng theá naøo sau khi tieáp thu moân hoïc. Tuy vaãncoøn toàn taïi söï khaùc bieät giöõa muïc ñích yeâu caàu chung (General purpose) coønmuïc ñích yeâu caàu baøi giaûng thuoäc loaïi muïc ñích yeâu caàu cuï theå (Specificpurpose)

- Böôùc 4: Xaùc ñònh ñoái töôïng laø moâ taû nhöõng yeâu caàu chung nhaát vaø ngöôøi hoïcphaûi ñaït ñöôïc ñeå coù theå theo hoïc moân hoïc, caùc ñieàu kieän chung naøy bao goàmtrình ñoä vaên hoaù chuyeân moân, löùa tuoåi, giôùi tính. heä ñaøo taïo thuoäc dieän chínhquy hay taïi chöùc? …vv.

- Böôùc 5: Xaùc ñònh ñieàu kieän caàn. Ñaây laø nhöõng yeâu caàu cuï theå, thieát yeáu phaûi ñaïtthì môùi theo hoïc ñöôïc ngheà nghieäp veà caû naêng löïc laãn phaåm chaát ñaïo ñöùc. Ví duï:

ñoái vôùi Ñaïi Hoïc An Ninh, muoán theo hoïc nhaát thieát hoïc vieân phaûi coù phaåm chaátchính trò vaø ñaïo ñöùc cao. Ñoái vôùi ngheà laùi xe baét buoäc tieâu chuaån thò giaùc laø10/10 thì môí coù theå vaøo hoïc ngheà ñöôïc.

- Böôùc 6: Tieàn traéc nghieäm chính laø nhöõng noäi dung kieåm tra ñaàu vaøo cuûa ngheà(thi tuyeån sinh), kyø thi vaø noäi dung thi coù theå thöïc hieän döôùi nhieàu daïng: thi traécnghieäm, phoûng vaán hoaëc thi vieát. Thoâng thöôøng giöõa nhöõng ñieàu kieän caàn tröôùcvaø naêng löïc thöïc teá cuûa ngöôøi hoïc coù söï cheânh leäch nhaát ñònh, cho neân vieäctuyeån choïn phaûi heát söùc chính xaùc vaø chaët cheõ.

- Böôùc 7: Haäu traéc nghieäm chính laø tieâu chuaån toát nghieäp (thi ñaàu ra), ñoù coù theå laøkyø thi toát nghieäp hoaëc ñoà aùn. Noù nhaèm kieåm tra chính xaùc nhöõng naêng löïc lyù

thuyeát vaø thöïc haønh xem coù ñuùng vôùi muïc tieâu aán ñònh khoâng, neáu khoâng ñaïtñöôïc thì khoâng theå coi laø hoaøn taát khoaù hoïc.Toùm laïi, giai ñoïan chuaån bò ñi vaøo xaây döïng chöông trình moân hoïc bao goàm

caùc hoaït ñoäng cuûa ngöôøi bieân soaïn nhaèm ñi saâu phaân tích caùc yeâu caàu chi tieát veàngheà maø moân hoïc goùp phaàn ñaøo taïo (khoái B goàm caùc böôùc 1+2+3+7 ) vaø veà ñoáitöôïng seõ hoïc ngheà (khoái A goàm caùc böôùc 4+5+6). Laøm toát 7 böôùc trong giai ñoaïn




26

naøy seõ giuùp ngöôøi soaïn chöông trình yeân taâm, khoâng sôï leäch höôùng xa rôøi thöïc tieånkhi ñi vaøo bieân soaïn chi tieát veà noäi dung moân hoïc.b. Giai ñoaïn trieån khaiSô ñoà sau ñaây minh Hoïa caùc coâng vieäc tieán haønh theo thöù töï ñeå xaây döïng ñöôïc noäi

dung vaø phöông phaùp cho moân hoïc goàm 6 böôùc :- Böôùc 1: Phaùt thaûo ñeà cöông chöông trình moân hoïc, caên cöù vaøo muïc ñích yeâu caàuñaõ aán ñònh cuøng vôùi tieâu chuaån tuyeån sinh vaø ñieàu kieän toát nghieäp ngöôøi soaïnchöông trình moân hoïc seõ sô boä vieát ra ñeà cöông moân hoïc bao goàm caùc kieán thöùcchuyeân moân caàn thieát ñoàng thôøi phaân chia chuùng ra thaønh caùc ñôn vò giaûng daïy(caùc baøi hoïc ) vaø caùc ñeà muïc ñuû ñeå ñöa vaøo giaûng daïy.

Sô ñoà giai ñoaïn trieån khai CTMH

- Böôùc 2 : Xeáp thöù töï caùc ñôn vò giaûng daïy. Caùc ñôn vò giaûng daïy(baøi hoïc) sau khiñöôïc phaùc thaûo caàn ñöôïc xeáp theo moät trình töï logic veà maët nhaän thöùc cho phuøhôïp ñoái töôïng. Coù nhieàu caùch saép xeáp thöù töï caùc ñôn vò giaûng daïy moân hoïc: caêncöù vaøo logic khoa hoïc cuûa moân hoïc; caên cöù vaøo logic sö phaïm (caùc nguyeân taécdaïy hoïc keát hôïp ñaëc ñieåm löùa tuoåi v.v...); caên cöù vaøo yeâu caàu cuï theå cuûa ñoái

töôïng.- Böôùc 3 : Choïn noäi dung thoâng thöôøng khi phaùc thaûo ñeà cöông cuûa chöông trình

moân hoïc ngöôøi giaùo vieân chæ môùi caûm tính phaân chia soá ñôn vò giaûng daïy cuûamoân hoïc cuøng vôùi moät khoái löôïng noäi dung raát “ oâm ñoàm”. Khoái löôïng kieán thöùcphong phuù naøy khoâng phaûi luùc naøo cuõng coù theå ñöa heát vaøo giaûng daïy vaø ngöôøita coù nhieàu caùch ( keå caû caûm tính ) ñeå choïn loïc laïi trong caùc soá noäi dung ñaõ lieätkeâ roài ñöa vaøo chöông trình. Khi choïn loïc noäi dung caàn caên cöù vaøo muïc tieâu ñaøo

1. Xaây döïng ñeà cöông chöông trình

3. Choïn noäi dung

4.Choïn phöông phaùp giaûng daïy

5. Laäp keá hoaïch giaûng daïy

6. Daïy thöïc nghieäm

2. Xeáp thöù töï caùc ñôn vò giaûng daïy




27

taïo cuûa nhaø tröôøng, muïc ñích oân taäp, ñaëc ñieåm ñoái töôïng vaø yeâu caàu cuûa thöïctieãn xaõ hoäi. Duø choïn löïa noäi dung theo caên cöù naøo, vaãn phaûi ñaûm baûo 3 yeâu caàucô baûn khi bieân soaïn moät moân hoïc: cô baûn; hieän ñaïi vaø thöïc tieãn (daân toäc). Neáukhoâng ñaûm baûo ñöôïc 3 yeâu caàu thieát yeáu treân seõ gaây aûnh höôûng ñeán hieäu quaû

ñaøo taïo, coù theå laøm cho hoïc sinh tieáp thu tri thöùc leäch laïc hoaëc bò ngôõ ngaøngkhoâng thích öùng vôùi thöïc teá xaõ hoäi khi ra ñôøi laøm vieäc.

- Böôùc 4 : Choïn löïa phöông phaùp giaûng daïy caên cöù vaøo noäi dung vaø muïc tieâu moânhoïc ñaõ ñöôïc xaùc ñònh, ngöôøi laäp chöông trình coù theå choïn phöông phaùp giaûng daïytoång quaùt cho toaøn moân hoïc hoaëc rieâng cho töøng ñôn vò giaûng daïy. Trong phöôngphaùp coù theå keát hôïp caû tham quan vaø caùc phöông tieän ñi keøm.

- Böôùc 5: Laäp keá hoaïch giaûng daïy vaø soaïn giaùo aùn, bao goàm vieäc leân keá hoaïchgiaûng daïy toaøn moân hoïc, soá giôø giaûng lyù thuyeát, soá giôø daïy thöïc haønh, thínghieäm, tham quan vaø caû keá hoaïch kieåm tra ñònh kyø. Sau ñoù caên cöù vaøo keáhoaïch giaûng daïy ñeå laäp lòch trình vaø soaïn ra giaùo aùn .

- Böôùc 6 : Daïy thöïc nghieäm thoâng thöôøng khi môùi xaây döïng chöông trình moânhoïc, ngöôøi ta ñeàu tieán haønh thöû nghieäm töø 1 ñeán 3 voøng daïy trong nhöõng ñieàukieän thöïc teá ñoái töôïng rieâng bieät nhau. Sau moãi voøng daïy nhö theá, ngöôøi soaïnchöông trình seõ töï ñieàu chænh boå sung, ñoàng thôøi laéng nghe yù kieán ñoùng goùp cuûañoàng nghieäp vaø cuûa boä moân (keå caû phaûn hoài töø phía hoïc sinh).

c. Giai ñoaïn caûi tieán

Sau giai ñoaïn quan troïng laø choïn löïa vaø thöû nghieäm noäi dung moân hoïc, ñeåñi ñeán hoaøn taát chöông trình moân hoïc, ngöôøi soaïn caàn tieán haønh caùc böôùc sau:

- Böôùc 1: Kieåm tra ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh sau thôøi gian daïy thöïcnghieäm chöông trình ñaõ sô khaûo, ngöôøi laäp chöông trình seõ cho hoïc sinh laøm baøikieåm tra ñeå ñaùnh giaù keát quaû giaûng daïy moân hoïc. Keát quaû ñaït ñöôïc seõ ñöôïc ñemra so saùnh ñoái chieáu vôùi muïc tieâu ban ñaàu ñaõ ñeà ra khi laäp chöông trình. Taátnhieân seõ coù söï sai leäch xaûy ra khi ñoái chieáu. Keát quaû moãi laàn thöû nghieäm chöôngtrình coù theå thaáp hôn hoaëc leäch laïc so vôùi muïc tieâu ban ñaàu xaây döïng. Caên cöùvaøo keát quaû so saùnh, ngöôøi laäp chöông trình seõ xem xeùt boå sung ñeå tieán tôùi hoaønchænh chöông trình .

- Böôùc 2 : So saùnh muïc tieâu ñeà ra vôùi yeâu caàu cuûa thöïc tieãn xaõ hoäi. Khi thöïc tieãnneàn saûn xuaát kyõ thuaät luoân luoân vaän ñoäng phaùt trieån, neáu muïc tieâu ñaøo taïo cuûatröôøng hoïc khoâng caäp nhaät kòp thôøi seõ gaây ra söï khoâng thích hôïp cho ngöôøi ñöôïcñaøo taïo khi ra ñôøi. Cho neân khi xaây döïng chöông trình moân hoïc thöû nghieäm vaøhoaøn chænh caàn phaûi ñoái chieáu muïc tieâu cuoái cuøng vôùi yeâu caàu thöïc teá cuûa xaõ hoäi.Qua ñoù coù söï ñieàu chænh boå sung cho phuø hôïp giöõa keát quaû giaûng daïy trongtröôøng kyõ thuaät vôùi nhu caàu söû duïng cuûa neàn saûn xuaát xaõ hoäi.

- Böôùc 3: Toång keát hoaøn thieän noäi dung chöông trình vaø phöông phaùp giaûng daïy.




28

Treân cô sôû keát quaû ñieàu chænh ôû böôùc 1 vaø 2, ngöôøi laäp chöông trình seõ quyeátñònh nhöõng phaàn phaûi boå sung, caûi tieán ñeå hoaøn chænh chöông trình moân hoïc.

3. Caáu truùc chöông trình ñaøo taïo theo Module

a. Ñaëc ñieåm cuûa ñaøo taïo ngheà theo Module:

Öu ñieåm:

- Nhanh choùng vaø kòp thôøi boå sung ñöôïc nhöõng kieán thöùc vaø kyõ naêng ngheà phuøhôïp vôùi söï bieán ñoåi nhanh choùng cuûa tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät vaø coâng ngheä, coùñieàu kieän ñeå ñaøo taïo baùm saùt ñöôïc yeâu caàu cuûa saûn xuaát. Vì ñaây laø heä thoáng môû,coù theå boå sung hoaëc thay ñoåi nguyeân ñôn hoïc taäp moät caùch deã daøng.

- Muïc tieâu ñaøo taïo vaø caáu truùc noäi dung ña daïng, thôøi gian ñaøo taïo ngaén phuø hôïpvôùi nhu caàu ngöôøi hoïc cuõng nhö ngöôøi söû duïng lao ñoäng .

- Ñaøo taïo ban ñaàu vaø naâng cao trình ñoä laø moät quy trình ñöôïc thöïc hieän keá tuïc vaø

thöôøng xuyeân ñeå taïo ñieàu kieän cho ngöôøi lao ñoäng coù theå nhanh choùng ñi vaøongheà nghieäp vuï vaø coù theå naâng cao trình ñoä ngheà nghieäp tôùi ñænh cao khi coù ñieàukieän .

- Noäi dung ñaøo taïo ñöôïc tích hôïp giöõa lyù thuyeát vaø thöïc haønh ngheà, thöïc hieän toátnguyeân lyù “ hoïc ñi ñoâi vôùi haønh’’ñeå naâng cao chaát löôïng vaø heä quaû ñaøo taïo .

- Naâng cao tính meàm deûo, linh hoaït cuûa quaù trình ñaøo taïo, taïo ñieàu kieän lieân thoânggiöõa moät ngheà, ñaëc bieät ñoái vôùi nhöõng ngheà cuøng moät lónh vöïc kyõ thuaät nhôø vieäcsöû duïng chung moät soá module ñôn vò.

- Hieäu quaû kinh teá ñaøo taïo cao, vì haàu heát caùc kieán thöùc vaø kyõ naêng ñieàu coù theå söûduïng ngay ñeå haønh ngheà sau khi hoïc xong moãi MKH ( caàn gì hoïc naáy ).

- Hoïc sinh coù theå töï hoïc, töï ñaùnh giaù nhôø coù caùc höôùng daãn, caùc baøi taäp kieåm tra,traéc nghieäm sau khi hoïc xong moãi ñôn nguyeân, moãi module.

- Taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho giaùo vieân, trong quaù trình höôùng daãn giaûng daïy nhôønhöõng quy ñònh vaø höôùng daãn cuï theå .

- Coù ñieàu kieän thöïc hieän“ caù nhaân hoaù cao trong ñaøo taïo’’ nhôø vieäc ñaùnh giaù khaûnaêng, trình ñoä cuûa töøng hoïc vieân tröôùc khi hoïc vaø vieäc höôùng daãn löïa choïn caùcmodule thích hôïp ñeå ñaït yeâu caàu hoïc taäp cuûa hoï cuõng nhö muïc tieâu ñaøo taïo cuûanhaø tröôøng.

Nhöôïc ñieåm:- Thieáu tính heä thoáng chaët cheõ cuûa töøng boä moân khoa hoïc, kyõ thuaät.

- Caáu truùc noäi dung ñaøo taïo hoaøn chænh cho toaøn khoaù cuûa moät ngheà keùm phaànlogic.

- Vieäc trang bò nhöõng kieán thöùc kyõ thuaät cô baûn cho moät ngheà roäng ñeå taïo khaûnaêng phaùt trieån laâu daøi cuõng nhö taïo tính thích öùng cao cuûa hoïc sinh vôùi söï bieán




29

ñoåi cuûa khoa hoïc vaø coâng ngheä bò haïn cheá bôûi thôøi gian ñaøo taïo vaø caáu truùc logiccuûa quaù trình ñaøo taïo. Maëc khaùc, nhöõng kieán thöùc naøy thöôøng ñöôïc coi laø “chöa caàn thieát “ ñoái vôùi ñaøo taïo ngaén haïn .

- Ñaøo taïo MKH coù theå keùm hieäu quaû ñoái vôùi nhöõng MKH maø phaàn thöïc haønh

chieám quaù ít, hoaëc khi caùc chuaån ñaùnh giaù khoâng ñöôïc quy ñònh roõ raøng.- Ñaøo taïo theo MKH toán keùm hôn phöông phaùp hieän haønh vì bieân soaïn taøi lieäu

giaûng daïy phöùc taïp, phöông tieän, thieát bò giaûng daïy caàn hoaøn chænh theo quyñònh.

- Giaùo vieân caàn coù trình ñoä cao vaø phaûi ñöôïc boài döôõng phöông phaùp giaûng daïytheo MKH.

- Bôûi vaäy ñaøo taïo ngheà theo MKH seõ raát thuaän lôïi cho caùc loaïi hình ñaøo taïo ngheàngaén haïn, coøn ñoái vôùi heä ñaøo taïo daøi haïn thì caàn ñöôïc vaän duïng töøng böôùc vaøphoái hôïp giöõa phöông tieän ñaøo taïo theo MKH vôùi phöông thöùc truyeàn thoáng hieän

nay.b. Sô löôïc veà tình hình ñaøo taïo ngheà theo Module

Nhôø nhöõng öu ñieåm cuûa vieäc ñaøo taïo ngheà theo Module neân phöông phaùpnaøy ñaõ ñöôïc caùc nhaø giaùo duïc ôû caùc nöôùc treân theá giôùi khai thaùc trong ñaøo taïo, giaùoduïc ôû taát caû caùc caáp hoïc, caùc ñoái töôïng, ñaëc bieät ñoái vôùi coâng nhaân, nhaân vieân kyõthuaät. Raát nhieàu nöôùc ñaõ aùp duïng Module trong quaù trình ñaøo taïo coâng nhaân kyõ thuaätnhö : My,õ Phaùp, Nga, Thuî Ñieån, UÙc …vv . Ngoaøi ra ôû nhieàu nöôùc khaùc nhö ThaùiLan, Nam Trieàu Tieân, Singapore, Phillipin…vv, cuõng ñaõ aùp duïng Module trong ñaøotaïo ngheà. Thôøi gian gaàn ñaây ôû nhieàu nöôùc nhö : New Zealand, AÁn Ñoä, Pakistan,Thaùi Lan …vv, ñaõ ñöa vaøo keá hoaïch daïy hoïc chính khoaù cuûa caùc tröôøng trung hoïc

phoå thoâng caùc chöông trình ñaøo taïo ngheà theo Module. Hieän nay, treân theá giôùi cuõngnhö trong nöôùc, coâng taùc ñaøo taïo ñang ñöôïc tieán haønh treân nhöõng quan ñieåm trieát lyùkhaùc nhau. Moãi quan ñieåm trieát lyù coù moät ñònh höôùng phaùt trieån vaø tieán haønh quaùtrình ñaøo taïo khaùc nhau. Nhöõng vaán ñeà cô baûn cuûa trieát lyù ñaøo taïo ñöôïc quy veà 6chöõ ù “ W ’’goïi laø trieát lyù, 6 W nhö sau :

- Who? Ai ( Ai daïy? ; Ai hoïc ?)

- What ? Daïy caùi gì ?

- Why? Vì sao? ( Muïc ñích muïc tieâu ñaøo taïo )

- How? Theá naøo? (Daïy vaø hoïc? phöông phaùp daïy? phöông phaùp hoïc? )

- When ? Luùc naøo? ( Daïy luùc naøo ? hoïc luùc naøo ?)

- Where? ÔÛ ñaâu? (Daïy ôû ñaâu ? Hoïc ôû ñaâu?)

Chính vì vaäy, hieän nay ñang coù 2 quan ñieåm khaùc nhau cô baûn veà 6 vaán ñeàtreân cuûa trieát lyù ñaøo taïo maø ñaïi dieän laø 2 toå chöùc quoác teá lôùn laø UNESCO ( Toå chöùckhoa hoïc vaø giaùo duïc quoác teá) vaø ILO ( Toå chöùc lao ñoäng quoác teá).




30

UNESCO vaø ILO khoâng chæ khuyeán khích maø coøn taïo ñieàu kieän cho vieäcphaùt trieån vaø öùng duïng caùc nhoùm Module trong ñaøo taïo ngheà noùi rieâng vaø ñaøo taïonoùi chung. Trong caùc hoäi ngheà veà Module taïi Bangkok (12/77) vaø Paris (1/58) caùckhuyeán caùo cuûa UNESCO vaø söï caàn thieát trieån khai aùp duïng Module trong ñaøo taïo

ñaõ ñöôïc ñaëc bieät chuù yù quan taâm. Taïi Pari, caùc chuyeân gia cho raèng, vieäc söû duïngModule “laø thích hôïp vaø caàn thieát cho moãi ñoái töôïng ñaøo taïo, ñaëc bieät cho Giaùo duïckyõ thuaät ngheà nghieäp vaø phoå bieán kyõ thuaät môùi, khuyeán caùo caùc nöôùc ñang phaùttrieån khi ñaàu tö toång theå cho giaùo duïc coøn haïn cheá thì neân quan taâm ñeán vieäc ñaøotaïo theo Module. Ngoaøi ra, hoäi nghò cuõng ñaõ khuyeâùn caùo caùc nhaø giaùo duïc vaø ñaøotaïo treân theá giôùi khoâng neân “ sa ñaø” vaøo vieäc tranh caõi caùc thuaät ngöõ, maø neân trieånkhai aùp duïng ñeå töø ñoù ruùt kinh nghieäm. Cuõng vôùi muïc tieâu nhaèm khuyeán khích vieäcaùp duïng Module trong giaùo duïc vaø ñaøo taïo cuï theå hôn laø trong vieäc ñaøo taïo vaø giaùoduïc, caùc hoäi nghò khu vöïc hoïp taïi Manila (5/ 1975) vaø taïi Bang kok (12/77) ñaõ ñeàcaäp ñeán “Vieäc phaùt trieån caùc Module phuïc vuï vôùi caùc chöông trình cô baûn cuûa ñaøotaïo giaùo vieân”.

Tuy nhieân khaùc vôùi UNESCO, ILO ñaõ xaây döïng cho mình moät heä thoáng ñaøotaïo theo Module hoaøn chænh. Caùc quan ñieåm veà ñaøo taïo theo nhoùm Module veà côbaûn khoâng khaùc vôùi nhöõng quan ñieåm ñaõ ñöôïc trình baøy trong phaàn treân. Do chöùcnaêng quoác teá, ILO daët nhieäm vuï “ quoác teá hoa ù’’caùc Module ñaøo taïo vaø ñaõ hìnhthaønh moät ngaân haøng goàm 764 ñôn nguyeân hoïc taäp, nhöng cuõng chæ ñöôïc 5 lónh vöïc,ILO cho raèng moät ngheà naøo ñoù ñeàu ñöôïc theå hieän qua caùc chuaån kyõ naêng ngheà, duøngheà ñoù ñöôïc xem xeùt ôû baát cöù moät quoác gia naøo. Söï khaùc bieät cuûa caùc chuaån naøykhoâng lôùn vaø chuùng ñöôïc ñaëc tröng bôûi heä thoáng muïc tieâu ñaøo taïo vaø caùc kyõ naêngthöïc hieän. Chính caùc chuaån naøy laø cô sôû ñeå xaây döïng caùc Module, ñôn vò trung taâmcaùc caáu truùc heä thoáng ñaøo taïo theo Module cuûa ILO. Nhoû hôn Module laø caùc ñônnguyeân hoïc taäp, coù theå hieåu nhö laø moät ñôn vò hoïc taäp nhaèm ñeå taïo ra moät kyõ naêngngheà. Module kyõ naêng haønh ngheà laø moät taäp hôïp cuûa moät soá löôïng nhaát ñònh caùcModule nhaèm giuùp cho ngöôøi hoïc tìm kieám ñöôïc vieäc laøm. Nhö vaäy, trong heä thoángñaøo taïo theo Module cuûa ILO, toàn taïi theo 3 caáp ñôn vò hoïc taäp. Heä thoáng 3 caáp naøytheå hieän nhöõng öu ñieåm noåi baät voán coù cuûa Module ( Thöïc duïng, meàm deûo…vv).

Nhöng cuõng coù nhöõng nhöôïc ñieåm cuûa noù laø :Vieäc phaân chia thaønh caùc ñônnguyeân thöôøng coù kích thöôùc quaù nhoû seõ daãn tôùi moät thöïc teá laø chi tieát hoùa, thöôønghay boû soùt, maëc khaùc, toán keùm trong vieäc bieân soaïn vaø in aán .

ILO hy voïng nhieàu vaøo vieäc moâ taû baèng caùc hình veõ cuûa ñôn nguyeân, ñieàu

naøy daãn tôùi 2 tröôøng hôïp :- Coù theå deã thích hôïp vôùi nhöõng ngheà hoaëc coâng vieäc maø vieäc moâ taû thao taùc, quy

trình cuûa chuùng laø deã daøng nhôø trôï giuùp baèng keânh hình. Trong khi ñoù coù nhieàucoâng vieäc, vieäc moâ taû chuùng chæ baèng hình hoaëc quaù ít lôøi laø khoù thöïc hieän .

- Gaây khoù khaên cho caùc vieäc chuaån bò taøi lieäu , ñaëc bieät laø in veõ.




31

Treân thöïc teá trình ñoä kyõ thuaät coâng ngheä, do ñoù coâng cuï lao ñoäng ôû caùc nöôùccoù söï khaùc bieät. Bôûi vaäy mong muoán “quoác teá hoaù” caùc taøi lieäu hoïc taäp seõ gaëp nhieàukhoù khaên, do ñoù caùc ñôn nguyeân hoïc taäp caàn ñöôïc caûi bieân cho phuø hôïp vôùi ñieàukieän moãi nöôùc, coøn nhöõng ngheà ñaëc thuø thì phaûi töï bieân soaïn ñeå giaûng daïy chöù

khoâng theå tham khaûo ñöôïc cuûa baát cöù nöôùc naøo. Sau ñaây laø baûng so saùnh giöõa 2 quanñieåm trieát lyù veà ñaøo taïo cuûa UNESCO vaø ILO

Baûng 6 : Baûng so saùnh veà quan ñieåm cuûa UNESCOvaø ILO

Quan ñieåm

Vaán ñeà UNESCO ILO

DaïyGiaùo vieân ngheà coù sö phaïm

kyõ thuaät

Höôùng daãn vieân (ngöôøi coù

tay ngheà)Ai

HoïcHoïc sinh trong ñoä tuoåi quy

ñònh cho töøng ngheàMoïi ngöôøi coù nhu caàu

Daïy caùi gì?

Noäi dung ñöôïc quy ñònhtheo keá hoaïch daïy hoïc coùtính heä thoáng, thoáng nhaátcho toaøn khoùa chung cho

moïi ngöôøi

Theo modul naøy tuyø thuoäctheo nhu caàu cuûa ngöôøi hoïc

hoaëc ngöôøi söû duïng laoñoäng

Muïc tieâu ñaøo taïo?Hình thaønh nhaân caùch toaøndieän quy ñònh cho töøng

ngheà

Hình thaønh kyõ naêng lao

ñoäng theo nhu caàu ngöôøihoïc hoaëc ngöôøi söû duïng lao

ñoäng

Daïy theá naøo?Theo nhöõng phöông phaùp

sö phaïm ñöôïc khuyeán nghòTuøy thuoäc giaùo vieân

Daïy luùc naøo?Theo thôøi khoaù bieåu quy

ñònh haøng tuaànTuøy thuoäc ñieàu kieän ngöôøi

daïy, ngöôøi hoïc.

Daïy ôû ñaâu?

ÔÛ tröôøng lôùp, xöôûng theo

quy ñònh

Tuøy thuoäc ñieàu kieän ngöôøi

daïy, ngöôøi hoïc.

Do nhöõng khaùc nhau cô baûn veà quan ñieåm trieát lyù ñaøo taïo nhö treân maø noäidung chöông trình cuõng nhö toå chöùc quaù trình ñaøo taïo raát khaùc nhau. Module theo




32

M0

M0

M0

quan ñieåm cuûa UNESCO coù kích côû noäi dung lôùn hôn, trong khi Module theo thieátkeá chöông trình ILO chöùa khoái löôïng tri thöùc nhoû hôn nhieàu. Nöôùc Ñöùc, thaäp nieân 80ñaõ thieát keá chöông trình ñaøo taïo ngheà theo Module ILO goïi laø Mini - Module,( MES– SYSTEM ) hay Autom Mudel.

Sô ñoà so saùnh Module nhoû (ILO )vaø Module lôùn ( UNESCO )

M0 M0 M0

M0 M0 M0

M0 M0 M0

(1) Module (ILO) (2) Module (UNESCO)

Moâ hình Module nhoû chæ söû duïng phuø hôïp cho caùc nöôùc keùm phaùt trieån vaøcuõng chæ caàn thieát chæ thôøi gian ngaén naøo thoâi. Coøn nhö ôû Vieät Nam ñang treân ñöôøngcoâng nghieäp hoaù neân söû duïng keát hôïp phöông phaùp ñaøo taïo truyeàn thoáng vôùi loaïiModule (2) ( yù kieán cuûa tieán só ngöôøi Ñöùc Lip - Mayer ( chuyeân gia giaùo duïc ngheànghieäp - quoác teá ). Ví duï nhö Module lôùn töø 80 – 100 tieát nhö ôû Trung Taâm Daïy

Ngheà Quaän Bình Thaïnh laø raát phuø hôïp.c. Caáu truùc chöông trình ñaøo taïo theo module

Phaïm vi taøi lieäu naøy khoâng ñi saâu theâm veà caùc nguyeân taéc xaây döïng modulemaø chuû yeáu laø veà caáu truùc chöông trình. Chöông trình theo module khoâng coá ñònhcöùng nhaéc, maø bao goàm nhieàu module linh hoïat, moãi module ñöôïc bieân soïan thaønhmoät boä taøi lieäu hoïc taäp bao goàm:

- Taøi lieäu höôùng daãn duøng cho giaùo vieân.

- Taøi lieäu höôùng daãn duøng cho hoïc sinh : goàm caùc ñôn nguyeân hoïc taäp.

- Danh muïc thieát bò, coâng cuï, vaät lieäu.- Taøi lieäu veà kieåm tra ñaùnh giaù.

♦ Taøi lieäu höôùng daãn duøng cho giaùo vieân. (xem phuï luïc)

♦ Taøi lieäu hoïc taäp cho hoïc sinh: Ñôn nguyeân hoïc taäp (ÑN) (Learning Element)

ÑN laø nhöõng phaàn töû cô baûn cuûa noäi dung ñaøo taïo theo Module, bôûi vaäy vieäcxaùc ñònh caùc ÑN vaø xaây döïng noäi dung cuûa chuùng laø ñaëc bieät quan troïng.




33

Caùc yeâu caàu: Vieäc xaùc ñònh caùc ñôn nguyeân hoïc taäp caàn ñaûm baûo caùc yeâu caàu sau:

- Caùc ñôn nguyeân khoâng coù phaàn truøng laëp.

- Caùc ñôn nguyeân coù theå duøng chung cho nhieàu ngheà .

- Noäi dung caùc ñôn nguyeân phaûi theå hieän ñöôïc caùc yeâu caàu veà nhöõng kyõ naêng vaøkieán thöùc moät caùch troïn veïn, hoaøn chænh (khoâng dôû dang).

Caùc nguyeân taéc: Ñeå ñaûm baûo caùc yeâu caàu treân, vieäc xaây döïng caùc ÑN phaûi tuaân thuûcaùc nguyeân taéc sau:

- Caùc ñôn nguyeân phaûi bao goàm 6 phaïm truø: an toaøn lao ñoäng; lyù thuyeát; caùc hoïatñoäng, thao taùc thöïc haønh; caùc sô ñoà, bieåu ñoà; caùc thoâng tin kyõ thuaät veà thieát bò, coângcuï; caùc thoâng tin kyõ thuaät veà vaät lieäu, phöông phaùp.

Do vaäy, veà nguyeân taéc, phaïm vi cuûa 1 ñôn nguyeân thöôøng chæ trong khuoân khoåhình thaønh 1 kyõ naêng (haønh ñoäng hoaëc tö duy).

Caáu truùc cuûa ÑN:

♦ Danh muïc thieát bò, coâng cuï, vaät lieäu: Ñaây laø baûn ñuùc keát phöông tieän daïy hoïccuûa taát caû ñôn vò giaûng daïy trong module. Danh muïc naøy giuùp GV chuaån bò toát tröùôckhi leân lôùp.

♦ Taøi lieäu kieåm tra ñaùnh giaù: Sau khi hoïc moãi ÑN kieåm tra coù tính caùch cuûng coá.

Ñeán khi hoaøn taát 1 Module thì tieán haønh kieåm tra noäi dung caùc ÑN thuoäc Module ñoù.Ñeå xaùc ñònh trình ñoä ñaït ñöôïc cuûa hoïc sinh xem coù ñuû söùc hoïc Module keá tieáp haykhoâng. Veà kieán thöùc thì kieåm tra baèng traéc nghieäm, veà kyõ naêng, kyõ xaûo thöïc haønh thìkieåm tra baèng 1 coâng taùc bao goàm 1 soá caùc Module ñaõ hoïc.

(Trang bìa)

Ñôn nguyeân hoïc taäp

Teân:.....

Lónh vöïc ngheà:.....

.....

.....

Maõ soá:....

.....

-1-

Muïc tieâuHoïc sinh coù theå bieát

vaø laøm ñöôïc nhöõng gìsau khi hoïc xong ÑNPhöông tieän thieát bò

caàn coù:- .....

Caùc ÑN lieân quan:- ......

-2-Noäi dung:

-

-

-

-

-

--

Noäi dung ñaùnh giaù:

- Thöïc hieän nhöõngkyõ

naêng ñaõ hoïc.

- Nhaéc laïi nhöõngnoäi dung chínhcuûa ñôn nguyeân.




34

BAØI 4SOAÏN NOÄI DUNG DAÏY HOÏC

A. MUÏC TIEÂUSau baøi hoïc naøy, ngöôøi hoïc coù khaû naêng :- Giaûi thích ñöôïc yù nghóa caùc loaïi taøi lieäu daïy hoïc (Taøi lieäu Giaùo khoa) cuûa giaùo

vieân.- Giaûi thích ñöôïc yù nghóa taàm quan troïng cuûa vieäc choïn noäi dung daïy hoïc.- Bieân soaïn ñöôïc:

• Giaùo trình moân hoïc.• Baøi giaûng moân hoïc.• Caùc loaïi phieáu giaûng daïy kyõ thuaät.

- Hình thaønh thoùi quen thöôøng xuyeân caûi tieán caäp nhaät noäi dung daïy hoïc.B. NOÄI DUNG

Toaøn boä caùc taøi lieäu maø ngöôøi giaùo vieân kyõ thuaät söû duïng cho coâng vieäc giaûngdaïy ñöôïc chia hai nhoùm cô baûn :

* Nhoùm taøi lieäu thuoäc noäi dung daïy hoïc bao goàm nhöõng thöù chöùa ñöïng tri thöùcnoäi dung khoa hoïc caàn daïy, cuï theå ñoái vôùi noäi dung daïy kyõ thuaät chuùng goàm: Kieánthöùc (Knowledge), Kyõ naêng (Skill) vaø Kyõ xaûo (High skill) veà moät ngheà, moät vieäc,moät nhieäm vuï cuï theå. Taøi lieäu " chöùa ñöïng noäi dung daïy hoïc" goàm: Giaùo trình moânhoïc; Baøi giaûng; Caùc module kyõ naêng haønh ngheà; Phieáu giaûng daïy .

* Nhoùm taøi lieäu thuoäc keá hoaïch daïy hoïc: bao goàm nhöõng taøi lieäu höôùng daãn veàphöông phaùp, caùch thöùc truyeàn ñaït noäi dung daïy hoïc, sao cho thaâm nhaäp vaøo tronghoïc sinh trôû thaønh kieán thöùc thaät cuûa ngöôøi hoïc. Noùi moät caùch deã hieåu laø:

- Noäi dung daïy hoïc traû lôøi caâu hoûi: daïy caùi gì?- Keá hoaïch daïy hoïc traû lôøi caâu hoûi: daïy nhö theá naøo?

Caùc taøi lieäu keá hoaïch daïy hoïc goàm: Keá hoaïch giaûng daïy; Lòch trình giaûngdaïy; Giaùo aùn vaø caùc taøi lieäu höôùng daãn coù tính chæ daãn vaø tính phöông phaùp.

Vôùi baát cöù ngöôøi giaùo vieân naøo khi truyeàn ñaït cho hoïc sinh cuõng phaûi saünsaøng traû lôøi ñaày ñuû hai caâu hoûi: Daïy caùi gì ? Vaø daïy nhö theá naøo?Nghóa laø ngöôøi thaày luoân luoân phaûi coù : Giaùo trình vaø Giaùo aùn

Do ñoù, ngöôøi giaùo vieân khoâng nhöõng bieát söû duïng giaùo trình giaùo aùn maø coønphaûi hieåu saâu saéc vaø bieân soaïn ñöôïc thaønh thaïo caùc taøi lieäu sö phaïm caên baûn noùitreân moät caùch chính xaùc, saùng taïo.

I. BIEÂN SOAÏN GIAÙO TRÌNH 1. Khaùi nieäm:Giaùo trình : laø moät loaïi taøi lieäu giaùo khoa trình baøy noäi dung chuyeân moân heïp

nhöng quan troïng, do moät giaùo vieân hoaëc moät nhoùm giaùo vieân soaïn thaûo ñeå ñaùp öùngyeâu caàu cuï theå cuûa nhaø tröôøng vôùi ñoái töôïng söû duïng cuï theå.

Giaùo trình thöôøng trình baøy saâu veà chuyeân moân vaø phaïm vi söû duïng heïp hônsaùch giaùo khoa. ÔÛ möùc ñoä thaáp nhö tröôøng phoå thoâng thì giaùo vieân chính laø saùch giaùo




35

khoa. Nhöng ôû trình ñoä ñaøo taïo chuyeân moân cao, giaùo trình mang tính caäp nhaät hônhaún saùch giaùo khoa. Veà hình thöùc trình baøy giaùo trình thöôøng ñöôïc in ra ñôn giaûnhôn, soá löôïng ít hôn so vôùi saùch giaùo khoa. Coù moät loaïi taøi lieäu thuoäc noäi dung daïyhoïc maø raát gaàn guõi vôùi giaùo trình vaø saùch giaùo khoa, ñoù laø baøi giaûng. Veà nguyeân taéc

chung, ngöôøi giaùo vieân giaûng daïy phaûi coù giaùo trình vaø giaùo aùn, nhöng raát nhieàutröôøng hôïp giaùo trình cuûa giaùo vieân leân lôùp ñöôïc thay theá baèng baøi giaûng .Baøi giaûng laø moät loaïi taøi lieäu giaùo khoa, trình baøy noäi dung moân hoïc töông töï

giaùo trình nhöng cuï theå, caäp nhaät vaø saùt thöïc hôn giaùo trình. Ñaëc ñieåm quan troïng laøbaøi giaûng ñöôïc bieân soaïn döïa theo chöông trình moân hoïc vaø döïa theo giaùo trình.Ñieåm naøy laøm cho moät soá ngöôøi nhaàm laãn baøi giaûng vaø giaùo aùn (vì giaùo aùn cuõngbieân soaïn caên cöù treân giaùo trình). Theá taïi sao coù giaùo trình roài laïi caàn ñeán baøi giaûng?Thaät ra nhö treân ñaõ noùi, ngöôøi giaùo vieân söû duïng giaùo trình vaø giaùo aùn laø ñuùngnguyeân taéc sö phaïm roài, song söï ra ñôøi cuûa giaùo trình laø caàn thieát khi saùch giaùo khoakhoâng ñuû ñaùp öùng tính linh hoaït, caäp nhaät vaø chuyeân saâu thì ôû ñaây giaùo trình moânhoïc laø moät taøi lieäu giaùo khoa duøng chung cho caùc giaùo vieân daïy cuøng boä moân vaø

ñöôïc söû duïng khaù laâu daøi. Trong khi ñoái vôùi hoïc sinh mang ñaëc ñieåm kinh teá xaõ hoäikhaùc nhau, taâm sinh lyù khaùc nhau vaø thaäm chí kieán thöùc cuûa thaày caäp nhaät nhanhchoùng ôû möùc ñoä khaùc nhau, luùc ñoù ngöôøi giaùo vieân chuyeân nghieäp thaáy caàn thieátphaûi: vöøa döïa vaøo giaùo trình boä moân; vöøa döïa vaøo ñaëc ñieåm ñoái töôïng cuï theå; vöøakeát hôïp kieán thöùc môùi meû cuûa baûn thaân... (ví duï ngöôøi thaày môøi ñi tham quan moätñôït daøi haïn ôû nöôùc ngoaøi veà) ñeå maø soaïn ra "baøi giaûng" moân hoïc. Baøi giaûng coù öuñieåm veà maët linh hoaït, ñaøo saâu vaø caäp nhaät caùc trình ñoä ñaøo taïo chuyeân moân cao.Song, so vôùi saùch giaùo khoa vaø giaùo trình noù vaãn haïn cheá hôn veà tieâu chuaån vaø phaïmvi söû duïng .

YÙ nghóa vieäc bieân soaïn giaùo trình ñoái vôùi ngöôøi giaùo vieân:

- Giuùp ñaøo saâu, phong phuù vaø caäp nhaät hoùa noäi dung daïy hoïc .- Giuùp vieäc giaûng daïy cuûa ngöôøi giaùo vieân trôû neân chuû ñoäng, coù toå chöùc, coù keá

hoaïch.- Giuùp ngöôøi giaùo vieân coù ñieàu kieän ñeå ñaùnh giaù keát quaû vieäc giaûng daïy cuûa

mình ñeå caûi tieán chieàu saâu noäi dung vaø phöông phaùp ñôùi vôùi hoïc sinh : Giaùotrình laø nguoàn taøi lieäu raát toát vì noù vöøa caäp nhaät vöøa baûo ñaûm tính sö phaïm vaøtính thöïc tieãn cao. Maët khaùc, keát quaû coâng taùc bieân soaïn giaùo trình coøn ñöôïctaäp theå nhaø tröôøng ñaùnh giaù laø moät coâng trình khoa hoïc nhaát ñònh.

a. Chöùc naêng cuûa giaùo trìnhGoàm coù 4 chöùc naêng

-

Chöùc naêng thoâng tin: Ñaây laø chöùc naêng thoâng baùo noäi dung khoa hoïc, noäi dungtaøi lieäu, bao goàm: phöông phaùp cuûa boä moân khoa hoïc, phöông phaùp tö duy,phöông phaùp hoïc taäp boä moân, laø chöùc naêng quan troïng ñöôïc loaøi ngöôøi bieát ñeán töølaâu. Thöïc hieän chöùc naêng naøy thoâng qua: Keânh chöõ (chöõ vieát) vaø keânh hình (hìnhaûnh, bieåu ñoà, sô ñoà,...)

- Chöùc naêng höôùng daãn hoïc taäp vaø nghieân cöùu: Giuùp ngöôøi hoïc coù naêng löïcchuyeån quaù trình ñaøo taïo thaønh quaù trình töï ñaøo taïo. Nhö ôû moãi baøi hoïc (moät




36

chöông) veà: Muïc tieâu; noäi dung; heä thoáng caâu hoûi vaø baøi taäp; giôùi thieäu taøi lieäuñoïc theâm; gôïi cho thaáy con ñöôøng phaùt trieån cuûa khoa hoïc cuûa ngaønh ngheà.

- Chöùc naêng giaùo duïc: Muïc tieâu hình thaønh con ngöôøi môùi coù phaåm chaát, coù trithöùc, coù chuyeân moân, coù naêng löïc thöïc haønh, laøm chuû ñöôïc khoa hoïc hieän ñaïi, coù

söùc khoûe vaø coù yù thöùc phuïc vuï nhaân daân. Theå hieän ôû muïc tieâu giaùo duïc, muïc tieâuñaøo taïo vaø cuï theå nhaát ôû muïc tieâu hoïc taäp.- Chöùc naêng kích thích höùng thuù hoïc taäp: Hình thöùc taïo caûm giaùc thoaûi maùi khi söû

duïng nhö in aán roõ raøng, saïch ñeïp, phuø hôïp taâm sinh lyù cuûa hoïc sinh. Noäi dung coùsöùc thuyeát phuïc cao, ngoân ngöõ trong saùng, vöøa söùc ñoái töôïng.

b. Yeâu caàu cuûa giaùo trình- Veà noäi dung: Phaûi ñaûm baûo 3 tính chaát :

• Cô baûn: Ñoøi hoûi noäi dung phaûi ñöôïc choïn loïc tieâu bieåu, laø nhöõng kieán thöùctroïng taâm, neàn taûng cô sôû khoâng theå thieáu khi tieáp thu moân hoïc naøo ñoù.

• Hieän ñaïi: Ñaùp öùng kòp thôøi vôùi söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc kyõ thuaät.• Thöïc tieãn: Phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh thöïc teá xaõ hoäi, mang baûn saéc vaên hoùa daân

toäc.- Veà maët sö phaïm: Phaûi baûo ñaûm caùc nguyeân taéc daïy hoïc vaø ñaày ñuû caùc khaâu cuûa

quaù trình daïy hoïc.- Veà söû duïng: Ñaûm baûo chöùc naêng höôùng daãn vaø kích thích hoïc sinh hoïc taäp ñoù laø

taøi lieäu phaûi ñöôïc trình baøy roõ raøng, saïch ñeïp, chính xaùc, taïo söï loâi cuoán hoïc sinh.c. YÙ nghóa cuûa vieäc bieân soaïn giaùo trình- Ñoái vôùi moät giaùo vieân kyõ thuaät chuyeân nghieäp vieäc soaïn giaùo trình seõ giuùp ñaøo

saâu vaø phong phuù noäi dung moân hoïc, boå sung vaø caäp nhaäp hoùa khoái löôïng kieánthöùc.

- Ñeà cöông giaùo trình giuùp cho ngöôøi giaùo vieân tieán haønh vieäc giaûng daïy coù keá

hoaïch, coù toå chöùc.- Khi soaïn ñeà cöông giaùo trình giuùp cho ngöôøi thaày xeáp ñaët ñöôïc trình töï noäi dung,

boå sung ñöôïc kieán thöùc môùi cho moân hoïc, hoaøn thieän hôn veà chuyeân moân vaøphöông phaùp truyeàn ñaït.

d. Caùc cô sôû ñeå bieân soaïn giaùo trìnhKhi bieân soaïn ñeà cöông giaùo trình, ngöôøi soaïn caên cöù :

- Muïc tieâu ñaøo taïo: Laø moâ hình con ngöôøi maãu maø nhaø tröôøng seõ ñaøo taïo ra, baogoàm caû ñaëc ñieåm veà khaû naêng tay ngheà, kieán thöùc chuyeân moân vaø tö töôûng taùcphong. Töø ñoù ngöôøi bieân soaïn môùi xaùc ñònh ñöôïc noäi dung, phöông phaùp vaøphöông tieän phuø hôïp.

- Keá hoaïch ñaøo taïo: Neâu leân caùc moân hoïc vaø thôøi gian hoïc caùc moân ñoù. Coù quiñònh roõ thôøi gian hoïc lyù thuyeát, thöïc haønh, tham quan, nghæ heø, Soá tuaàn laoñoäng,..vv. Qua ñoù cho thaáy thöù töï caùc moân hoïc, moái lieân heä giöõa caùc moân hoïc vaøthôøi gian.

- Chöông trình ñaøo taïo: Cho bieát caùc thoâng tin veà muïc tieâu moân hoïc, noäi dung,phöông phaùp, phöông tieän, toå chöùc hoïc taäp, kieåm tra vaø ñaùnh giaù cuûa moät chöôngtrình ñaøo taïo chuyeân ngaønh.




37

2. Caùc böôùc soaïn giaùo trình

Moät giaùo trình thöïc hieän theo möôøi böôùc, chia laøm 3 giai ñoaïn.a. Chuaån bò

Böôùc 1: Tìm hieåu ñaëc ñieåm tình hình - Tìm hieåu ñòa phöông goàm caùc ñaëc ñieåm veà ñòa lyù, phong tuïc. Ñöôøng loái

chính saùch cuûa chính quyeàn ñòa phöông. Caùc cô quan giaùo duïc trong vuøng.Caùc cô quan xí nghieäp coù lieân quan ñoái vôùi ngaønh. Cuoái cuøng laø nguyeänvoïng, thaùi ñoä cuûa phuï huynh ñoái vôùi ngaønh ngheà.

- Tìm hieåu tröôøng: Ñaàu tieân laø hieåu roõ muïc tieâu ñaøo taïo cuûa tröôøng, muïc tieâuñaøo taïo cuûa töøng ngaønh hoïc, muïc tieâu moân hoïc, ñöôøng loái chính saùch cuûatröôøng veà ñaøo taïo. Cuoái cuøng laø tìm hieåu cô sôû vaät chaát cuûa boä moân, muïctieâu giaûng daïy, chöông trình moân hoïc, thôøi gian, khaû naêng veà taøi chính, ñieàukieän trang thieát bò...vv.

- Tìm hieåu hoïc sinh veà ñaëc ñieåm taâm sinh lyù, veà naêng löïc hoïc taäp, veà kinh

nghieäm ñaõ coù vaø caùc höùng thuù tích cöïc hoïc taäp cuûa hoïc sinh ñoái vôùi ngaønh. Muïc ñích cuûa böôùc naøy laø xaùc ñònh tính thöïc tieãn cuûa moân hoïc.

Böôùc 2: Xaùc ñònh muïc tieâu moân hoïc - Muïc tieâu moân hoïc caàn phaûi ñöôïc xaùc ñònh tröôùc heát laø roõ raøng, cuï theå, phuø

hôïp vôùi ñoái töôïng. Ngöôøi bieân soaïn giaùo trình phaûi hình dung ñöôïc tröôùc khisoaïn veà tö töôûng, naêng löïc, caùch thöïc haønh cuûa hoïc sinh sau khi hoïc giaùotrình naøy.

- Caùc loaïi muïc tieâu laø: Veà kieán thöùc, veà caûm xuùc tình caûm, thaùi ñoä tö töôûng vaøveà kyõ naêng haønh ñoäng (kyõ naêng, kyõ xaûo).

b. Thöïc hieän

Böôùc 3: Phaân tích noäi dung Sau khi thu thaäp taøi lieäu bao goàm: chöông trình cuûa ngaønh chuyeân moân,chöông trình moân hoïc cuûa caùc tröôøng, taäp trung caùc saùch chuyeân moân, saùch chædaãn...vv. Ngöôøi soaïn seõ nghieân cöùu toaøn boä taøi lieäu, caên cöù treân caùc cô sôû ñaõ xaùcñònh ñeå löïa choïn caùc ñôn vò giaûng daïy. Moãi baøi laø moät ñôn vò giaûng daïy, tuøytheo muïc tieâu ñaõ ñeà ra maø ngöôøi soaïn seõ ñònh soá caùc baøi lyù thuyeát hoaëc thöïchaønh. Cuoái cuøng ñeå chính xaùc hoùa veà chaát löôïng vaø soá löôïng caùc ñôn vò giaûngdaïy trong toaøn giaùo trình.

Böôùc 4: Saép xeáp thöù töï caùc ñôn vò giaûng daïyTreân cô sôû cuûa vieäc phaân tích noäi dung moân hoïc, ngöôøi ta saép xeáp trình töï caùc

ñôn vò giaûng daïy theo moät trong 6 cô sôû sau:- Xeáp theo thöù töï töøng nhoùm ñoäng taùc cuûa ngheà.- Xeáp theo thöù töï töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp, töø deã ñeán khoù.- Xeáp theo cô sôû reøn luyeän nhöõng kyõ naêng, kyõ xaûo caàn thieát vaø nhöõng kyõ naêng

thöôøng xuaát hieän.- Xeáp theo phöông phaùp hoïc taäp: Töø toaøn boä ñeán töøng phaàn vaø trôû laïi toaøn boä.




38

- Xeáp theo cô sôû taâm lyù: Ñeà taøi naøo haáp daãn, loâi cuoán thì daïy tröôùc hoaëc ñeå raûiraùc nhaèm kích thích söï hoïc taäp cuûa hoïc sinh.

- Xeáp theo thöù töï hôïp lyù: döïa vaøo kinh nghieäm cuûa giaùo vieân.Böôùc 5: Phaân phoái thôøi gian.

Tuøy thuoäc muïc tieâu giaûng daïy, baûn chaát noäi dung vaø tính saâu roäng cuûa trithöùc maø aán ñònh thôøi gian cho moãi baøi phuø hôïp.Böôùc 6: Löïa choïn caùc phöông tieän daïy hoïc

Trong moãi baøi hoïc coù moät noäi dung nhaát ñònh ñoøi hoûi moät soá phöông tieän daïyhoïc rieâng. Do ñoù, ngöôøi soaïn giaùo trình caàn minh hoïa noäi dung baèng sô ñoà, bieåuñoà, hình veõ, tranh aûnh.

Böôùc 7: Hoaïch ñònh keá hoaïch giaûng daïy vaø phöông phaùp giaûng daïy.Coù theå phaân loaïi noäi dung lyù thuyeát, noäi dung thöïc haønh, noäi dung tham

quan...,Lieät keâ toaøn boä nhöõng phöông phaùp giaûng daïy thöïc hieän chuyeån taûi ñaày ñuû

caùc noäi dung trong giaùo trình.Böôùc 8: Laäp ñeà cöông cho töøng ñôn vò giaûng daïy

Töøng ñôn vò giaûng daïy ñöôïc saép xeáp theo traät töï :- Teân ñôn vò giaûng daïy.- Muïc tieâu hoïc taäp.- Phöông phaùp giaûng daïy.- Phöông tieän giaûng daïy.- Noäi dung.+ Trình baøy noäi dung:

I. (Phaàn)1. (Muïc)

1.1 (tieåu muïc)a. (Ñieåm)b.

+ Toùm taét+ Baøi giao+ Caâu hoûi höôùng daãn hoïc taäp- Taøi lieäu tham khaûo.

Caùch ghi taøi lieäu tham khaûo: Hoï vaø teân taùc giaû, töïa saùch, nhaø xuaát baûn,nôi xuaát baûn, naêm xuaát baûn, trang.

c. Ñaùnh giaùBöôùc 9: Baùo caùo tröôùc boä moân

Thoâng qua boä moân ghi nhaän nhöõng yù kieán ñoùng goùp, pheâ phaùn ñaùnh giaù giaùotrình – söûa chöõa.

Böôùc 10: Daïy thöïc nghieäm vaø caûi tieán.Böôùc naøy quan troïng vaø coù ích lôïi nhieàu vôùi toaøn boä giaùo trình vì chæ coù qua

thöïc tieãn, giaùo trình ñöôïc aùp duïng thì môùi phaùt hieän chính xaùc nhöõng gì coøn




39

thieáu soùt, nhöõng khoù khaên, nhöõng ñieåm maïnh yeáu, töø ñoù söûa chöõa, boå sung hoaønchænh.

3. Caáu truùc cuûa moät giaùo trìnhChia thaønh 3 phaàn chính

a. Phaàn giôùi thieäu- Tôø ñaàu: Ghi teân giaùo trình, moân hoïc, ngöôøi soaïn, teân tröôøng, naêm bieân soaïn.- Tôø thöù 2: Muïc luïc- Tôø thöù 3: Phaàn giôøi thieäu giaùo trình* Giôùi thieäu toång quaùt: Noùi veà muïc ñích yeâu caàu cuûa taøi lieäu duøng ñeå daïy ôû möùc ñoänaøo, ñaït tôùi söï thaønh thaïo ra sao? Loaïi vaø möùc ñoä thaønh thaïo thöïc haønh ngöôøi hoïcphaûi ñaït ñöôïc. Nhöõng tö töôûng, haønh vi, taùc phong thaùi ñoä, phaåm chaát caàn phaùt trieån.* Ñoái töôïng: Ngöôøi hoïc caàn ôû trình ñoä naøo? Sau khi hoïc ngöôøi hoïc ñaït ôû trình ñoänaøo?* Caùc cô sôû cuûa muïc tieâu moân hoïc bao goàm ñöôøng loái vaø nguyeân lyù giaùo duïc cuûa

Ñaûng, phöông höôùng cuûa ngaønh hoïc; muïc tieâu ñaøo taïo.* Muïc tieâu cuûa moân hoïcÑöôïc trình baøy theo:

o Muïc tieâu veà kieán thöùc: Cho bieát ngöôøi hoïc seõ tieáp thu ñöôïc nhöõng noäi dung gìqua moân hoïc.

o Muïc tieâu veà kyõ naêng, kyõ xaûo: Hoïc sinh seõ laøm ñöôïc gì?o Muïc tieâu veà tö töôûng: Hình thaønh taùc phong thaùi ñoä ñoái vôí ngaønh ngheà.

b. Noäi dungTrình baøy ñeà cöông chi tieát töøng ñôn vò giaûng daïy theo nhö caáu truùc baøi hoïc ôû

böôùc 8 noùi treân.

c. Keá hoaïch giaûng daïy- Bao goàm caùc phöông phaùp, kyõ thuaät giaûng daïy töøng baøi.- Nhöõng phöông tieän daïy hoïc.- Caùch thöùc, bieän phaùp ñaùp öùng caùc hoïc sinh caù bieät.- Keá hoaïch phaùt huy thoùi quen laøm vieäc vaø oùc saùng taïo cuûa hoïc sinh- Kieåm tra vaø ñaùnh giaù.- Höôùng daãn aùp duïng noäi qui an toaøn xöôûng.

d. Taøi lieäu tham khaûoSaép xeáp theo töøng loaïi: Saùch, baùo, taïp chí.

II. BIEÂN SOAÏN PHIEÁU GIAÛNG DAÏY: 1. Ñaïi cöông

Trong heä lôùp baøi, khi giaûng daïy ngöôøi daïy giaû ñònh raèng taát caû hoïc sinh tronglôùp ñeàu coù nhöõng khaû naêng nhö nhau hoaëc gaàn nhö nhau hoaëc gaàn nhö nhau. Nhöngtrong thöïc teá maëc duø caùc hoïc vieân ñaõ qua tuyeån choïn kyõ vaø xeáp vaøo töøng lôùp khaûnaêng tieáp thu cuûa hoï cuõng khaùc nhau, möùc tieán boä cuõng khaùc nhau, nghóa laø luoânluoân coù söï tieán boä trong lôùp. Ví duï hoïc taäp laø moät quaù trình caù nhaân hoùa vôùi moãi




40

ngöôøi moät ñaëc ñieåm, moät nhòp ñieäu rieâng bieät cuûa tö duy. Neáu ngöôøi daïy khoâng vaïchra ñöôïc moät keá hoaïch ñeå ñaùp öùng nhöõng caù bieät ñoù thì chaéc chaén ngöôøi ñoù moät maëtlaøm cho caùc hoïc vieân gioûi daäm chaân taïi choã töø ñoù laøm maát höùng thuù hoïc taäp vaø hìnhthaønh hoï thoùi quen bieáng nhaùc. Maët khaùc, laøm cho caùc hoïc vieân keùm laïc loûng trong

meâ cung khoâng bieát höôùng ñi tôùi vaø töø ñoù sôï haõi xa laùnh hoïc taäp. Moät trong soá caùcbieän phaùp maø ngöôøi daïy kyõ thuaät coù theå duøng coù hieäu quaû ñeå boå sung baøi giaûngtrong lôùp, nhaát laø baøi trong xöôûng vaø phoøng thí nghieäm laø söû duïng caùc phieáu giaûngdaïy vaø taøi lieäu aán hoïa khaùc.2. Söû duïng phieáu giaûng daïyKhi söû duïng phieáu giaûng daïy caàn löu yù nhöõng ñieàu sau :- Giaùo vieân neân nghieân cöùu caùc phieáu ñeå bieát chaéc chaén raèng noù thích hôïp vôùi baøi

giaûng vaø söûa chöõa thay ñoåi vaøi chi tieát neáu caàn.- Neân duøng phieáu ngay trong buoåi daïy ñaàu tieân ñeå hoïc sinh thaáy phieáu giaûng daïy

thaät söï laø nhöõng chæ daãn caàn thieát cho vieäc thöïc hieän coâng taùc hay ñoäng taùc .- Trong giai ñoaïn thöïc taäp neân khuyeán khích hoïc sinh söû duïng phieáu giaûng daïy ñeå

taäp cho hoï coù thoùi quen laøm vieäc vôùi taøi lieäu vieát. Löu yù: Phieáu giaûng daïy chæ boå sung cho baøi giaûng chöù khoâng theå thay theá ngöôøi giaùovieân.3. Nhöõng haïn cheá cuûa phieáu giaûng daïy vaø giaûi phaùp

a. Haïn cheá - Raát khoù bieân soaïn nhöõng phieáu giaûng daïy toát. Muoán coù hieäu quaû caùc phieáu

giaûng daïy phaûi ñöôïc vieát baèng nhöõng lôøi vaên roõ raøng keøm theo nhöõng hình aûnhminh hoïa.

- Neáu quaù phuï thuoäc vaøo caùc phieáu giaûng daïy, giaùo vieân coù xu höôùng töï haïn cheámình khoâng söû duïng caùc phöông phaùp, caùc hình thöïc daïy khaùc.

- Söï phaùt trieån cuûa ngöôøi hoïc coù xu höôùng phuï thuoäc vaøo khaû naêng ñoïc cuûa hoïcsinh.- Hoïc sinh coù xu höôùng phuï thuoäc vaøo phieáu giaûng daïy, khoâng coá gaéng suy nghó

hoaëc töï thieát keá, töï tìm giaûi phaùp cho vaán ñeà.- Nhöõng phieáu naøy coù xu höôùng hình thaønh moät khuoân maãu giaûng daïy nhaát ñònh

cuûa giaùo vieân, hoï coù xu höôùng duy trì nhöõng gì ñaõ coù.b. Giaûi phaùp- Naém vöõng phaân tích ngheà.- Ñoái vôùi phieáu ñoäng taùc: Phaûi söû duïng meänh leänh caùch trong caâu vaên.- Caâu vaên roõ raøng, ngaén goïn, töø ngöõ chính xaùc, baûo ñaûm tính khoa hoïc.

- Caàn coù hình veõ keøm theo ñeå minh hoïa.- Moãi böôùc thöïc haønh phaûi coù ñeà muïc.- Trong noäi dung caùc phieáu ñoäng taùc, coâng taùc, phaûi laøm noåi baät ñieåm khoùa, moáckieåm.- Phaûi coù phieáu giaûng daïy thích hôïp cho töøng noäi dung.




41

3. Caùc loaïi phieáu giaûng daïya. Phieáu ñoäng taùc

Phieáu ñoäng taùc duøng ñeå giaûng daïy vaø hoïc taäp moät ñoäng taùc nhaát ñònh naøo ñoùtrong quaù trình saûn xuaát. Noäi dung vaø hình thöùc ñöôïc saép xeáp tuøy theo giaùo vieân.

Nhöng chuû yeáu phaûi coù ñaày ñuû nhöõng chi tieát ñeå höôùng daãn hoïc sinh thao taùc. Caùcñoäng taùc thöôøng keøm theo hình veõ ñeå minh hoïa vaø nhöõng moác kieåm, ñieåm khoùa khithöïc hieän ñoäng taùc ñoù.- Moác kieåm laø gì ? Moác kieåm laø ñieåm döøng laïi deå kieåm tra tröôùc khi böôùc qua

moät chu kyø hay moät böôùc, hoaëc moät ñoäng taùc khaùc.- Ñieåm khoùa laø gì ? Laø tieåu xaûo trong ngheà, ñoøi hoûi söï löu yù kheùo leùo, thuû thuaät,

giuùp naâng cao ngheà.

Maãu phieáu ñoäng taùc :

Tröôøng: Moân:PHIEÁU ÑOÄNG TAÙC

Lôùp: PÑT soá:

Teân ñoäng taùc:I. Muïc tieâuII. Giôùi thieäu ñoäng taùcIII. Hình veõIV. Vaät lieäu, duïng cuïV. Thöù töï thöïc haønh

Böôùc 1:Böôùc 2:

Moác kieåmÑieåm khoùa

…VI. Caâu hoûiVII. Taøi lieäu tham khaûo.




42

- Muïc tieâu : Xaùc ñònh muïc tieâu giaûng daïy veà kieán thöùc, caûm xuùc tình caûm vaø kyõ naêng

taâm vaän. Noùi roõ laø söû duïng ñoäng taùc ñoù ñeå laøm gì vaø khi thöïc hieän ñoäng taùc ñoøi hoûinhöõng gì ôû ngöôøi hoïc.

- Giôùi thieäu ñoäng taùc: Soaïn ngaén goïn cho ngöôøi hoïc bieát ñöôïc noäi dung ñoäng taùc vaøñoäng taùc ñoù naèm ôû vò trí naøo trong quaù trình cuøng vôùi vai troø cuûa ñoäng taùc trong saûn

xuaát.- Hình veõ: Chæ lieät keâ teân cuûa caùc hình veõ, vaø noù seõ ñöôïc veõ ñi keøm ôû caùc böôùc cuûañoäng taùc.

- Vaät lieäu, duïng cuï: Ghi ñaày ñuû nhöõng gì caàn thöïc hieän cho ñoäng taùc ñoù.- Thöù töï thöïc haønh: Trình baøy ñaày ñuû nhöõng gì phaûi thöïc hieän ñeå hoaøn thaønh ñoäng taùc

ñoù. Tuøy theo ñoä phöùc taïp cuûa ñoäng taùc maø chia nhieàu hay ít böôùc.Moãi böôùc phaûi ghiñaày ñuû ñeà muïc, trong moãi ñeà muïc phaûi trieån khai chi tieát ñeå hoïc sinh döïa vaøo ñoù thöïchieän ñöôïc ñoäng taùc.Trong moãi böôùc thöôøng coù caùc moác kieåm, ñieåm khoùa.

- Caâu hoûi: giuùp hoïc sinh oân taäp ñeå thöïc haønh caùc böôùc cuûa ñoäng taùc. Nhöõng caâu hoûithuoäc veà kieán thöùc cuûa ngheà. Nhöõng ñoäng taùc naøy aùp duïng trong tröôøng hôïp naøo.

- Taøi lieäu tham khaûo: Lieät keâ nhöõng taøi lieäu ñeå tham khaûo. Ghi roõ hoï teân taùc giaû, töïasaùch, nhaø xuaát baûn, nôi xuaát baûn, naêm xuaát baûn, soá trang.

b. Phieáu coâng taùcPhieáu coâng taùc laø moät baøi taäp toång hôïp goàm nhöõng ñoäng taùc, noù taïo ra giaù trò söû

duïng. Laø phieáu duøng ñeå giuùp hoïc sinh trong khi thöïc haønh, phaàn thöù töï thöïc haønh trongnoù cuõng töông töï nhö phieáu ñoäng taùc, nhöng thay vì trình baøy caùc böôùc thì trình baøy caùcñoäng taùc theo thöù töï ñeå hoaøn thaønh ñoäng taùc.

