gliwickie opowieści - całość (1-30)

2

Teksty, koncepcja, skład: Marta Kryś

Dzięki życzliwości Gliwickiego Ośrodka Metodycznego uzyskałam pomoc oraz opinie doradców metodycznych:

Pani Doroty Bularz (scenariusze zajęć dla dzieci w wieku przedszkolnym)

Pani Haliny Olbińskiej (scenariusze zajęć dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym oraz uczniów klas 4 – 6

szkoły podstawowej)

Pani Edyty Mierzwy (scenariusze zajęć dla młodzieży gimnazjalnej)

Ilustracje: Dorota Nowicka

Grafiki i fotografie pochodzą z serwisu Pixabay (dostępne na licencji CC0 Public Domain).

ISBN 978-83-941915-0-4

Projekt zrealizowano w ramach stypendium

Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Gliwice, styczeń – wrzesień 2015 r.

Publikacja dostępna na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska

https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl

Spis treści

Wstęp .............................................................................................. 5

Opinie ............................................................................................. 7

Scenariusze zajęć dla dzieci w wieku przedszkolnym .................................... 11

Gliwickie memo ............................................................................. 13

Graczki ....................................................................................... 18

Lew pana Kalidego .......................................................................... 22

Rymowanki śląskich dzieci ................................................................. 26

Skarb i pszczoły ............................................................................. 31

Spacer po Gliwicach ........................................................................ 34

W kopalni ..................................................................................... 39

Po co war lać w gar? ........................................................................ 42

Rogaliki z Gliwic ............................................................................. 47

Jako we Wilijo, tako bez cały rok ........................................................ 50

Scenariusze zajęć dla dzieci w wieku 6-12 lat ............................................ 53

Podziemny labirynt ......................................................................... 55

Miejskie szyfry ............................................................................... 59

Kosztowne prezenty ........................................................................ 62

Sławni gliwiczanie .......................................................................... 65

Śląski zwierzyniec ........................................................................... 68

Śląskie strachy ............................................................................... 72

Łap beboka (1) .............................................................................. 76

Łap beboka (2) .............................................................................. 80

Gliwice dawniej ............................................................................. 85

Gliwickie opowieści ......................................................................... 91

Scenariusze zajęć dla młodzieży gimnazjalnej ............................................ 95

Cyfrowa interpretacja ...................................................................... 97

Gra z czasem (1) ........................................................................... 101

Gra z czasem (2) ........................................................................... 104

Gliwicki quest internetowy ............................................................... 108

E-mapa miasta .............................................................................. 115

Szola ......................................................................................... 119

4

Rajd po dzielnicach ........................................................................ 125

Cyberfolklor ................................................................................. 129

Pionowo i poziomo ......................................................................... 133

Zabytkowa QR zagadka .................................................................... 136

Bibliografia .................................................................................... 141

Wykaz załączników ........................................................................... 147

5

Wstęp

Miasta mają tajemnice. Mają swoje legendy, które powtarzane z ust do ust przetrwały

wieki. Gliwickie opowieści są projektem przybliżającym przestrzeń i historię miasta dzieciom

oraz pomagającym im poczuć, że są jego częścią. Poznawanie regionu jest ważnym

elementem edukacji1. Już w przedszkolu dzieci poznają najbliższe otoczenie, dzielnicę

i miasto, w którym mieszkają. Na kolejnych etapach edukacji ta wiedza jest poszerzana.

Opracowane w ramach projektu Gliwickie opowieści scenariusze, zebrane

w niniejszej publikacji, są adresowane do nauczycieli, animatorów kultury i bibliotekarzy.

Zawierają opisy zajęć dla dzieci w wieku od 4 do 15 lat, dostosowane do wieku odbiorców gry,

zabawy ruchowe, kreatywne ćwiczenia oparte na aplikacjach, multimediach i wyszukiwaniu.

Aby zainspirować dzieci do poznawania miasta oraz aby same zajęcia były zabawą

w odkrywanie miejsc i historii nieznanych, zaprojektowano kilka gier. „Szola” to w gwarze

śląskiej winda kopalniana. Gra o takim tytule pomaga gimnazjalistom poznać górnicze

tradycje. Dla przedszkolaków powstało „Gliwickie memo”. „Gra z czasem” i „Łab beboka” to

kolejne gry, których zasady są opisane w scenariuszach. Kilka zajęć dotyczy kreatywnego

wykorzystania nowych technologii. Dzieci mogą montować film o mieście, tworzyć „QR

zagadki”, rozwiązywać „Gliwicki quest interentowy”, ilustrować legendę przy użyciu

storybird.com, budować makietę miasta oraz odkrywać podziemne korytarze. Dowiedzą się,

co to jest geocaching i ile tajemniczych skrzynek ukryto w Gliwicach oraz jakie instytucje

kultury działają w mieście i co oferują. Dla najmłodszych powstało kilka zabaw ruchowych.

Opisy zajęć podzielono na trzy grupy, dla ułatwienia oznaczone kolorami. „Żółte”

strony zawierają propozycje zajęć dla dzieci w wieku przedszkolnym, „czerwone” dla uczniów

szkół podstawowych, „niebieskie” – dla gimnazjalistów. Oczywiście jest to podział umowny.

Scenariusze zajęć zawierają dosyć dokładne opisy ich przebiegu, nic nie stoi jednak na

przeszkodzie, by brać z nich tylko to, co prowadzący uzna za przydatne lub wzbogacające

jego własny pomysł. Zachęcają do tego zamieszczone na końcu każdego scenariusza

propozycje „Co jeszcze możemy zrobić?”. Metody pracy w scenariuszach zajęć dla

przedszkolaków sklasyfikowano wg typologii Marii Kwiatkowskiej2. W pozostałych

1 W podstawie programowej wychowania przedszkolnego wymienione są m.in. następujące cele: rozwijanie umiejętności społecznych dzieci, które są niezbędne w poprawnych relacjach z dziećmi i dorosłymi; budowanie dziecięcej wiedzy o świecie społecznym, przyrodniczym i technicznym; kształtowanie u dzieci poczucia przynależności społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej i wspólnoty narodowej) oraz postawy patriotycznej (Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego, punkt 4, 7 i 9, s.1-2. Dostęp online: http://men.gov.pl/wp-content/uploads/2014/08/zalacznik_1.pdf). 2 Podstawy pedagogiki przedszkolnej. Pod red. Marii Kwiatowskiej. Wyd. 2. Warszawa: WSiP, 1988.

http://men.gov.pl/wp-content/uploads/2014/08/zalacznik_1.pdf

6

scenariuszach zastosowano typologię Wincentego Okonia3.

Opracowanie zajęć poprzedziły spotkania z dziećmi, które odbywały się w pierwszej

połowie 2015 r. w gliwickich instytucjach: w Przedszkolu Miejskim nr 22, Szkole Podstawowej

z Oddziałami Integracyjnymi nr 21 im. Henryka Sienkiewicza, w Gimnazjum nr 3 im. Noblistów

Polskich, w Stacji Artystycznej Rynek oraz w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Gliwicach.

Wzięło w nich udział kilkaset dzieci.

Projekt został zrealizowany w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa

Narodowego w dziedzinie animacji i edukacji kulturalnej.

Dzieci i młodzież mogły poznać Gliwickie opowieści również dzięki zaangażowaniu

i wsparciu partnerów: Miejskiej Biblioteki Publicznej w Gliwicach, Gliwickiego Ośrodka

Metodycznego, Stacji Artystycznej Rynek, Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Gliwickiej oraz

szkół i przedszkoli. W tym miejscu dziękuję Dyrektorom, Nauczycielom i Pracownikom tych

instytucji za okazaną przychylność, wszelkie uwagi i słowa zachęty.

Marta Kryś

[email protected]

https://www.facebook.com/gliwickieopowiesci

http://issuu.com/gliwickieopowieci

3 Okoń Wincenty: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Warszawa: PWN, 1987.

7

Opinie

Pani Dorota Bularz, doradca metodyczny GOM (wychowanie przedszkolne)

Recenzja scenariuszy napisanych w ramach projektu „Gliwickie opowieści”

Kształtowanie u dzieci poczucia przynależności społecznej oraz postawy patriotycznej to jeden z celów

wychowania przedszkolnego.

Scenariusze przygotowane w ramach projektu „Gliwickie opowieści” przez panią Martę Kryś stanowią

niezbędnik dla gliwickich nauczycieli wychowania przedszkolnego. Oparte na gliwickich legendach

scenariusze pomogą nauczycielom odkryć razem z dziećmi nasze miasto, jego historię oraz tajemnice

regionu. Spójne, dostosowane do wieku i ciekawe propozycje zajęć zawierają dodatkowo pomoce

dydaktyczne w formie gier i obrazków, odnośniki do potrzebnych tekstów oraz linki do ciekawych

witryn internetowych. Interdyscyplinarny charakter przygotowanych materiałów pozwoli

nauczycielom realizować kilka obszarów podstawy programowej, a interesujący przebieg zapewni

dzieciom naukę dzięki wesołej zabawie. Włączenie w proces poznawania rodziców i dziadków jest

doskonałym pomysłem na zacieśnienie więzi, rodzinne spędzanie czasu, ale również na wzrost

zaangażowania w życie placówki.

Serdecznie polecam stworzone przez panią Martę Kryś propozycje zajęć. Pomogą one nauczycielom

w kształtowaniu poczucia tożsamości regionalnej naszych wychowanków.

Pani Halina Olbińska, doradca metodyczny GOM (edukacja wczesnoszkolna)

Opinia scenariuszy zajęć w projekcie „Gliwickie opowieści”

(…) Przemyślane, konsekwentne, ciekawe metody i formy pracy na zajęciach zaproponowane przez

autorkę są bazą do osiągnięcia celu, jakim jest wzbogacenie wiedzy na temat zabytków, legend,

sławnych postaci, gwary, ludowych wierzeń i historii swojej miejscowości.

Precyzyjne określenie czasu realizacji, potrzebnych do przygotowania zajęć materiałów dydaktycznych

(w tym nowoczesnych środków multimedialnych) pozwala na wzorowe przeprowadzenie

zaplanowanego toku lekcyjnego.

Wykorzystywanie komputerów, tabletów, mikrofonów, skanerów, aparatów fotograficznych, rzutników

i in. stanowi naturalne kształcenie umiejętności wykorzystania technologii komputerowej

i informacyjnej przez uczniów. Propozycje linków, z których mogą czerpać informacje zainteresowani,

ułatwiają dodatkowo zdobycie nowej wiedzy.

Autorka proponuje uczniom różnorodne formy zajęć (indywidualną i grupową, jednolitą oraz

zróżnicowaną) prowadzonych głównie metodami aktywizującymi, kształtującymi szereg kompetencji

kluczowych, akcentując też dążenie do rozwijania samodzielności poznawczej u dzieci oraz

umiejętności współdziałania w grupie i rozwiązywania problemów.

Zawartość merytoryczna, materiały źródłowe oraz środki dydaktyczne (karty, rysunki, zdjęcia, książki,

maskotki i in.) zastosowane w czasie zajęć stanowią dla uczniów i nauczycieli inspirację do

8

kreatywności podejmowanych działań, jak również bardzo uatrakcyjniają i zachęcają uczniów do

nauki. Zaletą jest skoncentrowanie uwagi na rozwoju dzieci i ich potencjalnych możliwościach

poznawczych i społeczno-emocjonalnych odpowiednio do indywidualnych potrzeb.

Podejmowane działania wzbogacają wiedzę uczniów na temat Gliwic, ale także rozwijają umiejętności

mówienia, uczestnictwa w dyskusji, kształtowania różnych form wypowiedzi zapewniających

efektywne komunikowanie się – wyrażanie własnych myśli, sądów, emocji, ocen. Poza tym zwracają

się szczególną uwagę na rozwój umiejętności czytania ze zrozumieniem.

To logicznie skonstruowana, poprawna pod względem merytorycznym i metodycznym propozycja

działań edukacyjnych. Scenariusze mogą służyć całemu środowisku nauczycieli gliwickich szkół

w kształceniu kompetencji z zakresu edukacji regionalnej. Ich elastyczność daje też możliwość

modyfikacji własnych oraz propozycji samej autorki, umieszczonych w punkcie scenariusza:, „Co

jeszcze możemy zrobić?”. Stanowią wyjątkową propozycję wśród innych, przygotowanych dla tego

rodzaju edukacji, rozwijających u uczniów poczucie własnej tożsamości regionalnej.

Pani Edyta Mierzwa, konsultant GOM ds. historii, wos, edukacji regionalnej i projektów

edukacyjnych

Opinia dotycząca scenariuszy zajęć dla uczniów szkół gimnazjalnych projekcie „Gliwickie

opowieści”

(…) Zbiór wymienionych dziesięciu zajęć edukacyjnych ma dwie wspólne cechy. Wszystkie zajęcia

skupiają się wokół treści związanych z Gliwicami, inspiracją do zajęć jest zarówno historia miasta

i jego mieszkańców, jak i wątki legendarne zaczerpnięte z opracowania Edmunda Całki. Drugi element

wspólny to wykorzystanie do zajęć technologii informacyjno-komunikacyjnej.

I właśnie ten drugi element zasługuje na szczególną uwagę. Sposób doboru różnorodnych platform,

stron internetowych, aplikacji jest bardzo przemyślany i w dużym stopniu podnosi atrakcyjność zajęć.

Ponadto narzędzia TIK są wykorzystywane w taki sposób, iż angażują uczniów do samodzielnego

odszukiwania i zdobywania wiedzy. Dla przykładu: na zajęciach „Cyfrowa interpretacja” wykorzystana

jest platforma Storybird, pozwalająca ilustrować opowiadania, a w zajęciach „E-mapa miasta”

wykorzystane są strony internetowe poświęcone otwartym zabytkom lub geocachingowi.

Obok technologii informacyjno-komunikacyjnej, efektywnie i pomysłowo wykorzystanej do zajęć, na

uwagę zasługują również zajęcia, które zbudowane są wokół autorskich gier dydaktycznych. W zbiorze

dziesięciu zajęć występują aż cztery scenariusze tego typu, są to: „ Szola”, „Gliwicki quest

internetowy”, „Gra z czasem (1)”, „Gra z czasem (2)”.

Pod względem merytorycznym scenariusze są dobrze przygotowane, a szczegółowy i wyczerpujący opis

przebiegu zajęć stanowi znaczne ułatwienie dla tych nauczycieli, którzy chcieliby wykorzystać je

w swojej pracy. Dodatkowym plusem scenariuszy jest fakt, iż ich autorka zrealizowała je wszystkie na

zajęciach edukacyjnych dla gimnazjalistów, więc niejako zostały poddane „testowaniu”. Wnioski z tego

etapu wypływające zarówno od uczniów, jak i będące formą samorefleksji autorki, znalazły wyraz

w korektach dokonywanych w pierwotnej wersji pracy. Uważam, iż zbiór scenariuszy zajęć, będący

przedmiotem niniejszej opinii, jest wartościowy i godny polecenia. Może on być wykorzystywany na

przykład na dodatkowych zajęciach edukacyjnych w formie kół zainteresowań.

Scenariusze zajęć

dla dzieci w wieku przedszkolnym

13

Gliwickie memo

Dzieci lubią grać. Zresztą… nie tylko one. Te zajęcia to

nic innego jak gra. Gliwickie memo sprawia, że nazwy

miejsc wpadają do głowy mimochodem i zostają w

pamięci na długo. A że miejsca te są ważne dla historii i

kultury Gliwic, gra staje się doskonałym narzędziem do

prowadzenia zajęć z edukacji regionalnej.

PRZEDSZKOLAKI 30 - 40 MINUT

CELE

Po zajęciach dzieci potrafią rozpoznać i nazwać co najmniej kilka ważnych dla miasta

budynków, znają ich funkcje.

METODY

czynne: gra dydaktyczna, metoda ćwiczeń (pamięciowa, powtarzanie treści),

oglądowe: oglądanie ilustracji,

słowne: rozmowa.

Formy organizacyjne pracy: grupowa.

14

CO PRZYGOTOWAĆ WCZEŚNIEJ?

Komplet kart do gry. Należy je wydrukować z załącznika (P_1) dwa razy, co najmniej

w formacie A4, przyciąć tak, aby karty były kwadratowe. Papier, na którym będziemy

drukować powinien być sztywny. Ewentualnie karty można zalaminować.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Zanim rozpoczniemy grę, dzieci muszą poznać przedstawione na kartach budynki,

ich historię i funkcję. Wstępem może być pytanie o to, jakie według dzieci są

najbardziej charakterystyczne miejsca w Gliwicach.

2. Pokazując dzieciom kolejne obrazki, opowiadamy o miejscach na nich

przedstawionych. Pomocne może być poniższe zestawienie:

RATUSZ

Znajduje się na samym środku gliwickiego rynku. Na szczycie

budynku umieszczono gałkę z iglicą. Przy przebudowie w 2002 r.

otworzono gałkę i znaleziono w niej szereg pamiątek

z przeszłości, w tym kronikę miejską.

URZĄD MIEJSKI

To jeden z najokazalszych budynków w mieście. Zbudowano go

jako „Haus Oberschlesien”, najnowocześniejszy hotel w tej

części Europy. Teraz jest siedzibą władz miasta.

ZAMEK PIASTOWSKI

Jeden z najstarszych obiektów w mieście (XIV w.). Pełnił różne

funkcje: był arsenałem, więzieniem, folwarkiem. Teraz jest tam

siedziba muzeum.

RADIOSTACJA

Zbudowana z drewna w 1935 r. Ma 111 m wysokości. Wieża ciągle

„pracuje” – są na niej zamontowane różne anteny,

np. obsługujące Centrum Ratownictwa Gliwice.

15

WILLA CARO

Mieszkał w niej kiedyś bogaty gliwicki przemysłowiec. Teraz

w jej wnętrzach jest muzeum.

GLIWICKI TEATR MUZYCZNY

Działa w Gliwicach od 2001 r. Warto wybrać się do teatru na

spektakl, szczególnie podczas organizowanych corocznie

Dziecięcych Spotkań Teatralnych.

RUINY TEATRU MIEJSKIEGO

Teatr Miejski „Victoria” został zbudowany w 1890 r. Był wtedy

najładniejszy i największy w regionie. Niestety w 1945 r. został

spalony. Mimo że nie został odbudowany, w jego ruinach

odbywają się różne wydarzenia kulturalne.

PORT I KANAŁ GLIWICKI

Kanał łączy nasze miasto z rzeką Odrą, ma nieco ponad 40 km

długości. W porcie przeładowywane są towary. Stary port

w Gliwicach znajdował się w centrum miasta.

PALMIARNIA MIEJSKA

W palmiarni można nie tylko zobaczyć palmy i kaktusy,

ale i terraria z gadami oraz wielkie akwaria.

KOŚCIÓŁ PW. PODWYŻSZENIA KRZYŻA ŚWIĘTEGO

To tutaj, w przykościelnym klasztorze, w sierpniu 1683 r.

zatrzymał się król Jan III Sobieski. Spało mu się chyba niezbyt

wygodnie, o czym napisał w liście do królowej Marysieńki.

NOWE GLIWICE

Kiedyś były tu tereny Kopalni Węgla Kamiennego Gliwice.

Budynki odnowiono, a w jednym z nich można obejrzeć bardzo

ciekawą ekspozycję Oddziału Odlewnictwa Artystycznego

Muzeum w Gliwicach.

16

MIEJSKA BIBLIOTEKA PUBLICZNA W GLIWICACH

Przy ulicy Tadeusza Kościuszki znajduje się główna siedziba

gliwickiej biblioteki. Jej filie można jednak znaleźć w całym

mieście.

Po przedstawieniu każdego obiektu zachęcamy dzieci do głośnego powtórzenia jego

nazwy. Jeśli jest długa, skracamy ją do jednego słowa (np. kościół, biblioteka).

3. Teraz pora na przygotowanie gry i poznanie jej zasad.

Gliwickie memo ćwiczy pamięć wzrokową i poprzez zabawę pozwala łatwo przyswoić

wiedzę.

a) Dzieci siadają w kole. 24 plansze mieszamy i układamy pośrodku na podłodze

obrazkami do dołu, w 4 rzędach po 6 obrazków.

b) Uczestnicy kolejno odkrywają po 2 dowolne obrazki, za każdym razem nazywając

przedstawione na nich obiekty. Jeśli dziecku uda się znaleźć parę (dwie takie same

ilustracje), zabiera je z podłogi. Jeśli obrazki są różne, odkłada je zakryte w to samo

miejsce. Prowadzący zwraca szczególną uwagę na prawidłowe rozpoznawanie przez

dzieci obiektów i nazywanie ich.

c) Gra toczy się do momentu, aż wszystkie karty zostaną zabrane z podłogi.

d) W tej grze wygrywa cała grupa, o ile uda jej się odnaleźć wszystkie pary

i prawidłowo nazwać budynki na nich przedstawione.