Maãu phieáu coâng taùc: Hoïc sinh töï thieát keá

Tröôøng: Moân:

PHIEÁU COÂNG TAÙC

Lôùp: PÑT soá:




43

c. Phieáu taøi lieäu (Phieáu kyõ thuaät) :Laø phieáu trình baøy nhöõng kieán thöùc khoa hoïc kyõ thuaät, giuùp cho hoïc sinh naém vöõng

lyù thuyeát, giaûi quyeát nhöõng coâng vieäc trong ngheà. Phieáu taøi lieäu bao goàm caû kieán thöùc kyõthuaät (chuyeân moân) vaø kieán thöùc höôùng nghieäp nhö : quaûn lyù, thaêng tieán, an toaøn laoñoäng.

Phieáu ñoäng taùc vaø coâng taùc chæ caùch cho ngöôøi hoïc thöïc hieän ñoäng taùc vaø coâng taùc

maø khoâng giaûi thích gì caû coøn khi coù phieáu taøi lieäu ñi keøm vôùi 2 phieáu naøy nhaèm giaûithích caùch thöïc hieän ñoäng taùc vaø coâng taùc ñoù.Maãu phieáu taøi lieäu:

Tröôøng: Moân:PHIEÁU TAØI LIEÄU

Lôùp: PTL soá:

Teân ñeà taøiI. Giôùi thieäu

II.

Noäi dungIII. Caâu hoûiIV. Taøi lieäu tham khaûo

- Teân ñeà taøi: Thích hôïp vôùi noäi dung cuûa phieáu.- Giôùi thieäu: Toùm taét noäi dung vaø cho bieát phieáu taøi lieäu naøy nhaèm trình baøy kieán thöùc

kyõ thuaät (chuyeân moân) vaø höôùng nghieäp ñeå giaûi thích cho ñoäng taùc hay coâng taùc gì?- Noäi dung: Trình baøy tin töùc, taøi lieäu ngöôøi hoïc phaûi bieát, vieát ngaén goïn, roõ raøng keøm

theo hình veõ neáu caàn. Cuï theå phaûi trình baøy:• Saùt vôùi noäi dung ñoäng taùc• Noäi dung phaûi phuø hôïp vôùi noäi dung khoa hoïc hieän ñaïi• Noäi dung coù lieân quan vôùi ñoäng taùc ôû moät khía caïnh naøo.• Phaûi phuø hôïp vôùi trình ñoä tieáp thu cuûa hoïc sinh.

- Caâu hoûi: Höôùng daãn söï chuù yù cuûa ngöôøi hoïc vaøo caùc ñieåm quan troïng vaø töï ñaùnh giaùsöï tieáp thu. OÂn taäp veà kieán thöùc lieân heä, ñoøi hoûi coù tö duy nhaát ñònh.

- Taøi lieäu tham khaûo: Lieät keâ vaøi nguoàn taøi lieäu ñeå tham khaûo neáu coù.d. Phieáu baøi giao:

Phieáu naøy cung caáp caùc chæ daãn veà caùc baøi laøm, baøi ñoïc theâm hoaëc caùch thöïcnghieäm. Phieáu naøy goàm caùc phaàn chính:- Teân baøi giao: (cho bieát vaán ñeà chính cuûa baøi giao).

- Muïc tieâu.- Giôùi thieäu: (Toùm taét baøi giao goàm nhöõng gì, thôøi gian caàn thieát vaø ngöôøi hoïc phaûi tieáp

thu nhöõng gì qua baøi giao).- Lôøi chæ daãn: ( cho bieát roõ ngöôøi hoïc phaûi laøm gì: Nhö noäi dung baøi laøm, caâu hoûi caàn

traû lôøi ñeå cuûng coá ).- Taøi lieäu tham khaûo: Lieät keâ vaøi nguoàn taøi lieäu ñeå tham khaûo neáu coù.e. Phieáu kieåm tra:

Ngoaøi nhöõng baøi kieåm tra ñònh kyø hoaëc baát thöôøng naèm trong keá hoaïch giaûng daïy,giaùo vieân caàn soaïn theâm moät soá phieáu kieåm tra ngaén, nheï nhaøng ñeå giuùp ngöôøi hoïc töï




44

ñaùnh giaù söï tieán boä cuûa hoï. Nhöõng baøi kieåm tra naøy coù theå duøng ngoaøi giôø hoïc ôû lôùp hoaëcôû xöôûng hay ñoái vôùi ngöôøi hoïc ñaëc bieät caàn söï theo doõi saùt cuûa giaùo vieân. Phieáu naøygoàm:- Teân baøi kieåm tra: (Cho bieát lónh vöïc tri thöùc ñöôïc kieåm tra: Phaàn, chöông, ñeà taøi cuûa

moân hoïc)- Muïc tieâu

- Lôøi chæ daãn: (Cho bieát caùch thöïc hieän baøi kieåm tra)- Noäi dung: laø caâu hoûi hoaëc baøi laøm.- Ñaùp aùn: (Neáu caàn coù theå ñöôïc soaïn vaø trình baøy treân moät phieáu khaùc, hoaëc maët sau

cuûa phieáu kieåm tra, ngöôøi hoïc töï chaám vaø pheâ phaùn baøi laøm cuûa hoï).f. Taøi lieäu phaùt tay (hand out)- Khaùi nieäm:

Taøi lieäu phaùt tay laø nhöõng taøi lieäu giaûng daïy phaùt cho hoïc sinh, sinh vieân hoïc vaø thamkhaûo. Taøi lieäu phaùt tay boå sung cho coâng vieäc giaûng daïy baèng lôøi vaø baèng giaùo cuï tröïcquan.- Öu ñieåm

• Coå vuõ vaø khôi daäy nieàm höùng thuù .• Giuùp nhôù laâu .• Laøm cho quaù trình daïy hoïc theâm phong phuù .• Ñaûm baûo ñeà caäp ñeán taát caû nhöõng ñieåm quan troïng .• Giuùp söû duïng thôøi gian giaûng daïy toát hôn .• Giaûm bôùt thôøi gian ghi cheùp cuûa hoïc sinh .

- Caùc tröôøng hôïp söû duïng taøi lieäu phaùt tay• Khoâng coù saùch giaùo khoa, giaùo trình hay caùc nguoàn taøi lieäu thích hôïp.• Hoïc sinh gaëp khoù khaên trong vieäc hoïc vaø thöïc hieän kyõ naêng.• Nhöõng thoâng tin saün coù nhöng phöùc taïp hoaëc quaù chi tieát.

- Caùc loaïi taøi lieäu phaùt tay

Xin giôùi thieäu moät soá taøi lieäu phaùt tay chính sau:• Thoâng tin tôø rôøiLoaïi taøi lieäu phaùt tay naøy cung caáp cho hoïc sinh nhöõng thoâng tin khoâng deã tìmthaáy töø caùc nguoàn khaùc. Thoâng tin tôø rôøi chöùa ñöïng nhöõng nguoàn thoâng tin veà caùcsöï kieän, khaùi nieäm vaø nguyeân lyù. Ñoù coù theå laø nhöõng baøi vieát, baûn veõ, tranh aûnhvaø coâng thöùc.• Caùc tôø baøi taäpCaùc tôø baøi taäp giuùp hoïc sinh aùp duïng nhöõng kieán thöùc caàn thieát cho vieäc phaùt trieånkyõ naêng. Nhöõng tôø baøi taäp naøy bao goàm nhöõng vaán ñeà caàn giaûi quyeát, nhöõng caâuhoûi caàn traû lôøi, nhöõng quan saùt caàn thöïc hieän, nhöõng taøi lieäu caàn ñoïc hoaëc nhöõng

nhieäm vuï caàn laøm. Bao goàm caû caùc nguoàn thoâng tin hoaëc taøi lieäu tham khaûo. Loaïitaøi lieäu phaùt tay naøy hoïc sinh coù theå laøm treân lôùp vaø laøm ôû nhaø .• Tôø rôøi moâ taû coâng vieäcTôø rôøi moâ taû coâng vieäc ñöôïc söû duïng trong caùc buoåi hoïc taïi phoøng thí nghieäm,xöôûng thöïc haønh hoaëc treân hieän tröôøng. Loaïi taøi lieäu naøy ñöa ra höôùng daãn vaø quicaùch thöïc hieän moät coâng vieäc hoaøn chænh trong phoøng thí nghieäm, xöôûng thöïc taäphoaëc ngoaøi hieän tröôøng. Ñoù coù theå laø moät coâng vieäc chæ giôùi haïn ôû moät vaøi kyõnaêng hay moät döï aùn môû roäng ñoøi hoûi ñaàu tö nhieàu thôøi gian laøm vieäc. Trong tôø rôøimoâ taû coâng vieäc coù lieät keâ thieát bò, duïng cuï vaø vaät tö caàn thieát ñeå hoaøn thaønh töøng




45

phaàn coâng vieäc. Trong ñoù cuõng coù nhöõng thoâng tin veà an toaøn, caùc sô ñoà, aûnh vaøtranh aûnh minh hoïa giuùp hoïc sinh hoaøn thaønh coâng vieäc.• Baûn höôùng daãn thöïc haønhBaûn höôùng daãn thöïc haønh duøng ñeå höôùng daãn töøng böôùc söû duïng coâng cuï, maùymoùc, trang thieát bò. Nhöõng chæ daãn treân baûn höôùng daãn thöïc haønh ñöôïc ñieàu chænhcho phuø hôïp vôùi moïi kyõ naêng hoaëc vaán ñeà moãi khi kyõ naêng hoaëc vaán ñeà ñoù xuaát

hieän. Trong baûn höôùng daãn thöïc haønh coù caû thoâng tin veà an toaøn.4 Höôùng daãn chuaån bòTaát caùc taøi lieäu phaùt tay ñeàu ñoøi hoûi phaûi ñaàu tö suy nghó vaø chuaån bò kyõ löôõng.

Neân kieåm tra toaøn boä caùc söï kieän vaø döõ lieäu cho chính xaùc nhaèm traùnh cung caáp cho hoïcsinh nhöõng thoâng tin sai vaø nhaàm laãm.

Ñeå giuùp ngöôøi bieân soaïn taøi lieäu phaùt tay khoâng gaëp phaûi nhöõng sai laàm hay khoùkhaên khi tieán haønh, döôùi ñaây laø nhöõng höôùng daãn chung veà chuaån bò taøi lieäu phaùt tay:

- Xaùc ñònh roõ muïc tieâu cuûa taøi lieäu phaùt tay.- Nghieân cöùu saùch, baùo, taïp chí… ôû thö vieän ñeå thu thaäp caøng nhieàu thoâng tin caäp

nhaät caøng toát.- Ñaët tieâu ñeà roõ raøng cho taøi lieäu phaùt tay.- Söû duïng ngoân töø roõ raøng vaø ñôn giaûn.- Ñònh nghóa caùc thuaät ngöõ môùi, neáu coù.- Minh hoïa roõ lôøi noùi baèng caùc sô ñoà phaùc hoïa, tranh minh hoïa vaø caùc bieåu ñoà

thích hôïp.- Traùnh vieát daøy ñaëc treân trang giaáy, haõy chöøa leà phuø hôïp.- Söû duïng gaïch chaân hay chöõ in ñaäm, in nghieâng, ñaùnh soá hoaëc gaïch ñaàu haøng .ñeå

nhaán maïnh hay phaân bieät caùc tieâu ñeà, phuï ñeà vaø noäi dung.- Söû duïng thuaät ngöõ nhaát quaùn.- Cung caáp taøi lieäu tham khaûo, neáu coù .- Nhôø giaùo vieân khaùc ñoïc, doø soaùt laïi baûn thaûo taøi lieäu phaùt tay cuûa mình.- Yeâu caàu hoïc sinh cho yù kieán nhaän xeùt.- Thöôøng xuyeân chænh söûa taøi lieäu phaùt tay.




46

BAØI 5 LAÄP KEÁ HOAÏCH GIAÛNG DAÏY

A . MUÏC TIEÂU Sau khi hoïc baøi naøy ngöôøi hoïc coù khaû naêng:

- Giaûi thích minh hoïa yù nghóa khaùc bieät giöõa noäi dung daïy hoïc vaø keá hoaïch daïy hoïc.- Trình baøy ñöôïc taàm quan troïng cuûa giaùo aùn.- Phaân bieät ñöôïc giaùo aùn vôùi giaùo trình.- Coù khaû naêng bieân soaïn ñöôïc caùc loaïi keá hoaïch daïy hoïc cuûa ngöôøi giaùo vieân.- Ñaùnh giaù ñöôïc vaø bieân soaïn thaønh thaïo caùc yeâu caàu cuûa moät giaùo aùn daïy kyõ thuaät.- Coù kyõ naêng thöïc hieän thaønh coâng giaùo aùn.- Hình thaønh thoùi quen soaïn keá hoaïch giaûng daïy chu ñaùo tröôùc khi baét ñaàu moät tieán

trình daïy hoïc. B. NOÄI DUNG I. Lòch trình giaûng daïy

Ñaàu naêm hoïc khi baét ñaàu hoïc kyø thöôøng laø ngöôøi giaùo vieân phaûi laäp lòch trìnhgiaûng daïy moân hoïc. Hay noùi khaùc hôn laø tröôùc khi baét ñaàu tieán haønh giaûng daïy moät moânhoïc, thì ngöôøi giaùo vieân caên cöù theo quyõ thôøi gian aán ñònh thieát laäp lòch trình giaûng daïycho moân hoïc ñoù.1. Veà hình thöùc: Lòch trình giaûng daïy laø moät baûng lieät keâ nhöõng baøi daïy (caû lyù thuyeát,

thöïc haønh, baøi taäp vaø baøi kieåm tra) xeáp theo thöù töï hôïp lyù vôùi thôøi löôïng töông öùng vaøñuùng nguyeân taéc sö phaïm, maø thaày vaø troø seõ thöïc hieän theo keá hoaïch ñaøo taïo ñaõ aán ñònhcuûa tröôøng.

2. Veà maët yù nghóa: Lòch trình giaûng daïy bieåu hieän cuï theå muïc ñíùch cuûa chöông trình moânhoïc, löôïng kieán thöùc khoa hoïc haøm chöùa trong giaùo trình giôø ñöôïc truyeàn ñaït thaâm nhaäpvaøo ñoái töôïng qua lòch trình giaûng daïy vaø ngöôøi giaùo vieân thöïc hieän lòch trình ñoù. Vì

vaäy, khi laäp lòch trình giaûng daïy ngöôøi giaùo vieân phaûi baùm saùt giaùo trình moân hoïc ñaõñöôïc caáp treân duyeät vaø hôïp lyù vôùi trình ñoä hoïc sinh. Lòch trình giaûng daïy laø bieåu ñoà chæñöôøng cho giaùo vieân trong suoát thôøi gian giaûng daïy, trong baát kyø thôøi ñieåm naøo ngöôøigiaùo vieân hoaëc hoïc sinh ñeàu coù theå tìm thaáy coâng vieäc phaûi laøm cuûa mình laø gì? Noù ñaõtôùi ñaâu vaø phaûi bieát tieáp tuïc nhöõng gì? Keå caû coâng taùc thöïc haønh, baøi laøm ôû nhaø hay baøikieåm ñaõ ñeán ñaâu (nhö ghi trong lòch trình giaûng daïy)? Veà maët quaûn lyù giaùo duïc, lòchtrình giaûng daïy coøn giuùp cô quan laõnh ñaïo cuûa nhaø tröôøng quaûn lyù chaët cheõ coâng taùcgiaûng daïy cuûa giaùo vieân vaø hoïc taäp cuûa hoïc sinh. Khoâng coù lòch trình giaûng daïy thì banlaõnh ñaïo nhaø tröôøng, phoøng quaûn lyù ñaøo taïo khoù maø traû lôøi chính xaùc ñöôïc:- Giaùo vieân A ñang daïy baøi gì, töø luùc naøo ñeán luùc naøo.

- Khoùa sinh vieân B ñang hoïc gì, ñaõ ñeán ñaâu.- Moân hoïc C naøy ñaõ ñem ra giaûng daïy theo trình töï naøo, baèng caùch thöùc naøo v.v....Toùm laïi: lòch trình giaûng daïy laø bieåu ñoà giaûng daïy moân hoïc cuûa ngöôøi giaùo vieân laø trôï

thuû toát cho cô quan chöùc naêng quaûn lyù giaûng daïy, noù quan troïng cho cho coâng taùc giaûøngdaït trong tröôøng hoïc.2. Veà noäi dung: Lòch trình giaûng daïy bao goàm caùc noäi dung sau:

Maãu lòch trình giaûng daïy (cuûa tröôøng ÑHSPKT):




47

LÒCH TRÌNH GIAÛNG DAÏY

Tröôøng: Soá tuaàn leã:

Khoa: Moân hoïc: Soá tieát baøi giaûng:Ngaønh: Giaùo vieân phuï traùch: Soá tieát baøi taäp:

Naêm thöù: Soá tieát thínghieäm:Hoïc kyø: Soá tieát laøm ôûnhaø:Naêm hoïc: Toång soá tieát:

Noäi dung vaø caùc loaïi baøi giaûng, baøi taäp, baøi thí nghieämBaøi giaûng

T h a ù n g

Thöù töï tuaànleã Soá

Tieát Teân caùc ñeà

muïc vaø chöôngtheo ñeà cöônggiaûng daïy

Soábaøi

taäptaïilôùp

Soátieát

thöïchaønh

Soá tieátthí

nghieäm

Soá tieátbaøi

laøm ôûnhaø

Toångsoá

tieát

Saùchthamkhaûo

Tuaàn leã thöù 1.Töø ........ Ñeán…

Giaùo vieân phuï traùch moân hoïc:

Keát quaû kieåm tra tình hình thöïc hieän lòch trình giaûng daïy:

Ngöôøi kieåm tra Ngaøy thaùng naêm

Toå tröôûng boä moân … Chuû nhieäm khoa…

Khi thieát laäp lòch trình giaûng daïy, ngöôøi giaùo vieân phaûi döïa treân cô sôû söï phaân tíchnoäi dung moân hoïc thaønh töøng phaàn hôïp lyù, moãi phaàn laïi phaân chia töøng baøi hoïc, töøng tieát...vv. Thoâng thöôøng, moät lòch trình giaûng daïy trình baøy ñeà, töïa baøi hoïc lyù thuyeát, thöïchaønh, thí nghieäm daønh cho moãi tuaàn hoaëc caùc buoåi leân lôùp trong tuaàn.

Soá tieát daønh cho phaàn giaûng lyù thuyeát, laøm baøi thöïc haønh, thí nghieäm, baøi taäp taïilôùp, baøi taäp ôû nhaø, treân caû soá tieát daønh cho tham quan, thaûo luaän ...

Phöông phaùp vaø kyõ thuaät giaûng daïy töøng phaàn, töøng baøi .Baøi hoïc theâm saùch vaø taøi lieäu caàn tham khaûo .

Ñieàu quan troïng caàn löu yù ñoái vôùi giaùo vieân khi laäp lòch trình giaûng daïy moät moânhoïc nhaát laø caùc moân thöïc haønh, thí nghieäm laø phaûi caên cöù saùt treân thöïc teá vaät tö phöôngtieän taøi chính coù ñöôïc cuûa nhaø tröôøng, neáu khoâng seõ daãn ñeán tình traïng khoâng thöïc hieänñöôïc lòch trình giaûng daïy.




48

II. GIAÙO AÙNNeáu lòch trình giaûng daïy keá hoaïch tieán haønh moân hoïc cuûa giaùo vieân trong caû hoïc

kyø, caû naêm hoïc treân toaøn boä noäi dung moät caùch toång quaùt nhaát, thì giaùo aùn laø keá hoaïch tyûmæ tieán haønh moät buoåi giaûng daïy treân lôùp hoaëc döôùi xöôûng thöïc haønh hay thí nghieäm cuûa

moät giaùo vieân mang tính heát söùc saùt thöïc, heát söùc cuï theå.1. YÙ nghóa vaø söï caàn thieát cuûa vieäc soaïn giaùo aùn: Vieäc daïy hoïc ôû nhieàu caáp khaùc nhau, thöôøng coù söï nhaèm laãn veà yù nghóa vai troø cuûa

giaùo trình vaø giaùo aùn. Nhö phaàn treân coù sô boä noùi leân tính chaát sö phaïm cuûa hai loaïi taøilieäu giaûng daïy naøy :- Giaùo trình thuoäc veà noäi dung daïy hoïc .- Giaùo aùn thuoäc keá hoaïch daïy hoïc.Giaùo trình traû lôøi caâu hoûi " Giaùo vieân daïy gì ?".Giaùo aùn traû lôøi caâu hoûi "Giaùo vieân daïy nhö theá naøo ?"

Vì vaäy giaùo trình coù nhieäm vu ïchöùa ñöïng thoâng tin tri thöùc (kieán thöùc, kyõ naêng, kyõxaûo) maø ngöôøi giaùo vieân seõ truyeàn ñaït cho hoïc sinh cuûa mình. Trong khi giaùo aùn laø moätkeá hoaïch daïy hoïc "chi tieát" nhaèm noùi leân caùch thöùc con ñöôøng (phöông thöùc) maø ngöôøigiaùo vieân ñöa (truyeàn) ñöôïc noäi dung daïy hoïc vaøo trong trí tueä hoïc sinh. Vaäy maø ñaõ coùkhoâng ít giaùo sinh ñaõ traû lôøi trong baøi thi toát nghieäp moân hoïc phöông phaùp giaûng daïy khiñònh nghóa giaùo aùn laø :

"Giaùo aùn laø söï toùm löôïc, ruùt goïn giaùo trình laïi cho phuø hôïp vôùi trình ñoä ngöôøi hoïc".Noùi nhö vaäy laø khoâng thaáy ñöôïc baûn chaát cuûa giaùo aùn. Treân cô ïsôû cuûa lòch trình giaûng daïyñaõ ñöôïc thieát laäp, ngöôøi giaùo vieân keát hôïp vôùi thôøi gian aán ñònh trong tuaàn leã, vôùi tìnhhình thöïc teá, trình ñoä cuûa hoïc sinh soaïn thaønh giaùo aùn tröôùc khi leân lôùp giaûng. Quaù trìnhgiaûng daïy cuûa ngöôøi giao vieân coù theå chia ra laøm 3 giai ñoaïn :- Giai ñoaïn chuaån bò giaûng daïy .- Giai ñoaïn giaûng daïy thöïc söï .- Giai ñoaïn keát thuùc giaûng daïy .a. Giaùo aùn ñöôïc thöïc hieän trong giai ñoaïn chuaån bò

Ngöôøi giaùo vieân muoán giaûng daïy toát phaûi coù khaâu chuaån bò baøi giaûng caån thaän. Coùsoaïn baøi tröôùc thì giaùo vieân môùi coù theå :- Traùnh boû queân, boû soùt nhöõng chi tieát quan troïng cuûa baøi .- Löïa choïn phöông phaùp vaø kyõ thuaät giaûng daïy toát giuùp hoïc sinh deã quaùn trieät noäi dung

baøi.- Ñaûm baûo baøi giaûng vöøa söùc vôùi ñoái töôïng.- Ñaûm baûo tính lieân tuïc cuûa giaùo trình. Nhöõng kieán thöùc môùi chæ coù ñöôïc xaây döïng vöõng

chaéc treân neàn taûng nhöõng kieán thöùc cuõ ñaõ ñöôïc cuûng coá. Caùi hoïc ngaøy hoâm nay laø aùpduïng caùi hoïc cuûa ngaøy hoâm qua vaø laøm neàn taûng cho caùi hoïc ngaøy sau.- Ñaûm baûo ñöôïc thôøi gian ñaõ aán ñònh.- OÂn laïi baøi giaûng ñeå khoâng bò luùng tuùng vaø kòp söûa chöõa laïi nhöõng khuyeát ñieåm ñaõ gaëp

trong laàn tröôùc.- Soaïn giaùo aùn coøn cho pheùp giaùo vieân döï ñoaùn tröôùc thôøi gian daïy treân lôùp, ôû xöôûng

nhöõng gì caàn thieát vaø laøm hoïc sinh tham gia baøi giaûng nhö theá naøo, nhöõng gì hoïc sinhdeã thaéc maéc, nhöõng caâu hoûi naøo ñaët ra cho hoïc sinh deã cuûng coá, nhöõng troïng ñieåm cuûabaøi...vv, caâu hoûi vaø baøi taäp kieåm soaùt hoïc sinh v.v...




49

b. Giai ñoaïn giaûng daïy Thöïc söï chính laø thôøi gian tieán haønh thöïc hieän nhöõng ñieàu ñaõ soaïn trong giaùo aùn.

Ñaây laø giai ñoaïn noùi leân chính xaùc hoaït ñoäng truyeàn thuï cuûa giaùo vieân. Trong giai ñoaïnnaøy giöõa giaûng daïy vaø hoïc taäp coù söï taùc ñoäng qua laïi vôùi nhau. Ngheä thuaät daïy hoïc cuûa

giaùo vieân trong giai ñoaïn naøy bieåu hieän ôû choå bieát phoái hôïp kheùo leùo nhöõng kieán thöùc veàtaâm lyù hoïc vaø sö phaïm ñeå naâng cao tinh thaàn hoïc taäp cho hoïc sinh, thuùc ñaåy söû duïng heátnaêng löïc cuûa caùc giaùc quan, cuûa tö duy tröøu töôïng. Coù vaäy môùi giuùp hoïc sinh phaùt trieånkhaû naêng suy luaän vaø oùc saùng taïo, bieát söû duïng thoâng minh trang thieát bò duïng cuï, bieátphaân bieät phaûi traùi, phaùt huy tinh thaàn laøm vieäc taäp theå, saún saøng hôïp taùc vôùi moïi ngöôøi.

Trong giaùo aùn (keá hoaïch leân lôùp) cuûa giaùo vieân soaïn tröôùc ñeå giaûng daïy laø söï chuaånbò cho moät quaù trình giaûng daïy bao goàm 5 böôùc leân lôùp . Trong ñoù laø 4 böôùc giaûng daïy .Naêm böôùc leân lôùp goàm:

- OÅn ñònh lôùp .- OÂn baøi cuõ .- Giaûng baøi môùi .- Cuûng coá baøi môùi .- Giao baøi laøm .

Boán böôùc giaûng daïy goàm :- Giôùi thieäu baøi môùi .- Trình baøy baøi môùi .- AÙp duïng baøi môùi .- Kieåm tra ñaùnh giaù .Ta seõ coù söï nghieân cöùu kyõ caùch chuaån bò vaø tieán haønh 5 böôùc leân lôùp vaø 4 böôùc

giaûng daïy ôû phaàn soaïn giaùo aùn.c . Giai ñoaïn keát thuùc giaûng daïy

Nhieäm vuï cuûa ngöôøi giaùo vieân kyõ thuaät khoâng phaûi laø hoaøn toaøn chaám döùt sau khigiaûng baøi xong maø coøn phaûi thöïc hieän moät soá coâng taùc tieáp theo:

- Phuï ñaïo hoïc sinh keùm, boài döôõng hoïc sinh khaù ñeå naâng cao trình ñoä chung cho caûlôùp .

- Chaám baøi lyù thuyeát vaø thöïc haønh .- Caûi tieán giaùo trình, giaùo aùn vaø taøi lieäu giaûng daïy- Phaùt trieån ñoà duøng daïy hoïc .- Nghieân cöùu vaø löïa choïn caùc döï aùn, thöïc haønh, baøi taäp thí nghieäm v.v...

2. Ñònh nghóa giaùo aùnGiaùo aùn laø keá hoaïch leân lôùp cuûa giaùo vieân cho moät chöông hay moät baøi hoïc, do chính

giaùo vieân töï soaïn ra tröôùc khi giaûng daïy treân lôùp hoïc hoaëc ôû xöôûng. Giaùo vieân soaïn giaùoaùn döïa treân cô sôû giaùo trình chuyeân moân vaø caùc taøi lieäu khaùc. Theo nguyeân taéc sö phaïmcöù moãi laàn leân lôùp laø giaùo vieân phaûi chuaån bò tröôùc moät giaùo aùn. Tuy nhieân, tuøy theo thôøilöôïng aán ñònh giaùo vieân coù theå soaïn giaùo aùn theo töøng chöông hoaëc töøng baøi hoïc chuaån bòvaø soaïn giaùo aùn toát ñem laïi nhöõng lôïi ích:- Baøi giaûng ñaày ñuû coù chaát löôïng, coù toå chöùc maïch laïc, hoïc sinh seõ deã tieáp thu kieán

thöùc kyõ naêng, kyõ xaûo môùi.- Baûo ñaûm muïc ñích yeâu caàu cuûa baøi hoïc trong phaïm vi thôøi gian quy ñònh.- Loaïi boû ñöôïc nhöõng tröôøng hôïp xaûy ra taïi lôùp hoaëc xöôûng.




51

b. Vaät lieäu duïng cuï, phöông tieän daïy hoïcLieät keâ ñaày ñuû nhöõng phöông tieän, duïng cuï caàn thieát cho baøi giaûng bao goàm: moâ

hình, vaät thaät, baûn veõ, phim aûnh, maùy chieáu phim... Ghi ñaày ñuû soá löôïng caàn mang theo.c. Caùc böôùc giaûng daïy: Goàm coù 5 böôùc leân lôùp chung vaø 4 böôùc giaûng baøi môùi.

Böôùc 1: OÅn ñònh lôùp : Thôøi löôïng laø bao laâu theo döï truø. Phöông phaùp caùch thöùc sao cho

ngöôøi giaùo vieân (nhaát laø giaùo vieân treû) caàn ghi vaø döï truø tröôùc böôùc naøy trong giaùo aùn,ñoàng thôøi caàn hoïc hoûi kinh nghieäm ngöôøi ñi tröôùc, bôûi vì thöïc teá cho thaáy raèng, coù giaùovieân do luùng tuùng hoaëc thaùi quaù trong luùc oån ñònh maø gaây ra haäu quaû trong suoát quaù trìnhgiaûng baøi, haäu quaû ñoù coù theå hoaëc khoâng toát, coù lôïi hoaëc coù haïi, laø tuøy ôû khaû naêng giaùovieân. Ñoái vôùi ña soá giaùo vieân nhieàu kinh nghieäm giaûng daïy, böôùc oån ñònh lôùp raát ñôn giaûnvaø nhanh choùng, chaúng haïn vaøo lôùp chæ vieäc chaøo hoïc sinh hoaëc hoûi moät vaøi ñieàu gì ñoùlieân heä ñeán baøi tröôùc roài baét ñaàu baøi giaûng ngay. Nhöng cuõng coù giaùo vieân (thöôøng laøgiaùo vieân môùi) vaøo lôùp hoïc sinh maát traät töï, gieãu côït maø baûn thaân giaùo vieân khoâng giaûiquyeát ñeå oån ñònh lôùp ñöôïc phaûi nhôø ñeán ban giaùm hieäu.

Böôùc 2: OÂn baøi cuõ: ( thôøi löôïng döï truø tính baèng phuùt)Nhaèm gôïi laïi trong hoïc sinh nhöõng kieán thöùc ñeán baøi cuõ, laøm cô sôû ñeå tieáp thu baøi

môùi. Giaùo vieân neân ra laàn löôït caùc caâu hoûi, roài traû lôøi hoaëc goïi hoïc sinh traû lôøi. Rieâng caâuhoûi cuoái cuøng seõ laø daãn yù ñeå ñi vaøo baøi môùi.

Trong giaùo aùn, böôùc naøy cuõng ghi roõ caâu hoûi vaø phöông phaùp thöïc hieän. Böôùc 3: Trình baøy baøi môùi: laàn löôït goàm 4 böôùc:* Giôùi thieäu baøi môùi: ghi roõ noäi dung, thôøi löôïng, phöông thöùc tieán haønh. Nhaèm muïc ñíchgaây höùng thuù, taäp trung chuù yù cho hoïc sinh vôùi baøi saép hoïc. Caùch thöùc vaø hieäu quaû ôû ñaâyphuï thuoäc vaøo kinh nghieäm sö phaïm vaø khaû naêng chuyeân moân cuûa töøng giaùo vieân.* Trình baøy baøi môùi: theo thöù töï noäi dung chuyeân moân. Ghi ñaày ñuû vaø chi tieát noäi dungbaøi giaûng, thôøi löôïng daønh cho töøng phaàn. Khaù quan troïng laø coät beân phaûi ghi nhöõng ñieàucaàn noùi vaø laøm cuûa giaùo vieân caøng cuï theå caøng saùt thöïc caøng toát. Nhöõng hoaït ñoäng ôû ñaây

seõ cho pheùp ñaùnh giaù tröôùc ñöôïc khaû naêng truyeàn ñaït cuûa giaùo vieân ngheä thuaät sö phaïmvaø ít nhieàu keát quaû buoåi giaûng. Caùc giaùo vieân treû tuoåi môùi leân lôùp laàn ñaàu muoán traùnh"chaùy giaùo aùn" hoaëc thieáu thôøi gian thì caàn chuù taâm soaïn kyõ phaàn naøy trong giaùo aùn vaøthöïc hieän ñuùng khi giaûng.

Thôøi gian(1)

Thöù töï ñeà muïc vaø phöôngphaùp giaûng daïy (2)

Nhöõng ñieàu caàn noùi vaølaøm cuûa GV vaø HS (3)

Ghi thôøi gian (phuùt)töông öùng vôùi töøngñeà muïc

Ghi ñeà muïc, tieåu muïc, ñieåmvaø ghi phöông phaùp giaûngdaïy thích hôïp

- Toùm taét, kyù hieäu,

coâng thöùc töôngöùng vôùi noäi dungcuûa thöù töï ñeà muïc.

- Hình veõ, töø ngöõ,...

* AÙp duïng baøi môùi: baèng caùc caâu hoûi hoaëc baøi laøm taïi choã ñeå hoïc sinh aùp duïng kieán thöùcvöøa ñöôïc tieáp thu.




52

* Kieåm tra baøi môùi: cuõng baèng caâu hoûi hoaëc baøi taäp nhaèm kieåm tra vieäc tieáp thu baøi cuûahoïc sinh ñeå coù bieän phaùp kòp thôøi boå sung hay ñính chính.

Böôùc 4: Cuûng coá baøi. Heä thoáng laïi toaøn boä baøi giaûng, nhaán maïnh caùc troïng taâm... nhaèmoân taäp nhaéc nhôû ñeå hoïc sinh naém kieán thöùc vöõng chaéc vaø ñuùng.

Böôùc 5: Giao baøi laøm. Baèng baøi taäp veà nhaø, baèng caâu hoûi hoaëc baøi ñoïc theâm.d. Taøi lieäu tham khaûo:

Goàm caùc saùch, baùo, taïp chí coù lieân quan baøi hoïc maø giaùo vieân ñeå tham khaûo vieát ragiaùo aùn. Ghi roõ hoï teân taùc giaû, töïa saùch, nôi xuaát baûn, nhaø xuaát baûn, naêm xuaát baûn, soátrang.

Ta coøn thaáy raèng trong phaàn trình baøy môùi cuûa giaùo aùn vaãn hieän dieän coät (2) : Noäidung baøi hoïc. Vaäy thì trong giaùo aùn, noäi dung ñoùng vai troø nhö theá naøo? Coù caàn phaûi cheùpheát giaùo trình vaøo trong coät naøy (nhö moät soá giaùo sinh ñaõ laøm) hay khoâng? Vaø trong coät(1), (2), (3), coät naøo mang giaù trò ñaëc tröng cho giaùo aùn?

Tröôùc heát phaàn noäi dung baøi hoïc ghi trong giaùo aùn chæ coù vai troø "giaù ñôõ" (choã döïa)ñeå qua ñoù ngöôøi giaùo vieân coù cô sôû trieån khai phöông phaùp truyeàn ñaïy maø thoâi. Do ñoù noäidung ôû ñaây chæ ñöôïc ghi ngaén goïn vaø khoâng gioáng y nhö giaùo trình. Do ñoù neáu nhìn thaáycoät noäi dung naøy roài keát luaän raèng giaùo aùn laø "söï ruùt goïn cuûa giaùo trình" laø khoâng ñuùng yùnghiõa sö phaïm cuûa giaùo aùn.

Theâm nöõa, coät (3) noùi veà nhöõng hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø trong giôø hoïc nhaèmtruyeàn ñaït vaø lónh hoäi ñöôïc noäi dung cuûa thoâng tin. Ñaây môùi laø choã theå hieän tính ñaëc thuøcuûa giaùo aùn. Vì coät naøy laø söï vaän duïng toaøn boä naêng löïc sö phaïm cuûa ngöôøi thaày keát hôïpñaëc ñieåm ñoái töôïng ñeå theå hieän ra treân töøng quyeát ñònh haønh ñoäng cuûa thaày vaø troø tronggiôø daïy vaø hoïc.




53

MAÃU GIAÙO AÙN CUÛA CAÙC TRÖÔØNG TRUNG HOÏC CHUYEÂN NGHIEÄP

Sôû Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo ...Tröôøng TH ......

Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam Ñoäc laäp _ Töï do _ Haïnh phuùc

GIAÙO AÙN LYÙ THUYEÁT

Moân daïy: ...................................................... Lôùpdaïy:...........................................................Teân baøi:.................................................................................................................................. Giaùo aùnsoá: ................................................ Soá tieát daïy: ...................... Soá tieát ñaõ daïy...........Thöïc hieän töø ngaøy: .................................. Ñeán ngaøy:.............................................................I. OÅN ÑÒNH LÔÙP: ............................... Phuùt• Soá hoïc sinh vaéng: .............................• Hoï vaø teân hoïc sinh vaéng:

..................................................................................................• Noäi dung caàn nhaéc nhôû:

....................................................................................................II. KIEÅM TRA BAØI CUÕ: ............................ Phuùt• Phöông phaùp kieåm tra:

......................................................................................................• Döï kieán hoïc sinh caàn kieåm

tra:..........................................................................................• Caâu hoûi kieåm

tra:...............................................................................................................

...........................................................................................................................................

....III. GIAÛNG BAØI MÔÙI: ............................. Phuùt• Ñaët vaán ñeà (giôùi thieäu baøi hoïc):

.........................................................................................

..........................................................................................................................................

.• Muïc ñích:

...........................................................................................................................

..........................................................................................................................................

.• Yeâu caàu:

.............................................................................................................................

..........................................................................................................................................

.• Ñoà duøng vaø phöông tieän:

....................................................................................................

..........................................................................................................................................

.




54

• Noäi dung vaø phöông phaùp:

STT NOÄI DUNG BAØI GIAÛNG THÔØI GIAN PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC HIEÄN

IV. TOÅNG KEÁT BAØI: ...............................Phuùt

• Phöông phaùp:..................................................................................................................... Noäi dung:.....................................................................................................................................................................................................................................................................

V. CAÂU HOÛI BAØI TAÄP VEÀ NHAØ: ............................ Phuùt• Noäi dung:

...........................................................................................................................

..........................................................................................................................................

.

VI.

RUÙT KINH NGHIEÄM: ( Giaùo vieân töï nhaän xeùt baøi giaûng: veà thôøi gian, noäi dung,phöông phaùp döï kieán,...)• ...........................................................................................................................................

.• ...........................................................................................................................................

.

Ngaøy ........thaùng..... naêm ...........TRÖÔÛNG TOÅ BAN(kyù vaø ghi roõ hoï teân)

Ngaøy ......... thaùng ...... naêm.......GIAÙO VIEÂN(kyù vaø ghi roõ hoï teân)

MAÃU GIAÙO AÙN THÖÏC HAØNH

Sôû Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo ...Tröôøng TH ......

Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam Ñoäc laäp _ Töï do _ Haïnh phuùc

GIAÙO AÙN THÖÏC HAØNH

Moân daïy: .......................................................... Lôùp daïy:................................................Baøi thöïc haønh soá: ............................................................. Soá ca daïy: ..........................caThöïc hieän ngaøy: .............................................................................................................




55

I. TEÂN BAØI:..............................................................................................................................................................................................................................................1. Muïc ñích:

.........................................................................................................

..........................................................................................................................2. Yeâu caàu:

..........................................................................................................

........................................................................................................................

..3. Saûn phaåm öùng duïng:

........................................................................................

........................................................................................................................

..4. Duïng cuï vaø thieát bò caàn thieát:

..........................................................................

........................................................................................................................

..5. Hình thöùc toå chöùc:

...........................................................................................

........................................................................................................................

..

II. CAÙC QUAÙ TRÌNH HÖÔÙNG DAÃN:

TT Noäi dung quaù trình höôùng daãn Thôøi gian Phöông phaùp thöïchieän

A1.2.3.

4.5.6.B

HÖÔÙNG DAÃN MÔÛ ÑAÀUOÅn ñònh lôùpNhaän xeùt baøi cuõGiaûng baøi môùi+ Ñaët vaán ñeà, giôùi thieäu baøi thöïc haønh+ Muïc ñích yeâu caàu+ Giôùi thieäu duïng cuï thieát bò+ Trình töï thöïc haønh

+ Neâu caùc daïng hö hoûng vaø caùc söûa chöõa+ Giaùo vieân thao taùc maãu+ Goïi hoïc sinh laøm thöû moät coâng ñoaïntrong baøi giaûng (tuøy theo quyeát ñònh cuûagiaùo vieân)Nhaän xeùt cuûng coá baøiQui ñònh an toaøn lao ñoängPhaân coâng, ñònh möùc thôøi gian thöïc haønh.HÖÔÙNG DAÃN THÖÔØNG XUYEÂN




56

1.

2.3.

4.

C.1.

2.

Theo doõi, uoán naén caùc thao taùc cuûa hoïcsinh.Quan taâm caùc hoïc sinh yeáu.Phaùt hieän sai soùt, höôùng daãn caùch khaécphuïcNhaéc nhôû an toaøn lao ñoäng

HÖÔÙNG DAÃN KEÁT THUÙCNhaän xeùt buoåi thöïc taäp+ Thao taùc cuûa hoïc sinh.+ Chaáp haønh giôø giaác, qui ñònh cuûaxöôûng.Nhöõng coâng vieäc hoïc sinh caàn chuaån bòcho baøi sau.

III. RUÙT KINH NGHIEÄM: (Giaùo vieân töï nhaän xeùt sau ca giaûng: Veà thôøi gian, noäidung, phöông phaùp, toå chöùc chuaån bò ...)

...........................................................................................................................................

Ngaøy ........thaùng..... naêm ...........TRÖÔÛNG TOÅ BAN(kyù vaø ghi roõ hoï teân)

Ngaøy ......... thaùng ...... naêm.......GIAÙO VIEÂN(kyù vaø ghi roõ hoï teân)

C. CAÂU HOÛI1. YÙ nghiaõ sö phaïm giaùo aùn khaùc giaùo trình nhö theá naøo?

2. Noäi dung naøo trong giaùo aùn ñöôïc theå hieän cao nhaát ñaëc tröng tính keá hoaïch cuûagiaùo aùn?

3. Phaân bieät söï khaùc nhau cuûa:- AÙp duïng.- Kieåm tra.- Cuûng coá.

Trong giaùo aùn lyù thuyeát.




57

CHÖÔNG II : PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏCBAØI 1

ÑAÏI CÖÔNG PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC

A. MUÏC TIEÂU

Sau khi hoïc xong baøi hoïc naøy, sinh vieân coù caùc khaû naêng:

- Phaân bieät caùc khaùi nieäm phöông tieän daïy hoïc, phöông tieän kyõ thuaät daïy hoïc, ñoà duøngdaïy hoïc .

- Trình baøy ñöôïc caùch phaân loaïi phöông tieän daïy hoïc vaø caùc yù nghóa cuûa töøng caùchphaân loaïi phöông tieän trong coâng taùc daïy hoïc vaø coâng taùc quaûn lyù.

- Trình baøy vaø giaûi thích caùc tính chaát, caùc yeáu toá quan troïng cuûa phöông tieän daïy hoïc.

- Phaân tích caùc möùc ñoä tröïc quan vaø phaân tích muïc tieâu ñeå choïn löïa phöông tieän daïy

hoïc.B. NOÄI DUNG

I. ÑAÏI CÖÔNG

Xuaát phaùt töø chöùc naêng vaø nhieäm vuï cuûa ngöôøi giaùo vieân kyõ thuaät chuyeân nghieäp,trong ñoù chöùc naêng toå chöùc quaù trình daïy hoïc laø moät trong 4 chöùc naêng cô baûn :

- Chöùc naêng thieát keá coâng taùc daïy hoïc

- Chöùc naêng toå chöùc coâng taùc daïy hoïc.

- Chöùc naêng laõnh ñaïo coâng taùc daïy hoïc.

- Chöùc naêng kieåm tra vaø ñaùnh giaù coâng taùc daïy hoïc.

Trong ñoù chöùc naêng toå chöùc coâng taùc daïy hoïc ñoøi hoûi ngöôøi giaùo vieân phaûi bieát toåchöùc quaù trình daïy hoïc cuûa mình moät caùch hieäu quaû nhaát, nhö toå chöùc vieäc choïn löïa, cheátaùc vaø khai thaùc caùc phöông tieän daïy hoïc, ñoù laø chöùc naêng khoâng theå thieáu ñoái vôùi ngöôøigiaùo vieân kyõ thuaät chuyeân nghieäp (KTCN).

Ngoaøi ra döïa vaøo caùc moái lieân heä töông taùc vôùi nhau giöõa muïc ñích, noäi dung,phöông phaùp vaø phöông tieän trong quaù trình daïy hoïc ñöôïc theå hieän döôùi sô ñoà töông taùcsau:

Sô ñoà töông taùc cuûa quaù trình daïy hoïc

Muïc ñích Noäi dung

Phöông phaùp Phöông tieän




58

Trong ñoù muïc ñích quyeát ñònh noäi dung, noäi dung quyeát ñònh phöông phaùp vaøphöông phaùp quyeát ñònh phöông tieän trong moái quan heä töông taùc qua laïi laãn nhau. Hônnöõa trieån khai veà phöông phaùp daïy hoïc tröïc quan laø caùch thöùc, bieän phaùp, caùc yeáu toátrong vieäc söû duïng caùc phöông tieän nhö nguoàn giao tieáp chính ñeå truyeàn ñaït kieán thöùc, kyõnaêng, kyõ xaûo cho ngöôøi hoïc.

Nguyeân taéc daïy hoïc tröïc quan trong quaù trình daïy hoïc (QTDH). Trong hoaït ñoäng giaûng daïy vaø quaù trình lónh hoäi tri thöùc cuûa sinh vieân, trong töøng

giai ñoaïn cuûa vieäc nhaän thöùc ñoøi hoûi ngöôøi giaùo vieân phaûi phaân tích vaø tìm ra ñieåm xuaátphaùt cuûa tính cuï theå trong vieäc tìm hieåu caùc söï vaät, hieän töôïng, caùc quaù trình vaø hìnhthaønh caùc khaùi nieäm khoa hoïc trong lónh vöïc chuyeân moân cuûa moân hoïc.

Quaù trình nhaän thöùc: Trong vieäc xaùc ñònh söï chuyeån bieán mang tính quy luaät cuûaquaù trình nhaän thöùc ngöôøi hoïc luoân xuaát phaùt töø nhaän thöùc caûm tính ñeán nhaän thöùc lyù tính,söï tri giaùc töø caùi ñôn nhaát, caùi cuï theå ñeán caùi chung mang tính tröøu töôïng.

Nhöõng vaán ñeà treân caàn phaûi ñöôïc xem xeùt döôùi quan ñieåm cuûa trieát hoïcMaùc Leânin veà söï thoáng nhaát giöõa cuï theå vaø tröøu töôïng maø noù ñöôïc dieãn taû baèngnguyeân taéc tröïc quan cuûa quaù trình daïy hoïc nhö :” Töø tröïc quan sinh ñoäng ñeán töduy tröøu töôïng vaø töø tö duy tröøu töôïng ñeán thöïc tieãn laø con ñöôøng nhaän thöùc” Ñaâylaø coâng thöùc toång quaùt cuûa Leâ Nin veà quaù trình nhaän thöùc.

Ngoaøi ra phöông tieän daïy hoïc ( PTDH ) coù nhöõng taùc ñoäng tích cöïc ñeán quaù trìnhdaïy hoïc, phaùt huy tính töï giaùc naâng cao trình ñoä chuyeån bieán nhaän thöùc phaùt huy khaûnaêng tö duy tröøu töôïng ñoù laø nhu caàu quan troïng ñoái vôùi hoaït ñoäng daïy hoïc ñeå baét kòp söïphaùt trieån caùc lónh vöïc veà khoa hoïc kyõ thuaät vôùi nhöõng coâng ngheä môùi nhö trong lónh vöïcñieän töû, vi tính ñoøi hoûi giaùo vieân vaø sinh vieân phaûi thöôøng xuyeân caäp nhaät hoùa, nhaát laø

trong thôøi ñaïi truyeàn thoâng ña phöông tieän ñang phaùt trieån maïnh treân theá giôùi, nhö vaäyphöông tieän daïy hoïc laø gì ? Chuùng ta caàn tìm hieåu qua ñònh nghóa sau :

1. Ñònh nghóa phöông tieän daïy hoïc (PTDH)

a. Theo nghóa roäng

PTDH laø toaøn boä caùc yeáu toá nhaèm xaùc laäp caùc moái quan heä trong daïy hoïc nhaèmtaêng cöôøng nhaän thöùc cuûa ngöôøi hoïc trong quaù trình daïy hoïc, ñoù laø yeáu toá vaät chaát hoùa veàhình thöùc cuûa phöông phaùp ñeå taùc ñoäng ñeán söï chuyeån bieán noäi dung ñaït ñöôïc muïc ñíchdaïy hoïc.

Nhö vaäy döïa vaøo ñònh nghóa treân ta thaáy phöông tieän daïy hoïc bao goàm caùc yeáu toánhö caùc vaät lieäu daïy hoïc caùc coâng cuï daïy hoïc, maùy moùc nguyeân vaät lieäu vaø keå caû kieánthöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo saün coù cuûa giaùo vieân vaø sinh vieân cuõng nhö keå caû cheá ñoä hoïc taäp.

Nhö vaäy qua ñònh nghóa treân quaù roäng neân raát khoù ñi saâu vaøo tìm hieåu vaø khaithaùc cho coù hieäu quaû cao trong daïy hoïc neân caùc nhaø sö phaïm veà truyeàn thoâng ñöa ra ñònhnghóa heïp nhö sau :




59

b. Theo nghóa heïp

- PTDH laø nhöõng phöông tieän nghe nhìn vaø töông taùc, ñöôïc söû duïng tröïc tieáp vaøo quaùtrình daïy hoïc ñeå chuyeån bieán noäi dung hình thaønh muïc ñích daïy hoïc vaø ñöôïc söû duïng phoåbieán hieän nay vôùi thuaät ngöõ laø phöông tieän nghe nhìn (PTNN).

- PTDH laø toaøn boä caùc phöông tieän mang tin, phöông tieän truyeàn tin vaø phöông tieän

töông taùc trong söï hoã trôï vaø ñieàu khieån quaù trình daïy hoïc.2. Phaân loaïi phöông tieän daïy hoïc :

Tuøy thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá khaùc nhau vaø caùc cô sôû phaân loaïi khaùc nhau ta coù caùccaùch thöùc phaân loaïi nhö sau :

a. Döïa vaøo tính chaát bieåu hieän cuûa phöông tieän

- Caùc vaät thaät goàm : caùc vaät maãu vaø caùc maãu vaät nguyeân baûn, caùc loaïi maùy moùc coâng cuïnguyeân lieäu bao goàm caùc vaät soáng, vaät cheát vaø vaät caét… vv.

- Caùc loaïi töôïng hình goàm : moâ hình, tranh aûnh, sô ñoà, löôïc ñoà, taøi lieäu sao, aûnh chuïp…vv.

- Caùc loaïi phöông tieän hoaït ñoäng töông taùc : nhö thí nghieäm, tham quan, maùy luyeän taäp.

- Caùc phöông tieän kyõ thuaät daïy hoïc bao goàm : caùc loaïi thieát bò öùng duïng töø thaønh quaû cuûakhoa hoïc kyõ thuaät nhö : caùc loaïi maùy chieáu roïi, caùc loaïi maùy truyeàn daãn khueách ñaïi, maùydaïy hoïc, maùy kieåm tra hay caùc maïng cuûa maùy vi tính trong daïy hoïc… vv.

b. Döïa vaøo söï taùc ñoäng qua caùc giaùc quan

- Nhoùm phöông tieän nghe : chæ taùc ñoäng vaøo keânh nghe nhö PT truyeàn thanh giaùo duïc,caùc phöông tieän thu phaùt aâm vv...

- Nhoùm phöông tieän nhìn : bao goàm caùc loaïi hình chæ taùc ñoäng qua keânh nhìn vaø ñöôïcchia laøm 2 loaïi :

o Tröïc quan phaúng : caùc loaïi baûng trình baøy, baûng daïy hoïc, caùc loaïi tranh aûnh sô ñoàlöôïc ñoà, ñoà thò, caùc loaïi phim ñeøn chieáu vv...vv.

o Tröïc quan khoái : nhö caùc loaïi moâ hình, moâ hình phoûng taïo …vv.

- Phöông tieän nghe nhìn : bao goàm caùc loaïi hình taùc ñoäng ñoàng thôøi caû keânh nghe vaø caûkeânh nhìn trong hoaït ñoäng daïy hoïc nhö : phim ñieän aûnh, truyeàn hình, video daïy hoïc, maùyvi tính trong daïy hoïc.

- Phöông tieän töông taùc bao goàm caùc daïng phöông tieän mang tính chaát hoaït ñoäng nhötham quan, thí nghieäm, maùy luyeän taäp vv...

c. Döïa vaøo cô sôû vaät chaát trang thieát bò daïy hoïc

Ñoái vôùi caùch phaân loaïi naøy thöôøng coù yù nghóa toát cho vieäc quaûn lyù vaø trang bòphöông tieän vaø ñöôïc chia thaønh 5 nhoùm cô baûn sau :




60

- Vaät lieäu daïy hoïc : laø toaøn boä nhöõng giaù mang thoâng tin daïy hoïc ñöôïc saûn xuaát vôùi noäidung mang tính khoa hoïc vaø phuø hôïp vôùi nhöõng muïc ñích yeâu caàu nhaát ñònh. Ñoái vôùi loaïinaøy ñöôïc chia thaønh 2 nhoùm :

Söû duïng tröïc tieáp : laø nhöõng loaïi hình maø ñöôïc giaùo vieân vaø hoïc sinh khai thaùc,söû duïng khoâng caàn phaûi qua caùc phöông tieän trung gian nhö saùch, giaùo trình, taøi

lieäu tham khaûo, soå tay vv...Söû duïng giaùn tieáp : laø nhöõng loaïi hình maø khi söû duïng hoaëc khai thaùc phaûi thoângqua caùc phöông tieän trung gian nhö caùc boä phim ñeøn chieáu, baêng nghi aâm, baêngghi hình, ñóa vi tính vv...

- Phöông tieän kyõ thuaät daïy hoïc : laø nhoùm phöông tieän mang tính truyeàn taûi, khueách ñaïi,phaân phoái mang tính trung gian nhö caùc loaïi maùy chieáu phim tónh, maùy chieáu phim ñoäng,heä thoáng TV video, maùy thu phaùt aâm, daøn maùy vi tính. camera ghi hình vv...

- Nhoùm coâng cuï daïy hoïc : bao goàm caùc loaïi maùy moùc, coâng cuï trang thieát bò phuïc vuï chocoâng taùc thöïc haønh thí nghieäm.

- Nhoùm phöông tieän toå chöùc daïy hoïc : bao goàm caùc loaïi hình maø dieãn ra hoaït ñoäng daïyhoïc coù söï toå chöùc moät caùch khoa hoïc nhö xöôûng tröôøng, vöôøn tröôøng, khu vöïc thí nghieäm,phoøng thí nghieäm, trieån laõm, tham quan vv...

- Nhoùm phöông tieän phuïc vuï chung : bao goàm caùc loaïi hình mang tính tieän nghi trongdaïy hoïc vaø ñaùp öùng nhu caàu phuïc vuï cho caùc hoaït ñoäng daïy hoïc nhö tuû, baøn gheá, phoøngoác, ñieän nöôùc vv...

II. TRUYEÀN THOÂNG VAØ COÂNG NGHEÄ DAÏY HOÏC (Communication andTechnology of Education)

1. Tieán trình truyeàn thoâng (Process of Communication)

Trong hoaït ñoäng cuûa quaù trình daïy hoïc cuõng nhö trong hoaït ñoäng haøng ngaøy vieäcgiao tieáp vaø truyeàn ñaït caùc thoâng tin cho nhau laø quaù trình thöôøng xuyeân ñöôïc söû duïng;maø taát caû moïi ngöôøi ñeàu caàn ñeán noù, neáu thieáu truyeàn thoâng seõ daãn ñeán nhöõng thaát baïitrong moïi hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi.

Nhaát laø trong hoaït ñoäng daïy hoïc ñöôïc xem xeùt veà lyù thuyeát thoâng tin cuûa quaù trìnhdaïy hoïc, hoaït ñoäng daïy hoïc ñöôïc xem nhö moät tieán trình truyeàn tin nhaän tin vaø phaûn hoàinhö moät quaù trình truyeàn thoâng goàm :

+ Ngöôøi gôûi (the sender).+ Maõ hoùa (the incoder).

+ Thoâng ñieäp (the message).

+ Keânh truyeàn (the channel).

+ Giaûi maõ ( the decorde).

+ Ngöôøi nhaän (the receiver).




61

Phaûn hoài

Ñaây cuõng ñöôïc theå hieän nhö laø moät quaù trình truyeàn ñaït noäi dung trong quaù trình daïy hoïc.

a. Theo moâ hình truyeàn thoâng cuûa Lasswell

Ai? noùi gì? chuyeån ñoåi cho ai? taùc ñoäng gì?

b. Moâ hình truyeàn thoâng Berlo

S (Source) M (message) C (Channel) R (Receiver)

Kyõ naêng truyeàn thoâng Yeáu toá cô baûn caáu truùc noäidung

Nhìn, nghe Kyõ naêng

Thaùi ñoä phaûn öùng

Thaùi ñoä phaûn öùng Xöû lyù vaø giaûi maõ Xuùc giaùc Kieán thöùc

Kieán thöùc Khöùu giaùc Heä thoáng xaõ hoäi

Heä thoáng xaõ hoäi

Vaên hoùa Vò giaùc Vaên hoùa

Nguoàn phaùt Maõ hoùa (chuyeån ñoåi thoâng ñieäp) Giaûi maõ Nguoànthu

c . Caùc möùc ñoä truyeàn thoâng:

• Trong con ngöôøi (Intrapersonal) dieãn ra beân trong con ngöôøi.

• Truyeàn thoâng giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi (Intrapersonal) .

• Truyeàn thoâng qua phöông tieän trung gian (mediated).

• Giöõa ngöôøi vaø nhoùm (Person to group).

• Truyeàn thoâng ñaïi chuùng (Mass communication).

2. COÂNG NGHEÄ DAÏY HOÏC (Technology of Education)

a. Coâng ngheä daïy hoïc laø gì?

Coâng ngheä daïy hoïc laø moät khoa hoïc ñaët cô sôû lyù luaän cho vieäc öùng duïng nhöõngthaønh töïu hieän ñaïi cuûa khoa hoïc kyõ thuaät vaøo quaù trình daïy hoïc. Hay noùi moät caùch khaùc

Nhieãu




62

CNDH

Coâng ngheä toå

chöùc nhaän thöùc

Coâng ngheä trang

bò kyõ thuaät

Coâng ngheä daïy hoïc laø vieäc ñöa caùc phöông tieän kyõ thuaät daïy hoïc vaøo tieán trình ñaøo taïonhö daïy hoïc chöông trình hoùa, maùy daïy hoïc, maùy luyeän taäp, caùc phöông tieän kyõ thuaätnghe nhìn hieän ñaïi vaøo quaù trình daïy hoïc.

Taøi lieäu cuûa Toå Chöùc Giaùo Duïc Lieân Hôïp Quoác UNESCO ñònh nghóa CNDH nhö sau :

“Coâng ngheä daïy hoïc laø khoa hoïc veà giaùo duïc, noù xaùc laäp caùc nguyeân taéc hôïp lyù cuûa

coâng taùc daïy hoïc vaø nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi nhaát ñeå tieán haønh quaù trình daïy hoïc, cuõngnhö xaùc laäp caùc phöông phaùp vaø phöông tieän coù keát quaû nhaát ñeå ñaït muïc ñích daïy hoïc ñeà

ra, ñoàng thôøi tieát kieäm ñöôïc söùc löïc cuûa thaáy vaø troø”

b. Baûn chaát cuûa coâng ngheä daïy hoïc

Baûn chaát cuûa coâng ngheä daïy hoïc laø söï öùng duïng cuûa caùc thaønh töïu khoa hoïc kyõthuaät vaø coâng ngheä vaøo qua trình daïy hoïc nhaèm mang laïi hieäu quaû cao trong vieäc thöïchieän muïc ñích daïy hoïc.

Nhö vaäy coâng ngheä daïy hoïc ñöôïc xem nhö söï phoái hôïp höõu cô giöõa coâng ngheä toå

chöùc nhaän thöùc vaø coâng ngheä trong trang thieát bò daïy hoïc bao goàm caùc yeáu toá mang tínhñoàng boä, toaøn dieän veà noäi dung daïy hoïc, caùc heä thoáng ñaùnh giaù nhaèm tích cöïc hoùa quaùtrình daïy hoïc.




63

SÔ ÑOÀ CAÁU TRUÙC CUÛA COÂNG NGHEÄ DAÏY HOÏC

c. Caùc quan ñieåm cuûa coâng ngheä daïy hoïc

Coâng ngheä daïy hoïc laø moät quaù trình troïn veïn cuûa hoaït ñoäng daïy hoïc bao goàmnhieàu yeáu toá töông taùc qua laïi laãn nhau nhaèm ñaït ñeán hieäu quaû cao nhaát trong daïy hoïcchính vì vaäy, trong quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån coâng ngheä daïy hoïc cuõng phaùt sinhra caùc quan ñieåm khaùc nhau nhöng töïu trung goàm caùc quan ñieåm cô baûn sau :

- Quan ñieåm saûn xuaát vaø söû duïng haøng hoùa cöùng (Hard ware):

Vôùi ñaø phaùt trieån maïnh meõ cuûa khoa hoïc kyõ thuaät caùc loaïi maùy moùc trang thieát bòtieân tieán ñöôïc öùng duïng ngaøy caøng nhieàu trong hoaït ñoäng giaûng daïy vaø ñaøo taïo, chính vìvaäy naûy sinh ra quan ñieåm naøy vaø quan ñieåm naøy chæ chuù troïng ñeán vieäc phaùt trieån saûnxuaát, söû duïng caùc loaïi hình phöông tieän mang tính truyeàn daãn, khueách ñaïi vaø phaân phoáicao thì seõ mang laïi hieäu quaû kinh teá, hieäu quaû ñaøo taïo trong daïy hoïc. Tuy nhieân quanñieåm naøy cuõng coù nhöõng maët maïnh ñaùng keå nhöng vaãn toàn taïi nhöõng khieám khuyeát nhaátñònh, vì vaäy xuaát hieän nhöõng quan ñieåm khaùc nöõa.

- Quan ñieåm saûn xuaát vaø söû duïng haøng hoùa meàm (Soft ware):

Quan ñieåm haøng hoùa meàm chæ chuù troïng ñeán yeáu toá cô baûn trong daïy hoïc laø vieäcchoïn löïa ñeà xuaát muïc ñích yeâu caàu thích hôïp, choïn löïa noäi dung, caáu truùc noäi dung hoaønchænh phuø hôïp veà maët taâm lyù, tính vöøa söùc phuø hôïp vôùi ñoái töôïng vaø quan ñieåm naøy ñöara yeáu toá cô baûn muoán ñaït ñeán muïc ñích cuûa daïy hoïc caàn phaûi coù phaàn meàm tinh vi vaøhoaøn haûo, neáu coù ñaày ñuû caùc thieát bò daïy hoïc trong vieäc truyeàn taûi vaø khuyeách ñaïi caovôùi trang bò hieän ñaïi nhöng khoâng coù noäi dung thích hôïp, khoâng coù chieán thuaät, chieánlöôïc truyeàn ñaït veà caùc maët höùng thuù nhu caàu cuûa hoïc sinh thì phaàn cöùng coù hieän ñaïi ñeánñaâu cuõng khoù ñem laïi hieäu quaû cao trong daïy hoïc. Tuy nhieân quan ñieåm naøy cuõng neâu

Kyõ xaûo veàtöôûng töôïng

Lyù thuyeáttruyeàn thoâng

Lyù thuyeátHeä thoáng

Lyù thuyeát ngheànghieäp

Phaåm chaát söphaïm vôùi coângngheä daïy hoïc

Trieát hoïc veànhaân sinh quan

Söï tö duytröøu töôïng

COÂNG NGHEÄDAÏY HOÏC

Logic hoïcÑaïo ñöùc hoïc




64

leân ñöôïc moät khiaù caïnh cô baûn cuûa daïy hoïc nhöng cuõng coøn mang tính chaát phieán dieän, vìvaäy xuaát hieän moät quan ñieåm thöù 3.

- Quan ñieåm heä thoáng cuûa coâng ngheä daïy hoïc:

Quan ñieåm naøy laø quan ñieåm keát hôïp giöõa hai maët öu ñieåm cuûa caùc quan ñieåmtreân ñeå boå sung töông taùc laãn nhau. Ñoàng thôøi vieäc saûn xuaát, söû duïng caùc phöông tieän

phaûi ñöôïc tieáp caän mang tính heä thoáng ñoàng boä phoái hôïp vôùi nhau trong moái quan heä toåchöùc, nhaân söï, trang bò ñoàng boä thì môùi mang laïi hieäu quaû cao trong giaûng daïy. Quanñieåm naøy neâu leân yeáu toá cô baûn maø ngay quan ñieåm keát hôïp cuõng khoâng tieáp caän toátñöôïc neáu khoâng ñaët trong moái quan heä ñoàng boä vaø heä thoáng, quan ñieåm naøy neâu leân neáuchuùng ta coù nhöõng trang bò thaät hieän ñaïi ñoàng thôøi chuùng ta cuõng coù ñöôïc nhöõng phaànmeàm daïy hoïc thaät tinh vi nhöng neáu vieäc trang bò khoâng ñoàng boä veà vieäc toå chöùc söû duïngkhoâng ñöôïc löu taâm, veà quaûn lyù khoâng khoa hoïc, nhaân söï khoâng coù ñeå khai thaùc thì toaønboä nhöõng yeáu toá treân cuõng khoâng theå naøo mang laïi hieäu quaû cao trong giaûng daïy vaø ñaøotaïo. Chính vì vaäy quan ñieåm heä thoáng laø quan ñieåm keát hôïp ñöôïc hai maët maïnh cuûa caùc

quan ñieåm treân, ñoàng thôøi ñöôïc ñaët trong moái quan heä mang tính heä thoáng bao goàm trangbò hieän ñaïi, tinh vi, ñoàng boä trong moái quan heä toå chöùc quaûn lyù vaø nhaân söï ñeå khai thaùcñöôïc moät caùch coù hieäu quaû nhaát.