4. Jeśli dzieci w grupie jest mniej niż 24 lub dokładnie tyle, na zakończenie możemy

przeprowadzić szybką i prostą zabawę, która pozwoli przedszkolakom trochę się

poruszać. Każdemu uczestnikowi wręczamy jeden obrazek. Zadaniem dzieci jest

odnalezienie pary, czyli osoby z taką samą ilustracją. Zabawa będzie trudniejsza, jeśli

przyczepimy obrazki na plecach dzieci – wtedy będą musiały pytać i dociekać, jaki

same mają obrazek, a dopiero potem szukać osoby z taką samą ilustracją.

Gdy już dzieci odnajdą swoje pary, sprawdzamy poprawność wykonania zadania

i każdą dwójkę prosimy o nazwanie budynku przedstawionego na ilustracjach, które

otrzymały.

5. Na koniec pytamy:

Słuchając propozycji dzieci, może warto zaplanować spacer albo małą wycieczkę?

Które poznane dzisiaj miejsce dzieci chciałyby odwiedzić?

17

CO JESZCZE MOŻEMY ZROBIĆ?

Jeśli plansze przygotowaliśmy starannie, posłużą nam wiele, wiele razy. Gliwickie

memo może być grą, do której dzieci będą wracać przy okazji innych zajęć

dotyczących regionu.

18

Graczki

Z graczki przyjdą płaczki – na Śląsku tymi słowami dorośli

bardzo często przestrzegają dzieci przed skutkami

zabawy, która zaczyna wymykać się spod kontroli. A jak

dawniej bawiły się śląskie dzieci? Jak wyglądały ich

zabawki? Te zajęcia pozwolą poznać dzieciom graczki ich

dziadków, porównać ulubione zabawki z tymi, którymi

bawiono się dawniej oraz samemu wykonać jedną, bardzo

prostą – papiórzany helikopter.


CELE

Po zajęciach dzieci wiedzą, że dawne zabawki różniły się od tych, którymi bawią się

dzisiaj. Znają znaczenie słowa „graczka”. Wiedzą, że zabawki można wykonać

samodzielnie i podejmują takie próby.

METODY

czynne: metoda samodzielnych doświadczeń; metoda zadań (samodzielne

wykonanie zabawki, nabycie nowej sprawności),

oglądowe: obserwacja i pokaz zabawek przyniesionych przez prowadzącego

i dzieci; oglądanie ilustracji w książkach lub zdigitalizowanych eksponatów Muzeum

Śląskiego,

słowne: rozmowa.


19


Kilka dni wcześniej prosimy dzieci, aby przyniosły na zajęcia swoją ulubioną

zabawkę.

kawałki papieru o wymiarach ok. 7 cm x 4 cm, dla każdego dziecka po jednym;

nożyczki,

materiałowa chusteczka,

książki:

Szołtysek Marek: Graczki. Zabawki i zabawy śląskie. Rybnik: "Śląskie ABC", [2010].

Szołtysek Marek: Bojki śląskie czyli Uczymy sie... bojać śląskie bojki, czytać po śląsku,

bawić śląskimi graczkami, malować i kryklać. Rybnik: "Śląskie ABC", 2006.

Pieronkiewicz-Pieczko Krystyna, Paul Małgorzata: Lale, misie, koniki... Zabawki

w zbiorach Muzeum Śląskiego w Katowicach. Katowice: Muzeum Śląskie, 2013.

Wymienione pozycje można wypożyczyć w Miejskiej Bibliotece Publicznej

w Gliwicach. Można też skorzystać z rozwiązania alternatywnego – należy przygotować

komputer z dostępem do Internetu, ekran oraz rzutnik i korzystając z wyszukiwarki

zbiorów na stronie Muzeum Śląskiego, prezentować eksponaty na ekranie.

http://www.muzeumslaskie.pl/index.php?zbior=4&autor=&czy_3d=&w_zbiorze=&zbi

ory=1&zatwierdz=Szukaj&ofset=20

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Dzieci, trzymając przyniesione zabawki, siadają w kole. Zajęcia rozpoczynamy od

rozmowy na temat ulubionych zabawek. Oglądamy przyniesione przez dzieci

przedmioty.

2. Zadajemy pytania:

Wszystkie dzieci świata, niezależnie od tego, gdzie mieszkają, bawią się. Bardzo

często same wymyślają zabawki i wykonują je z prostych materiałów. Było tak

szczególnie przed powstaniem fabryk zabawek. Podczas zajęć dzieci zobaczą, w co

bawiły się dzieci na Śląsku w ostatnich stu latach. Będą to więc zabawy naszych

dziadków, pradziadków i prapradziadków.

Jak myślicie, czym bawili się wasi dziadkowie? Czy ich zabawki wyglądały podobnie do waszych? Czy można zrobić zabawkę samodzielnie?

http://www.muzeumslaskie.pl/index.php?zbior=4&autor=&czy_3d=&w_zbiorze=&zbiory=1&zatwierdz=Szukaj&ofset=20

http://www.muzeumslaskie.pl/index.php?zbior=4&autor=&czy_3d=&w_zbiorze=&zbiory=1&zatwierdz=Szukaj&ofset=20

20

3. Opowiadamy dzieciom o tradycyjnych śląskich zabawach. Wyjaśniamy znaczenie

słowa „graczka” i porzekadła „Z graczki przyjdą płaczki” (Szołtysek M.: Graczki…,

s. 7). Pokazujemy ilustracje zabaw i zabawek w książkach, opowiadamy o nich. Można

wybrać dowolne przykłady z literatury podanej powyżej, jeśli jest możliwe

zgromadzenie odpowiednich rekwizytów, pokazujemy je dzieciom. Poniższa lista

graczek jest propozycją, z której można skorzystać:

- Lalki i pluszowe misie – ukochane zabawki dzieci od dziesiątek lat. Dawniej lalki

wykonane były z porcelany (te były ciężkie i można było je stłuc, często porcelanowa

byłą tylko głowa), materiałowe (nazywane na Śląsku bachroczkami) oraz z tworzywa

celuloidowego (czyli po śląsku lalki z kości). Na stronach od 66 do 83 książki Lale,

misie, koniki… można zobaczyć takie zabawki z ostatniego stulecia.

- Niebo czy piekło? Tę prostą zabawę Marek Szołtysek opisuje w Graczkach na s. 22.

W Internecie można znaleźć instrukcje wykonania, np. tutaj:

https://www.youtube.com/watch?v=s0rnLmz9uaU

- Cymbergaj – grę opisuje M. Szołtysek (Graczki, s. 75).

- Klipa – to bardzo stara graczka, która przywędrowała na Śląsk kilka wieków temu.

Zasady gry i cztery znaczenia słowa „klipa” wyjaśnia M. Szołtysek (Graczki, s. 78).

- Zabawki wykonane z materiałowych chusteczek (Graczki, s. 86 i 87). Szmaciana żaba

i mysz to przykłady graczek wykonanych w kilka minut. Bardziej efektowna jest mysz.

Jeśli wykonamy ją przy dzieciach, będzie to bardzo ciekawy element zajęć. Można

potem przekazywać mysz z rąk do rąk, tak aby każde dziecko mogło ją pogłaskać.

4. Zapowiadamy dzieciom, że teraz one same wykonają prostą zabawkę. Wręczamy

każdemu kawałek papieru. Powinien on być nacięty do połowy (jak na rysunku) –

możemy wykonać to sami wcześniej, albo zrobią to dzieci (wtedy rozdajemy też

nożyczki).

Po nacięciu powstają dwa skrzydełka. Jedno odchylamy do

przodu, drugie do tyłu. Dół karteczki rolujemy (ok 1 cm). Aby

helikopter latał, łapiemy palcami za oba skrzydełka

(złączone), podnosimy rękę jak najwyżej i puszczamy zabawkę

(rulonem w dół).

Opis wykonania zabawki został zaczerpnięty z książki Marka

Szołtyska pt. Bojki śląskie… (s. 87). Można też wykonać nieco

trudniejszy model helikoptera, według instrukcji dostępnej

pod adresem:

http://krokotak.com/2014/08/diy-paper-helicopter/



21

5. Zakończeniem zajęć są zawody helikopterów. Zapraszamy dzieci do zabawy – trzeba

przecież wypróbować wykonane graczki.


Warto wykorzystać pomysły na zabawy opisane w książce Graczki. Gra w spolone

będzie świetna na pogodny dzień, a gra w ciepanie pieniędzy na parapet – na

deszczowy.

Może któraś babcia albo dziadek zgodziliby się przyjść na zajęcia i opowiedzieć

o zabawach swojego dzieciństwa?

Na pierwszej stronie wykorzystano zdjęcie ze strony:

https://pixabay.com/pl/dzieci-pole-zabawa-casa-891646/

Dostępne na licencji CC0 Public Domain.

https://pixabay.com/pl/dzieci-pole-zabawa-casa-891646/

22

Lew pana Kalidego

Czy w Gliwicach można zobaczyć lwa? Być może dzieci

znają już odpowiedź na to pytanie. Jeśli jednak nie, po

tych zajęciach będą wiedziały, przed jakim budynkiem

czuwa lew oraz kim był Theodor Erdmann Kalide. Na

koniec poznają zabawę, w której chodzi o to, by zdobyć

się na odwagę i… pogłaskać lwa.


CELE

Po zajęciach dzieci rozpoznają rzeźby Theodora Kalidego, które można zobaczyć

w Gliwicach, rozumieją różnicę między rzeźbą a obrazem i potrafią wymienić

materiały, z których może być wykonana ta pierwsza. Zajęcia mają też na celu

zainteresowanie dzieci miastem i rozbudzenie chęci odkrywania go, na przykład

podczas spacerów z rodziną.

METODY

czynne: metoda ćwiczeń i kierowania aktywnością (zabawy ruchowe),

oglądowe: udostępnianie dzieł sztuki,

słowne: rozmowa, opowiadanie.

Formy organizacyjne pracy: grupowa, indywidualna, zespołowa.

23


Jeśli to możliwe albo jeśli gdzieś w przedszkolu/szkole można zobaczyć dowolny

obraz i dowolną rzeźbę – dobrze będzie pokazać je dzieciom przed zajęciami. Można

też przedstawić dzieciom prezentację 3D dowolnej rzeźby (np. na stronie Muzeum

Śląskiego: http://www.muzeumslaskie.pl/index.php?id_zbioru=1171). Alternatywą

mogą być ilustracje.

Ilustracje przedstawiające: lwa, sawannę, rzeźbę Lew czuwający (przed Willą

Caro),rzeźbę Lew śpiący (na skwerze Valenciennes nieopodal Urzędu Miejskiego

w Gliwicach), Lwy leżące (przed palmiarnią).

Plansze z ukrytymi lwami (załącznik P_2).

Chustkę lub szalik do zawiązywania oczu.

Rysunek lwa (na tablicy lub szarym papierze), ogon lwa przymocowany do magnesu

lub kawałka plasteliny.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Uczestnicy siedzą przy stolikach, w pięciu grupach. Zajęcia rozpoczynamy od

rozmowy z dziećmi:

Odpowiedzi dzieci na pierwsze dwa pytania uzupełniamy ciekawostkami o sawannie

i prezentacją ilustracji.

Na ostatnie pytanie dzieci mogą zaproponować różne odpowiedzi, być może wśród

nich padnie i taka, że żywego lwa raczej w mieście nie zobaczymy, ale rzeźbę – tak.

Przekierowujemy rozmowę na nieco inne tory:

Warto zwrócić dzieciom uwagę, że rzeźbę, w przeciwieństwie do obrazu, możemy

oglądać „dookoła”.

2. Pora zobaczyć gliwickie lwy. W widocznym miejscu przywieszamy ilustracje

przedstawiające Lwa śpiącego, Lwa czuwającego i Lwy leżące.

Jak wygląda lew? Gdzie żyje? Czy w Gliwicach można zobaczyć lwa?

Co to jest rzeźba? Co ją odróżnia od obrazu? Z czego może być wykonana?

http://www.muzeumslaskie.pl/index.php?id_zbioru=1171

24

Prosimy dzieci o opisanie lwów (jak wyglądają, co robią, czy są groźne?).

Przekazujemy podstawowe informacje o rzeźbach i autorze:

Lwa śpiącego można zobaczyć na skwerze Valenciennes (w pobliżu Urzędu Miejskiego).

Odlew został tam umieszczony kilka lat temu. Wiele lat wcześniej takiego lwa

podziwiali spacerujący po Parku Chopina.

Lew czuwający pilnuje Wilii Caro, siedziby gliwickiego muzeum. Ma uniesioną głowę

i jest bardzo groźny.

Autorem tych rzeźb jest Theodor Kalide. Był on znakomitym rzeźbiarzem, żył

dwieście lat temu. Urodził się w Królewskiej Hucie (czyli Chorzowie), zmarł

w Gliwicach.

Oprócz lwów pana Kalidego w naszym mieście są jeszcze dwa lwy autorstwa innego

rzeźbiarza. Są to Lwy leżące. Ich autorem jest Johann Gottfried Schadow. A gdzie

można je spotkać? Przed gliwicką palmiarnią!

Powyższe informacje można uzupełnić dodatkowymi ciekawostkami, opisanymi

w podanej literaturze.

3. Poszukajmy w Gliwicach innych lwów! Ukryły się one w całym mieście. Na każdym

stoliku kładziemy jedną planszę. Grupy szukają lwów. Sprawdzamy poprawność

wykonania zadania.

4. Zabawa ruchowa Lew pana Kalidego

Dzieci siadają w okręgu. Prowadzący przedstawia zasady zabawy:

Jedno z dzieci zostanie lwem. Lew wychodzi na środek i zaczyna się przechadzać

(oczywiście na czworaka). Dzieci głośno razem wypowiadają następujące słowa:

To jest lew pana Kalidego.

Chce polować, ale nici z tego.

Swym żeliwnym okiem patrzy na nas właśnie,

kto go dziś obudzi? Bo lew zaraz zaśnie…

Podczas wypowiadania ostatniego wersu lew zwija się w kłębek, zasłania oczy

i zasypia. Prowadzący wskazuje dziecko, które jak najciszej musi zbliżyć się do lwa,

pogłaskać go i wrócić na swoje miejsce. Następnie lew się budzi i próbuje odgadnąć,

kto miał odwagę zbliżyć się do niego. Udane typowania nagradzamy brawami. Lew

wraca na miejsce, a prowadzący zaprasza na środek kolejne dziecko.

Czym różnią się te lwy?

Czy dzieci gdzieś je widziały? Gdzie?

25

5. Proponujemy dzieciom jeszcze jedną lwią zabawę – w doczepianie ogona lwu.

Dzieci siadają przed lwem narysowanym na tablicy bądź na papierze przymocowanym

do ściany. Lew nie ma ogona, przedszkolaki muszą mu pomóc. Wybieramy pierwszego

śmiałka. Zawiązujemy mu oczy, podprowadzamy do narysowanego lwa, podajemy

ogon do zamocowania. Dziecko doczepia ogon, zaznaczamy miejsce, w którym go

umieściło. Gdy już wszystkie dzieci wykonają to zadanie, oceniamy, kto był najbliżej

właściwego miejsca.

6. A kto pokaże, jak ryczy król zwierząt? Na koniec pozwólmy dzieciom na zrobienie

odrobiny hałasu – niech zaryczą jak prawdziwe lwy.


przygotować jakiś rekwizyt, który pomoże dzieciom wcielać się w rolę lwa

w zabawie ruchowej, np. grzywę albo ogon. To na pewno uatrakcyjni zajęcia.

wybrać się z dziećmi na spacer i obejrzeć gliwickie lwy. Głaskanie króla zwierząt

musi być obowiązkowym punktem wycieczki!

w przygotowaniu zajęć pomocna może być literatura:

Reportaż na stronie Stowarzyszenia Gliwickie Metamorfozy:

http://www.gliwiczanie.pl/Reportaz/Lew_spiacy/lew_spiacy.htm

Jedynak Zdzisław: Życie i twórczość Teodora Kalidego, wybitnego rzeźbiarza

pochodzącego z Królewskiej Huty oraz późniejsze losy jego dzieł w świetle

materiałów archiwalnych. W: Zeszyty Gliwickie. T. XXVIII-XXIX. Gliwice: Towarzystwo

Przyjaciół Ziemi Gliwickiej, 1999-2001, s. 93-111.

Grafika na pierwszej stronie przygotowana na podstawie:

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Gl-loewe.jpg

Licencja: CC 3.0


https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Gl-loewe.jpg

26

Rymowanki śląskich dzieci

Raz, dwa, trzy – łapiesz ty! Chyba każdy pamięta

przynajmniej jedną dziecięcą rymowankę. Tematem

zaproponowanych poniżej zajęć są wyliczanki, które

pozwalają poznać nie tylko kulturę i tradycje regionu, ale

są też prawdziwą skarbnicą śląskich słów.


CELE

Po zajęciach dzieci pamiętają co najmniej jedną rymowankę. Wiedzą, że mieszkają

na Śląsku. Wiedzą, że śląskie słowa brzmią inaczej i mogą być niezrozumiałe dla

mieszkańców innych regionów Polski oraz analogicznie - że wyrażenia gwarowe spoza

Śląska bywają niezrozumiałe dla jego mieszkańców. Celem zajęć jest też rozbudzenie

zainteresowania kulturą regionu i zwiększenie poczucia tożsamości oraz

przynależności regionalnej.

METODY

czynne: metoda zadań i metoda ćwiczeń,

oglądowe: udostępnianie sztuki,

słowne: uczenie na pamięć kilkuwersowych rymowanek.

Formy organizacji pracy: indywidualna, grupowa.

27


Książka: Simonides Dorota: Ele mele dudki. Rymowanki dzieci śląskich. Katowice:

Śląski Instytut Naukowy, 1985.

Wszystkie zacytowane w scenariuszu rymowanki pochodzą z tej publikacji. Można

wybrać inne niż te zaproponowane, publikacja zawiera bardzo bogaty zbiór takich

utworów.

Kilka pluszowych zabawek, przedstawiających zwierzęta (np. prosię, jeż, królik,

osioł, tygrys, szczur, kura, kotek, sowa, papuga, małpa, lis).

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Podczas zajęć uczestnicy siedzą w kole. Pytamy dzieci, czy znają jakieś wyliczanki.

Jeśli tak, prosimy o przedstawienie ich. Następnie pytamy:

Odpowiedzi dzieci mogą być bardzo różne. Dowiemy się jednak zapewne,

że wyliczanek dzieci nauczyły się od opiekunów, rodzeństwa lub rówieśników.

Podkreślamy, że dziecięce rymowanki są najczęściej przekazywane ustnie z pokolenia

na pokolenie, niektóre mają już kilkadziesiąt lat. A to wcale nie najstarsze – wiele

z nich opiera się na pieśniach i porzekadłach z ubiegłych stuleci.

2. Dzieci siadają w kole. Zapowiadamy, że nauczymy się teraz kilku wyliczanek

i wspólnie pobawimy. Zanim to jednak nastąpi, prowadzący przeczyta (albo powie z

pamięci, co jest lepszym rozwiązaniem) kilka starych śląskich rymowanek. Zadaniem

uczestników jest zapamiętać, jakie zwierzęta się w nich pojawiają.

Siedzi kaczka na kamieniu,

Trzyma dudka na ramieniu

Kwa, kwa, kwa

Pięknie gra.

Kwy, kwy, kwy

Wyłaź ty.

A nasz kopruch z dębu spadł,

Złomoł sobie w krzyżach gnat.

Wszystkie muchy płakały,

Że koprucha niy miały.

W jakich zabawach takie wyliczanki się przydają?

Kto was nauczył tych wierszyków?

28

Na zielonej łące

Pasły się zające.

Wilka zobaczyły,

Do nory się skryły.

Szły kaczuszki po racuszki

Do mlecznego baru.

Zapomniały o chusteczkach,

Dostały katary.

W pierwszej rymowance kaczka trzyma na ramieniu dudka. Nie chodzi tu jednak o

ptaka, ale o ludowy instrument muzyczny, rodzaj fujarki. Potwierdza to tekst XIX-

wiecznej pieśni, na której oparto wyliczankę, a w której jednoznacznie chodziło o

dudki – instrument muzyczny.

Dzieci mogą nie wiedzieć, że kopruch to po śląsku komar. Wyjaśniamy im to

i podajemy wybrane przykłady zwierząt, które w gwarze śląskiej nazywają się

zupełnie inaczej (jeśli mamy pluszowe zabawki, pokazujemy je dzieciom po kolei,

nazywamy i kładziemy pośrodku koła):

prosiok (prosię)

igel (jeż)

trusia (królik)

yjzel (osioł)

tiger (tygrys)

rat (szczur)

kurzica (kura)

kocik (kotek)

ojla (sowa)

papagaj (papuga)

afa (małpa)

fuks (lis)

3. Proponujemy dzieciom zabawę na spostrzegawczość. Wybieramy jedną osobę

z koła, wykorzystując poniższą wyliczankę:

Jedzie rowerek na spacerek.

Jaki z tyłu ma numerek?

(osoba, na której teraz się zatrzymujemy wyliczając, podaje dowolną cyfrę)

Trzy.

Raz, dwa, trzy.

Wychodzisz ty.

29

Dziecko wychodzi za drzwi albo odchodzi na bok. W tym czasie dwoje innych dzieci

zamienia się miejscami (możemy też zamieniać miejscami albo chować pluszowe

zabawki leżące pośrodku koła). Zadanie wybranego uczestnika polega na wskazaniu,

co się zmieniło. Powtarzamy zabawę kilka razy, za każdym razem wyliczając.

4. Zmieniamy zabawę. Zapewne jest ona dobrze znana dzieciom. Tym razem

zwracamy jednak uwagę na rymowankę i jej dokładne wypowiadanie. Bawimy się w

kole kilka razy.

Baloniku nasz malutki,

rośnij duży, okrąglutki.

Balon rośnie, że aż strach,

przebrał miarę, no i - bach!

5. Prosimy, by dzieci usiadły. Poznają teraz rymowankę, która jest dialogiem.

Powtarzamy ją z dziećmi i uczymy je odpowiadać na pytania zadawane przez

prowadzącego:

Ecie, pecie, co tam masz?

Ecie, pecie, jabłko.

Ecie, pecie, kto ci dał?

Ecie, pecie, tatko.

Ecie, pecie, gdzie kupił?

Ecie, pecie, w mieście.

Ecie, pecie, ile dał?

Ecie, pecie, dwieście.

6. Na zakończenie możemy jeszcze przedstawić dzieciom dwie humorystyczne

rymowanki.

Był dioboł rogaty,

Kupił se armaty.

Zrobił w piekle wielki huk,

Ten wyłazi kogo stuk!

Dziadek Zorra jest pilotem,

Goni wszystkich samolotem,

A jak nie ma samolotu,

No to sitkiem od kompotu.

Zachęcamy uczestników do samodzielnego wymyślania krótkich wyliczanek.

30


Zachęćmy dzieci, by poprosiły rodziców i dziadków do opowiedzenia, jakie

rymowanki pamiętają z dzieciństwa.

Jeśli możemy wyjść na dwór i pobawić się w chowanego, przydadzą się kolejne

wyliczanki, których w pracy Doroty Simonides jest pełno!

Możemy ogłosić konkurs na recytację tradycyjnej śląskiej wyliczanki.

Fotografia na pierwszej stronie:

https://pixabay.com/pl/osobowych-ludzi-dzieci-dziewczyna-804763/

Licencja: CC0 Public Domain

https://pixabay.com/pl/osobowych-ludzi-dzieci-dziewczyna-804763/

31

Skarb i pszczoły

Legenda o pszczołach, które broniły dostępu do skarbu, na

pewno spodoba się dzieciom. Tym bardziej, że na chwilę

same zostaną pszczołami i będą mieć równie ważne

zadanie. Scenariusz dotyczy legendy opisanej przez

Edmunda Całkę i zawiera propozycje zabaw związanych

z jej treścią.


CELE

Po zajęciach dzieci znają legendę o pszczołach broniących skarbu. Wiedzą, czym

zajmuje się bartnik i dlaczego pszczoły są pożytecznymi owadami. Dzieci doskonalą

też umiejętność rozpoznawania i nazywania kolorów.

METODY

czynne: zabawa ruchowa,

oglądowe: obserwacja,


Formy organizacyjne pracy: indywidualna, zespołowa.

32


Ilustrację do legendy – załącznik P_3.

Tekst legendy Tajemnica złotego kielicha (W: Świat gliwickich legend. Cz.1. Zebr.

i oprac. Edmund Całka. Gliwice: Towarzystwo Przyjaciół Gliwic, 1993, s. 43-46.

Skarb – może to być np. szkatułka, albo po prostu wydrukowana ilustracja.

Karteczki/naklejki z kwiatkami w 6 różnych kolorach (dla każdego dziecka

powinniśmy przygotować 1 kwiatek). Kwiatki można narysować albo wydrukować

zdjęcia (przykłady kwiatów w określonych kolorach: niebieskie - hiacynt, chaber,

różowe - tulipan, róża, czerwone - gerbera, pelargonia, białe - konwalia, nenufar,

żółte – słonecznik, bratki, fioletowe – aster, krokus).

Dowolny podkład muzyczny (do zabawy ruchowej). Doskonały byłby Lot trzmiela

(dostępny np. tutaj: Nikołaj Rimski-Korsakow, Lot trzmiela w wykonaniu skrzypka

Davida Garretta https://www.youtube.com/watch?v=-bQ8NlI_ZAk).

Kolorowanka dla każdego uczestnika zajęć – załącznik P_4.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Zajęcia rozpoczynamy od rozmowy z dziećmi. Zadajemy im pytania:

Ta rozmowa wprowadzi nas do tematyki zajęć. Ważnymi bohaterkami legendy są

bowiem pszczoły. Już teraz możemy zdradzić, że owady będą broniły skarbu.

Zapytajmy więc dzieci:

2. Zapowiedzmy, że za chwilę dzieci poznają legendę o skarbie i pszczołach. Warto

zwrócić uwagę na charakter legendy – jest to opowieść, która odnosi się do wydarzeń

bądź postaci historycznych, jednak zawiera elementy baśniowe, fantastyczne (dla

dzieci w wieku przedszkolnym właściwsze będzie oczywiście poprzestanie na

podkreśleniu, że w legendzie możemy znaleźć ziarno prawdy). Zachęćmy dzieci do

zajęcia wygodnej pozycji i uważnego słuchania. Zapoznajmy je z legendą o pszczołach

broniących skarbu. Możemy przeczytać tekst Edmunda Całki, albo opowiedzieć

legendę własnymi słowami.

Jak wyglądają pszczoły? Czy są pożyteczne? Dlaczego? Co jedzą pszczoły? Gdzie mieszkają pszczoły? Czy mieszkają same?

Co to może być za skarb?

Czy wy macie jakieś swoje skarby?

https://www.youtube.com/watch?v=-bQ8NlI_ZAk

33

3. Sprawdźmy, czy dzieci zrozumiały treść legendy:

Tłumaczymy dzieciom, czym zajmuje się bartnik.

4. Zabawa ruchowa Pszczoły bronią skarbu

Prowadzący przedstawia zasady zabawy. Przedszkolaki zamieniają się w pszczoły.

Każda otrzymuje teraz jeden kwiat (najlepiej nakleić dzieciom karteczki na

koszulkach), którego pyłek jest jej ulubionym. Ważne są kolory kwiatów. Na środku

sali na podłodze umieszczamy skarb (szkatułkę albo ilustrację do legendy). Gdy

słychać muzykę, dzieci poruszają się po sali bzycząc i udając pszczoły. Gdy muzyka

milknie, przedszkolaki słuchają uważnie prowadzącego:

jeśli usłyszą hasło: „Uwaga, złodzieje!”, muszą szczelnym kręgiem otoczyć skarb,

tak aby nikt z zewnątrz nie miał do niego dostępu.

jeśli usłyszą komendę: „Pszczoły szukają kolorów”, każde dziecko próbuje odnaleźć

w sali przedmiot w kolorze kwiatka, który otrzymało na początku zabawy. Zatrzymuje

się przy nim i wskazuje go albo bierze do rąk.

Następnie prowadzący znów włącza muzykę i zabawa toczy się dalej.

5. Na zakończenie zajęć rozdajemy dzieciom kolorowanki będące ilustracją do

poznanej legendy.


Miodowa przekąska umili spotkanie. Mogą to być np. ciasteczka lub herbata

z miodem.

O czym była ta historia? Jak skarb znalazł się w dziupli? Co było tym skarbem? Kto zdołał go wydobyć?

34

Spacer po Gliwicach

Zajęcia w przystępny sposób pozwolą dzieciom poznać

najważniejsze zabytki miasta. Opisana w scenariuszu

zabawa wymaga uważnego słuchania i ćwiczy pamięć.

Prawdziwy spacer po mieście jest na pewno najlepszym

sposobem, aby je poznać, ale ten też ma wiele zalet – jest

możliwy w każdą pogodę i znacznie skraca dystans

pomiędzy obiektami, dzięki czemu poznajemy dwanaście

miejsc w niecałą godzinę.


CELE

Po zajęciach dzieci rozpoznają i nazywają co najmniej kilka miejsc ważnych dla

historii i kultury Gliwic. Większe jest zainteresowanie uczestników architekturą

miasta.

METODY

czynne: zabawa ruchowa, zagadki,

oglądowe (oglądanie grafik przedstawiających gliwickie budynki),

słowne: rozmowa.

Formy organizacyjne pracy: grupowa, indywidualna.


12 ilustracji przedstawiających gliwickie budynki (załącznik P_1),

35

po 1 kolorowance dla każdego dziecka (załącznik P_7),

ciekawostki o miejscach będących tematem zajęć,

dowolny podkład muzyczny i sprzęt umożliwiający jego odtworzenie,

najlepiej, aby zajęcia odbywały się w dużej sali. Umożliwi to dzieciom swobodne

spacerowanie od jednej planszy do drugiej.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Zajęcia rozpoczynamy od zaprezentowania dzieciom ilustracji. Przy każdej z nich

pytamy:

Wiedzę dzieci uzupełniamy, np. o takie ciekawostki:

RATUSZ

Znajduje się na samym środku gliwickiego rynku. Na szczycie

budynku umieszczono gałkę z iglicą. Przy przebudowie w 2002

r. otworzono gałkę i znaleziono w niej szereg pamiątek

z przeszłości, w tym kronikę miejską.

URZĄD MIEJSKI

To jeden z najokazalszych budynków w mieście. Zbudowano go

jako „Haus Oberschlesien”, najnowocześniejszy hotel w tej

części Europy. Teraz jest siedzibą władz miasta.

ZAMEK PIASTOWSKI

Jeden z najstarszych obiektów w mieście (XIV w.). Pełnił różne

funkcje: był arsenałem, więzieniem, folwarkiem. Teraz jest

tam siedziba muzeum.

RADIOSTACJA

Zbudowana z drewna w 1935 r. Ma 111 m wysokości. Wieża

ciągle „pracuje” – są na niej zamontowane różne anteny,

np. obsługujące Centrum Ratownictwa Gliwice.

Kto wie, co to za miejsce?

Czy któreś z was tam było?

36

WILLA CARO

Mieszkał w niej kiedyś bogaty gliwicki przemysłowiec. Teraz

w jej wnętrzach jest muzeum.

GLIWICKI TEATR MUZYCZNY

Działa w Gliwicach od 2001 r. Warto wybrać się do teatru na

spektakl, szczególnie podczas organizowanych corocznie

Dziecięcych Spotkań Teatralnych.

RUINY TEATRU MIEJSKIEGO

Teatr Miejski „Victoria” został zbudowany w 1890 r. Był wtedy

najładniejszy i największy w regionie. Niestety w 1945 r. został

spalony. Mimo że nie został odbudowany, w jego ruinach

odbywają się różne wydarzenia kulturalne.

PORT I KANAŁ GLIWICKI

Kanał łączy nasze miasto z rzeką Odrą, ma nieco ponad 40 km

długości. W porcie przeładowywane są towary. Stary port

w Gliwicach znajdował się w centrum miasta.

PALMIARNIA MIEJSKA

W palmiarni można nie tylko zobaczyć palmy i kaktusy, ale

i terraria z gadami oraz wielkie akwaria.

KOŚCIÓŁ PW. PODWYŻSZENIA KRZYŻA ŚWIĘTEGO

To tutaj, w przykościelnym klasztorze, w sierpniu 1683 r.

zatrzymał się król Jan III Sobieski. Spało mu się chyba niezbyt

wygodnie, o czym napisał w liście do królowej Marysieńki.

NOWE GLIWICE

Kiedyś były tu tereny Kopalni Węgla Kamiennego Gliwice.

Budynki odnowiono, a w jednym z nich można obejrzeć bardzo

ciekawą ekspozycję Oddziału Odlewnictwa Artystycznego

Muzeum w Gliwicach.

37

MIEJSKA BIBLIOTEKA PUBLICZNA W GLIWICACH

Przy ulicy Tadeusza Kościuszki znajduje się główna siedziba

gliwickiej biblioteki. Jej filie można jednak znaleźć w całym

mieście.

Obrazki kolejno zawieszamy w widocznym miejscu, zachowując między nimi spore

odstępy.

2. Dzieci dobierają się w pary. Zapraszamy je na spacer. Wyjaśniamy zasady zabawy.

Kiedy dzieci słyszą muzykę/podkład – spacerują po sali. Kiedy dźwięk ucichnie,

zatrzymują się i uważnie słuchają zadanej przez prowadzącego zagadki dotyczącej

jednego z budynków. Próbują odgadnąć, o którą budowlę chodzi, i stają przy ilustracji

ją przedstawiającą. Warto wprowadzić też dzieci w klimat zabawy, np. w taki sposób:

Po każdej z zagadek pytamy o nazwę miejsca jedno z dzieci, które stanęło przy

właściwym obrazku. Spacer kończymy, gdy odwiedzimy każde miejsce co najmniej

jeden raz.

3. Po pełnej wrażeń wycieczce czas na pracę twórczą. Rozdajemy kolorowanki.

Jest piękny słoneczny dzień. W sam raz na małą wycieczkę po Gliwicach.

Dojechaliśmy do centrum żółtym autobusem, a teraz zaczynamy

zwiedzanie. Jestem waszym przewodnikiem. Słuchajcie uważnie, gdzie

teraz się udamy.

Zagadki (propozycje, można uzupełnić o własne):

1. Ten budynek stoi pośrodku rynku. Obok niego można zobaczyć

fontannę z Neptunem.

2. W tym miejscu można wypożyczyć książki.

3. Baaardzo wysoka wieża. I w dodatku cała z drewna!

4. W tym budynku, najczęściej wieczorami, rozbrzmiewa muzyka.

Jest tam scena i orkiestron.

5. Przed tym budynkiem widzimy trzy tańczące fauny.

6. Idziemy do muzeum. Jego siedziba znajduje się w domu, w

którym kiedyś mieszkał bogaty przedsiębiorca.

7. Ten stary budynek pełnił kiedyś funkcję więzienia.

8. Wprawdzie tam nie popływamy, ale możemy obejrzeć śluzy.

9. Mimo pożaru, który zniszczył ten budynek, ciągle coś w nim się

dzieje!

10. Odwiedzamy tereny po KWK Gliwice.

11. Tutaj w 1683 r. spał król Polski.

12. Za chwilę będziemy szukać bananów. I oglądać podwodne życie

w ogromnych akwariach.

38

Zadaniem dzieci, oprócz pokolorowania, jest dorysowanie samego siebie.


Z pokolorowanych prac dzieci możemy stworzyć przewodnik. Do spiętych rysunków

dodajemy stronę tytułową, można też dołączyć fotografie tych miejsc albo zdjęcia z

wycieczki grupy, podczas której zwiedzała ona jakiś zabytek Gliwic (jeśli oczywiście

taka wyprawa miała miejsce).

39

W kopalni

Śląsk ma bogatą górniczą tradycję. Górnicze święta,

zwyczaje, w końcu również legendy – wszystko to jest

ważnym elementem śląskiej kultury. Podczas zajęć dzieci

dowiedzą się, kto pomagał górnikom w ich ciężkiej pracy

pod ziemią. Poznają też bohatera książek, wymyślonego

przez gliwicką pisarkę, który ma swoją własną kopalnię, a

w niej… skarby.


CELE

Po zajęciach dziecko zna legendę o Skarbniku. Potrafi używać węgla drzewnego do

wykonania rysunku (ilustruje legendę).

METODY

czynne: metoda zadań,

oglądowe: poznanie utworu literackiego (w przypadku skorzystania z plansz

Kamishibai – również oglądanie ilustracji),



40


blok techniczny - dla każdego dziecka jedna kartka,

węgiel drzewny do rysowania – dla każdego dziecka.

Zabawa węglem należy do tych brudzących, można więc pomyśleć o fartuszkach

ochronnych. Podwinięcie rękawów podczas rysowania to konieczność.

Książka Pan Toti (il. i tekst Sorn Gara. Kraków: Wydawnictwo Skrzat, 2010.)

Książka Juliana Brudzewskiego pt. Legenda o Skarbniku (Katowice: Tibum, 2014).

Ta pozycja jest wydana jako zestaw plansz. Przedstawiając dzieciom legendę,

prowadzący trzyma karty przed sobą i odczytuje teksty zapisane na ich odwrocie.

Możemy również umówić się wcześniej na zajęcia o Skarbniku w jednej w bibliotek.

Wtedy karty trafią do „magicznej skrzynki”, a Legenda o Skarbniku będzie

zaprezentowana przedszkolakom jako teatr obrazkowy.

Książkę udostępniają następujące placówki Miejskiej Biblioteki Publicznej

w Gliwicach:

Oddział dla Dzieci nr 33, ul. Kościuszki 17

Oddział dla Dzieci nr 34, ul. Perkoza 12

Oddział dla Dzieci nr 35, ul. Spółdzielcza 33a

Oddział dla Dzieci nr 36, ul. Skarbnika 3

Oddział dla Dzieci nr 38, ul. Czwartaków 18

Numery telefonów i adresu e-mail można znaleźć na www.biblioteka.gliwice.pl.

Rozwiązaniem alternatywnym jest wykorzystanie tekstu legendy Dobry duch

kopalni. W: Świat gliwickich legend. Cz.1. Zebr. i oprac. Edmund Całka. Gliwice:

Towarzystwo Przyjaciół Gliwic, 1993, s. 27-30.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Zajęcia rozpoczynamy, siedząc w kole. Inicjujemy rozmowę i zadajemy dzieciom

pytania:

Co to jest kopalnia? Co wydobywa się w kopalni? Co jest wydobywane w kopalniach na Górnym Śląsku? Czy w naszym mieście jest jakaś kopalnia? Kto z was był w kopalni? Jak jest w kopalni? Kto pracuje w kopalni? Czy praca górnika jest ciężka?

http://www.biblioteka.gliwice.pl/

41

Uzupełniamy odpowiedzi dzieci, podsumowujemy. Zapowiadamy, że za chwilę dzieci

poznają legendę o Skarbniku. Zachęcamy je do uważnego słuchania i opowiadamy

o dobrym duchu kopalni (używając plansz albo posiłkując się tekstem Edmunda Całki).

Pytamy:

2. Zapraszamy dzieci, by usiadły przy stolikach. Rozdajemy im węgiel drzewny.

Pytamy, czy ktoś wie co to jest i do czego może służyć. Tłumaczymy dzieciom, że ten

węgiel nie został wydobyty w kopalni, powstał w wyniku „wypalenia” drewna w

mielerzu (specjalnym stosie, obsypanym ziemią). Posłuży nam jednak do wykonania

rysunku, którego tematem będzie Skarbnik i kopalnia. Rozdajemy dzieciom kartki

i pozwalamy pracować. Dajemy im na to około 15 minut. Następnie wspólnie oglądamy

rysunki. Po tej części zajęć konieczne będzie umycie rąk. Gdy dzieci już to zrobią, nie

wracają do stolików, lecz znów siadają w kole.