III. CAÙC YEÁU TOÁ QUAN TROÏNG CUÛA PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC.

Moãi loaïi phöông tieän khaùc nhau ñeàu coù nhöõng tính chaát ñaëc bieät rieâng cuûa noù, neáuchuùng ta bieát phoái hôïp vaø khai thaùc toát nhöõng tính chaát ñoù seõ giuùp cho hoaït ñoäng daïy hoïcmang tính hieäu quaû cao hôn.

1. Caùc tính chaát cuûa PTDH

a. Tính ngöng giöõTính ngöng giöõ ñöôïc theå hieän ôû caùc yeáu toá nhö baûo toàn, löu tröõ hoaëc taùi taïo laïi

caùc quaù trình, caùc söï kieän, caùc hieän töôïng ñeå phuïc vuï cho coâng taùc daïy hoïc vaø tính ngönggiöõ cho pheùp chuùng ta chuyeån taûi caùc söï kieän vaø hieän töôïng vöôït thôøi gian nhö : nhieápaûnh, thu phaùt aâm, thu phaùt hình phim ñeøn chieáu vv...

b. Tính gia coâng

Tính gia coâng cuûa coâng ngheä daïy hoïc cho pheùp chuùng ta coù theå bieán ñoåi, cheá bieán,bieân taäp laïi ñeå phuø hôïp vôùi muïc ñích yeâu caàu trong vieäc söû duïng. Ngoaøi ra tính gia coângcoøn cho pheùp chuùng ta khai thaùc caùc yeáu toá quan troïng nhö : thuùc ñaåy quaù trình ñoái vôùinhöõng quaù trình thöïc dieãn ra quaù chaäm hoaëc keàm haõm quaù trình neáu quaù trình thöïc dieãnra quaù nhanh nhaèm giuùp cho ngöôøi hoïc quan saùt ñöôïc moät caùch troïn veïn vaø chi tieát caùcquaù trình.

c.Tính phaân phoái.

Tính phaân phoái cuûa PTDH ñöôïc xem xeùt ôû nhöõng yeáu toá nhö truyeàn taûi cho nhieàunôi khaùc nhau trong cuøng moät thôøi ñieåm hoaëc khueách ñaïi leân nhieàu laàn ñeå ñaùp öùng chonhu caàu soá ñoâng ñöôïc tröïc tieáp tham gia, baûo ñaûm tính kinh teá kyõ thuaät vaø hieäu quaû cao.




66

V. CÔ SÔÛ CHUNG ÑEÅ LÖÏA CHOÏN PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC.

Khi tieán haønh löïa choïn phöông tieän daïy hoïc chuùng ta xem xeùt ñeán yeáu toá cô baûn sau :

1. Muïc ñích sö phaïm cuï the å

Muïc ñích naøy ñöôïc xaùc ñònh bôûi buoåi giaûng nhaèm muïc ñích gì, nhö truyeàn ñaït kieánthöùc môùi, cuûng coá kieán thöùc oân taäp, luyeän taäp hay kieåm tra vv... Tuøy thuoäc vaøo töøng muïc

ñích cuï theå seõ choïn löïa caùc phöông tieän phuø hôïp cuï theå ñaùp öùng cho yeâu caàu treân.

2. Ñaëc ñieåm moân hoïc

Tuøy thuoäc vaøo lónh vöïc chuyeân ngaønh tính chaát moãi ñeà taøi khaùc nhau caàn phaûi coùphöông tieän phuø hôïp vôùi noäi dung vaø phöông phaùp tieán haønh.

3. Muïc tieâu hoïc taäp chung

Tröøu töôïng

1. Kinh nghieäm tröïc tieáp – töï nhieân

3. Kòch hoùa-tình huoáng hoùa

4. Dieãn trình – laøm maãu

5. Trieån laõm - Tham quan

6. Ñieän aûnh - Truyeàn hình

7. Phim aûnh tónh

9. Kyù hieäu

10. Töø

2. Kinh nghieäm giaû caùch

Töôïng tröng

Laøm

Quan saùt

8. Truyeàn thanh

Cuï theå




67

Tuøy thuoäc vaøo muïc tieâu hoïc taäp nhö naém vöõng kieán thöùc, hình thaønh khaùi nieäm,hay hoaøn thieän kyõ naêng, hình thaønh kyõ xaûo hay ñeå hình thaønh thaùi ñoä taùc phong, haønh vitö töôûng… vv, thì phöông tieän phaûi ñaùp öùng cho töøng muïc tieâu cuï theå.

4. Ñaëc ñieåm ñoái töôïng

Vieäc löïa choïn phöông tieän coøn phaûi xem xeùt ñeán trình ñoä cuûa ñoái töôïng nhö voán

kieán thöùc, naêng löïc, kinh nghieäm, löùa tuoåi vaø caùc qui luaät veà taâm sinh lyù cuûa ngöôøi hoïc.5. Baûo ñaûm thöïc hieän caùc nguyeân taéc daïy hoïc vaø ñieàu kieän cô sôû vaät chaát thöïc teá cuûanhaø tröôøng.

Treân ñaây laø nhöõng cô sôû chung ñeå choïn löïa phöông tieän, tuy nhieân khi ñi saâu vaøocaùc tröôøng hôïp cuï theå caùc ñeà taøi cuï theå vaø ñaùp öùng caùc muïc tieâu cuï theå caàn phaûi ñöôïcphaân tích vaø xem xeùt moät caùch heä thoáng trong caùc moái lieân heä vôùi nhau tuøy thuoäc vaøotöøng ñeà taøi cho töøng noäi dung chuyeân moân.




68

BAØI 2PHÖÔNG TIEÄN NGHE

A. MUÏC TIEÂUSau khi nghieân cöùu xong baøi naøy ngöôøi coù caùc khaû naêng sau:

-B. NOÄI DUNGI. PHÖÔNG TIEÄN THU PHAÙT AÂM

Chuùng ta ñaõ bieát con ñöôøng tieáp thu thoâng tin, thöôøng qua keânh nghe vaø keânhnhìn, chuùng ta cuõng ñaõ tieáp caän caùc phöông tieän nhìn nhö : Tranh aûnh, phim ñeøn chieáu,moâ hình. Nhöng neáu chuùng ta keát hôïp nhieàu loaïi hình khaùc nhau vaø khai thaùc moät caùchñuùng möùc caùc phöông tieän nghe thì seõ mang laïi nhöõng keát quaû nhaát ñònh trong hoaït ñoängdaïy hoïc .

Trong quaù trình daïy hoïc ñöôïc taùc ñoäng nhieàu giaùc quan khaùc nhau seõ giuùp chongöôøi hoïc tieáp thu khoái löôïng lôùn thoâng tin kieán thöùc nhanh choùng vaø saâu saéc hôn, nhöng

chuùng ta thaáy yeáu toá nghe trong quaù trình truyeàn ñaït vaø tieáp thu cuûa daïy vaø hoïc laø moätkeânh chieám moät khoái löôïng thoâng tin töông ñoái lôùn, neân trong quaù trình daïy hoïc ngöôøigiaùo vieân kyõ thuaät chuyeân nghieäp caàn coù söï quan taâm ñuùng möùc ñeán yeáu toá nghe ñeå kòpthôøi khaéc phuïc nhöõng khoù khaên veà yeáu toá nghe cuûa hoïc sinh.1. Khaû naêng nghe

Ngöôøi ta duøng ñôn vò nhö aâm taàn ñoù laø söï dao ñoäng veà maët vaät lyù aâm hoïc tieángngöôøi taïo neân khoaûng töø 125 ñeán 8000 chu kyø giaây .

Vaø ngoaøi ra ñeå bieåu thò ñoä lôùn cuûa aâm thanh ngöôøi ta duøng yeáu toá aâm löôïng ñôn vòño laø decibel (db) , tieáng noùi thöôøng ôû giöõa khoaûng 55 db ñeán 85 db .

55 db laø noùi nhoû , 85 db laø noùi lôùn .Tieáng noùi thì thaàm khoaûng : 10 db

Coøi oâtoâ : 110 dbNgöôõng choùi tai : 130 db

Vì vaäy vieäc tieáp thu kieán thöùc cuûa hoïc sinh seõ bò haïn cheá neáu khaû naêng nghe keùmvaø caùc yeáu toá sau ñaây coù aûnh höôûng ñeán khaû naêng nghe cuûa ngöôøi hoïc :a. Thính giaùc bò suy nhöôïc: Tröôøng hôïp naøy qua khaùm söùc khoeû ñònh kyø beân ngaønh y teácuõng deõ daøng phaùt hieän ñöôïc neáu coù söï löu yù cuûa giaùo vieân ñeán hoïc sinh .b. Moâi tröôøng nghe keùm: Nhö tieáng oàn, tieáng vang ñieàu naøy khi chuaån bò phoøng nghechuùng ta cuõng caàn chuù yù traùnh xa nhöõng nôi quaù oàn aøo nhö xöôûng cöa xeû, xöôûng reøn …vv,ngoaøi ra phoøng nghe phaûi ñaùp öùng ñuùng tieâu chuaån, coù vaùch khöû aâm vang .c. Thieát bò nghe xaáu hoaëc ñieàu chænh chöa ñuùng, tröôøng hôïp naøy phaûi söû duïng thieát bò

thích hôïp ñeå ñieàu chænh laïi.d. Nguoàn phaùt aâm xaáu nhö ñóa bò troàng, taïp aâm, baêng nhaõo, phaùt aâm khoâng roõ …vv.2. Höôùng daãn vieäc nghe

Trong quaù trình hoïc taäp yeáu toá nghe ñöôïc söû duïng ñeå tieáp thu nguoàn thoâng tin kieánthöùc neân giaùo vieân caàn höôùng daãn cuï theå ñoái vôùi hoïc sinh nhö :- Töø chuaån bò kích thích söï toø moø vaø höùng thuù ñoái vôùi ñeà taøi saép nghe .- Nghe coù choïn loïc, phaân bieät nhöõng ñieàu caàn nghe vaø naém ñöôïc troïng taâm cuûa vaán ñeà

.- Phaân tích caùc yeáu toá ñaõ nghe vaø ñaùnh giaù noäi dung ñaõ nghe moät caùch khaùch quan .




69

- Taùc ñoäng laïi noùi noäi dung ñaõ nghe nhö vaän duïng , öùng duïng …vv.Toùm laïi giaùo vieân caàn reøn luyeän cho hoïc sinh coù ñöôïc kyõ naêng nghe moät caùch cô baûn

deã daøng tieáp thu nhanh vaø chính xaùc nhöõng noäi dung ñaõ nghe .

3. Giai ñoaïn giaûng daïy baèng phöông tieän ngheCaùc giai ñoaïn giaûng daïy baèng phöông tieän nghe cuõng gioáng nhö caùc phöông tieän khaùc

nhö tính ñaëc thuø rieâng phaûi theå hieän ñöôïc thì môùi naâng cao hieäu quaû.a. Giai ñoaïn chuaån bòBao goàm ñaët keá hoaïch ñeå giaûng daïy nhö choïn ñóa, baêng ghi aâm, hay chöông trình

truyeàn thoâng ñeå söû duïng coù hieäu quaû cao nhaát .- Giôùi thieäu cho hoïc sinh bieát ñöôïc ñeà taøi seõ nghe ñeå hoïc sinh coù söï tìm toøi, chuaån bò

taïo höùng thuù khi nghe.- Ñaët nhöõng caâu hoûi gaây maâu thuaãn veà nhaän thöùc höôùng vaøo noäi dung ñeà taøi seõ giaûi

ñaùp.- Giôùi thieäu muïc ñích yeâu caàu vaø giaûi thích caùc thuaät ngöõ môùi .b. Quaù trình nghe- Taïo ñöôïc khoâng khí thoaûi maùi vaø tích cöïc trong quaù trình nghe .- Taïo söï chuù yù cuûa hoïc sinh vaøo troïng taâm cuûa baøi hoïc .- Yeân laëng vaø traät töï trong quaù trình nghe .- Nhaán maïnh nhöõng ñieåm chính yeáu vaø caùc caâu hoûi neâu vaán ñeà luùc tröôùc .c. Sau khi nghe- Cho hoïc sinh thaûo luaän vaän duïng nhöõng gì ñaõ ñöôïc nghe moät caùch thích hôïp .- Naém ñöôïc nhöõng hoaït ñoäng sau buoåi nghe .4. Söû duïng caùc phöông tieän daïy hoïc nghea. Maùy khueách aâm

Loaïi naøy coù coâng duïng laø khueách ñaïi aâm thanh cuûa nguoàn phaùt taïo ñieàu kieän truyeàntaûi vaø phaân phoái thuaän lôïi, coù theå ñaët ngay ôû phoøng hoïc ngoaøi ra coøn coù loaïi phoùng thanh

caàm tay giuùp cho ngöôøi söû duïng tieän lôïi vaø cô ñoäng. Ñoái vôùi loaïi khueách aâm thì vieäc söûduïng luoân ñi keøm vôùi loaïi vi aâm (Micro). Sau ñaây laø moät soá loaïi vi aâm thoâng duïng ñeåchuùng ta choïn löïa cho thích hôïp :- Vi aâm ñeå baøn .- Vi aâm coù chaân .- Vi aâm caàm tay.- Vi aâm caøi khuy aùo.- Vi aâm treo.- Vi aâm voâ tuyeán .

Vieäc söû duïng vi aâm caàn phaûi reøn luyeän nhö giöõ höôùng vaø khoaûng caùch, taäp thôû vaø

ngaét caâu trong khi noùi tröôùc maùy .Ngoaøi ra chaát löôïng aâm thanh cuõng bò aûnh höôûng neáu caùch ñaët loa khoâng ñuùng caùch .b. Maùy ghi aâm

Tieän lôïi cuûa maùy ghi aâm laø löu giöõ nhöõng aâm thanh caàn thieát ñeå coù theå söû duïng ñöôïcnhieàu laàn nhieàu nôi khaùc nhau nhö :- Ñóa ghi aâm coù theå duøng baèng nhöïa Vinyl coù theå duøng caùc loaïi ñóa saûn xuaát saün nhö boä

ñóa ñoïc cuûa caùc taùc phaåm vaên hoïc noåi tieáng, ñóa hoïc ngoaïi nhöõ …vv.- Baêng ghi aâm (baêng töø) : Thöôøng laøm baèng laù nhöïa moûng vaø hai beà maët coù chung moät

lôùp oâxít saét töø .




70

Ñoái vôùi loaïi baêng töø chuùng ta söû duïng tieän lôïi vì thu vaø xoaù deã daøng baát kyø luùc naøocuõng ñöôïc, chính vì vaäy baêng töø ñöôïc söû duïng thoâng duïng nhö luyeän gioïng, ghi aâm baøinoùi chuyeïân cuûa caùc nhaø khoa hoïc, luyeän caùch phaùt aâm …vv.c. Coâng duïng cuûa ghi aâm trong daïy hoïc- Duøng trong luyeän taäp : Taäp ñoïc, gioïng noùi chuaån bò cho baøi thuyeát trình .- Duøng trong daïy hoïc ngoaïi ngöõ : Phoøng hoïc ngoaïi ngöõ, taâp nghe, ñaøm thoaïi qua baêng

töø …vv.- Vaên hoïc ngheä thuaät : Ñoïc thö taùc phaåm aâm nhaïc kòch .- Khoa hoïc kyõ thuaät : Truyeàn thanh aâm nhaïc.- Duøng hoäi hoïp vôùi caùc phöông tieän khaùc nhö : Giaùo trình ghi aâm, thuyeát minh cho phim

ñeøn chieáu, chuyeån aâm cho ñieän aûnh .II. TRUYEÀN THANH GIAÙO DUÏC (TTGD)

Truyeàn thanh giaùo duïc coù lôïi ñieåm laø söï truyeàn taûi vaø phaân phoái roäng neân coù taùc duïnggiaùo duïc ñaïi chuùng vaø naâng cao daân trí .1. Lôïi ích cuûa truyeàn thanh giaùo duïc- Cung caáp theâm nhöõng nguoàn kieán thöùc ngoaøi lôùp hoïc laøm phong phuù theâm kieán thöùc

cho hoïc sinh .- Ñöa thôøi söï vaøo lôùp hoïc : Nghe chöông trình phaùt moät baøi baùo caùo chuyeân ñeà, hay laø

cuoäc phoûng vaán caùc kyõ sö ôû coâng noâng tröôøng …vv.- Giuùp cho hoïc sinh reøn luyeän trí töôûng töôïng vaø nhôø keát hôïp vôùi caùc phöông tieän khaùc

laøm cho vieäc tieáp thu ñöôïc phong phuù .- Chöông trình cuûa TTGD thöôøng ñöôïc chuaån bò chu ñaùo, coâng phu vaø taäp theå nhöõng

chuyeân vieân kinh nghieäm neân chaát löôïng cuûa chöông trình raát coù giaù trò vaø laø nguoàncung caáp kieán thöùc toát cho hoïc sinh .

- Caùc chöông trình TTGD coù theå ghi laïi baèng baêng töø neân coù theå löu tröõ hay phaùt laïitrong thôøi gian thuaän tieän .

2. Haïn cheá cuûa TTGD

- Giôø phaùt cuûa ñaøi khoâng khôùp vôùi thôøi khoaù bieåu cuûa moâi tröôøng.- Khoù coù moät baøi daïy hoïc baèng truyeàn thanh ñaùp öùng ñöôïc nhieàu yeáu toá nhö trình ñoäkhaû naêng löùa tuoåi …vv.- Giaùo vieân taïi lôùp khoâng ñieàu khieån ñöôïc nhòp ñoä nhanh chaäm cuûa baøi hoïc .- Daïy hoïc baèng truyeàn thanh laø söï truyeàn ñaït thoâng tin moät chieàu , neân moái lieân heänghòch khoâng ñöôïc cuûng coá.3. Söû duïng truyeàn thanh trong lôùp hoïc- Löïa choïn chöông trình caên cöù vaøo ñaøi phaùt xem höôùng daãn ñeå bieát thôøi gian phaùt.- Chuaån bò phoøng nghe vaø caùc phöông tieän khaùc nhö maùy thu thanh , tranh aûnh duïng cuï- Giaùo vieân phaûi cuøng theo doõi lôùp hoïc trong quaù trình nghe chöông trình cuûa truyeàn

thanh : Ghi caùc töø khoù leân baûng vaø taïo cho hoïc sinh nghe moät caùch tích cöïc .- Kieåm tra sau khi nghe : Giaùo vieân ñeà ra nhöõng hoaït ñoäng sau khi nghe nhö aùp duïng

nhöõng gì ñaõ nghe, thaûo luaän, vieát toùm löôïc nhöõng phaàn chính yeáu cuûa noäi dung ñaõnghe .




71

BAØI 3PHÖÔNG TIEÄN NHÌN

A. MUÏC TIEÂUSau khi hoïc xong baøi naøy, sinh vieân coù caùc khaû naêng sau:

- Moâ taû ñöôïc caùc ñaëc ñieåm cuûa caùc loaïi baûng trình baøy.- Moâ taû ñöôïc caùc loaïi baûng daïy hoïc thoâng duïng.- Trình baøy ñöôïc caùc ñaëc ñieåm cuûa caùc taøi lieäu thaáu quang vaø taøi lieâu phaûn quang.B. NOÄI DUNGI. ÑAÏI CÖÔNG

Phöông tieän nhìn trong daïy hoïc ñöôïc xeáp loaïi trong nhoùm phöông tieäntöôïng hình bao goàm nhoùm tröïc quan phaúng vaø tröïc quan khoái. Trong hoaït ñoängdaïy hoïc phöông tieän nhìn giöõ moät vai troø quan troïng trong vieäc hình thaønh bieåutöôïng vaø nhaän thöùc roõ raøng chính xaùc caùc khaû naêng ngheà nghieäp. Trong chuyeân deànaøy ta chuû yeáu xem xeùt caùc loaïi phöông tieän nhìn ôû daïng tröïc quan phaúng .

II. CAÙC LOAÏI BAÛNG TRÌNH BAØY

Ñaëc ñieåm chung- Baûng trình baøy laø phöông tieän nhìn thoâng duïng, ñôn giaûn vaø tieän lôïi trong daïy hoïc .- Baûng thích hôïp ñeå boå sung, minh hoïa vaø keát hôïp giöõa caùc phöông phaùp trong tieán

trình daïy hoïc .- Baûng duøng hoå trôï cho caùc hình thöùc daïy hoïc nhö : Tröng baøy trieån laõm, thoâng ñaït.- Baûng ñaùp öùng moät caùch linh hoïat cho taát caû caùc moân hoïc, söû duïng baát kyø luùc naøo

trong tieán trình vaø truyeàn ñaït ñeán nhieàu ngöôøi .1. Baûng phaán

Baûng phaán laø loaïi phöông tieän nhìn thoâng duïng trong daïy hoïc moät caùch quaù quen

thuoäc ñeán möùc ngöôøi söû duïng khoâng coøn ñeå yù vaø löu taâm cho söû duïng hieäu quaû .

a. Caùc hình thöùc baûng phaánHình thöùc caáu taïo cuûa baûng phaán raát ña daïng nhö baûng gaáp, baûng luøa ñeå ñieàu tieát

ñöôïc dieän tích söû duïng baûng. Ngoaøi ra, coøn coù loaïi baûng keùo coù theå ñöa leân cao hoaëc keùoxuoáng thaáp ñeå vöøa vôùi taàm tay vaø taàm maét cuûa giaùo vieân vaø hoïc sinh .

Ngoaøi ra,theo ñaø phaùt trieån cuûa khoa hoïc kyõ thuaät baûng daïy hoïc cuõng bieán ñoåi theotöø baûng ñen ñeán baûng phaán, baûng traéng, baûng traéng keát hôïp vôùi baûng töø vaø tieán ñeán hieän

nay caùc nöôùc taân tieán coøn söû duïng baûng ñieän töû töï ghi …vv.b. Coâng duïng vaø söû duïng baûng phaánVieäc söû duïng baûng phaán nhaèm ñaït caùc yeáu toá :

Tröïc quan hoùa vaø xaùc ñònh vaät theå trong tieán trình daïy hoïc . Ñaït muïc ñích cuûa lyù luaän daïy hoïc ñeà ra . Khaùi quaùt hoùa vaø cuûng coá kieán thöùc cho ngöôøi hoïc

c. Yeâu caàu cuûa baûng phaán Kích thöôùc baûng phaán phaûi vöøa taàm maét hoïc sinh vöøa taàm tay cuûa giaùo vieân vaø

phuø hôïp vôùi lôùp hoïc .




72

Maët baûng : Khoâng goà gheà nöùt neû vaø coù ñoä nhaùm ñeå khoâng bò tröôït phaán khivieát .

Maøu saéc: Baûng phaûi sôn maøu dò vaø töông phaûn vôùi nhieàu maøu phaán .d. Caùc löu yù trong vieäc söû duïng baûng

Coù keá hoaïch tröôùc ñeå söû duïng heát khoaûng troáng cuûa baûng.

Kieåm goùc nhìn cuûa hoïc sinh. Vieát chöõ lôùn, neùt ñaäm vaø söû duïng phaán maøu thích hôïp. Vieát treân baûng phaûi ngaén goïn nhöng ñuû yù . Ñöùng moät beân vaø söû duïng que chæ neáu caàn. Neân cho hoïc sinh tham döï vaøo hoaït ñoäng daïy hoïc vôùi baûng . Luyeän taâp chöõ, vieát hình veõ . Sau khi daïy neân lau saïch baûng baèng khaên lau thích hôïp.

3. Caùc loaïi baûng khaùcNgoaøi loaïi baûng phaán trong hoaït ñoäng daïy hoïc nhaát laø trong caùc tröôøng kyõ thuaät

chuyeân nghieäp cuõng thöôøng söû duïng caùc loaïi baûng khaùc nhö :a. Baûng töø

Laø baûng laøm baèng saét laù moûng lôïi duïng söï huùt cuûa saét vaø nam chaâm töø ñeå trình baøycaùc hình thöùc daïy hoïc moät caùch linh hoaït tieän duïng trong caùc caùch thöùc trình baøy nhö : dichuyeån vò trí, raùp noái caùc chi tieát maùy, hoaëc laø gaén caùc baûng veõ sô ñoà, löôïc ñoà …vv.b. Baûng næ

Laø loaïi baûng lôïi duïng ñoä baùm cuûa caùc lôùp xô ñeå trình baøy caùc hình thöùc daïy hoïc.Tuy nhieân ñoä baùm cuûa baûng nó keùm neân chæ trình baøy nhöõng phöông tieän goïn nheï.c. Baûng choát

Laø loaïi baûng coù khoan loã saün treân baûng vaùn eùp vaø söû duïng caùc loaïi choát baèng kimloaïi ñeå trình baøy caùc hình thöùc daïy hoïc .

d. Baûng ghimLaø loaïi baûng laøm baèng vaät lieäu xoáp,ñöôïc phuû leân beà maët moät lôùp vaûi vôùi nhieàu maøu

saéc khaùc nhau vaø söû duïng kim ghim ñeå trình baøy caùc hình thöùc daïy hoïc.e. Baûng phoâ toâ ñieän töû.( Electonic copy board)

Baûng phoâ toâ ñieän töû laø loaïi baûng hình thöùc cuõng nhö baûng traéng, nhöng treân baûng coùmoät lôùp nhöïa trong coù theå cuoán voøng ra phía sau cuûa baûng, nhôø heä thoáng caûm öùng quangñieän ôû phía sau baûng ñöôïc keát noái vôùi moät maùy in ôû phía döôùi baûng, nhôø ñoù caùc döõ kieänveõ vieát treân maët baûng ñöôïc cuoán ra phía sau vaø in ra giaáy in.III. CAÙC PHÖÔNG TIEÄN NHÌN PHAÛN QUANG

Caùc phöông tieän nhìn phaûng quang thoâng duïng trong daïy hoïc laø loaïi phöông tieän

trình baøy treân caùc vaät lieäu khoâng cho aùnh saùng ñi qua .1. Caùc baûng bieåu:Caùc loaïi baûng veõ treo thöôøng trình baøy caùc loaïi hình nhö caùc sô ñoà, löôïc ñoà, bieåu

ñoà phöùc taïp maø ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi quan saùt ghi nhôù vaø ghi cheùp ñeå coù theå taùi taïo laïicaùc loaïi hình treân. Ngoaøi ra, baûng veõ treo coøn coù theå trình baøy thaønh caùc boä hình veõ caùcqui trình coâng ngheä söûa chöõa, saûn xuaát trong caùc ngaønh ngheà khaùc nhau .2. Bích chöông vaø baûn veõ khoå lôùna. Bích chöông :




73

Vöøa coù taùc duïng trang trí vaø ñoàng thôøi coù taùc ñoäng ñeán caùc yeáu toá tinh thaàn vaø thuùcñaåy haønh ñoäng ñöôïc ñònh höôùng trong giaùo duïc vaø ñaøo taïo .b. Baûn veõ khoå lôùn :

Laø daïng phöông tieän nhìn toång hôïp caùc loaïi taøi lieäu veõ nhö hình aûnh, löôïc ñoà bieåuñoà vaø ñoâi khi coøn keát hôïp vôùi caùc vaät thaät ñeå trình baøy vaø minh hoaï moät caùch toång quaùtvaø troïn veïn cuûa moät quaù trình phaùt trieån, hình thaønh hoaëc moät giai ñoaïn coù lieân quan ñeán

hoaït ñoäng ngheà nghieäp .IV/. PHÖÔNG TIEÄN NHÌN THAÁU QUANGLaø caùc phöông tieän mang tin ñöôïc söû duïng qua caùc phöông tieän chieáu roïi ñeå ñaùp

öùng caùc yeâu caàu truyeàn ñaït .1. Phim luøa (Slide) :

Laø loaïi phim döông baûn maøu hoaëc traéng ñen, thoâng thöôøng khoå phim 35mm ñöôïccaét rôøi töøng khung phim vaø loàng vaøo giöõa taám bìa cöùng .

Vôùi loaïi phim naøy trình baøy moät caùch ña daïng caùc ngaønh ngheà vaø caùc lónh vöïc khaùcnhau, cho hình aûnh roõ neùt vaø sinh ñoäng.

Phim döông baûn laø loaïi phim cho ra maøu saéc phaûn aûnh cuûa aùnh saùng nhö maøu saécthaät cuûa caùc ñoái töôïng trình baøy neân khi chieáu leân hình aûnh thì noù mang maøu saéc trungthöïc nhö ñang nhìn caùc vöï vaät, hieän töôïng thöïc.2. Phim ñoaïn :

Phim ñoaïn laø loaïi phim döông baûn cuõng nhö loaïi phim luøa nhöng khoâng caét rôøi maøgiöõ nguyeân caû cuoän phim thöôøng söû duïng maùy chuïp hình aâm vaø chuyeån thaønh phimdöông. Thoâng thöôøng phim ñoaïn duøng ñeå trình baøy caùc qui trình theo caùc trình töï keá tieápnhau mang tính chaát trình töï vaø heä thoáng .2. Phim trong (Transpareneces) :

Laø loaïi phim duøng caùc mieáng nhöïa trong ñeå trình baøy caùc hình thöùc daïy hoïc moätcaùch linh hoaït.Phim mieáng trong coù nhöõng öu ñieåm nhö :- Kích thöôùc lôùn (Theo khoå A4) neân quaù trình söû duïng tieän lôïi, hình aûnh roõ neùt.- Tuøy thuoäc vaøo caùc loaïi phim vaø chi tieát caàn trình baøy treân phim vieäc thöïc hieän töông

ñoái ñôn giaûn .- Söû duïng phim thuaän neân deã daøng chæ daãn, veõ vieát caùc höôùng daãn treân phim.- Ngoaøi ra coù theå söû duïng caùc kyõ thuaät trình baøy moät caùch phong phuù vaø sinh ñoäng nhö

kyõ thuaät choàng phim, che loäâ daàn, toâ maøu, taêng ñoä töông phaûn hay söû duïng hieäu öùngvaät lyù ñeå trình baøy gaây aûo thò veà chuyeån ñoäng treân phim tónh .

Phuï luïc baûn veõ treo:- Baûn veõ treo thöôøng söû duïng caùc khoå giaáây Ao cuûa veõ kyõ thuaät .- Chöõ vieát treân baûn veõ treo neân vieát in chaân phöông khoâng caàu kyø .

- Ñoä lôùn caùc chöõ vieát:

Côõ chöõ Cao Roäng neùt Caùch chöõ Caùch töøLôùn 2,5 cm 0,5 cm 0,5 cm 2,8 cm

Trung 1,6 cm 0,35 cm 0,3 cm 1,4 cmNhoû 0,85 cm 0,10 cm 0,2 cm 0,8 cm




74

BAØI 4VAÄT THAÄT–MOÂ HÌNH-TRIEÃN LAÕM–THAM QUAN

A .MUÏC TIEÂU

Sau khi hoïc xong baøi hoïc naøy, ngöôøi hoïc coù caùc khaû naêng sau:- Trình baøy ñöôïc caùc khaùi nieäm vaät thaät, khaùi nieäm moâ hình.- Trình baøy vaø giaûi thích ñöôïc caùc loaïi moâ hình trong daïy hoïc,- Choïn löïa vaø söû duïng moâ hình trong daïy hoïc moät caùch hieäu quaû.- Trình baøy vaø giaûi thích ñöôïc caùc lôïi ích cuûa tham quan .

B. NOÄI DUNGI. VAÄT THAÄT

Trong hoaït ñoäng daïy vaø hoïc ñeå ñaùp öùng nhöõng ñoøi hoûi cuûa thöïc tieãn, ngöôøi hoïc sinhkhoâng nhöõng tieáp thu nhöõng tri thöùc khoa hoïc maø coøn phaûi bieát vaän duïng nhöõng kieán thöùckyõ naêng, kyõ xaûo vaøo nhieàu tình huoáng khaùc nhau. Ñeå giaûi quyeát nhöõng tình huoáng ñoù hoïcsinh caàn phaûi trang bò cho mình nhöõng kinh nghieäm tröïc tieáp vôùi thöïc tieãn. Vaät thaät coù yùnghóa raát lôùn trong hoaït ñoäng daïy hoïc, nhaát laø quaù trình reøn luyeän kyõ naêng, kyõ xaûo vaø tíchluõy kinh nghieäm.1. Khaùi nieäm

Vaät thaät laø nhöõng vaät theå coù moät giaù trò veà maët söû duïng trong thöïc tieãn vaø qua vaätthaät chuùng ta seõ cung caáp nhöõng kinh nghieäm thöïc tieãn moät caùch tröïc tieáp, töï nhieân veàchuùng cho ngöôøi hoïc ôû nhöõng möùc ñoä nhaát ñònh .2. Coâng duïng

Trong daïy hoïc vaät thaät coù nhöõng coâng duïng sau: Giôùi thieäu moân hoïc hay töøng phaàn cuûa moân hoïc . Höôùng daãn vaø giaûi thích caùc qui trình .

Traû lôøi nhöõng caâu hoûi ñaët vaán ñeà . Taïo söï so saùnh ñoái chieáu phaân loaïi. Toùm löôïc, toång keát caùc moân, caùc chöông caùc phaàn cuûa chöông trình hoïc.Ngoaøi ra trong quaù trình söu taäp caùc vaät thaät hoïc sinh cuõng ñöôïc trang bò nhöõng

kinh nghieäm thöïc tieãn veà keá hoaïch phaân loaïi, choïn löïa, tröng baøy …vv.3. Söû duïng vaät thaät

Trong quaù trình daïy hoïc vieäc söû duïng vaät thaät phaûi nhaèm ñaït ñeán ñuùng möùc veànhöõng kinh nghieäm tröïc tieáp vaø thöïc tieãn cho hoïc sinh, vaø coøn tuøy thuoäc vaøo muïc tieâu hoïctaäp khaùc nhau maø chuùng ta coù theå söû duïng moät caùch hieäu quaû vaø ñi vaøo troïng taâm cuûa baøihoïc theo caùc böôùc sau :

a. Giôùi thieäu- Ñeà ra muïc ñích cuûa vieäc söû duïng vaät thaät .- Neâu leân ñaëc ñieåm toång quaùt , coâng duïng vaø söû duïng trong thöïc tieãn cuûa vaät thaät, trongöùng duïng veà ngaønh ngheà chuyeân moân .b. Thöïc hieän

Giôùi thieäu moät caùch chi tieát söï hoaït ñoäng vaø caùc moái lieän heä cuûa vaät thaät, giaûi thíchvaø nhaán maïnh troïng ñieåm.- Löu yù nhöõng ñaëc ñieåm quan troïng maø hoïc sinh caàn ghi nhaän .




75

- Höôùng daãn cho hoïc sinh quan saùt vaät thaät moät caùch coù heä thoáng vaø ñi vaøo troïng taâm,ñaùp öùng ñöôïc muïc ñích yeâu caàu ñeà ra.II. MOÂ HÌNH

Moâ hình laø loaïi phöông tieän thuoäc nhoùm tröïc quan töôïng hình nhaèm cung caápnhöõng kinh nghieäm giaû taïo qua vieäc phaûn aûnh caáu truùc khoâng gian thöïc cuûa ñoái töôïngnghieân cöùu. Qua ñoù hoïc sinh seõ coù ñöôïc ñieàu kieän deã daøng ñeå ñi saâu vaøo baûn chaát cuûa

caùc vaät thöïc .1. Muïc ñích cuûa vieäc söû duïng moâ hìnhTrong thöïc tieãn giaûng daïy coù nhöõng ñieàu kieän giôùi haïn nhaát ñònh neân moâ hình duøng

ñeå khaéc phuïc moät soá khoù khaên nhö vaät theå coàng keành, quaù lôùn, quaù nhoû hay hieám coùtrong thöïc tieãn, hay trong tröôøng hôïp caàn cho hoïc sinh quan saùt moät caùch chi tieát veà söïhoaït ñoäng cuûa vaät theå maø vôùi vaät thaät chuùng ta khoâng theå quan saùt ñöôïc, hay duøng ñeåhình thaønh cho hoïc sinh nhöõng khaùi nieäm mang tính tröøu töôïng moâ hình cuõng giuùp chohoïc sinh trong vieäc quan saùt caûm tính vaø hình thaønh bieåu töôïng ban ñaàu .

Noùi chung caùc loaïi moâ hình goàm vôùi vaät thaät thöôøng thöôøng ñöôïc söû duïng chuû yeáucho vieäc quan saùt caûm tính vaø hình thaønh bieåu töôïng, coøn nhöõng moâ hình hoaøn chænhnhaèm giuùp hoïc sinh ñi saâu vaøo baûn chaát ñoái töôïng vaø boå sung tö duy tröøu töôïng .2. Caùc loaïi moâ hình

Thoâng duïng moâ hình ñöôïc phaân thaønh caùc loaïi sau :a. Moâ hình tæ leä : Ñaây laø loaïi moâ phoûng vaät thaät theo moät tæ leä coù theå laø thu nhoû hayphoùng lôùn, nhaèm giuùp cho hoïc sinh hình dung ra ñöôïc ñoái töôïng thöïc .b. Moâ hình giaûn hoùa : Laø loaïi moâ hình khoâng caàn ñuùng tæ leä, thöôøng taïo thaønh moät hìnhdaïng töông ñoái phaûn aûnh nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa vaät theå nghieân cöùu ñeå trang bò cho hoïcsinh nhöõng hình aûnh, nhöõng khaùi quaùt veà ñoái töôïng .c. Moâ hình caét hay vaät caét: Thöôøng ñeå trình baøy nhöõng hoaït ñoäng cuûa cô caáu beân trongcuûa vaät theå nhö caùc ñoäng cô xe maùy, hoäp toác ñoä …vvd. Moâ hình thaùo raùp : Laø loaïi moâ hình bao goàm nhöõng thaønh phaàn taùch rôøi ra ñöôïc vaø coù

theå raùp laïi nhö cuõ, nhaèm trình baøy caùc möùc lieân heä cuûa boä phaän vaø toaøn boä hay caùc boäphaän vôùi nhau vaø noù coù theå trình baøy khai trieån leân baûng töø tính .e. Moâ hình phoûng taïo : Ñaây laø loaïi moâ hình coù theå trình söï chuyeån ñoäng ñaëc tröng cuûavaät theå loaïi thöôøng ñöôïc keát hôïp giöõa moät soá vaät thöïc vaø moät soá boä phaän ñöôïc bieán ñoåiduøng ñeå nhaán maïnh nhöõng ñaëc ñieåm hoaït ñoäng cuûa caùc boä phaän chính ; nhö moâ hình trìnhbaøy heä thoáng ñieän xe hôi, ñoái vôùi loaïi naøy thöôøng ñöôïc trình baøy khai trieån moät caùch toångquaùt giuùp cho hoïc sinh deã quan saùt toaøn boä .3. Söû duïng moâ hình

Khi söû duïng moâ hình trong giaûng daïy giaùo vieân caàn phaûi giôùi thieäu cho hoïc sinhhình daïng vaø kích thöôùc cuûa vaät theå, chöùc naêng hoaït ñoäng cuûa moãi boä phaän. Muïc ñích

cuûa vieäc quan saùt vaø höôùng daãn caùch quan saùt.Lôøi höôùng daãn vaø giaûi thích phaûi ngaén goïn roõ raøng vaø ñaày ñuû, coù theå duøng caùcphöông tieän khaùc ñeå hoå trôï boå sung .4. Thöïc hieän moâ hình

Khi thöïc hieän caùc loaïi moâ hình chuùng ta chuù yù nhöõng ñieåm sau :a. Vaät lieäu : Phaûi xem xeùt caùc vaät lieäu ñaõ coù vaø taän duïng nhöõng vaät lieäu maø thöïc hieänmoät caùch töông xöùng vôùi muïc ñích söû duïng .




76

b. Hình daïng vaø kích thöôùc : Caàn phaûi ñaûm baûo veà hình daïng chung cuûa vaät theå thaät vaøkích thöôùc phaûi xem xeùt söï töông xöùng vaø caân ñoái giöõa caùc chi tieát vôùi nhau, nhaát laønhöõng chi tieát quan troïng .c. Maøu saéc : Phaûi ñöôïc keát hôïp haøi hoøa vaø laøm noåi baät nhöõng chi tieát quan troïng, chuûyeáu.III. TRIEÅN LAÕM

Trieån laõm tröng baøy cuõng coù moät taùc ñoäng lôùn trong quaù trình daïy hoïc nhö nhaánmaïnh veà muïc ñích, noäi dung hay ñaùnh giaù quaù trình phaùt trieån .1. Caùc hình thöùc trình baøy- Ñoà vaät, moâ hình , caùc taøi lieäu giaùo khoa veà moân hoïc ngaønh hoïc .- Caùc saûn phaåm cuûa hoïc sinh vaø giaùo vieân : Nhö caùc baøi taäp maãu, caùc thaønh quaû cuûa laoñoäng saûn xuaát .- Caùc thaønh tích cuûa lôùp : Baèng khen, giaáy khen côø luaân löu cuùp theå thao …vv.- Caùc tin töùc, saùch baùo vaø taùc phaåm môùi …vv, taøi lieäu naøy nhaèm cung caáp nhöõng thaønhtöïu môùi.2. Keá hoaïch thöïc hieän :

Trong vieäc thöïc hieän chuùng ta caàn xem xeùt nhöõng ñieàu sau : - Xem xeùt veà ñòa ñieåm tröng baøy : Ñòa ñieåm caàn phaûi thuaän tieän deã chuyeån vaän vaø deãthu huùt ñoâng ngöôøi, phuø hôïp vôùi nhöõng taøi lieäu vaø saûn phaåm tröng baøy.- Suy nghó veà muïc ñích giaùo duïc cuûa vieäc tröng baøy : Caàn phaûi xaùc ñònh chuû ñeà vaø taát caûnhöõng gì tröng baøy ñeàu phaûi phuïc vuï chuû ñeà chính traùnh tröng baøy linh tinh laøm loaõng chuûñeà .- Phaùc thaûo sô ñoà boá trí tröng baøy ñeå hình dung moät caùch toaøn boä .- Thu thaäp caùc vaät, caùc taøi lieäu vaø chuaån bò caùc vaät lieäu tröng baøy moät caùch ñaày ñuû vaøsaün saøng .3. Ñaùnh giaù cuoäc trieån laõm

Cuoäc trieån laõm ñöôïc ñaùnh giaù vaøo caùc maët sau :a. Söùc haáp daãn : Noùi leân chaát löôïng cuûa trieån laõm coù ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu thöïc tieãn haykhoâng .b. Chieàu saâu noäi dung : Noùi leân möùc ñoä taùc ñoäng ñeán hoïc sinh nhö theá naøo .c. Söùc loâi cuoán : Noùi leân möùc ñoä ñi saâu vaøo nghieân cöùu hoaëc hoaït ñoäng hoïc taäp baèngnhieàu phöông tieän khaùc .IV. THAM QUAN

Tham quan laø moät trong nhöõng hình thöùc toå chöùc vieäc thu thaäp nhöõng kinh nghieämthöïc tieãn cuûa hoïc sinh coù hieäu quaû cao vaø cuõng coù theå söû duïng tham quan ñeå minh hoïacaùc ñoái töôïng trong thöïc tieãn .1. Muïc ñích cuûa tham quana. Öu ñieåm

Quaù trình tham quan cho pheùp hoïc sinh tröïc tieáp vôùi nhöõng hoaït ñoäng lao ñoäng saûnxuaát, caùc ñòa ñieåm caùc phaân xöôûng, caùc noâng tröôøng ñang hoaït ñoäng vôùi toaøn boä caùc moáilieân heä giöõa caùc boä phaän vaø toaøn boä cô sôû. Trong tham quan hoïc sinh coøn tröïc tieáp ôû hieäntröôøng vôùi nhöõng aâm thanh soáng ñoäng cuøng vôùi nhöõng hoaït ñoäng lao ñoäng taïo ñöôïc söïhöùng thuù vaø thuùc ñaåy nhöõng hoaït ñoäng hoïc taäp vaø reøn luyeän cuûa hoïc sinh. Trong moät soánhöõng tröôøng hôïp hoïc sinh coøn ñöôïc tham gia vaøo moät soá hoaït ñoäng nhaát ñònh ôû nôi thamquan .




77

Tuy nhieân trong tham quan cuõng coù moät soá haïn cheá nhaát ñònh nhö :b. Nhöôïc ñieåm - Veà ñòa ñieåm tham quan , phöông tieän , thôøi khoaù bieåu .- Veà vieäc truyeàn ñaït nhöõng thoâng baùo chöa heä thoáng vaø chöa hoaøn chænh deã gaây laãn loän

hoaëc boû soùt.3. Tham gia saûn xuaát

Vôùi loaïi hình tham quan naøy coù moät yù nghóa raát lôùn trong vieäc trang bò nhöõng kieánthöùc kyõ thuaät toång hôïp neân caàn phaûi ñaït ñöôïc nhöõng yeâu caàu sau :- Ñoái töôïng tham quan phaûi laø ñoái töôïng ñieån hình .- Qua tham quan hoïc sinh caàn phaûi hieåu ñöôïc cô sôû khoa hoïc cuûa quaù trình saûn xuaát.- Neân xen keõ vôùi nhau giöõa tham gia ñeà taøi chuyeân moân vaø tham quan toång hôïp.4. Toå chöùc tham quana. Chuaån bò :- Quyeát ñònh muïc ñích vaø ñòa ñieåm tham quan .- Ñaët keá hoaïch tieán haønh .- Giaùo vieân caàn tìm hieåu tröôùc nôi tham quan, giaûi thích veà muïc ñích yeâu caàu, höôùng

daãn nhöõng ñieåm chính yeáu, ñaët nhöõng caâu hoûi kích thích vaø phoå bieán caùch thöùc tieánhaønh toång keát.

b. Tieán haønh tham quan:- Caàn trao ñoåi tröôùc vôùi nhöõng caùn boä phuï traùch cuûa ñòa ñieåm tham quan theo muïc ñích

hoïc taäp.- Giaùo vieân höôùng daãn hoïc sinh quan saùt trong ñieàu kieän baûo ñaûm toå chöùc, kyû luaät vaø

an toaøn .- Tröôùc khi veà phaûi kieåm tra soá ngöôøi vaø nhöõng vaät duïng mang theo .c. Toång keát tham quan

Quaù trình tham quan caàn phaûi ñöôïc cuûng coá, ñaøo saâu neân giaùo vieân duøng caùc hìnhthöùc nhö thaûo luaän, baøi taäp, baùo caùo toång keát, neâu baät nhöõng kinh nghieäm vöøa tieáp thu,

vaän duïng vaø keát hôïp vôùi coâng taùc giaùo duïc ngoaïi khoùa.




78

MAÙY CHO THÖÏC HAØNH CÔ KHÍ OÂ TOÂ

HEÄ THOÁNG COÂNG NGHEÄ TÖÏ ÑOÄNG




79

BAØI 5PHÖÔNG TIEÄN CHIEÁU ROÏI

A. MUÏC TIEÂU

Sau khi hoïc xong chuyeân ñeà naøy ngöôøi hoïc coù caùc khaû naêng sau:- Neâu ñöôïc caùc ñaëc ñieåm cuûa phöông tieän chieáu roïi trong daïy hoïc.- Trình baøy ñöôïc phöông phaùp söû duïng phöông tieän chieáu roïi.- Trình baøy ñaëc ñieåm cô baûn cuûa phöông tieän chieáu roïi.- Söû duïng hieäu quaû caùc phöông tieän chieáu roïi thoâng duïng.

B. NOÄI DUNGI. ÑAÏI CÖÔNG

Caùc phöông tieän kyõ thuaät giaûng daïy hieän nay ñöôïc xem laø moät boä phaän raát quantroïng tham gia vaøo quaù trình giaûng daïy, noù goùp phaàn laøm tích cöïc hoùa quaù trình lónh hoäicaùc kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo cuûa hoïc sinh ñoàng thôøi naâng cao hieäu quaû laøm vieäc cuûa

giaùo vieân . Nhaát laø caùc phöông tieän chieáu roïi vôùi söï hôïp nhaát giöõa caùc phaàn töû mangthoâng tin vaø phöông tieän kyõ thuaät duøng ñeå trình baøy ñaõ naâng cao ñöôïc hieäu quaû giaûng daïynhôø nhöõng yeáu toá ñaëc bieät sau :1. Caùc ñaëc ñieåm cuûa phöông tieän chieáu roïi

Vieäc söû duïng phim aûnh vaøo quaù trình daïy hoïc cuûa caùc tröôøng daïy ngheà vaø caùctröôøng phoå thoâng laø vieäc raát caàn thieát ñeå naâng cao hieäu quaû giaûng daïy. Ngoaøi ra chuùng tacuõng caàn bieát roõ vaø khai thaùc caùc ñaëc ñieåm cuûa chuùng nhö sau :- Caùc loaïi phöông tieân chieáu roïi coù theå söû duïng ñöôïc trong caùc giai ñoaïn khaùc nhau cuûamoät baøi hoïc nhö trình baøy taøi lieäu môùi, cuûng coá, oân taäp hay kieåm tra …vv.- Coù theå laøm noåi baät nhöõng ñieåm chính baèng nhieàu caùch khaùc nhau nhö loaïi boû nhöõngñieåm phuï khoâng caàn thieát, laøm môø nhaït hoaëc taêng ñoä töông phaûn, phoùng lôùn hoaëc toâ maøu…vv.- Coù theå trình baøy ñöôïc caùc hieän töôïng, caùc quaù trình caùc ñoái töôïng khaùc nhau maø khoângtheå quan saùt tröïc tieáp ñöôïc neáu khoâng coù caùc thieát bò chuyeân moân, hoaëc coù theå gaây ranguy hieåm khi quan saùt tröïc tieáp .- Coù theå gaây ñöôïc nhöõng aán töôïng veà so saùnh ñoái chieáu baèng hình thöùc nhö phoùng to, toâmaøu, taêng ñoä töông phaûn …vv.- Tuøy theo noäi dung cuûa phim noù coù theå ñaùp öùng vaøo muïc ñích yeâu caàu cuûa baøi hoïc khaùcnhau coù theå chieáu toaøn boä, töøng phaän …vv.- Thuaän tieän trong vieäc baûo quaûn, di chuyeån, löu tröõ. So vôùi tranh aûnh vaø moâ hình khoålôùn thì giaù thaønh haï hôn baûo quaûn di chuyeån vaø söû duïng thuaän lôïi hôn .

2. Söû duïng phöông tieän chieáu roïiMuoán söû duïng phöông tieän chieáu roïi mang laïi hieäu quaû cao trong daïy hoïc ñoøi hoûi

ngöôøi giaùo vieân phaûi keát hôïp nhuaàn nhuyeãn nhieàu yeáu toá khaùc nhau trong quaù trình söphaïm cuõng nhö am hieåu veà kyõ thuaät söû duïng vaø khai thaùc trieät ñeå nhöõng öu ñieåm cuûaphöông tieän. Tuy nhieân khi tieán haønh söû duïng thoâng thöôøng ta tieán haønh theo nhöõng böôùcsau :a. Chuaån bò

Xaùc ñònh veà muïc ñích sö phaïm vaø muïc tieâu hoïc taäp : Vieäc laøm saùng toû muïcñích yeâu caàu seõ laøm chuû ñích ñeå höôùng moïi hoaït ñoäng vaøo buoåi daïy. Ví duï nhö




80

giôùi thieäu moân hoïc, giaûng daïy nhöõng kieán thöùc môùi hay cung caáp taøi lieäu neàn…vv. Taát caû phaûi höôùng vaøo muïc tieâu cuûa moân hoïc .

Löïa choïn phim :Vieäc löïa choïn phim phaûi ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu vöøa söùc, phuøhôïp vôùi chöông trình hoïc, löùa tuoåi vaø hieän taïi. Ngoaøi ra coøn chuù yù ñeán moái lieânheä giöõa hình töôïng söï lieân tuïc cuûa caùc quaù trình vaø chuaån bò phaàn thuyeát minhgiaûi thích, noùi chung giaùo vieân caàn phaûi xem tröôùc ñeå choïn löïa phim phuø hôïp.

Saép thöù töï trình baøy : Bao goàm chuaån bò phaàn giôùi thieäu, noäi dung suùc tích chaëtcheõ trình töï hôïp lyù theo söï dieãn tieán cuûa phim, caàn phaûi chuaån bò keá hoaïchtröôùc.

Chuaån bò veà toå chöùc : Bao goàm phoøng chieáu, maøn che toái, ñieän, maùt meû,thoaùng vaø vò trí ngoài cuûa hoïc sinh thoâng thöôøng trong khoaûng 60 tính töø giöõamaøn aûnh vaø gaàn nhaát khoaûng caùch laø hai laàn maøn aûnh vaø xa nhaát laø 6 laàn maønaûnh, ñeå hoïc sinh nhìn thaáy ñöôïc roõ raøng vaø khoâng aûnh höôûng ñeán maét.

b. Trình chieáuÑieàu caàn thieát laø phaûi duy trì tình traïng taâm lyù cuûa hoïc sinh moät caùch tích cöïc vaø

xem phim khoâng phaûi laø quaù trình thuï ñoäng maø laø söï hoaït ñoäng nhaän thöùc caùi môùi moätcaùch tích cöïc thöôøng chia laøm ba giai ñoaïn :

Tröôùc khi chieáu : Chuùng ta caàn phaûi giôùi thieäu veà ñeà töïa ñòa ñieåm, thôøi gian,nhaân vaät vaø caùc thuaät ngöõ môùi vaø ñaët ra nhöõng caâu hoûi mong ñôïi trong phim seõtraû lôøi .

Trong khi chieáu : phaûi ñeå ñuû thôøi gian cho hoïc sinh ñoïc töïa vaø theo doõi phim.Neáu baøi daøi hay phöùc taïp, giaùo vieân phaûi nhaán maïnh caùc böôùc vaø yù chính .

Sau khi chieáu phim : Neân cho hoïc sinh thaûo luaän nhöõng vaán ñeà cuûa phim ñaët rahöôùng daãn giaûi ñaùp vaø cho baøi taäp vaän duïng caùc kieán thöùc môùi, hay thöïc haønhnhöõng ñoäng taùc môùi.

II. PHIM AÛNH TÓNHPhim aûnh tónh laø loaïi phöông tieän chieáu roïi töøng hình aûnh rieäng bieät, khoâng cho thaáy

söï chuyeån ñoäng cuûa caùc hình aûnh vaø laø loaïi phim döông baûn maøu hoaëc traéng ñen.Trong ñoù ñöôïc söû duïng heä thoáng chieáu roïi quang hoïc bao goàm nguoàn saùng, kính tuï quay,giaù mang phim, vaät kính ñeå taïo moät aûnh thaät coù theå quan saùt, vaø chuïp laïi ñöôïc .1. Caùc loaïi maùy chieáu

Nhöõng loaïi maùy chieáu phim tónh thoâng duïng bao goàm :a. Maùy chieáu tröïc tieáp

Maùy chieáu phim luøa(Phim slide), phim ñoaïn vi phim. Caùc loaïi maùy naøy aùnh saùngtröïc tieáp töø ñeøn qua kính tuï quang, qua phim, vaät kính vaø chieáu leân maøn aûnh .

Vôùi loaïi maùy naøy söï toån thaát aùnh saùng raát ít neân coù theå chieáu ñöôïc hình aûnh roõ neùttrong nhöõng phoøng bình thöôøng nhö maùy chieáu phim luøa,maùy chieáu phim ñoaïn …vv.

b. Maùy chieáu giaùn tieápNhö loaïi maùy chieáu qua ñaàu taän duïng söï phaûn chieáu vaø nguoàn aùnh saùng qua phimqua kính phaûn chieáu ñaët moät goùc 450 vaø chieáu ngöôïc qua ñaàu leân maøn aûnh. Vôùi loaïi maùynaøy vieäc söû duïng töông ñoái thuaän tieän khoâng caàn phaûi laø phoøng toái hoaøn toaøn vaø giaùovieân khi söû duïng coù theå veõ vieát, giaûi thích, chöùng minh treân moät mieáng phim trong ñaëtchoàng treân phim vaø coù theå tröïc tieáp theo doõi vieäc hoïc taäp cuûa hoïc sinh.c. Maùy chieáu phaûn quang

Trong loaïi naøy ngöôøi ta lôïi duïng söï phaûn chieáu cuûa caùc maøu saéc döôùi tia saùng ñeå taïothaønh hình aûnh treân maøn aûnh maø chæ caàn söû duïng nhöõng hình aûnh treân giaáy hay trong saùch




81

maø khoâng caàn phaûi söû duïng phim. Nhöõng loaïi naøy coù moät nhöôïc ñieåm laø söï toån thaát aùnhsaùng raát lôùn neân chæ chieáu trong nhöõng phoøng toái thì hình aûnh môùi roõ neùt.2. Caùc loaïi taøi lieäu chieáu roïi

Caùc loaïi taøi lieäu chieáu roïi tónh ñöôïc chia laøm hai loaïi: goàm taøi lieäu trong suoát vaø taøilieäu chaén saùng.a. Taøi lieäu trong suoát :

Coøn goïi laø taøi lieäu thaáu quang, vôùi taøi lieäu naøy nhöõng hình aûnh ghi treân ñoù cho aùnhsaùng xuyeân qua ñöôïc nhö caùc loaïi phim luøa, phim ñoaïn, phim trong. Phim luøa: Hay coøn goïi laø phim slide, ñoù laø moät taám phim hay nhöõng vaät lieäu trongsuoát duøng trình baøy ôû moät khung aûnh ñöôïc döïng giöõa taám bìa cöùng xung quanh tuyø theokhoå phim nhö loaïi 5 x 5 cm duøng phim 35 ly côõ 8 x 10 cm. Vôùi loaïi naøy phim ñöôïc duønglaø phim döông baûn coù theå laø ñen traéng hay maøu vaø thoâng duïng hieän nay laø khoå phim 35 lynhö phim chuïp hình.

Caùch thöïc hieän phim slide :- Xaùc ñònh muïc tieâu.- Hoaïch ñònh noäi dung trình baøy.- Choïn löïa noäi dung trình baøy.- Caáu truùc thöù töï noäi dung.- Xaây döïng kòch baûn vôùi noäi dung thuyeát minh.- Chuaån bò caùc phöông tieän caàn thieát.- Kyõ thuaät chuïp hình goàm coù 2 caùch:Chuïp tröïc tieáp baèng phim döông baûn sau ñoù traùng röûa ra phim döông baûn vaø caét rôøi

töøng phim loàng vaøo caùc khung nhöïa.Chuïp hình vôùi phim aâm baûn nhö phim chuïp hình, sau ñoù traùng ra phim aâm baûn roài

nghòch chuyeån ra phim döông baûn vaø caét rôøi töøng phim loàng vaøo khung . Phim ñoaïn: Laø moät loaït khung hình lieân tieáp döông baûn caùc aûnh chuïp coù theå laø ñen

traéng hay maøu ñöôïc trình baøy theo moät trình töï nhaát ñònh cuûa ñeà taøi, moät cuoän phim

ñoaïn thöôøng duøng loaïi khoå 35 ly coù hai rìa loã vaø khoaûng töø 20 – 50 khung hình . Giaùovieân coù theå töï thöïc hieän hoaëc mua ôû nhöõng nôi saûn xuaát theo töøng boä cuûa nhöõng ñeà taøithích hôïp .

Vi phim : Laø loaïi phim duøng thu nhoû caùc hình aûnh chuïp vôùi nhieàu hình thöùc khaùcnhau; trong söû duïng thöôøng duøng ñeå löu tröõ caùc taøi lieäu kyõ thuaät vôùi nhöõng tyû leä thunhoû töø 6 -15 laàn, 30 – 40 laàn. Vôùi loaïi baûn vi phim coù nhieàu côõ nhö 16 ly, 35 ly ,70 ly.Theû vi phim laø nhöõng taám phim côõ 8 x 12 cm hay 9 x 14 cm coù theå chuïp ñöôïc khoaûng80 trang taøi lieäu hoaëc 300 trang saùch thöôøng. Coøn nhöõng loaïi phieáu vi phim coù theåchuïp ñeán 3000 trang saùch vaø ngoaøi ra loaïi vi phim 35 ly duøng löu tröõ caùc hoà sô kyõthuaät ñöa döïng vaøo caùc taám bìa ñuïc loã ñeå söû duïng vaøo maùy ñieän toaùn …vv.

Phim trong : Loaïi naøy thöôøng ñöôïc söû duïng cho caùc loaïi maùy chieáu qua ñaàu nhöõnghình aûnh ñöôïc trình baøy trong nhöõng taám phim trong vôùi nhieàu hình thöùc khaùc nhau coùtheå laø in, chuïp khoå phim lôùn, duøng loaïi phim caûm nhieät …vv. Khi söû duïng coù theå duøngbuùt saùp, hay loaïi buùt ñaëc bieät duøng möïc veõ treân giaáy boùng. Vôùi loaïi phim naøy coù caùccôõ thoâng duïng vaø loaïi naøy coù theå töï thöïc hieän hoaëc mua saün theo nhöõng ñeà taøi thíchhôïp .

b. Taøi lieäu chaén saùng (phaûn quang) : Laø loaïi taøi lieäu trong ñoù hình aûnh ñöôïc trình baøytreân nhöõng vaät lieäu khoâng cho aùnh saùng ñi qua. Loaïi taøi lieäu naøy ñöôïc söû duïng treân caùctrang saùch hay hình veõ in treân giaáy vaø nguyeân taéc chieáu trong loaïi naøy laø nhôø söï phaûn




82

chieáu aùnh saùng cuûa caùc maøu saéc khaùc nhau, coù theå duøng nhöõng vaät thaät moâ hình nhoû,moûng cuõng coù theå chieáu ñöôïc leân maøn aûnh nhö caùc vaät maãu, laù caây …vv.3. Kyõ thuaät söû duïng caùc loaïi maùy chieáu tónh thoâng duïnga. Maùy chieáu phim ñoaïn

Khi söû duïng maùy chieáu phim ñoaïn ta thöïc hieän theo nhöõng böôùc sau: - Chuaån bò maùy bao goàm caùc coâng vieäc goàm lau chuøi baèng vaûi meàm, xem xeùt caùc cô

phaän cuûa maùy.- Kieåm soaùt ñieän theá cuûa maùy vaø caùc oå caém thích hôïp, môû maùy chaïy thöû bao goàm baätcoâng taéc quaït vaø ñeøn cuûa maùy.

- Canh khoaûng caùch naøy vaø maøn chieáu thích hôïp vaø chieàu cao caùc cuoän phim ñaõ ñöôïcchuaån bò .

- Môû oáng kính ra vaø laáy moät ñoaïn phim luoàn vaøo maùy, ñoàng thôøi vaën nuùm baét phim choñeán khi phim traùng aên khôùp ta ñoùng oáng kính laïi .

- Môû coâng taéc chaïy maùy xeâ dòch cho ñoä cao cuûa maøn aûnh chieáu, laáy neùt, chænh khungvaø trình chieáu.

- Sau khi chieáu xong cuoán phim trôû laïi nhö ban ñaàu, cho vaøo hoäp vaø caát maùy khi maùyñaõ nguoäi .

b. Maùy chieáu qua ñaàuKhi söû duïng maùy chieáu qua ñaàu ta thöïc hieän theo nhöõng böôùc sau:

- Chuaån bò maùy bao goàm nhöõng böôùc sau : Kieåm soaùt caùc cô phaän maùy bao goàm caùccoâng taéc môû maùy, coâng taéc töï ñoäng, nuùm chænh neùt chænh hình cao thaáp, oáng cuoánphim…vv.

- Ñaët maùy taïi baøn giaùo vieân beân tay phaûi, ngay tröôùc lôùp hoïc .- Kieåm soaùt maïng ñieän vaø môû maùy .- Ñieàu chænh khung hình cao thaáp, ñieàu chænh ñoä neùt vaø tieán haønh chieáu.- Sau khi chieáu xong thu doïn vaø caát maùy.c. Maùy chieáu phaûn quang

Vôùi loaïi maùy chieáu naøy do toån thaát aùnh saùng nhieàu neân phaûi chieáu trong nhöõng phoøngtoái thì hình aûnh môùi roõ neùt vaø khi chieáu chuùng ta cuõng phaûi tieán haønh nhöõng böôùc sau :- Chuaån bò maùy bao goàm caùc böôùc kieåm tra caùc cô phaän, kieåm soaùt maïng ñieän thích

hôïp.- Ñaët maùy phía sau lôùp hoïc choïn khoaûng caùch thích hôïp, chuaån bò caùc taøi lieäu chieáu ñaët

saün moät beân.- Môû maùy taét ñeøn trong phoøng, chænh khung hình cao hay thaáp baèng caùch keùo cao hay

haï chaân maùy, laáy neùt vaø trình chieáu.- Trong quaù trình chieáu caàn keát hôïp giaûi thích vaø duøng tia Laser ñeå chæ daãn treân hình

aûnh, giaûi thích nhöõng ñieåm quan troïng .