3. W Gliwicach powstały książki o Panu Totim. Maleńkiego jak paluszek bohatera

wymyśliła mieszkająca w naszym mieście pani Joanna Sorn Gara. Przygody Pana

Totiego można też oglądać w telewizji. Za chwilę dzieci będą mogły usłyszeć co nieco

o jego zwyczajach. Prowadzący czyta głośno i pokazuje ilustracje z książki Pan Toti

(od strony 6 do 12). Następnie pyta:

Odgadywaniem zawartości pudełka kończymy zajęcia. Możemy jeszcze zapytać dzieci,

co same chciałyby odnaleźć w takim pudełku oraz konkluzją, że węgiel również jest

skarbem ukrytym pod ziemią.


Starszym dzieciom możemy zaproponować odwiedzenie strony www.kula.gov.pl,

która umożliwia podróżowanie po Polsce i poznawanie różnych miast i regionów.

W „Katowicach” na dzieci czekają dwie zabawy związane z tematem zajęć: rysowanie

węglem (na ekranie mniej ciekawe, niż z użyciem prawdziwego węgla) i wagoniki

kopalniane (ciekawa gra ćwicząca spostrzegawczość).

Cukierki Kopalnioki dla uczestników zajęć będą miłym akcentem na koniec

spotkania.

Gdzie można spotkać Skarbnika? Czy Skarbnik jest dobrym, czy złym duchem? Jak i komu pomaga?

Co Pan Toti znalazł w kopalni?

Co mogło się znajdować w odnalezionym pudełku?

http://www.kula.gov.pl/

42

Po co war lać w gar?

Czasami (a może nawet często?) siła mięśni nie zdziała

tyle, co dobry pomysł. Dzieci przekonają się o tym,

poznając legendę o obronie Gliwic przed wojskami

Mansfelda w 1626 roku. Aby lepiej ją zrozumieć, same

zbudują makietę miasta.


CELE

Po zajęciach dzieci znają jedną z najpopularniejszych legend o Gliwicach. Wiedzą,

która część miasta jest najstarsza oraz co to jest rynek, ratusz, mury miejskie i fosa.

Są zainteresowane historią miasta, w którym mieszkają.

METODY

czynne: metoda samodzielnych doświadczeń,

oglądowe: obserwacja,

słowne: opowiadanie, rozmowa.


43


klocki drewniane albo plastikowe (będą służyły do zbudowania muru, kamienic,

ratusza, bram),

kilka metrów folii aluminiowej (posłuży do stworzenia fosy),

figurki-drzewa (jeśli nie mamy takich figurek, też można zbudować je z klocków),

Gdzie szukać informacji i inspiracji do opowiadania o naszym mieście? Wiele

ciekawostek o ratuszu i rynku jest podanych w publikacjach Muzeum w Gliwicach pt.

Gliwice znane i nieznane (cz. I-IV). Również artykuł na stronie stowarzyszenia

„Gliwickie Metamorfozy” zawieraja szereg przydatnych informacji

(http://www.gliwiczanie.pl/Reportaz/rynek/rynek.htm). Historia obrony miasta

opisana jest w materiałach udostępnianych online przez gliwickie muzeum:

http://www.muzeum.gliwice.pl/wp-content/uploads/2012/09/Materia%C5%82y-

dodatkowe-Najazd-Mansfelda-1626.doc

ilustracja do legendy – w formacie A3 (załącznik P_5),

kolorowanka dla każdego uczestnika (załącznik P_6).

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Zajęcia rozpoczynamy od rozmowy z dziećmi:

Pytania są trudne, dlatego należy je potraktować jako punkt wyjścia i w razie

konieczności opowiedzieć przedszkolakom szerzej o realiach życia w mieście czterysta

lat temu (bo ten czas interesuje nas najbardziej). Zapowiadamy dzieciom, że poznają

dzisiaj legendę o Gliwicach. Będzie ona dotyczyła miasta takiego, jakim ono było

w XVII w. Zbudujemy też makietę takiego miasta.

2. Rozdajemy elementy do budowania miasta dzieciom. Każde powinno mieć w ręce

chociaż jeden przedmiot. Uczulamy je, że muszą teraz uważnie słuchać, aby

wiedzieć, kiedy i gdzie muszą dołożyć swój element. Budowę miasta zaczynamy od

postawienia ratusza, który stoi na środku rynku. Pytamy:

Jak nazywa się miasto, w którym mieszkamy? Czy ono jest duże, czy małe? Jak wyglądało życie w mieście dawniej? Jak ludzie się przemieszczali? Czego nie było? Czy ludzi było mniej czy więcej? Czy Gliwice były mniejsze czy większe?

Jaki kształt ma gliwicki rynek? Co działo się kiedyś na rynku i w ratuszu, a jakie są ich funkcje

dzisiaj?

http://www.gliwiczanie.pl/Reportaz/rynek/rynek.htm

http://www.muzeum.gliwice.pl/wp-content/uploads/2012/09/Materia%C5%82y-dodatkowe-Najazd-Mansfelda-1626.doc


44

Od rynku, który jest i był centralnym placem miasta, odchodzą uliczki. Dookoła rynku

ustawiamy domy mieszczan. Miasto było otoczone murem i fosą. Pytamy dzieci:

Słuchamy pomysłów uczestników, ewentualnie dopowiadamy. Zachęcamy już teraz do

wybrania się na spacer z rodzicami na gliwicką starówkę. Na ślady murów możemy

trafić m.in. przy placu Rzeźniczym, gdzie obejrzymy ruiny bramy Raciborskiej, zwanej

Czarną; przy ulicy Grodowej 1a i 5 oraz przy ulicy Basztowej 3. Zachował się też

fragment kurtyny z basztą, wykorzystanej do budowy Zamku Piastowskiego.

Dzieci trzymające elementy do budowy muru wspólnie wznoszą go dookoła

powstającej makiety. Przedszkolak, który ma folię aluminiową, razem z innymi

dziećmi formuje z niej fosę.

3. Miasto jest gotowe! Teraz dużo łatwiej będzie dzieciom wyobrazić sobie

wydarzenia, o których za chwilę usłyszą. Zanim się to stanie, pytamy:

Gdy wyjaśnimy już te kwestie, zachęcamy dzieci do zajęcia wygodnej pozycji

i opowiadamy legendę. Można skorzystać z tekstu w zbiorze Edmunda Całki:

- Wrzątek – narzędziem obrony. W: Świat gliwickich legend. Cz.1. Zebr. i oprac.

Edmund Całka. Gliwice: Towarzystwo Przyjaciół Gliwic, 1993, s. 54-56.

Można też wykorzystać poniższy tekst:

Po co war lać w gar?

To były niespokojne czasy. Ciągnące się latami wojny, błąkające się po ziemiach

śląskich wojska… Wśród nich – oddziały hrabiego Ernesta Von Mansfelda. Dotarły one

w końcu w okolice Gliwic. Blady strach padł na mieszkańców miasta. Na uliczkach

miasta jedni drugim powtarzali nazwy miast, które tym okrutnym wojownikom udało

się bez większego trudu podbić. Czy Gliwice będą następne?

- Całe szczęście, że od dwóch stron miasto otacza rzeka Kłodnica – mówiły kobiety

robiące pranie.

- Całe szczęście, że zima łagodna i fosa nie zamarzła – pocieszali się miejscy rajcowie.

Co to jest fosa? Po co w ogóle był ten mury? Dlaczego nie ma go dzisiaj? Czy ktoś wie, gdzie możemy zobaczyć pozostałości murów miejskich?

Jak jest na dworze, kiedy mamy zimę? Co się dzieje ze śniegiem i lodem, kiedy robi się cieplej? Co to jest wrzątek?

45

- Całe szczęście, że mamy duże zapasy jedzenia i amunicji – chwalili się kupcy,

rozkładając swoje towary na targu. Wszyscy jednak bardzo się bali spodziewanego

oblężenia.

Wojska Mansfelda były coraz bliżej. Gdy było je już widać z wież obronnych miasta,

ludzie, zamiast iść spać, czuwali. Była to mroźna lutowa noc. Księżyc świecił

nieprzysłonięty chmurami, a jego blask odbijała… zamarznięta fosa!

Co za pech! Wrogowie przejdą po niej jak po moście, a gdy już będą pod murami,

niechybnie podpalą miasto. Nawet doświadczeni wojownicy rozkładali ręce, nie

wiedząc, co robić.

- Ach, ta fosa, że też musiała zamarznąć dzisiaj – mówili. – A to co? Co robią te

kobiety? Po co noszą wiadra z wodą? Chcą gotować grochówkę dla wojsk Mansfelda?

Po co im ten war i gorąca kasza w garnkach? Dlaczego wchodzą na mury i wylewają

za nie wrzątek? Co to za pomysły?

Zanim jednak mężczyźni zrozumieli, co się dzieje, już było słychać pierwsze pluski

wody w fosie. Gorąca para kłębiła się wokół murów.

Do rana lód na fosie został stopiony, a pierwsze promyki słońca jeszcze temu

dopomogły. Jakie było zdziwienie wojsk Mansfelda, gdy na nic zdały się niesione

drabiny. Otaczająca mury fosa znów stanowiła przeszkodę. Wojownicy zgrzytali

zębami z zimna i pojąć nie mogli, jakim cudem woda w fosie nie jest zamarznięta.

Opracowanie własne na podstawie tekstu Edmunda Całki

Aby utrwalić treść legendy i sprawdzić, czy dzieci ją zrozumiały, prosimy, by same

opowiedziały tę historie. Zwracamy szczególną uwagę na to, kto i w jaki sposób

przyczynił się do uratowania miasta. Pokazujemy dzieciom ilustrację (załącznik P_5).

Jeśli posiadamy figurki rycerzy, możemy je teraz ustawić przy murach.

4. Na zakończenie albo też jako prezent do wzięcia ze sobą wręczamy dzieciom

kolorowankę związaną z legendą.


W Gliwicach w kilku miejscach (wymienionych już powyżej) można zobaczyć

fragmenty murów miejskich. Warto wybrać się na spacer i pokazać je dzieciom.

To dobry pomysł na wycieczkę.

W 2014 roku Muzeum w Gliwicach przygotowało spektakl Chłopiec z Gliwic, którego

tematem jest obrona Gliwic w 1626 roku. Wartka akcja i zabawne dialogi na pewno

46

spodobają się dzieciom. Jak możemy zapoznać dzieci z tą sztuką?

Na stronie internetowej Muzeum w Gliwicach

http://www.muzeum.gliwice.pl/ sprawdzamy, czy spektakl jest grany.

Po premierze w maju 2014 r. był wznawiany. Warto o to zapytać.

W Miejskiej Bibliotece Publicznej w Gliwicach można wypożyczyć pozycję

Chłopiec z Gliwic. Słuchowisko dla dzieci, lecz nie tylko. Odtwórzmy je

dzieciom. Z biblioteki wypożyczymy też książkę Chłopiec z Gliwic.

Muzeum oferuje też możliwość pobrania słuchowiska. Więcej informacji:

http://www.muzeum.gliwice.pl/chlopiec-z-gliwic-3/

W Zamku Piastowskim można obejrzeć makietę siedemnastowiecznych Gliwic. To

dokładnie ten okres, który nas interesuje. Zdjęcie makiety do obejrzenia na stronie:

http://www.muzeum.gliwice.pl/wakacyjna-podroz-z-muzeum-w-gliwicach/fot-arch-

muzeum-w-gliwicach-makieta-xvii-wiecznych-gliwic/

Jeśli możemy wyświetlić to zdjęcie na ekranie za pomocą rzutnika, warto pokazać je

dzieciom i zestawić ze zdjęciami współczesnych Gliwic.

Zdjęcia pozostałości murów miejskich można obejrzeć na stronie:

http://zabytkigornegoslaska.com.pl/index.php/fortyfikacje/45-gliwice-mury-

miejskie

http://www.muzeum.gliwice.pl/

http://www.muzeum.gliwice.pl/chlopiec-z-gliwic-3/

http://www.muzeum.gliwice.pl/wakacyjna-podroz-z-muzeum-w-gliwicach/fot-arch-muzeum-w-gliwicach-makieta-xvii-wiecznych-gliwic/


http://zabytkigornegoslaska.com.pl/index.php/fortyfikacje/45-gliwice-mury-miejskie


47

Rogaliki z Gliwic

Zajęcia o tym, kto i kiedy wymyślił rogaliki, oraz jaki to

ma związek z historią Gliwic. Dzieci poznają legendę,

dowiedzą się, kim był Jan III Sobieski i kiedy odwiedził

nasze miasto. Poznają też kilka tradycyjnych zawodów.

Pobawią się w Wielkie przygotowania oraz w kilka chwil

zamienią ciastolinowy trójkąt w... rogalik.


CELE

Głównym celem zajęć jest zapoznanie dzieci z legendą Rogaliki z Gliwic oraz z historią

o wizycie Jana III Sobieskiego w Gliwicach. Po zajęciach uczestnicy wiedzą, jakiego

wydarzenia historycznego dotyczy legenda i potrafią ją opowiedzieć własnymi

słowami.

Dzieci będą też wiedzieć, jakie zawody istniały już w dawnych czasach. Będą kojarzyć

kształt rogalików z kształtem księżyca, którego różne fazy zobaczą na ilustracjach.

Dzieci będą też potrafiły ulepić rogalik z ciastoliny.

METODY

asymilacja wiedzy: pogadanka,

opowiadanie,

praktyczne – ćwiczebne, realizacji zadań wytwórczych.

Formy organizacyjne pracy: indywidualna, grupowa.

48


tekst legendy Chrupiące półksiężyce (Świat gliwickich legend. Cz.1. Zebr. i oprac.

Edmund Całka. Gliwice: Towarzystwo Przyjaciół Gliwic, 1993, s. 19-21.),

ilustracje przedstawiające: księżyc w różnych fazach, rogalik, Jana III Sobieskiego,

Kara Mustafę, figurę geometryczną – trójkąt,

ciastolinę lub plastelinę – wystarczy kawałek dla każdego dziecka.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Zajęcia rozpoczynamy od rozmowy z dziećmi o Gliwicach. Pytamy, czy wiedzą, jak

nazywa się miasto, w którym mieszkają. Następnie zapowiadamy temat zajęć –

będziemy mówić o legendzie dotyczącej naszego miasta. Zwracamy uwagę na to, że

legenda jest opowieścią odnoszącą się do wydarzeń bądź postaci historycznych oraz

zawiera elementy fantastyczne.

2. Zachęcamy dzieci do zajęcia wygodnej pozycji i uważnego słuchania. Opowiadamy

legendę, pokazując dzieciom w odpowiednich momentach przygotowane ilustracje

przedstawiające Jana III Sobieskiego, Kara Mustafę, księżyc.

3. Pytamy dzieci, dlaczego piekarz wybrał jako kształt nowego pieczywa półksiężyc.

(jest to wyjaśnione w tekście legendy). Pokazujemy ilustracje przedstawiające

księżyc w różnych fazach. Pytamy dzieci, który z księżyców przypomina im rogalik.

Pytamy o to, czy dzieci jadły rogaliki, czym takie pieczywo może być nadziane, czy

lubią takie wypieki. Pokazujemy dzieciom ilustrację przedstawiającą rogalik.

4. Kto jeszcze przygotowywał się na przybycie Jana III Sobieskiego? Dzieci albo

prowadzący wymieniają zawody, które pojawiły się w opowieści. Rozmawiamy o

starych profesjach. Czy dzieci wiedzą, czym zajmuje się krawiec, szewc, piekarz,

kowal, bartnik? Widomości pomoże utrwalić zaproponowana poniżej zabawa ruchowa.

5. Zabawa ruchowa Wielkie przygotowania

Dzieci stają w okręgu. Prowadzący przedstawia zasady zabawy i demonstruje ruchy,

które dzieci powinny wykonać, słysząc konkretne pytanie. Gdy prowadzący pyta:

- Co SZEWC przygotował dla króla? – dzieci tupią nóżkami i odpowiadają: BUTY.

- Co PIEKARZ przygotował dla króla? – dzieci głaszczą się po brzuchach i odpowiadają:

ROGALIKI.

- Co KOWAL przygotował dla króla? – dzieci udają, że walczą mieczem i odpowiadają:

MIECZ.

- Co KRAWIEC przygotował dla króla? - dzieci obracają się dookoła siebie

i odpowiadają: NOWE SZATY.

- Co BARTNIK przygotował dla króla? - dzieci machają rękami, udając pszczoły i mówią:

MIÓD.

49

Po kilku próbach prowadzący zaczyna wypowiadać pytania w losowej kolejności

i obserwuje, czy wszystkie dzieci wykonują właściwe ruchy.

6. Po zajęciach ruchowych zapraszamy dzieci, by usiadły przy stolikach. W widocznym

miejscu przypinamy planszę z rogalikiem oraz trójkątem. Rozdajemy dzieciom

plastelinę lub ciastolinę (która mniej się klei i nie brudzi) i prosimy, by same

spróbowały ulepić rogalik. Gdy dzieci skończą, oglądamy wspólnie ich dzieła.

Następnie pytamy, jaka figura geometryczna jest na ilustracji i prezentujemy sposób,

w jaki piekarze przygotowują rogaliki: formujemy z masy plastycznej trójkąt

i zwijamy go, zaczynając od jednego z boków. Pozwalamy dzieciom wykonać drugi

rogalik w zaprezentowany sposób.

7. Jeśli na koniec zajęć uda się nam poczęstować dzieci małymi rogalikami, będzie to

bardzo miłe zakończenie


wybrać się z dziećmi na spacer w okolice kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego.

To tam w klasztorze ojców franciszkanów spędził noc król Jan III Sobieski.

podczas spaceru pokazać dzieciom dwie wmurowane w ścianę ratusze tablice

upamiętniające przemarsz wojsk Jana III Sobieskiego przez Gliwice. Ufundowano je

z okazji 200. i 300. rocznicy tego wydarzenia.

50

Jako we Wilijo, tako bez cały rok

Wigilia to wyjątkowy dzień, jedyny taki w roku. Wigilijne

zwyczaje są bardzo bogate i odmienne w różnych

regionach Polski. Na Górnym Śląsku ten dzień już od rana

miał ustalony przebieg. Podczas zajęć dzieci poznają stare

śląskie zwyczaje.


CELE

Po zajęciach dzieci znają świąteczne śląskie zwyczaje. Wiedzą, przed jakimi świętami

przypada Wigilia.

METODY

czynne: metoda samodzielnych doświadczeń; zabawa ruchowa,

oglądowe: oglądanie ilustracji w książkach,




Ilustracje przedstawiające rodzinę przy wieczerzy wigilijnej, kartki świąteczne,

51

dekoracje bożonarodzeniowe. Ozdabiamy nimi salę.

Opisane w scenariuszu zwyczaje podano za: Ostroch Aleksandra J.: Śląsk który

przeminął. Czerwinoka-Leszczyny: "Vectra", 2013.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Dzieci siadają w kole. Inicjujemy rozmowę, pytając:

Zwracamy uwagę dzieci na fakt, że wigilijne zwyczaje różnią się nie tylko w różnych

domach, ale są też odmienne w różnych regionach Polski. Pytamy:

Uzupełniamy odpowiedzi dzieci i zapowiadamy, że zaraz opowiemy sobie o zwyczajach

wigilijnych na Górnym Śląsku.

2. Opowiadamy dzieciom, jak wyglądała Wigilia w śląskich domach. Niektóre z tych

zwyczajów są nadal kultywowane, inne zupełnie już zaniknęły.

Gospodyni rozpala ogień i zamiata izbę. Śmieci od razu wynosi z domu, aby razem

z nimi wynieść też wszystkie kłopoty i nieszczęścia.

Mimo chłodu w domu cała rodzina musi się porządnie wykąpać, wszyscy ubierają też

nowe i czyste ubrania.

Już od rana trzeba też gotować tradycyjną zupę z konopi. Jej gotowanie jest bardzo

pracochłonne.

Dom jest już dokładnie posprzątany, pozostaje położyć na stole najbielszy obrus. Stół

nakrywa się bardzo starannie. Co stawiano na stole? Krzyżyk i świece, a na talerzyku

pieniądz, chleb, sól, czosnek i cebulę (gwarantowały zdrowie).

Siadano do stołu wraz z pierwszą gwiazdką. Rozpoczynano wspólną modlitwą. Dzielono

się też chlebem. Podczas kolacji wigilijnej nikt nie powinien wstawać od stołu

(dlatego niekoniecznie wpuszczono by niespodziewanego gościa, gdyby zapukał).

O północy rodzina szła na pasterkę. Oczekiwanie na nią umilano sobie śpiewaniem

kolęd i pastorałek.

Co najczęściej przynosiło Dzieciątko (bo to ono na Śląsku roznosi prezenty)? Były to

pierniki, jabłka i orzechy. Czekolada byłą rzadkością.