- Sau khi chieáu thu doïn caùc taøi lieäu vaø taét maùy.4. Maøn aûnh Ñaây laø beà maët ñeå chieáu caùc hình aûnh cuûa phim vaø chaát löôïng cuûa hình aûnh phuï

thuoäc khaù nhieàu vaøo tính chaát cuûa maøn aûnh nhö ñoä choùi vaø möùc saùng ñoàng ñeàu, trong ñoùñoä roïi vaø möùc ñoàng ñeàu cuûa maøn aûnh phuï thuoäc vaøo heä thoáng chieáu saùng quang hoïcnhöng ñoä choùi cuûa maøn aûnh chæ phuï thuoäc vaøo baûn chaát vaø caáu taïo cuûa maøn aûnh. Nhö vaäynoù chæ phuï thuoäc vaøo thaønh phaàn quang thoâng phaûn xa, haáp thu, thaáu quang vaø caùc quiluaät phaân boá aùnh saùng .a. Phaân loaïi maøn aûnh




83

Caên cöù vaøo caùc yeáu toá chieáu roïi ngöôøi ta chia maøn aûnh laøm hai loaïi :- Maøn aûnh phaûn xaï : Laø loaïi maøn aûnh phaûn chieáu laïi caùc tia saùng tôùi coù theå laø phaûn xaï

ñeàu hay phaûn xaï coù ñònh höôùng .- Maøn aûnh thaáu quang: Laø loaïi maøn aûnh cho qua aùnh saùng thöôøng loaïi naøy duøng loaïi

kính môø vaø söû duïng ñeå chieáu ngoaøi trôøi nhö ôû khu trieån laõm, tröng baøy …vv.b. Caáu taïo maøn aûnh

Ñeå cho chaát löôïng hình aûnh ñöôïc toát, caùc chi tieát cuûa hình roõ neùt thì maøn aûnh beà maëtphaûi phaúng, khoâng nhaên nheo hay chuøng; thöôøng söû duïng trong tröôøng hoïc thoâng duïngloaïi gaén saün ôû böùc töôøng vaø loaïi löu ñoäng ñaët treân giaù vaø beà maët coù theå traùng nhöõng lôùphoùa chaát sau:

− α τ Magieâ oâxit 0,98 0,02Muoái barisunfat 0,82 0,18Giaáy traéng 0,75 0,25Kính trong 0,1 0,05 0,4

Kính môø 2 - 3 mm 0,45 0,15 0,4Vôùi:

− : Heä soá phaûn xaïα : Heä soá haáp thuτ : Heä soá thaáu quang

Khi söû duïng maøn aûnh phaûn xaï thì maùy chieáu vaø ngöôøi xem cuøng moät beân, khi söûduïng maøn aûnh thaáu quang thì ngöôøi xem vaø maùy chieáu ñaët hai beân vaø khoaûng giöõa maùychieáu vaø maøn aûnh laø khoaûng toái .III. PHIM AÛNH ÑOÄNG (ÑIEÄN AÛNH)

Phim aûnh ñoäng laø loaïi phim aûnh cho ngöôøi xem thaáy ñöôïc caùc hoaït ñoäng caùc cöûñoäng cuûa ñoái töôïng, nhöõng hình aûnh treân ñöôïc nhìn thaáy ôû traïng thaùi ñoäng laø nhôø söï chuïpnhanh moät loaït hình aûnh tónh treân phim moãi hình ñöôïc xaùc ñònh ñoái töôïng chuyeån ñoäng.Khi ñem chieáu nhöõng hình aûnh leân maøn aûnh keá tieáp nhau thay ñoåi nhanh thì ta coù caûmgiaùc hình aûnh ñang chuyeån ñoäng, caûm giaùc töôûng töôïng naøy cuûa maét ñöôïc goïi laø hieäu öùnghoaït nghieäm, chöù khoâng phaûi laø hieän töôïng löu aûnh cuûa thò giaùc nhö luùc ñaàu ngöôøi ta quannieäm.1. Ñaëc ñieåm phim ñieän aûnha. Moâ taû caùc ñoái töôïng ôû traïng thaùi ñoäng. Trong quaù trình quay phim maùy quay chuïp haøngloaït hình lieân tuïc trong moät giaây neân khi chieáu laïi chuùng ta thaáy nhö caùc söï vaät hieän

töôïng, quaù trình nhö ñang hoaït ñoäng thaät vôùi tính chaát treân phim ñieän aûnh giuùp cho hoïcsinh nhaän thöùc moät caùch ñuùng ñaén vaø chính xaùc theá giôùi xung quanh .b. Coù theå moâ taû traïng thaùi ñaëc bieät cuûa caùc quaù trình , caùc hieän töôïng vôùi nhieàu hình thöùc,taàm côõ, nhòp ñoä khaùc nhau theo nhieàu phöông phaùp vaø kyõ thuaät ñaëc bieät taïo ñieàu kieän chosöï nhaän thöùc cuûa hoïc sinh ñöôïc ñuùng ñaén, saâu saéc vaø ñaày ñuû hôn nhôø caùc khaû naêng cuûamaùy nhö :- Laøm chaäm chuyeån ñoäng baèng caùch taêng toác ñoä khi quay phim hay cho chuyeån ñoäng

nhanh ngöôïc laïi giaûm toác ñoä quay.




84

- Thuùc ñaåy quaù trình : Duøng vôùi maùy quay canh thôøi gian ñeå ghi laïi nhöõng hình aûnhdieãn bieán chaäm vaäy khi chieáu thì ta coù theå thuùc ñaåy quaù trình vaø ruùt ngaén thôøi gian.

c. Coù theå trình baøy vöôït khoâng gian vaø thôøi gian nhö kòch hoùa phim lòch söû, phim taøi lieäuhay cöû ñoäng tónh ñeå trình baøy nhöõng ñoäng taùc dieãn ra nhanh .d. Trình baøy caùc yeáu toá ñaëc bieät maø khoâng theå quan saùt tröïc tieáp hay caùc quaù trình dieãn rabeân trong nhö hoaït ñoäng cuûa heä thoáng laøm maùt , laøm trôn hay söï chuyeån ñoäng cuûa caùc

ñieän tích …e. Phim chuïp vi aûnh : Duøng kính hieån vi ñeå trình baøy caùc caáu truùc teá vi nhö caáu taïo caùchaït kim loaïi, hay khaûo saùt söï nhaáp nhoâ cuûa beà maët gia coâng ..vv.2. Phaân loaïi phim ñieän aûnhVieäc phaân loaïi phim ñieän aûnh raát ña daïng tuøy thuoäc caùc yeáu toá ta coù theå phaân loaïi nhösau:a. Döïa vaøo khoå phim ngöôøi ta phaân ra loaïi 8 ly; 16 ly; 35 ly coù loaïi 70 ly nhöng hieän nayraát ít thoâng duïng.b. Döïa vaøo dieän tích maøn aûnh khi chieáu phaân loaïi theo maøn aûnh thöôøng maøn aûnh roäng ñoáivôùi phim 35 ly .

c. Döïa vaøo aâm thanh vaø maøu saéc coù theå phaân loaïi theo :- Phim caâm hoaøn toaøn .- Phim caâm coù phuï ñeà thuyeát minh .- Phim noùi coù tieáng ñoäng .- Phim noùi töø aâm : Taùi taïo aâm thanh baèng töø hoïc .- Phim noùi quang aâm : taùi taïo aâm thanh baèng quang hoïc thoâng qua teá baøo quang ñieän.d. Döïa vaøo theå loaïi trong giaûng daïy coù theå phaân loaïi nhö sauPhim giaùo duïc phoå thoâng:- Phim taøi lieäu :Laø loaïi phim trình baøy nhöõng söï kieän coù keøm theo nhöõng soá lieäu töông

ñoái cuï theå thöôøng duøng ñeå tham khaûo , tra cöùu …vv.- Phim giaûng giaûi : Laø loaïi phim trình baøy vaø giaûi thích caùc ñònh luaät, söï vaät, hieän töôïng

taïo ngöôøi xem ñi saâu vaøo baûn chaát, noäi dung cuûa caùc quaù trình caùc söï vaät.- Phim giaûi trí : Phim truyeän khoa hoïc vieãn töôûng …vv.,vôùi noäi dung coù tính giaùo duïc veà

thaùi ñoä haønh vi tö töôûng vaø thaåm myõ …Phim giaùo duïc chuyeân nghieäp:- Phim höôùng nghieäp: Laø loaïi phim trình baøy moät caùch toång quaùt nhöõng ngaønh ngheà

chuyeân moân nhöõng hoaït ñoäng trong ngheà, nhöõng yeáu toá ñaëc tröng cuûa ngheà, nhaèmgiôùi thieäu cho ngöôøi xem moät caùch toång quaùt cuûa moät ngaønh ngheà nhaát ñònh, thöôøngduøng cho caùc hoïc sinh coù moät khaùi nieäm cô baûn cuûa nhöõng ngheà chuyeân moân ñeå coùtheå ñònh höôùng hay di chuyeån ngaønh ngheà, trong choïn ngheà .

- Phim coâng nghieäp: Laø loaïi phim moâ taû caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp, caùc qui trình, caùc

saûn phaåm nhaèm ñeå giôùi thieäu vaø quaûng caùo saûn phaåm coâng nghieäp, giôùi thieäu saûnphaåm môùi .- Phim kyõ thuaät: Laø loaïi phim chöùa ñöïng löôïng thoâng tin veà caùc kieán thöùc , soá lieäu, keát

quaû vaø caùc yeáu toá cuûa vieäc öùng duïng khoa hoïc vaø saûn xuaát thöïc tieãn .- Phim khoa hoïc : laø loaïi phim trình baøy caùc vaán ñeà veà khoa hoïc lyù thuyeát hay thöïc

nghieäm, giaûi thích nguyeân lyù hay caùc phöông phaùp thuyeát minh tìm toøi caùc qui luaät…vv.

- Phim kyõ naêng: Laø loaïi phim trình baøy caùc loaïi kyõ naêng thöïc hieän caùc ñoäng taùc ngheàhay caùc thao taùc vaän haønh maùy moùc coâng cuï nhaèm cho ngöôøi hoïc tìm hieåu vaø quan saùt




85

moät caùch chi tieát caùc yeáu toá thöïc hieän caùc ñoäng taùc, thao taùc trong ngheà ñeå sau ñoù töïmình luyeän taäp ñeå reøn luyeän kyõ naêng .

3. Söû duïng phim ñieän aûnh trong daïy hoïcChuùng ta ñaõ xem xeùt nhöõng öu ñieåm noåi baät cuûa phim ñieän aûnh trong daïy hoïc, nhôø

tính ñoäng tónh choïn loïc vaø tính dieãn caûm, phim ñieän aûnh cuõng raát coù tích cöïc trong vieäctích cöïc hoùa quaù trình daïy hoïc. Tuy nhieân hieäu quaû söû duïng cuûa noù tuøy thuoäc vaøo khaùnhieàu yeáu toá khaùc nhau ôû ñaây chuùng ta chæ ñöa ra nhöõng neùt cô baûn trong caùc yeáu toá söûduïng phim ñieän aûnh trong daïy hoïc sau :

a. Caùc tröôøng hôïp söû duïng- Tröôøng hôïp môû ñaàu giôùi thieäu moân hoïc : Phim ñöôïc söû duïng cho vieäc chuaån bò caùc

bieåu töôïng ban ñaàu ñeå kích thích hoïc sinh ñi saâu chi tieát vaøo noäi dung moân hoïc .- Tröôøng hôïp nghieân cöùu taøi lieäu môùi : Phim duøng ñeå trình baøy caùc löôïng thoâng tin

duøng ñeå minh hoïa hay giaûi ñaùp vaán ñeà laøm saùng toû vaán ñeà vaø cung caáp nhöõng kieánthöùc môùi cho hoïc sinh.

- Tröôøng hôïp cuûng coá kieán thöùc :Tröôøng hôïp naøy coù theå söû duïng caùc ñoaïn phim coù tínhtoång quaùt hoaëc caùc phöông ñoaïn phim ñeå hoaøn chænh chöông trình.

Tröôøng hôïp kieåm tra kieán thöùc: Tröôøng hôïp naøy hoïc sinh xem phim khoâng coù thuyeátminh, giaûi thích vaø sau ñoù traû lôøi caùc caâu hoûi theo taøi lieäu cuûa phim, giaûi thích töøng phaàncuûa phim .

Trong nhöõng tröôøng hôïp treân ñeàu coù theå söû duïng ñöôïc phim ñieän aûnh nhöng ñeå naémvöõng ñöôïc taøi lieäu neáu chæ cho hoïc sinh xem phim laø chöa ñuû, muoán nhaän thöùc vaø ghi nhôùñöôïc thì phaûi taïo ñieàu kieän cho vieäc hoaït ñoäng nhaän thöùc moät caùch tích cöïc vaø ñoäc laäp .b. Giaûng daïy baèng phim ñieän aûnh

Vieäc söû duïng phim ñieän aûnh phuï thuoäc vaøo caùc nhieäm vuï giaûng daïy cuûa töøng buoåi

giaûng daïy vaø töøng baøi hoïc khaùc nhau maø giaùo vieân caàn chuaån bò ñeå ñaït ñöôïc hieäu quaûcao goàm caùc giai ñoaïn sau :- Tröôùc khi chieáu giaùo vieân caàn phaûi xem thöû phim tröôùc choïn loïc caùc ñoaïn caàn chieáu vaøboû nhöõng ñoaïn khoâng caàn thieát vì noäi dung cuûa taøi lieäu giaûng daïy chöùa ñöïng trong phimñoâi khi coù phaàn trình baøy chöa ñaùp öùng ñöôïc chöông trình hay coù ñoaïn khoâng caàn thieát.Vì vaäy chæ caàn choïn nhöõng ñoaïn giaûi thích ñaày ñuû nhaát veà ñeà muïc nguyeân cöùu, chuaån bòkyõ thuyeát minh vaø xaùc ñònh thuû thuaät phöông phaùp daïy hoïc vôùi phim.- Xaùc ñònh moái lieân heä giöõa noäi dung baøi hoïc vôùi taøi lieäu phim, toå chöùc hoaït ñoäng nhaän

thöùc cuûa hoïc sinh vaø chuù yù ñeán trình ñoä kieán thöùc, ñaëc ñieåm cuûa hoïc sinh veà nhöõngkinh nghieäm ñaõ coù giaùo vieân höôùng daãn vieäc tieáp thu kieán thöùc trong quaù trình xem

phim .- Chuù yù ñeán ñaëc ñieåm taâm lyù löùa tuoåi trong vieäc hoïc sinh tri giaùc caùc taøi lieäu phim aûnh,taïo ñieàu kieän cho vieäc hoaït ñoäng nhaän thöùc vaø hoaøn thieän caùc hình thöùc toå chöùc hoaïtñoäng khaùc nhau vôùi vieäc tieáp thu taøi lieäu phim aûnh .

- Chuaån bò giaùo aùn vaø thuyeát minh : Giaùo vieân coù keá hoaïch tröôùc caùc giai ñoaïn tieánhaønh giaûng daïy baèng phim vaø soaïn phaàn thuyeát minh goïn, roõ, xuùc tích vaø aên khôùp vôùiphim.

- Chuaån bò veà toå chöùc : ÔÛ khaâu naøy giaùo vieân chuaån bò caùc yeáu toá nhö maùy chieáu,phoøng chieáu thieát bò phuï vaø saép ñaët choå ngoài.




86

- Chuaån bò cho hoïc sinh tröôùc khi chieáu : Giôùi thieäu ñeà taøi, töïa phim, ñaûm baûo vaø caùcthuaät ngöõ môùi caàn phaûi giaûi thích vaø löu yù cho hoïc sinh .

- Chieáu phim : Quaù trình chieáu phim phaûi taïo cho hoïc sinh tích cöïc, traùnh thuï ñoäng ñeåvieäc tieáp thu kieán thöùc ñöôïc hieäu quaû neân giaùo vieân phaûi löu yù nhöõng ñieåm troïng taâmcuûa phim cho hoïc sinh.

- Sau khi chieáu : Giaùo vieân giaûi thích boå sung tieán haønh thaûo luaän, thu hoaïch, hay aùp

duïng thöïc hieän …vv.c. Yeâu caàu ñoái vôùi phim ñieän aûnh giaùo khoa- Söû duïng phim ñieän aûnh trong daïy hoïc phaûi ñaùp öùng nhöõng nguyeân taéc cuûa lyù luaän daïy

hoïc .- Phaûi phuø hôïp vôùi chöông trình moân hoïc vaø ñaùp öùng muïc tieâu cuûa moân hoïc .- Chæ söû duïng phim khi so saùnh vôùi caùc phöông tieän khaùc noù coù hieäu quaû cao .- Söû duïng phim phaûi ñaùp öùng ñöôïc caùc nhieäm vuï daïy hoïc chôù khoâng phaûi giaûi trí trong

lôùp hoïc.CAÛNH QUAY GIAO THOÂNG TREÂN ÑÖÔØNG PHOÁ




87

BAØI 6VIDEO VAØ TRUYEÀN HÌNH DAÏY HOÏC

A. MUÏC TIEÂUSau khi hoïc xong baøi hoïc naøy, ngöôøi hoïc coù caùc khaû naêng sau:- Trình baøy ñöôïc caùc öu ñieåm noåi baät cuûa video vaø truyeàn hình daïy hoïc.- Phaân bieät ñöôïc caùc loaïi truyeàn hình trong daïy hoïc.- Toå chöùc hieäu quaû vieäc khai thaùc video vaø truyeàn hình daïy hoïc.B. NOÄI DUNGI. ÑAÏI CÖÔNG

Söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa khoa hoïc kyõ thuaät laøm thay ñoåi nhieàu lónh vöïc nhaát laøtrong lónh vöïc truyeàn thoâng, chính vì nhieàu yeáu toá thuaän lôïi cô baûn cuûa truyeàn hình, videovaø vi tính trong daïy hoïc daàn daàn loaïi boû phim ñieän aûnh trong daïy hoïc.

II. ÑAËC ÑIEÅM CUÛA TRUYEÀN HÌNH VIDEO DAÏY HOÏC1. Truyeàn hình video coù taát caû caùc öu ñieåm cuûa phim ñieän aûnh ngoaøi ra noù coøn coù nhöõngmaët maïnh khaùc .2. Söû duïng, baûo quaûn tieän lôïi vaø saûn xuaát chöông trình linh hoaït deã daøng vaø giaù thaønhthaáp hôn nhieàu so vôùi phim ñoäng .3. Taän duïng ñöôïc caû ba tính chaát cuûa phöông tieän daïy hoïc nhö tính gia coâng trong vieäcbieân taäp boå sung deã daøng, tính ngöng giöõ vaø phaân phoái cuõng raát toát .4. Coù theå ñöa vaøo tieán trình daïy hoïc moät caùch tröïc tieáp, ñaùp öùng kòp thôøi vaø sinh ñoäng khikeøm moät camera taïi lôùp .5. Caùc baêng ghi hình ñöôïc saûn xuaát töông ñoái deã daøng hôn, giaù thaønh haï hôn, baûo quaûncuõng thuaän tieän hôn .

III. CAÙC LOAÏI TRUYEÀN HÌNH DAÏY HOÏCTruyeàn hình thöôøng chia laøm hai loaïi chính laø truyeàn hình maïch hôû vaø truyeàn hình

maïch kín trong daïy hoïc .1. Truyeàn hình maïch hôû

Laø loaïi chöông trình truyeàn hình daïy hoïc ñöôïc phaùt treân caùc keânh truyeàn hình chungnhaèm truyeàn baù caùc lónh vöïc khoa hoïc kyõ thuaät cuûa moät soá ngaønh ngheà hoaëc kieán thöùcphoå thoâng.Vôùi truyeàn hình maïch hôû coù nhöõng öu ñieåm sau :- Tính phaân phoái cao vì trong cuøng moät thôøi gian coù theå ñaùp öùng cho soá ñoâng ngöôøi hoïc.- Tính ngöng giöõ cuõng coù theå taän duïng ñöôïc vôùi caùc chöông trình daïy hoïc neáu keát hôïp

truyeàn hình vaø ñaàu maùy video coù theå thu ñöôïc chöông trình ñeå söû duïng sau naøy .Tuy nhieân truyeàn hình maïch hôû cuõng coù moät soá nhöôïc ñieåm nhö :- Lòch phaùt haønh daïy hoïc khoâng phuø hôïp vôùi ngöôøi hoïc .- Neáu ngöôøi hoïc khoâng coù phöông tieän ñeå thu laïi chöông trình seõ raát khoù khaên cho vieäc

tieáp thu .- Chöông trình phaùt mang tính chaát phoå thoâng ñaïi traø maø khoâng ñi vaøo chuyeân ngaønh.2. Chöông trình truyeàn hình maïch kín




88

Chöông trình truyeàn hình maïch kín laø chöông trình ñöôïc lieân heä tröïc tieáp giöõa boïâphaän phaùt vaø thu baêng caùp vaø thöôøng söû duïng mang tính chaát nhoùm tröôøng coù nhöõngchuyeân ñeà gioáng nhau .

Nhö vaäy chöông trình truyeàn hình maïch kín coù taát caû nhöõng öu ñieåm cuûa chöôngtrình truyeàn hình maïch hôû ñoàng thôøi noù coøn coù nhöõng öu ñieåm rieâng nhö :- Chöông trình ñaùp öùng vôùi thôøi khoaù bieåu ngöôøi hoïc .

- Chöông trình phaùt phuø hôïp vôùi chuyeân ngaønh cuûa nhoùm tröôøng neân coù söï nhaát quaùttrong chöông trình daïy.- Quaù trình ñieàu khieån chöông trình coù keá hoaïch saün vaø chuû ñoäng .

Trong söï tieán boä cuûa coâng ngheä thoâng tin vôùi chöông trình truyeàn thoâng ña phöôngtieän vôùi söï noái maïng cuûa vi tính giuùp cho vieäc khai thaùc thoâng tin deã daøng nhanh choùng,môû ra nhieàu hình thöùc giaûng daïy vaø hoïc taäp phong phuù, ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu hoïc taäpcho moïi ngöôøi vaø nhaát laø loaïi hình hoïc taäp töø xa, hoïc taäp haøm thuï …vv.IV. SÖÛ DUÏNG BAÊNG GHI HÌNH TRONG DAÏY HOÏC ( VIDEO)

Caùc tính chaát cuûa PTDG nhö tính ngöng giöõ, tính gia coâng, tính phaân phoái ñöôïc söûduïng laø khai thaùc moät caùch ñuùng möùc trong vieäc söû duïng baêng ghi hình trong daïy hoïc seõñaït hieäu quaû cao .1. Coâng duïnga. Baêng ghi hình keát hôïp ñaàu video vaø maøn hình monitor vôùi nhieàu kích côõ khaùc nhauñöôïc söû duïng ñeå trình baøy nhöõng tieán trình hoaït ñoäng nhö ñang dieãn ra trong thöïc tieãn maøtieán trình naøy khoâng theå ñöa vaøo ñeå trình baøy trong phoøng hoïc hoaëc trong xöôûng thöïc taäp.

Ví duï : Nhö tieán trình quaù lôùn nhö caùc qui trình coâng ngheä tieân tieán, hoaëc nhöõngtrang thieát bò quaù lôùn, nhöõng yeáu toá vi moâ ñöôïc phoùng lôùn hoaëc ñöôïc trình baøy vôùi nhieàugoùc caïnh khaùc nhau, nhieàu nhòp ñoä khaùc nhau nhö nhanh chaäm, ngöng aûnh …vv.b. Duøng ñeå minh hoïa caùc quy trình saûn xuaát, caùc quy trình coâng ngheä môùi maø sinh vieân ítcoù ñieàu kieän cô hoäi ñeå tröïc tieáp tham gia quan saùt, hoaëc nhöõng hieän töôïng ít xaûy ra nhö

nuùi löûa, hay caùc hieän töôïng thieân vaên ñaëc bieät, hay caùc quaù trình maø vieäc tieáp caän coù theågaây ra nguy hieåm nhö quan saùt caùc ca phaåu thuaät ñaëc bieät, caùc cuoäc thöû nghieäm vuõ khí,caùc quaù trình phoùng taøu vuõ truï …vv.c. Duøng ñeå moâ taû, minh hoïa söï tieán boä, söï phaùt trieån cuûa nhöõng hoaït ñoäng, nhöõng hoaïtñoäng lao ñoäng coù tính khaùi quaùt trong nhieàu lónh vöïc khaùc nhau, hoaëc duøng höôùngnghieäp…vv.d. Ñöôïc söû duïng trong hoaït ñoäng hoïc taäp nhö : cuûng coá oân taäp nhöõng noäi dung chuyeân saâutrong chöông trình nghieân cöùu, söû duïng trong vieäc töï kieåm tra trong thao dieãn nhö: giaûngdaïy moät chuyeân ñeà hay trong vieäc taâp söï ñoùng vai, hoaëc söû duïng trong vieäc töï hoïc vôùi söïtrôï giuùp cuûa heä thoáng video nhaèm phaùt huy tính tích cöïc cuûa ngöôøi hoïc .

2. Ñieàu kieäna. Caùc trang thieát bò phaûi hoaøn chænh vaø saün saøng ñöôïc söû duïng ngay, caùc baêng ghi hìnhñaày ñuû ñaùp öùng cho nhu caàu daïy hoïc, vieäc söû duïng thaønh thaïo caùc thieát bò ñoøi hoûi phaûi coùsöï taäp döôït tröôùc.b. Veà tieän nghi phoøng oác ñeå söû duïng phaûi phuø hôïp nhö heä thoáng aâm thanh aùnh saùng phaûiñieàu chænh deã daøng, caùc nguoàn cung caáp ñieän ñaày ñuû vaø tieän lôïi .c. Caùc ñoaïn baêng ghi hình khi trình chieáu phaûi vöøa veà ñoä daøi caàn ñöôïc ngaét quaûng phuøhôïp trong khoaûng 10 phuùt ñeå giôùi thieäu, cuûng coá, traùnh gaây söï thuï ñoäng cho ngöôøi hoïc .




89

d. Giaùo vieân caàn phaûi chuaån bò tröôùc nhöõng tieán trình nhö xem phim tröôùc ñeå choïn löïa, ñeàxuaát caùc caâu hoûi, löu yù nhöõng khaùi nieäm môùi, nhöõng thuaät ngöõ môùi …vv.3. Chuaån bò vaø phaùt huy tính tích cöïc cuûa ngöôøi hoïca. Tröôùc khi trình chieáu sinh vieân caàn ñöôïc thoâng baùo veà noäi dung phim ñeå coù theå tìmhieåu tröôùc nhöõng yeáu toá coù lieân quan ñeán noäi dung .b. Caùc caâu hoûi troïng taâm coù theå ghi ra tröôùc ñeå sinh vieân coù söï taäp trung chuù yù vaø sau khi

chieáu seõ ñöôïc thaûo luaän.c. Trong quaù trình chieáu neân cho döøng phim, chieáu chaäm, hoaëc chieáu ngöôïc tuøy theo noäidung caàn nhaán maïnh troïng taâm, taïo söï chuù yù hay taïo ñieàu kieän toát cho caùc troïng ñieåmthaûo luaän.d. Neân khuyeán khích vaø taïo moïi ñieàu kieän cho sinh vieân töï laøm vieäc vôùi phöông tieännghe nhìn trong quaù trình hoïc taäp cuõng nhö nghieân cöùu.4. Caùc khaû naêng khai trieån- Vôùi tính ngöng giöõ caùc baêng ghi hình coù theå söû duïng trình baøy laäp ñi laäp laïi nhieàu laàn,

coù theå cho ngöng laïi nhöõng troïng ñieåm ñeå thaûo luaän.- Baêng ghi hình coù khaû naêng gaây chuù yù taäp trung cao, taùc ñoäng ñeán caùc giaùc quan, taùc

ñoäng veà maët taâm lyù nhö taïo ñöôïc nhöõng phaûn öùng mang tính caûm xuùc maïnh meõ .- Coù theå trình baøy vôùi nhieàu kyõ thuaät vaø kyõ xaûo khaùc nhau nhö phoùng lôùn, ñoåi maøu,quay chaäm, trình baøy nhieàu goùc ñoä khaùc nhau, toång hôïp caùc quaù trình phöùc taïp trìnhbaøy hieäu quaû .




90

BAØI 7ÖÙNG DUÏNG ÑA PHÖÔNG TIEÄN TRONG DAÏY HOÏC

A. MUÏC TIEÂUSau khi hoïc xong baøi hoïc naøy, ngöôøi hoïc coù khaû naêng:

--B. NOÄI DUNGI. ÑAÏI CÖÔNG

Xu theá ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc ñeå ñaùp öùng cho nhu caàu thöïc tieãn cuûa söï phaùttrieån xaõ hoäi vôùi nhieàu coâng ngheä môùi ra ñôøi laøm thay ñoåi nhieàu yeáu toá trong ñaøo taïo ngheàcaàn phaûi thay ñoåi nhaèm ñaùp öùng cho nhu caàu coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc.Nhö vaäy söï thay ñoåi coâng ngheä keùo theo söï thay ñoåi trang thieát bò kyõ thuaät, thay ñoåiphöông thöùc saûn xuaát vaø daãn ñeáùn coâng taùc daïy hoïc cuõng phaûi thay ñoåi theo höôùng coângngheä vôùi vieäc öùng duïng ña phöông tieän vaøo quaù trình huaán luyeän trong ñaøo taïo ngheà hieän

nay, ñeå giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà naøy chuùng ta caàn laøm roõ nhöõng khaùi nieäm veà ña phöôngtieän vaø coâng ngheä trong ñaøo taïo ñaùp öùng cho coâng ngheä môùi .1. Khaùi nieäm ña phöông tieän

Xuaát phaùt töø thuaät ngöõ “Multimedia” vaø thuaät ngöõ naøy xuaát hieän cuõng khaù laâutrong caùc taøi lieäu nöôùc ngoaøi ( AV Instruction Media and Methods Me Grow-Hill 1969).Trong giai ñoaïn naøy thuaät ngöõ Multimedia ñöôïc xem laø söï keát hôïp nhieàu phöông tieän vôùinhau moät caùch troïn veïn vaø mang tính heä thoáng trong moät quaù trình truyeàn thoâng vaø thuaätngöõ naøy ñöôïc dòch goïn laø “Ña phöông tieän” hieän nay söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc coângngheä cuõng laøm cho thuaät ngöõ bieán ñoåi veà maët noäi haøm cuûa noù vì vaäy thuaät ngöõ “Ñaphöông tieän” cuõng ñöôïc laáy töø neàn taûng ban ñaàu vaø keát hôïp vôùi söï thay ñoåi caùc yeáu toámôùi, nhö vaäy “Ña phöông tieän” ñöôïc hieåu laø söï keát hôïp cuûa nhieàu phöông tieän vôùi nhau

moät caùch coù heä thoáng noù bao haøm ña truyeàn thoâng, sieâu lieân keát, sieâu vaên baûn trong quaùtruyeàn ñaït trong daïy hoïc .2. Coâng ngheä daïy hoïc

Trong ñaøo taïo phaûi ñöôïc hieåu quaù trình ñaøo taïo ñöôïc xem nhö laø moät qui trìnhcoâng ngheä ñöôïc xaùc ñònh ñaàu vaøo, xaùc ñònh noäi dung, tieâu chí keát thuùc, kieåm tra vaø keátquaû ñöôïc xaùc ñònh moät caùch chaët cheõ theo sô ñoà sau :




91

Nhö vaäy tieán trình ñaøo taïo nhöõng coâng ngheä môùi cho ngöôøi coâng nhaân ñöôïcxem nhö moät quaù trình mang tính logic cuûa ñaøo taïo goàm caùc böôùc sau :

Böôùc 1 : Giôùi thieäu coâng ngheä môùi .Böôùc 2 : Phaùt hieän nhöõng khoaûng troáng giöõa ngöôøi coâng nhaân vôùi kyõ naêng caàn ñaït.Böôùc 3 : Ñaøo taïo huaán luyeän cho ñeán khi ñaùp öùng yeâu caàu .Töø quaù trình ñaøo taïo coâng ngheä môùi cho coâng nhaân ñoøi hoûi phaûi coù tieán trình moät

caùch xaùc ñònh theo caùc tieâu chí nhaát ñònh, vôùi quan ñieåm naøy ñaøo taïo caùc tröôøng ngheàhieän nay cuõng mang tính chaát ñaøo taïo ban ñaàu vôùi nhöõng kyõ naêng ngheà nghieäp cô baûn

nhaát vaø thôøi gian ñaøo taïo ban ñaàu cuõng caàn phaûi ñöôïc giaûm thieåu ñeå ñaùp öùng cho vieäcñaøo taïo boài döôõng thöôøng xuyeân veà coâng ngheä môùi ñoái vôùi ñoäi nguõ coâng nhaân kyõ thuaät.Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy caùc cô sôû ñaøo taïo caàn phaûi toå chöùc quaù trình ñaøo taïo cuûa mìnhtheo höôùng coâng ngheä trong daïy ngheà vaø öùng duïng ña phöông tieän ñeå taêng cöôøng hieäuquaû trong ñaøo taïo ngheà. Trong noäi dung naøy chuùng toâi chæ muoán ñi saâu vaøo khía caïnh cuûavieäc öùng duïng ña phöông tieän trong daïy hoïc kyõ thuaät ngheà nghieäp nhö theá naøo ñeå ñaïthieäu quaû cao trong giôø giaûng cuûa ngöôøi giaùo vieân daïy ngheà. Trong moät giôø giaûng daïy cuïtheå cuûa ngöôøi giaùo vieân thì vieäc choïn löïa vaø söû duïng phöông tieän nhö theá naøo cho hieäuquaû thì tuøy thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá maø ôû ñaây chuùng toâi muoán neâu leân nhöõng yeáu toá côbaûn sau :

- Muïc tieâu giôø giaûng phaûi höôùng veà ngöôøi hoïc vaø phaûi xaùc ñònh baèng ñoäng töø cuï theå roõraøng, ngaén goïn vaø phaûi ñaït ñöôïc trong söï noå löïc cuûa baûn thaân cuûa hoï.- Noäi dung daïy hoïc phaûi theå hieän roõ raøng vaø keát hôïp giöõa hai hoïat ñoäng daïy hoïc moät

caùch töông taùc giöõa toå chöùc hoïat ñoäng daïy cuûa giaùo vieân vaø hoïat ñoäng hoïc cuûa hoïcsinh trong tieán trình giôø daïy vôùi söï phoái hôïp nhuaàn nhuyeãn caùc kyõ naêng trình baøy,minh hoïa, gôïi môû cuûa thaày vaø kyõ naêng hoaït ñoäng nhoùm trong tìm toøi, khaùm phaù cuûatroø trong quaù trình daïy hoïc.

Taêng cöôøng coângviec

Söï thaêng tieánn öôøi coân nhaân

Ñaøo taïo cho vò tríkeá tieá

Coâng ngheä môùi

Ñaøo taïo vôùi coângngheä môùi

Ngöôøi coâng nhaân coùñaù öùn tieâu chí

So saùnh tieâu chívaø coâng ngheä

Coù




92

- Khai thaùc moät caùch coù hieäu quaû giöõa phieáu höôùng daãn cuûa giaùo vieân vaø phieáu hoïc taäpcuûa hoïc sinh moät caùch tích cöïc, sinh ñoäng, hieäu quaû vaø coù söï kieåm soaùt treân caùc tieâuchí cuûa töøng vaán ñeà cuï theå.

- Löïa choïn phöông phaùp,phöông tieän phaûi höôùng veà muïc tieâu giôø giaûng, phuø hôïp vôùinoäi dung vaø phöông tieän phaûi ñöôïc theå hieän caùc maët sau:+ Phöông tieän daïy hoïc phaûi ñöôïc chuaån bò saün saøng, ñoàng boä thaønh moät heä thoáng coøn

nhaèm taùc ñoäng tích cöïc ñeán ngöôøi hoïc.+ Keát hôïp vôùi ña phöông tieän phaûi theå hieän tính muïc tieâu cuûa daïy hoïc vaø khoâng döønglaïi ôû möùc ñoä minh hoïa maø caàn phaûi mang tính phöông phaùp tröïc quan ñeå cung caáp caùcdöõ kieän nhaèm phaùt trieån tö duy cho ngöôøi hoïc vaø nhaát laø tö duy kyõ thuaät.

Nhö vaäy vieäc khai thaùc vaø söû duïng ña phöông tieän moät caùch coù hieäu quaû trong daïyngheà caàn phaûi ñöôïc tieáp caän döôùi quan ñieåm heä thoáng trong vieäc choïn löïa, söû duïng vaøtính heä thoáng cuûa vieäc söû duïng ña phöông tieän ñöôïc theå hieän söï keát hôïp giöõa phaàn cöùng(Hardware) vaø phaàm meàm(Software), keát hôïp trong vieäc khai thaùc giöõa hoaït ñoäng daïycuûa giaùo vieân vaø hoaït ñoäng hoïc cuûa hoïc sinh nhaèm tích cöïc hoùa hoaït ñoäng hoïc cuûa ngöôøihoïc, mang tính hieäu quaû cao trong quaù trình daïy hoïc kyõ thuaät ngheà nghieäp.II. MAÙY VI TÍNH VAØ KHAÛ NAÊNG ÖÙNG DUÏNG TRONG DAÏY HOÏC1. Vò trí cuûa coâng ngheä thoâng tin(CNTT) trong daïy hoïc. Coâng ngheä thoâng tin hieän nay ñaõ xaâm nhaäp vaøo taát caû moïi lónh vöïc vaø noù chi phoái raát

maïnh meõ ñoái vôùi caùc lónh vöïc kinh teá xaõ hoäi, trong ñoù coù lónh vöïc cuûa giaùo duïc vaø ñaøotaïo. Maët khaùc trong lónh vöïc giaùo duïc ñaøo taïo ñöôïc xem laø moät trong nhöõng lónh vöïccoù khaû naêng öùng duïng nhöõng thaønh töïu cuûa CNTT.

CNTT coù söï taùc ñoäng vaø laøm thay ñoåi muïc tieâu, noäi dung, phöông phaùp vaø caùch thöùctoå chöùc quaù trình daïy hoïc.

CNTT cuõng taùc ñoäng ñeán caùc yeâu caàu môùi trong daïy hoïc, laøm thay ñoåi caùch daïy, caùchhoïc moät caùch ña daïng nhö söï caäp nhaät caùc coâng ngheä môùi, caùc phöông phaùp môùi, töøñoù taïo ra nhu caàu hoïc taäp phong phuù, ña daïng, hoïc moïi luùc, moïi nôi vaø hoïc suoát ñôøi.

CNTT cuõng chính laø coâng cuï, phöông tieän nhaèm giuùp cho vieäc thöïc hieän moät caùch coùhieäu quaû caùc yeâu caàu treân.

2. Chöùc naêng cuûa maùy vi tính vaø ña phöông tieän trong daïy hoïc . Maùy vi tính thöïc hieän söï moâ phoûng taùi taïo hieän thöïc : Nhôø söï keát hôïp caùc yeáu toá nhö

aâm thanh, chuyeån ñoäng, maøu saéc, hoaït hình moät soá caùc chöông trình coù khaû naêng moâtaû vaø taùi taïo caùc hoaït ñoäng cuûa caùc söï vaät, hieân töôïng moät caùch phong phuù sinh ñoäng.

Moâ phoûng laø moâ taû taùi taïo laïi hieän thöïc caùc hoaït ñoäâng cuûa söï vaät, hieän töôïng moätcaùch coù ñieàu khieån.

Vôùi caùc phaàn meàm phoå bieán hieän nay nhö : 3D MAX , FLASH , DIRECTOR. Ñaây laønhöõng phaàn meàm coù nhöõng khaû naêng moâ phoûng söï hoaït hoaù caùc quaù trình, caùc chuyeån

ñoäng nhö ñang dieãn ra trong hieän thöïc. Caùc phaàn meàm nhö: Working Model, SolidWork …vv. Ñaây laø nhöõng phaàn meàm coùcaùc khaû naêng moâ phoûng taùi taïo caùc hoaït ñoäng moät caùch töông taùc vaø coù söï ñieàu chænhcuûa ngöôøi söû duïng. Ngoaøi caùc phaàn meàm naøy thì caùc phaàn meàm, caùc heä thoáng ñieàukhieån treân caùc maùy ñieàu khieån chöông trình soá cuõng thöïc hieän söï moâ phoûng coù ñieàukhieån.

Maùy vi tính nhö coâng cuï trình dieãn. Vôùi maùy vi tính ña phöông tieän ñöôïc theå hieän nhö moät coâng cuï trình dieãn moâ taû

laïi theá giôùi hieän thöïc maø khoâng caàn thoâng qua moät moâ hình naøo khaùc.




93

Ví duï: Phim hoaït hình, phim daïy hoïc, caùc hình aûnh sô ñoà, bieåu ñoà v.v…, ngoaøi racaùc söï vaät hieän töôïng khoù quan saùt ñöôïc trong thöïc teá, hoaëc laø quaù phöùc taïp thì khaû naêngcuûa maùy vi tính coù theå löôïc boû caùc chi tieát khoâng caàn thieát chæ ñeå trình baøy caùc nguyeân lyùlaøm phaùt trieån khaû naêng tö duy tröøu töôïng.

Moät trong nhöõng öùng duïng cuûa maùy tính ñieän töû nhö bieân soaïn giaùo trình ñieän töû,giaùo aùn ñieän töû hoaøn toaøn coù theå thay theá baøi giaûng truyeàn thoáng maø coøn taêng cöôøng söï

lieân keát, söï keát hôïp aâm thanh hình aûnh, chöõ vieát vaø caùc hình töôïng trong cuøng moät baøigiaûng. Maùy tính laø moät coâng cuï truyeàn thoâng: Söï trao ñoåi thoâng tin giöõa ngöôøi daïy vaø ngöôøi

hoïc ngaøy caøng trôû neân deã daøng vaø thuaän tieän thoâng qua maïng Internet, ñaõ hình thaønhmoät moâi tröôøng hoïc taäp taïo ñieàu kieän cho ngöôøi hoïc coù theå hoïc moïi luùc, moïi nôi, ôûmoïi löùa tuoåi vaø khoâng phaân bieät ranh giôùi cuûa quoác gia. Vôùi maùy tính ñieän töû vaø heäthoáng maïng ñaõ taïo ra caùc ñieàu kieän ñaøo taïo phong phuù nhö ñaøo taïo aûo, lôùp hoïc aûo,ñaøo taïo töø xa, goùp phaàn lôùn vaøo vieäc boài döôõng ñeå naâng cao daân trí.

Maùy tính ñieän töû laø moät coâng cuï ñieàu khieån hoïc taäp.Thoâng qua maùy tính ñieän töû vaø caùc chöông trình daïy hoïc hoaëc caùc chöông trình

höôùng daãn ñaõ ñöôïc laäp trình noù taïo ra söï ñieàu khieån cuûa quaù trình hoïc nhö sau:_ Ñieàu khieån döïa treân keát quaû ñaït ñöôïc theo ñöôøng thaúng._ Ñieàu khieån döïa treân tieán trình phaân nhaùnh._ Ñieàu khieån thoâng minh nhö moâ hình ITS._ Ñieàu khieån kieåm tra khaùch quan nhö traéc nghieäm._ Phoøng hoïc aûo.

Caùc chöùc naêng treân cuûa maùy tính ñieän töû ñöôïc söû duïng khaù phoå bieán trong giaùoduïc töø xa, töï hoïc coù höôùng daãn, taïo ra moâi tröôøng hoïc taäp moät caùch thuaän lôïi, ngöôøi hoïckhoâng bò raøng buoäc bôûi khoâng gian thôøi gian vaø tieán trình hoïc taäp.3. Caùc nguyeân taéc ñònh höôùng

Vieäc öùng duïng maùy tính vaø ña phöông tieän trong daïy hoïc caàn tuaân thuû caùc yeâu caàu

sau. Baûo ñaûm nguyeân taéc daïy hoïc tích cöïc.

Vieäc thieát keá baøi giaûng cuûa giaùo vieân treân maùy tính ñieän töû phaûi taïo ra caùc tình huoánghoïc taäp moät caùch tích cöïc vaø taêng cöôøng khaû naêng öùng duïng, taïo ñieàu kieän cho ngöôøi hoïccuøng tham gia vôùi chöông trình treân maùy tính, ñoàng thôøi cuõng khoâng neân quaù laïm duïngvaøo maùy tính ñieän töû. ÖÙng duïng maùy tính khoâng phuû nhaän vai troø cuûa ngöôøi giaùo vieân trong quaù trình daïy

hoïc.Heä thoáng maïng cuûa maùy tính giuùp cho ngöôøi hoïc thu thaäp ñöôïc nhieàu kieán thöùc maø

khoâng caàn tôùi lôùp thoâng qua caùc heä ñaøo taïo töø xa giuùp cho ngöôøi hoïc taêng cöôøng söï töï

hoïc, khaû naêng töï hoïc taäp, töï ñaøo taïo tuy nhieân maùy tính chæ mang tính chaát coâng cuï laøphöông tieän ñeå hoå trôï nhaèm taêng cöôøng hieäu quaû caùc tình huoáng trong hoïc taäp cuï theå. Khai thaùc maùy tính trong caùc tình huoáng daïy hoïc nhö :- Khaû naêng löu tröõ vaø caäp nhaät nhanh nhöõng khoái löôïng thoâng tin lôùn.- Khaû naêng lieân keát nhanh choùng vôùi nhieàu keânh thoâng tin khaùc nhau nhö ñoà hoaï caùc

tranh aûnh chöõ vieát aâm thanh.- Khaû naêng gia coâng vaø söû lyù thoâng tin ñeå chuyeån ñoåi thaønh taøi lieäu daïy hoïc.- Khaû naêng moâ phoûng caùc hieän töôïng caùc quaù trình tröøu töôïng, khoù quan saùt trong thöïc

teá.




94

- Khaû naêng lieân keát moät caùch nhanh choùng caùc phöông tieän khaùc nhau ñeå phoái hôïptrình baøy moät caùch thuaän tieän.

III. NHÖÕNG PHAÀN MEÀM THOÂNG DUÏNG TRONG DAÏY HOÏC

Trong lónh vöïc daïy hoïc kyõ thuaät khaû naêng öùng duïng caùc phaàn meàm voâ cuøng phongphuù vaø ña daïng, chính vì vaäy neân vieäc choïn löïa öùng duïng caùc phaàn meàm tuyø thuoäc vaøonhieàu yeáu toá khaùc nhau, neân ôû phaàn naøy chæ giôùi thieäu moät soá phaàn meàm thoâng duïng sau:

1. Phaàn meàm cho maùy CNC

HEÄ THOÁNG COÂNG NGHEÄ TÖÏ ÑOÄNG GIA COÂNG CNC

HEÄ THOÁNG COÂNG NGHEÄ VIDEO TRONG DAÏY HOÏC




95

CHÖÔNG III : PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏCBAØI 1

ÑAÏI CÖÔNG VEÀ PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC

A. MUÏC TIEÂU HOÏC TAÄPSau khi hoïc xong baøi hoïc naøy, ngöôøi hoïc coù khaû naêng:- Ñònh nghóa phöông phaùp daïy hoïc, moái lieân heä daïy hoïc, giöõa sö phaïm vaø chuyeân moân.

Phaân loïai phöông phaùp daïy hoïc.- Phaân tích tính ñaëc thuø cuûa noäi dung moân hoïc, baøi hoïc. Löïa choïn ñöôïc phöông phaùp

daïy hoïc theo quan ñieåm tích cöïc hoaù ngöôøi hoïc.- Neâu höôùng ñoåi môùi caûi tieán phöông phaùp daïy hoïc .B. NOÄI DUNGI. ÑÒNH NGHÓA1. Phöông phaùp > bieän phaùp > thuû thuaät- Phöông phaùp : Caùch thöùc, con ñöôøng laøm vieäc ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích.

Caùc quy luaät chi phoái phöông phaùp : Maët khaùch quan vaø chuû quan cuûa phöông phaùp.Phöông phaùp chòu söï chi phoái cuûa muïc ñích vaø noäi dung. Phöông phaùp quyeát ñònh phöôngtieän daïy hoïc vaø laø moät toå chöùc hoaït ñoäng hôïp lyù. Bieát saùng taïo ra phöông phaùp môùi baèngcaùch chuyeån hoaù vaø phoái hôïp toái öu nhöõng phöông phaùp daïy hoïc ñaõ coù.

- Bieän phaùp : Laø moät phaàn cuûa phöông phaùp, laø caùch giaûi quyeát moät vaán ñeà cuï theå,bieän phaùp gaén lieàn nguyeân taéc.- Thuû thuaät : Laø gaén lieàn phöông phaùp cô baûn vaø phong caùch giaùo vieân, trình ñoä (sö

phaïm chuyeân moân), caùch giaûi quyeát tình huoáng lôùp hoïc.2. Phöông phaùp daïy hoïc

SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA MOÂ HÌNH DAÏY HOÏC

Moâ hìnhTaäp trung

vaøo aiVai troø

hoïc sinhPhöông tieän

Truyeàn thoáng Giaùo vieân Thuï ñoängBaûng,

Radio, TiviCaù theå Hoïc sinh Chuû ñoäng

Maùy tínhcaù nhaân

Hôïp taùc Nhoùm hoïc sinh Thích öùngMaùy tính noáimaïng Internet

VAI TROØ CUÛA GIAÙO VIEÂN VAØ HOÏC SINH TRONGCAÙC PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC

Taùc ñoäng

Muïc ñích Noäi dung Phöông phaùp,phöông tieän ,hìnhthöùc TCDH

Kieåm tra,Ñaùnh giaù

Quyeát ñònhQuyeát ñònh

Taùc ñoäng




96

(JEAN VIAL,1986)

HEÄ THOÁNG CAÙC PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC TRUYEÀN THOÁNG

* Maët beân ngoaøi cuûa phöông phaùp daïy hoïc ( caùc thao taùc haønh ñoäng cuûa giaùo vieân vaø hoïcsinh )

Nhoùm phöông phaùp duønglôøi

Nhoùm phöông phaùp tröïcquan

Nhoùm phöông phaùp thöïchaønh

Dieãn giaûng Bieåu dieãn vaät töï nhieânHoïc sinh thöïc haønh xaùc ñònh

vaät maãuTraàn thuaät Bieåu dieãn vaät töôïng hình Hoïc sinh thöïc haønh quan saùt

Giaûng giaûi Bieåu dieãn vaät töông tröngHoïc sinh thöïc haønh thí

nghieäm

Vaán ñaùp Bieåu dieãn thí nghieämHoïc sinh laøm vieäc vôùi saùch

Baêng ghi hình, phim ñeønchieáu, phim ñieän aûnh

Baùo caùo ngaén cuûa hoïc sinh

* Maët trong cuûa phöông phaùp daïy hoïc ( Caùch toå chöùc hoïat ñoäng nhaän thöùc cuûa hoïc sinh )- Giaûi thích minh hoïa .- Tìm toøi töøng phaàn. Neâu giaûi quyeát vaán ñeà .

Vai troø hoïc sinh1. Môø nhaït.

2. Ñöôïc höôùng daãn.3. Ñöôïc khích leä.4.Ñöôïc giaûi phoùng

Muïc tieâu hoïc taäp1. Laëp laïi.

2.

Phaùt bieåu laïi.3. Saùng taïo laïi.4. Saùng taïo môùi.

Vai troø giaùo vieân1.Truyeàn ñaït kieán thöùc.

2.Gôïi môû ñoäng vieân.3.Coá vaán troïng taøi.4.Môø nhaït.

1

4

32

3

1 1

2

4

2

11

34




97

- Nghieân cöùu phaùt hieän.Coù 3 moâ hình daïy hoïc :- Ngöôøi daïy laø trung taâm theo quan ñieåm coå truyeàn (phöông phaùp daïy hoïc = phöông phaùpdaïy). - Ngöôøi daïy vaø ngöôøi hoïc ñeàu laø trung taâm : thaày chæ ñaïo, troø chuû ñoäng moät caùch töï giaùc,tích cöïc, töï löïc nhaèm giuùp troø ñaït ñöôïc muïc ñích daïy hoïc.

- Ngöôøi hoïc laø trung taâm, daïy hoïc theo loái môùi, baèng nhöõng phöông phaùp tích cöïc hoaùngöôøi hoïc [phöông phaùp daïy hoïc = phöông phaùp töï hoïc (töï nghieân cöùu, töï theå hieän, töïkieåm tra)].

BAÛNG SO SAÙNHPHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC COÅ TRUYEÀN - PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC MÔÙI

Phöông phaùp daïy hoïc coå

truyeàn

Phöông phaùp daïy hoïc tích cöïc

Muïc tieâu

- Chuyeån taûi nhaän thöùc töøngöôøi daïy, ngöôøi hoïc thuoäcbaøi, ghi nhôù, taùi hieän.- Tuaân theo meänh leänh, dosöùc eùp cuûa ngöôøi daïy.

- Giuùp ngöôøi hoïc tìm hieåu nhaân thöùccuûa ngöôøi khaùc, ñoàng thôøi naûy nôûsaùng kieán caù nhaân.- Thay ñoåi trong thaùi ñoä vaø haønh vihoïc vieân, xuaát phaùt töø giaùc ngoä veàthöïc teá, töï nguyeân.

Vò theá - Ngöôøi daïy laø trung taâm. - Ngöôøi hoïc laø trung taâm.

Noäi dung

- Nhöõng nguyeân taéc, khaùinieäm, coâng thöùc, moâ hình,moät göông saùng.- Baøi hoïc quay saün phaùt rahoaëc thoâng baùo taùi hieän, lôøithaày vaø saùch khoù thay ñoåi.

- Daïy caùi maø troø caàn vaø xaõ hoäi ñoøihoûi.- Moät vaán ñeà caàn gaûi quyeát, moät nhucaàu cuï theå, kích thích söï muoán hoïc.Moät tröôøng hôïp cuï theå thaønh coânghay thaát baïi, thích hôïp vôùi hoïc vieân.- Baøi hoïc chính laø yù kieán hoïc vieânñöôïc toång hôïp vaø naâng leân thaønh lyùluaän.

Phöông phaùp

- Thaày ñoäc thoaïi, phaùt vaán(ñoái thoaïi), dieãn trình, troøquan saùt, ghi cheùp.

- Ñoái thoaïi (thaày – troø / troø – troø / xaõhoäi – troø / troø – xaõ hoäi / troø – thaày /thaûo luaän / troø chôi / tham quan.- Giaùo vieân hay hoïc sinh neâu vaán ñeà

hoaëc neâu nhieàu caâu hoûi vaø taïo ñieàukieän cho hoïc vieân giuùp nhau tìm giaûiûñaùp. Hoïc vieân thöïc haønh theo maãuvaø töï nghó ra caùch laøm khaùc hay hôn.

Ngöôøi hoïc

- Hoïc thuoäc loøng, höôùngtheo vaø laøm theo thao taùcmaãu cuûa ngöôøi thaày, cuûasaùch.- Thuï ñoäng tieáp thu, thieáu

- Hoïc caùch hoïc, caùch giaûi quyeát vaánñeà. Ngöôøi hoïc chuû ñoäng, ñöôïc haønhñoäng theo caùch rieâng cuûa mình vôùitinh thaàn saùng taïo.




98

cô hoäi ñeå ñöôïc neâu yù töôûng,caùch laøm khaùc.

Ngöôøi hoïc - Hoïc thuoäc loøng, höôùngtheo vaø laøm theo thao taùcmaãu cuûa ngöôøi thaày, cuûasaùch.

- Thuï ñoäng tieáp thu, thieáucô hoäi ñeå ñöôïc neâu yù töôûng,caùch laøm khaùc.

- Hoïc caùch hoïc, caùch giaûi quyeát vaánñeà. Ngöôøi hoïc chuû ñoäng, ñöôïc haønhñoäng theo caùch rieâng cuûa mình vôùitinh thaàn saùng taïo.

Ngöôøi daïy - Hoïc vaø daïy phaân bieät raïchroøi, duø coù ban beä cuûa hoïcvieân chæ ñeå giaûi quyeát caùcvaán ñeà haønh chaùnh.- Thaày thieáu thoâng tin phaûnhoài töø hoïc vieân.- Ngöôøi daïy chuû ñoängtruyeàn ñaït.

- Hoïc vaø daïy khoâng phaân bieät raïchroøi, thaày vöøa daïy vöøa hoïc kinhnghieäm cuûa hoïc vieân.- Thaày coù nhieàu thoâng tin phaûn hoàitöø hoïc vieân.- Thaày coá tình thuï ñoäng ñeå phaùt huytính chuû ñoäng cuûa hoïc vieân, thaàykhoâng voäi pheâ phaùn, khen cheâ hoïcvieân.- Hoïc vieân vöøa hoïc, vöøa phuï thaàyhöôùng daãn, goùp yù cho nhau vaø chuûñoäng toå chöùc hoïc taäp.

Ñaùnh giaù - Thaày ñoäc quyeàn ñaùnh giaùcho ñieåm coá ñònh

- Töï ñaùnh giaù, töï söûa chöõa, ñieàuchænh, laøm cô sôû ñeå thaày cho ñieåm côñoäng.

Toùm laïi :Phöông phaùp daïy hoïc tích cöïc (hieän ñaïi) : giaùo vieân toå chöùc caùc hoaït ñoäng nhaän thöùc vaøthöïc tieãn, hoïc sinh laø ngöôøi tìm kieám tri thöùc ñeå ñaït muïc ñích daïy hoïc, giaùo döôõng, giaùoduïc vaø phaùt trieån .* Muïc tieâu hoïc taäp :- Hoïc ñeå bieát .- Hoïc ñeå laøm.- Hoïc ñeå yeâu thöông vaø toàn taïi.* Ñònh höôùng giaûng daïy :- Khoa hoïc .- Khoa hoïc vaø coâng ngheä.

- Khoa hoïc – coâng ngheä- xaõ hoäi.- Khoa hoïc- coâng ngheä -xaõ hoäi vaø phaùt trieån caù nhaân .* Muïc ñích daïy :- Tri thöùc khoa hoïc .- Kyõ naêng khoa hoïc.- ÖÙng duïng tri thöùc.- Giaûi quyeát vaán ñeà naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng .* Muïc ñích hoïc taäp :- Tieáp thu khoa hoïc .




99

- Xöû lyù thoâng tin .- Laøm theo khoa hoïc .- Chung soáng trong coäng ñoàng xaõ hoäi .3. Phöông phaùp giaûng daïy (moân kyõ thuaät hoaëc boä moân kyõ thuaät)

Laø moät moân khoa hoïc cuûa khoa hoïc giaùo duïc, nghieân cöùu quaù trình daïy vaø hoïc,caùc nguyeân taéc vaø quy luaät coù tính chuû ñaïo trong vieäc daïy vaø hoïc moân kyõ thuaät. Giaùo

vieân phaân tích noäi dung, tìm ra phöông phaùp,phöông tieän daïy hoïc, kieåm tra ñaùnh giaù caùchình thöùc daïy hoïc vaø giaùo duïc cho moät moân hoïc hay moät ngaønh hoïc nhaèm goùp phaàn laømcho ngöôøi hoïc yeâu thích moân hoïc, hoïc taäp caùch giaûng daïy, giaùo duïc cho moân hoïc ñoù. Thíduï phöông phaùp giaûng daïy moân ñieän töû, phöông phaùp giaûng daïy boä moân kyõ thuaät coângnghieäp, may coâng nghieäp.

Phöông phaùp daïy hoïc laø caùch thöùc, laø con ñöôøng, laø phöông höôùng haønh ñoäng ñeågiaûi quyeát vaán ñeà nhaän thöùc cuûa hoïc sinh nhaèm ñaït muïc ñích daïy hoïc. Hoaït ñoäng daïy hoïcluoân coù tính hai maët ñoù laø hoaït ñoäng daïy vaø hoaït ñoäng hoïc. Hoaït ñoäng daïy ñöôïc tieánhaønh theo nhöõng phöông phaùp daïy, coøn hoaït ñoäng hoïc ñöôïc tieán haønh theo phöông phaùpcoù söï toå chöùc cuûa thaày.

Do ñoù, phöông phaùp daïy coøn coù nghóa roäng hôn laø phöông phaùp daïy trong lôùp hoïcmaø coøn laø nhöõng hình thöùc toå chöùc ñòa ñieåm, giôø hoïc cuûa thaày vaø vieäc lónh hoäi tri thöùccuûa hoïc sinh theo nhöõng con ñöôøng logic naøo. Nhö vaäy, phöông phaùp daïy hoïc laø caùc böôùcthöïc hieän cuûa thaày vaø troø trong giôø daïy vaø con ñöôøng logic lónh hoäi tri thöùc.Phöông phaùp daïy hoïc laø:

• Hình thöùc toå chöùc giôø hoïc (Ñòa ñieåm hoïc).• Hình thöùc toå chöùc daïy (Phöông phaùp daïy).• Hình thöùc toå chöùc hoïc (Phöông phaùp hoïc).• Caùc böôùc thöïc hieän cuûa thaày vaø troø trong giôø daïy.• Caùch trình baøy theo con ñöôøng logic cuûa sö ïlónh hoäi tri thöùc.

II. PHAÂN LOAÏI CAÙC PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC

Theo giaùo sö Nguyeãn Ngoïc Quang (Lyù luaän daïy hoïc Ñaïi hoïc), ta coù heä thoáng caùcphuöông phaùp daïy hoïc cô baûn sau:1. Caên cöù vaøo muïc ñích lyù luaän daïy hoïc

- Caùc phöông phaùp giôùi thieäu taøi lieäu môùi.- Caùc phöông phaùp cuûng coá taøi lieäu môùi.- Caùc phöông phaùp vaän duïng kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo.- Caùc phöông phaùp heä thoáng hoaù, khaùi quaùt hoaù.- Caùc phöông phaùp kieåm tra – ñaùnh giaù kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo.

2. Caên cöù vaøo hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troøÑaøm thoaïi, thuyeát trình, thaûo luaän, thí nghieäm, thöïc haønh, nghieân cöùu.

3. Caên cöù vaøo con ñöôøng nhaân thöùc cuûa hoïc sinhGiaûi thích minh hoïa / tìm toøi töøng phaàn / nghieân cöùu.- Theo logic phaùt trieån noäi dung : qui naïp, dieãn dòch, so saùnh, ñoái chieáu.- Theo kieåu cuûa noäi dung daïy hoïc : thoâng baùo, laøm maãu, neâu vaán ñeà.

4. Caên cöù vaøo phöông tieän daïy hoïc- Caùc phöông phaùp daïy hoïc duøng lôøi noùi.- Caùc phöông phaùp daïy hoïc duøng tröïc quan.- Caùc phöông phaùp daïy hoïc töï löïc cuûa hoïc sinh.




100

Heä thoáng phöông phaùp daïy hoïc phöùc hôïp:- Daïy hoïc chöông trình hoaù.- Daïy hoïc baèng maùy tính ñieän töû.

- Daïy hoïc neâu vaán ñeà.- Daïy hoïc baèng tình huoáng moâ phoûng haønh vi, troø chôi.- Daïy hoïc baèng Module.- Daïy hoïc baèng grap hoaù.- Daïy hoïc baèng Algorit.

Theo taøi lieäu cuûa TS Quang Döông (Vieän nghieân cöùu giaùo duïc vaø ñaøo taïo phía nam),moät soá phöông phaùp daïy hoïc theo loái môùi:a. Phöông phaùp tìm toøi, khaûo saùt mang yù nghóa töï nghieân cöùu. Goàm caùc phöông phaùp

daïy hoïc: ñoïc saùch, tham quan, thaûo luaän, neâu vaán ñeà, tìm toøi khaûo saùt moät soá vaán ñeà.b. Phöông phaùp taäp söï, ñoùng vai mang yù nghóa töï theå hieän. Goàm caùc phöông phaùp daïy

hoïc: ñoïc saùch, bieåu ñaït, thöïc haønh ñoùng vai.c. Phöông phaùp xaùc ñònh giaù trò mang yù nghóa töï kieåm tra. Töï ñònh höôùng keát quaû theosong ñeà nhaän thöùc (thuaän ñeà, nghòch ñeà, trung dung).

III. LÖÏA CHOÏN PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏCMuoán thaønh coâng trong khaâu truyeàn ñaït noäi dung giaûng daïy, ngöôøi thaày giaùo phaûi

bieát löïa choïn vaø söû duïng coù hieäu quaû caùc phöông phaùp vaø hình thöùc daïy hoïc ñeå laøm taêngsöï ham thích, tích cöïc hoaù ngöôøi hoïc, söï tham döï cuûa hoïc sinh vaø söï giaûng daïy coù hieäuquaû cuûa giaùo vieân trong lôùp, xöôûng. Caùc phöông phaùp daïy hoïc raát ña daïng veà soá löôïng vaømuïc ñích söû duïng, muoán löïa choïn phöông phaùp daïy hoïc ngöôøi daïy phaûi bieát giaù trò cuûa

Caùc phaïm truø cuûa phöông phaùp daïy hoïc

Caáu truùc beân trongCaáu truùc beân ngoaøi

Toå chöùc giôø hoïc - Daïy hoïc treânlôùp .- Daïy hoïc trongquaù trình laoñoäng.- Tham quan.

- Trieån laõm.- Thöïc taäp, kieåmtra.- Hoïc toaøn

Toå chöùc daïy- Thuyeát trình.- Ñaøm thoaïi.Dieãn trình laømmaãu (phöôngphaùp 4 böôùc).- Thaûo luaän.

- Theo döï aùn.- Ñoùng vai.- Nghieân cöùutình huoáng.

Toå chöùc hoïc- Hoïc toaønlôùp.- Hoïc theonhoùm.- Hoïc theo caùtheå.

Caùc khaâucuûa quaùtrình daïyhoïc- Gaây yù thöùc.- Trình baøybaøi môùi.- Cuûng coá.- Kieåm tra.

Theo logic vaøchöông trìnhhoaù- Phaân tích.- Toång hôïp.- Qui naïp.- Dieãn dòch.- keá thöøa, phaùttrieån.- Chöông trìnhdaïy hoïc.




101

töøng phöông phaùp, noäi dung söû duïng noù, noù hoaït ñoäng nhö theá naøo? Khi naøo duøng thì chokeát quaû cao? Vaän duïng phöông phaùp daïy hoïc truyeàn thoáng coù caûi tieán vaø phöông phaùpdaïy hoïc theo loái môùi nhaèm tích cöïc hoaù ngöôøi hoïc vaøo caùc hoaøn caûnh, tình huoáng hoïc taäpkhaùc nhau.

Moãi phöông phaùp daïy hoïc duø toát nhaát vaãn coù maët maïnh, maët yeáu, khi thöïc hieänneân phoái hôïp hai hoaëc nhieàu phöông phaùp vì khoâng coù moät phöông phaùp naøo laø vaïn naêng

hoaëc moät phöông phaùp daïy hoïc ñoäc quyeàn. Ngoaøi ra, lao ñoäng sö phaïm laø moät lao ñoängñoøi hoûi tính saùng taïo cao, ngöôøi giaùo vieân coù khaû naêng phaân tích nhanh choùng caùc tìnhhuoáng sö phaïm, söû duïng ñuùng nhöõng tri thöùc vaø kyõ naêng sö phaïm, kinh nghieäm cuûa baûnthaân vaø cuûa giaùo vieân khaùc, chuù yù ñaày ñuû nhöõng ñieàu kieän ñaëc thuø trong coâng vieäc cuûabaûn thaân.

Ushinky nhaän xeùt : “ khoâng caàn noùi vôùi giaùo vieân : “Haõy laøm nhö theá naøy, nhö theákia”. Caàn noùi vôùi hoï : Caùc baïn haõy nghieân cöùu nhöõng quy luaät cuûa caùc hieän töôïng taâm lyùmaø caùc baïn muoán ñieàu khieån, haõy haønh ñoäng phuø hôïp vôùi nhöõng quy luaät ñoù vaø nhöõngñieàu kieän cuï theå cuûa tình hu6oùng sö phaïm. Tình huoáng thaät ña daïng, baûn tính cuûa hoïcsinh cuõng thaät khaùc nhau. Trong ñieàu kieän voâ cuøng phöùc taïp cuûa nhöõng tình huoáng söphaïm vaø cuûa hoïc sinh, laøm sao chuùng ta coù theå chaáp nhaän ñöôïc nhöõng ñôn thuoác vaïnnaêng naøo ñoù”.IV. XU HÖÔÙNG ÑOÅI MÔÙI PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC

Naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo laø caûi tieán muïc tieâu ñaùo taïo, caûi tieán noäi dung ñaøo taïo,quy trình ñaøo taïo, phöông phaùp daïy hoïc, phöông tieän daïy hoïc vaø hình thöùc toå chöùc daïyhoïc.1. Phöông phaùp ñoåi môùi, hoaøn thieän phöông phaùp daïy hoïc ñeán theá kyû XXIa. Hình thaønh tích cöïc, töï giaùc, chuû ñoäng saùng taïo, vaän duïng tri thöùc vaø nhaân caùch thích

öùng naêng ñoäng vôùi thöïc tieãn luoân luoân ñoåi môùi, choáng laïi thoùi quen hoïc taäp thuï ñoäng(luaät giaùo duïc ) hoïc baèng caùch tìm toøi saùng taïo.

b. Phöông phaùp daïy (laáy hoïc sinh laøm trung taâm) phuïc vuï cho phöông phaùp töï hoïc (töï

nghieân cöùu, töï theå hieän, töï kieåm tra).Reøn luyeän kyû naêng vaän duïng kieán thöùc vaøo thöïctieãn, taùc ñoäng tình caûm, mang laïi nieàn vui höùng thuù hoïc taäp cho hoïc sinh .

c. Taän duïng moïi khaû naêng cuûa caùc phöông tieän kyõ thuaät daïy hoïc ñaõ coù vaø hieän ñaïi: Vaätlieäu daïy hoïc, duïng cuï daïy hoïc, maùy ghi aâm, maùy ghi hình, maùy chieáu phaûn quang,maùy chieáu phim, maùy vi tính.

d. Theo höôùng ña daïng hoaù caùc caáp hoïc, baäc hoïc.e. Theo höôùng taêng cöôøng trang thieát bò, giaùo trình, saùch giaùo khoa vaø taøi lieäu tham

khaûo.f. Theo höôùng caûi tieán, hoaøn thieän kieåm tra ñaùnh giaù.g. Theo höôùng hoaøn thieän vaø linh hoaït caùc hình thöùc toå chöùc daïy hoïc.

h. Caûi tieán chöông trình moân hoïc vaø noäi dung daïy hoïc theo cô cheá thò tröôøng xaõ hoäi (lyùthuyeát < thöïc haønh/kieán thöùc < kyõ naêng/quan ñieåm kinh ñieån < bieän phaùp öùngduïng/moâ taû<phaân tích/ñôn ñieäu < ñoái chieáu/khaúng ñònh < giaû ñònh). Noäi dung goàmphaàn töï choïn vaø phaàn baét buoäc. Bieåu hieän : Ngöôøi hoïc khao khaùt hoïc, neâu thaéc maéc,chuû ñoäng vaän duïng, taäp trung chuù yù vaø kieân trì vöôït khoù khaên .




102

* Caùc thaønh toá cuûa quaù trình daïy hoïc quan heä laãn nhau trong löïa choïn phöông phaùp daïyhoïc coù söï keát hôïp giöõa moâi tröôøng giaùo duïc cuûa nha øtröôøng vaø moâi tröôøng kinh teá xaõ hoäicuûa coäng ñoàng.

2. Cô sôû löïa choïn phöông phaùp daïy hoïca. Döïa vaøo caùc loaïi muïc ñích:- Muïc ñích hoïc taäp : kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo, tö töôûng.- Muïc ñích lyù luaän daïy hoïc : giôùi thieäu, trình baøy, aùp duïng, cuûng coá, kieåm tra ñaùnh giaù.b. Döïa vaøo noäi dung daïy hoïc : Baøi giôùi thieäu, baøi luyeän taäp, oân taäp.c. Döïa vaøo trình ñoä hoïc sinh ñaõ coù vaø khaû naêng phaùt trieån cuûa ngöôøi hoïc : Trình ñoä, kinhnghieäm, sôû thích, naêng löïc nhaän thöùc, xöû lyù thoâng tin, yeáu toá naêng ñoäng xaõ hoäi, söùc khoeû,phaùi, moâi tröôøng hoïc taäp, ñoái töôïng (hoïc sinh, sinh vieân, hoïc vieân lôùn tuoåi, khuyeát taät...).d. Toå chöùc nhoùm daïy hoïc : Giuùp giaùo vieän theå hieän khaû naêng caù nhaân vaø phaùt trieån khaûnaêng giao tieáp töông taùc vôùi ngöôøi khaùc : ñeà nghò, phaûn ñoái, coâng nhaän, ñaùnh giaù. (Giaùo

vieân – hoïc sinh/hoïc sinh – giaùo vieân/hoïc sinh – hoïc sinh/hoïc sinh – xaõ hoäi/xaõ hoäi – hoïcsinh/hoïc sinh – PHHS).Coâng thöùc :n = 3, suy ra moái lieân heä : 18

e. Chieán thuaät giaûng daïy cuûa giaùo vieân : Döïa vaøo tieâu chuaån hieäu naêng (tính kinh teá, tieátkieäm), tieâu chuaån hieäu quaû (keát quaû ñaït ñöôïc) vaø tham gia cuûa hoïc sinh.f. Döïa vaøo thôøi gian moân hoïc, baøi hoïc:- Daïy lyù thuyeát .- Daïy thöïc haønh .

MUÏCTIEÂU

NOÄIDUNG

PHÖÔNGPHAÙP

TOÅCHÖÙC

ÑAÙNHGIAÙ

PHÖÔNGTIEÄN




103

g. Boá trí khoâng gian maët baèng lôùp hoïc, xöôûng .- Dieän tích lôùp, xöôûng : hieän taïi vaø töông lai.- Boá trí choã ngoài hoïc sinh : hoïc sinh deã quan saùt, deã thaûo luaän, giaùo vieân deã quaûn lyù, toå

chöùc, daïy.- Soá hoïc sinh cho moân hoïc : toái thieåu, toái ña.h. Döïa vaøo söï löïa choïn phöông tieän daïy hoïc : kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo, tö töôûng haønh

vi.i. Löôïng ñònh keát quaû hoïc taäp : caûi tieán phöông phaùp kieåm tra ñaùnh giaù, daïy theá naøo kieåmtra theá ñoù, kieåm tra caùch naøo phaûi daïy caùch ñoù.

j. Phaân tích keát quaû kieåm tra cuûa hoïc sinh ñeå caûi tieán muïc tieâu daïy hoïc, noäi dung, phöôngphaùp, phöông tieän vaø caùch toå chöùc daïy hoïc.




104

BAØI 2PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC TRUYEÀN THOÁNG

A. MUÏC TIEÂUSau khi hoïc xong baøi hoïc naøy, ngöôøi hoïc coù khaû naêng:

- Trình baøy vaø giaûi thích ñöôïc kieåu daïy hoïc giaûi thích minh hoïa, neâu giaûi quyeát vaán ñeà.- Ñònh nghóa vaø phaân loaïi ñöôïc caùc phöông phaùp thuyeát trình, ñaøm thoaïi, thaûo luaän,dieãn trình, thöïc haønh, luyeän taäp, oân taäp, höôùng daãn söû duïng saùch giaùo trình vaø taøi lieäutham khaûo.

- So saùnh ñöôïc söï gioáng nhau vaø khaùc nhau giöõa caùc daïng cuûa phöông phaùp daïy hoïc cuïtheå vaø moái quan heä cuûa caùc phöông phaùp trong moät baøi giaûng lyù thuyeát, thöïc haønh, oântaäp.

- Thöïc haønh ñöôïc ba kieåu giôùi thieäu moät moân hoïc, moät baøi hoïc, moät tieát hoïc; Boä caâuhoûi ñaøm thoaïi gôïi môû (Algorith neâu giaûi quyeát vaán ñeà, toå chöùc laøm vieäc nhoùm nhoû, toåchöùc moät buoåi daïy hoïc thöïc haønh (laøm maãu thöïc hieân, luyeän taäp töï ñaùnh giaù).

-

Neâu ñöôïc öu vaø nhöôïc ñieåm töøng phöông phaùp daïy hoïc vaø bieän phaùp khaéc phuïc haïncheá cuûa caùc phöông phaùp ñoù.B. NOÄI DUNGI. PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC THUYEÁT TRÌNH “ Noùi hay chöa phaûi laø daïy, giaûng daïy toát bao giôø cuõng phaûi laø söï truyeàn thuï hai chieàugiöõa Thaày vaø Troø, vaø ñöôïc goït duõa theo muïc ñích, noäi dung, trình ñoä cuûa khaùn giaû ”.“ Ñoái vôùi chuùng toâi khoâng coù söï vui thích naøo baèng ñöôïc nghe nhaø vaên hoïc chuùng toâi noùi.OÂng ta noùi hay laøm sao, tieáng chuoâng heát giôø nhö moät trôû ngaïi ñaùng giaän ”.“ Giaûng daïy moät caùch buoàn teû vaø khoù hieåu, hình nhö tröôùc maét hoï khoâng phaûi laø nhöõngcon ngöôøi ñaày söùc soáng maø laø nhöõng caùi maùy. Chuùng toâi khoâng öa nhöõng thaày giaùo nhötheá ”.

1. Ñònh nghóaPhöông phaùp thuyeát trình laø phöông phaùp daïy hoïc maø giaùo vieân duøng lôøi noùi sinh

ñoäng keát hôïp vôùi baûng phaán (baûng mica), baûn veõ hoaëc taøi lieäu treân maùy ñeøn chieáu ñeåtrình baøy tri thöùc môùi baèng giaûi thích, minh hoïa theo moät trình töï nhaát ñònh hoaëc trình baøykieåu neâu giaûi quyeát vaán ñeà, coøn hoïc sinh lónh hoäi tri thöùc baèng con ñöôøng tieáp thu, taùihieän taøi lieäu, nhaèm ñaït muïc ñích daïy hoïc laø giuùp hoïc sinh tham gia ñeå tìm ra kieán thöùcmôùi vaø phaùt trieån thaùi ñoä, tình caûm moân hoïc, baøi hoïc, hieåu ñöôïc baøi vaø ghi cheùp ñöôïc baøihoïc.

Ñaëc ñieåm :- Phöông tieän: Lôøi noùi cuûa giaùo vieân cuøng vôùi baûng phaán, baûn veõ, phim mieáng trong.

- Thôøi gian hoïc sinh tieáp thu taøi lieäu baèng con ñöôøng ngaén nhaát.- Kieåu daïy hoïc: Thoâng baùo taùi hieän, giaûi thích minh hoïa.- Giaùo vieân chuû ñoäng, hoïc sinh thuï ñoäng tieáp thu, do ñoù höôùng caûi tieán phöông phaùp

thuyeát trình laø hoïc sinh thuyeát trình.- Noäi dung baøi giaûng mang tính ñoàng loaït, ít chuù yù caù bieät hoïc sinh.- AÙp duïng: Giôùi thieäu moân hoïc, baøi hoïc, giaûng baøi môùi, chöùng minh, giaûi thích, laøm

saùng toû moät vaán ñeà phöùc taïp, toång keát, heä thoáng hoaù nhöõng tri thöùc maø hoïc sinh ñaõthu löôïm.

2. Phaân loaïi




105

a. Giaûng giaûi :Trong töøng baøi hoïc coù moät soá khaùi nieäm môùi, coâng thöùc môùi.Giaùo vieân giaûi thích, chöùng minh, moâ taû hieän töôïng, söï kieän, caùc khaùi nieäm, caùc

töø, caùc thuaät ngöõ, qui taéc, ñònh lyù, ñònh luaät, caùc nguyeân taéc hoaït ñoäng cuûa duïng cuï, maùymoùc baèng caùc luaän cöù, soá lieäu, thí duï cuï theå. Giaûng giaûi neâu ñöôïc caùc thuoäc tính cho thíduï ñuùng - sai, töông töï khaùc bieät, duøng khaùi nieäm ñaõ hoïc ñeå so saùnh khaùi nieäm môùi, chöùañöïng caùc yeáu toá phaùn ñoaùn, suy luaän neân coù nhieàu khaû naêng phaùt trieån tö duy logic, saùng

taïo cuûa hoïc sinh. Vai troø cuûa giaùo vieân reøn luyeän hoïc sinh kyõ naêng chöùng minh vaán ñeàmoät caùch toái öu. Giaûng giaûi aùp duïng ñeå giaûng caùc khaùi nieäm cô baûn môùi, ñaëc bieät khi hoïcsinh khoâng hieåu baøi hoaëc maéc sai laàm. Thôøi gian daïy töø 5 ñeán 10 phuùt.b. Giaûng thuaät

Keå laïi, thuaät laïi, moâ taû laïi nhöõng hieän töôïng, thí nghieäm hoaëc trình baøy cuoäc ñôøi,söï nghieäp caùc nhaø baùc hoïc loãi laïc, caùc thaønh töïu noåi tieáng trong khoa hoïc, kyõ thuaät. Noäidung giaûng thuaät phaûi coù lieân quan ñeán baøi hoïc, daøn baøi caâu chuyeän goàm: nhaäp ñeà, thaânbaøi, keát luaän, coù soá lieäu, hình aûnh, taøi lieäu minh hoïa ñöôïc trích daãn hay coù theå ñöôïcchöùng minh treân cô sôû khoa hoïc, ñöa thôøi söï, thoâng tin môùi vaøo lôùp hoïc. Giaùo vieân coù theåtrích daãn nhöõng ñoaïn vaên, thô ngaén, nhöõng caâu hoûi hay trích töø caùc taùc phaåm vaên hoïc, caùcvaên kieän lòch söû ñeå baøi giaûng sinh ñoäng, giaøu hieän töôïng vaø dieãn caûm. Cuõng coù theå söûduïng phöông tieän tröïc quan, phöông tieän kyõ thuaät ñeå minh hoaï cho vieäc trình baøy cuûamình hoaëc ñaët moät soá caâu hoûi nhaèm thu huùt söï chuù yù, nhaèm ñònh höôùng vieäc laéng nghehoaëc nhaèm kích thích tính tích cöïc hoaëc kieåm tra keát quaû vieäc lónh hoäi tri thöùc cuûa hoïcsinh, thôøi gian cho giaûng thuaät laø 15 phuùt, sau khi nghe giaûng thuaät hoïc sinh phaûi ruùt rañöôïc keát luaän caâu chuyeän keå.c. Dieãn giaûng:

Giaùo vieân duøng lôøi noùi keát hôïp baûng phaán trình baøy moät vaán ñeà hoaøn chænh, coùtính phöùc taïp tröøu töôïng vaø khaùi quaùt trong moät thôøi gian töông ñoái daøi ( ≥ 45 phuùt). Khidieãn giaûng giaùo vieân coù theå keát hôïp phöông phaùp daïy hoïc khaùc nhö giaûng giaûi, giaûngthuaät, ñaøm thoaïi, söû duïng taøi lieäu, algorit, neâu vaán ñeà ñeå phaân tích, toång hôïp, so saùnh, heä

thoáng hoaù, khaùi quaùt hoaù, ñaùnh giaù caùc luaän ñieåm khaùc nhau, söû duïng taøi lieäu khi caànthieát vaø chuyeån tieáp roõ raøng nhaèm ruùt ra keát luaän vöõng chaéc coù tính thuyeát phuïc cao taïocho hoïc sinh nieàm tin khoa hoïc kyõ thuaät, chöù khoâng chæ trình baøy cho hoïc sinh töï yù choïnlöïa noäi dung, hoïc sinh caàn phaûi chuù yù lieân tuïc, taäp trung tö töôûng cao ñeå hieåu vaø ghi cheùp.

Dieãn giaûng ôû tröôøng phoå thoâng, giaùo vieân trình baøy taøi lieäu theo noäi dung, ñeà muïcsaùch giaùo khoa vaø thænh thoaûng ñaët caâu hoûi xen keõ, hoïc sinh traû lôøi (thôøi gian töø 1-2tieát/moân). Dieãn giaûng ôû tröôøng Ñaïi hoïc chieám töø 40% - 60% thôøi gian daønh cho moân hoïc,giaùo vieân trình baøy taøi lieäu coù theå thu heïp (boû qua bôùt hoaëc ñi saâu) hoaëc môû roäng daøn baøicuûa giaùo trình, giaùo vieân ñaët caâu hoûi, sinh vieân suy nghó vaø giaùo vieân traû lôøi (thôøi gian töø2-5 tieát). Neáu caùch ñaây vaøi theá kyû, nhöõng giaùo sö vaø baùc hoïc chæ ñoïc nhöõng cuoán saùch

daøy vaø keøm theo lôøi bình luaän tröôùc sinh vieân trong nhöõng giaûng ñöôøng Ñaïi hoïc, thì ngaøynay dieãn giaûng laø coâng trình saùng taïo baèng lôøi cuûa caùc nhaø giaùo Ñaïi hoïc. Do ñoù noù luoâncoù vai troø daãn ñaàu trong caùc hình thöùc daïy hoïc Ñaïi hoïc. Moät daïng khaùc cuûa phöông phaùpthuyeát trình laø thuyeát trình cuûa hoïc sinh: Giaùo vieân giao cho hoïc sinh (caù nhaân, nhoùm, taäptheå) moät chuû ñeà, hoïc sinh thu thaäp taøi lieäu, ghi cheùp vaø trình baøy keát quaû töø 10 ñeán 20phuùt, sau ñoù cho hoïc sinh khaùc ñaët caâu hoûi ñeå cuûng coá, môû roäng hoaëc thaéc maéc, baùc boû.Muïc ñích giuùp hoïc sinh töï tin, töï giaùc tích cöïc, reøn luyeän khaû naêng dieãn ñaït tröôùc ñaùmñoâng, tö duy ñuùng trình töï, bieát phaùt bieåu, baûo veä yù kieán, quan ñieåm cuûa mình.3. Öu - nhöôïc ñieåm




106

a. Öu ñieåm- Giaùo vieân chuû ñoäng ñöôïc thôøi gian vaø keá hoaïch leân lôùp. Trong thôøi gian ngaén giaùo

vieân trình baøy nhieàu noäi dung cho nhieàu hoïc sinh, coù tính kinh teá cao.- Giaùo vieân truyeàn ñaït nhöõng noäi dung lyù thuyeát töông ñoái khoù, phöùc taïp chöùa ñöïng

nhieàu thoâng tin maø hoïc sinh khoâng deã daøng tìm hieåu moät caùch saâu saéc .- Giaùo vieân laøm maãu cho hoïc sinh caùch tö duy logic, caùch ñaët vaø giaûi quyeát vaán ñeà

khoa hoïc, caùch söû duïng ngoân ngöõ noùi ñeå dieãn ñaït nhöõng vaán ñeà khoa hoïc moät caùch roõraøng chính xaùc.- Giaùo vieân taùc ñoäng maïnh meõ ñeán tö töôûng, tình caûm, söï chuù yù cuûa hoïc sinh thoâng qua

noäi dung, taøi lieäu, caùch trình baøy, cöû chæ, ñieäu boä cuûa giaùo vieân.- Phöông phaùp naøy khoâng ñoøi hoûi nhieàu phöông tieän thieát bò. Hoïc sinh hoïc ít vaát vaû, ít

maéc nhieàu sai laàm.b. Nhöôïc ñieåm- Hoïc sinh thuï ñoäng tieáp thu, chuû yeáu nghe vaø taùi hieän, choùng meät moûi.- Khoâng phaùt trieån: Ngoân ngöõ noùi, tính tích cöïc, ñoäc laäp, tö duy saùng taïo cuûa hoïc sinh.- Giaùo vieân khoâng chuù yù ñaày ñuû trình ñoä nhaän thöùc vaø kieåm tra söï lónh hoäi cuûa hoïc sinh.- Söï ñôn ñieäu trình baøy cuûa giaùo vieân laøm maát daàn höùng thuù hoïc taäp cuûa hoïc sinh.

Do ñoù, giaùo vieân caàn khaéc phuïc nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp thuyeát trình baèng naângcao caùc thuû thuaät cuûa giaùo vieân vaø keát hôïp caùc phöông phaùp daïy hoïc khaùc nhö: ñaømthoaïi, dieãn trình, höôùng daãn hoïc sinh ñoïc vaø söû duïng giaùo trình.4. Nhöõng yeâu caàu cô baûn trong vieäc söû duïng phöông phaùp thuyeát trình

Nhöõng yeâu caàu cuûa moät baøi dieãn giaûng toát: - Lôøi giaûng to, roõ, trong saùng, khuùc trieát, khoâng phaïm caùc qui luaät logic.- Cöôøng ñoä gioïng noùi phaûi to, roõ hôïp lyù.- Toác ñoä noùi vöøa phaûi.- Bieát döøng ñuùng luùc vôùi thôøi gian hôïp lyù.- Môû ñaàu baøi hoïc toát 2 5 phuùt.

- Noäi dung baøi giaûng laø moät chuoãi kieán thöùc khoâng bò giaùn ñoaïn trong khi trình baøycuõng nhö trong tö duy cuûa hoïc sinh vaø trong chuyeån tieáp giöõa caùc muïc trong baøi.

Moät soá vaán ñeà chung veà phöông phaùp duøng lôøi noùi:- Lôøi noùi phaûi ñaûm baûo tính tö töôûng: Coù söùc taùc ñoäng maïnh hình thaønh cho ngöôøi hoïc

nieàm tin, nhaän thöùc vaán ñeà theo quan ñieåm duy vaät bieän chöùng logic vaø vaän duïngñöôïc vaøo thöïc tieãn baûn thaân, coâng vieäc.

- Lôøi noùi ñaûm baûo tính khoa hoïc; khaùch quan, tri thöùc chính xaùc, thöïc tieãn, caäp nhaätthoâng tin.

- Lôøi noùi coù söùc truyeàn caûm maïnh meõ: vôùi ngoân ngöõ phong phuù, giaøu hình aûnh, vôùinhöõng thuû thuaät cuûa giaùo vieân seõ coù söùc maïnh loâi cuoán hoïc sinh, coù taùc duïng giaùo

döôõng vaø giaùo duïc maïnh.- Lôøi noùi phaûi höôùng daãn toát vieäc ghi cheùp (vaøo saùch hoïc, phieáu ghi cheùp, taäp cheùp).Giaùo vieân neân höôùng daãn hoïc sinh caùch ñoïc, gaïch döôùi choã quan troïng caàn löu yù, ghitheo caùch hieåu, toùm taét coù heä thoáng logic, taùch yù chính, yù phuï, phaùt hieän nhöõng ñieåmchöa roõ ñeå trao ñoåi, thaûo luaän.

a. Chuaån bò baøi giaûng - Soaïn daøn baøi chi tieát: Giaùo vieân döïa vaøo muïc ñích yeâu caàu cuûa baøi daïy, söï hieåu bieát

cuûa giaùo vieân, taøi lieäu tham khaûo vaø trình ñoä cuûa hoïc sinh ñeå xaùc ñònh daøn baøi, moät




107

daøn baøi toát giuùp cho giaùo vieân khoâng laïc ñeà vaø söû duïng toát thôøi gian. Daøn baøi Algoritkeát hôïp vôùi neâu giaûi quyeát vaán ñeà so saùnh, giaûi quyeát töøng phaàn, keá thöøa moùc xích.

- Soaïn taøi lieäu phaùt tay cho hoïc sinh, giaùo aùn, ñoà duøng daïy hoïc (cho ví duï, keå chuyeän,noùi keøm minh hoïa). Xaùc ñònh hoaït ñoäng giaùo vieân vaø hoïc sinh.

- Taäp döôït, naém vöõng daøn baøi chi tieát, hoïc thuoäc phaàn giôùi thieäu ñònh nghóa, coâng thöùcvaø nhöõng caâu ñaëc bieät muoán laøm noåi baät ñieåm quan troïng muoán trình baøy.

b. Trình baøy baøi môùiCaáu truùc phöông phaùp thuyeát trình coù 4 böôùc:- Böôùc 1: Neâu vaán ñeà: Thoâng baùo vaán ñeà daïng toång quaùt nhaèm kích thích söï chuù yù cuûa

hoïc sinh.- Böôùc 2: Phaùt bieåu vaán ñeà: Neâu caâu hoûi cuï theå nhaèm vaïch ra phaïm vi hoïc sinh caàn

xem xeùt vaø giuùp hoïc sinh ñònh höôùng vaøo nhöõng vaán ñeà trình baøy cuûa giaùo vieân, gaâycho hoïc sinh söï thích thuù, nhu caàu ñoái vôùi tri thöùc seõ ñöôïc lónh hoäi.

- Böôùc 3: Giaûi quyeát vaán ñeà: Böôùc naøy coù theå tieán haønh theo logic qui naïp hoaëc logicdieãn dòch.

* Logic qui naïp laø con ñöôøng nhaän thöùc töø caùi ñôn giaûn nhaát ñeán caùi chung, caùi khaùi quaùt

töø nhöõng tröôøng hôïp cuï theå ñeán quy luaät, nguyeân taéc. Theo logic qui naïp coù theå coù 3 caùchtrình baøy. Ñoù laø:- Phaân tích töøng phaàn: Neâu vaán ñeà ñaët ra ôû böôùc phaùt bieåu vaán ñeà töông ñoái ñoäc laäp vôùi

nhau. Nghóa laø giaûi quyeát töøng vaán ñeà ruùt ra keát luaän coù kieåm tra töøng phaàn, roài giaûiquyeát sang vaán ñeà khaùc.

- Phaùt trieån: Vaán ñeà giaûi quyeát theo loái moùc xích. Nghóa laø giaûi quyeát xong vaán ñeà thöùnhaát thì ñaùp soá cuûa noù laïi laøm tieàn ñeà cho vieäc giaûi quyeát vaán ñeà thöù hai, vaø cöù nhövaäy tieáp tuïc heát caùc ñeà muïc trong baøi hoïc.

- So saùnh ñoái chieáu neâu vaán ñeà ñaët ra phaûi ñöôïc giaûi quyeát chöùa ñöïng nhöõng maët töôngphaûn ñoái laäp. Chaúng haïn trong töông quan löïc löôïng, maët öu vaø nhöôïc cuûa phöôngphaùp, caùi chung vaø caùi rieâng coù theå duøng caùch phaân tích, so saùnh, ñoái chieáu, ñem so

saùnh nhöõng maët, nhöõng thuoäc tính hay quan heä ôû hai ñoái töôïng töông phaûn hoaëc ñoáilaäp nhau, ñeå töø ñoù ruùt ra keát luaän cho töøng ñieåm caàn so saùnh trong cuøng baøi hay nhieàubaøi.

* Logic dieãn dòch laø con ñöôøng nhaän thöùc töø nguyeân lyù chung ñeán caùi cuï theå, ñôn giaûnnhaát. Theo logic dieãn dòch, baët ñaàu ñöa ra keát luaän sô boä khaùi quaùt, sau ñoù tieán haønh giaûiquyeát cuõng theo ba caùch treân: Phaân tích töøng phaàn, so saùnh, ñoái chieáu, phaùt trieån.- Böôùc 4: Keát luaän

Laø böôùc keát thuùc cuûa vieäc trình baøy vaán ñeà. Noù laø söï keát tinh döôùi daïng xuùc tích,chính xaùc nhöõng khaùi quaùt baûn chaát cuûa vaán ñeà.

Caùch neâu vaán ñeà vaø phaùt bieåu vaán ñeà coù theå tieán haønh baèng caùch thoâng baùo taùi

hieän Algorit hoaëc coù tính chaát neâu vaán ñeà. Caùch giaûi quyeát vaán ñeà coù theå baèng logic quinaïp hoaëc logic dieãn dòch. Ñieàu ñoù chöùng toû caáu truùc cuûa phöông phaùp thuyeát trình ñaõphaûn aùnh maët beân trong cuûa phöông phaùp daïy hoïc noùi chung vaø phöông phaùp thuyeát trìnhnoùi rieâng.c. Thu huùt vaø duy trì söï chuù yù cuûa hoïc sinh, gaây ñöôïc höùng thuù hoïc taäp, höôùng daãn töduy hoïc sinh.

Hoïc sinh seõ khoâng hoïc ñöôïc gì neáu khoâng chuù yù nghe. Muoán thu huùt vaø duy trì söïchuù yù cuûa hoïc sinh, giaùo vieân phaûi coù thaùi ñoä tích cöïc ñoái vôùi noäi dung baøi daïy. Khoâng coùgì thay theá ñöôïc nhöõng tri thöùc chính xaùc vaø söï hieåu bieát saâu roäng cuûa giaùo vieân veà vaán




108

ñeà trình baøy. Do ñoù giaùo vieân phaûi söûa soaïn vaø chuaån bò baøi thaät chu ñaùo. Neáu khoângchuaån bò thaät kyõ, giaùo vieân khoù coù theå ñem heát nhieät tình vaø say söa vaøo trong baøi daïy.Hieåu bieát hoïc sinh cuõng giuùp cho duy trì söï chuù yù. Nhaäp ñeà, coù tính caùch ñoäng vieân kíchthích ñeå thu huùt söï chuù yù vaø chuaån bò cuûa hoïc sinh.Giaùo vieân taùc ñoäng tình caûm thaùi ñoähoïc sinh, taïo khoâng khí sinh ñoäng ñeå hoïc sinh töï nguyeän nghe thaày giaûng. Khi giaûng baøineân duøng theå vaên noùi hôn vaên vieát, duøng caâu ñôn giaûn, deã hieåu vaø ñuùng ngöõ phaùp, duøng

nhieàu caâu ngaén vaø ít caâu quaù daøi, trình baøy coù logic, coù heä thoáng caùc yù kieán. Loái tieáp caännaøy taïo khoâng khí thoaûi maùi trong lôùp vaø töø ñoù taïo neân moái lieân heä toát ñeïp töï nhieân giöõaThaày vaø Troø. Trong khi giaûng baøi, giaùo vieân phaûi phaùn ñoaùn caùc phaûn öùng cuûa hoïc sinh,giaùo vieân phaûi luoân luoân saün saøng coù theå thay ñoåi thuû thuaät trình baøy khi caàn, moät caâuchuyeän vui ñuùng möùc, caùch ñaët vaø giaûi quyeát vaán ñeà keát hôïp lôøi noùi, ñieäu boä neùt maët,caùch duøng baûn veõ, bieåu ñoà, hình aûnh vaø ñoà duøng daïy hoïc tröïc quan khaùc ñeå nhaán maïnhmoät ñieåm naøo ñoù, thænh thoaûng ñaët caâu hoûi ñeå nhaán maïnh ñieåm quan troïng hoaëc kieåm trasöï theo doõi baøi cuûa hoïc sinh. Söï chuyeån tieáp noäi dung thaønh phaàn naøy sang noäi dungthaønh phaàn khaùc moät caùch sinh ñoäng. Hoïc sinh seõ thaáy ñöôïc noäi dung chæ ñöôïc keát thuùccuoái giôø hoaëc cuoái ñoaïn trình baøy cuûa thaày.d. Ñieäu boä, phong caùch, cöû chæ cuûa giaùo vieân

Cuõng goùp phaàn vaøo söï thaønh coâng cuûa baøi giaûng, yeáu toá khaùch quan cuûa phöôngphaùp thuyeát trình laø noäi dung baøi giaûng, yeáu toá chuû quan laø phong caùch dieãn ñaït cuûa giaùovieân. Giaùo vieân khoâng neân ngoài yeân moät choã ñeå giaûng baøi, neân ñöùng ngay ngaén, daùngñieäu töï nhieân tröôùc hoïc sinh ñeå moïi ngöôøi coù theå thaáy ñöôïc. Thoâng thöôøng nhöõng cöû ñoängchaäm töï nhieân khoâng laøm xao laõng hoïc sinh, ñoâi khi moät vaøi böôùc di chuyeån qua beân naøyhoaëc beân kia giuùp nhaán maïnh, chaám döùt moät ñieåm trong baøi ñeå chuyeån qua ñieåm khaùc.Giaùo vieân coù theå ñi laïi tröôùc lôùp nhöng traùnh nhöõng cöû ñoäng khoâng caàn thieát nhö tungphaán trong tay, choáng tay nghieâng mình treân baøn. Ñieäu boä, cöû ñoäng cuõng giuùp vaøo vieäctruyeàn yù nghóa cuûa lôøi noùi, moät caùch laéc ñaàu nhìn hoïc sinh naøy moät laùt roài nhìn hoïc sinhkhaùc laøm cho caû lôùp coù caûm töôûng nhö nhìn thaáy töøng ngöôøi, moät caùi giô tay ñuùng luùc

truyeàn yù nghóa nhieàu hôn lôøi noùi. Cöû ñoäng cuõng coù xu höôùng laøm dòu söï caêng thaúng thaànkinh cuûa lôùp hoïc vaø giuùp giaùo vieân laáy laïi bình tónh.e. Gioïng noùi, toác ñoä

Cöôøng ñoä cuûa gioïng noùi phaûi lôùn hôn möùc nghe caàn thieát ñeå moïi ngöôøi trong lôùpñeàu nghe roõ. Neáu lôùp ñoâng, ñeà nghò moät hoïc sinh ôû xa nhaát cho bieát coù nghe roõ khoâng?Khi noùi neân keát hôïp vôùi ghi cheùp luùc giaûng noäi dung baøi hoïc vaø löu yù ñeán phaûn öùng cuûangöôøi hoïc seõ ñeå loä treân neùt maët neáu khoâng nghe roõ, cuõng khoâng neân noùi lôùn quaù laøm chongöôøi noùi cuõng nhö ngöôøi nghe deã mau meät. Gioïng noùi cao thaáp cuõng aûnh höôûng ñeán söïchuù yù, gioïng ñeàu ñeàu cuøng moät aâm saéc laøm cho ngöôøi nghe buoàn teû, ngöôøi giaùo vieân caànbieát thay ñoåi gioïng cao thaáp moät caùch kheùo leùo tuøy theo yù nghóa vaø taàm quan troïng cuûa

moãi caâu, moãi töø.Toác ñoä noùi cuõng aûnh höôûng ñeán söï tieáp thu cuûa hoïc sinh, noùi mau quaù hoïc sinhkhoâng ñuû thôøi gian ñeå suy nghó vaø hieåu. Thoâng thöôøng neân noùi mau ñoái vôùi nhöõng taøi lieäudeã hoïc vaø ñaõ hoïc, noùi chaäm khi trình baøy moät vaán ñeà khoù hieåu vaø môùi. Thænh thoaûng neândöøng laïi ñeå hoïc sinh naém ñöôïc nhöõng ñieåm quan troïng maø giaùo vieân muoán löu yù.

Khi giaûng baøi, moãi phaàn coù toùm taét vaø cuoái baøi coù toùm taét chung. Toùm taét vaø kieåmtra giuùp traùnh nhöõng nhaän thöùc sai vaø buoäc chaët caùc ñieåm chính laïi, giuùp hoïc sinh deã heäthoáng laïi caùc tri thöùc vöøa tieáp thu.f. Höôùng daãn hoïc sinh




109

Caùch ghi cheùp vaøo taäp vaø taøi lieäu phaùt tay baèng caùch keát hôïp baûng phaán, hoïc sinhneân ghi theo caùch hieåu, toùm taét, khoâng ghi nguyeân vaên tröø ñònh nghóa, coâng thöùc. Ghinhöõng yù chính cô baûn, traùnh ghi traøn lan, ghi nhanh baèng kyù hieäu, vieát taét sô ñoà, keát hôïpvôùi hình veõ, bieåu ñoà. Ñaûm baûo ghi chính xaùc coù heä thoáng, coù tính logic vöøa ghi vöøa suynghó ñeå kòp thôøi phaùt hieän nhöõng ñieåm chöa hieåu, ñaùnh daáu leà taäp nhöõng choã quan troïng.

Toùm laïi dieãn giaûng tích cöïc phaûi löu yù:

- Noäi dung baøi hoïc caáu truùc daøn baøi keát hôïp Algorit vaø neâu giaûi quyeát vaán ñeà (so saùnh,keá thöøa, giaûi quyeát töøng phaàn).- Thuyeát trình keát hôïp saùch, taøi lieäu phaùt tay ghi cheùp, caâu hoûi kieåm tra (traéc nghieäm)

vaø phöông phaùp daïy hoïc.- Ngaét baøi giaûng ra nhieàu ñoaïn baèng caùc caâu hoûi gôïi môû neâu vaán ñeà hoaëc Algorit yeâu

caàu hoïc sinh cuøng laøm vieäc vôùi giaùo vieân vaø ñoà duøng daïy hoïc, coù nhaän xeùt ñaùnh giaùkeát quaû laøm vieäc cuûa hoïc sinh vaø toå, nhoùm. Trình baøy, aùp duïng, kieåm tra töøng ñoaïn.

- Xen keõ caùc caâu chuyeân lòch söû, khoa hoïc, vui boå ích coù lieân quan ñeán noäi dung baøihoïc; hieän töôïng thöïc teá trong cuoäc soáng; thoâng tin caäp nhaät treân baùo ñaøi. Cho hoïc sinhthí duï, giaûi baøi taäp, thuyeát trình moät ñoaïn coù chuaån bò, ñoïc vieát noäi dung caàn taùi hieäntreân baûng phaán.

- Taùc ñoäng cuûa baøi giaûng aûnh höôûng bôûi söï trình baøy cuûa giaùo vieân. Muoán ngöôøi nghehaøo höùng, giaùo vieân cuõng phaûi haøo höùng ñeå taïo nieàm tin cho hoïc sinh vôùi noäi dung seõtruyeàn ñaït, ñang truyeàn ñaït, sau khi truyeàn ñaït gaây thieän caûm ngöôøi nghe, khaéc phuïchoài hoäp khi trình baøy. Caàn coù söï nhaát quaùn giöõa 3 yeáu toá:o Ngoân ngöõ, cöû chæ: Hình thöùc beân ngoaøi, thaùi ñoä, tö theá, ñoäng taùc, cöû chæ töï nhieân,

bieåu hieän neùt maët tieáp xuùc baèng maét.o Gioïng noùi: aâm löôïng (to, roõ); aâm vöïc (cao, thaáp); toác ñoä (nhanh, chaäm); phaùt aâm

ñuùng ngöõ ñieäu, traùnh hoaëc giaûm töø ñeäm (öøm, a ø, öø,....).o Kieåm soaùt thaàn kinh, khaéc phuïc caûm giaùc lo laéng: chuaån bò saün saøng baøi giaûng,

hình aûnh töôûng töôïng veà lôùp hoïc, thôû saâu vaøi laàn tröôùc khi noùi, hôïp taùc vôùi baøi hoïc

vaø ñoái töôïng nghe nhö baïn mình, taäp trung thö giaõn tröôùc khi noùi. Söû duïng phöôngtieän tröïc quan boá cuïc daøn baøi vaø nhöõng ñieåm chính, taøi lieäu phaùt tay vaø baét ñaàubuoåi daïy baèng yeâu caàu ngöôøi nghe, traû lôøi. Baïn seõ khoâng coù dòp thöù hai, neân gaâyaán töôïng toát ñeïp ban ñaàu.

- Cuoái cuøng laø giaùo vieân phaûi töï kieåm tra baøi daïy, ñöøng quaù töï haøi loøng vôùi ñieàu mình töïnoùi, töï kieåm tra chính mình maø phaûi quan saùt ñoái töôïng nghe giaûng baèng qui trình Algorit.

• Lôøi giaûng GV tuoân ra töï nhieân.• Nhìn khaép löôït ngöôøi nghe (cuoái lôùp, caùc goùc lôùp).• Giaûi maõ taâm lyù ñoái töôïng nghe.• Xöû lyù thoâng tin sau khi giaûi maõ.

5. Daïy khaùi nieäm vaø nguyeân taéc* Daïy khaùi nieäm : 7 böôùca. Phaùt bieåu muïc ñích daïy khaùi nieäm.b. Phaân tích khaùi nieäm ra nhöõng thuoäc tính quan troïng, khoâng quan troïng.c. Ñònh nghóa baèng lôøi .d. Cho thí duï ñuùng vaø sai.e. Khaùi quaùt hoaù khaùi nieäm.f. Kieåm tra söï lónh hoäi cuûa hoïc sinh baèng caùch cho thí duï vaø phaùt bieåu baèng lôøi

cuûa hoïc vieân.




110

g. Aùp duïng vaø cuûng coá khaùi nieäm.* Daïy nguyeân taéc : 8 böôùc.

a. Phaùt bieåu muïc ñích daïy nguyeân taéc.b. Xaùc ñònh khaùi nieäm hoaëc nguyeân taéc ñaõ coù ñeå hoïc nguyeân taéc môùi.c. Giuùp hoïc vieân nhôù caùc khaùi nieäm thaønh phaàn.d. Giuùp hoïc vieân keát hôïp caùc khaùi nieäm theo trình töï thích ñaùng baèng caâu hoûi gôïi

môû.e. Hoïc vieân chöùng toû tieáp thu nguyeân taéc.f. Hoïc vieân phaùt bieåu nguyeân taéc baèng ngoân ngöõ cuûa hoï.g. Kieåm tra söï tieáp thu nguyeân taéc.h. Luyeän taäp cuûng coá nguyeân taéc.

* Giaûng daïy, töôøng thuaät, keå chuyeän : Noäi dung goàm 3 phaàn: nhaäp ñeà, thaân baøi, keát luaänvôùi 3 yeáu toá:

a. Söï vieäc: caàn xaùc ñònh roõ töôøng thuaät veà vieäc gì, hoaït ñoäng gì. Muïc ñích töôøngthuaät; söï vieäc phaûi coù thaät khoâng ñöôïc bòa ñaët theâm.

b. Caûnh töôïng: nôi söï vieäc aáy dieãn ra coù hình aûnh, aâm thanh, nhaân vaät, baàu khoângkhí, dieãn tieán söï vieäc, hieän töôïng.

c. Caûm nghó: nhöõng caûm xuùc, taâm traïng, thaùi ñoä, nhöõng ñieàu lieân töôûng, suy tö,lôøi bình phaåm cuûa ngöôøi tham gia chöùng kieán hoaëc ngöôøi töôøng thuaät laïi. Laømsao ñeå soáng ñoäng laïi ñöôïc caûnh töôïng, theå hieän nhöõng caûm nghó, taát caû quy tuïveà söï vieäc, laøm noåi baät nhöõng ñaëc ñieåm vaø tính caùch cuûa söï vieäc.

II. PHÖÔNG PHAÙP ÑAØM THOAÏIGiôùi thieäu : ÔÛ theá kyû I, trieát gia La maõ Quitilien ñöa ra 7 caâu hoûi cho baát kyø vaán

ñeà gì? Ai? Caùi gì? ÔÛ ñaâu? Khi naøo? Taïi sao? Caùch naøo? Ra sao? Vaø ôû theá kyû XV, nhaøvaên Kitling laøm baøi thô 6 chöõ w (why, what, when, where, who, how). Phöông phaùp ñaømthoaïi ñöôïc caùc trieát gia coå Hy Laïp ví nhö ngheä thuaät ñôõ ñeû. Thaày giaùo kheùo leùo ñaët caâuhoûi gôïi môû ñeå hoïc sinh traû lôøi tìm ra keát quaû. Phöông phaùp ñaøm thoaïi lieân heä raát gaàn vôùi

thaûo luaän, nhöng ñöôïc söû duïng roäng raõi hôn cho caùc loaïi baøi daïy hoïc. Maëc duø nhöõng öuñieåm cuûa hoûi ñaùp ñaõ roõ raøng hieån nhieân, nhöng moät soá giaùo vieân vaãn khoâng thích duøngphöông phaùp naøy vì nghó raèng hoûi ñaùp chæ ñoøi hoûi hoïc sinh thuoäc loøng maø khoâng nghó ñeánlaø nhöõng caâu hoûi coøn kích thích sinh vieân suy nghó, toå chöùc nhöõng söï kieän, nhöõng tin töùcveà söï vaät vaø hieän töôïng ñeå ruùt ra nhöõng keát luaän hôïp lyù söû duïng nhöõng nguyeân taéc, nhöõngquy luaät ñeå giaûi quyeát vaán ñeà.

Hoûi ñaùp duøng ñuùng luùc seõ thuùc ñaåy hoïc sinh vöøa suy nghó vöøa laøm. Noù ñöa hoïcsinh töø vai troø thuï ñoäng nghe, nhìn qua vai troø chuû ñoäng vöøa suy nghó, vöøa nghe nhìn vaønoùi.Muoán söû duïng hieäu quaû caùc caâu hoûi ta phaûi xeùt ñeán ñaëc ñieåm cuûa caâu hoûi toát, nhöõng loaïi

caâu hoûi duøng thích hôïp cho nhöõng muïc ñích khaùc nhau vaø nhöõng thuû thuaät veà söû duïng caâuhoûi.1. Ñònh nghóa

Phöông phaùp ñaøm thoaïi (hoûi ñaùp coù hieäu quaû) laø phöông phaùp maø giaùo vieân caêncöù vaøo noäi dung baøi hoïc kheùo leùo ñaët caâu hoûi ñeå hoïc sinh caên cöù vaøo nhöõng ñieàu ñaõ bieátveà kieán thöùc, kinh nghieäm ñaõ coù cuûa baûn thaân hoaëc sau khi hoïc sinh quan saùt hình veõ,xem phim, ñoïc taøi lieäu, nghe baêng ghi aâm, giaùo vieân ñöa ra nhöõng caâu hoûi nhaèm saùng toûvaán ñeà, tìm ra nhöõng tri thöùc môùi töø taøi lieäu ñaõ hoïc, nhaèm cuûng coá, môû roäng, ñaøo saâu




111

nhöõng tri thöùc ñaõ tieáp thu ñöôïc hoaëc nhaèm toång keát heä thoáng hoùa tri thöùc ñaõ thu löôïmñöôïc, kieåm tra, ñaùnh giaù vieäc naém vöõng tri thöùc cuûa hoïc sinh.2. Phaân loaïi- Döïa vaøo muïc ñích lyù luaän daïy hoïc coù theå phaân loaïi: ñaøm thoaïi gôïi môû, ñaøm thoaïi

cuûng coá, ñaøm thoaïi toång keát, ñaøm thoaïi kieåm tra.- Döïa vaøo tính chaát nhaän thöùc cuûa hoïc sinh goàm, ñaøm thoaïi taùi hieän, ñaøm thoaïi giaûi

thích – minh hoïa, ñaøm thoaïi kieåm tra.Nhìn chung phöông phaùp ñaøm thoaïi chia ra 2 daïng chính :a. Ñaøm thoaïi taùi hieän

Goàm nhöõng caâu hoûi ñeå cuûng coá, oân taäp caùc noäi dung ñaõ hoïc hoaëc toång keát, kieåmtra baøi môùi. Taùc duïng ñaøm thoaïi giuùp hoïc sinh reøn luyeän trí nhôù vaø taïo söï tin töôûng chohoïc sinh trong vieäc naém vöõng tri thöùc (hình aûnh, ngöõ nghóa, coâng thöùc) trình baøy, aùp duïngcaùc taøi lieäu, söï kieän, nguyeân taéc. Caâu hoûi naøy deã ñaët vaø caâu traû lôøi deã bieát ñuùng hay sai.b. Ñaøm thoaïi gôïi môû

Giaùo vieân ñaët ra moät heä thoáng caâu hoûi ñeå hoïc sinh suy nghó vaø traû lôøi töøng caâu hoûiñeå tìm ra tri thöùc môùi töï baûn thaân hoïc sinh chöa coù kieán thöùc naøy, hình thöùc naøy ñoøi hoûicao giaùo vieân vaø hoïc sinh ñeå ñaït muïc ñích hoïc taäp, coù 2 daïng:- Ñaøm thoaïi gôïi môû Algorit : caâu hoûi ñaët theo moät trình töï cho loaït baøi töông töï , hoïc

sinh suy nghó seõ tìm keát quaû. Thí duï moâ taû ngöôøi maùy, ñoà vaät so saùnh, ñoái chieáu.- Ñaøm thoaïi gôïi môûi neâu vaán ñeà: caâu hoûi neâu vaán ñeà, chöùa ñöïng ñieàu ñaõ bieát vaø caùi

chöa bieát, hoïc sinh phaûi tö duy vaø phaûi coù söï gôïi yù daãn daét cuûa thaày khi caàn thieát thìtìm ra ñöôïc keát quaû.

Ngoaøi ra coøn coù daïng ñaëc bieät cuûa phöông phaùp ñaøm thoaïi laø ñaøm thoaïi cuûa hoïcsinh: hoïc sinh töï ñaët caâu hoûi cho giaùo vieân vaø cho lôùp hoïc ñeå nhaèm giaûi ñaùp thaéc maéchoaëc laøm saùng toû vaán ñeà.3. Öu – nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp ñaøm thoaïi

So vôùi phöông phaùp thuyeát trình, phöông phaùp ñaøm thoaïi coù chuù yù ñeán vai troø chuû

theå nhaän thöùc cuûa hoïc sinh vaø neáu vaän duïng kheùo leùo seõ coù nhöõng öu ñieåm sau :a. Öu ñieåm- Ñoù laø moät caùch coù hieäu quaû ñeå ñieàu khieån hoaït ñoäng tö duy cuûa hoïc sinh, kích thích

tính tích cöïc hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa hoïc sinh.- Boài döôõng cho hoïc sinh naêng löïc dieãn ñaït baèng lôøi nhöõng vaán ñeà khoa hoïc moät caùch

chính xaùc, ñaày ñuû, goïn gaøng, nhôù laâu taøi lieäu.- Giuùp giaùo vieân thu ñöôïc tín hieäu ngöôïc töø hoïc sinh moät caùch nhanh goïn ñeå kòp thôøi

ñieàu chænh hoaït ñoäng cuûa mình vaø hoïc sinh. Thoâng qua ñoù giaùo vieân vöøa coù vai troø chæñaïo nhaän thöùc toaøn lôùp, vöøa chæ ñaïo nhaän thöùc cuûa töøng hoïc sinh.AÙp duïng roäng raõi ôû taát caû caùc caáp lôùp vaø taát caû caùc moân hoïc (leân lôùp, töï hoïc, töï kieåm

tra, töï nghieân cöùu).b. Nhöôïc ñieåm- Neáu vaän duïng khoâng kheùo leùo, ñaøm thoaïi taùi hieän chieám nhieàu thôøi gian thì khoâng

phaùt trieån trí tueä cuûa hoïc sinh.- Neáu quaù nhieàu caâu hoûi seõ maát nhieàu thôøi gian, aûnh höôûng keá hoaïch leân lôùp.- Ñaøm thoaïi coù theå trôû thaønh ñoái thoaïi giöõa giaùo vieân vaø moät vaøi hoïc sinh, khoâng thu

huùt toaøn lôùp tham gia vaøo hoaït ñoäng chung.4. Nhöõng yeâu caàu cô baûn trong vieäc söû duïng phöông phaùp ñaøm thoaïia. Ñaëc ñieåm cuûa caâu hoûi toát




112

- Caâu hoûi phaûi kích thích söï suy nghó, ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi gia coâng trí nhôù vaø vaänduïng tri thöùc, traùnh caâu hoûi coù, khoâng? Ñuùng, sai? Neáu coù giaûi thích lyù do?

- Caâu hoûi phaûi vaén taét, roõ raøng, deã hieåu vaø ñaày ñuû, moãi laàn neân hoûi moät caâu, neân duøngngoân ngöõ ñôn giaûn, vöøa söùc trình ñoä hoïc sinh, traùnh nhöõng caâu hoûi hai nghóa lôø môø,hoûi kyõ laïi khi coù nhieàu caâu traû lôøi.

- Caâu hoûi phaûi coù muïc ñích, lieân quan tröïc tieáp tôùi taøi lieäu cô baûn trong baøi vaø ñöôïc ñaët

ñuùng vò trí vaø ñuùng luùc trong baøi ñeå nhaán maïnh ñieåm choát.- Caâu hoûi kích thích söï quan saùt (ñaët ñieåm, bieän phaùp).- Caâu hoûi vaän duïng phöông phaùp logíc, lieân heä thöïc tieãn ñòa phöông, höôùng daãn khaû

naêng khaùi quaùt hoùa, heä thoáng hoùa caùc moái quan heä nhaân quaû.- Ñoái vôùi caâu hoûi taùi hieän, giaùo vieân ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi tích cöïc taøi lieäu ñaõ ñöôïc lónh

hoäi tröôùc ñaây, vaïch ra yù nghóa cô baûn cuûa tri thöùc ñaõ hoïc, vaän duïng nhöõng tri thöùc ñaõhoïc ñoù ñeå giaûi quyeát vaán ñeà môùi. Caâu hoûi phaûi neâu ñöôïc baûn chaát cuûa nhöõng söï vaät,hieän töôïng hình thaønh vaø phaùt trieån tö duy logic bieän chöùng.

- Khoái löôïng cuûa nhöõng khaùi nieäm trong caâu hoûi cuûa giaùo vieân khoâng ñöôïc vöôït quaùkhaû naêng tìm ra caâu traû lôøi cuûa hoïc sinh (caâu hoûi vöøa söùc vaø ñeå hoïc sinh coù thôøi giansuy nghó traû lôøi).

b. Soaïn caâu hoûi, ñoà duøng daïy hoïc vaø giaùo aùnÑaët caâu hoûi ôû nhieàu daïng khaùc nhau :- Loaïi xaùc ñònh : Ai? Taïi sao? Theá naøo? Ôû ñaâu? Bao giôø? Caùch naøo? Laøm gì?- Loaïi löïa choïn vaø giaûi thích.- Loaïi gôïi môû: lieät keâ, moâ taû, chöùng minh, giaûi thích, so saùnh, phaân tích, toång hôïp.- Loaïi ñaùnh giaù: nhaän xeùt, pheâ bình, yù kieán rieâng, thí duï.- Loaïi gôïi môû söï ham muoán hieåu bieát baøi môùi? Ñieän laø gì?- Loaïi loâi cuoán söï chuù yù cuûa hoïc sinh lô ñeãnh hoaëc thôø ô: “Anh haõy toùm taét caùc ñieàu

vöøa noùi xong”.- Loaïi xaùc ñònh xem hoïc sinh ñaõ hieåu baøi ñaõ giaûng, ñaõ giao khoâng? “noùi toùm taét söï vaän

haønh cuûa boä hoøa khí”.- Loaïi gôïi môû baøi giaûng môùi, caâu hoûi maïch laïc, coù heä thoáng, theo trình töï ñaõ hoaïch

ñònh caån thaän tröôùc, ñi töø ñieàu ñaõ bieát, töø deã ñeán khoù, töø nguyeân nhaân ñeán keát quaûhoaëc theo phöông phaùp quy naïp hay suy dieãn.

- Kích thích hoïc sinh suy nghó töï laäp theo maãu trong saùch hoaëc cuûa thaày “coøn ai muoánñoùng goùp yù kieán, muoán hoûi gì, yù kieán rieâng veà vaán ñeà naøy, coù theå giaûi baèng caùch khaùchôn…”.

- Caâu hoûi phaûi coù ñaùp aùn keøm theo ñeå ñaùnh giaù caâu traû lôøi cuûa hoïc sinh.c. Ñaët caâu hoûi (theo trình töï algorit):

Giaùo vieân ñaët caâu hoûi cho toaøn lôùp, nghe suy nghó (noùi chaäm raõi, lôùn ñeå moïi ngöôøi

cuøng nghe, khoâng laëp laïi nhieàu laàn), chæ ñònh cho hoïc sinh traû lôøi. Khi hoïc sinh naøo ñoù traûlôøi xong, caàn yeâu caàu caùc hoïc sinh khaùc nhaän xeùt boå sung caâu traû lôøi (ñuùng, sai, thieáu,thöøa, dieãn ñaït roõ hôn) nhaèm kích thích chuù yù vaø kích thích hoaït ñoäng chung cuûa toaøn lôùp.Giaùo vieân cuõng taïo ñieàu kieän cho hoïc sinh ñính chính, boå sung. Sau ñoù giaùo vieân nhaánmaïnh caâu traû lôøi ñuùng cuûa hoïc sinh.d. Caùch goïi hoïc sinh :

Vaán ñeà goïi hoïc sinh, neân traùnh goïi moät soá hoïc sinh nhieàu laàn vaø boû queân moät soákhaùc. Muoán nhö vaäy neân duøng nhöõng theû teân vaø duøng caùch naøo ñoù ñeå ñaùnh daáu soá hoïcsinh traû lôøi trong giôø hoïc. Caâu hoûi phaûi vöøa söùc trình ñoä ngöôøi hoïc, ñeå duy trì nhòp ñieäu




113

caàn thieát cuûa phöông phaùp ñaøm thoaïi vaø baûo ñaûm tính caù bieät trong daïy hoïc. Giaùo vieânchuaån bò nhöõng caâu hoûi khoù vaø caâu hoûi deã, neân daønh caâu hoûi khoù cho hoïc sinh gioûi. Tuynhieân, vaán ñeà naøy coøn phuï thuoäc vaøo tình huoáng cuûa lôùp, ñoâi luùc hoïc sinh khaù cuõng theodoõi söï phaùt bieåu cuûa caâu hoûi deã vaø hoïc sinh keùm cuõng hieåu ñöôïc caâu hoûi khoù nhôø söï daãndaét töøng böôùc cuûa giaùo vieân.e. Thaùi ñoä cuûa giaùo vieân :

Khuyeán khích, ñoäng löïc hoïc sinh traû lôøi baèng caâu hoûi phuï, neùt maët vui töôi, laéngnghe, teá nhò, khoâng cheá dieãu caâu traû lôøi sai, khoâng khí thoaûi maùi khoâng coù söï choáng ñoái,traùnh ñoái thoaïi tay ñoâi giöõa giaùo vieân vaø hoïc sinh hoaëc nhoùm rieâng. Giaùo vieân neân laéngnghe thaéc maéc cuûa hoïc sinh, phöùc taïp neân ñeå cuoái baøi giaûng hoaëc dieãn trình, giaùo vieân seõgiaûi thích.f. Ñaùnh giaù caâu traû lôøi cuûa hoïc sinh :

Ñeå hoïc sinh bieát caâu traû lôøi ñuùng hay sai nhieàu ít baèng caùch hieåu moät caùch khaùccaâu traû lôøi cuûa hoïc sinh hoaëc gôïi môû theâm nhöng khoâng neân thaønh thoùi quen luoân nhaéclaïi caâu traû lôøi cuûa hoïc sinh. Khi hoïc sinh traû lôøi giaùo vieân löu yù:- Caâu traû lôøi phaûi roõ raøng ñeå moïi ngöôøi coù theå nghe thaáy roõ.- Nhöõng nhaän thöùc sai laàm hoaëc nhöõng tin töùc khoâng chính xaùc, caàn ñöôïc söûa chöõa, boå

sung ngay .- Khoâng khí trong lôùp thoaûi maùi, hôïp taùc, khoâng coù söï choáng ñoái giöõa hoïc sinh.- Vieäc quan troïng nhaát phaûi laøm laø nghe caâu traû lôøi. Haõy xem xeùt boán khaû naêng coù theå

vaø caùc öùng xöû cuûa hoïc sinh. Traû lôøi ñuùng: khen ngôïi, thöøa nhaän hoïc sinh ñoù. Traû lôøi ñuùng moät phaàn : ñaàu tieân khaúng ñònh phaàn traû lôøi ñuùng, roài ñeà nghò ngöôøi

khaùc boå sung, caûi tieán phaàn khoâng ñuùng. Traû lôøi sai:

Ghi nhaän ñoùng goùp cuûa hoïc sinh ñoù. Söûa caâu traû lôøi, khoâng phaûi söûa hoïc sinh. Ñeà nghò nhöõng ngöôøi khaùc traû lôøi. Neáu caàn laøm roõ theâm, thoâng baùo vôùi hoïc sinh seõ quay trôû laïi. Khoâng pheâ bình hoïc sinh.

∗ Khoâng traû lôøi: Ñöøng laøm to chuyeän. Hoûi moät hoïc vieân khaùc. Ñaët laïi caâu hoûi döôùi daïng khaùc. Duøng caùc phöông tieän nhìn ñeå laøm saùng toû caâu hoûi roài hoûi laïi. Giaûng laïi khaùi nieäm ñoù. Yeâu caàu hoïc vieân tìm kieám caâu traû lôøi trong caùc taøi lieäu tham khaûo.

Thaêm doø : Laø moät kyõ xaûo “ñaøo xôùi” suy nghó cuûa hoïc sinh ñeå tìm ra yù töôûng, yùkieán. Caùc kieåu thaêm doø nhö :∗ Im laëng – cho pheùp hoïc sinh coù thôøi gian suy nghó vaø coù theå noùi vôùi baïn nhieàu

hôn (coù giôùi haïn thôøi gian). Khích leä – “xin cöù tieáp tuïc” Chi tieát hoùa – “haõy cho toâi bieát roõ hôn”. Laøm roõ – “yù baïn ñònh noùi gì vôùi” Thaùch thöùc – “nhöng neáu ñieàu ñoù ñuùng, thì ñieàu gì seõ…” Baèng chöùng – “baïn coù baèng chöùng gì cho thaáy raèng…”.




114

Söï lieân quan – “phaûi, nhöng phöông phaùp duøng vaøo ñaây theá naøo…”.Neâu thí duï : “cho toâi moät ví duï cuï theå veà…”. Neáu hoïc sinh khoâng traû lôøi caùc caâu

chuùng ta hoûi, coù theå do caùc caâu hoûi khoâng roõ raøng hoaëc baøi giaûng chöa roõ troïng taâm. Vìtheá, trình töï bieân soaïn tröôùc caùc caâu hoûi, ñaùp aùn, thang ñieåm, vaän duïng hôïp lyù khi hoûi vaøñaùnh giaù caâu traû lôøi caâu traû lôøi. Ñaët ra nhöõng caâu traû lôøi hay laø moät hoaït ñoäng ñaày thöûthaùch ñoái vôùi caû giaùo vieân vaø hoïc sinh !.

g. Höôùng daãn thöïc hieän söû duïng phöông phaùpTheo taùc giaû Fortunat Wather ñeå phöông phaùp vaán ñaùp ñaït hieäu quaû, taát caû caùcböôùc caàn ñöôïc traû lôøi coù.Giaùo vieân ñaõ :

- Chuaån bò caùc caâu hoûi tröôùc ?- Hình thaønh caùc caâu hoûi baèng nhöõng töø ñôn giaûn?- Moãi laàn chæ hoûi moät caâu ?- Chuû yeáu hoûi nhöõng caâu môû?- Hoûi döïa treân caùc möùc ñoä kieán thöùc khaùc nhau?- Daønh thôøi gian cho hoïc sinh suy nghó?- Phaûn öùng thích hôïp vôùi caùc caâu traû lôøi ñuùng?- Khích leä hoïc sinh giaûi thích theâm thoâng qua “thaêm doø”.- Phaûn öùng thích hôïp vôùi caùc caâu traû lôøi ñuùng moät phaàn?- Phaûn öùng thích hôïp vôùi caùc caâu traû lôøi sai?- Phaûn öùng thích hôïp khi khoâng coù caâu traû lôøi?

III. PHÖÔNG PHAÙP THAÛO LUAÄN1. Ñònh nghóa

Phöông phaùp thaûo luaän laø phöông phaùp giaùo vieân duøng lôøi noùi ñaët caâu hoûi gôïi môûñoäng vieân vaø toå chöùc cho hoïc sinh tham gia yù kieán veà moät vaán ñeà, treân cô sôû ñoù ruùt ra keátluaän, laø tìm ra kieán thöùc môùi, xaùc ñònh vaø laøm saùng toû vaán ñeà, trao ñoåi yù kieán, tin töùc lieânquan ñeán baøi hoïc, chuaån bò cho moät keá hoaïch tìm toøi hay nghieân cöùu vaán ñeà, toùm taét cuûng

coá kieán thöùc sau khi hoïc taäp moät chöông hoaëc sau khi tham quan.Ñaëc ñieåm cuûa phöông phaùp thaûo luaän:

- Ngöôøi hoïc phaûi coù kieán thöùc, kinh nghieäm, coù ñuû taøi lieäu tham khaûo.- Ngöôøi hoïc tìm ra kieán thöùc môùi döôùi söï gôïi môû cuûa giaùo vieân.- Phaùt huy tính tích cöïc, nhìn vaán ñeà nhieàu goùc caïnh khaùc nhau.- Veà maët xaõ hoäi : thaûo luaän taïo ñieàu kieän phaùt trieån quan heä xaõ giao giöõa nhoùm hoïc

vieân : nghe, noùi, tranh luaän, laõnh ñaïo.- Veà maët giaùo duïc phaùt trieån kyõ naêng suy luaän, giaûi quyeát vaán ñeà.

2. Phaân loaïi thôøi gianThaûo luaän toå ngaén : 2 phuùt– 5 phuùt, daøi : 1 tieát – 3 tieát.

Thaûo luaän coù höôùng daãn : Toaøn lôùp hay nhoùm nhoû (2 – 8 ngöôøi) cuøng ñeà taøi thaûoluaän hoaëc khaùc ñeà taøi thaûo luaän, hình thöùc naøy coøn laø baûo “ naõo taán coâng trí naõo”. Baùo caùo Xeâmina coù thaûo luaän : Sau khi baùo caùo chuyeân ñeà, ngöôøi nghe seõ ñoùng

goùp yù kieán hoaëc neâu thaéc maéc, moät hoaëc nhieàu ngöôøi seõ trao ñoåi yù kieán vôùi ngöôøinghe, daãn ñeán keát luaän.

Hoäi nghò hoïc taäp : Moät soá ngöôøi trình baøy moät chuû ñeà ngöôøi nghe ruùt ra keát luaän. Toïa ñaøm : Theo cuøng moät chuû ñeà, coù nhieàu yù kieán coù theå maâu thuaãn, khoâng khí oân

hoaø, khoâng pheâ bình yù kieán, töï ruùt ra keát luaän.




115

Tranh luaän : Thaûo luaän cuøng moät ñeà taøi, nhieàu ngöôøi coù nhieàu yù kieán, coù theå baùc boûyù kieán ngöôøi khaùc ñeå baûo veä yù kieán nhoùm treân cô sôû coù daãn chöùng taøi lieäu, khoângkhí khaù caêng thaúng.

2. Öu – nhöôïc ñieåma. Öu ñieåm- Taêng khaû naêng giao tieáp hoïc sinh vaø giaùo vieân hoaëc hoïc sinh vôùi hoïc sinh, coù thoâng

tin ngöôïc.- Nhieàu ngöôøi trình baøy ñöôïc nhieàu yù kieán döôùi goùc nhìn khaùc nhau. Vôùi thaùi ñoä hieåubieát vaø chaáp nhaän.

- Coù khaû naêng xöû lyù thoâng tin, nhaïy beùn vôùi caùc quyeát ñònh.- Phaùt huy tính töï giaùc, tích cöïc, töï löïc cuûa hoïc sinh.

b. Nhöôïc ñieåmSoá ngöôøi thaûo luaän nhoùm phaûi coù giôùi haïn.- Haïn cheá chuû ñeà moät soá noäi dung, moät soá hoïc sinh.- Toán nhieàu thôøi gian chuaån bò, tieán haønh, ñuùc keát.- Ngöôøi tham gia phaûi coù kinh nghieäm vaø ñuû taøi lieäu tham khaûo.