Co to jest Wigilia? Kiedy przypada ten dzień? Co robimy tego dnia? Jak wygląda ten dzień w waszych domach?

Jak nazywa się miasto, w którym mieszkamy?

Jaki to jest region Polski?

52

3. Pytamy dzieci, które zwyczaje są im znane, które pojawiają się w ich domach.

Porównujemy dawne zwyczaje z obecnymi.

4. Proponujemy dzieciom zabawę Świąteczne przygotowania. Wszystkie dzieci

wstają. Do środka koła wchodzi jedna osoba. Prowadzący wymienia jedną z czynności

wykonywanych 24 grudnia, a dziecko w środku koła musi zaproponować odpowiedni

gesty, który pozostali powtarzają.

Przykłady zadań:

W Wigilię…

…rankiem zamiatamy izbę.

…kąpiemy się.

…ubieramy odświętny strój.

…rozkładamy na stole biały obrus.

…gotujemy zupę z konopi.

…otwieramy prezenty.

…idziemy na pasterkę.

5. Pytamy dzieci, co według nich znaczy stare śląskie porzekadło: Jako we Wilijo,

tako bez cały rok.


Zajęcia możemy urozmaicić na różne sposoby, typowe i często podejmowane w

okresie przedświątecznym (śpiewanie kolęd, wykonywanie ozdób

bożonarodzeniowych etc.).

Na pierwszej stronie wykorzystano zdjęcie ze strony

https://pixabay.com/pl/cookie-gwiazdka-piec-235834/. Dostępne na licencji CC0 Public Domain.

https://pixabay.com/pl/cookie-gwiazdka-piec-235834/

Scenariusze zajęć

dla dzieci w wieku 6-12 lat

55

Podziemny labirynt

W prawo? A może w lewo? Którędy iść i dokąd właściwie

prowadzi ta droga? Czy pod Gliwicami biegną podziemne

korytarze? Niezależnie od tego, czy w tej legendzie

odnajdujemy ziarno prawy, czy też więcej w niej fantazji,

warto poznać gliwicką starówkę, która skrywa wiele śladów

czasów dawno już minionych.

6 – 9 LAT 90 MINUT

CELE

Po zajęciach dzieci wiedzą, które budynki w mieście są najstarsze oraz że w mieście

znajdują się ślady dawnych fortyfikacji. Znają legendę o podziemnych korytarzach

pod Gliwicami. Ich zainteresowanie historią miasta jest większe.

METODY

asymilacji wiedzy: pogadanka, opowiadanie,

waloryzacyjne: metoda ekspresyjna.


56


rzutnik albo tablica multimedialna oraz komputer z dostępem do Internetu,

papier, najlepiej z rolki, ale może też być arkusz szarego papieru pocięty na

podłużne kawałki (pożądane wymiary to ok. 30 cm x 100 cm, potrzebujemy tyle

kawałków, ile trzyosobowych grup utworzymy),

magnesy, monety,

kredki, mazaki, pastele, klej, nożyczki

pocztówki i zdjęcia przedstawiające Gliwice, ilustracje lub zdjęcia pająków,

pajęczyn, nietoperzy etc.

Tekst legendy pt. Podziemny labirynt. W: Świat gliwickich legend. Cz.1. Zebr.

i oprac. Edmund Całka. Gliwice: Towarzystwo Przyjaciół Gliwic, 1993, s. 49-51.

PRZEBIEG ZAJĘĆ


Gliwicką starówkę oglądamy za pomocą Google Maps. Obraz wyświetlamy na tablicy

lub ekranie (za pomocą rzutnika). Korzystamy z dwóch widoków – Mapa i Earth.

Mapa

https://www.google.pl/maps/place/Gliwice/@50.2935333,18.6658272,16.25z/data=

!4m2!3m1!1s0x471130606c66b15f:0x9bbca89f06cbea11

Earth

https://www.google.pl/maps/place/Gliwice/@50.2935333,18.6658272,842m/data=!

3m1!1e3!4m2!3m1!1s0x471130606c66b15f:0x9bbca89f06cbea11!6m1!1e1

Pytamy:

2. Pora przyjrzeć się murom miejskim. To dobry pomysł na spacer – poszukiwania

fragmentów murów mogą być świetną zabawą. Jeśli jednak nie było ku temu okazji,

teraz można to zrobić za pomocą Google Maps. Dzięki funkcji Street View razem

z dziećmi obejrzymy np. ulicę Grodową czy zachowane fragmenty bramy miejskiej

Jak nazywa się miasto, w którym mieszkamy?

Czy ktoś wie, kiedy powstało? Która jego część jest najstarsza?

Czy patrząc na Gliwice z lotu ptaka możemy się domyśleć, gdzie przebiegały mury miejskie? Jaki kształt ma najstarsza część miasta? Jaka była funkcja murów miejskich?

https://www.google.pl/maps/place/Gliwice/@50.2935333,18.6658272,16.25z/data=!4m2!3m1!1s0x471130606c66b15f:0x9bbca89f06cbea11

https://www.google.pl/maps/place/Gliwice/@50.2935333,18.6658272,16.25z/data=!4m2!3m1!1s0x471130606c66b15f:0x9bbca89f06cbea11

https://www.google.pl/maps/place/Gliwice/@50.2935333,18.6658272,842m/data=!3m1!1e3!4m2!3m1!1s0x471130606c66b15f:0x9bbca89f06cbea11!6m1!1e1

https://www.google.pl/maps/place/Gliwice/@50.2935333,18.6658272,842m/data=!3m1!1e3!4m2!3m1!1s0x471130606c66b15f:0x9bbca89f06cbea11!6m1!1e1

57

zwanej Czarną. Warto też pokazać uczestnikom zdjęcia pozostałości gliwickich murów

miejskich w serwisie Zabytki Górnego Śląska:


miejskie

Podczas modernizacji ulic starówki w 2015 r. natrafiono na fragmenty Białej Bramy.

Wyświetlamy zdjęcia dostępne tutaj:

http://www.24gliwice.pl/wiadomosci/tak-wyglada-biala-brama-co-dalej-z-

wyjatkowym-odkryciem-na-starowce/

Zwracamy uwagę dzieci, że to druga brama miejska, którą dzisiaj oglądamy. Biała

i Czarna Brama (czyli inaczej Bytomska i Raciborska) były ważnymi elementami

miejskiej fortyfikacji.

3. Czytamy głośno legendę pt. Podziemny labirynt. Sprawdzamy, czy dzieci

zrozumiały jej treść i utrwalamy wiadomości, pytając:

Jeśli dzieci nie poznały wcześniej legendy o pomysłowej obronie miasta podczas

oblężenia wojsk duńskich w sierpniu 1626 roku, wspominamy o tym wydarzeniu.

Wspomniany w tekście spichlerz możemy obejrzeć w galerii zdjęć na stronie:

http://www.trattoriacastello.pl/

Obecnie w budynku znajduje się restauracja.

4. Pora na działanie. Niezależnie od tego, czy podziemny labirynt istniał, czy też nie,

dzieci będą mogły dziś pochodzić po jego korytarzach. Dzielimy uczestników na

trzyosobowe grupy. Każda otrzymuje arkusz papieru, przybory plastyczne, klej,

nożyczki, widokówki, zdjęcia etc. Zadaniem grupy jest stworzenie labiryntu. Należy

wziąć pod uwagę:

- Gdzie będzie wejście do labiryntu?

- Dokąd będą prowadziły podziemne korytarze?

- Jakie pułapki będą czekały na śmiałków, którzy wejdą do labiryntu?

Prosimy dzieci, aby rysowane przez nie korytarze miały szerokość co najmniej 2 cm

(co umożliwi dalszą zabawę). Czas pracy – 20 minut.

5. Gdy labirynty są już gotowe, zapraszamy kolejno grupy do zaprezentowania swoich

Skąd i dokąd prowadziły podziemne korytarze? Jakie wydarzenie historyczne zostało wspomniane? Z jaką inną legendą łączy się opowieść o podziemnym labiryncie?



http://www.24gliwice.pl/wiadomosci/tak-wyglada-biala-brama-co-dalej-z-wyjatkowym-odkryciem-na-starowce/


http://www.trattoriacastello.pl/

58

prac. Najpierw dzieci opowiadają, skąd i dokąd prowadzi ich labirynt i jakie pułapki

zaprojektowały. Następnie zapraszamy jedną osobę spoza danej grupy do przejścia

labiryntu. Dwoje dzieci trzyma arkusz poziomo, trzecia osoba z grupy komentuje

i opowiada. Śmiałek, który będzie pokonywał labirynt, otrzymuje magnes i monetę,

które umieszcza odpowiednio pod i nad papierem, w miejscu wejścia do podziemnych

korytarzy. Poruszając magnesem przesuwa monetę i próbuje dojść do celu. Zabawę

powtarzamy dla każdej grupy.

6. Podsumowujemy zajęcia. Zachęcamy do szukania śladów historii w przestrzeni

miejskiej.


Zobaczmy fragmenty murów miejskich „na żywo”.

Wybierzmy się z dziećmi do Zamku Piastowskiego. Można tam obejrzeć makietę

miasta, która wspaniale prezentuje wygląd dawnych murów miejskich. W środy

i czwartki wstęp dla grup szkolnych jest bezpłatny. Aktualny cennik i potrzebne

informacje:

http://www.muzeum.gliwice.pl/zwiedzanie/

Grafika na pierwszej stronie:

https://pixabay.com/pl/pi%C4%99knie-sklepionej-piwnicy-tunel-258906/



https://pixabay.com/pl/pi%C4%99knie-sklepionej-piwnicy-tunel-258906/

59

Miejskie szyfry

Te zajęcia to gra, w której kilkuosobowe drużyny

muszą nie tylko uważnie szukać wskazówek, ale

i złamać szyfr. A wszystko po to, by jeszcze

lepiej poznać urokliwe miejsca Gliwic.


CELE

Po zajęciach dzieci rozpoznają i nazywają ważne gliwickie budynki. Wiedzą, z jakimi

wydarzeniami historycznymi są te miejsce związane. Celem zajęć jest też

rozbudzenie w dzieciach chęci poznawania miasta i jego historii.

METODY

asymilacji wiedzy: pogadanka, opis,

samodzielnego dochodzenia do wiedzy: gry dydaktyczne.



Wydrukowany załącznik S_1. Zadania należy pociąć (dla każdego koloru osobna

60

kartka z podpowiedziami nr 1, 2 i 3). Części z numerami 1 i 2 rozwieszamy w sali.

Postarajmy się wybrać miejsca nieoczywiste, dzięki temu dzieci będą miały większą

frajdę podczas poszukiwań. Części z numerem 3 odkładamy na bok.

12 długopisów,

komplet kart do gry w Gliwickie memo. Należy je wydrukować z załącznika (P_1)

dwa razy, co najmniej w formacie A4, przyciąć tak, aby karty były kwadratowe.

Papier, na którym będziemy drukować powinien być sztywny. Ewentualnie można

karty zalaminować.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Wprowadzamy dzieci do tematu zajęć i przedstawiamy im zasady gry. Dzielimy

uczestników na 12 drużyn. Każda drużyna wybiera kapitana, który otrzymuje od

prowadzącego kolorowy pasek z numerem (pierwszy wiersz każdej tabeli

w załączniku). Zadaniem drużyny jest poszukiwanie i zebranie dwóch podpowiedzi

(oznaczonych odpowiednim kolorem), które wskazują na pewne miejsce w Gliwicach.

2. Dzieci udają się na poszukiwania. Swobodnie poruszają się po sali. Gdy uda im się

zgromadzić podpowiedzi, zastanawiają się o jakie miejsce chodzi. Już teraz mogą

odgadnąć, pozostawiamy jednak dzieci w niepewności i mówimy, że potwierdzenie

zyskają w następnej części gry.

3. Kiedy wszyscy zgromadzą podpowiedzi, wręczamy każdemu zespołowi długopisy

i kartki z nr 3 – czyli z zaszyfrowaną wiadomością. Aby zwiększyć emocje, ogłaszamy,

że liczy się czas! I nagradzamy najszybszy zespół brawami. Po rozwikłanie szyfru

uczestnicy maja już pewność, jakiego miejsca szukali.

4. Uczestnicy siadają w kole. Wszyscy już wiedzą, jakiego miejsca poszukiwali. Pora

zobaczyć, jak ono wygląda. Prowadzący bierze połowę talii kart do gry Gliwickie

memo (czyli 12 różnych obrazków) i po kolei pokazuje ilustracje dzieciom. Prosi, aby

za każdym razem podnosił ręce zespół, który „odszyfrował” dany obiekt. Kapitan tego

zespołu opowiada wszystkim, czego jego drużyna dowiedziała się o danym miejscu.

5. Podsumowaniem zajęć i utrwaleniem nazw obiektów jest gra Gliwickie memo:

Dzieci siadają w kole. 24 plansze mieszamy i układamy pośrodku na podłodze

obrazkami do dołu, w 4 rzędach po 6 obrazków. Uczestnicy kolejno odkrywają po 2

dowolne obrazki, za każdym razem nazywając przedstawione na nich obiekty.

Jeśli dziecku uda się znaleźć parę (dwie takie same ilustracje), zabiera je z podłogi.

Jeśli obrazki są różne, odkłada je zakryte w to samo miejsce. Gra toczy się do

momentu, aż wszystkie karty zostaną zabrane z podłogi. W tej grze wygrywa cała

grupa, o ile uda jej się odnaleźć wszystkie pary i prawidłowo nazwać budynki na nich

61

przedstawione.


Gra może mieć szereg modyfikacji. Pierwszą z nich będzie wykorzystanie przez

dzieci komputerów bądź urządzeń mobilnych z dostępem do Internetu. Dzięki temu

drużyny będą mogły zrealizować dodatkowe zadanie – odnalezienie obiektu w Google

Maps i obejrzenie go za pomocą funkcji Street View.

Grę możemy rozegrać na zewnątrz, w parku albo na szkolnym boisku. To od nas

zależy, jak będzie wyglądała przestrzeń do gry.

Jeśli wprowadzimy zasadę, że wygrywa pierwsza drużyna, która rozszyfruje nazwę

miejsca, zmieniamy nieco przebieg zajęć. Zapowiadamy drużynom już wcześniej, że

po odnalezieniu dwóch podpowiedzi od razu udają się do prowadzącego po

zaszyfrowaną wiadomość. Wtedy tempo pracy zespołów jest różne, ale mamy

zwycięzcę.

62

Kosztowne prezenty

Legenda, którą podczas zajęć poznają dzieci, opowiada

o wizycie w Gliwicach cara Aleksandra I. Dzięki tej

opowieści można się przekonać, że czasami prezent może

być bardzo kosztowny… dla obdarowanego. Legenda

przywołuje postaci historyczne i miejsca w Gliwicach.


CELE

Po zajęciach dzieci potrafią opowiedzieć legendę pt. Wspaniałomyślność cara.

Rozumieją jej treść, identyfikują miejsca w niej wymienione. Ich zainteresowanie

historią miasta jest większe, podobnie jak poczucie tożsamości regionalnej.

METODY

asymilacji wiedzy: pogadanka, dyskusja, praca z tekstem,

samodzielnego dochodzenia do wiedzy: metoda problemowa,

praktyczne: metoda ćwiczebna.


63


Tekst legendy pt. Wspaniałomyślność cara. W: Świat gliwickich legend. Zebr. i

oprac. Edmund Całka. Gliwice: Towarzystwo Przyjaciół Gliwic, 1993, s. 9-12.

Dzieci będą pracować w 6 grupach. Dla każdej przygotowujemy jeden egzemplarz

książki albo kserokopię legendy.

Wydrukowana z załącznika S_2 wykreślanka – dla każdego uczestnika.

Polecenia dla grup – załącznik S_3.

Papier i długopisy dla grup.

Komputer z dostępem do Internetu, rzutnik i ekran lub tablica multimedialna.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Zajęcia pozwolą nam dobrze poznać jedną z gliwickich legend, spisaną przez

Edmunda Całkę. Pytamy:

Jeśli dzieci mają problem z podaniem definicji legendy, możemy wspólnie sprawdzić,

czym właściwie jest, korzystając ze słowników bądź Internetu.

2. Dzielimy uczestników na 6 grup. Każdej wręczamy tekst legendy. Prosimy

o wylosowanie karteczki z poleceniem. Każda grupa pracuje z tekstem około 8 minut.

Polecenia dla grup:

- Z tekstu legendy Wspaniałomyślność cara wypiszcie wszystkie wymienione w niej

miejsca w Gliwicach.

- Z tekstu legendy Wspaniałomyślność cara wypiszcie pojawiające się w niej postaci

historyczne.

- Kiedy dzieje się historia opisana w legendzie Wspaniałomyślność cara? Wypiszcie rok

i określcie, który to wiek.

- W legendzie Wspaniałomyślność cara opisane są dary, jakimi Aleksander I

obdarowywał gliwiczan. Wymieńcie je.

- W legendzie Wspaniałomyślność cara kilka razy pojawiają się różne kwoty pieniędzy.

Wypiszcie je i określcie, co właśnie tyle kosztowało.

- Na podstawie tekstu legendy określcie, dlaczego ludzie nie upominali się u cara

o zapłatę za swoje towary?

3. Uczestnicy zajęć siadają w kole. Rozpoczynamy rozmowę na temat legendy i zadań

grup. Najpierw prosimy jedną osobę o opowiedzenie w kilku zdaniach legendy.

Co to jest legenda? Czy znacie jakąś legendę związaną z Gliwicami?

64

Następnie przechodzimy do prezentowania wyników pracy grup. Po kolei prosimy

o odczytanie pytań i odpowiedzi. Gdy uczestnicy wymienią jakieś miejsce bądź osobę,

prosimy jedną z osób o podejście po komputera i wyszukanie:

- miejsca - w Google Maps; na ekranie bądź tablicy wszyscy oglądamy, jak prezentuje

się ono obecnie.

- postać historycznej – za pomocą wyszukiwarki internetowej sprawdzamy, kiedy żyła

dana postać i jak wyglądała.

Podczas udzielania odpowiedzi przez grupę wymieniającą dary cara, prosimy o

nazwanie zawodów, u przedstawicieli których car zaciągnął dług.

Rozmowę kończymy odpowiedzią na pytanie, skąd wzięło się nieporozumienie

dotyczące zapłaty. Pytamy o tytuł legendy – dlaczego akurat tak on brzmi?

4. Utrwaleniem treści zajęć jest wykreślanka, którą rozwiązują indywidualnie wszyscy

uczestnicy.

Należy ją wydrukować z załącznika. Poniżej podane są słowa - odpowiedzi:

Aleksander, Franciszek, sześć, klamra, Werona, Krupnicza, przyjęcie, Zabrze


Legenda o wizycie cara nadaje się świetnie do przeniesienia na scenę. Może

mała inscenizacja?

65

Sławni gliwiczanie

Tutaj żyli, tutaj tworzyli. Czasem spędzili w Gliwicach całe

życie, a czasem kilka bądź kilkanaście lat. W historii miasta

zapisali się jednak na zawsze. Zajęcia przybliżają dzieciom

sylwetki znanych gliwiczan i pozwalają poznać ich

osiągnięcia. Pomaga w tym grywalizacja, na której opiera

się koncepcja zajęć.


CELE

Po zajęciach dzieci potrafią wymienić znane osoby, których losy splotły się z

Gliwicami. Wiedzą, czym te osoby się zajmowały bądź zajmują nadal, rozpoznają ich

dzieła.

METODY

asymilacji wiedzy: pogadanka,

samodzielnego dochodzenia do wiedzy: metoda problemowa, gra dydaktyczna.



Kartki A4 z nazwiskami i słowami-kluczami, druk dwustronny (załącznik S_4). Osoby,

66

które będziemy poznawać: Jerzy Buzek, Stanisław Soyka, Adam Zagajewski, John

Baildon, Oscar Troplowitz, Włodzimierz Lubański, Horst Bienek, Krzysztof Nitsch,

Tadeusz Różewicz, Theodor Erdmann Kalide.

Kartki rozkładamy na stole w taki sposób, by widoczne były słowa-klucze.

Kartki z biogramami i zadaniami (załącznik S_5; kartki należy rozciąć wzdłuż

zaznaczenia). Biogramy wieszamy w sali, w widocznych miejscach.

Taśma samoklejąca.

Komputery z dostępem do Internetu i drukarka, smartfony albo tablety. Jeśli

podczas zajęć nie dysponujemy takim sprzętem, zadania specjalne uczestnicy mogą

wykonać w domu.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Zajęcia rozpoczynamy od rozmowy na temat wybitnych gliwiczan, którzy są znani

dzieciom. Zapowiadamy, że podczas zajęć uczestnicy poznają ciekawostki z życia

dziesięciu gliwiczan oraz przekonają się, czym zyskali sobie sławę.

2. Dzielimy uczestników zajęć na 10 grup. Prosimy o podejście do stołu. Grupy kolejno

wybierają kartki ze słowami-kluczami. Przedstawiamy zadanie dla grup:

Zapoznanie się z tekstami i wybór właściwego powinien zająć ok 6 minut.

3. Znów siedzimy w okręgu. Sprawdzamy, czy grupom udało się właściwie połączyć

nazwisko i biogram. Grupy kolejno referują, co ustaliły. Przedstawiają postaci,

podając kilka faktów z ich życiorysów.

4. Każdej grupie wręczamy zadanie specjalne. Aby je wykonać, konieczne będzie

skorzystanie z komputerów, udostępnionych książek. Po 6 minutach wszystkie grupy

znów siadają razem i opowiadają, co udało im się ustalić. (Jeśli nie dysponujemy

sprzętem komputerowym, możemy ten punkt pominąć. Jeśli dysponujemy jednym

komputerem, wykonujemy zadania kolejno, wspólnie).

Odwróćcie kartki i przeczytajcie, jaką postacią będziecie się

zajmować. Następnie udajcie się na poszukiwania. W sali

umieszczono dziesięć biogramów. Musicie odnaleźć ten, który

dotyczy waszej postaci. Pomogą wam w tym słowa-klucze. Kiedy

odnajdziecie właściwą notkę, zabierzcie ją ze sobą i wróćcie na

swoje miejsca. Zabawę wygra drużyna, która powróci jako

pierwsza. Ale uwaga: wybór błędnego biogramu dyskwalifikuje

drużynę.

67

5. Na zakończenie zajęć proponujemy dzieciom zabawę. Zbieramy od grup kartki

z nazwiskami znanych gliwiczan, tasujemy je. Wybieramy dziesięciu ochotników

i przyklejamy każdemu na plecach kartkę z jednym nazwiskiem. Osoby te muszą

dowiedzieć się kim są, zadając pozostałym uczestnikom zajęć pytania na „swój”

temat. Pytania muszą być tak sformułowana, aby można było na nie odpowiedzieć

„tak”, „nie” lub „nie wiem”.


Na zajęcia możemy przynieść wydaną przez Urząd Miejski w Gliwicach książkę

Gliwickie gwiazdy [Herman Sławomir: Gliwickie gwiazdy. Gliwice: Urząd Miejski,

2013.]. W publikacji wymienionych jest wielu znanych gliwiczan. Dzięki lekturze

wybranych fragmentów dzieci mogą się dowiedzieć , do jakich szkół w Gliwicach

uczęszczali bohaterowie książki, jak spędzali czas, jakie zabawy były ich ulubionymi.


https://pixabay.com/pl/kulka-magnetyczna-gwiazda-magnes-3d-820960/

CC0 Public Domain

https://pixabay.com/pl/kulka-magnetyczna-gwiazda-magnes-3d-820960/

68

Śląski zwierzyniec

Niezależnie od tego, czy dzieci lub ich najbliżsi „godają”,

warto aby wiedziały, że gwara śląska jest ważnym

elementem tożsamości regionalnej i kultury Górnego

Śląska. Uczestnicy zajęć odkryją, gdzie w Internecie można

posłuchać nagrań wypowiedzi Ślązaków oraz poznają kilka

śląskich słów.


CELE

Po zajęciach dzieci wiedzą, że gwara śląska jest regionalną odmianą języka polskiego.

Rozpoznają jej brzmienie i potrafią wymienić kilka słów. Zajęcia wzmacniają poczucie

tożsamości regionalnej, ukazują gwarę śląską jako ważny element kultury Górnego

Śląska.

METODY

asymilacji wiedzy: pogadanka, dyskusja,

samodzielnego dochodzenia do wiedzy: metoda problemowa.


69


Pluszowe zwierzaki (w miarę możliwości: prosię, jeż, królik, osioł, tygrys, szczur,

kura, kotek, niedźwiedź, sowa, papuga, małpa, lis).

Komputer z dostępem do Internetu, rzutnik i ekran albo tablica multimedialna,

Opis krowy, konia i świni z książki Stanisława Ligonia. Dostępnych jest kilka wydań,

np.:

Ligoń Stanisław: Bery i bojki śląskie. Katowice: "PiK", 1994, s. 67-72.

Duży worek, kosz lub plecak.

Śląskie nazwy pluszowych zwierząt, które przygotowaliśmy – napisane na kartkach

samoprzylepnych (albo na zwykłych, wtedy dodatkowo przygotowujemy taśmę

samoklejącą).

Kartki ze słowami ze śląskich bajek – załącznik S_6.

Długopis bądź ołówek dla każdego dziecka.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Zajęcia rozpoczynamy od zadania dzieciom pytań:

Odpowiedzi na pytania pomogą uzmysłowić uczestnikom zajęć, że mieszkańcy

regionów Polski posługują się różnymi odmianami języka. Można pokazać dzieciom

mapę gwar i dialektów polskich dostępną na stronie:

http://www.genwolnosci.pl/publikacje/59-mapa-gwar-i-dialektow-polskich

2. Rozdajemy kartki ze śląskimi słowami i przybory do pisania. Prosimy dzieci

o uważne wysłuchanie nagrania. Są to Bajki Ignacego Krasickiego po śląsku. Ich

bohaterowie to zwierzęta, które podczas zajęć pojawią się wielokrotnie. Nagranie

jest dostępne online w serwisie Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe

pod red. Haliny Karaś.

http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=opis-dialektow&l2=dialekt-

slaski&l3=slask-srodkowy&l5=kosztowy-tekst4

Czy w Polsce wszyscy mówimy tak samo? Używamy tych samych słów? Co to znaczy, że ktoś „godo”? Czy znacie jakieś śląskie słowa? Czy wy rozumiecie, co oznaczają słowa: tósz [pies], mizdra [mysz]? (kaszubski) Czy śląskie słowa są zrozumiałe dla mieszkańców innych regionów Polski?


http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=opis-dialektow&l2=dialekt-slaski&l3=slask-srodkowy&l5=kosztowy-tekst4


70

Zadaniem dzieci jest zakreślanie na kartkach tych słów, które usłyszą

w przygotowanych bajkach.

Przy łontorzu w kościele miyszkoł szczurek mały,

Ach dlo mnie te kadzidła, świycki i chorały,

Tak sie asił, tak chwolił swym powożaniem,

Aże go kot farorza zezar na śniaodanie.

Ptok ptokowi godo: nie beyc, skońdż już ślimtanie,

Dydź moż luksusowe we klotce mieszkanie,

Dlo cia fajnie, boś stary i w klotce zrodzóny,

Jo pamiyntóm, na co my ptoki skrzidła momy.

Skuli tyj szkarupy na puklu żol mi cie,

Że tyż poradzisz żółwiu mieszkać w takiej klicie,

Na to żółw do myszy: lepszo swoja chałupecka,

Niż wielgo, chodź ino lokatersko noreczka.

3. Sprawdzamy, ile słów udało się odnaleźć dzieciom. Następnie pytamy, o czym były

kolejne utwory (można jeszcze raz każdy szybko przeczytać). Pytam też o ich treść,

o to, jakie zwierzęta się w nich pojawiły.

4. Zapraszamy do zabawy, która pozwoli poznać kilkanaście śląskich słów. Najlepiej,

aby dzieci usiadły w kole, pośrodku którego umieszczamy worek z pluszowymi

zabawkami. Obok rozkładamy kartki/naklejki z wypisanymi nazwami zwierząt:

prosiok (prosię)

igel (jeż)

trusia (królik)

yjzel (osioł)

tiger (tygrys)

rat (szczur)

kurzica (kura)

kocik (kotek)

niydźwiydź (niedźwiedź)

ojla (sowa)

papagaj (papuga)

afa (małpa)

fuks (lis)

(słownictwo na podstawie: Furgalińska Joanna: Ślónsko godka. Ilustrowany słownik

dla hanysów i Goroli. Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN, 2010.)

Do zabawy można też wybrać inne słowa – dużo zależy od tego, jakie pluszowe

71

zwierzaki jesteśmy w stanie przygotować.

Dzieci parami podchodzą do worka. Jedno z nich ma zawiązane oczy. Drugie podaje

mu zabawkę. Pierwszym zadaniem jest rozpoznanie trzymanego w rękach pluszowego

zwierzaka. Następnym, nad którym para zastanawia się już wspólnie (i bez

zawiązanych oczu) – wybranie odpowiedniego śląskiego słowa. Jeśli wyrazy są

napisane na naklejkach, przyklejamy je do pluszaków. Jeśli na kartkach – kładziemy

obok zabawki. Zabawę kończymy, gdy wszystkie zwierzęta zostaną prawidłowo

nazwane.

5. Humorystycznym zakończeniem zajęć będzie wysłuchanie przez dzieci opisów

zwierząt autorstwa Stanisława Ligonia. Możemy najpierw przedstawić dzieciom

sylwetkę autora, który był znakomitym artystą, radiowcem, działaczem

niepodległościowym. Występował pod pseudonimem Karlik z Kocyndra. Od 1977 r. jest

patronem Radia Katowice, na antenie którego prowadził audycje propagujące śląski

folklor. W Katowicach można przysiąść obok Ligonia na ławeczce:

http://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1074360,Stanislaw-Ligon-%E2%80%93-

patron-Radia-Katowice.


Poznanie śląskich słów znacznie ułatwi gra pamięciowa (memory). Typowo śląskie

memo jest dostępne np. na stronie http://gryfnie.com/produkty/slaskie-memory/.

Równie dobrze można jednak przygotować karty samodzielnie. Mogą one mieć

dwojaką postać: talia składająca się z par takich samych, podpisanych obrazków, albo

talia składająca się z par obrazek + słowo. W pierwszej wersji szukamy dwóch takich

samych ilustracji, w drugiej obrazka i słowa go opisującego.

Lubiącym buszować w Internecie możemy polecić śląską Wikipedię:

https://szl.wikipedia.org/.

http://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1074360,Stanislaw-Ligon-%E2%80%93-patron-Radia-Katowice


http://gryfnie.com/produkty/slaskie-memory/

https://szl.wikipedia.org/

72

Śląskie strachy

Dawniej śląską ziemię zamieszkiwali nie tylko ludzie

i zwierzęta, ale i całe mnóstwo przedziwnych stworów.

Niektóre z nich były dobre i pomocne. Niestety tylko

niektóre, większości należało unikać jak ognia. Te zajęcia

pozwolą dzieciom poznać duchy, stwory i potwory, w

których istnienie wierzono dawniej. Dzieci sięgną do

literatury po to, aby stworzyć profile tych tajemniczych

postaci. A skoro mówimy o profilu… to czemu nie tym na

Facebooku?


CELE

Po zajęciach dzieci znają elementy ludowych śląskich wierzeń. Znają nazwy śląskich

strachów. Rozumieją, jaka była funkcja tych wierzeń i jakie zjawiska wyjaśniały bądź

oswajały.

METODY

asymilacji wiedzy: pogadanka, praca z ksiażką,

ćwiczebne.



Kartki A5 ze słowami: skarbnik, strzyga, połednica, meluzyna, zmora, bebok,

73

piecuch, utopek (tyle sztuk, ilu będzie uczestników; załącznik S_7).

Duże arkusze papieru (biały brystol albo szary papier), mazaki, taśma samoklejąca.

Książki:

Świat gliwickich legend. Cz.1. Zebr. i oprac. Edmund Całka. Gliwice: Towarzystwo

Przyjaciół Gliwic, 1993.

Szołtysek Marek: Bojki śląskie czyli Uczymy sie... bojać śląskie bojki, czytać po śląsku,

bawić śląskimi graczkami, malować i kryklać. Rybnik: "Śląskie ABC", 2006.

Z tych dwóch pozycji będzie nam potrzebnych 8 fragmentów, należy przygotować

kserokopie podanych stron:

Skarbnik – Świat gliwickich legend, s. 27-30.

Strzyga – Świat gliwickich legend, s. 112.

Połednica – Świat gliwickich legend, s. 153-155.

Meluzyna – Bojki śląskie, s. 48.

Zmora – Bojki śląskie, s. 49.

Bebok – Bojki śląskie, s. 50.

Piecuch – Bojki śląskie, s. 50-51.

Utopek – Bojki śląskie, s. 61-63.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Wprowadzamy dzieci do tematu zajęć. Opowiadamy, że w minionych wiekach

śląskie ziemie zamieszkiwały różne stwory, których ludzie naprawdę się bali.

Opowieści o nich przetrwały dzięki podaniom ustnym. Są to historie bardzo piękne i o

dużej wartości kulturowej. Pytamy:

Jest bardzo prawdopodobne, że dzieci będą znały chociaż jednego stracha. Być może

będzie to bebok, chyba najpopularniejszy ze wszystkich (może też dlatego, że był to

stwór przywoływany do straszenia najmłodszych).

Podczas zajęć dzieci poznają osiem śląskich strachów.

2. Dzielimy uczestników na osiem grup, które będą przygotowywać informacje na

temat skarbnika, strzygi, połednicy, meluzyny, zmory, beboka, piecucha oraz utopka

Każdej grupie wręczamy właściwy tekst, papier i przybory do pisania. Przedstawiamy

zadanie. Będziemy przygotowywać profil stwora na portal Facebook. Żeby to zrobić,

musimy go najpierw dobrze poznać – w tym celu dzieci muszą przeczytać

Czy znacie jakiegoś śląskiego stwora bądź ducha?

Czy wasi dziadkowie opowiadali kiedyś o bebokach bądź strzygach?

74

przygotowane fragmenty książek. Na ich podstawie oraz korzystając z pokładów

własnej wyobraźni tworzą koncepcje i graficzną prezentację profilu. Jeśli korzystają

z portalu, zadanie jest łatwiejsze. Jeśli nie, pomocne mogą być poniższe pytania:

- Jak nazywa się stwór?

- Gdzie mieszka?

- Gdzie najczęściej przebywa?

- Na czym polega jego „praca”?

- Jak wygląda?

- Co lubi?

- Kto może być jego znajomym?

- Jakie wydarzenia można zaznaczyć na osi czasu jego profilu?

Czas na wykonanie zadania: 15 minut

3. Grupy prezentują swoje prace. Przedstawiają innym profil śląskiego stracha.

Arkusze papieru zawieszamy w widocznym miejscu.

4. Kto uważnie słuchał innych, poradzi sobie znakomicie w zabawie, do której teraz

zapraszamy dzieci. Każdemu uczestnikowi przyklejamy na plecach kartkę z nazwą

jednego ze śląskich straszydeł i zapowiadamy, że wszyscy zamieniają się w te stwory.

Kłopot polega na tym, że nie nikt nie wie, kim jest. Trzeba się tego dowiedzieć,

pytając innych. Pytania muszą być tak sformułowane, by odpowiedź na nie brzmiała

TAK, NIE lub NIE WIEM. Dzieci swobodnie poruszają się po sali i próbują dociec, kim

są . Komu się to uda, ten staje przy arkuszu z profilem stwora, którym sam jest.

5. Podsumowujemy zajęcia, pytając uczestników:

Rozmową na ten temat kończymy zajęcia.


Warto obejrzeć śląskie strachy. Można to zrobić np. w Górnośląskim Parku

Etnograficznym w Chorzowie. Znajduje się tam m.in. Zaułek Zmory.

W pobliżu zamku w Chudowie stoją drewniane rzeźby przedstawiające różne śląskie

strachy. To miejsce jest dobrym pomysłem na wycieczkę, klasową albo rodzinną.

Profil na portalu Facebook to propozycja. Równie dobrze można projektować profil

na Twitterze lub jeszcze innym znanym dzieciom serwisie.

LITERATURA

Czy wiara w duchy i stwory jakoś ludziom pomagała? W jaki sposób?

Jakie zjawiska tłumaczono działaniem bądź obecnością stworów?

75

Katarzyna Wojtachnio, Śląskie strachy. W: „Biuletyn Politechniki Śląskiej”,

s. 19.23. Nr 5 (243), maj 2013.

Dostępne online: http://issuu.com/politechnikaslaska/docs/biuletyn_maj_2013/23

http://issuu.com/politechnikaslaska/docs/biuletyn_maj_2013/23

76

Łap beboka (1)

Gra karciana ŁAP BEBOKA ułatwia dzieciom poznanie

czterech legend związanych z Gliwicami oraz czterech

tajemniczych postaci, które poznajemy dzięki śląskim

podaniom. Specjalnie zaprojektowane karty zadziałają na

wyobraźnię, a pojawiający się co jakiś czas bebok

sprawdzi, kto ma najlepszy refleks. Zajęcia będą też

dobrym podsumowaniem, jeśli grupa poznała wcześniej co

najmniej kilka gliwickich legend.


CELE

Po zajęciach dzieci rozpoznają i nazywają postaci z gliwickich legend. Wiedzą, że

poznane opowieści są elementem kultury i tradycji śląskiej.

METODY


samodzielnego dochodzenia do wiedzy: gra dydaktyczna.



Karty w formacie A5 w takiej ilości, aby każdy uczestnik zajęć mógł otrzymać trzy

sztuki (załącznik S_8).

8 kart w formacie A3 (załącznik S_9).

Przed zajęciami prowadzący musi przygotować się do opowiedzenia gliwickich

77

legend i przedstawienia śląskich stworów i duchów. Poniżej znajduje się wykaz

pomocnej literatury.



Szołtysek Marek: Bojki śląskie, czyli Uczymy sie... bojać śląskie bojki, czytać po

śląsku, bawić śląskimi graczkami, malować i kryklać. Rybnik: "Śląskie ABC", 2006.

Skarbnik – Świat gliwickich legend, s. 27-30.

Połednica – Świat gliwickich legend, s. 153-155.

Bebok – Bojki śląskie, s. 50.

Utopek – Bojki śląskie, s. 61-63.

Jan III Sobieski w Gliwicach – Świat gliwickich legend, s.19-21.

Chrupiące półksiężyce - Świat gliwickich legend, s. 19-21.

Tajemnica złotego kielicha – Świat gliwickich legend, s. 43-46.

Wrzątek – narzędziem obrony – Świat gliwickich legend, s. 53-56.

PRZEBIEG ZAJĘĆ


Zapowiadamy, że podczas zajęć dzieci będą mogły poznać (lub przypomnieć sobie)

kilka legend dotyczących Śląska, a szczególnie Gliwic i ich historii.

2. Przygotowane ilustracje kładziemy na podłodze bądź zawieszamy na ścianie w taki

sposób, aby były dobrze widoczne. Prosimy dzieci o uważne słuchanie. Ich zadanie

będzie polegało na dobraniu właściwej ilustracji do każdej prezentowanej im legendy.

Opowiadamy o historiach związanych z kolejnymi obrazkami, nie zdradzając

oczywiście, o którym akurat mówimy – o to pytamy dzieci. Ta część zajęć powinna

trwać około 15 minut.

3. Przedstawiamy zasady gry ŁAP BEBOKA.

Do rozgrywki używamy talii składającej się z następującej liczby kart: liczba

uczestników zabawy x 3. W grze występuje 8 różnych rodzajów kart.

Dzieci siadają w kole. Potasowane karty układamy pośrodku, na stosie, obrazkami do

dołu. Prowadzący odkrywa po kolei po jednej karcie dla każdego dziecka (idąc po

okręgu i powtarzając kolejkę trzy razy, tak aby dla każdego uczestnika odsłonić

w sumie trzy karty).

Co to jest legenda?

Czy któreś z was zna jakąś legendę związaną z naszym regionem?

78

Zadaniem dziecka jest zareagować zgodnie z kluczem. Pozostałe dzieci próbują zmylić

uczestnika, dla którego odkrywana jest karta, wykonując dowolne gesty niezgodne

z kluczem. Jeśli dziecko wykona prawidłowy, związany z kartą gest, karta ta jest

kładziona przed nim. Jeśli uczestnik się pomyli, prowadzący odkłada kartę na bok.

W obu przypadkach kolejną kartę wyciąga dla następnego dziecka.

Grę wygrywają wszystkie dzieci, które po trzech kolejkach mają przed sobą trzy karty.