3. Khoù khaên- Ngöôøi hoïc khoù chòu vì phaûi suy nghó, chuù yù nhieàu, noùi nhieàu.- Moät soá ngöôøi coøn chuû quan, thaønh kieán daãn ñeán baûo thuû, nguïy bieän, laïc ñeà.- Ñeà taøi khoâng haáp daãn, ngöôøi hoïc chöa höùng thuù quan taâm.

3. Toå chöùc thaûo luaäna. Chuaån bò- Giaùo vieân choïn muïc tieâu cho buoåi thaûo luaän, nghóa laø xaùc ñònh roõ ngöôøi hoïc bieát,

hieåu nhöõng gì vaø muoán thöïc hieän ñieàu gì trong hoaït ñoäng thaûo luaän hoïc sinh seõ laømñöôïc gì vôùi nhöõng thoâng tin vaø yù töôûng trong thaûo luaän (tranh luaän/phaûn baùc treân côsôû hôïp lyù), baøi taäp goàm caùc caâu hoûi ñöôïc vieát leân baûng phaán hoaëc baûng laät, hoaëc caâuhoûi phaùt tay keøm caùc thoâng tin caàn thieát cho nhoùm hoaït ñoäng vaø ít thaéc maéc, caâu hoûi

veà tình huoáng ñaõ giaûi quyeát ñöôïc hoaëc chöa giaûi quyeát, ñaâu laø coát loõi cuûa vaán ñeà,thoâng tin naøy ôû ñaâu coù laøm caùch naøo naøo ñeå coù thoâng tin ñoù hoaëc caâu hoûi ñoù, vaán ñeàcaàn giaûi quyeát trong moät buoåi hoïc, giaû ñònh hoaëc giaûi thuyeát, tieâu chí cuûa caâu hoûi ñaëtra. Caùc nhoùm cuøng moät baøi taäp hoaëc nhöõng baøi taäp khaùc nhau.

- Giaùo vieân soaïn phaàn nhaäp ñeà, nhöõng tieâu ñeà chính, caâu hoûi gôïi môû, thaùch thöùc ñeå loâicuoán chuù yù cuûa hoïc sinh chuû ñeà thaûo luaän.

- Giaùo vieân xaùc ñònh roõ soá nhoùm, caùc nhoùm thöôøng phaûi baùo caùo phuø hôïp, caøng nhieàunhoùm thì thôøi baùo caøng nhieàu, hình thöùc baùo caùo (ñaïi dieän nhoùm trình baøy, hoaëc baûngbieåu treo töôøng, phim trong, ñoùng vai).

- Soá ngöôøi trong moãi nhoùm töø 2 – 7 ngöôøi laø toát, lyù töôûng. Soá ngöôøi 2 – 3 ngöôøi ñôn

giaûn, nhaát trí cao. Soá ngöôøi 4 -5 ngöôøi phöùc taïp, nhieàu yù. Caùch choïn ngöôøi trong moãinhoùm ngaãu nhieân, döï kieán, ñeám soá theo sôû thích quan heä baïn beø chuû ñeà, nhoùm troïngtaâm khaû naêng töø thaønh vieân tröôûng nhoùm, thö kyù, thaønh vieân), nhoùm hình thaønh theotöøng buoåi, hoaëc hoïc kyø: nhoùm theo buoåi caùc thaønh vieân haêng say, nhoùm theo hoïc kyøñeå lieân keát, hôïp taùc, cuõng deã meät moûi.

- Hoaït ñoäng toå nhoùm ña daïng: ñoäng naõo, saém vai, laøm döï aùn nghieân cöùu tình huoáng,laøm vieäc theo caëp ñoäng naõo phaùt yù vaø phaân tích yù kieán), hoïp baùo.

- Thoâng baùo cho hoïc vieân keá hoaïch thaûo luaän moân hoïc baøi hoïc. Hoïc vieân laøm ñeàcöông cuûa noäi dung caâu hoûi, tìm taøi lieäu tham khaûo.




116

- Chuaån bò nôi thaûo luaän, phöông tieän hoã trôï cho buoåi thaûo luaän vaên phoøng phaåm chothaûo luaän, vò trí caùc nhoùm ngoài thaûo luaän nhìn thaáy maët nhau.

- Muoán ñaït keát quaû cao, thaûo luaän phaûi ñöôïc höôùng daãn toát.- Baét ñaàu tieán haønh thaûo luaän- Coù nhieàu caùch tieán haønh thaûo luaän. Caùch naøo phuï thuoäc vaøo taøi lieäu vaø kieán thöùc coù

saün cuûa hoïc sinh. Moät caùch tieáp caän thöôøng ñöôïc söû duïng laø cho hoïc sinh bieát ñeà taøi

thaûo luaän veà muïc ñích cuûa baøi, sau ñoù goïi hoïc vieân phaùt bieåu yù kieán veà ñeà taøi vaø keáñeán ñaët caâu hoûi thaùch thöùc ñeå hoïc vieân traû lôøi. Vì laø moät caâu hoûi thaùch thöùc neân caâuñaùp thöôøng chæ traû lôøi moät phaàn naøo thoâi. Töø ñoù giaùo vieân loâi cuoán hoïc vieân vaøo vieäcphaùt bieåu yù kieán. YÙ kieán seõ ñöôïc chia nhoû giaûi quyeát töøng phaàn hoaëc giaûi quyeát theokieåu keá thöøa moùc xích, hoaëc thay ñoåi quan ñieåm veà moät vaán ñeà, haï möùc ñoä khoù hoaëcphöùc taïp tröøu töôïng tuyø theo ñoái töôïng noùi, trình baøy theo thöù töï thôøi gian hoaëc chæ roõsöï khaùc nhau vaø gioáng nhau giöõa caùc loaïi yù kieán trong thaûo luaän.

- Duy trì cuoäc thaûo luaän tieán haønh- Ñeå duy trì cuoäc thaûo luaän tieán haønh soâi noåi giaùo vieân phaûi thænh thoaûng ñöa ra nhöõng

caâu hoûi gôïi môû. Nhöng neân traùnh traû lôøi nhöõng caâu hoûi cuûa lôùp. Neáu moät caâu hoûiñöôïc ñaët ra cho giaùo vieân thì giaùo vieân neân ñöa laïi caû lôùp baèng caùch noùi. Thí duï nhö :“Tröôùc khi toâi coù yù kieán, toâi muoán nghe yù kieán cuûa caùc em” hoaëc “Em naøo muoán traûlôøi caâu hoûi ñoù khoâng?”. Ñeå traùnh hoïc sinh coù xu höôùng hoûi thaày, giaùo vieân vöøa theodoõi thaûo luaän vöøa vieát leân baûng nhöõng ñieåm quan troïng keát quaû cuûa thaûo luaän. Ñieàunaøy laøm cho hoïc sinh coù caûm giaùc laø nhöõng ñoùng goùp ñaõ ñöôïc ghi nhaän vaø cuõngkhuyeán khích hoï tham gia tích cöïc hôn.

d. Löu yù söï tham gia ñeàu ñaën cuûa taát caû thaønh vieân- Trong thaûo luaän coù xu höôùng caùc hoïc sinh lanh leï, xoâng xaùo thöôøng thích phaùt bieåu

coøn caùc hoïc sinh deø daët ít tham gia. Nhieäm vuï cuûa giaùo vieân laø laøm cho moïi ngöôøiñeàu ñoùng goùp yù kieán. Caùc hoïc sinh ít noùi caàn ñöôïc ñoäng vieân theâm baèng caùch giaùovieân ñöa ra nhöõng caâu nhö : “Em muoán theâm gì vaøo yù kieán vöøa roài khoâng?” hoaëc

“Ñeà nghò em phaùt bieåu yù kieán vöøa roài theo caùch khaùc?” hoaëc “Em thaáy coøn lyù do gìkhaùc khoâng?”. Nhöõng caâu hoûi naøy taïo dòp cho hoïc sinh kieåm ñieåm vaø phaùn ñoaùnnhöõng yù kieán cuûa mình vaø cuõng cho hoï thaáy raèng yù kieán cuûa hoï ñaõ ñöôïc nghe ñeå giuùpcho hoïc sinh coù söï coá gaéng tìm hieåu, löu yù nhöõng hoïc vieân coù gaëp khoù khaên khi phaùtbieåu yù kieán.

- Trong quaù trình thaûo luaän ñoâi khi coù nhöõng phaùt bieåu sai laàm hoaëc khoâng thích hôïptheo söï mong muoán cuûa giaùo vieân. Giaùo vieân khoâng neân laáy ñoù laøm moät vaán ñeà tranhluaän. Neân ñôïi gaàn cuoái giôø khi toùm taét môùi ñem vaán ñeà ra ñeå tieáp tuïc trao ñoåi theâm.

- Coù nhöõng tröôøng hôïp thaûo luaän ñeå höôùng daãn ñeán moät ñieåm maø chính giaùo vieân coùtheå phaùt bieåu, yù kieán ñoù caàn coi troïng löôïng cuûa moïi thaønh vieân vì lôùp coù xu höôùng

coi phaùt bieåu cuûa giaùo vieân laø naëng caân. Ñeå traùnh ñieàu naøy giaùo vieân neân ñôïi taát caû yùkieán cuûa lôùp veà vaán ñeà ñaõ ñöôïc phaùt bieåu roài giaùo vieân ñöa ñeà nghò cuûa mình.e. Höôùng daãn thaûo luaän ñi tôùi keát quaû mong muoán

Ñeán ñieåm naøo ñoù cuûa thaûo luaän, lôùp baét ñaàu löïa choïn nhöõng yù kieán vaø ñeà nghò noåibaät, giaùo vieân caàn phaûi höôùng daãn söï löïa choïn ñoù vaø lieät keâ leân baûng ñeå moïi ngöôøi ñeàuthaáy. Nhöõng keát luaän neân giöõ voâ danh khoâng caàn phaûi ñöôïc neâu roõ laø cuûa ai ñaõ ñoùng goùp,coù theå laáy bieåu quyeát.f. Keát thuùc thaûo luaän : Ñaùnh giaù buoåi thaûo luaän - Söï chuaån bò ñeà taøi thaûo luaän cuûa thaønh vieân lôùp.




117

- Soá ngöôøi tham gia thaûo luaän.- Noäi dung thaûo luaän so vôùi muïc ñích – yeâu caàu ñaët ra.- Khoâng khí buoåi thaûo luaän coù hôïp lyù, tranh luaän, coù thoaû maõn tröôùc khi ra veà khoâng.

∗ Toùm laïi buoåi thaûo luaän toátNhaäp ñeà ñeå söûa soaïn cho hoïc sinh veà vaán ñeà seõ thaûo luaän vaø thu huùt söï chuù yù cuûa

hoïc sinh. Coù theå môû ñaàu baèng:

- Xaùc ñònh moät hoaëc nhieàu söï vieäc.- Xaùc ñònh moät yù kieán.- Duøng moät thí duï minh hoaï.- Duøng moät baøi dieãn trình ñeå chöùng minh hoaëc tranh aûnh...vv.

Xaây döïng thaûo luaän treân cô sôû kieán thöùc vaø kinh nghieäm cuûa hoïc sinh ñaõ coù.Ñaët caâu hoûi quanh chuû ñeà ñeå giöõ cuoäc thaûo luaän lieân tuïc khoâng laïc ñeà, hoûi xa ñeà ôû möùcñoä toái thieåu, duy trì cuoäc thaûo luaän cho caàn baèng. Ngay khi baét ñaàu hay khi kích thích söïtham döï töï giaùc vaø giöõ ñaø naøy suoát buoåi. Khuyeán khích hoïc sinh ruït reø vaø giôùi haïn hoïcsinh quaù khích.

Khoâng neân ñeå hoïc sinh ghi cheùp maø ñeå hoï taäp trung thaûo luaän. Giaùo vieân neân ghinhöõng yù quan troïng, nhöõng keát luaän treân baûng.Toùm taét tieåu keát sau moãi phaàn vaø cuoái cuøng toùm taét toång keát baøi.IV. PHÖÔNG PHAÙP DIEÃN TRÌNH 1. Ñònh nghóa

Phöông phaùp dieãn trình laø söï trình baøy tröïc quan veà caùc söï vieäc yù töôûng hoaëc quaùtrình quan troïng. Noù laø moät phöông phaùp giaûng daïy ñaày uy löïc maø trong ñoù ngöôøi giaùovieân giôùi thieäu moät caùch thöïc söï hay trình dieãn veà vieäc thöïc hieän moät kyõ naêng nhö theánaøo (ví duï vaän haønh moät coã maùy hay nhö theá naøo hay söû duïng moät duïng cuï, nhö theá naøokhöû truøng caùc duïng cuï giaûi phaãu, thay ru baêng maùy chöõ nhö theá naøo? ). Noù ñoøi hoûi söûduïng caùc giaùc quan nhìn, nghe vaø thænh thoaûng phaûi ngöûi, sôø hoaëc neám. Moät söï trình dieãntaïo ra moät caàu noái giöõa lyù thuyeát vaø thöïc haønh bôûi vì moät söï trình dieãn thöôøng ñöôïc tieáp

theo baèng vieäc vieäc aùp duïng thöïc teá kyõ naêng ñoù.Phöông phaùp dieãn trình laø phöông phaùp daïy hoïc trong ñoù caùc giaùo vieân trình baøy

caùc thao taùc vôùi ñoà duøng daïy hoïc vaø lôøi noùi ngaén goïn ñeå hoïc sinh tröïc tieáp quan saùt nhaèmnhaän thöùc ñuùng ñaén söï vaät, hieän töôïng, caùc thí nghieäm…,hoaëc caùc thao taùc thuoäc kyõ naêng,kyõ xaûo ngheà nghieäp.Giôùi thieäu chính xaùc caùi gì caàn phaûi laøm.Trình baøy caùc qui trình thöïc hieän.

Taïo khaû naêng cho caùc hoïc vieân thöïc hieän moät nhieäm vuï rieâng bieät moät caùch thaønhthaïo.

Phöông phaùp dieãn trình ñöôïc söï duïng trong caùc tröôøng hôïp nhö : duøng ñeå minh

hoaï moät soá kieán thöùc trong khi daïy lyù thuyeát, thöïc haønh ñeå kieåm tra kieán thöùc cuûa hoïcsinh, hoaëc ñeå ñònh chuaån möùc ñoä thaønh thaïo cuûa kyõ naêng, kyõ xaûo.Ñaëc ñieåm cuaû phöông phaùp dieãn trình:- Giaùo vieân laø ngöôøi bieåu dieãn laøm maãu, hoïc sinh quan saùt.- Phöông tieän: thao taùc + ñoà duøng daïy hoïc + lôøi noùi cuaû giaùo vieân.- Thôøi gian: 1/3 – 1/4 toång soá giôø thöïc haønh moät baøi.- Chaát löôïng dieãn trình thaønh thaïo nhö coâng nhaân laønh ngheà vôùi thôøi gian ngaén

nhaát ñeå caû lôùp quan saùt ñöôïc.2. Phaân loaïi




118

a. Veà noäi dung- Giaùo vieân laøm thí nghieäm (laøm maãu), hay trình dieãn (1 ñoäng taùc, 1 coâng taùc).- Giaùo vieân söû duïng ñoà duøng daïy hoïc phöông tieän kyõ thuaät daïy hoïc ñeå minh hoïamoät soá kieán thöùc nhö khaùi nieäm, sô ñoà, ñoà thò, bieåu ñoà, baûn veõ, vaät thaät moâ hình.

b. Veà hình thöùc- Giaùo vieân dieãn trình (laøm maãu).

- Giaùo vieân vaø hoïc sinh laøm maãu.- Hoïc sinh laøm maãu (coù taäp döôït tröôùc).- Baêng ghi hình laøm maãu.- Tham quan (hoïc kieán thöùc kyõ naêng môùi, oân taäp noäi dung, vaän duïng thöïc teá noäi

dung ñaõ hoïc, laøm maãu trong moâi tröôøng thöïc tieãn.- Xem chuyeân gia laøm maãu.

Laøm maãu laø moät hình thöùc ñaëc tröng ñeå trình baøy vaø nghieân cöùu noäi dung trong daïy,thöïc haønh ngheà.

Muïc ñích cuûa noù laø laøm cho hoïc sinh hoïc ngheà hình dung ñöôïc roõ raøng töøng ñoäng taùcrieâng leõ cuûa kyõ thuaät lao ñoäng vaø nhaän thöùc ñöôïc trình töï caùc ñoäng taùc aáy nhaèm taïocho hoï khaû naêng töï thöïc hieän ñöôïc kyõ thuaät lao ñoäng ñaõ chæ daãn vaø tin töôûng vaøo söïñuùng ñaén cuûa noù.

Laøm maãu laø ñieàu kieän cô baûn nhaát cho vieäc luyeän taäp mang tính muïc ñích cuûa hoïcsinh hoïc ngheà vaø laø moät phaàn quan troïng trong vieäc höôùng daãn ban ñaàu cuûa baøi thöïchaønh nhö ñeå giaûng giaûi veà hoûng hoùc, sai laàm naøo ñoù.

3. Öu - nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp dieãn trìnha. Öu ñieåm- Taïo söï höùng thuù, toø moø khoa hoïc nhu caàu hoïc taäp cho hoïc sinh, phaùt trieån tính töï

giaùc, tích cöïc, töï löïc.- Giuùp hoïc sinh naém ñöôïc tri thöùc beàn vöõng, töø cuï theå ñeán tröøu töôïng, töø lyù luaän ñeán

thöïc tieãn thöïc haønh.

- Coù kyõ naêng quan saùt: nghe, nhìn, sôø, tin töôûng vaøo tính chính xaùc cuûa khoa hoïc;traùnh ñöôïc vieäc hoïc taäp moø maãm hoïc tin töôûng hoaøn toaøn töø saùch.

- Boài döôõng naêng löïc lao ñoäng vôùi phaåm chaát toát.b. Nhöôïc ñieåm- Toán nhieàu thì giôø neáu giaùo vieân khoâng bieát caùch: chuaån bò ñoà duøng daïy hoïc, phaïm vi

quan saùt muïc tieâu quan saùt cuûa hoïc sinh.- Dieãn trình nhieàu laàn, cho nhieàu nhoùm nhoû quan saùt hôn soá laàn döï truø, khoâng bao

quaùt ñöôïc lôùp hoïc.4. Caùc böôùc thöïc hieän phöông phaùp dieãn trìnha. Chuaån bò

Laäp keá hoaïch vaø chuaån bò laø nhöõng phaàn chính yeáu cuûa moät söï trình dieãn coù hieäuquaû. Sau ñaây laø nhöõng ñieåm choát cuûa laäp keá hoïc vaø chuaån bò :- Xaùc ñònh muïc ñích yeâu caàu baøi giaûng: söû duïng ñoà duøng daïy hoïc hoaëc laøm maãu cuûa

giaùo vieân vaø höôùng daãn hoïc sinh quan saùt.- Phaân tích coâng vieäc caàn laøm maãu: phaûi xaùc ñònh xem coâng vieäc ñoù bao goàm nhöõng

thao taùc, ñoäng taùc vaø cöû ñoäng naøo ñeå coù theå xaùc ñònh nhöõng haønh ñoäng boä phaän naøotrong khi luyeän taäp caàn phaûi ñöôïc töï ñoäng hoùa vaø phaûi saép xeáp caùc haønh ñoäng boäphaän theo trình töï naøo, nhöõng sai soùt, nhöõng nguy hieåm coù theå xaûy ra ( nhöõng yeâucaàu veà soá löôïng, chaát löôïng, an toaøn lao ñoäng…vv.).




119

- Soaïn taøi lieäu giaûng daïy phuø hôïp trình ñoä hoïc sinh vaø thôøi gian laøm maãu, löu yù moáckieåm ñieåm khoùa.

- Xaây döïng danh muïc kieåm tra kyõ naêng phuø hôïp trình ñoä ñeå cung caáp nhö moät taøi lieäuphaùt. Moät theû kyõ naêng rieâng ñöôïc söû duïng.

- Chuaån bò ñoà duøng daïy hoïc phoái lieäu, vaät lieäu, duïng cuï, maùy moùc, duïng cuï ño löôøngvaø kieåm tra thaønh phaåm…vv. Phaûi ñaûm baûo saün saøng ñöôïc söû duïng ñeå ñöôïc an toaøn.

Ngoaøi ra coøn phaûi choïn choã thuaän tieän cho vieäc laøm maãu vaø cho hoïc sinh quan saùt.- Thu thaäp taát caû duïng cuï, thieát bò, phuï kieän vaø hieän vaät tröïc quan vaø ñaûm baûo raèngcaùc haïng muïc ñoù laø trong ñieàu kieän toát ñöôïc toå chöùc phuø hôïp.

- Neáu coù böôùc naøo ñoù tieâu phí thôøi gian (ví duï chôø sôn khoâ, boät nôû) thì haõy chuaån bòmoät maãu saün tröôùc khi trình dieãn. Vaøo thôøi ñieåm thích hôïp, giaùo vieân coù theå giaûithích laø: “Trong thöïc teá, sôn naøy bình thöôøng phaûi caàn 20 phuùt môùi khoâ tröôùc khi tieápsang böôùc sau”.

- Caùc phöông tieän daïy hoïc caàn ñöôïc ñeå trong taàm tay. Caàn bieát chính xaùc khi naøo caànduøng ñeán vaø duøng chuùng nhö theá naøo (baûn giaáy trong, moâ hình, vaät thaät…vv).

- Thöïc taäp vieäc trình dieãn, ñaëc bieät laø moät soá laàn ñaàu trình dieãn.- Giaùo vieân phaûi laøm thöû tröôùc khi laøm maãu ñeå kieåm tra vaø ñieàu chænh sao cho vôùi thôøi

gian cho pheùp coù theå thöïc hieän toát vieäc laøm maãu aáy. Ñoàng thôøi ñeå naém ñöôïc traïngthaùi cuaû vaät lieäu, maùy moùc, coâng cuï,… chuaån bò nhöõng giaûi thích caàn thieát. Vieäc laømthöû coù keát quaû vaø coù yù nghóa toát khi caùc haønh ñoäng boä phaän cuûa hoaït ñoäng thaønhthuïc ñeán möùc giaùo vieân khoâng theå chia nhoû haønh ñoäng toaøn boä ra thaønh hoaït ñoängboä phaän naøo ñöôïc nöõa. Söï chuaån bò naøy phaûi ñaûm baûo cho vieäc laøm maãu ñaït yeâucaàu, khoâng quaù nhanh, quaù chaäm hay ñaïi khaùi. Laøm maãu khoâng ñaït yeâu caàu seõ aûnhhöôûng ñeán söï luyeän taäp khoâng ñuùng cuûa hoïc sinh vaø laøm toån thöông ñeán uy tín cuûagiaùo vieân khi coù caùc nguoàn sai soùt coù theå xaûy ra (ñoäng taùc thöøa, thieáu, sai, thieáu thôøigian …vv).

b. Tieán haønh laøm maãu

- Laäp keá hoaïch toát cuõng chæ laø moät nöûa cuûa söï trình dieãn toát. Moät söï trình dieãn chæ coùhieäu quaû neáu noù ñöôïc trình baøy toát, trong khi trình dieãn moät kyõ naêng hay giöõ quitrình naøy trong ñaàu.

- Phaûi tieán haønh theo keá hoaïch giaùo aùn (daøn baøi, caùch thöïc hieän) chuù yù khung caûnhlôùp hoïc, aùnh saùng boá trí laïi choã ngoài theo phaïm vi quan saùt cuûa hoïc sinh.

- Noùi vôùi caùc hoïc vieân moät caùch chính xaùc caùi gì seõ ñöôïc trình dieãn. Neâu khaùi quaùttoaøn boä söï trình dieãn ngay luùc baét ñaàu. Söû duïng tranh moâ hình hay vaät thaät ñeå chæ roõcaùi gì seõ laø saûn phaåm khi keát thuùc.

- Muïc ñích yeâu caàu cho hoïc sinh hoïc ngheà roõ ñeå hoïc sinh naém roõ toång quaùt veà duïngcuï, vaät lieäu, kyõ thuaät lao ñoäng, ghi nhôù moïi chi tieát cuaû quaù trình lao ñoäng (trình töï

coâng vieäc, moác kieåm, ñieåm khoùa) höôùng daãn hoïc sinh quan saùt (töøng phaàn, toaøn boäcoù ñoäng naõo, coù tö duy, coù öôùc löôïng kích thöùc, hình daïng, troïng löôïng), giao nhieämvuï cho töøng caù nhaân hay caû toå hoïc sinh hoïc ngheà.

- Gaén lieàn kyõ naêng naøy vôùi caùc coâng vieäc tröôùc ñaây vaø sau naøy.- Phaân phaùt danh muïc kieåm tra kyõ naêng cho töøng hoïc vieân vaø giaûi thích veà noù.- Boá trí choã ngoài thích hôïp sao cho moãi ngöôøi ñeàu coù theå nhìn vaø nghe thaáy.- Dieãn trình vaø giaûi thích cuøng moät luùc, traùch noùi nhieàu, noùi vaén taét caùc töø môùi hoïc, an

toaøn, caùc ñieåm gaây nguy hieåm hoaëc hö haïi maùy moùc. Dieãn trình keát hôïp taøi lieäu hoïctaäp, ñaët caâu hoûi gôïi môû, gôïi yù, quan saùt chöù khoâng phaûi caâu hoûi neâu vaán ñeà.




120

- Trình dieãn caùc böôùc thaät chaäm raõi. Neáu trình dieãn nhanh thì coù moät soá ngöôøi coù theåkhoâng thaáy moät soá böôùc. Giôùi thieäu caùch toát nhaát vaø chung nhaát ñeå laøm vieäc ñoù.Ñöøng laøm cho hoïc sinh nhaàm laãn do giôùi thieäu nhieàu qui trình khaùc nhau hoaëcphöông phaùp sai.

- Soá laàn laøm maãu vaø toác ñoä laøm maãu tuøy thuoäc cô baûn vaøo möùc ñoä khoù cuûa coâng vieäcvaø soá caùc thao taùc, ñoäng taùc môùi ñoái vôùi caùc hoïc sinh hoïc ngheà coù trong coâng vieäc

aáy, cuõng nhö coøn phaûi chuù yù ñeán söï tieáp thu cuûa hoïc sinh. Trong taùc phaåm lyù luaändaïy hoïc ngheà, Goiainoáp ñeà nghò laøm maãu theo caùc böôùc sau:∗ Laøm maãu vôùi coâng vieäc toác ñoä bình thöôøng: ñeå hoïc sinh hoïc ngheà naém khaùi quaùtveà coâng vieäc aáy, giaùo vieân trình baøy caùc böôùc coâng vieäc.∗ Laøm maãu vôùi toác ñoä chaäm: chia coâng vieäc ra caùc thao taùc, ñoäng taùc rieâng bieät. ∗ Trong ñoù phaûi phaân bieät roõ raøng caùc phaàn coâng vieäc (ñieàu khieån coâng cuï, keïp phoáilieäu,…) vaø neâu baät caùc böôùc chuyeån tieáp giöõa chuùng.

- Troïng taâm ôû ñaây laø vieäc giaûng baøi. Neáu caàn thieát thì giaùo vieân phaûi döøng laïi ñeågiaûng giaûi khi chuyeån thao taùc, ñoäng taùc. Khi ñoù hoïc sinh hoïc ngheà phaûi naém moätcaùch chính xaùc töøng ñoäng taùc rieâng reõ vaø ghi nhôù trình töï cuûa caùc thao taùc, ñoäng taùc.

- Laëp laïi vieäc laøm maãu nhöõng thao taùc, ñoäng taùc môùi hay; ñaëc bieät phöùc taïp, giaùo vieânphaûi giaûi thích caën keõ.

∗ Laøm maãu toùm taét toøan boä coâng vieäc vôùi toác ñoä nhanh theo tieâu chuaån coâng nhaân laønhngheà ñeå khi keát thuùc laøm maãu ñeå laïi moät aán töôïng toång theå veà tieán trình coâng vieäc.

Löu yù: Khi laøm maãu giaùo vieân phaûi thöïc hieän trong caùc ñieàu kieän y nhö sau ñoù hoïc sinh

hoïc ngheà seõ luyeän taäp, ñieàu ñoù laøm taêng taùc duïng chuaån möïc cuûa vieäc laømmaãu. Phaûi saép xeáp sao cho taát caû hoïc sinh ñeàu coù theå quan saùt ñöôïc moïi vieäc ñeåghi nhôù ñöôïc tieán trình coâng vieäc.

Giöõ caùc böôùc theo trình töï phuø hôïp. Nhöõng ñieåm gaây caán vaø nhöõng ñieåm caàn kieåm tra an toøan. Taïm ngöøng laïi nhöõng ñieåm choát, ñaët caâu hoûi ñeå chaéc chaén raèng caùc hoïc vieân

ñang theo doõi. Giaùo vieân phaûi laøm maãu tröôùc ñaày ñuû caùc toå hôïp hoïc sinh hoïc ngheà hoaëc laøm

sao coù theå phaân phoái ñeàu khaû naêng quan saùt cho caû toå. Vieäc giao nhieâm vuï quansaùt seõ laøm taêng söï chuù yù cuûa hoïc sinh trong khi laøm maãu.

Söû duïng vaät lieäu phaûi theo thöù töï, che caát, traùnh gaây phieàn nhieãu cho ngöôøikhaùc.

Döï truø tröôøng hôïp xaûy ra khi phaûi dôøi ñòa ñieåm dieãn trình. Dieãn trình troïn veïn moät ñoäng taùc hoaøn chænh ñeå taïo söï tin töôûng cho hoïc sinh.

c. Ñaùnh giaù vieäc laøm maãu

- Moät hoïc vieân seõ laëp laïi vieäc trình dieãn coù söï chæ daãn cuûa giaùo vieân.- Hoïc vieân khaùc seõ laøm laïi vôùi söï giuùp ñôõ cuûa moät hoïc vieân khaùc coù söû duïng baûn danhmuïc kieåm tra kyõ naêng.

- Hoïc vieân töï thöïc taäp cho ñeán khi hoï ñaõ coù theå thöïc hieän theo tieâu chuaån ñaõ cho.- Sau khi laøm maãu, giaùo vieân phaûi xem moïi hoïc sinh hoïc ngheà, ñaõ naém vöõng caùc qui

trình coâng ngheä vôùi nhöõng chi tieát, caùc böôùc thöïc hieän chöa? Ngöôøi hoïc ngheà phaûi chuùyù phaùt hieän sai soùt vaø boå sung theâm tö theá söû duïng duïng cuï.




121

- Neáu nhö keát quaû kieåm tra chöa thoûa maõn, thì giaùo vieân toùm taét nhöõng ñieåm chính, löuyù moác kieåm, ñieåm khoùa hoaëc phaûi laøm maãu laïi laàn nöõa tröôùc khi hoïc sinh böôùc vaøothöïc haønh.

5. Nhöõng gôïi yù vaø nhöõng lôøi khuyeân- Trong khi giaûi thích veà thieát bò thì khoâng neân noùi quay maët vaøo thieát bò maø phaûi theo

doõi hoïc sinh.

- Söû duïng caùc phöông tieän tröïc quan ñeå laøm saùng toû caùc böôùc phöùc taïp. Caùc bieåu ñoàtreo töôøng laø raát höõu duïng cho vieäc trình dieãn ôû xöôûng thöïc haønh, chuùng coøn löu laïitreân töôøng trong suoát thôøi gian thöïc haønh.

- Khi trình dieãn vôùi caùc tay traùi, tay phaûi hoaëc bieåu thò chieàu quay theo chieàu kim ñoànghoà hoaëc ngöôïc laïi vaø phaûi ñaûm baûo raèng caùc hoïc vieân hieåu ñuùng yù .

- Baèng caùc caâu hoûi nhö: “Toâi laøm gì ñaây?”, “ Taïi sao phaûi caàn thieát laøm caùi ñoù theocaùch naøy?”, “Caùi gì xaûy ra neáu toâi laøm ñieàu ñoù baèng caùch khaùc?”.

- Neáu moät soá trong caùc hoïc vieân khoâng coù cuøng nhöõng vaät lieäu duïng cuï thieát bò nhö laømmaãu neân neâu vaät lieäu thay theá.

6. Keát luaän - Moïi söï trình dieãn coù theå trôû neân thuù vò thoâng qua keá hoïach vaø chuaån bò caån thaän.- Giaùo vieân neân ñaët caâu hoûi vaø khuyeán khích hoïc sinh traû lôøi.- Nhaéc laïi caùc böôùc gay caán.- Chæ ra nhöõng bieän phaùp ñeà phoøng an toaøn, nguy hieåm.- Giaùo vieân neân trình dieãn moät caùch nghieâm tuùc, coù hieäu quaû, baûo ñaûm thôøi gian ñeå sau

söï trình dieãn hoïc vieân caàn phaûi saün saøng ñeå thöïc hieän.7. Ñaùnh giaùTröôùc khi trình dieãn :

a. Saép xeáp moâi tröôøng vaät chaát bao quanh?b. Thu thaäp toaøn boä coâng cuï, thieát bò, phuï kieän caàn thieát vaø ñoà duøng daïy hoïc tröïc

quan?

c. Xaây döïng danh muïc kieåm tra kyõ naêng?d. Ñeå phöông tieän daïy hoïc trong taàm tay?e. Thöïc taäp trình dieãn tröôùc?

Trong khi trình dieãn :f. Trình baøy kyõ naêng caàn ñöôïc trình dieãn.g. Phaân tích danh muïc kieåm tra kyõ naêng.h. Gaén kyõ naêng vôùi coâng vieäc tröôùc ñaây.i. Ñaûm baûo chaéc chaén taát caû ñeàu nghe vaø nhìn thaáy.

j. Noùi vôùi hoïc vieân chöù khoâng noùi vôùi thieát bò.k. Trình dieãn caùc böôùc moät caùch chaäm raõi.

l. Chæ trình baøy moãi qui trình moät laàn.m. Giöõ caùc böôùc trình dieãn theo trình töï ñuùng.n. Söû duïng ñoà duøng daïy hoïc tröïc quan ñeå laøm roõ caùc böôùc phöùc taïp.o. Nhaán maïnh nhöõng ñieåm kieåm tra an toøan vaø nhöõng ñieåm gay caán.p. Loâi cuoán hoïc vieân baèng caùch hoûi hoï moät soá caâu hoûi toùm taét.q. Laäp laïi toøan boä hay töøng phaàn cuoäc trình dieãn neáu caàn.

V. PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC HAØNHPhöông phaùp 4 böôùc




122

1. Ñònh nghóaPhöông phaùp thöïc haønh laø phöông phaùp giaûng daïy döïa vaøo söï quan saùt giaùo vieân

laøm maãu vaø thöïc haønh töï löïc cuûa hoïc sinh döôùi söï höôùng daãn cuûa giaùo vieân theå hieän baènglôøi noùi, caâu hoûi hay baøi taäp thöïc haønh, nhaèm giuùp cho hoïc sinh reøn luyeän kyõ naêng thöïchaønh vaø ruùt ra keát luaän khoa hoc. Ñaëc ñieåm :

- Thôøi gian thöïc haønh töø 2/3 3/4 thôøi gian treân lôùp.- Hoïc sinh ñaït kyõ naêng tay ngheà.- Coù duïng cuï, vaät lieäu thöïc haønh caù nhaân hay toå.- Kieåu daïy hoïc thoâng baùo taùi hieän. 2. Phaân loïaia. Theo noäi dung- Thöïc haønh nhaän bieát: Laø xaùc ñònh vaät maãu, ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi coù khaû naêng quan

saùt. Giaùo vieân phaûi höôùng daãn hoïc sinh quan saùt baèng giaùc quan vaø keát hôïp caùcphöông tieän daïy hoïc khaùc, caùc bieân phaùp so saùnh, ñoái chieáu vaø höôùng daãn hoïc sinhcoù kyõ naêng, thoùi quen quan saùt.

- Thöïc haønh khaûo saùt: Ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi phaân tích caùc döõ kieän ñeå coù ñuû cô sôû naémvöõng noäi dung.

- Thöïc haønh kieåm nghieäm: Ñoái vôùi moät noäi dung hoïc sinh ñaõ naém ñöôïc veà maët lyùthuyeát vaø thöïc haønh ñeå kieåm nghieäm lyù thuyeát ñoù. ÔÛ hình thöùc naøy ta coù theå giaûthuyeát (giaû thuyeát laø nhöõng phoûng ñoaùn hôïp lyù döïa treân cô sôû khoa hoïc. Giaû thuyeátcoù theå ñuùng hoaëc sai, ñuùng khi keát quaû thöïc haønh phuø hôïp giaû thuyeát, sai khi keát quaûkhoâng phuø hôïp giaû thuyeát).

- Thöïc haønh theo quy trình saûn xuaát (hình thöùc cao laø Algorit): Nhaèm reøn luyeän hoïcsinh coù kyõ naêng, kyõ xaûo nhö: thöïc hieän moät saûn phaåm, thieát keá, söû duïng duïng cuï (ñokieåm tra, vaän haønh, caàm tay, ña muïc ñích), söûa chöõa, thaùo raùp.

b. Theo hình thöùc

Thöïc haønh 4 böôùc, thöïc haønh 3 böôùc (khoâng coù giaùo vieân laøm maãu), thöïc haønh 6 böôùc(thöïc haønh theo döï aùn)- Thöïc haønh taäp theå tröôùc thöïc haønh caù nhaân sau.- Thöïc haønh maãu giaû tröôùc thöïc haønh maãu thaät sau.- Thöïc haønh taùi hieän roài thöïc haønh vaän duïng saùng taïo sau.3. Öu - nhöôïc ñieåma. Öu ñieåm- Taïo cho hoïc sinh söï höùng thuù, kích thích oùc toø moø khoa hoïc naâng cao tay ngheà, reøn

luyeän cho hoïc sinh yù thöùc toå chöùc quaûn lyù.- Hoïc sinh naém vöõng ñöôïc kieán thöùc, hình thaønh kyõ naêng chuyeân moân, kyõ xaûo (söû

duïng duïng cuï)ï, coù taùc phong coâng nghieäp, thoùi quen lao ñoäng toát (an toøan, tieát kieäm,chính xaùc).- Taïo ñieàu kieän cho hoïc sinh töï quan saùt, töï ñaùnh giaù, phaân tích, phaùt trieån kyõ naêng tö

duy kyõ thuaät.b. Nhöôïc ñieåm- Phaûi coù ñuû duïng cuï, nguyeân vaät lieäu, thieát bò thích hôïp vôùi noäi dung baøi thöïc haønh

theo nhoùm hay caù nhaân. - Phaûi coù ñuû thôøi gian thöïc haønh taïi lôùp, taïi nhaø.4. Caùc giai ñoaïn cuûa phöông phaùp thöïc haønh




123

a. Giai ñoïan chuaån bò- Xaùc ñònh muïc ñích hoïc taäp vaø söï caàn thieát baøi hoïc theo phöông phaùp thöïc haønh 4

böôùc.- Giaùo vieân choïn ñeà taøi thöïc haønh (phuø hôïp chöông trình moân hoïc, vöøa söùc hoïc sinh,

coù giaù trò söû duïng), xaùc ñònh phöông aùn thöïc haønh (döïa vaøo nhieàu yeáu toá: hoïc sinh,thôøi gian, phöông tieän) maø ta choïn phöông aùn caù nhaân hay nhoùm (2 ngöôøi 6

ngöôøi). Neáu coù ñuû phöông tieän hoïc taäp vaø noäi dung baøi thöïc haønh khoâng quaù phöùctaïp thì giaùo vieân choïn phöông aùn caù nhaân giao cho töøng hoïc sinh thöïc hieän vôùi thôøigian vaø noäi dung töông ñöông nhau.

- Chuaån bò duïng cuï, nguyeân vaät lieäu: duïng cuï, thieát bò ôû trong tình traïng söû duïng ñöôïcvaø ñuû cho töøng hoïc sinh chia nhoùm, phaân coâng toå tröïc vaø vò trí thöïc haønh cuûa töøngnhoùm ñeå giaùo vieân deã daøng quan saùt hoïc sinh thöïc haønh.

- Kieåm tra vaø saép xeáp duïng cuï nguyeân vaät lieäu, maùy moùc chuù yù yeáu toá an toaøn, soïangiaùo aùn thöïc haønh.

b. Giai ñoïan thöïc hieän Böôùc 1: Môû ñaàu baøi daïy, muïc ñích cuûa böôùc naøy laø khôi daäy ñoäng cô hoïc taäp ñoái vôùi

noäi dung baøi hoïc ñoù vaø nhaèm bieát ñöôïc hoïc sinh nhaän bieát ñöôïc nhieäm vuï hoïc taäp. Nhieämvuï daïy hoïc cuûa giaùo vieân luùc naøy laø:- OÅn ñònh lôùp, taïo khoâng khí hoïc taäp.- Gaây ñoäng cô hoïc taäp.- Xaùc ñònh nhieäm vuï cuûa hoïc sinh, tieâu chuaån chaát löôïng (kyõ thuaät, qui trình, thôøi gian,

noäi quy, soá laàn thöïc hieän).- Kieåm tra söï chuaån bò duïng cuï, vaät lieäu cuûa hoïc sinh. Böôùc 2: Giaùo vieân thuyeát trình vaø dieãn trình laøm maãu: Dieãn trình (giaûi thích + phaân

tích).Muïc ñích cuûa böôùc naøy laø thuyeát trình vaø dieãn trình ñeå hoïc sinh quan saùt vaø tieáp thu.Bôûi vaäy giaùo vieân caàn chuù yù:

- Phaûi saép xeáp lôùp sao cho toaøn boä hoïc sinh coù theå quan saùt ñöôïc.- Thöïc hieän baøi dieãn trình vôùi toác ñoä vöøa phaûi, khoâng cuøng moät luùc dieãn trình nhieàu

thao taùc.- Giaûng giaûi cuøng vôùi bieåu dieãn.- Ñaët caâu hoûi ñeå thuùc ñaåy lôùp suy nghó hoïc loâi keùo söï chuù yù caû lôùp vaøo nhöõng ñieåm

chính.- Nhaán maïnh nhöõng ñieåm chính.- Laëp ñi, laëp laïi moät vaøi laàn, neáu caàn thieát coù theå kieåm tra laïi söï tieáp thu cuûa hoïc sinh.

Böôùc 3: Hoïc sinh laøm laïi vaø giaûi thích (hoïc sinh laøm töøng phaàn, bôû ngôõ).Muïc ñích cuûa böôùc naøy laø taïo cho hoïc sinh trieån khai söï tieáp thu thaønh hoïat ñoäng

chaân tay ôû giai ñoïan ñaàu tieân coù söï giuùp ñôõ, kieåm tra cuûa giaùo vieân. Noäi dung cuûa böôùcnaøy laø:- Hoïc sinh neâu laïi vaø giaûi thích ñöôïc caùc böôùc coâng taùc.- Hoïc sinh laäp laïi caùc böôùc coâng taùc.- Kieåm tra, ñieåu chænh laïi hoïat ñoäng cho hoïc sinh.

Böôùc 4: luyeän taäp ñoäc laäp (HS laøm hoøan chænh).Muïc ñích cuûa böôùc naøy laø hoïc sinh luyeän taäp kyõ naêng. Noäi dung cuûa böôùc naøy laø:

- Hoïc sinh luyeän taäp.- Giaùo vieân quan saùt, kieåm tra, giuùp ñôõ hoïc sinh.




124

Sau khi hoïc sinh ñaõ naém vöõng veà caùch thöùc thöïc haønh thì cho hoïc sinh tieán haønhthöïc haønh theo töøng nhoùm, töøng toå hay caù nhaân. Trong luùc thöïc haønh hoïc sinh ghi nhaännhöõng keát quaû vaøo phieáu ñeå cho giaùo vieân coù theå ñaùnh giaù.

Giaùo vieân phaûi theo doõi töøng nhoùm hay töøng caù nhaân ñeå höôùng daãn kòp thôøi, kieåmsoaùt ôû nhöõng phaàn quan troïng vaø giaûi ñaùp nhöõng thaéc maéc cuûa hoïc sinh chung cho caû lôùp,khoâng traû lôøi rieâng leû töøng hoïc sinh. Phaûi coù söï phaân phoái thôøi gian ñeå höôùng daãn vaø

phaûn hoài ñoàng ñeàu cho taát caû hoïc sinh, löu yù giuùp ñôõ hoïc sinh laøm chaäm, laøm sai. Tröôønghôïp hoïc sinh laøm sai nhieàu laàn, giaùo vieân coù theå höôùng daãn töøng hoïc sinh rieâng bieät hoaëcphuï ñaïo theâm cho hoïc sinh ngoaøi giôø hoïc.c. Höôùng daãn keát thuùcYeâu caàu veà maët sö phaïm laø phaûi keát thuùc thöïc haønh tröôùc giôø qui ñònh 15 phuùt ñeå:- Phaân tích keát quaû thöïc hieän so vôùi muïc ñích yeâu caàu.- Giaûi ñaùp thaéc maéc vaø löu yù nhöõng sai soùt maø ña soá hoïc sinh vaáp phaûi, ñaùnh giaù sai

laàm caù nhaân hay ñoàng loïat.- Cuûng coá kieán thöùc thoâng qua noäi dung thöïc haønh.- Hoïc sinh traû duïng cuï, laøm veä sinh, noäp baøi.- Giao baøi veà nhaø laøm vaø chuaån bò baøi thöïc haønh vaøo buoåi hoïc tôùi.Vaän duïng Algorit cho hoïc sinh thöïc hieän moät coâng taùc : Coù phöông phaùp, thoùi quen laømvieäc toát:

(1) Nhaän coâng taùc cuûa thaày giao cho.(2) Nhaän chæ thò cuûa thaày, neâu thaéc maéc toàn taïi vaø lieân heä ñeán coâng taùc.(3) Nghieân cöùu baûn veõ.(4) Laäp baûng lieät keâ maùy moùc, duïng cuï vaät lieäu caàn thieát.(5) Kieåm tra tình traïng maùy moùc tröôùc khi söû duïng, cho chaïy thöû neáu caàn.(6) Laõnh vaät lieäu duïng cuï taïi kho, kieåm tra laïi cho ñuùng.(7) Thieát laäp baûng thöù töï tieán haønh coâng taùc.(8) Nghieân cöùu caùc bieän phaùp an toaøn caàn thieát.

(9) Thöïc thi coâng taùc theo thöù töï ñaõ thieát laäp.(10) Kieåm soaùt söï ñuùng möùc cuûa coâng taùc.(11) Môøi thaày ñeán kieåm soaùt, ñaùnh giaù keát quaû coâng taùc.(12) Traû laïi duïng cuï vaø vaät lieäu thöøa vaøo kho.(13) Lau chuøi maùy moùc vaø nôi laøm vieäc.(14) Vieát baùo caùo.

Phöông phaùp 6 böôùcKhi hoïc ñaõ coù kyõ naêng thöïc haønh ngheà, ñeå cho hoïc sinh hình thaønh ñöôïc kyõ xaûo

cuûa ngheà döïa treân vieäc töï löïc luyeän taäp. Giaùo vieân söû duïng moâ hình phöông phaùp 6 böôùc.Phöông phaùp 6 böôùc xaây döïng treân cô sôû cuûa lyù thuyeát hoaït ñoäng keát hôïp vôùi chöùc naêng

höôùng daãn vaø thoâng tin taøi lieäu ñeå kích thích hoïc sinh ñoäc laäp, hôïp taùc giaûi quyeát nhieämvuï hoïc taäp, khaéc phuïc ñöôïc moät soá nhöôïc ñieåm ôû moâ hình phöông phaùp 4 böôùc.1. Muïc ñích cuûa phöông phaùp- Hoïc sinh ñoäc laäp thu nhaän thoâng tin.- Hoïc sinh hôïp taùc theo nhoùm ñeå töï laäp keá hoaïch laøm vieäc.- Chòu traùch nhieäm tröôùc saûn phaåm cuûa mình.- Töï toå chöùc lao ñoäng.- Töï kieåm tra – ñaùnh giaù kyõ thuaät.- Phaùt trieån kyõ naêng, kyõ xaûo




125

2. Caáu truùc cuûa moâ hình phöông phaùp 6 böôùc

3. Vai troø cuûa giaùo vieân- Taïo ñieàu kieän cho hoïc sinh hoaït ñoäng ñoäc laäp.- Quan saùt hoïc sinh vaø tö vaán khi coù nhu caàu.- Giaùo vieân khoâng laø trung taâm cuûa quaù trình daïy hoïc.

4. Ñieàu kieän caàn thieát khi thöïc hieän phöông phaùp- Phaûi coù ñaày ñuû taøi lieäu hoã trôï cuûa giaùo vieân nhö caùc phieáu giaûng daïy.- Coù caùc trang thieát bò duïng cuï maùy moùc, nguyeân vaät lieäu phuø hôïp vôùi vieäc thöïc hieäncoâng vieäc.- Coù söï töï löïc, noã löïc cao cuûa hoïc sinh, hoï phaûi thöïc söï ñöôïc coi laø trung taâm cuûa quaùtrình daïy hoïc.

1.Thoâng tin

2.Keá hoaïch

3.Quyeát ñònh

4.

Thöïc hieän

5.Kieåm tra

6.Ñaùnh giaù

1. Caùi gì neân laøm? Nhöõng caâu hoûi

2. Ngöôøi ta döï ñònhtröôùc nhö theá naøo?Laäp keá hoaïch laømvieäc.

3. Xaùc ñònh conñöôøng hoaøn thaønhvaø phöông tieänduïng cuï maùy moùc.Trao ñoåi chuyeânmoân vôùi giaùo vieân.

4. Hoaøn taát chi tieát (phoâi).Trình baøy nhieäm vuï.

5. Nhieäm vuïñöôïc hoaøn

thaønh chínhxaùc? Phieáukieåm tra.

6. Caùi gì phaûiñöôïc laøm toáthôn ôû laàn sau?Trao ñoåichuyeân moân.




126

BAØI 3

PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC CHUYEÂN BIEÄT

I. PHÖÔNG PHAÙP ALGORITHMoät trong nhöõng nhieäm vuï quan troïng cuûa daïy hoïc tích cöïc laø daïy con ngöôøi bieát

hoaøn thieän quaù trình tö duy, tö duy logic vaø tö duy saùng taïo, tö duy pheâ phaùn.Phöông phaùp Algorit laø moät trong nhöõng phöông phaùp daïy hoïc, nhaèm höôùng con

ngöôøi vaøo vieäc caûi tieán töøng böôùc caùch suy nghó logic saùng taïo vaø caùch laøm saùng taïo, öùngduïng trong vieäc daïy vaø hoïc, trong coâng ngheä vaø trong cuoäc soáng ñôøi thöôøng.A. MUÏC TIEÂUSau khi hoïc xong baøi hoïc naøy, ngöôøi hoïc coù khaû naêng:- Trình baøy ñònh nghóa phöông phaùp Algorit, ví duï.- Giaûi thích roõ 3 tính chaát tích cöïc cuûa phöông phaùp Algorit.- Trình baøy öu vaø nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp Algorit.

- Neâu 3 öùng duïng cuûa phöông Algorit trong daïy hoïc, nghieân cöùu vaø trong ñôøi thöôøng.B. NOÄI DUNG1. Nguoàn goác

Algorit laø teân cuûa moät nhaø toaùn hoïc thôøi trung coå, oâng coù moät coâng trình thuaättoaùn treân baøn tính, nhaèm phaân ñoaïn söï tính toaùn hôïp lyù, taïo neân chuoãi logic caùc thao taùctheo moät heä thoáng nhaát ñònh, goïi laø qui trình. Vaøo thôøi Trung coå, ngöôøi ta ít quan taâm ñeánthuaät toaùn neân coâng trình toaùn hoïc cuûa Algorit bò laõng queân.

Maõi ñeán cuoái theá kyû 19 vaø ñaàu theá kyû 20 caùc nhaø toaùn hoïc theá giôùi khaúng ñònhtinh thaàn Algorit nhö moät phöông phaùp nghieân cöùu vaø giaûng daïy toaùn hoïc coù giaù trò caoveà maët khoa hoïc. Sau ñoù phöông phaùp Algorit nhö moät trong nhöõng coâng cuï chuû yeáu ñeå

thao taùc thöïc haønh maùy moùc vaø thöïc hieän nhöõng phaàn meàm vi tính (phaân ñoaïn, chianhaùnh, laäp trình). Trong daïy hoïc nghieân cöùu khoa hoïc, Algorit söû duïng trong laäp ñeàcöông, thu thaäp thoâng tin, xöû lyù thoâng tin vaø giaûi quyeát vaán ñeà. 2. Ñònh nghóa

Phöông phaùp Algorit ñöôïc hieåu laø söï thieát keá (sau ñoù laø thi coâng) moät heä thoángnhöõng thao taùc hôïp lyù, noái nhau thaønh moät chuoãi logic, theo moät trình töï nhaát ñònh coùkieåm tra, maø neáu laøm ñuùng theo trình töï ñoù, chaéc chaén seõ daãn tôùi keát quaû.

Theo TS Heânmut Proâxke “Algorit laø moät phöông phaùp giaûi quyeát moät heä thoáng caùcthao taùc cô baûn maø trong khuoân khoå cuûa vaán ñeà ñaõ cho, chuùng khoâng theå hoaëc caàn phaûi phaân chia nöõa vaø ñöôïc vaø ñöôïc saép xeáp roõ raøng, ñôn trò, ñuùng trình töï trong moät heä thoáng.Trong söï saép xeáp ñoù, tính heä thoáng cuûa caùc thao taùc hoaëc ñöôïc xaùc ñònh suoát töø ñaàu ñeáncuoái hoaëc laø phuï thuoäc vaøo keát quaû cuûa töøng thao taùc tröôùc ñoù taùc duïng chæ daãn cho vieäcthöïc hieän thao taùc keá tieáp theo”.

Coù theå hieåu toùm taét khaùi nieäm “Algorith” lieân quan tôùi qui ñònh veà söï thöïc hieännhöõng thao taùc nhaát ñònh trong khi khaùi nieäm “kyõ naêng, kyõ xaûo” ñaëc tröng cho caùch thöùccuûa söï naém vöõng, laøm ñöôïc, thaønh thaïo, töï ñoäng. 3. Phaân loaïi* Algorit nhaän bieát :




127

Nhaän bieát ñoái töôïng, phaùn ñoaùn ñoái töôïng thuoäc loaïi naøo, tình traïng ra sao, nhö :moâ taû ñoái töôïng, chuaån ñoaùn nguyeân nhaân hö hoûng cuûa thieát bò, duïng cuï, maùy moùc (1 boäphaän, 1 chi tieát, 1 cô caáu trong caùc thaønh phaàn coøn laïi vaãn ôû traïng thaùi hoaøn haûo). Goàmcoù 3 böôùc:

• Xaùc ñònh hö hoûng hoùc vaø caùc daáu hieäu bieåu hieän.• Xaùc ñònh vuøng tìm toøi (nguyeân nhaân coù theå xaûy ra).

• Thöïc hieän thao taùc kieåm tra (tình traïng, nguyeân nhaân, tính chaát).* Algorit bieán ñoåi ñoái töôïng:- Bieán ñoåi phoâi thaønh saûn phaåm, töø nguyeân vaät lieäu ra saûn phaåm theo qui trình, chu

trình, quaù trình.- Trong khi thöïc hieän caàn coù söï keát hôïp 2 loaïi Algorit trong daïy hoïc vì quaù trình nhaän

bieát laø ñieàu kieän cuûa quaù trình bieán ñoåi.4. Tính chaáta. Tính xaùc ñònh- Nhöõng chæ daãn ñöa vaøo baûn quy ñònh Algorit phaûi roõ raøng, ñôn trò, deã hieåu vaø baét

buoäc phaûi daãn tôùi lôøi giaûi.- Ñoù laø söï vaïch ñöôøng cho moät tieán trình, töøng böôùc ñi töø noäi dung naøy ñeán noäi dung

khaùc hoaëc töø keát quaû naøy ñeán keát quaû khaùc, ñoù laø söï daãn daét ñi töø chuû theå A laø moätqui trình coù ñònh höôùng roõ raøng, ñöôïc ñieàu khieån hoaøn toaøn, khoâng cho pheùp tuyø tieän.

- Trong thuaät toaùn cuõng nhö trong moïi coâng vieäc, coù theå coù nhieàu phöông aùn, qui trìnhthöïc hieän khaùc nhau, nhieàu con ñöôøng khaùc nhau nhöng cuõng daãn ñeán ñích cuoái.

- Trong tröôøng hôïp chung nhaát, coù moät Algorit toång quaùt, Algorit toái öu trong nhieàuAlgorit khaùc nhau (ñaëc bieät : ít hôn hoaëc nhieàu böôùc hôn).

b. Tính hieäu löïc (tính ñoàng loaït)- Caùc soá lieäu ban ñaàu cho moät loaït vaán ñeà ñeáu coù hieäu löïc cho töøng ñoái töôïng rieâng bieätcuõng nhö caùc ñoái töôïng khaùc nhau cuûa loaït ñoù, gaén lieàn vôùi moät tröôøng hôïp nhaát ñònh,moät hoaøn caûnh nhaát ñònh. Thí duï ño ni caùc loaïi aùo may ño.

AÙp duïng trong coâng vieäc laép raùp, thaùo dôõ, söûa chöõa, söû duïng coâng cuï, thieát bò maùy moùc :

Tröôøng hôïp toång quaùt Tröôøng hôïp ñaëc bieät(Tröôøng hôïp chung) (Ít böôùc hoaëc nhieàu böôùc hôn)

Thöïc hieän theo quy trình töø A → Z→ KQ Ruùt goïn hoaëc phöùc taïp hôn

c. Tính baûo ñaûm giaûi ñöôïc (tính keát quaû) : Theå hieän Algorit höôùng tôùi keát quaû caàn tìm.- Do ñoù phaûi coù caùc soá lieäu ban ñaàu (ñieàu kieän ban ñaàu nhö nhau) vaø khi thöïc hieän caùc

thao taùc theo töøng böôùc coù heä thoáng thì baûo ñaûm giaûi ñöôïc heát.- Caùc soá lieäu ban ñaàu: caùi gi? ai laøm? taïi sao? ôû ñaâu? bao giôø? caùch naøo? phöông tieän

gi? keát quaû ra sao?- Caùc thao taùc logic : phaân tích, toång hôïp, so saùnh, qui naïp, dieãn dòch.- ÖÙng duïng:




128

- Daïy khaùi nieäm, nguyeân taéc, coâng thöùc, giaûi quyeát vaán ñeà, moâ taû (ngöôøi, vaät, maùymoùc) nhaän xeùt ngöôøi hoïc.

- Daïy kyõ naêng : coâng vieäc thaùo dôõ, laép raùp, tìm hoûng hoùc, baûo trì, söûa chöõa, vaän haønh,thieát keá, saûn xuaát, saùng cheá kyõ thuaät.

- Laäp keá hoaïch söû duïng, trang thieát bò nôi laøm vieäc, giaûn dò hoaù coâng vieäc, töï kieåm trachaát löôïng lôøi giaûng.

5. Öu - nhöôïc ñieåma. Öu ñieåm- Giuùp ngöôøi hoïc laøm maïnh theâm noäi löïc cuûa naõo coâng, tö duy khoa hoïc, luyeân taäp

caùch thieát keá tö duy logic vaø thöôøng xuyeân naâng cao tính saùng taïo, tính hieäu quaû cuûavieäc thieát keá ñoù, nhôù laâu taøi lieäu ñaõ hoïc, khaùi quaùt hoaù noäi dung hoïc taäp trong moätchöông.

- Goùp phaàn hôïp lyù hoaù lao ñoäng (kyõ thuaät vaø daïy hoïc).b. Nhöôïc ñieåm- Khoâng phaûi moïi vaán ñeà ñeàu coù theå thöïc hieän baèng phöông phaùp Algorit ví coøn tuyø

thuoäc nhieàu yeáu toá trong daïy hoïc nhö : trình ñoä nhaän thöùc, löùa tuoåi, nhöõng ñaëc ñieåmcaù nhaân cuûa hoïc sinh.

- Laøm vieäc vôùi Algorit khoâng theå taùch giaùo vieân thöïc haønh khoûi hoaït ñoäng höôùng daãnquaù trình lao ñoäng maùy moùc, duïng cuï, thieát bò vaø nhöõng qui ñònh veà baûo hoä lao ñoäng.

6. Caùc giai ñoaïn thöïc hieän phöông phaùp Algorita. Khi söû duïng caùc qui taéc, caùc baûn höôùng daãn laøm vieäc, caùc qui ñònh vaän haønh…ta phaûituaân theo nguyeân taéc phaân chia quaù trình lao ñoäng thaønh caùc boä phaän rieâng leõ nhaát ñònhvaø thöïc hieän töøng boä phaän baèng nhöõng höôùng daãn hay qui taéc theo moät trình töï logic môùiñaït tôùi ñích, khoâng “oâm heát, laøm lieàn” maø “ chia nhoû, laøm daàn”, goàm caùc giai ñoaïn, caùcñoäng taùc, caùc böôùc.b. Khi xaây döïng vaø söû duïng thöôøng xuyeân caùc Algorit caàn phaûi xem xeùt moät Algorit coùtheå hoaøn chænh hoaëc coù loã hoång hay khoâng?

Nguyeân nhaân laø do vieäc ñieàu khieån thaùi ñoä con ngöôøi qua Algorit. Trong nhieàuAlgorit khaùc nhau neân choïn Algorit toái öu, nghóa laø moät Algorit coù böôùc ñi nhieàu hôn neáuthaáy bò haïn cheá bôûi söï baát tieän naøo ñoù goïi laø nguyeân taéc phaân luoàng, löu thoâng ñöôïc doøngchaûy, nhöng chuùng khoâng laøm aûnh höôûng ñeán söï thoáng nhaát cuûa caùc yeâu caàu veà caáu truùc.c. Coù 4 caùch giaûi quyeát Algorith :- Daïy Algorit cuûa lôøi giaûi cho hoïc sinh.- Daïy Algorit ñeå tìm Algorit cuûa lôøi giaûi.- Daïy caùc quy taéc, nguyeân taéc, thao taùc caàn thöïc hieän ñeå giaûi baøi toaùn.- Ñaët hoïc sinh vaøo tình huoáng coù vaán ñeà, hoïc sinh töï giaûi quyeát vaán ñeà vôùi :• Vaán ñeà khoâng phaûi truyeàn thuï baûn thaân caùc Algorit trong moät baøi giaûng maø laø quaù

trình truyeàn thuï tri thöùc veà Algorit vaø naêng löïc duøng Algorit.• Truyeàn thuï tri thöùc veà Algorit laø ngöôøi thaày daïy ngöôøi hoïc bieát caùch hoïc (hoïc töø taøi

lieäu, saùch vôû, cuoäc soáng) ñoù laø khaûo saùt ñoái töôïng (laø moät vaán ñeà, moät baøi toaùn, moätsöï vaät hay moät hieän töôïng) ñeå tìm ra giaûi phaùp coù cuøng maãu soá chung, phaûi ñaûm baûotính logic, tính kinh teá, tính muïc ñích (khaû thi, hieäu quaû), tính nhaân vaên (höõu ích,höôùng thieän). Trong moät Algorit toái öu vaãn ñöôïc coi laø ñænh choùt cuûa söï saùng taïo, söïsaùng taïo luoân luoân phaùt trieån coù ñònh höôùng toát.

• Naêng löïc duøng Algorit cuûa hoïc sinh chöa theå khaúng ñònh sau buoåi ñaàu tieân maø chæ laømchuû quaù trình lao ñoäng theo caùc quaù trình Algorit baèng luyeän taäp (thieát keá, thöïc haønh)




129

vaø oân taäp nhieàu laàn, phaûi hoïc hoûi nhöõng kinh nghieäm quí baùu cuûa ngöôøi khaùc, laïi phaûigia coâng theâm noäi löïc cuûa mình ñeå Algorit coù neùt môùi laï, hieäu quaû hôn, khoâng raäpkhuoân, phuø hôïp vôùi nhöõng ñieàu kieän ñaëc thuø cuûa mình.

Ví duï :Algorit ñeå moâ taû moät caùi maùy

1. Teân maùy .

2. Caùc khaû naêng söû duïng .3. Caáu taïo cuûa maùy .4. Hoaït ñoäng cuûa maùy vaø cuûa caùc boä phaän .5. Vaän haønh maùy vôùi söï baûo ñaûm an toaøn lao ñoäng.6. Chaêm soùc vaø baûo döôõng maùy .

Algorit daïy kyõ thuaät laép ñaët ñieän daân duïng1. Vaïch daáu ñieåm laép ñaët .2. Giaù laép caùc linh kieän vaø baét chaët .3. Laép ñaët caùp ñieän .4. Ñaáu ñoà ñieän vôùi maïch ñieän (coâng taéc : 1 chieàu / 2 chieàu / trung gian / sung

ñieän / noái nguoàn vaøo caùc oå caém moät pha).5. Kieåm tra laïi vieäc laép ñaët .

Algorit trong tieán trình khaûo saùt ñoái töôïng (söï vaät hoaëc hieän töôïng) theo ThereseGouin Decarje

1. Noù laø caùi gì (ñònh danh, ñònh hình)?2. Noù ra laøm sao (ñònh tính, ñònh löôïng)?3. Vì sao noù vaäy (nguyeân nhaân, nguoàn goác)?4. YÙ nghóa theá naøo (giaù trò, aûnh höôûng)?5. Quan heä ra sao (töông taùc, nhaân quaû)?6. Coù theå ñoåi khaùc (khaû naêng, trieån voïng)?7. Ñoåi baèng caùch naøo (giaûi phaùp khaû thi)?

Algorit trong tieán trình laøm vieäc caù nhaân1. Thu thaäp thoâng tin .2. Phoái kieåm thoâng tin .3. Saøng loïc thoâng tin .4. Loaïi boû thoâng tin, chuyeån hoaù thoâng tin, laøm giaøu thoâng tin .5. Xöû lyù thoâng tin (xöû lyù thoâ) .6. Löu tröõ thoâng tin .7. Xöû lyù thoâng tin (xöû lyù tinh) .

8. Cheá taùc saûn phaåm (baèng ngoân ngöõ, hoaëc hieän vaät) .II. PHÖÔNG PHAÙP ÑÒNH HÖÔÙNG GIAÛI QUYEÁT VAÁN ÑEÀ Cô sôû lyù luaän:

Cô sôû giaùo duïc hoïc : phuø hôïpï vôùi nguyeân taéc baûo ñaûm tính töï giaùc, tính tích cöïc,tính töï löïc nguyeân taéc thoáng nhaát giöõa giaùo döôõng vaø giaùo duïc .

Cô sôû taâm lyù hoïc : con ngöôøi chæ baét ñaàu tö duy tích cöïc töùc laø khi ñöùng tröôùc moätkhoù khaên veà nhaän thöùc caàn phaûi khaéc phuïc, moät tình huoáng gôïi vaán ñeà .

Cô sôû trieát hoïc duy vaät bieän chöùng: maâu thuaån laø ñoäng löïc thuùc ñaåy quaù trình phaùttrieån. Moät vaâùn ñeà ñöôïc gôïi cho hoïc sinh hoïc taäp chính laø maâu thuaån giöõa yeâu caàu nhieäm




130

vuï nhaän thöùc vôùi kieán thöùc vaø yeâu caàu hieän coù. Tình huoáng naøy phaûn aùnh moät caùch logicvaø bieän chöùng quan heä beân trong giöõa kieán thöùc cuõ, kyõ naêng cuõ, kinh nghieäm cuõ vôùinhöõng yeâu caàu giaûi thích söï kieän môùi hoaëc ñoåi môùi tình theá .

Nhöõng nhaø nghieân cöùu lyù luaän daïy hoïc cho raèng: muoán naâng cao chaát löôïng daïyhoïc thì caàn phaûi quan taâm nhieàu hôn tôùi maët beân trong cuûa phöông phaùp töùc laø tôùi hoaïtñoäng cuûa ngöôøi hoïc cuøng vôùi nhöõng phaåm chaát cuûa hoaït ñoäng ñoù. Hoaït ñoäng hoïc taäp phaûi

manh tính saùng taïo nhieàu hôn nöõa. Ñoøi hoûi naøy töø nhöõng yeâu caàu xaõ hoäi vôùi söï phaùt trieånnhaân caùch cuûa theá heä treû, söï phaùt trieån khaû naêng tö duy cuûa hoïc sinh, caûi tieán noäi dungdaïy hoïc vaø töø baûn chaát cuûa quaù trình hoïc taäp. Moät trong nhöõng phöông phaùp giaûng daïy coùhieäu quaû cao veà phaùt trieån tö duy laø phöông phaùp giaûi quyeát vaán ñeà .

1. Ñònh nghóaPhöông phaùp daïy hoïc ñònh höôùng giaûi quyeát vaán ñeà laø caùch thöùc, con ñöôøng maø

giaùo vieân ñaët vaán ñeà taïo ra caùc tình huoáng coù vaán ñeà ñeå taêng khaû naêng tìm toøi khaùm phaùñoäc laäp cuûa hoïc sinh. Muïc ñích giuùp hoïc sinh löu nhôù ñöôïc laâu kieán thöùc lónh hoäi, ñoàngthôøi luyeän taäp khaû naêng nghieân cöùu, tìm toøi phaùt hieän vaán ñeà vaø kyõ naêng quyeát ñònh vaánñeà, giaûi quyeát vaán ñeà vaø kyõ naêng quyeát ñònh .Xeùt sô ñoà caáu truùc:

a.Vaán ñeà : Moät vaán ñeà bieåu thò bôûi moät heä thoáng nhöõng meänh ñeà vaø caâu hoûi (hoaëc yeâucaàu haønh ñoäng) thoûa maõn caùc ñieàu kieän sau:

- Caâu hoûi chöa ñöôïc giaûi ñaùp hoaëc haønh ñoäng chöa ñöôïc thöc hieän, muoán giaûi ñaùp phaûi töduy môùi traû lôøi ñöôc, khoâng chæ laø taùi hieän kieán thöùc hoaëc khoâng coù caùch traû lôøi .- Chöa coù moät phöông phaùp coù tính chaát nhö thuaät toaùn (Algorit) ñeå giaûi ñaùp caâu hoûi hoaëcthöïc hieän yeâu caàu ñaët ra (vaán ñeà khoâng ñoàng nghóa vôùi baøi taäp vì baøi taäp chæ yeâu caàu hoïcsinh tröïc tieáp vaän duïng moät soá quy taéc coâng thöùc coù tính chaát thuaät toaùn).- Caâu hoûi chöùa ñöïng ñieàu ñaõ bieát ñeå tìm caùi chöa bieát .- Caâu hoûi coù theå quan troïng vôùi ngöôøi naøy, nhöng khoâng quan troïng vôùi ngöôøi khaùc luùckhaùc .b.Tình huoáng coù vaán ñeà :

Khi ngöôøi hoïc muoán ñaït ñöôïc muïc ñích hoïc taäp naøo ñoù. Khi ñoù xuaát hieän moät tình

huoáng maâu thuaån maø ngöôøi hoïc muoán ñaït ñöôïc muïc ñích baét buoäc hoï phaûi ñoäng naõo veàvaán ñeà caàn giaûi quyeát . Tình huoáng coù vaán ñeà ñöôïc ñaët tröng bôûi moät traïng thaùi taâm lyù xuaát hieän ôû chuû theå

trong khi giaûi quyeát moät baøi toaùn, maø vieäc giaûi quyeát vaán ñeà ñoù laïi caàn ñeán tri thöùc môùi,caùch thöùc haønh ñoäng môùi chöa heà bieát tröôùc ñoù. Coù ba yeáu toá caáu thaønh tình huoáng coùvaán ñeà: Nhu caàu nhaän thöùc hoaëc haønh ñoäng cuûa ngöôøi hoïc; Kích thích söï tìm kieám nhöõngtri thöùc vaø phöông thöùc haønh ñoäng chöa bieát; khaû naêng trí tueä cuûa chuû theå, theå hieän ôû kinhnghieäm vaø naêng löïc.

ND HS

GV




131

Tình huoáng coù vaán ñeà laø moät hieän töôïng chuû quan, moät traïng thaùi taâm lyù cuûa chuûtheå, traïng thaùi luùng tuùng xuaát hieän trong quaù trình nhaän thöùc nhö moät maâu thuaãn giöõachuû theå vaø khaùch theå nhaän thöùc trong hoaït ñoäng cuûa ngöôøi öùng vôùi muïc tieâu xaùc ñònh.Nhöõng thaønh phaàn chuû yeáu cuûa moät tình huoáng hoïc taäp goàm :- Noäi dung cuûa moân hoïc hoaëc chuû theå .- Tình huoáng khôûi ñaàu.

- Hoaït ñoäng trí löïc cuûa hoïc sinh trong vieäc traû lôøi caâu hoûi hoaëc giaûi quyeát vaán ñeà.- Ñaùnh giaù keát quaû.Tình huoáng coù vaán ñeà laø moät tình huoáng gôïi cho hoïc sinh nhöõng khoù khaên veà lyù

luaän hay thöïc tieãn maø hoï thaáy caàn thieát phaûi vöôït qua, nhöng khoâng phaûi laø ñöôïc ngaylaäp töùc nhôø moät qui taéc coù tính chaát thuaät toaùn maø phaûi traûi qua moät quaù trình suy nghóhoaït ñoäng ñeå bieán ñoåi ñoái töôïng hoaït ñoäng hoaëc ñieàu chænh kieán thöùc saün coù. Tình huoángcoù vaán ñeà coù caùc ñieàu kieän sau :- Toàn taïi moät vaán ñeà chöùa ñöïng ñieàu ñaõ bieát (trình ñoä, nhaän thöùc, kinh nghieäm ) laø ñieàu

kieän cho söï suy nghó vaø bao haøm moät caùi gì chöa bieát ñeán .- Hoûi phaûi tìm toøi, saùng taïo, coù hoaït ñoäng tö duy .- Coù nhu caàu nhaän thöùc, caûm xuùc, ngaïc nhieân, höùng thuù vaø mong muoán giaûi quyeát vaán

ñeà .- Gaây nieàm tin khaû naêng neáu tích cöïc suy nghó thì giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà.

Phaân loaïi tình huoáng coù vaán ñeà: - Tình huoáng baát ngôø( thuaän – nghòch ): Khi coù moät söï kieän, hieän töôïng baát ngôø ngoaøi

döï ñònh, trong daïy hoïc neáu khoâng chuù yù ñeán moùc kieåm seõ coù tình huoáng baát ngôø. - Tình huoáng ñoät bieán: khi coù moät yeáu toá môùi xen vaøo laøm thay ñoåi traïng thaùi vaø keát

quaû cuûa söï vieäc, hieän töôïng ( trong sinh hoïc, taâm lyù …vv.) coù theå toát hoaëc xaáu .- Tình huoáng xung ñoät: Khi coù nhöõng yù kieán traùi ngöôïc nhau trong cuøng moät vaán ñeà .- Tình huoáng baùc boû: Döïa treân côû sôû khoa hoïc ñeå baùc boû quan nieäm cuõ sai laàm .- Tình huoáng löïa choïn: Ñöa ra ñöôc nhieàu phöông aùn coù giaù trò töông ñöông choïn

phöông aùn toái öu döïa treân cô sôû khoa hoïc vaø löông taâm ngheà nghieäp .- Tình huoáng nhaân quaû: töø moät hay nhieàu nguyeân nhaân seõ daãn ñeán keát quaû hoaëc haäu

quaû ( döïa vaøo quan ñieåm lòch söû cuûa trieát hoïc duy vaät bieän chöùng).- Tình huoáng beá taét: thöôøng gaëp trong vaên hoïc, vaán ñeà töôûng chöøng nhö khoâng coù caùch

giaûi quyeát nhöng thöïc teá vaãn coù caùch giaûi quyeát (haïn cheá söï thaát baïi, chia nhoû vaán ñeàgiaûi quyeát töøng phaàn hoaëc chuyeån baïi thaønh thaéng, keát hôïp hai vieäc cuøng luùc).

Quaù trình daïy hoïc theo phöông phaùp GQVÑ bao goàm nhieàu hình thöùc ña daïng Quaù trình hoïc taäp coù theå dieãn ra vôùi nhöõng caùnh toå chöùc ña daïng loâi cuoán ngöôøi

hoïc tham gia cuøng taäp theå, ñoäng naõo, tranh luaän döôùi söï daãn daét, gôïi môû, coá vaán cuûathaày.

Ví duï:- Laøm vieäc theo nhoùm nhoû (trao ñoåi yù kieán , khuyeán khích tìm toøi…vv).- Thöïc hieän nhöõng kyõ thuaät hoå trôï tranh luaän (ngoàøi voøng troøn, chia nhoùm nhoû theo

nhöõng yù kieán cuøng loaïi …vv) . - Taán coâng naõo (brain storming). Ñaây thöôøng laø böôùc thöù nhaát trong söï tìm toøi giaûi

quyeát vaán ñeà (ngöôøi hoïc thöôøng ñöôïc yeâu caàu suy nghó, ñeà ra nhöõng yù hoaëc giaûi phaùpôû möùc ñoä toái ña coù theå coù cuûa mình ).

- Xeáp haïng (ranking) (laø moät caùch kích thích suy nghó saâu hôn veà moät gaây caán, vaø laømroõ nhöõng öu tieân) .




132

- Saém vai / troø chôi ñoùng vai (role play) (taäp luyeän cho ngöôøi hoïc taêng theâm khaû naêngnghó ra nhöõng höôùng khaùc nhau, vaø phaùt trieån kyõ naêng giaûi quyeát vaán ñeà vaø giaûiquyeát xung ñoät ) .

- Moâ phoûng (simulation) (coi nhö môû roäng cuûa caùch mua saém vai, thu huùt caû lôùp ñoàngthôøi tham gia, treân cô sôû taát caû hoïc vieân ñaõ hieåu roõ gai goác, nhaèm giaûi quyeát nhöõngvaán ñeà phöùc taïp lieân quan ñeán nhöõng con ngöôøi, nhöõng nhoùm ngöôøi coù nhöõng quan

taâm ña daïng ) . - Nhöõng chieán löôïc ra quyeát ñònh (decision making strategies), (nhaèm ñaøo taïo nhöõngkyõ naêng caàn thieát cho söï tham gia daân chuû trong töông lai) .

- Baùo caùo vaø trình baøy (thöïc hieän nhieàu caùch laøm, töø caù nhaân vieát, trình baøy ôû nhoùmnhoû, baùo caùo cuûa nhoùm tröôùc caû lôùp).

2. Phaân loaïi phöông phaùp giaûi quyeát vaán ñeà a. Thuyeát trình giaûi quyeát vaán ñeà

Giaùo vieân taïo ra tình huoáng coù vaán ñeà, ñaët vaán ñeà cho hoïc sinh suy nghó caùch giaûiquyeát vaán ñeà sau ñoù giaùo vieân trình baøy quaù trình suy nghó giaûi quyeát vaán ñeà (chöù khoângphaûi ñôn thuaàn neâu lôøi giaûi). Trong quaù trình giaûi quyeát vaán ñeà coù moø maåm döï ñoaùn, coùluùc thaønh coâng coù luùc thaát baïi. Phaûi ñieàu chænh phöông höôùng môùi ñi ñeán keát quaû. Nhövaäy kieán thöùc ñöôïc trình baøy baèng caùch moâ phoång vaø ruùt goïn quaù trình khaùm phaù thöïc teá(kieåu qui naïp hoaëc dieãn dòch : giaûi quyeát töøng phaàn ; keá thöøa phaùt trieån ; so saùnh ñoáichieáu).b. Ñaøm thoaïi giaûi quyeát vaán ñeà

Giaùo vieân taïo ra tình huoáng coù vaán ñeà, hoïc sinh giaûi quyeát vaán ñeà khoâng toaøn ñoäclaäp maø coù söï gôïi yù daãn daét cuûa giaùo vieân khi caàn thieát. Phöông tieän ñeå thöïc hieän hìnhthöùc naøy laø nhöõng caâu hoûi gôïi môû neâu vaán ñeà cuûa giaùo vieân vaø nhöõng caâu traû lôøi hoaëchaønh ñoäng ñaùp laïi cuûa hoïc sinh coù söï ñan keát vôùi nhau hoaëc giaùo vieân taïo ra tình huoángcoù vaán ñeà, ñaët caùc caâu hoûi gôïi môû, hoc sinh töï giaûi quyeát vaán ñeà ghi laïi treân giaáy, giaùovieân heä thoáng caùch giaûi ñaùp vaø löïa choïn moät phöông aùn toái öu.

c. Töï nghieân cöùu vaán ñeà ÔÛ daïng naøy tính ñoäc laäp cuûa hoïc sinh ñöôïc phaùt huy cao ñoä, thaày giaùo chæ taïo ra

tình huoáng coù vaán ñeà, hoïc sinh töï phaùt hieän ra vaán ñeà, ñoäc laäp nghieân cöùu vaán ñeà vaø thöïchieän taát caû caùc khaâu cô baûn cuûa quaù trình naøy ñeå giaûi quyeát vaán ñeà.3. Öu - nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp giaûi quyeát vaán ñeàa. Öu ñieåm- Hoïc sinh nhôù laâu kieán thöùc lónh hoäi vì trôû thaønh chuû theå cuûa quaù trình ñaøo taïo .- Phaùt trieån tö duy saùng taïo, coù nhu caàu höùng thuù muoán giaûi quyeát vaán ñeà .- Coù kyõ naêng phaùt hieän vaán ñeà vaø giaûi quyeát vaán ñeà trong hoaït ñoäng ngheà nghieäp .- Luyeän taäp kyõ naêng quyeát ñònh.

- Hoïc sinh thaáy ñöôïc moái lieân heä giöõa kieán thöùc cuõ vaø kieán thöùc môùi giuùp hoï cuûng coá vaøvaän duïng kieán thöùc.b. Nhöôïc ñieåm- Maát nhieàu thôøi gian treân lôùp so vôùi caùc phöông phaùp khaùc .- Haïn cheá ôû moät soá noäi dung hoïc taäp .- Ít taøi lieäu tham khaûo .- Khoâng phaûi baøi hoïc naøo cuõng taïo ñöôïc tình huoáng coù vaán ñeà .- Ñoøi hoûi möùc ñoä caù nhaân hoaù raát cao vaø ñoøi hoûi giaùo vieân coù trình ñoä cao .4. Quaù trình tö duy giaûi quyeát vaán ñeà (GQVÑ)




133

Hoaøn caûnh coù vaán ñeà

Ñaët caâu hoûi

Ñoái chieáu caùi ñaõ bieát vôùi caùi caàn bieát

Neâu giaû thieát

Sai Kieåm tra giaû thieát Ñuùng

Neâu giaû thieát môùi, coù theå ñaët laïi caâu hoûi

Cho tôùi ñuùng Keát luaän

- Baên khoaên thaéc maéc coù ñieàu bieát vaø coù ñieàu chöa bieát .- YÙù thöùc ñöôïc vaán ñeà ñaâu laø caùi caàn thieát . - Gôïi laïi nhöõng kinh nghieäm cuõ vaø tri thöùc ñaõ coù. - Gôïi laïi caùc nguyeân taéc toång quaùt ñaõ bieát ñeå giaûi quyeát vaán ñeà. - Phaân tích toång hôïp, tröøu töôïng hoaù…vv.

- Thoaûi maùi phaán khôûi vaø ñaõ giaûi quyeát xong vaán ñeà ñaït ñeán tri thöùc môùi. Quaù trình daïy hoïc theo phöông phaùp GQVÑ ñöïoc chia thaønh nhöõng giai ñoaïn coùmöïc ñích chuyeân bieätCoù nhieàu caùch chia böôùc ,chia giai ñoaïn ñeå giaûi quyeát vaán ñeà.- Theo John Dewey ñeà nghò 5 böôùc ñeå giaûi quyeát vaán ñeà: Tìm hieåu vaán ñeà; Xaùc ñònh

vaán ñeà; Ñöa ra nhöõng giaû thuyeát khaùc nhau ñeå giaûi quyeát vaán ñeà; Xem xeùt heä quaûcuûa töøng giaû thuyeát döôùi aùnh saùng cuûa nhöõng kinh nghieäm khaùc tröôùc ñaây; Thöûnghieäm giaûi phaùp thích hôïp nhaát.

- Theo Kudriasev chia 4 giai ñoaïn: Söï xuaát hieän cuûa chính vaán ñeà vaø nhöõng kích thíchñaàu tieân thuùc ñaåy chuû theå GQVÑ ; Chuû theå nhaän thöùc saâu saéc chaáp nhaän vaán ñeà caán

giaûi quyeát; Quaù trình tìm kieám lôøi giaûi cho vaán ñeà ñaõ döôïc “chaáp nhaän” giaûi quyeát ,lyù giaûi, chöùng minh, kieåm tra; Tìm ñöôïc keát quaû cuoái cuøng vaø ñaùnh giaùi toaøn dieän caùckeát quaû tìm ñöôïc.

- Nhö vaäy hoïc taäp theo phöông phaùp GQVÑ laø hình thöùc daïy ôû ñoù ta toå chöùc ñöôïcTHCVÑ giuùp ngöôøi hoïc nhaän thöùc noù, chaáp nhaän giaûi quyeát vaø tìm kieám lôøi giaûi trongquaù trình “hoaït ñoäng hôïp taùc” giöõa thaày vaø troø, phaùt huy toái ña tính ñoäc laäp cuûa sinhvieân keát hôïp vôùi söï höôùng daãn cuûa thaày giaùo.

- Ñaët tröng ñoäc ñaùo cuûa daïy hoïc GQVÑ laø söï tieáp thu tri thöùc trong hoaït ñoäng tö duysaùng taïo vaø tö duy pheâ phaùn, tö duy logic.

Ñaùp soá

Kieåm tra giaû thieát môùi Duyeät laïi keát quaû




134

5. Caùch thöïc hieän daïy hoïc giaûi quyeát vaán ñeàa. Thöïc hieän daïy hoïc giaûi quyeát vaán ñeà theo 3 böôùc

Böôùc 1: tri giaùc vaán ñeà- Taïo tình huoáng gôïi vaán ñeà.- Giaûi thích vaø chính xaùc hoaù ñeå hieåu ñuùng tình huoáng.

- Phaùt bieåu vaán ñeà vaø ñaët muïc ñích giaûi quyeát vaán ñeà ñoù. Böôùc 2 :giaûi quyeát vaán ñeà- Phaân tích vaán ñeà, laøm roõ moái lieân heä giöõa caùi ñaõ bieát vaø caùi phaûi tìm.- Ñeà xuaát vaø thöïc hieän höôùng giaûi quyeát, coù theå ñieàu chænh, thaäm chí baùc boû vaø

chuyeån höôùng khi caàn thieát. Trong khaâu naøy thöôøng hay söû duïng nhöõng qui taét tìmñoaùn vaø chieán löôïc nhaän thöùc nhö sau: qui laï veà quen ; Ñaëc bieät hoaù vaø chuyeånqua nhöõng tröôøng hôïp giôùi haïn;

- Trình baøy giaûi quyeát vaán ñeà ; Chia nhoû giaûi quyeát töøng phaàn; Giaûi quyeát theo heäthöøa maéc xích; So saùnh ñoái chieáu; Nhôø ngöôøi khaùc giaûi quyeát duøm; Keát hôïp nhieàuphöông aùn cuøng luùc theo sô ñoà giaùp.

Böôùc 3: Kieåm tra vaø nghieân cöùu lôøi giaûi - Kieåm tra söï ñuùng ñaén vaø phuø hôïp thöïc teá cuûa lôøi giaûi.- Kieåm tra tính hôïp lyù toái öu cuûa lôøi giaûi.- Tìm hieåu nhöõng khaû naêng öùng duïng keát quaû.- Ñeà xuaát nhöõng vaán ñeà môùi coù lieân quan ñeán tính töông töï, khaùi quaùt hoaù laät ngöôïcvaán ñeà vaø giaûi quyeát neáu coù.

b. Phöông phaùp giaûi quyeát vaán ñeà: Laø ñieàu khieån quaù trình nghieân cöùu vaán ñeà cuûa ngöôøi hoïc. Quaù trình naøy ñöôïc tieán

haønh theo 4 giai ñoaïn: Neâu vaán ñeà; Laøm keá hoaïch; Thöïc hieän keá hoaïch; Vaän duïng.




135

Chuù thích:T : Thaày giaùoH : Hoïc sinh

Giai ñoaïn 1 : Neâu vaán ñeà

- Muïc ñích: Laøm xuaát hieän tình huoáng coù vaán ñeà trong hoïc sinh.- YÙ nghóa: Giai ñoaïn naøy laø haït nhaân cuûa kieåu daïy hoïc neâu vaán ñeà, noù quyeát ñònh caû veànoäi dung ( ñònh höôùng noäi dung hoïc taäp) laãn phöông phaùp daïy hoïc.Vieäc neâu vaán ñeà ôûñaây khaùc vôùi“ ñaët vaán ñeà” hay “môû baøi” bình thöôøng ôû caùc giôø hoïc. Nghóa laø phaûilaøm theá naøo ñoù ñeå xuaát hieän moät tình huoáng vaø caùi quan troïng hôn laø tình huoáng aáyphaûi ñöïôc hoïc sinh chaáp nhaän, trôû thaønh tình huoáng coù vaán ñeà ôû caùc em.

- Caùch laøm: Vai troø chæ ñaïo cuûa thaày theå hieän roõ neùt ôû ñaây. Coù theå baèng moät caâuchuyeän, moät hieän töôïng quen bieát, moät thí nghieäm… ñeå laøm xuaát hieän tình huoáng. Keát

T: Laøm xuaát hieän tình huoáng

H: Tình huoáng coù vaán ñeà, giaûithích vaø chính xaùc hoaù

T, H: Phaùt bieåu vaán ñeà vaø ñaëtmuïc ñích giaûi quyeát vaán ñeà

T,H: Thöïc hieän keá hoaïch

T,H: Laäp keá hoaïch giaûi quyeátCoù ñieàu chænh thaäm chí baùc boûChuyeån höôùng khi caàn thieát

H: Caùc giaû thuyeát, döï aùn

T:Toång keát thöïc hieän keá hoaïch

T: Xuaát hieän vaán ñeà môùi

T,H: Ñaùnh giaù, cuoái cuøng

Neâu vaán ñeà

Laøm keá hoaïch vaøgiaûi quyeát vaán ñeà

Vaän duïng

Thöïc hieän keáhoaïch

T,H: Vaän duïng vaøo thöïc teá

T : Gôïi yù nguoàn taøi lieäuH : Taùi taïo saùng taïo




136

thuùc giai ñoaïn I vaán ñeà caàn giaûi quyeát ñöôïc phaùt bieåu döôùi daïng moät caâu hoûi(thoângthöôøng laø caâu hoûi loaïi “giaûi thích” ).

Giai ñoaïn 2 : Laøm keá hoaïch- Muïc ñích: Thaày gôïi yù höôùng hoïc sinh taùi hieän kieán thöùc cuõ ñeå suy xeùt coá gaéng traû lôøi

döôùi daïng moät giaû thuyeát.- YÙ nghóa : söï saùng taïo cuûa hoïc sinh theå hieän ôû ñaây, ôû vieäc ñaët caùc giaû thuyeát cuõng nhö

ñöa ra phöông höôùng ( döï aùn) ñeå giaûi quyeát vaán ñeà mình chaáp nhaän. Neáu hoïc sinhlaøm ñöôïc, daàn daàn caùc em seõ coù loøng tin ôû mình khi giaûi quyeát coâng vieäc hoïc taäpcuõng nhö caùc coâng vieäc rieâng cuûa mình.

- Caùch laøm : Trao ñoåi vôùi hoïc sinh, hoïc sinh trao ñoåi trong nhoùm ñeå coù giaû thuyeát(thaàyphaûi caáu truùc laïi giaû thuyeát cuûa hoïc sinh ) vaø vaïch ra phöông aùn kieåm tra caùc giaûthuyeát.

Giai ñoaïn 3 : Thöïc hieän keá hoaïch- Muïc ñích :Kieåm tra caùc giaû thuyeát.- YÙ nghóa : Reøn luyeän kyõ naêng noùi, laøm thí nghieäm, phaùt hieän loãi.- Caùch laøm :Thaày troø cuøng ñaøm luaän, laäp luaän, daãn ñeán ñuùng hoaëc sai. Hoaëc thaày troø

cuøng xaây döïng thöïc nghieäm kieåm tra, neáu giaû thuyeát ñuùng ñi tieáp. Neáu sai quay laïiböôùc 5 giai ñoaïn 2 “laøm keá hoaïch”.

Giai ñoaïn 4 : Vaän duïng- Muïc ñích : söû duïng kieán thöùc coù hieäu quaû.- YÙ nghóa : hoïc sinh ñöôïc thuyeát phuïc hôn töø nhöõng gì mình ñaõ tìm ra.- Caùch laøm : löïa choïn saün hieän töôïng gaàn guõi, thöïc teá vaän duïng.Löïa choïn hieän töôïng ñeå coá yù laøm xuaát hieän tình huoáng môùi.Luyeän taäp khaû naêng tö duy cuûa ngöôøi hoïc

Tö duy pheâ phaùn: ñöôïc tieán haønh treân cô sôû ñaùnh giaù caån thaän nhöõng tieân ñeà vaøbaèng chöùng ñeå ñi ñeán keát luaän moät caùch khaùch quan baèng caùch xem xeùt taát caû caùc nhaân toá

vaø söû duïng phöông phaùp logic. Caùc böôùc cuûa quaù trình tö duy pheâ phaùn:

- Nhaän ra vaø ñònh nghóa nhöõng chuû ñieåm ( caùc töø vaø cuïm töø ) theo noäi dung baøi toaùn vaøtheo töøng tröôøng hôïp söû duïng nhö thaùi ñoä cuûa moät ngöôøi caàn coù khi hôïp taùc laøm vieäcvôùi nhöõng thaønh vieân khaùc cuûa lôùp trong xöôûng, tröôøng.

- Nhaän ra nhöõng giaû ñònh vaø hình thaønh giaû thuyeát.- Giaû ñònh thöôøng ñöôïc chaáp nhaän hoaëc khoâng ñöôïc chaáp nhaän ngay töø ban ñaàu hoaëc

coù söï nghi ngôø veà chaân lyù cuûa noù. Ñoâi khi ta ñeå yù ñeán giaû ñònh vaø treân cô sôû ñoù haønhñoäng, ñoâi khi cho laø taát nhieân vaø khoâng thay ñoåi.

- Giaû thuyeát laø söï phoûng ñoaùn treân cô sôû khoa hoïc coù nhieàu khaû naêng ñuùng, noù coù theå

phaùt bieåu theo theå nghi vaán.VD : Coù bao nhieâu hoïc sinh thay ñoåi thaùi ñoä veà töø “hôïp taùc” sau khi hoïc xong moät hoïc kyøôû xöôûng tröôøng.- Löïa choïn toå chöùc söï kieän thích hôïp vaø ñaùnh baèng chöùng cuï theå vaø yù kieán.- Ruùt ra nhöõng keát luaän hôïp lyù, hoïc sinh phaûi coù moät soá khaû naêng nhö :

∗ Khaû naêng nhìn thaáy troïng ñieåm cuûa vaán ñeà.∗ Khaû naêng haïn cheá caùc khaùi quaùt hoaù voäi vaøng hoaëc nhöõng keát luaän thieáu suy nghó.∗ Khaû naêng ñaët keát luaän treân cô sôû söï kieän vöõng chaéc khoâng laãn loän giöõa söï vieäc vaø yù

kieán. Ñeà phoøng nhöõng sai laàm veà quan saùt trí nhôù hoaëc thaønh kieán caù nhaân.




137

∗ Coù tinh thaàn laïc quan, hôïp taùc vaø tröïc giaùc nhaïy beùn veà ngöôøi vaø tình traïng chungquanh.

c. Tö duy saùng taïo : Laø tö duy coù tính phaùt minh saùng taïo nhöõng tình huoáng môùi laï haytìm ra nhöõng giaûi phaùp môùi cho vaán ñeà cuõ hoaëc ñöa tôùi nhöõng tö töôûng ñoäc ñaùo.- Ñònh höôùng, nghó ra hoaëc nhaän ra moät baøi toaùn chia thaønh töøng phaàn vaø xaùc ñònh caùch

tieáp caän thích hôïp.

- Thu thaäp nhöõng döõ kieän baèng nhieàu nguoàn tö lieäu.- Phaân tích baøi toaùn thaønh hai phaàn: phaàn söï kieän hieåu bieát vaø phaàn phaùn ñoaùn ñeå tìmra moái lieân heä vaø nhöõng söï khaùc bieät.

- Taïo yù kieán vaø suy luaän taát caû nhöõng yù kieán ñeå daãn ñeán nhöõng phöông aùn giaûi quyeát,nghieàn ngaãm, caàn daønh moät thôøi gian ñeå trí oùc laøm vieäc, thì nhöõng saùng kieán môùi coùtheå töï naûy ra.

- Toång hôïp, keát hôïp caùc yù kieán vaø nhôø ngöôøi khaùc thaãm tra giaù trò cuûa nhöõng yù kieánñoù.

III. PHÖÔNG PHAÙP TÌNH HUOÁNG1. Ñònh nghóa- Phöông phaùp tình huoáng laø caùch giaûng daïy phöông phaùp ñoàng boä, noù ñaõ xaây döïng

theo caáu truùc giaûi quyeát vaø caáu truùc nhaän thöùc vaán ñeà.- Vaán ñeà hoaëc ñöôïc xuaát phaùt trong nghieân cöùu tình huoáng, haàu heát trong hình thöùc töø

caùc tröôøng hôïp ngheà hoaëc laø noù ñöôïc xuaát hieän töø nhöõng tröôøng hôïp cuï theå.2. Muïc ñích- Luyeän taäp quyeát ñònh phöông phaùp treân cô sôû töï thaûo luaän nhoùm ôû ví duï thöïc teá cuûa

tình huoáng thaät.- Trình baøy thaän troïng töø nhöõng hoaït ñoäng coù theå hay nguyeân taéc cho vaán ñeà.

3. Ñaëc ñieåm- Toàn taïi tình huoáng vaán ñeà môû.- Coù theå trình baøy phaân tích.

- Coù theå nhaän lôøi giaûi khaùc nhau.- Öu tieân ñònh höôùng chuû theå noäi dung.

4. Phaïm vi söû duïng- Coù theå mieâu taû tröôøng hôïp rieâng leû – hoaøn toaøn khoâng khaùi quaùt.- ÔÛ söï löïa choïn coù theå nhieàu hôn – quyeát ñònh khoù khaên hôn vaø ngaét moái lieân heä haønh

ñoäng.- ÔÛ lôøi giaûi töø noäi dung sinh ñoäng ñoàng boä – phoái hôïp vôùi caùc phöông phaùp khaùc.- ÔÛ söï cho pheùp quyeát ñònh vaø laøm quyeát ñònh khoâng toàn taïi tröôùc vaø thöïc hieän quyeát

ñònh khoù khaên.5. Caùc kieåu phöông phaùp tình huoáng




138

Phöông phaùp Nhaän bieátvaán ñeà

Thoâng tin veàvaán ñeà

Giaûi quyeát vaán ñeà Nhaän xeùt caùchgiaûi quyeát

Case-Study-

Method

- Vaán ñeà

ñang aån, caànphaûi ñöôïcphaân tích.

- Thoâng tin

ñaõ cho tröôùc.

- Nhöõng bieán theå cuûa lôøi

giaûi cuûa vaán ñeà ñöôïckhaûo saùt vaø choïn caùithích hôïp.

- So saùnh lôøi

giaûi vôùi quyeátñònh tronghieän thöïc(thöïc teá).

Case-Problem-Method

- Vaán ñeà ñaõñöôïc chotröôùc.

- Thoâng tinñaõ cho tröôùc.

- Ñieåm chính : Nhöõngbieán theå cuûa lôøi giaûi cuûavaán ñeà ñöôïc khaûo saùt vaøchoïn caùi thích hôïp.

- So saùnh lôøigiaûi vôùi quyeátñònh tronghieän thöïc(thöïc teá).

Case-

Incident-Method

- Tình huoáng

ñöa ra chöaroõ raøng.

- Ñieåm chính

: Thoâng tinphaûi töï tìm.

Nhöõng bieán theå cuûa lôøi

giaûi ñöôïc khaûo saùt. Tìnhhuoáng ñaõ ñöôïc giaûiquyeát xong.

Stated-Problem-Method

- Vaán ñeà ñaõñöôïc chotröôùc.

- Thoâng tinñaõ cho tröôùc.

- Caùc lôøi giaûi hoaøn taát ñaõcho. Noù ñöôïc tìm trongnhöõng bieán daïng cuûa lôøigiaûi.

- Ñieåm chính :Bình luaän lôøigiaûi cho tröôùc.

6. Caáu truùc cuûa quaù trình hoïc theo phöông phaùp tình huoángGoàm 6 giai ñoaïn :a. Ñoái chaát (ñoái ñaàu) vôùi tình huoángNaém baét vaø xaùc ñònh tình huoáng vaán ñeà – Phaân tích tình huoáng – Trình baøy muïc tieâu –Ñaëc tính – Tìm kieám sô ñoà. Naém baét tình huoáng quyeát ñònh.b. Thoâng tinThu thaäp vaø ñaùnh giaù thoâng tin phuï. Tìm ñöôïc vaø ñaùnh giaù thoâng tin.c. Thaêm doøTìm toøi, löïa choïn lôøi giaûi coù theå cuûa söï nghieân cöùu kyõ coù heä thoáng, coù theå suy nghó – phaùttrieån töø nhöõng löïa choïn coù theå.d. Quyeát ñònh Hình thaønh vaø ñaët söï ñoái nghòch nhau cuûa öu ñieåm vaø nhöôïc ñieåm cuõng nhö lôøi giaûi löïachoïn coù theå keát quaû; so saùnh giaù trò cuûa bieán daïng – trình baøy cuûa phöông aùn quyeát ñònh

– ñi ñeán quyeát ñònh – cô sôû.e. Tranh luaänBaûo veä quyeát ñònh, tieáp tuïc thöïc hieän thaûo luaän trong nhoùm nhoû döôùi trieån voïng môùi.f. Ñoái chieáu (so saùnh)So saùnh lôøi giaûi ñaõ tìm thaáy vôùi quyeát ñònh cuï theå – töï pheâ bình döïa treân nhöõng cô sôû cuûaquy ñònh ñaõ ñaët ra, giaù trò xaõ hoäi...vv.7. Ví duïTình huoáng veà toå chöùc vaø thöïc hieän ñaøo taïo ngheà.• Moâ taû tình huoáng:




139

- Trung taâm daïy ngheà Thuû Ñöùc töø 3 naêm gaàn ñaây hoïc sinh theo hoïc ngheà “May coângnghieäp” giaûm maïnh.

- Trung taâm daïy ngheà Thuû Ñöùc coù theå coù nhöõng bieän phaùp naøo ñeå ñaït ñöôïc chaát löôïng

cao trong ñaøo taïo vaø nhaän ñöôïc soá hoïc sinh hoïc cao?• Thoâng tin- Trung taâm daïy ngheà Thuû Ñöùc ñöôïc thaønh laäp vaøo naêm 1985, ñöôïc söï quan taâm cuûa

Uyû ban nhaân daân huyeän. Goùp phaàn taïo cho thanh nieân ñòa phöông coù moät ngheà ñeåsinh soáng, ñaëc bieät laø ñaøo taïo ñoäi nguõ coâng nhaân may cho caùc khu cheá xuaát.

- Ñòa baøn Thuû Ñöùc coù trung taâm kyõ thuaät vaø höôùng nghieäp, cuõng coù nhieäm vuï ñaøo taïocoâng nhaân ngaønh may.

- Vaøi naêm gaàn ñaây coù nhieàu tö nhaân tham gia môû tröôøng daïy may coâng nghieäp vaø giôùithieäu vieäc laøm.

IV. PHÖÔNG PHAÙP TROØ CHÔI ÑOÙNG VAI1. Ñònh nghóaTroø chôi ñoùng vai töï xaây döïng töø phaûn öùng kích thích cuûa hoïc sinh döïa treân tình huoánggiaû ñònh.2. Caùc phöông phaùp daïy hoïc theo phöông phaùp troø chôi ñoùng vaia. Ñònh höôùng nhoùm.b. Xaùc ñònh ngöôøi tham gia.c. Laäp keá hoaïch quaù trình döïng caûnh (leân kòch baûn).d. Xaùc ñònh khaùn giaû. Hoï vôùi vai troø ngöôøi quan saùt, ngöôøi tham gia.e. Ñoùng vai – bieåu dieãn.f. Thaûo luaän vaø ñaùnh giaù.g. Tieáp tuïc ñoùng vai – bieåu dieãn.

h. Tieáp tuïc thaûo luaän.i. Toång keát, khaùi quaùt hoaù.V. PHÖÔNG PHAÙP TROØ CHÔI MOÂ PHOÛNG1. Ñònh nghóaTroø chôi moâ phoûng laø nhöõng phöông caùch ñaøo taïo vaø giaûng daïy coù theå hoïc trong vaø ôû moâitröôøng moâ phoûng.2. Caùc böôùc cuûa phöông phaùp troø chôi ñoùng vaia. Ngöôøi tham gia ñoùng vai, töông töï trong hieän thöïc vaø ñi ñeán quyeát ñònh phuø hôïp vôùigiôùi haïn kòch baûn maø hoï tìm thaáy tröôùc.b. Ngöôøi tham gia töøng traûi (coù kinh nghieäm) haønh ñoäng trong moâ hình, töï ñöa ra quyeát

ñònh vaø thaùi ñoä chung cuûa hoï.c. Ngöôøi tham gia nhìn thaáy vaø söû duïng ñöôïc keát quaû tích cöïc cuûa noù veà moái quan heä giöõanhöõng quyeát ñònh rieâng leû vaø töï suy nghó caân nhaéc keát quaû ñaõ cho.VI. PHÖÔNG PHAÙP TROØ CHÔI KEÁ HOAÏCH1. Ñònh nghóaTroø chôi keá hoaïch laø nhöõng troø chôi hôïp lyù töø ngöôøi thaày trong quaù trình ñaøo taïo vaø giaûngdaïy ñeå hoïc. Ví duï nhö : keá hoaïch.




140

2. Caùc böôùc daïy hoïc theo phöông phaùp troø chôi keá hoaïch

VII. PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC THEO DÖÏ AÙN1. MUÏC TIEÂUSau khi hoïc xong baøi hoïc naøy, ngöôøi hoïc coù khaû naêng :- Neâu ñöôïc ñònh nghóa, phaân loaïi vaø thaønh phaàn cuûa phöông phaùp daïy hoïc theo döï aùn .

- Trình baøy ñöôïc yù nghóa cuûa daïy hoïc theo döï aùn vaø vaän duïng ñöôïc cuoäc soáng ñôøithöôøng, coâng taùc chuyeân moân cuõng nhö xaùc ñònh ñöôïc nhu caàu cuûa caù nhaân, coängñoàng vaø giaûi quyeát vaán ñeà .

- Coù ñöôïc yù thöùc töï löïc giaûi quyeát vaán ñeà theo muïc tieâu keá hoaïch ñaët ra trong moâitröôøng laøm vieäc nhoùm hôïp taùc vaø ñoäc laäp caù nhaân .

2. NOÄI DUNGb. Ñònh nghóa

Döï aùn : Keá hoaïch caàn ñöôïc thöïc hieän nhaàm ñaït muïc tieâu ñeà ra, noù cuõng laø phöôngtieän huy ñoäng nguoàn taøi nguyeân vaø nguoàn löïc trong coäng ñoàng, phaân boå chuùng moät caùchhôïp lyù ñeå taïo ra haøng hoùa kinh teá vaø nhöõng dòch vuï xaõ hoäi nhaàm giuùp xaùc ñònh ñöôïc

nhöõng nhu caàu caàn giaûi quyeát vaø töï löïc giaûi quyeát vaán ñeà hay laøm vieäc trong nhoùm hôïptaùc .Döï aùn nhaùnh : döï aùn nhoû naèm trong moät döï aùn vaø thöôøng ñöôïc thöïc hieän treân moät

ñòa baøn hay vôùi moät coäng ñoàng .Chöông trình : toå hôïp caùc döï aùn coù cuøng moät muïc ñích hay moät chuû ñeà cuøng laøm

vieäc taïi moät nôi hoaëc khaùc nôi trong cuøng moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh hay thôøi ñieåmkhaùc nhau. Chöông trình cuõng coù theå goàm nhieàu döï aùn coù lieân quan vôùi nhau vaø loànggheùp trong moät toång theå .* Caùc thaønh phaàn tham gia döï aùn :

Tình huoáng ban ñaàu

Trình baøy muïc tieâu

Phaân tích tình huoáng ban ñaàu vaø xaâydöïng giaû thuyeát veà moâ hình troø chôi

Kieåm tra laïi vaø coù theå ñieàu chænh giaûthuyeát veà moâ hình troø chôi

Phaân tích tình huoáng quyeát ñònh môùi

Quyeát ñònh:Baèng söï löïa choïn quyeát ñònh toát nhaát

Tính toaùn keát quaû vôùi moâ hình

Töôøng trình keát quaû vaø tình huoángquyeát ñònh môùi

Trôû laïi




141

- Nhaø quaûn lyù döï aùn : Ngöôøi ñöùng ñaàu, höôùng daãn, ñieàu khieån, cai quaûn nhaân vieân thöïchieän hoaëc nhaân vieân cô quan chöùc naêng laøm vieäc baùn thôøi gian hoaëc toaøn thôøi gian .

- Ekip ( nhoùm) thöïc hieän döï aùn : Moät nhoùm ngöôøi hôïp taùc vôùi nhau trong moät coângvieäc chung

- Chuyeân gia döï aùn : Cung caáp boài döôõng chuyeân moân vaø can thieäp ñuùng luùc theo yeâucaàu nhaø quaûn lyù .

- Ngöôøi thuï höôûng döï aùn : Ngöôøi trong coäng ñoàng hoaëc laø ngöôøi phuï traùch 1 hoaït ñoäng,1 coâng vieäc trong döï aùn .Daïy hoïc theo döï aùn : Phöông phaùp daïy hoïc phöùc hôïp hay laø1 hình thöùc toå chöùc

daïy hoïc trong ñoù sinh vieân hoaëc nhoùm sinh vieân thöïc hieän moät nhieäm vuï hoïc taäp lieânquan ñeán moân, hoïc ngaønh hoïc, keát hôïp vôùi nghieân cöùu khoa hoïc, keát hôïp lyù thuyeát vaøthöïc haønh, hoaït ñoäng thöïc tieãn vôùi tính töï löïc cao töø vieäc xaùc ñònh muïc tieâu hoïc taäp, laäpkeá hoaïch,thöïc hieän keá hoaïch, kieåm tra, ñieàu chænh, ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp.

* Ñaëc ñieåm cuûa daïy hoïc theo döï aùn :1. Döï aùn lieân quan ñeán chuyeân moân : chuyeân moân; thöïc tieån cuoäc soáng hoaëc taùc

ñoäng xaõ hoäi tích cöïc (laøm thay ñoåi caùch nghó, caùch laøm vaø coù giaù trò.)2. Noäi dung döï aùn mang tính tích hôïp nhieàu lónh vöïc trong 1 moân hay nhieàu moân hoïc

khaùc nhau.3. Hoaït ñoäng trong döï aùn xuaát phaùt töø nhu caàu kinh nghieäm, söï quan taâm, höùng thuù

cuûa hoïc vieân vaø vöøa söùc giaûi quyeát vaán ñeà theo khaû naêng cuûa ngöôøi hoïc .4. Hoaït ñoäng trong döï aùn :laø moät hoaït ñoäng hoïc taäp troïn veïn theo caáu truùc giaûi quyeát

vaán ñeà cuûa nhaø nghieân cöùu khoa hoïc .5. Hoaït ñoäng trong döï aùn : laø sinh vieân hoaëc nhoùm sinh vieân töï toå chöùc töï löïc chòu

traùch nhieäm; sinh vieân tham gia tích cöïc trong caùc giai ñoaïn cuûa döï aùn, giaùo vieânvaø caùc chuyeân gia, nhoùm coäng taùc ñoùng vai troø tö vaán giuùp ñôõ hoå trôï .

6. Hoaït ñoäng döï aùn chuû yeáu laø hoaït ñoäng hoïc taäp taäp theå, nhoùm coâng taùc, phaân coângcoâng vieäc giöõa caùc thaønh vieân, söï saún saøng vaø naêng löïc laøm vieäc giöõa caùc thaønh

vieân tham gia .7. Keát quaû cuûa döï aùn laø laø saûn phaåm ñöôïc taïo ra ( Lyù thuyeát hoaëc thöïc haønh) coù giaù

trò söû duïng mang tính khaùch theå hoaëc chuû theå, ñöôïc coâng boá giôùi thieäu .8. Daïy hoïc theo döï aùn khaéc phuïc caùc haïn cheá cuûa phöông phaùp daïy hoïc truyeàn

thoáng nhö : sinh vieân thieáu kinh nghieäm thöïc tieãn , sinh vieân thieáu kieán thöùcchuyeân ngaønh , sinh vieân khoâng bieát laøm vieäc theo nhoùm , thieáu kyõ naêng laøm vieäc,khoâng bieát caùch trình baøy dieãn ñaït (vaên noùi vieát) vaø thieáu töï tin, ñam meâ coângvieäc .

* Caáu truùc daïy hoïc theo döï aùn :Tieán trình giaûi quyeát vaán ñeà goàm 7 böôùc :

a. Caûm nhaän vaán ñeà .b. Nhaän thöùc vaán ñeà.c. Suy nghó .d. Quyeát ñònh .e. Haønh ñoäng .f. Theo doõi thöïc hieän .g. Ñaùnh giaù keát quaû.

b. Xaây döïng döï aùn goàm 7 böôùc :




142

1. Phaân tích tình hình vaø choïn ñeà taøi: Döïa vaøo thoâng tin beân ngoaøi vaø beân trong coängñoàng, noäi boä. Tìm hieåu phaân tích nhu caàu ngöôøi hoïc, nhu caàu coäng ñoàng vaø hoaøn caûnhthöïc teá xaõ hoäi caûi thieän moâi tröôøng keát quaû hoïc taäp .Giaùo vieân giôùi thieäu moät soá höôùng ñeà taøi, sinh vieân töï ñeà xuaát moät soá ñeà taøi, sinh vieânlöïa choïn vaø cuï theå hoaù döï aùn. Tieâu chuaån choïn döï aùn daïy hoïc :

- Phaûi laø vaán ñeà quan taâm cuûa sinh vieân .

- Döï aùn phaûi coù giaù tri ñaøo taïo .- Döï aùn phaûi thöïc hieän ñöôïc trong thôøi gian nhaát ñònh .- Saûn phaåm döï aùn phaûi coù giaù trò söû duïng .

2. Xaùc ñònh muïc tieâu toång quaùt vaø muïc tieâu cuï theå döï aùn :- Muïc tieâu toång quaùt laø muïc tieâu cuoái cuøng cho döï aùn chæ ra phöông höôùng ñi tôùi cho

taát caû nhöõng ngöôøi tham gia thöïc hieän döï aùn ñaït muïc ñích cuûa nhöõng ngöôøi laøm döïaùn.

- Muïc tieâu cuï theå : SMART :Ñaëc thuø roõ raøng, ño löôøng ñöôïc, coù theå ñaït ñöôïc, coù neùtkhaû thi trong thôøi haïn nhaát ñònh, thöïc teá nhaèm traû lôøi caùc caâu hoûi : Noù laø caùi gì? Laømcaùi gì ? Khi naøo coù theå laøm ñöôïc hay khoâng (vôùi thôøi gian, tieàn baïc, nhaân söï, coù theåño löôøng ñöôïc ) .

- Muïc tieâu toång quaùt laø con ñöôøng thuïc hieän döï aùn vaø thôøi ñieåm keát thuùc döï aùn .- Muïc tieâu cuï theå xaùc ñònh ôû töøng thôøi ñieåm vôùi ñieàu kieän : thôøi gian , tieàn baïc nguoàn

löïc coù theå ñaït ñöôïc muïc tieâu cuï theå khoâng ?3. Choïn chieán löôïc haønh ñoänga. Phaân tích ñaùnh giaù nguoàn nhaân löïc taïi choå vaø beân ngoaøi :- Choïn yeáu toá thuaän lôïi, taän duïng cô hoäi giaûm toái ña, nguy cô, ruûi ro haïn cheá .- Chi phí thaáp, thôøi gian coù haïn, thôøi ñieåm cuï theå, ít toán coâng söùc .- Phaân coâng ngöôøi tham gia vaø ngöôøi chòu traùch nhieäm phoái hôïp- Coù tính khaû thi beàn vöõng .- Chi phí chaáp nhaän ñöôïc, taøi nguyeân huy ñoäng phuø hôïp ñieàu kieän .

- Coù theå ñieàu chænh trong quaù trình thöïc hieän duï aùn .4. Vieát döï aùn- Coâng vieäc gì caàn laøm ? taïi sao phaûi laøm ?- Ai laøm, laøm vôùi ai ?- Laøm ôû ñaâu, khi naøo laøm, laøm vôùi ñieàu kieän gì?( vaät lieäu, thieát bò, kinh phí ) laøm nhö

theá naøo ?- Keát quaû chaát löôïng ra sao?

5. Phöông phaùp tieán haønh döï aùn (taäp huaán chuyeân moân, thöïc hieän ñaùnh giaù )Nhöõng ngöôøi tham gia döï aùn caàn bieát nhieäm vuï vaø traùch nhieäm cuûa töøng thaønh vieântrong nhoùm.Thoâng tin ñöôïc cung caáp döôùi daïng moâ taû coâng vieäc vaø sô ñoà traùch

nhieäm.* Moät baûng moâ taû coâng vieäc höõu hieäu goàm :- Coâng vieäc gì neân ñaït ñöôïc Teân coâng vieäc .- Caàn laøm gì ñeå ñaït ñöôïc ñieàu ñoù .- Chòu traùch nhieäm ñoái vôùi vò trí hay coâng vieäc gì ?.- Coâng vieäc coù quyeàn gì treân phöông dieän ra quyeát ñònh thueâ ngöôøi vaø sa thaûi, quyeát

ñònh chæ tieâu .- Coù traùch nhieäm gì ( neáu coù) ñoái vôùi thoâng tin giao dòch khaùch haøng ?- Vieäc thöïc hieän ñöôïc ñaùnh giaù theá naøo ?




143

Sô ñoà traùch nhieäm cho moïi ngöôøi thaáy roõ ngöôøi chòu traùch nhieäm veà nhöõng coângvieäc laøm trong toaøn boä döï aùn, phaûn aûnh söï qui moâ cuõng nhö tính phöùc taïp cuõng nhö nhucaàu cuûa döï aùn .

* Ngoaøi ra döï aùn coù theå ñieàu chænh, thay ñoåi. Baûng kieåm tra söï thay ñoåi cuûa döï aùn goàm :- Nhöõng thay ñoåi ñeà nghò : Ngöôøi, noäi dung, kinh phí .- Lyù do ñeà nghò thay ñoåi.

- Nhöõng khu vöïc chi phí, taøi lieäu, baûn veõ cuûa döï aùn bò aûnh höôûng- Ngöôøi ñeà nghò thay ñoåi .- Ngöôøi ñaùnh giaù vaø pheâ duyeät ( Töø choái hay chaáp thuaän ) .

* Keá hoaïch thöïc hieän döï aùn thöôøng duøng coâng cuï :Sô ñoà thanh hay sô ñoà Gantt do kyõ sö Henry L . Gantt phaùt minh 1917 ôû Myõ, nhieäm

vuï vaø coâng vieäc .- Moác thôøi gian ( Coät naèm ngang ) ñôn vò: phuùt, giôø, ngaøy.- Caùc giai ñoaïn vaø caùc hoaït ñoäng trong 1 döï aùn ( coät doïc ) .- Caùc doaïn thaúng töôïng tröng cho hoaït ñoäng song song vaø coù theå thöïc hieän ñoàng thôøi .- Thôøi gian döï kieán baét ñaàu vaø keát thuùc [ ] :- Tieán trình thöïc söï .- Thôøi ñieåm hieän taïi .6. Theo doõi vaø giaùm saùt döï aùn :- Coâng vieäc ñaõ vaø ñang thöïc hieän .- Chi phí thöïc söï so vôùi döï truø .- Hieäu quaû vaø hieäu naêng töøng phaàn cuûa döï aùn .- Söï hôïp taùc vaø phoái hôïp giöõa caùc beân .- Söï tin töông laån nhau .- Keát quaû coù phuø hôïp vôùi muïc tieâu döï truø khoâng .- Coù thay ñoåi gì khoâng ?- Ngöôøi thöïc hieän coù nhaän traùch nhieäm khoâng ?

7. Ñaùnh giaù döï aùn : quaù trình thöïc hieän, keát quaû kinh nghieäm ñaït ñöôïc .Nguyeân taéc ñaùnh giaù :- Kieåm soaùt coâng vieäc hôn kieåm soaùt ngöôøi thöïc hieän .- Kieåm soaùt coâng vieäc ñaõ hoaøn thaønh töøng giai ñoaïn .- Coâng vieäc phöùc taïp caàn döïa vaøo töï kieåm soaùt vaø coù söï khích leä.- Kieåm soaùt quaù trình laøm vieäc baèng caùc döõ lieäu kieåm soaùt laø ngöôøi thöïc hieän coâng

vieäc .- Kieåm soaùt coâng vieäc bình thöôøng vaø coâng vieäc ñaëc bieät .Hình thöùc : Hoïp ñònh kyø ôû cô quan, toå chöùc döï aùn :- Baùo caùo söï coá, tieán ñoä vaø taøi chaùnh .

- Gaëp gôõ ( chính thöùc, khoâng chính thöùc ) .- Quan saùt hieän tröôøng .Thuû tröôûng ra quyeát ñònh baèng möùc ñoä töø thaáp tôùi cao :- Thoâng tin töï thu nhaän .- Baùo caùo töø thuoäc caáp .- Trao ñoåi yù kieán heä quaûn lyù .- Laáy yù kieán taäp theå .- Thaûo luaän vôùi taäp theå .




144

CHÖÔNG IV KIEÅM TRA VAØ ÑAÙNH GIAÙ

BAØI 1ÑAÏI CÖÔNG VEÀ KIEÅM TRA VAØ ÑAÙNH GIAÙ

A. MUÏC TIEÂUSau khi hoïc xong baøi hoïc naøy, ngöôøi hoïc coù khaû naêng :- Trình baøy ñöôïc caùc khaùi nieäm kieåm tra- ñaùnh giaù .- Trình baøy, giaûi thích ñöôïc caùc tieâu chuaån vaø nguyeân taéc kieåm tra ñaùnh giaù .B. NOÄI DUNGI. KHAÙI NIEÄM1. Kieåm traKieåm tra laø ccâng cuï hay phöông tieän ñeå ño löôøng trình ñoä kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo cuûahoïc sinh.

2. Ñaùnh giaùÑaùnh giaù laø moät khaùi nieäm nhaèm xaùc ñònh möùc ñoä cuûa trình ñoä cuûa hoïc sinh.3. Moái quan heä giöõa kieåm tra vaø ñaùnh giaù Kieåm tra laø phöông tieän cuûa ñaùnh giaù. Ñaùnh giaù laø muïc ñích cuûa kieåm tra. Muïc ñính ñaùnh

giaù quyeát ñònh noäi dung vaø hình thöùc cuûa kieåm tra.a. So saùnh

So saùnh giöõa muïc ñích daïy hoïc vôùi keát quả ñaït ñöôïc

b. Phaûn hoài Töø thoâng tin kieåm tra vaø ñaùnh giaù, hoïc sinh töï giaùc söûa chöõa caùc khuyeát ñieåm,

phaùt huy öu ñieåm, laáp caùc loã hoång kieán thöùc cuûa mình trong quaù trình hoïc taäp, giaùo vieâncaûi tieán phöông phaùp giaûng daïy cho phuø hôïp vôùi hoïc sinh hôn... ñoù laø chöùc naêng phaûn hoàicuûa kieåm tra vaø ñaùnh giaù.c. Tieân ñoaùn

Qua keát quaû cuûa kieåm tra ñaùnh giaù giuùp giaùo vieân tieân ñoaùn ñöôïc khaû naêng keátquaû hoïc tậ âp cuûa hoïc sinh trong töông lai gaàn.

1. Phaân loaïi kieåm tra: ‐ Theo hình thöùc: kieåm tra mieäng, kieåm tra vieát, kieåm tra traéc nghieäm, thöïc haønh.‐ Theo noäi dung: kieåm tra kieán thöùc, kieåm tra kyõ naêng, kyõ xaûo.‐ Theo tính tin caäy: kieåm tra chuû quan, kieåm tra khaùch quan.II. MUÏC ÑÍCH CUÛA KIEÅM TRA VAØ ÑAÙNH GÍA

Xaùc ñònh soá löôïng vaø chaát löôïng cuûa söï giaùo duïc vaø hoïc taäp nhaèm khuyeán khíchhoïc troø hoïc toát, thaày daïy toát. Hoïc sinh hoïc taäp vaø naâng cao tinh thaàn traùch nhieäm cuûa moãihoïc sinh ñoái vôùi vieäc hoïc taäp.

GV ND HS

KT




145

1. Ñoái vôùi hoïc sinh ‐ Thoâng tin kieåm tra seõ giuùp hoïc sinh ñaøo saâu kieán thöùc, heä thoáng hoùa khaùi quaùt hoùa

nhöõng kieán thöùc cuõ. Khaùi quaùt hoùa nhöõng tri thöùc ñaõ ñöôïc tieáp thu vaø giuùp hoïc sinhphaùt trieån tö duy trí nhôù.

- Giuùp hoïc sinh traùnh ñöôïc loã hoång trong tri thöùc vaø kòp thôøi boå sung.- Giuùp hoïc sinh naâng cao tính ñoäc laäp vaø tích cöïc trong hoïc taäp, reøn luyeän thoùi quen tìm

hieåu saâu taøi lieäu hoïc taäp, tham gia tích cöïc vaøo vieäc hoïc taäp, thaûo luaän, phaân tích coù pheâphaùn, reøn luyeän khaû naêng giaûi quyeát vaàn ñeà trong hoïc taäp.2. Ñoái vôùi giaùo vieân ‐ Hieåu roõ keát quaû cuûa coâng taùc giaûng daïy daãn ñeán hoaøn thieän keát quûa hoïc taäp cuûa hoïc

sinh.‐ Hoaøn chænh caùc hình thöùc toå chöùc vaø phöông phaùp giaûng daïy ñeå taêng phaàn höõu hieäu.‐ Hieåu roõ trình ñoä hoïc taäp cuûa hoïc sinh neân naâng cao chaát löôïng giaûng daïy vaø laäp keá

hoaïch ñeå boái döôõng cho hoïc sinh khaù, phuï ñaïo cho hoïc sinh keùm.3. Ñoái vôùi nhaø tröôøng, phuï huynh vaø caùc cô quan giaùo duïc ‐ Giuùp nhaø tröôøng theo doõi tình hình hoïc taäp cuûa hoïc sinh qua ñoù ñaùnh giaù ñöôïc coâng

vieäc giaûng daïy cuûa giaùo vieân.‐ Giuùp cho phuï huynh bieát roõ söï hoïc taäp cuûa con em mình, nhôø ñoù taêng cöôøng moái lieân

heä giöõa nhaø tröôøng vaø gia ñình chaët cheõ hôn.‐ Giuùp cô quan giaùo duïc naém chính xaùc tình hình hoïc taäp cuûa hoïc sinh ñeå töø ñoù söûa ñoåi

laïi chöông trình vaø coù nhöõng bieän phaùp boå sung thích hôïp.III. CAÙC TIEÂU CHUAÅN CUÛA MOÄT BAØI KIEÅM TRA

Trong nhaø tröôøng, kieåm tra ñöôïc xem nhö laø phöông tieän thöôøng duøng ñeå ñaùnh giaùkeát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh. Moät baøi kieåm tra caàn coù 3 tieâu chuaån: coù giaù trò, ñaùng tincaäy, deã söû duïng.1. Coù giaù trò Baøi kieåm tra phaûi thöïc hieän ñöôïc noäi dung muoán coù goàm ba maët:

‐ Noäi dung kieåm tra: phaûi phuø hôïp vaø bao goàm caùc phaàn quan troïng cuûa giaùo trình,saùch giaùo khoa vaø baøi giaûng cuûa giaùo vieân.

‐ Söï nhaát trí noäi taïi cuûa baøi kieåm tra: phaûi theå hieän söï lieân heâä nhaát quaùn cuûa caùc caâuhoûi trong toaøn baøi kieåm tra. Caâu hoûi coù giaù trò phaûi phaân bieät ñöôïc hoïc sinh gioûi vaøhoïc sinh keùm.

‐ Söï so saùnh caùc tieâu chuaån ngoaïi lai: Cho thaáy keát quaû kieåm tra coù söï phuø hôïp vôùicaùc keát quaû ñaùnh giaù khaùc coù ñoái töôïng töông töï.

2. Ñaùng tin caäy Baøi kieåm tra ñaùng tin caäy noùi leân tính chaát vöõng chaéc cuûa ñieåm soá. Möùc tin caäy cuûa baøikieåm tra tuøy thuoäc vaøo 3 yeáu toá:

- Vöøa söùc vôùi trình ñoä hoïc sinh theå hieän ôû ñoä khoù cuûa caâu hoûi.- Caùc aûnh höôûng ngoaïi lai khi hoïc sinh laøm baøi.- Söï khaùch quan cuûa ngöôøi chaám theå hieän ôû ñieåm soá oån ñònh.3. Deã söû duïng Baøi kieåm tra deã söû duïng theå hieän ôû 3 khía caïnh :‐ Hình thöùc toå chöùc kieåm tra: Baøi kieåm tra phaûi soaïn kyõ löôõng, traùnh nhöõng trôû ngaïi

khi hoïc sinh laøm baøi, phaûi coù höôùng daãn roõ raøng, ghi thôøi gian laøm baøi, caùc ñieåm soá vaøtaøi lieäu ñöôïc söû duïng (neáu coù).




146

- Deã chaám: Baøi kieåm tra phaûi coù thang ñieåm roõ raøng ñeå vieäc chaám baøi deã daøng vaø ñeånaâng cao möùc tin caäy cuûa baøi kieåm tra.- Ít toán keùm: ñeå thöïc hieän moät baøi kieåm tra, caùc yeáu toá nhö thôøi gian laøm baøi, chaámbaøi cuõng nhö thôøi gian soaïn ñeà vaø phöông tieän lieân heä phaûi ñöôïc giaûm thieåu. Tuy nhieânvieäc tieát kieäm naøy khoâng laøm thieät haïi ñeán tính chaát ñaùng tin caäy vaø coù giaù trò cuûa baøikieåm tra. Söï tieát kieäm ñuùng ñaén khoâng rôøi möùc ñoä thoûa maõn muïc ñích cuûa baøi kieåm tra.

IV. CAÙC NGUYEÂN TAÉC ÑAÙNH GIAÙ1. Khaùch quan ‐ Vieäc ñaùnh giaù khoâng coù tình caûm vaø taùc nhaân ngoaïi lai xen vaøo keát quaû ñieåm soá.‐ Phuø hôïp vôùi trình ñoä thöïc teá keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh.Ñeå ñaït ñöôïc nguyeân taéc khaùch quan trong ñaùnh giaù thì ta phaûi xaùc ñònh ñuùng ñaén ñoái vôùiñaùnh giaù. Baøi kieåm tra nhaèm muïc ñích khaûo saùt kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo cuûa hoïc sinhthì vieäc ñaùnh giaù phaûi theo saùt muïc ñích ñoù.2. Döïa vaøo muïc tieâu giaùo duïc‐ Muïc tieâu giaùo duïc laø khôûi ñieåm cuûa chöông trình giaûng daïy vaø hoïc taäp.‐ Vieäc ñaùnh giaù laø xem xeùt caùc muïc tieâu ñaõ ñaït ñöôïc ñeán möùc ñoä naøo. Do ñoù ñaùnh thì

phaûi laáy muïc tieâu giaùo duïc laøm chuaån.‐ Muïc tieâu giaùo duïc naøy, ngöôøi giaùo vieân khoâng tuøy tieän ñaët ra.3. Toaøn dieän ‐ Ñaùnh gía kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo cuûa hoïc sinh phaûi bao goàm noäi dung ñöôïc xaùc

ñònh.‐ Ñaùnh giaù khoâng nhöõng chæ chuù troïng vaøo kieán thöùc cuûa hoïc sinh maø coøn caû veà tö

töôûng chính trò, taùc phong, thaùi ñoä veà khoa hoïc kyõ thuaät.4. Ñaùnh giaù phaûi thöôøng xuyeân vaø coù keá hoaïch‐ Kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo cuõng nhö moïi hoaït ñoäng cuûa thöôøng xuyeân cuûa con ngöôøi

ñeàu vaän ñoäng vaø phaùt trieån khoâng ngöøng. Do ñoù keát quaû ñaùnh giaù chæ coù giaù trò thöïcsöï ngay trong thôøi ñieåm ñaùnh giaù. Chính vì vaäy, vieäc ñaùnh giaù chính xaùc, phaûi thöïc

hieän thöôøng xuyeân trong suoát quaù trình hoïc taäp vôùi nhieàu daïng khaùc nhau.‐ Vieäc ñaùnh giaù phaûi coù keá hoaïch, phaûi nghieân cöùu thôøi gian vaø hình thöùc kieåm tra thích

hôïp.5. Ñaùnh giaù nhaèm caûi tieán phöông phaùp giaûng daïy, hoaøn chænh chöông trình hoïc

Döïa vaøo cô sôû keát quûa cuûa kieåm tra vaø thi, giaùo vieân vaø caùc cô quan giaùo duïc tìmhieåu nhöõng taùc nhaân ñöa ñeán keát quaû ñeå phaùt huy nhöõng öu ñieåm, söûa chöõa nhöôïc ñieåmhaàu caûi tieán phöông phaùp giaûng daïy vaø söûa ñoåi chöông trình hoïc cho thích hôïp vôùi muïctieâu ñaøo taïo.