Dodatkowo te osoby, które mają przed sobą chociaż jedną kartę z bebokiem,

otrzymują tytuł POGROMY BEBOKA.

Gesty przypisane do kart – klucz:

Należy głośno powiedzieć: „Łap beboka!” i jak najszybciej

położyć rękę na karcie.

Gdy tylko zobaczymy Jana III Sobieskiego, wołamy głośno:

„I ha ha!”.

Ta karta oznacza, że zamieniamy się w pszczoły. Machamy

rękami i bzyczymy.

Jako że połednica pojawia się w samo południe, gdy słońce

razi swoimi promieniami, gdy tylko widzimy tę kartę, robimy

z dłoni daszek nad oczami.

79

Pyszne rogaliki z Gliwic pojawiły się na stole. Klepiemy się

po brzuchach i mówimy: „Mniam, mniam!”

Skarbnik pojawia się w kopalni. Gdy go widzimy, udajemy,

że uderzamy kilofem.

Utopek mieszka pod wodą. Gdyby nam przyszło zanurkować…

zatkalibyśmy nos! To właśnie robimy, widząc tę kartę.

Kobiety leją wrzątek za mury miejskie. A my chowamy ręce

za siebie, bo nie chcemy się oparzyć.

4. Na zakończenie pytamy dzieci, która historia podobała im się najbardziej

i dlaczego. Będzie to okazja, aby jeszcze raz przypomnieć poznane legendy i utrwalić

ich treść.


Dzieci same mogą zaprojektować karty. W takim wypadku na zajęcia należy

przeznaczyć 90 minut i zamiast gotowych kart wydrukować szablony (załącznik S_10,

druk dwustronny).

Obok zamku w Chudowie znajdują się drewniane rzeźby przedstawiające różne

śląskie strachy. To miejsce to dobry pomysł na wycieczkę, klasową albo rodzinną.

80

Łap beboka (2)

To trudniejsza wersja zajęć. Zupełnie inne są zasady gry,

która tym razem odbywa się w grupach. Dzieci same

przygotowują też informacje o gliwickich legendach

i śląskich strachach. Emocjonująca rozgrywka sprawia, że

dzieci bez wysiłku zapamiętują postaci i ich

charakterystyczne elementy.


CELE

Po zajęciach dzieci rozpoznają i nazywają postaci z gliwickich legend oraz

fantastyczne postaci ze śląskich podań. Potrafią opowiedzieć co najmniej jedną

legendę.

METODY





Talia składa się z 56 kart. Jest w niej 8 rodzajów kart. Aby przygotować jedną talię,

81

należy wydrukować arkusz z kartami 7 razy (7 x 8 = 56; załącznik S_11).

Dzieci będą grały w ośmioosobowych grupach. Potrzebujemy tyle talii, ile grup

utworzymy. Np. jeśli klasa liczy 24 dzieci, potrzebujemy 3 talie po 56 kart.

8 kart wydrukowanych w formacie A3 (załącznik S_9).

Kilka dni przed zajęciami prosimy dzieci, aby każde z nich przygotowało informacje

na jeden z tematów:

Wizyta króla Jana III Sobieskiego w Gliwicach

Legenda o chrupiących półksiężycach

Legenda o obronie miasta w 1626 r.

Legenda o pszczołach, które pilnowały skarbu

Bebok

Połednica

Skarbnik

Utopek

Można dzieciom zaproponować jako źródła następujące pozycje:



Szołtysek Marek: Bojki śląskie, czyli Uczymy sie... bojać śląskie bojki, czytać po

śląsku, bawić śląskimi graczkami, malować i kryklać. Rybnik: "Śląskie ABC", 2006.

Należy dopilnować, aby na każdy z 8 tematów informacje zbierała podobna liczba

dzieci.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Informujemy dzieci, że podczas dzisiejszych zajęć będziemy grać. Żeby jednak

dobrze zrozumieć zasady gry, musimy poznać kilka legendy gliwickich i umieć

rozpoznać śląskie strachy. Przygotowane przez uczestników informacje na

poszczególne tematy zaraz bardzo się przydadzą.

2. Dzielimy dzieci na 8 grup według tematów ich zadań (tak, aby w grupie pracowały

osoby z tym samym tematem). Dajemy dzieciom 6-8 minut na wspólną pracę –

wymianę zebranych informacji oraz przygotowanie do przedstawienia ich pozostałym.

3. Zapraszamy grupy po kolei do zaprezentowania legendy lub przedstawienia

śląskiego stracha. Do każdego tematu prowadzący prezentuje odpowiednią ilustrację

i gest, który jest przypisany do danego obrazka. Uzupełniamy wiadomości

przygotowane przez uczestników. Na koniec jeszcze raz powtarzamy wszystkie gesty.

82

Gesty przypisane do kart – klucz:

Należy głośno powiedzieć: „Łap beboka!” i jak najszybciej

położyć rękę na karcie.

Gdy tylko zobaczymy Jana III Sobieskiego, wołamy głośno:

„I ha ha!”.

Ta karta oznacza, że zamieniamy się w pszczoły. Machamy

rękami i bzyczymy.

Jako że połednica pojawia się w samo południe, gdy słońce

razi swoimi promieniami, gdy tylko widzimy tę kartę, robimy

z dłoni daszek nad oczami.

Pyszne rogaliki z Gliwic pojawiły się na stole. Klepiemy się

po brzuchach i mówimy: „Mniam, mniam!”

Skarbnik pojawia się w kopalni. Gdy go widzimy, udajemy,

że uderzamy kilofem.

83

Utopek mieszka pod wodą. Gdyby nam przyszło zanurkować…

zatkalibyśmy nos! To właśnie robimy, widząc tę kartę.

Kobiety leją wrzątek za mury miejskie. A my chowamy ręce

za siebie, bo nie chcemy się oparzyć.

4. Zmieniamy układ i liczbę grup. Teraz w każdej grupie powinno się znaleźć 8 dzieci,

każde z innym tematem. Zamianę można przeprowadzić szybko, prosząc dzieci

w każdej z pierwotnych grup o odliczenie do 3 (w przypadku 24 uczestników),

a następnie o utworzenie nowych grup jedynek, dwójek i trójek. Poniższy schemat

może być pomocny:

5. Przedstawiamy zasady gry ŁAP BEBOKA (2).

Każda grupa otrzymuje jedną talię kart. Należy je potasować i rozdać pomiędzy

graczy, którzy kładą je przed sobą na stosie obrazkami ku dołowi. Nie wolno

podglądać, jakie karty się otrzymało. Celem gry jest pozbycie się wszystkich swoich

kart. Wygrywa osoba, której uda się to jako pierwszej.

Gracze będą dokładać katy w kolejności według ruchu wskazówek zegara. Zaczyna

dowolny gracz. Bierze pierwszą kartę ze swojego stosu i wykłada odkrytą na środek

stołu (ruchem „od siebie”, aby nie miał możliwości pierwszy podejrzeć własnej karty).

I część zajęć II część zajęć

84

W zależności od tego, jaka karta trafiła na stół, wszyscy gracze muszą odpowiednio

zareagować (patrz: gesty - klucz). Osoba, która się pomyli, zabiera karty ze środka

stołu (może to być jedna karta lub kilka) i kładzie je zakryte na spodzie swojego stosu.

Jeśli nikt się nie pomyli, karta zostaje na środku, a następny gracz odkrywa swoją

kartę i kładzie na tej już leżącej na stole.

Wyjątkową kartą jest ta z bebokiem. Gdy tylko pojawi się ona na stole, wszyscy gracze

mówią „Łap beboka!” i kładą rękę na karcie. Czyja ręka znajdzie się na samej górze,

ten zabiera wszystkie karty ze środka stołu.

Gramy do momentu, aż jeden z graczy pozbędzie się swoich kart. Zostaje on

zwycięzcą.


Dzieci same mogą zaproponować gesty do kart. Należy jedynie pozostawić

niezmieniony gest do karty z bebokiem, ponieważ nadaje on grze dynamizmu.

85

Gliwice dawniej

Jak dawniej wyglądały Gliwice? Gdzie była Biała, a gdzie

Czarna Brama? Dzięki tym zajęciom dzieci dowiedzą się

tego i wielu innych rzeczy o historii miasta, a także

przećwiczą wyszukiwanie informacji dostępnych na

różnych nośnikach. Będą pracować w grupach i dzielić się

własnymi odkryciami.


CELE

Po zajęciach dzieci wiedzą, jak wyglądało miasto w XV – XVII w. Nazywają jego

elementy i podają ich funkcję. Wyszukują informacje w różnych źródłach. Potrafią

podać kilka różnic między dawnymi a teraźniejszymi Gliwicami.

METODY

asymilacja wiedzy: pogadanka, praca z książką, praca z użyciem komputera,

samodzielnego dochodzenia do wiedzy: metoda przypadku,

praktyczne - metody ćwiczebne, metody realizacji zadań wytwórczych.



Do przeprowadzenia zajęć będą potrzebne dwa laptopy bądź tablety z dostępem

do Internetu. Posłużą dzieciom do wyszukiwania informacji.

Klocki typu Lego lub inne w sześciu różnych kolorach (np. biały, czerwony, niebieski,

zielony, żółty, czarny); posłużą do podzielenia dzieci na grupy, dlatego musimy

86

przygotować ich tyle, ilu będzie uczestników; woreczek,

oznaczone kolorami koperty z zadaniami dla 6 grup (załącznik s_12),

arkusz szarego papieru,

czarne i zielone flamastry,

kartki (po 1 dla każdego uczestnika),

Konieczne jest przygotowanie kilku książek:

Kronika miasta Gliwice 2000. Pod red. Barbary Baranowskiej. Gliwice: Urząd Miejski,

2000.

Gliwice znane i nieznane IV. Zabytki Gliwickich Dni Dziedzictwa Kulturowego. [Red.

Damian Recław]. Gliwice: Muzeum, 2012.

Gliwice znane i nieznane. Zabytki Gliwickich Dni Dziedzictwa Kulturowego. [Red.

merytoryczna Leszek Jodliński]. Gliwice: Muzeum, 2006.

Cetwiński Marek: Od Polski drewnianej do murowanej. [Wrocław]: Wydaw.

Dolnośląskie, 1994.

Krawczyk Grzegorz: Chłopiec z Gliwic: krotochwila teatralna, napisana ku ubawieniu

i pokrzepieniu Bobaka oraz wszystkich dzieci z Gliwic, lecz nie tylko. Gliwice: Muzeum

w Gliwicach, cop. 2014.

Powyższe tytuły można wypożyczyć w wielu filiach Miejskiej Biblioteki Publicznej

w Gliwicach.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Podczas wchodzenia dzieci do sali prosimy każde o wylosowanie klocka z woreczka.

Dzieci zajmują miejsca.

2. Wyjaśniamy dzieciom, że będziemy budować miasto. Stąd też klocki, które jednak

nie posłużą jako budulec, ale pomogą wyznaczyć role uczestników. Pytamy dzieci:

Podczas zajęć będziemy szukać informacji o Gliwicach w dawnych wiekach (XV –

XVII w.). Posłużą nam do tego książki i informacje dostępne w Internecie.

3. Prosimy dzieci, aby każde spojrzało na swój klocek. Jego kolor wskaże, do której

grupy należy. Przygotowaliśmy klocki w sześciu różnych kolorach, tyle będzie więc

grup.

Czy wiecie, kiedy powstały Gliwice?

Jakie budynki w mieście są najstarsze?

87

Kto ma klocek…

biały,

będzie

kronikarzem.

czerwony, strażnikiem.

niebieski, artystą.

zielony, budowniczym.

żółty, kupcem.

czarny, duchownym

4. Zachęcamy teraz uczestników do odnalezienia swoich kolegów po fachu, czyli z tym

samym kolorem. Grupy znajdują sobie przestrzeń w sali, pusty powinien pozostać

jednak jej środek (będziemy tam budować miasto). Gdy już wszyscy się odnajdą,

rozdajemy koperty z zadaniami.

5. Podczas gdy dzieci otwierają koperty i czytają zadanie, dostarczamy niezbędne do

ich wykonania książki. Dwie grupy będą musiały pracować z komputerem bądź

tabletem. Umożliwiamy im to.

Jak wyglądają zadania grup i co jest potrzebne do ich zrealizowania?

KUPCY

1. Na 36 stronie książki Od Polski drewnianej do murowanej oraz w Internecie znajdźcie informację:

a. Co działo się na rynku? Jaka była jego funkcja?

Wyszukiwanie w Internecie przeprowadźcie, wpisując do wyszukiwarki hasło „rynek miejski”

2. Gdy rozpoczniemy budowanie miasta, waszym zadaniem będzie narysowanie na środku makiety

kwadratowego placu, który będzie rynkiem.

Co będzie potrzebne grupie?

- książka Od Polski drewnianej do murowanej (Marek Cetwiński, il. Bolesław Kasza.

[Wrocław]: Wydaw. Dolnośląskie, 1994.),

- czarne flamastry,

- laptop lub tablet z dostępem do Internetu.

KRONIKARZE 1. Na 30 stronie książki Kronika miasta znajdźcie informacje:

a. Gdzie w mieście stoi ratusz?

b. Z czego zbudowany był gliwicki ratusz?

2. Gdy rozpoczniemy budowanie miasta, waszym zadaniem będzie ustawienie ratusza we właściwym

miejscu na makiecie oraz ustawienie domów mieszczan.


- książka Kronika miasta Gliwice 2000. Przygot. pod red. Barbary Baranowskiej; oprac.

przez Barbarę Kozłowską [i in.]. Gliwice: Urząd Miejski, 2000.

- ratusz i domy mieszczan (z klocków albo niewielki pudełka).

BUDOWNICZOWIE

1. Na 131 stronie książki Gliwice znane i nieznane. Część IV znajdźcie informację:

88

a. Jaki kształt miało Stare Miasto?

2. Gdy rozpoczniemy budowanie miasta, waszym zadaniem będzie zbudowanie z klocków muru oraz

zrobienie z folii fosy.


- książka Gliwice znane i nieznane IV. Zabytki Gliwickich Dni Dziedzictwa

Kulturowego. [Red. Damian Recław]. Gliwice: Muzeum w Gliwicach, 2012.

- klocki do zbudowania muru, folia aluminiowa.

STRAŻNICY

1. Na 53 stronie książki Gliwice znane i nieznane znajdźcie informację:

a. Ile było dużych bram miejskich w naszym mieście i jak one się nazywały?

2. Gdy rozpoczniemy budowanie miasta, waszym zadaniem będzie zbudowanie z klocków dwóch bram

miejskich oraz postawienie przy nich strażników.


- książka Gliwice znane i nieznane. Zabytki Gliwickich Dni Dziedzictwa Kulturowego.

[Red. merytoryczna Leszek Jodliński]. Gliwice: Muzeum w Gliwicach, 2006.

- klocki, figurki strażników.

DUCHOWNI

1. W książce Chłopiec z Gliwic znajdźcie obraz przedstawiający oblężenie Gliwic. Zaznaczcie stronę

w książce, aby móc pokazać obraz pozostałym grupom.

2. Gdy rozpoczniemy budowanie miasta, waszym zadaniem będzie ustawienie we właściwym miejscu

na makiecie kościoła pod wezwaniem Wszystkich Świętych. Znajduje się on nieopodal rynku.


- książka Grzegorza Krawczyka pt. Chłopiec z Gliwic. Krotochwila teatralna, napisana

ku ubawieniu i pokrzepieniu Bobaka oraz wszystkich dzieci z Gliwic, lecz nie tylko

(Gliwice: Muzeum w Gliwicach, cop. 2014.)

- kościół (z klocków albo niewielki pudełko).

ARTYŚCI

1. Otwórzcie wyszukiwarkę i wpiszcie: rzeźba Gliwiczanka.

Znajdźcie stronę www, na której można zobaczyć zdjęcie tej rzeźby.

2. Gdy rozpoczniemy budowanie miasta, waszym zadaniem będzie narysowanie ulic i zadbanie o

zieleń.


- laptop lub tablet z dostępem do Internetu,

- czarne i zielone flamastry.

Czas pracy grup to 10 – 12 minut.

89

6. Dzieci kończą pracę w grupach i siadają dookoła rozłożonego na podłodze arkusza

szarego papieru. Informujemy, że teraz rozpoczynamy budowanie. Każda grupa ma

swoją rolę. Prosimy kolejne grupy o wykonanie swoich zadań w kolejności: kupcy,

kronikarze, budowniczowie, strażnicy, duchowni, artyści. Każdy etap komentujemy,

dopowiadamy, odpowiadamy na pojawiające się pytania. Pomocne mogą być poniższe

wskazówki:

KUPCY

- Największe rynki w Polsce znajdują się w Olecku, Krakowie i Wrocławiu.

- Charakterystyczna dla gliwickiego rynku jest fontanna z Neptunem. Powstała

w XVIII w.

KRONIKARZE

- W Gliwicach ratusz stał już w XIII w.

- Podczas przebudowy ratusza w 1842 r. zamontowano zegar miejski, a na szczycie

wieży umieszczono nową gałkę z iglicą. Owa gałka została otwarta w 2002 r., podczas

remontu budynku. W środku odnaleziono liczne pamiątki, a wśród nich kronikę

miejską. Znalezione przedmioty były eksponowane na wystawie „Przesłanie z

przeszłości” w Muzeum w Gliwicach.

BUDOWNICZOWIE

- W Gliwicach na ślady murów możemy trafić m.in. przy placu Rzeźniczym, gdzie

obejrzymy ruiny bramy Raciborskiej, zwanej Czarną; przy ulicy Grodowej 1a i 5 oraz

przy ulicy Basztowej 3. Zachował się też fragment kurtyny z basztą, który został

wykorzystany do budowy Zamku Piastowskiego.

STRAŻNICY

- Biała i Czarna brama (czyli inaczej Bytomska i Raciborska) były ważnymi elementami

miejskiej fortyfikacji. Fragmenty Czarnej możemy oglądać na placu Rzeźniczym.

Dokładne położenie Białej Bramy nie było znane. Aż do 2015 r., kiedy podczas

modernizacji ulic starówki natrafiono na jej fragmenty (ul. Basztowa).

DUCHOWNI

- Znaleziony obraz nawiązuje do jednej z gliwickich legend. W 1626 r. miasto broniło

się przed wojskami duńskimi. Według legendy kluczową rolę w obronie miasta

odegrały kobiety, wylewające za mury wrzątek i gorącą kaszę. Podczas oblężenia

mieszkańcy miasta ślubowali udać się z pielgrzymką dziękczynną na Jasną Górę, o ile

tylko miasto uda się ocalić. Tak się stało, a ochronny płaszcz Matki Bożej, broniącej

Gliwic, oglądamy na wspomnianym obrazie.

ARTYŚCI

- Rzeźba również nawiązuje do tej samej legendy. „Gliwiczankę” odsłonięto w 1956 r.

Autorką rzeźby jest Wanda Demczyszyn-Wiśniewska.

90

7. Gdy miasto jest już gotowe i dzieci poznały również legendę o obronie Gliwic,

proponujemy na koniec zabawę w szacowanie. Rozdajemy uczestnikom kartki i

flamastry. Prosimy, by podzielili kartki na pół poziomą linią i nad kreską napisały, ilu

mieszkańców mogło liczyć miasto w XVI w. Pod kreską natomiast – ilu mieszkańców

miasto liczy obecnie. Sprawdźmy wyniki i wyłońmy zwycięzcę lub zwycięzców – osoby,

które były najbliżej prawdy. Zwróćmy uwagę dzieci na przyrost liczby mieszkańców,

na rozwój miasta, który dokonał się na przestrzeni wieków.

2014 r. – 181 388 mieszkańców (Raport o stanie miasta, dostęp online:

https://gliwice.eu/sites/default/files/imce/uzupe_nienie_raportu_za_rok_2014.pdf),

1534 r. – 1000-1200 mieszkańców (Kronika miasta…, s. 88.).


Odwiedźmy miejsca, o których mówiliśmy podczas zajęć.

W Zamku Piastowskim można obejrzeć makietę siedemnastowiecznych Gliwic.

Wybierzmy się tam i porównajmy stworzoną podczas zajęć makietę z tą eksponowaną

w muzeum.

https://gliwice.eu/sites/default/files/imce/uzupe_nienie_raportu_za_rok_2014.pdf

91

Gliwickie opowieści

Jak zaangażować dzieci i zachęcić do

poszukiwania ciekawostek o mieście? Jak

wspólnie z nimi zrobić film, który będą mogły

pokazać kolegom i opiekunom? Ten scenariusz to

instrukcja, która krok po kroku podaje prosty

przepis… na prostą animację. Nowe technologie

i multimedialny charakter projektu angażują

dzieci, a efekt końcowy jest powodem do dumy.