147

BAØI 2

CAÙC PHÖÔNG PHAÙP KIEÅM TRA

Kieåm tra keát quaû hoïc taäp ñöôïc thöïc hieän ôû taát caû caùc khaâu cuûa quaù trình daïy hoïc.Do ñoù caùc phöông phaùp kieåm tra cuõng laø nhöõng phöông phaùp daïy hoïc nhöng chuùng ñöôïcsöû duïng ôû giai ñoaïn giaûng daïy khi giaùo vieân coù ñaày ñuû caên cöù ñeå yeâu caàu hoïc sinh baùocaùo laïi söï lónh hoäi taøi lieäu cuûa töøng hoïc sinh.Caùc phöông phaùp kieåm tra kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo goàm kieåm tra mieäng, kieåm ta vieát,kieåm tra thöïc haønh vaø traéc nghieäm.A. MUÏC TIEÂUSau khi hoïc xong baøi hoïc naøy, ngöôøi hoïc coù khaû naêng:‐ Trình baøy vaø giaûi thích caùc tröôøng hôïp kieåm tra vieát vaán ñaùp vaø kieåm tra thöïc haønh .‐ Trình baøy vaø giaûi thích ñöôïc öu nhöôïc ñieåm cuûa kieåm tra vieát, vaán ñaùp vaø kieåm tra

thöïc haønh .

B. NOÄI DUNGI. Kieåm tra vaán ñaùp (Kieåm tra mieäng)1. Caùc tröôøng hôïp söû duïng kieåm tra vaán ñaùpKieåm tra vaàn ñaùp ñöôïc söû duïng baát cöù luùc naøo trong daïy hoïc.‐ Ñaàu buoåi hoïc: oân laïi baøi cuõ hay ñeå môû ñaàu baøi môùi.‐ Ñang luùc giaûng baøi: ñaët caâu hoûi lieân quan ñeán kieán thöùc cuõ hay ñeå phaùt hieän tình hình

kieán thöùc cuûa hoïc sinh.‐ Cuoái baøi hoïc: cuõng coá taøi lieäu ñaõ hoïc hay tröôùc khi thöïc haønh thí nghieäm.‐ Kieåm tra ñònh kyø hay cuoái hoïc kyø.2. Phaân loaïi kieåm tra vaán ñaùp

‐ Kieåm tra caù nhaân: laø hình thöùc kieåm tra maø töøng hoïc sinh coù noäi dung rieâng.‐ Kieåm tra ñoàng loaït: laø hình thöùc ñaët caâu hoûi chung vaø taát caû hoïc sinh ñeàu coù theå tham

gia traû lôøi ñöôïc.‐ Kieåm tra phoái hôïp: laø hình thöùc tieán haønh kieåm tra caù nhaân vaø kieåm tra ñoàng loaït.3. Öu vaø nhöôïc ñieåm cuûa kieåm tra vaán ñaùp a. Öu ñieåm ‐ Kieåm tra vaán ñaùp giuùp cho giaùo vieân deã daøng naém ñöôïc tö töôûng vaø caùch suy luaän cuûa

hoïc sinh ñeå kòp thôøi uoán naén nhöõng sai soùt trong lôøi noùi ñoàng thôøi giuùp hoïc sinh söûduïng ñuùng nhöõng thuaät ngöõ vaø dieãn ñaït yù moät caùch logíc.

‐ Hoïc sinh hieåu roõ baøi hôn vaø nhôù laâu taøi lieäu nhôø trình baøy qua ngoân ngöõ cuûa chínhmình.

‐ Giuùp giaùo vieân coù theå nhaän ñònh ñöôïc ngay vaø xaùc ñònh ñuùng trình ñoä cuûa hoïc sinhnhôø hoûi theâm nhöõng caâu phuï vaø caùc chi tieát boå sung.

‐ Kieåm tra vaán ñaùp laø phöông tieän giuùp cho hoïc sinh maïnh daïn phaùt bieåu yù kieán, luyeäntaäp khaû naêng ñoái ñaùp, dieãn ñaït yù töôûng ñöôïc chính xaùc vaø taäp cho hoïc sinh quan saùt,suy nghó phaùn ñoaùn ñöôïc nhanh choùng.

b. Nhöôïc ñieåm




148

‐ Keát quaû traû lôøi cuûa moät soá hoïc sinh khoâng theå xem laø ñaïi dieän cho caû lôùp. Ñieåm soácuûa vaøi hoïc sinh khoâng giuùp cho giaùo vieân ñaùnh giaù ñuùng möùc trình ñoä chung cho caûlôùp.

‐ AÙp duïng kieåm tra vaán ñaùp cho caû lôùp maát nhieàu thôøi gian.‐ Caùùc caâu hoûi phaân phoái cho caùc hoïc sinh coù ñoä khoù khoâng ñoàng ñeàu nhau.‐ Do nhöõng yeáu toá ngoaïi lai coù theå daãn ñeán söï chuû quan cuûa giaùo vieân.

4. Vaän duïng kieåm tra vaán ñaùpa. Kieåm tra vaán ñaùp phaûi loâi cuoán ñöôïc söï chuù yù cuûa caû lôùpÑeå loâi cuoán ñöôïc caû lôùp tham cuøng tham gia trong luùc kieåm tra vaán ñaùp, giaùo vieân

phaûi tieán haønh caùc böôùc theo thöù töï sau:‐ Ñaët caâu hoûi cho caû lôùp, giaønh thôøi gian cho hoïc sinh suy nghó.‐ Goïi hoïc sinh traû lôøi.‐ Goïi hoïc sinh boå sung hoaëc coù yù kieán khaùc.‐ Giaùo vieân boå sung vaø nhaän xeùt caâu traû lôøi.b. Tính chaát caâu hoûi‐ Caâu hoûi phaûi roõ raøng, cuï theå chaët cheõ laøm cho hoïc sinh xaùc ñònh ñuùng möùc ñoä cuûa caâu

hoûi.‐ Caâu hoûi phaûi ñaûm baûo tính lieân tuïc vaø heä thoáng.‐ Trình töï caâu hoûi phaûi logíc, caùc caâu hoûi phaûi lieân heä vôùi nhau theo moät thöù töï nhaát

ñònh.‐ Löu yù ñeán caâu hoûi caàn tö duy pheâ phaùn hay tö duy lieân heä. Neân traùnh nhöõng caâu hoûi

chæ ñoøi hoûi trí nhôù.c. Giaùo vieân phaûi chuù yù ñeán tính chaát cuûa caâu traû lôøi ‐ Caâu traû lôøi phaûi laøm saùng toû trình ñoä lyù giaûi, hieåu vaø naém vöõng taøi lieäu cuûa hoïc sinh.‐ Moïi caâu hoûi ñaët ra phaûi ñöôïc traû lôøi ñaày ñuû, giaùo vieân phaûi boå sung vaø caàn phaûi ñaùnh

giaù.d. Thaùi ñoä cuûa giaùo vieân

‐ Khi kieåm tra mieäng, giaùo vieân caàn phaûi khuyeán khích hoïc sinh bình tónh nhaát laø kyø thicuoái hoïc kyø hay cuoái naêm baèng baèng thaùi ñoä hay caâu hoûi phuï.

‐ Khoâng caét ngang caâu traû lôøi cuûa hoïc sinh tröø tröôøng hôïp hoïc sinh laïc ñeà hay sai laàmnghieâm troïng.

‐ Giaùo vieân phaûi theo doõi hoïc sinh traû lôøi nhaát laø giaûng daïy treân lôùp.‐ Caùc caâu hoûi phaûi ñöôïc chuaån bò tröôùc caâu traû lôøi vaø coù keá hoaïch phaân phoái caâu traû lôøi

cho hoïc sinh.‐ Giaùo vieân coù theå chuaån bò ñoà duøng daïy hoïc caàn thieát ñeå hoïc sinh söû duïng khi traû lôøi

caâu hoûi.II. KIEÅM TRA VIEÁT

1. Caùc tröôøng hôïp söû duïng- Thöôøng haïn cheá söû duïng vì ñoøi hoûi phaûi coù thôøi gian.‐ Coù theå söû duïng ngay trong luùc giaûng nhöng trong thôøi gian ngaén, vì vaäy coù yù nghóa

khaûo saùt tính chuyeân caàn cuûa hoïc sinh.‐ Kieåm tra ñònh kyø sau khi hoïc xong moät chöông trình hay moät phaàn, thôøi gian kieåm tra

laø moät tieát hay hôn.‐ Kieåm tra cuoái hoïc kyø, thôøi gian 2-3 tieát.2. Phaân loaïi




149

Kieåm tra vieát ñoøi hoûi hoïc sinh dieãn ñaït kieán thöùc, kyõ naêng baèng caùch vieát ra giaáytrong thôøi gian nhaát ñònh. Thôøi gian aán ñònh tuøy thuoäc vaøo taàm quan troïng vaø muïc ñíchcuûa baøi kieåm tra vieát.Kieåm tra vieát thöôøng coù 2 loaïi: loaïi luaän ñeà vaø loaïi caùc caâu hoûi.a. Loaïi luaän ñeà ‐ Thôøi gian kieåm tra daøi.

‐ Ñaàu ñeà laø caâu hoûi veà moät vaán ñeà lôùn.‐ Hoïc sinh trình baøy phaûi coù nhaäp vaán ñeà, keát luaän vaø caáu truùc.b. Loaïi caâu hoûi ngaén ‐ Moãi caâu traû lôøi khoaûng 20 - 15 phuùt.‐ Chæ yeâu caàu hoïc sinh traû lôøi ngaén goïn, ñuùng troïng taâm khoâng caàn vieát daøi doøng nhaäp

ñeà, keát luaän.‐ Ñeå roõ raøng, caùc yù chính ñöôïc gaïch ñaàu doøng.3. Öu vaø nhöôïc ñieåm a. Öu ñieåm ‐ Trong moät thôøi gian ngaén coù theå kieåm tra toaøn theå hoïc sinh trong lôùp veà moät soá noäi

dung nhaát ñònh.‐ Hoïc sinh coù ñuû thôøi gian suy nghó, vaän duïng kieán thöùc vaø trình baøøy ñaày ñuû hieåu bieát

cuûa mình, ñoàng thôøi phaùt huy ñöôïc naêng löïc saùng taïo.‐ Qua baøi kieåm tra vieát giaùo vieân naém ñöôïc tình hình trình ñoä chung cuûa caû lôùp vaø cuûa

töøng hoïc sinh, giuùp giaùo vieân hoaøn thieän noäi dung baøi giaûng, phöông phaùp daïy hoïc ñeåtöø ñoù coù keá hoaïch boài döôõng hoïc sinh khaù vaø phuï ñaïo hoïc sinh yeáu keùm.

b. Nhöôïc ñieåm ‐ Noäi dung kieåm tra duø roäng nhöng cuõng khoâng bao truøm heát toaøn chöông trình aán ñònh

maø thöôøng taäp trung vaøo moät soá noäi dung nhaát ñònh. Chính vì vaäy hoïc sinh deã hoïc tuû.‐ Neáu moät ñeà taøi quaù roäng ñoøi hoûi thang ñieåm phöùc taïp thì vieäc ñaùnh giaù seõ khoù khaên.‐ Keát quaû baøi kieåm tra thöôøng chòu aûnh höôûng qua caùch trình baøy, chöõ vieát vaø caùch

haønh vaên cuûa hoïc sinh.4. Vaän duïng ‐ Kieåm tra vieát ñònh kyø phaûi ñöôïc thoâng baùo tröôùc ngaøy giôø vaø noäi dung kieåm tra.‐ Baøi kieåm tra phaûi vöøa söùc vôùi hoïc sinh vaø noäi dung kieåm tra phaûi phuø hôïp vôùi thôøi

gian laøm baøi.‐ Caâu hoûi kieåm tra phaûi löu yù ñeán ñoä khoù vaø ñoä phöùc taïp. Ñoä khoù gaén lieàn vôùi trình

trình ñoä cuûa hoïc sinh. Ñoä phöùc taïp tuøy thuoäc vaøo baûn thaân cuûa caâu hoûi.‐ Ñeå hoïc sinh hoaøn toaøn töï löïc khi laøm baøi, neân coù nhieàu phöông aùn khi toå chöùc kieåm

tra. Luùc ñoù caàn xaùc ñònh ñoä khoù vaø ñoä phöùc taïp ñoàng ñeàu nhau giöõa caùc phöông aùn.‐ Chaám baøi kieåm tra phaûi keøm theo lôøi pheâ bình, giaûi thích nhöõng sai laàm ñieån hình vaø

giaûi ñaùp caùc thaéc maéc.‐ Neân traû baøi cho hoïc sinh caøng sôùm caøng toát, sau 1 - 2 tuaàn.III. KIEÅM TRA THÖÏC HAØNH 1. Caùc tröôøng hôïp söû duïng

Raát haïn cheá chæ duøng ñoái vôùi kyõ naêng, kyõ xaûo ngheà nghieäp: kyõ thuaät thao taùc söûduïng coâng cuï lao ñoäng. Kieåm tra caùch tieán haønh caùc böôùc lao ñoäng saûn xuaát hay caùchtieán haønh moät thao taùc.2. Phaân loaïia. Kieåm tra thaønh phaåm thöïc haønh




150

‐ Muïc ñích kieåm tra laø ñaùnh giaù saûn phaåm laøm ra cuûa hoïc sinh döïa vaøo caùc tieâu chuaånkyõ thuaät ñaõ ñöôïc phoå bieán tröôùc.

‐ Caùc tieâu chuaån kyõ thuaät bao goàm caùc yeâu caàu veà: hình daùng, kích thöôùc, phaåm chaát,thôøi gian thöïc hieän, soá löôïng, nhöõng sai soá cho pheùp.

b. Kieåm tra thao taùc thöïc haønh ‐ Trong thôøi gian kieåm tra giaùo vieân phaûi theo doõi quan saùt hoïc sinh thöïc haønh töø ñaàu

ñeán cuoái.‐ Trong vieäc kieåm tra thao taùc thöïc haønh, giaùo vieân caên cöù vaøo tieâu chuaån sau ñeå ñaùnh

giaù: Tieâu chuaån thao taùc: coù tieán haønh ñuùng trình töï caùc böôùc khoâng? Tieâu chuaån kyõ thuaät: söû duïng duïng cuï lao ñoäng coù thích hôïp khoâng? Tieâu chuaån noäi quy: coù aùp duïng ñuùng caùc noäi quy aán ñònh khoâng, thoùi quen, thaùi

ñoä toå chöùc trong khi thöïc hieän coâng taùc.3. Öu vaø nhöôïc ñieåm a. Öu ñieåm

Ñaây laø phöông phaùp kieåm tra höõu hieäu nhaát vaø khoâng loaïi kieåm tra naøo coù theåthay theá ñöôïc ñeå ñaùnh giaù kyõ naêng, kyõ xaûo tay ngheà.b. Khuyeát ñieåm ‐ Ñoøi hoûi thôøi gian phaûi thöïc hieän vaø ñoøi hoûi giaùo vieân phaûi theo doõi suoát quùa trình.‐ Vì phaûi theo doõi cuøng moät luùc nhieàu hoïc sinh neân giaùo vieân khoâng theå theo doõi moät

caùch caån thaän. Ñeå haïn cheá ñieåm naøy neân toå chöùc thöïc haønh töø 2 - 6 ngöôøi cuøng moätluùc.

‐ Kieåm tra thöïc hoaøn chænh khaûo saùt moät soá moân giôùi haïn ôû phaïm vi thöïc haønh maø thoâi.‐ Ñieåm kieåm tra ñaùnh giaù kyõ naêng, kyõ xaûo cuûa hoïc sinh ñöôïc khaùch quan, ñaày ñuû, vieäc

toå chöùc thöïc haønh phaûi coù ñaày ñuû caùc phöông tieän, duïng cuï trang thieát bò, maùy moùc.‐ Khoâng phaûi tröôøng hôïp naøo cuõng coù ñaày ñuû phöông tieän cho coâng taùc thöïc haønh.4. Vaän duïng

‐ Chæ ñöôïc kieåm tra thöïc haønh sau moät thôøi gian hoïc sinh ñaõ luyeän taäp kyõ naêng, kyõ xaûo.Khi ñoù kieåm tra môùi chính xaùc.

‐ Noäi dung kieåm tra phaûi döïa treân phaân tích ngheà, döïa vaøo noäi dung cuûa caùc ñoäng taùc.Neân kieåm tra caùc ñoäng taùc thöôøng xuyeân xaûy ra trong ngheà.

‐ Noäi dung kieåm tra phaûi döïa vaøo caùc phieáu ñoäng taùc. Neân kieåm tra noäi dung ñaõ ñöôïcreøn luyeän.

‐ Khi soaïn baøi kieåm tra thöïc haønh, giaùo vieân thöôøng soaïn theo caùc böôùc: Xaùc ñònh muïc ñích yeâu caàu. Choïn löïa coâng taùc. Phaân tích coâng taùc goàm nhöõng ñoäng taùc ñaõ hoïc.

Lieät keâ moät baûng ñeå theo doõi hoïc sinh. Chuaån bò ñaày ñuû nguyeân vaät lieäu vaø duïng cuï lao ñoäng cho baøi kieåm tra. Soaïn caùc chæ daãn.




151

BAØI 3

TRAÉC NGHIEÄM

“Traéc nghieäm quaû thöïc laø goùp phaàn toaùn hoïc hoùa vaø töï ñoäng hoaù vieäc ñaùnh giaù tri thöùc“ ( T.A.ILINA)

A. MUÏC TIEÂUSau khi hoïc xong baøi hoïc naøy, ngöôøi hoïc coù khaû naêng:‐ Trình baøy ñöôïc caùc khaùi nieäm kieåm tra khaùch quan, kieåm tra chuû quan .‐ Bieân soïan ñöôïc caùc loïai caâu hoûi kieåm tra traéc nghieäm ñuùng sai - löïa choïn - gheùp hôïp

ñieàn khuyeát.‐ Trình baøy giaûi thích ñöôïc öu nhöôïc ñieåm chung cuûa traéc nghieäm .B. NOÄI DUNG

I. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ TRAÉC NGHIEÄM 1. Sô löôïc veà quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa traéc nghieäm Traéc nghieäm dòch töø chöõ Test. Test coù nguoàn goác Latinh laø testum vôùi nghóa

nguyeân thuûy laø loï ñaát seùt duøng trong thuaät luyeän kim ñan ñeå thöû vaøng.Chöõ test ñöôïc xuaát hieän vaøo naêm 1890 do nhaø taâm lyù hoïc Hoa Kyø Mac K. Cattell ñöa

ra. Töø ñoù traéc nghieäm ñöôïc hieåu theo nghóa moå roäng laø duïng cuï, phöông tieän, caùchthöùc ñeå khaûo saùt, ño löôøng kieán thöùc, söï hieåu bieát nhaân caùch trí thoâng minh...

Sang theá kyû 20, traéc nghieäm phaùt trieàn maïnh meõ vôùi nhieàu coâng trình nghieân cöùu.Ñaëc bieät Binet vaø Simon ( Phaùp) phaùt minh loaïi traéc nghieäm trí thoâng minh treû em.

Sau theá chieán thöù nhaát, traéc nghieäm cuûa Binet ñöôïc tu chænh vaø aùp duïng cho taát caûcaùc tröôøng trung hoïc vaø ñaïi hoïc Myõ. Taïi ñaây, thoáng keâ trong voøng 20 naêm töø 1929 ñeán

1949 coù 2544 coâng trình nghieân cöùu traéc nghieäm. Chæ tính trong voøng 3 naêm 1959 - 1961ñaõ coù 800 coâng trình. thoáng keâ taïi Myõ vaøo naêm 1961 taïi Myõ cho bieát ñaõ coù ñöôïc 2126traéc nghieäm tieâu chuaån. Haøng naêm, tröôøng Ñaïi hoïc Michigan môû hoäi nghò veà traéc nghieämvaø ñöôïc ghi vaøo quyeån saùch mang teân: "Tear book of the National Council on Measur -men used in education".

ÔÛ Phaùp, nôi phaùt xuaát traéc nghieäm Binet (1905), nhöng laïi khoâng phaùt trieån ñöôïc.Maõi ñeán sau theá chieán thöù hai, traéc nghieäm thaønh tích thöïc taäp môùi ñöôïc söû duïng vaø thöïctaäp phoå bieán roäng raõi vaøo thaäp nieân 60.

ÔÛ Lieân xoâ, naêm 1926 ñaõ coù söû duïng traéc nghieäm. Thôøi aáy, traéc nghieäm chöa hoaønchænh, giaùo vieân chöa thaáy heát ñöôïc nhöõng nhöôïc ñieåm cuûa traéc nghieäm neân vieäc söû duïng

gaëp nhieàu sai soùt. Vì vaäy töø naêm 1931, ôû Lieân Xoâ, traéc nghieäm bò ñình chæ. Maõi ñeán naêm1960 môùi coù nghieân cöùu traéc nghieäm trôû laïi. Ñeán thaäp nieân 70 thì traéc nghieäm môùi ñöôïcaùp duïng ôû caùc tröôøng hoïc.

ÔÛ mieàn Nam Vieät Nam, naêm 1964 ñaõ coù thaønh laäp moät cô quan ñaëc traùch veà traécnghieäm laáy teân: “Trung taâm traéc nghieäm vaø höôùng daãn“, cô quan naøy phoå bieán nhieàu taøilieäu höôùng daãn traéc nghieäm.Ngoaøi ra coøn coù moät soá taøi lieäu khaùc nhö:‐ Vieát vaø phaân tích traéc nghieäm giaùo duïc - Taùc giaû Huyønh Huynh.‐ Traéc nghieäm vaø ño löôøng hình thöùc hoïc taäp _ Döông Trieäu Toáng.




152

‐ Traéc nghieäm - Chaâu Kim Lang.Nieân hoïc 1995 - 1996, kyø thi trung hoïc ñeä nhaát caáp caùc moân Söû, Ñòa, Coâng daân

ñöôïc thi baèng traéc nghieäm.Nieân hoïc 1973 - 1974, thi tuù taøi taát caû caùc moân baèng traéc nghieäm.

2. Ñaëc ñieåm cô baûn cuûa traéc nghieäm

Traéc nghieäm thaønh tích hoïc taäp vôùi tính caùch laø moät coâng cuï ñeå khaûo saùt trình ñoähoïc taäp cuûa hoïc sinh, coù 2 ñaëc ñieåm cô baûn: tính tin caäy vaø tính giaù trò.a. Tính tin caäy‐ Tính tin caäy cuûa traéc nghieäm bieåu hieän qua söï oån ñònh cuûa keát quaû ño löôøng. Chaám

nhieàu laàn baûng traû lôøi traéc nghieäm cuûa hoïc sinh, hoaëc do nhieàu ngöôøi chaám, keát quûañieåm soá khoâng thay ñoåi. Ñieåm soá traéc nghieäm khoâng phuï thuoäc vaøo ngöôøi chaám neâncoøn goïi laø kieåm tra khaùch quan.

‐ Tính tin caäy cuûa baøi traéc nghieäm coøn theå hieän ôû keát quûa ño löôøng phaân bieät ñöôïc trìnhñoä cuûa hoïc sinh.

b. Tính giaù trò Moät baøi traéc nghieäm coù giaù trò khi noù ñaùp öùng ñöôïc muïc ñích ñeà ra. Neáu muïc ñích

nhaèm ño löôøng trình ñoä tieáp thu khoái löôïng kieán thöùc cuûa hoïc sinh veà moät moân hoïc thìnhöõng ñieåm soá töø baøi traéc nghieäm cuûa hoïc sinh phaûi phaûn aùnh ñuùng khaû naêng lónh hoäi cuûahoïc sinh veà moân hoïc aáy. Tuøy muïc ñích khaûo saùt khaùc nhau maø coù nhöõng loaïi giaù trò khaùcnhau cuûa traéc nghieäm: giaù trò noäi dung, giaù trò chöông trình, giaù trò muïc tieâu vaø giaù trò tieânñoaùn.II. PHAÂN LOAÏI TRAÉC NGHIEÄM

ÔÛ nhöõng muïc tieâu cuûa nhöõng lónh vöïc khaûo saùt khaùc nhau: traéc nghieäm trí thoângminh, traéc nghieäm nhaân caùch, traéc nghieäm sôû thích traéc nghieäm chuaån ñoaùn, traéc nghieämthaønh tích hoïc taäp...

Phöông tieän tieán haønh traéc nghieäm coù theå baèng chöõ vieát (traéc nghieäm baèng buùt),

baèng vaán ñaùp, hoaëc baèng thao taùc vaän ñoäng cuï theå. Ñoái vôùi traéc nghieäm thaønh tích hoïctaäp, daïng traéc nghieäm giaáy buùt ñöôïc söû duïng nhieàu nhaát. Caâu hoûi traéc nghieäm in saün treângiaáy roài hoïc sinh duøng buùt ñaùnh daáu hoaëc ghi keát quûa traû lôøi. Vôùi daïng traéc nghieâm naøy,hình thöùc caâu traéc nghieäm goàm: traéc nghieäm Ñuùng - Sai, traéc nghieäm nhieàu löïa choïn, traécnghieäm gheùp hôïp, traéc nghieäm ñieàn khuyeát, traéc nghieäm phoái hôïp vaø traéc nghieäm thöù töï.1.Traéc nghieäm ñuùng saia. Hình thöùc

Hình thöùc traéc nghieäm Ñuùng - Sai laø moät caâu khaúng ñònh goàm moät hoaëc nhieàumeänh ñeà, hoïc sinh ñaùnh giaù noäi dung cuûa caâu aáy ñuùng hay sai. Hoïc sinh traû lôøi baèng caùchñaùnh daáu cheùo “X’’ vaøo phieáu traû lôøi ôû caâu thích hôïp vôùi chöõ Ñ (ñuùng) hoaëc S (sai).

Thí duï:1. Trong phöông phaùp kieåm tra thöïc haønh thaønh phaåm, giaùo vieân theo doõi vaø choñieåm quy trình hoïc sinh thöïc haønh.2. Traéc nghieäm laø coâng cuï, laø phöông tieän duøng ñeå kieåm tra ñaùnh gía thaønh tíchhoïc taäp cuûa hoïc sinh khaùch quan nhaát trong caùc phöông phaùp kieåm tra.(Caâu 1 coù noäi dung Sai vaø caâu 2 coù noäi dung Ñuùng. Hoïc sinh coù theå ñaùnh daáucheùo vaøo chöõ S cuûa caâu 1 vaø chöõ Ñ cuûa caâu 2 trong phieáu traû lôøi.)




153

Ñoái vôùi caâu ñuùng, moïi chi tieát cuûa noäi dung trong caâu traéc nghieäm phaûi phuø hôïpvôùi tri thöùc khoa hoïc. Coøn ñoái vôùi caâu sai chæ caàn moät chi tieát khoâng phuø hôïp vôùi tri thöùckhoa hoïc thì toaøn boä caâu traéc nghieäm ñoù ñöôïc ñaùnh giaù laø sai.b. Öu vaø nhöôïc ñieåmI Öu ñieåm‐ Traéc nghieäm Ñ - S ñöôïc duøng nhieàu vì hình thöùc ñôn giaûn coù theå soaïn nhieàu caâu traéc

nghieäm cho töøng baøi hoïc, khaûo saùt baát kyø noäi dung naøo neân hoïc sinh khoâng theå hoïc“tuû’’ ñöôïc.‐ Hình thöùc traéc nghieäm goïn gaøng, ít toán giaáy, ngoaïi tröø hình veõ.‐ Thôøi gian traû lôøi cuûa hoïc sinh khaù nhanh. Moät phuùt coù theå traû lôùi 3 -4 caâu traéc

nghieäm.I Nhöôïc ñieåm ‐ Xaùc suaát may ruûi cuûa töøng caâu traéc nghieäm Ñ - S laø 50%, hoïc sinh khoâng naém vöõng

baøi cuõng hy voïng traû lôøi ñuùng 50% cho moãi caâu traéc nghieäm.‐ Giaùo vieân thöôøng coù xu höôùng trích nguyeân vaên trong saùch ñeå soaïn caâu Ñ vaø söûa moät

vaøi chöõ ñeå trôû thaønh caâu S. Hoïc sinh deã daøng nhaän ra.‐

Deã coù caùc caâu traéc nghieäm khoâng coù giaù trò. Vì caâu vaên gaây nhieàu caùch giaûi thích vaøñaùnh giaù cuõng coù theå laø Ñ cuõng coù theå laø S, ñeàu ñöôïc caû.‐ Deã coù moät söï tieát loä keát quaû trong caâu traéc nghieäm.c. Quy taéc bieân soaïn ‐ Traùnh trích nguyeân vaên caâu hoûi töø saùch giaùo khoa hoaëc giaùo trình.‐ Noäi dung caâu traéc nghieäm S chæ caàn moät yeáu toá sai. Khoâng neân coù nhieàu yeáu toá sai vì

hoïc sinh coù cô hoäi deã daøng phaùt hieän ra caâu S.‐ Noäi dung caâu Ñ hoaëc caâu S phaûi chaéc chaén döïa vaøo cô sôû khoa hoïc, khoâng phuï thuoäc

vaøo quan ñieåm rieâng cuûa caù nhaân.‐ Traùnh duøng caùc töø mô hoà.‐ Traùnh duøng caùc töø tieát loä keát quaû: caùc töø “thöôøng thöôøng’’, “ñoâi khi’’, “ coù theå’’,

“moät vaøi’’ thöôøng laø caâu Ñ. Coøn caùc töø : “taát caû’’, “ khoâng bao giôø’’, “luoân luoân’’thöôøng laø caâu S.

‐ Traùnh caâu coù caáu truùc quaù daøi goàm nhieàu chi tieát phöùc taïp laøm roái hoïc sinh.‐ Traùnh duøng nhöõng caâu phuû ñònh nhaát laø phuû ñònh keùp.‐ Trong baøi traéc nghieäm, soá löôïng caâu Ñ töông ñöông vôùi soá löôïng caâu S ñeå giöõ keát quaû

ñoàng ñeàu khi hoïc sinh ñoaùn moø.‐ Thöù töï caâu ñuùng vaø caâu sai ñöôïc saép xeáp moät caùch ngaãu nhieân, khoâng theo moät quy

luaät naøo.‐ Ñoä khoù cuûa caâu traéc nghieäm phuø hôïp vôùi trình ñoä cuûa hoïc sinh.2. Traéc nghieäm nhieàu löïa choïn: kyù hieäu "mcq"

a. Hình thöùc:Caâu traéc nghieäm goàm hai phaàn:‐ Phaàn tieân ñeà coøn goïi laø phaàn goác vaø phaàn giaûi ñaùp hay phaàn löïa choïn.‐ Phaàn goác laø caâu hoûi, tieáp theo laø phaàn löïa choïn goàm moät soá keát quûa traû lôøi trong ñoù

coù moät caâu traû lôøi ñuùng.Thí duï:

J Öu ñieåm noåi baät cuûa phöông phaùp daïy hoïc neâu vaán ñeà:a. HoïÏc sinh khoù queân, nhôù laâu.b. Hoïc sinh töï giaùc, tích cöïc, töï löïc.




154

c. Hoïc sinh laø chuû theå cuûa quùa trình ñaøo taïo.d. Hoïc sinh phaùt trieån oùc tö duy.

J Tieâu chuaån cuûa baøi kieåm tra:a. Coù giaù trò, coù söï oån ñònh cuûa ñieåm soá.b. Coù giaù trò, vöøa söùc, deã söû duïng.c. Coù giaù trò, deã söû duïng, ñaùng tin caäy.

d. Coù giaù trò, deã chaám baøi, khaùch quan.Phaàn goác duø laø caâu traû lôøi hay caâu löõng phaûi laø ñieåm töïa cho cho vieäc löïa choïn keátquaû traû lôøi. Caùc giaûi ñaùp trong phaàn löïa choïn coù söùc haáp daãn töông ñöông ñoøi hoûi hoïcsinh suy luaän.Traéc nghieäm nhieàu löïa choïn coù theå ñaët döôùi daïng hình veõ.b. Öu vaø nhöôïc ñieåm

Traéc nghieäm nhieàu löïa choïn laø daïng traéc nghieäm khaùch quan ñöôïc öa chuoäng nhaát. Öu ñieåm:‐ Traéc nghieäm nhieàu löïa choïn coù xaùc suaát may ruûi thaáp hôn so vôùi traéc nghieäm Ñ - S.

Neáu caâu traéc nghieäm laø 4 löïa choïn thì tæ leä may ruûi laø 25%, neáu coù 5 löïa choïn thì tyû leämai ruõi laø 20%.

‐ Phaân bieät ñöôïc moät caùch khaù chính xaùc hoïc sinh gioûi vaø hoïc sinh keùm.‐ Traéc nghieäm nhieàu löïa choïn laø cô sôû ñeå soaïn thaûo noäi dung daïy hoïc chöông trình theo

kieåu phaân nhaùnh. Khuyeát ñieåm:‐ Ñoøi hoûi toán nhieàu coâng lao soaïn thaûo, vì phaûi tìm nhöõng yeáu toá traû lôøi coù söùc haáp daãn

töông ñöông.‐ Toán giaáy vaø maát nhieàu thôøi gian traû lôøi so vôùi traéc nghieäm Ñ - S.‐ Keát quaû traéc nghieäm naèm saün ôû phaàn traû lôøi hoïc sinh coù theå nhaän ra. Taùi nhaän bao giôø

cuõng deã daøng hôn taùi hieän.‐ Hoïc sinh naøo coù oùc saùng kieán coù theå tìm ra nhöõng caâu traû lôøi hay hôn phöông aùn ñuùng

ñaõ cho, neân hoï coù theå khoâng thoûa maõn hay caûm thaáy khoù chòu.c. Quy taéc bieân soaïn‐ Caùc caâu traéc nghieäm phaûi hoaøn toaøn ñoäc laäp vôùi nhau.‐ Caùc traéc nghieäm goàm phaàn goác vaø phaàn löïa choïn coù caáu truùc caâu vaên goïn gaøng, traùnh

caâu quaù daøi goàm nhieàu chi tieát phöùc taïp laøm roái trí hoïc sinh.‐ Neáu phaàn goác laø caâu löõng, thì phaàn goác vaø phaàn löïa choïn phaûi aên khôùp vôùi nhau theo

ñuùng cuù phaùp.‐ Phaàn traû lôøi thöôøng laø 4 löïa choïn, thoáng nhaát caùc caâu trong baøi traéc nghieäm.‐ Phaàn löïa choïn chæ coù moät keát quaû ñuùng maø thoâi. Tröôøng hôïp xeùt caùc keát quaû ñeàu coù

phaàn ñuùng ít nhieàu, thì trong phaàn daãn phaûi ghi roõ "hôn caû", "nhaát".

‐ Trong phaàn goác, traùnh nhöõng töø ñeå loä keát quaû . Trong phaàn löïa choïn yeáu toá löïa choïnñuùng ñöôïc ñaët ôû vò trí ngaãu nhieân.3. Traéc nghieäm gheùp hôïp a. Hình thöùc‐ Phaàn höôùng daãn laø moät caâu cho bieát yeâu caàu gheùp töøng phaàn töû cuûa moät taäp hôïp caùc

döõ lieäu thöù nhaát (ôû coät beân traùi) phuø hôïp vôùi 1 phaàn töû cuûa taäp hôïp caùc döõ kieän thöùhai ( ôû coät beân phaûi).

‐ Hai taäp hôïp caùc döõ kieän xeáp thaønh hai coät coù soá löôïng caùc phaàn töû khoâng baèng nhau.Caùc phaàn töû ôû coät beân traùi laø nhöõng yeáu toá ñeå hoûi, coøn caùc phaàn töû ôû coät beân phaûi laø




155

nhöõng yeáu toá löïa choïn ñeå traû lôøi. Soá löôïng caùc phaàn töû ôû coät beân phaûi bao giôø cuõngnhieàu hôn soá phaàn töû ôû coät beân traùi, thoâng thöôøng nhieàu gaáp ñoâi.

Thí duï: J Gheùp coät beân traùi (muïc ñích) vaøo coät beân phaûi (phöông phaùp) sao cho phuø hôïpnhaát.

1. Kieán thöùc2. Kyõ naêng3. Kyõ xaûo

A. Dieãn trìnhB. Thao taùcC. Thuyeát trìnhD. Luyeän taäpE. OÂn taäpF.Thöïchaø




156

b. Öu vaø nhöôïc ñieåm Öu ñieåm‐ Traéc nghieäm gheùp hôïp coù theå xem laø moät daïng cuûa traéc nghieäm nhieàu löïa choïn. Traéc

nghieäm nhieàu löïa choïn coù yeáu toá hoûi töông öùng vôùi yeáu toá traû lôøi, coøn traéc nghieämgheùp hôïp coù nhieàu yeáu toá hoûi töông öùng vôùi nhieàu yeáu toá traû lôøi.

‐ Xaùc suaát may ruûi ñeå traû lôøi baèng caùch toø moø raát thaáp, khoâng ñaùng keå. Nhöôïc ñieåmRaát khoù bieân soaïn caâu traéc nghieäm gheùp hôïp. Toán giaáy vaø thôøi gian cho caû vieäc

bieân soaïn vaø traû lôøi.c. Quy taéc bieân soaïn‐ Moãi caâu traéc nghieäm phaûi coù phaàn chæ daãn roõ moái quan heä. Moãi taäp hôïp caùc phaàn töû,

töùc laø moãi coät ñeàu phaûi coù tieâu ñeà.‐ Caùc phaàn töû trong cuøng moät coät phaûi cuøng loaïi, hoaëc cuøng tính chaát. Caùc phaàn töû trong

moãi coät ñöôïc xeáp theo thöù töï 1, 2, 3... coät phaûi ñaùnh kyù hieäu A, B, C, D...‐ Moãi caâu gheùp hôïp trung bình coù 3 phaàn töû hoûi öùng vôùi 6 - 10 phaàn töû löïa choïn traû lôøi.‐ Moät phaàn töû ôû coät beân traùi chæ gheùp vôùi moät phaàn töû ôû coät beân phaûi. Neáu khoâng ñöôïc

thì ñieàu naøy phaûi ghi chuù.4. Traéc nghieäm ñieàn khuyeáta. Hình thöùc

Traéc nghieäm ñieàn khuyeát laø caâu phaùt bieåu trong ñoù coù choã chöøa troáng hoaëc hoïcsinh ñieàn töø hoaëc soá hay coâng thöùc cho noäi dung coù yù nghóa nhaát.Thí duï:Haõy ñieàn vaøo choã troáng trong caùc caâu sau ñaây cho thích hôïp:

1. Daïng oân taäp .......................... ñöôïc tieán haønh trong moãi laàn leân lôùp cuûa giaùovieân.2. Tình huoáng ñöùng tröôùc khoù khaên veà taâm lyù coù nhieàu phöông aùn giaûi quyeát laø tình

huoáng ............................3. Ba caùch phaân loaïi phöông phaùp thuyeát trình: ...................., ............................, .

b. Öu vaø nhöôïc ñieåm Öu ñieåm:‐ Traéc nghieäm ñieàn khuyeát ñoøi hoûi möùc ñoä taùi hieän cao, hoïc sinh khoâng theå ñoaùn moø.

Tyû leä may ruûi traû lôøi ñuùng khoâng ñaët ra.‐ Traéc nghieäm ñieàn khuyeát thöôøng ñeå kieåm tra trí nhôù caùc khaùi nieäm, thuaät ngöõ, teân

ngöôøi, ñòa danh, kyù hieäu, coâng thöùc, soá lieäu, döõ kieän, hieän töôïng ...‐ Deã soaïn.‐ Ñoâi khi traéc nghieäm ñieàn khuyeát laø bieán theå cuûa caâu hoûi ngaén hoaëc laø phaàn goác cuûa

caâu traéc nghieäm löïa choïn coù daïng caâu löûng. Nhöôïc ñieåm:‐ Chæ kieåm tra ñöôïc nhöõng kieán thöùc rôøi raïc, khoâng khaûo saùt ñöôïc khaû naêng toång hôïp

cuûa hoïc sinh.‐ Khoù chaám baøi hôn vaø toán thôøi gian chaám hôn.c. Quy taéc bieân soaïn‐ Khoâng neân soaïn caâu traéc nghieäm ñieàn khuyeát coù nhieàu choã chöøa troáng laøm cho caâu

vaên toái nghóa.‐ Choã ñieàn khuyeát ñaët ôû giöõa caâu hoaëc ôû cuoái caâu.




157

‐ Noäi dung ñieàn khuyeát phaûi laø kieán thöùc cô baûn, traùnh hoûi nhöõng chi tieát vuïn vaët.‐ Caùc khoaûng chöøa troáng ñieàn khuyeát neân coù chieàu daøi ñoàng ñeàu.‐ Caâu traéc nghieäm khoâng quaù daøi, lôøi vaên phaûi saùng suûa, töø ngöõ phaûi roõ raøng, coù caáu truùc

ñuùng ngöõ phaùp vaø hôïp vôùi ñieàn khuyeát ñeå caâu vaên coù yù nghóa.III. SOAÏN BAØI TRAÉC NGHIEÄM

1. Daøn baøi traéc nghieämLaäp baûng lieät keâ noäi dung: ñöôïc thöïc hieän cho baøi hoïc.Khaùi nieäm cô baûn: thieáu noù baøi hoïc thieáu phaàn troïng taâm.Khaùi nieäm khoâng cô baûn: ñaõ coù ôû nhöõng baøi hoïc tröôùc, xuaát hieän trong baøi hoïc môùi.

Khaùi nieäm cô baûn Khaùi nieäm khoâng cô baûn

Laäp daøn baøi traéc nghieäm:Söû duïng baûng chi tieát

Ñeà muïc Toång coängMuïc tieâu

I II ....

Töø ngöõ

Söï kieän, hieän töôïng

Coâng thöùc

So saùnh

Phaân tích

Toång hôïpÑaùnh giaù

Toång ccäng ∑

Ñeà muïc: tuøy theo baøi hoïc hoaëc moân hoïc (I,II,III... )Muïc tieâu khaûo saùt.

2. Hình thöùc traéc nghieäm Baøi traéc nghieäm phaûi ñuû 4 loaïi caâu hoûi traéc nghieäm vaø ñöôïc phaân ra thaønh töøng

nhoùm. Trong töøng ñeà muïc neân hoûi ñuû caùc loaïi traéc nghieäm vaø saép xeáp rieâng töøng loaïi. Baøitraéc nghieäm phaûi coù höôùng daãn hoïc sinh caùch traû lôøi.

3. Toå chöùc kieåm tra traéc nghieäm‐ Ñeà traéc nghieäm phaûi ñöôïc in. Phaûi coù 2 boä ñeà khaùc nhau veà thöù töï.‐ Khi traû lôøi hoïc sinh ghi treân phieáu traû lôøi rieâng, khoâng ghi leân boä ñeà.IV. ÖU NHÖÔÏC ÑIEÅM CUÛA KIEÅM TRA TRAÉC NGHIEÄM1. Öu ñieåm‐ Ñoä tin caäy cao (ñieåm soá khoâng phuï thuoäc vaøo ngöôøi chaám).‐ Baøi chaám nhanh, chính xaùc, coù theå keát hôïp chaám baèng maùy.‐ Khaûo saùt ñöôïc toaøn boä noäi dung chöông trình moân hoïc, traùnh vieäc hoïc tuû, yeáu toá may

ruûi trong thi cöû.




158

2. Nhöôïc ñieåm‐ Khoâng khaûo saùt ñöôïc dieãn bieán tö duy cuûa hoïc sinh khi laøm baøi, maø chæ ñaùnh giaù ñöôïc

keát quaû tö duy cuûa hoïc sinh maø thoâi.‐ Ñoøi hoûi giaùo vieân naém vöõng chuyeân moân vaø kieán thöùc (kieåm tra) soaïn caâu hoûi traéc

nghieäm.

‐ Toán coâng söùc, tieàn cuûa, thôøi gian.‐ Hoïc sinh coù khuynh höôùng ñoaùn moø khi laøm baøi test.‐ Khoù soaïn nhöõng caâu coù giaù trò ñoàng ñeàu.‐ Kieåm tra baèng test phaûi coù baøi in saün, phaûi toå chöùc chaët cheõ traùnh söï thoâng ñoàng ( cöû

chæ - tieáng noùi).Moät soá ñieåm khaùc bieät, töông ñoàng giöõa kieåm tra thoâng thöôøng, kieåm tra traécnghieäm.

KHAÙC BIEÄT

KIEÅM TRA THOÂNG THÖÔØNG

- Phaàn traû lôøi do hoïc vieân töï soaïn vaø dieãntaû noù baèng ngoân ngöõ cuûa chính mình.- Caâu hoûi thöôøng coù tính toång quaùt. Hoïcsinh traû lôøi daøi doøng.- Thôøi gian laøm baøi cuûa hoïc vieân: suy nghóvaø trình baøy (vieát, noùi, laøm)- Ñeà thi deã soaïn, khoù chaám vaø khoù choñieåm chính xaùc.- Chaát löôïng baøi thi tuøy thuoäc vaøo kyõ naêngcuûa ngöôøi chaám.

- Hoïc vieân ñöôïc töï do boïc loä caù tính cuûamình vaø ngöôøi daïy coù phaàn töï do cho ñieåmcaùc caâu traû lôøi theo xu höôùng cuûa mình.- Kieåm tra thoâng thöôøng cho pheùp vaø ñoâikhi khuyeán khích söï löøa phænh ( töø ngöõ hoamyõ hoaëc baèng chöùng khoù xaùc ñònh) ñieåm soáphuï thuoäc vaøo ngöôøi chaám.

KIEÅM TRA TRAÉC NGHIEÄM

- Hoïc vieân ñöôïc choïn caâu ñuùng nhaát trongsoá caùc caâu traû lôøi coù saün.- Caùc baøi traéc nghieäm: thöôøng nhieàu caâuhoûi coù tính chuyeân bieät ñoøi hoûi caâu traû lôøingaén goïn. - Ñoïc vaø suy nghó. - Ñeà baøi traéc nghieäm khoù soaïn, deã chaám,vaø cho ñieåm chính xaùc.- Phuï thuoäc vaøo kyû naêng ngöôøi soaïn thaûobaøi traéc nghieäm.

- Ngöôøi soaïn thaûo coù nhieàu töï do boäc loäkieán thöùc vaø giaù trò cuûa mình qua vieäc ñaëtcaâu hoûi. Coøn hoïc vieân chæ theå hieän quyeàntöï do chöùng toû möùc ñoä hieåu bieát qua tæ leäcaâu traû lôùi ñuùng.- Ñieåm soá phuï thuoäc vaøo baøi traéc nghieäm.

TÖÔNG ÑO ÀNGNhaèm ño löôøng keát quaû hoïc taäp quan troïng.

‐ Khuyeán khích hoïc vieân hoïc taäp nhaèm ñaït muïc tieâu: hieåu bieát nguyeân lyù, toå chöùc vaøphoái hôïp caùc yù töôûng, öùng duïng kieán thöùc trong vieäc giaûi quyeát vaán ñeà.‐ Ñoøi hoûi söï vaän duïng ít nhieàu phaùn ñoaùn chuû quan.- Giaù trò cuûa caû hai loaïi kieåm tra tuøy thuoäc tính caùch khaùch quan vaø ñaùng tin caäy cuûachuùng.




159

BAØI 4XÖÛ LYÙ KEÁT QUAÛ KIEÅM TRA ÑAÙNH GIAÙ

A. MUÏC TIEÂU- Trình baøy ñöôïc yù nghóa caùc heä thoáng ñieåm vaø heä thoáng ñieåm 10 .- Tính toaùn ñöôïc caùc trò soá trong thoáng keâ ñieåm .- Giaûi thích vaø so saùnh keát quaû cuûa kieåm tra traéc nghieäm .B. NOÄI DUNGI. HEÄ THOÁNG ÑIEÅM1. Caùc loaïi heä thoáng ñieåmHeä thoáng ñieåm 20, heä thoáng ñieåm 10, heä thoáng baäc 5, heä thoáng chöõ A, B, C, D.2. YÙ nghóa heä thoáng ñieåm 10

Gioûi 10 , 9

Khaù 7 , 8Trung bình 5 , 6Keùm 4 , 3 , 2 , 1

Ñieåm gioûi: laø baøi kieåm tra hoaøn chænh, hoaëc coù moät chuùt ít thieáu soùt ( neáu kieåm tra vieát) vaøtraû lôøi ñöôïc caùc caâu hoûi theâm (neáu kieåm tra mieäng).Ñieåm khaù: laø baøi kieåm tra traû lôøi ñuùng caùc caâu hoûi coù nhöõng thieáu soùt nhaát ñònh maø khoângsai nguyeân taéc.Ñieåm trung bình: laø baøi kieåm tra coù phaàn traû lôøi ñuùng vaø sai, trong ñoù ñuùng nhieàu hôn saivaø khoâng sai cô baûn.Ñieåm keùm: laø baøi coù nhieàu sai soùt veà nguyeân taéc, hoïc sinh chöa naém vöõng yeâu caàu toáithieåu cuûa baøi kieåm tra.

Chuù yù: Trong heä thoáng ñieåm 10 coù theå:‐ Coäng laáy ñieåm trung bình.‐ Cuøng baäc coù theå naâng töø ñieåm 0,5 leân 1 ñieåm.

Ví duï: 7,5 ñieåm 8 hoaëc 9,5 ñieåm 10 ñieåm.Nhöõng ñieåm khaùc baäc chæ naâng ñöôïc khi ñieåm leû baèng 0.75 trôû leân (Ví duï: 8.75 → 9nhöng 8.5 ≠ 9).3. Heä thoáng ñieåm baäc 5: (thöïc tieãn chæ coù 4 baäc)

Gioûi 5 + Khoâng theå naâng baäcKhaù 4 + Khoâng theå chia laáy trung bìnhTrung bình 3

Yeáu 2Muoán ñaùnh giaù phaûi xeùt theo tæ troïng cuûa baäc hay nghieân cöùu theo tình hình phaùt trieån cuûakeát quûa ñieåm.

- Laáy ñieåm coù taàn soá cao nhaát.Vd: 3 4 4 5 5 Keát quûa 4

- Laáy keát quûa cuoái cuøng (neáu ñaùnh giaù thöôøng xuyeân)(Ñieåm chöõ A,B,C,D cuõng töông töï)

Tuøy töøng nuôùc maø coù nhieàu heä thoáng cho ñieåm khaùc nhau.




160

II. YÙÙ NGHÓA CUÛA CAÙC LOAÏI TRÒ SOÁ1. Ñieåm trung bình lyù thuyeát cuûa baøi traéc nghieäm:Laø ñieåm giöõa toái ña coù theå ñöôïc vôùi ñieåm may ruõi cuûa baøi test.

2T K TB +=

K: soá ñieåm toái ña baèng caâu test.T: soá ñieåm may ruûi cuûa baøi test ñöôïc tính baèng toång soá caâu test chia cho soá löïa choïn

cuûa moãi caâu.Ví duï:

Baøi test coù 80 caâu (K = 80)Loaïi ñuùng sai = 20 caâuLoaïi löïa choïn = 16 caâuLoaïi gheùp hôïp = 30 caâu (1/2) 3 yeáu toá ñeå hoûi, 6 yeáu toá traû lôøi.Loaïi ñieàn khuyeát = 14 caâu.

Ñieåm may ruûi T ñöôïc tính nhö sau:

Loaïi ñuùng – sai: 102

20=

Loaïi löïa choïn: 44

16=

Loaïi gheùp hôïp:- Xaùc xuaát ñeå ñaùp ñuùng 3 yeáu toá trong 6 caâu baèng caùch ñoaùn moø laø

120

1

4

1

5

1

6

1=××

- Vaäy vôùi 30 caâu gheùp hôïp ñieåm may ruûi:25,0

120

30=

Loaïi ñieàn khuyeát = 0Toång coäng: 14,25

125,472

25,1480=

+=TBLT

2. Ñieåm trung bình cuûa baøi test: ( X )Laø trung bình coäng cuûa taát caû ñieåm test cuûa hoïc sinh:

N

fx X

∑=

x : ñieåm test cuûa moãi hoïc sinh.f : taàn soá cuûa moïi loaïi ñieåm.N: toång soá hoïc sinh laøm baøi test.

So saùnh TBLT vaø X :TBLT > X : baøi khoù ñoái vôùi trình ñoä hoïc sinh.TBLT < X : baøi deã ñoái vôùi trình ñoä hoïc sinh.TBLT ≈ X : baøi vöøa söùc vôùi trình ñoä hoïc sinh.

3. Ñieåm trung vò cuûa baøi test Me (Median)




161

Laø ñieåm soá naèm giöõa caùc ñieåm test ñöôïc saép xeáp theo thöù töï töø thaáp ñeán cao hoaëcngöôïc laïi vaø chia taäp hôïp ñieåm soá thaønh hai nhoùm baèng nhau.Noùi caùch khaùc: ñieåm trung vò laø vò trí ngay chính giöõa cuûa taäp hôïp ñieåm soá, treân noù coù 50%hoïc sinh, döôùi noù coù 50% hoïc sinh.

Neáu N laø soá leû thì 21+= N Me

Neáu N laø soá chaün 12

+= N

Me vaø2

N

Moái lieân heä giöõa X vaø Me.Nhaèm so saùnh keát quaû hoïc taäp giöõa 2 lôùp coù cuøng ñieåm X thì lôùp naøo coù Me lôùn hôn thìlôùp ñoù hoïc sinh khaù hôn.4. Ñieåm yeáu vò Mo

Laø ñieåm coù taàn soá cao nhaát.So saùnh giöõa ñieåm X & Mo & Me.Neáu treân ñoà thò ñöôøng bieåu dieãn ñieåm cuûa moät lôùp hoïc thì ñoà theå coù daïng ñöôøng congkhoâng ñeàu.

Truïc ngang : ñieåm soá.Truïc ñöùng : soá löôïng hoïc sinh.

Leäch phaûi khi:

Mo < Me < X : Hoïc sinh döôùi ñieåm trung bình 50%.Baøi kieåm tra khoù ñoái vôùi hoïc sinh.

Neáu X cao ⇒ giaùo vieân cho ñieåm deã hay moät soá hoïc sinh hoïc gioûi.

Neáu X & Me ≈ lôùp hoïc coù 2 nhoùm ñoàng ñeàu.Muoán ñöôøng bieåu dieãn laø ñöôøng cong ñeàu, soá löôïng khaûo saùt > 100.000 hoïc sinh. Leäch traùi:

Mo > Me > X - Treân 50% hoïc sinh ñaït ñieåm cao hôn ñieåm trung bình.- Hoïc sinh hoïc khaù hoaëc ñeà deã

5. Ñoä leäch tieâu chuaån δ

∑ ∑−= 22)(

1 fx fx N

N δ

Ñoù laø soá ño söï phaân taùn cuûa caùc ñieåm soá so vôùi ñieåm trung bình.

- Neáu ñoä leäch tieâu chuaån thaáp ⇒ trình ñoä hoïc sinh khaù ñoàng ñeàu.- Neáu ñoä leäch tieâu chuaån cao trình ñoä hoïc sinh cheânh leäch.6. Tính ñieåm

Tính ñieåm laø ñoåi keát quaû ñieåm soá töø traéc nghieäm ra ñieåm soá thoâng duïng töø 0 ñieåmñeán 10 ñieåm.Sau ñaây laø caùc quy taéc ñôn giaûn ñeå tính ñieåm:a. Neáu toång soá ñieåm toái ña laø 100 hay 200 thì tính nhaåm deã daøng baèng caùch chia keát soácho 10, 20.b. Coù nhieàu caùch ñeå ñoåi ñieåm toång keát ra ñieåm soá. Ba caùch ñoåi thoâng duïng nhaát laø:




162

- Tính baèng soá .- Duøng ñoà thò chuyeån hoùa.- Duøng baûng ñoåi.

Caùch tính baèng soá: döïa treân quy taéc tam suaát vaø thöïc hieän nhö sau: chia ñieåm toái ña D

(thöôøng laø ñieåm 10) cho ñieåm toái ña cuûa baøi test K. Nhaân soá tìm ñöôïc (K

D ) vôùi ñieåm cuûa

baøi test.

k K

Dd ×=

Thí duï: Ñieåm soá toái ña : D = 10Ñieåm toái ña : K = 120Ñieåm cuûa baøi : k = 90

Ñieåm soá 5,790120

10=×=d

Ñoà thò chuyeån hoùa: thò maø truïc tung ñöôïc chia ñoä theo ñieåm toái ña vaø truïc hoaønh ñöôïcchia theo ñieåm soá.Treân ñoà thò ta keû ñöôøng chuyeån hoùa ñoù laø ñöôøng thaúng noái ñieåm goác 0 vaø ñieåm töông öùngvôùi ñieåm soá toái ña (ñieåm M). Caùch veõ nhö sau:‐ Treân truïc tung laáy ñieåm A töông ñöông vôùi ñieåm soá toái ña.‐ Töø ñieåm A keû ñöôøng ngang AA’ (song song vôùi truïc hoaønh).‐ Treân truïc hoaønh laáy ñieåm B töông öùng vôùi soá ñieåm toái ña (thí duï ñieåm 10).‐ Töø B keû ñöôøng BB’ (song song vôùi truïc tung).‐ Noái ñieåm ) vôùi ñieåm M (giao ñieåm cuûa AA’ vaø BB’) ta seõ coù ñöôøng chuyeån hoùa OM.- Ñoåi toång soá ñieåm (90 ñieåm chaún haïn) ra ñieåm soá ta laøm nhö sau:‐ Treân truïc tung laáy ñieåm C töông öùng vôùi keát soá 90.

‐ Töø C keû ñöôøng ngang cho ñeán khi gaëp ñöôøng chuyeån hoùa OM ôû ñieåm D. Töø D keûñöôøng doïc xuoáng gaëp truïc hoaønh ôû ñieåm E, hoaønh ñoä cuûa E chính laø ñieåm caàn tìm.

Ñeå chính xaùc coù theå duøng giaáy keû ly vuoâng hay keû oâ vuoâng nhoû

Baûng ñoåi: baûng ñoåi goàm 2 coät song song moãi coät laø ñieåm toång kết, một coät laø ñieåm soátöông öùng vôùi ñieåm toång keát ôû coät beân. Khi ñaõ aán ñònh ñieåm toång keát toái ña, ta coù theå laäp

’

E

120

90

Ñieåm toái ña

D

A’

0 7,5 10 Ñieåm soá




163

baûng ñoåi nhôø caùch tính baèng soá hay ñoà thò chuyeån hoùa noùi treân. Tuy nhieân vieäc laäp baûngraát toán coâng nhöng khi laäp xong baûng thì ñaây laø phöông tieän cho ñieåm chính xaùc vaø mau leïnhaát.

Ñieåm soá Ñieåm toång keát

120 10100 9,5108 9102 8,596 890 7,5

Baûng ñoåi ñeå ñoåi keát soá ra ñieåm soá7. Tröø ñieåm ñoaùn moø

Ñeå laøm naûn chí caùc hoïc sinh hay ñoaùn moø, neân aùp duïng caùc bieän phaùp keå sau:

a. Thi haønh ñuùng nhöõng quy taéc soaïn caùc loaïi traéc nghieäm nhö ñaõ noùi ôû caùc chöông tröôùc.Neân traùnh caâu hoûi traéc nghieäm Ñuùng - Sai . Neáu caàn thì chæ neân duøng ít thoâi, nghóa laø keátsoá daønh cho caâu Ñuùng - Sai chæ chieám moät tæ leä nhoû trong toång soá (khoâng quaù 20) ñieåmtoång keát.c. Caâu traéc nghieäm nhieàu löïa choïn coù theå duøng nhieàu hôn nhöng khoâng quaù 60% toång soácaâu traéc nghieäm.d. Caâu hoûøi traéc nghieäm gheùp hôïp, ñieàn khuyeát cuõng neân giôùi haïn soá löôïng.

Thoâng thöôøng nhu caàu tröø ñieåm ñoaùn moø vaø may ruûi thöôøng chæ caàn thieát ñoái vôùiloaïi traéc nghieäm nhieàu löïa choïn Ñuùng - Sai. Coù nhieàu phöông phaùp tröø ñieåm ñoaùn moø.Phöông phaùp döôùi ñaây laø phöông phaùp töông ñoái ñôn giaûn vaø deã aùp duïng caên cöù treân nhaänñònh sau ñaây:Neáu hoïc sinh khoâng bieát gì, chæ laøm ñuùng moät soá caâu hoûi nhôø ñoaùn moø thoâi thì chæ ñaùngñöôïc khoâng ñieåm. Trong tröôøng hôïp naøy theo xaùc suaát hoïc sinh vaãn coù ñieåm toång keát toái

ña laø4

1 ñieåm toång keát cuûa caâu hoûi nhieàu löïa choïn (neáu caâu hoûi coù boán caâu löïa choïn) giaû

söû coù 48 caâu hoûi nhieàu löïa choïn coäng vôùi2

1 keát soá toái ña cuûa loaïi traéc nghieäm Ñuùng - Sai

vaø giaû söû coù 12 caâu hoûi Ñuùng - Sai.Moät hoïc sinh khoâng bieát gì vaãn coù theå ñaït ñöôïc ñieåm soá toái thieåu laø:

182

12

4

48=+

Keát soá toái thieåu noùi treân phaûi ñöôïc coi nhö töông ñöông vôùi ñieåm soá 0. Töø nhöõngnhaän ñònh treân phöông phaùp tính ñieåm seõ ñöôïc ñieàu chỉnh laïi nhö sau:Vôùi ñoà thò chuyeån hoùa: ñöôøng chuyeån hoùa thay vì keû töø ñieåm 0 seõ ñöôïc keû töø ñieåm T treântruïc töông öùng vôùi ñieåm tổng keát toái thieåu (18 nhö ví duï treân). Nhö vaäy töø T ta keû moätñöôøng xuoáng ñieåm 0 ta seõ coù ñieåm toång keát toái thieåu 18 töông öùng vôùi ñieåm 0 (goác 0).




164

Vôùi caùch tính ñieåm baèng soá ta cuõng aùp duïng nhö coâng thöùc soá (1) nhöng thay Kbaèng K - T vaø k = k - T. ÔÛ ñaây T laø ñieåm toång keát toái thieåu (nhö ví duï treân T=18). Coângthöùc (1) trôû thaønh:

)( T k T K

Dd −×

−=

Thí duï: D = 10, K = 100, k = 59, T = 18.

Ta coù: 5)1859(18100

10=−×

−=d

Vôùi caùch duøng baûng ñoåi nhôø hai caùch treân ta cuõng coù theå tính ra baûng ñoåi ñeå duøng.Theo caùch naøy neáu hoïc sinh laøm sai moät caâu thay vì ñöôïc ñieåm 0 thì hoïc sinh seõ bò tröø ñi 1ñieåm (ñieåm toång keát). Phöông phaùp naøy gaëp trôû ngaïi laø nhieàu khi hoïc sinh laøm sai vì lyù dokhaùc nhö hieåu laàm caâu hoûi, vieát laàm... chöù khoâng coù yù ñoaùn moø. Neáu hoïc sinh coù ñieåm

toång keát toång coäng laø moät soá aâm nhieàu hoaëc ít thì ñeàu ñöôïc ñieåm soá 0.

0 10

Ñieåm toái ña

120

18 T

Ñieåm soá

M




TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. NGUYEÃN MINH ÑÖÔØNG. Moâ ñun kyõ naêng haønh ngheà (MKH),

phöông phaùp tieáp caän, höôùng daãn bieân soaïn vaø aùp duïng. Haø Noäi.1993.

2. TRAÀN HÖÕU HAÏNH - NGUYEÃN ÑÌNH HUYØNH. Nghieân cöùu caùc

phöông phaùp kieåm tra traéc nghieäm vaø öùng duïng. Luaän vaên toát nghieäp -Ñaïi hoïc Sö phaïm Kyõ thuaät. 1984.3. CHAÂU KIM LANG. Phöông phaùp xaây döïng boä taøi lieäu hoïc taäp cho

module ngheà . Ñaïi hoïc Sö phaïm Kyõ thuaät.4. CHAÂU KIM LANG. Daïy kyõ thuaät noâng nghieäp ôû tröôøng phoå thoâng. Nhaø xuaát baûn giaùo duïc. 1987.5. CHAÂU KIM LANG. Phöông phaùp giaûng daïy. Ban sö phaïm kyõ thuaät-

Ñaïi hoïc Sö phaïm Kyõ thuaät.

6. HÖÙA MOÄNG. Phöông phaùp phaùt trieån trí tueä. Nhaø xuaát baûn thoâng tin.1991.7. NGHIEÂM XUAÂN NUØNG (bieân dòch). Traéc nghieäm vaø ño löôøng cô baûn

trong giaùo duïc. Haø Noäi. 1996.8. DÖÔNG THIEÄU TOÁNG. Traéc nghieäm tieâu chí . Nhaø xuaát baûn giaùoduïc. 1998.9. DÖÔNG THIEÄU TOÁNG. Traéc nghieäm vaø ño löôøng thaønh quaû hoïc taäp.Ñaïi hoïc Toång hôïp. 1995.10. LEÂ ÑÌNH VIEÄN. Giaùo duïc chuyeân nghieäp vaø lyù luaän daïy hoïc kyõ

thuaät. Ñaïi hoïc Sö phaïm Kyõ thuaät.1989.

11. Baøi giaûng moân phöông phaùp giaûng daïy. Boä moân Phöông phaùp giaûng

daïy- Ñaïi hoïc Sö phaïm Kyõ thuaät - 1989.

12. Taøi lieäu taäp huaán : Traéc nghieäm vaø ñaùnh giaù. Boä giaùo duïc vaø Ñaøo

taïo. 1994.

13. BENNETT. History of Manual and Industrial Education 1870 –

1917 . USA .1937

14. CURTIS R.FINCH. Curriculum Development in Vocational and

Technical Education.USA. 1993.15. IVOR.K.DAVIES. The Management of Learning. Mc. Grow – Hill –

1971.

16. LIP – MAYER. Baùo caùo taïi khoaù boài döôõng phaùt trieån chöông trình

ñaøo taïo ngheà - taïi tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Kyõ thuaät .2000.




17. ROBERT E.NORTON. Dacum Handbook. Ohio Stale

University.1997.




Thông tin về giáo trình điện tử môn họcPhươ ng pháp giảng dạy:

giáo trình phương pháp giảng dạy tác giả: ths. phan long nguồn gốc: trường...

Documents