9 – 12 LAT 135 MINUT (3 X 45)

CELE

Po zajęciach dzieci rozpoznają zabytki Gliwic, potrafią opowiedzieć o co najmniej

jednym z nich. Wiedzą też, jakie są etapy montowania filmu i zespół jakich czynników

decyduje o efekcie końcowym.

METODY


samodzielnego dochodzenia do wiedzy: giełda pomysłów,

oparte na działalności praktycznej uczestników.



Kilka dni wcześniej prosimy dzieci o przygotowanie ciekawostki o wybranym

92

miejscu w Gliwicach. Mogą też przynieść ilustrację, zdjęcie, pocztówkę

przedstawiającą to miejsce.

Papier, kredki, farby, pastele, papier… - dowolne materiały do wykonania pracy

plastycznej przedstawiającej gliwicki zabytek.

Komputer z mikrofonem (może być wbudowany) i programem Windows Movie Maker

(program można bezpłatnie pobrać z sieci, o ile korzystamy z systemu operacyjnego

Windows).

Skaner (lub ewentualnie aparat fotograficzny).

Czołówka Gliwickie opowieści – załącznik S_13. Nie trzeba z niej korzystać, ale

może być pomocna, jeśli brakuje nam czasu lub pomysłu na wykonanie czołówki.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Zajęcia rozpoczynamy od omówienia celu i przebiegu zajęć. Wyjaśniamy,

że przygotowane ciekawostki zaprezentujemy w krótkim filmiku. Będzie to materiał,

dzięki któremu osoby nieznające miasta dowiedzą się interesujących rzeczy o jego

najbardziej charakterystycznych miejscach. Aby zrealizować film, musimy się do tego

dobrze przygotować. Pierwszym tego etapem było zebranie informacji przed

zajęciami. Teraz pora na rozmowę i wymianę informacji. Kolejno prosimy uczestników

o opowiedzenie o wybranym miejscu. Przyniesione przez dzieci ilustracje/zdjęcia

wieszamy w widocznym miejscu.

2. Rozdajemy dzieciom papier i przybory plastyczne. Prosimy o wykonanie rysunku

przedstawiającego miejsce, o którym mówiły.

3. Gotowe prace musimy zeskanować lub sfotografować. Mogą w tym pomóc dzieci,

które pierwsze skończą pracować.

4. Kolejnym etapem jest nagranie wypowiedzi dzieci. Zaczynami od rozmowy o tym,

na co zwrócić uwagę podczas nagrywania. Dźwięk możemy rejestrować na pomocą

programu Windows Movie Maker. Każdy uczestnik mówi jedno lub dwa zdania. Powinna

to być naprawdę ciekawostka, która zainteresuje przyszłych odbiorców. Uprzedzamy

też, że aby nagranie dobrze wyszło, pozostali muszą zachowywać się cicho. Gdy

pierwsi będą mówić do mikrofonu, pozostali mają czas na przygotowanie się.

Powstające nagrania zapisujemy w osobnych plikach.

5. Pora na montaż. Zajmuje on nieco więcej czasu, optymalnie więc będzie omówić z

dziećmi, jak ma wyglądać film, natomiast zmontować go poza zajęciami. Musimy więc

ustalić:

Jaka będzie czołówka? Jakie efekty przejść zastosujemy? Jaki podkład dźwiękowy wybieramy?

93

Pracując ze starszymi dziećmi możemy udostępnić wszystkie zebrane materiały na

dysku w chmurze i zaprosić do samodzielnej pracy.

Program Windows Movie Player jest prosty w obsłudze. W poznaniu podstaw pomocny

będzie poradnik:

http://www.komputerswiat.pl/poradniki/programy/windows-live-movie-

maker/2012/01/windows-live-movie-maker-montaz-filmu.aspx

W programie jest opcja umożliwiająca dodanie ścieżki spośród dostępnych na wolnej

licencji utworów w bazie http://freemusicarchive.org/. Można też skorzystać

z muzyki na http://cctrax.com/.

Gotowy film warto opublikować w Internecie, np. za pomocą YouTube. Dzięki temu

dzieci będą mogły pokazać go w swoich domach.

6. Na kolejnych zajęciach wyświetlamy na dużym ekranie (rzutnik lub tablica

multimedialna) gotowy film. Przykładem zrealizowanego materiału jest ten autorstwa

dzieci ze Szkoły Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi nr 21 im. H. Sienkiewicza

w Gliwicach:

https://www.youtube.com/watch?v=kWuGzrxLi8c


A może animacja poklatkowa? Jeśli zdecydujemy się na takie rozwiązanie, możemy

do naszej opowieści wprowadzić jakiegoś bohatera, który będzie przemierzał Gliwice.

Jak zrobić taką animację? Tutaj – wiedza w pigułce:

https://www.youtube.com/watch?v=_47RC6iKqf8

Film instruktażowy dla dzieci, do którego prowadzi link poniżej, został przygotowany

przez Miejską Bibliotekę Publiczną im. Ł. Górnickiego Galeria Książki w Oświęcimiu w

ramach projektu 22. Ogólnopolskiej Nagrody Literackiej im. K. Makuszyńskiego.

https://www.youtube.com/watch?v=WxIOKNDvIn0

Film można uatrakcyjnić na wiele sposobów. Pomiędzy rysunkami dzieci umieśćmy

np. zdjęcia z klasowych wycieczek, sfotografowane pamiątki etc.

http://www.komputerswiat.pl/poradniki/programy/windows-live-movie-maker/2012/01/windows-live-movie-maker-montaz-filmu.aspx


http://freemusicarchive.org/

http://cctrax.com/

https://www.youtube.com/watch?v=kWuGzrxLi8c



Scenariusze zajęć dla młodzieży gimnazjalnej

97

Cyfrowa interpretacja

Legendy to opowieści, które na długo przed utrwaleniem

w postaci pisanej, były przekazywane ustnie. Pora na

kolejny etap, czyli na cyfrowe interpretacje! Teksty

gliwickich legend w opracowaniu Edmunda Całki oraz baza

pięknych ilustracji – to połączenie gwarantuje twórczą

zabawę oraz znakomitym efekt końcowy. Podczas zajęć

będziemy korzystać ze strony Storybird. Dzięki niej

pisarze, artyści, nauczyciele i studenci, profesjonaliści

oraz amatorzy stworzyli już ponad 5 milionów historii.

Pora dołączyć do nich gliwickie legendy.


CELE

Po zajęciach uczestnicy potrafią opowiedzieć co najmniej jedną gliwicką legendę oraz

korzystać z serwisu storybird.com. Znają podstawowe zasady ilustrowania i zwracają

większą uwagę na graficzną stronę książek.

METODY


waloryzacyjne: metoda ekspresyjna,

praktyczne: metoda realizacji zadań wytwórczych (uświadomienie sobie celu

zadania, opracowanie harmonogramu pracy, wykonanie pracy, prezentacja i zbiorowa

ocena pracy).

Formy organizacyjne pracy: grupowa, zespołowa.

98


Podczas zajęć młodzież będzie pracować parami. Na każdą powinien przypadać

jeden komputer z dostępem do Internetu, który umożliwi korzystanie ze strony

Storybird. Jest to platforma pozwalająca ilustrować historie. Oferuje bezpłatnie

prace ilustratorów i animatorów z całego świata, które użytkownicy mogą włączyć do

swoich opowiadań.

Przed zajęciami prowadzący powinien utworzyć konto na stronie

https://storybird.com/. W tym celu należy kliknąć Sing up for free. Jeśli wybierzemy

opcję Educator/teacher, będziemy mogli utworzyć konta dla uczestników. Potem

wystarczy tylko kliknąć u dołu strony Print student login card – i wydruk z danymi do

logowania dla uczestników zajęć gotowy. Należy skorzystać z tej opcji, ponieważ

skraca ona czas uruchamiania aplikacji (młodzież nie musi dokonywać rejestracji).

Prowadzący zyskuje też podgląd prac użytkowników i może na bieżąco kontrolować

przebieg procesu oraz pomagać w razie trudności. Nie może jednak ingerować w

prace, ponieważ strona prosi uczniów o zmianę jednorazowego hasła (nowe znają już

tylko oni). Jeśli zajęcia spodobają się uczestnikom, mogą kontynuować w domach.

Teksty legend ze zbioru: Świat gliwickich legend. Cz.1. Zebr. i oprac. Edmund

Całka. Gliwice: Towarzystwo Przyjaciół Gliwic, 1993.

Przygotowujemy inną legendę dla każdej dwójki uczestników zajęć.

Prowadzący korzystać będzie z komputera z dostępem do Internetu, podłączonego

do rzutnika bądź tablicy multimedialnej.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Zapowiadamy, że podczas zajęć młodzież będzie mogła pobawić się w ilustrowanie,

niezależnie od posiadanych umiejętności plastycznych. Na warsztat weźmiemy

gliwickie legendy. Będziemy pracować parami. Zanim jednak zaczniemy,

porozmawiajmy:

Jeśli takie odpowiedzi nie padną, dopowiedzmy, że ilustrator musi myśleć o tym, kim

jest odbiorca jego pracy. Inaczej wyglądają książki dla przedszkolaków, inaczej dla

nastolatków. Warto, aby młodzież „zaprojektowała” sobie odbiorcę swojej pracy.

Trzeba też pamiętać o tym, że grafika powinna nie tylko ilustrować dosłownie tekst,

ale oddawać emocje i nastrój. Wchodzić ze słowem w interakcję.

2. Rozdajemy teksty legend oraz kartki z loginami i hasłami (wydruk ze storybird.com;

Czy znacie jakąś gliwicką legendę? Na czym polega ilustrowanie tekstu? Co trzeba wziąć pod uwagę, aby dobrze zilustrować tekst?

https://storybird.com/

99

dla każdej pary jedna legenda i jeden login). Młodzież może teraz wejść na stronę

https://storybird.com/. Udzielamy wskazówek dotyczących korzystania ze strony:

Aby zacząć ilustrować, wybieramy Create (albo Write u góry strony), klikamy w jedną

ilustrację, której styl najbardziej nam się podoba lub odpowiada treści legendy.

W poszukiwaniach tej najlepszej ilustracji pomocne są kategorie umieszczone po

lewej stronie (Tags). Gdy już wybierzemy, klikamy Use this art. Otworzy się menu

z trzema opcjami:

- Picture Book (książka obrazkowa, do krótkich opowiadań),

- Poem (jedna strona, doskonała do poezji),

- Longform book (do dłuższych form literackich).

Wybieramy Picture Book – to najlepsza opcja do zilustrowania legendy.

Zaczynamy ciężką pracę ilustratora! Jeśli odbiorcą prac młodzieży są młodsze dzieci,

konieczne jest też dostosowanie tekstu legendy. Warto ją skrócić i uprościć – z tym

również uczestnicy muszą się uporać.

Na środku ekranu widoczna jest nasza praca (zob. zdjęcie poniżej). Po prawej i lewej

stronie – ilustracje w stylu, który wybraliśmy. Na dole – pasek ze stronami pracy. Tutaj

dodajemy też kolejne strony.

Gdy książka jest gotowa, wybieramy z Menu Save and close albo Publish. Po

opublikowaniu pracę możemy udostępnić na portalach: Facebook, Twitter, Pinterest,

Tumblr lub Google+.

3. Pozwalamy młodzieży swobodnie pracować. Pomagamy w razie trudności. 15 minut

przed końcem zajęć prosimy o zapisanie prac i przystępujemy do prezentacji.

Prowadzący poprzez swoje konto w Storybird otwiera kolejne książki i prosi autorów

o krótkie opowiedzenie legendy, nad którą pracowali, oraz zaprezentowanie

wybranych ilustracji.

4. Informujemy uczestników, że korzystając z loginów i utworzonych haseł, mogą


100

dalej tworzyć swoje książki obrazkowe w domach.


Jeśli zajęcia przeprowadzamy w szkole i posiada ona swój profil na Facebooku,

możemy na nim udostępnić prace uczniów.

Warto zachęcić młodzież do odwiedzenia strony

http://www.polskailustracjadladzieci.pl/. Możemy poprosić, aby uczestnicy zajęć w

domu obejrzeli tę stronę i z dostępnej na stronie zakładki Ilustratorzy wybrali tego,

którego prace najbardziej się im podobają.

Jeśli prace młodzieży zostały wykonane starannie, możemy pokazać je młodszym

dzieciom. Wycieczka do przedszkola i zaprezentowanie legend maluchom

w atrakcyjnej graficznie formie na pewno da młodzieży satysfakcję.

http://www.polskailustracjadladzieci.pl/

101

Gra z czasem (1)

Zazwyczaj wiemy, kiedy miały miejsca ważne wydarzenia.

Potrafimy podać rok. A jeśli trzeba jeszcze określić dzień

i miesiąc? I odpowiedzieć, czy John Baildon został ojcem

przed czy po powrocie Blandowskiego z Australii do Gliwic?

Poniższy scenariusz zawiera opis Gry z czasem,

znakomitej zabawy ułatwiającej przyswojenie faktów

z historii miasta oraz poznanie ważnych dla Gliwic postaci.


CELE

Po zajęciach uczestnicy potrafią wymienić imiona i nazwiska znanych gliwiczan oraz

znają ich dorobek. Wiedzą też, w którym stuleciu te osoby żyły, a ponadto wiedzą,

czym jest oś czasu i prawidłowo umieszczają na niej wydarzenia.

METODY





102


Karty gry – należy je wydrukować dwustronnie na kartkach formatu A4, najlepiej

na twardszym papierze, np. 160 g/m2. (załącznik G_1)

Kilka dni przed zajęciami rozdajemy uczestnikom karteczki z nazwiskami znanych

gliwiczan (załącznik G_2). Prosimy, aby zebrali informacje o tych postaciach (kiedy te

osoby żyły, jaki jest ich związek z Gliwicami, czym się wsławiły). Jeśli nazwisk jest za

mało dla grupy, pozwalamy niektórym pracować dwójkami.

Sławni gliwiczanie: John Baildon, Horst Bienek, Wolfgang Bittner, Wilhelm von

Blandowski, Jerzy Buzek, Oscar Caro, Eugen Goldstein, Johann Friedrich Holtzhausen,

Wilhelm Hegenscheidt, Teodor Erdmann Kalide, Julian Kornhauser, Jerzy Lewczyński,

Włodzimierz Lubański, Gustaw Neumann, Wojciech Pszoniak, Tadeusz Różewicz, Zofia

Rydet, Artur Schiller, Marcin Strzoda, Wincenty Szpaltowski, Oscar Troplowitz,

Stanisław Sojka, Adam Zagajewski, Jerzy Ziętek.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Uczestnicy zajęć siadają w kole, najlepiej na podłodze. Zapowiadamy, że dzisiejsze

zajęcia to gra. Jej tematem będą znani gliwiczanie. Zanim przedstawimy zasady,

pytamy:

Padną teraz zapewne nazwiska z rozdanych wcześniej karteczek.

2. Rozdajemy karty uczestnikom. Każdy otrzymuje kartę z takim nazwiskiem, z jakim

wcześniej dostał karteczkę (w ramach przygotowania do zajęć). Zostanie nam jedna

karta - Wilhelm von Blandowski. Kładziemy ją pośrodku. Uczestnicy umieszczają karty

przed sobą w taki sposób, aby widoczna była strona bez daty (czyli zdjęciem ku górze).

Nie wolno odwracać kart.

3. Umieszczona na środku karta będzie punktem wyjścia do wystawiania kolejnych

kart i tworzenia osi czasu. Odwracamy ją i pokazujemy wszystkim uczestnikom

umieszczoną na niej datę. Prosimy jedną osobę o podejście i odczytanie tekstu na

karcie.

4. Rozpoczyna dowolny gracz. Czyta głośno zdarzenie opisane na posiadanej karcie.

Jego zadanie polega na zadecydowaniu, czy dane wydarzenie miało miejsce przed czy

po tym opisanym na leżącej pośrodku karcie. Adekwatnie – umieszcza swoją kartę po

lewej bądź po prawej stronie karty startowej.

Czy znacie jakąś sławną, związaną z Gliwicami osobę?

103

5. Weryfikujemy przyporządkowanie karty poprzez odwrócenie jej na drugą stronę,

datą ku górze. Prawidłowo umieszczona karta pozostaje na podłodze, tworząc oś

czasu, a gracz tym samym pozbywa się swojej karty. Zanim wróci na miejsce,

odczytuje informacje zamieszczone na karcie.

Jeśli karta została umieszczona błędnie, gracz wraca z nią na swoje miejsce, kładzie

ją znów datą ku dołowi.

Czynność ta jest powtarzana przez kolejnych graczy. Gdy na środku są już dwie karty,

a potem jeszcze więcej, decydować trzeba o umieszczeniu kolejnej przed, po lub

pomiędzy kartami. Zawsze kierujemy się zasadą chronologii.

6. Gdy już wszyscy spróbują dołożyć swoje karty, wracamy do błędnych odpowiedzi.

Ci gracze próbują jeszcze raz. Jeśli i tym razem nie uda im się prawidłowo

przyporządkować kart, odczytują teksty z tyłu kart i kładą je na właściwym miejscu.

Zwycięzcami gry są wszyscy, którym udało się za pierwszym razem prawidłowo

uzupełnić oś czasu o swoją kartę.


Grę możemy skrócić. Gracze dobierają się w pary i każdej wręczmy jedną kartę.

Pracują razem. Mniejsza liczba kart to krótszy czas gry. I znaczne jej ułatwienie,

ponieważ w miarę jak przybywa kart, gra robi się coraz trudniejsza.

Młodzież może też grać bez wcześniejszego przygotowania. Wtedy karty tasujemy

i rozdajemy losowo, a uczestnicy określają datę danego zdarzenia np. za pomocą

dedukcji.

Grafika na pierwszej stronie pochodzi ze strony

https://pixabay.com/pl/zegar-czas-listy-obserwowanych-moda-407101/


https://pixabay.com/pl/zegar-czas-listy-obserwowanych-moda-407101/

104

Gra z czasem (2)

Druga wersja Gry z czasem, w której to sami uczestnicy

projektują karty. Od ich inwencji zależy, jaka informacja

znajdzie się na karcie i w jaki sposób zostanie

przedstawiona. Młodzież pracuje parami, zbiera

informacje, wymyśla ilustrację i opowiada innym o osobie,

która żyła bądź tworzyła w Gliwicach.


CELE

Po zajęciach uczestnicy potrafią wymienić imiona i nazwiska znanych gliwiczan oraz

znają ich dorobek. Wiedzą, w którym stuleciu te osoby żyły. Wiedzą także, czym jest

oś czasu i prawidłowo umieszczają na niej wydarzenia.

METODY




Formy organizacyjne pracy: zespołowa, grupowa.

105


Kartki A4 z bloku technicznego, flamastry.

karteczki z nazwiskami znanych gliwiczan: John Baildon, Horst Bienek, Wolfgang

Bittner, Wilhelm von Blandowski, Jerzy Buzek, Oscar Caro, Eugen Goldstein, Johann

Friedrich Holtzhausen, Wilhelm Hegenscheidt, Teodor Erdmann Kalide, Julian

Kornhauser, Jerzy Lewczyński, Włodzimierz Lubański, Gustaw Neumann, Wojciech

Pszoniak, Tadeusz Różewicz, Zofia Rydet, Marcin Strzoda, Artur Schiller, Wincenty

Szpaltowski, Oscar Troplowitz, Stanisław Sojka, Adam Zagajewski, Jerzy Ziętek.

(załącznik G_2)

Dla każdej dwójki uczestników przygotowujemy komputer/tablet/smartfon

z dostępem do Internetu.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Uczestnicy zajęć dobierają się w pary. Każda dwójka losuje karteczkę

z nazwiskiem. Zapowiadamy, że podczas zajęć będziemy tworzyć karty do Gry

z czasem. Jest to zabawa, która pozwoli nam szybko i w ciekawy sposób poznać

znanych gliwiczan. Zanim przedstawimy zadanie, pytamy:

2. Warto, abyśmy dowiedzieli się, jakie znane osoby mieszkały bądź tworzyły

w naszym mieście. W tym celu poszukamy informacji o nich w Internecie – to pierwsze

zadanie dla młodzieży. Należy zwrócić uwagę na lata życia danej osoby, powiązania

z naszym miastem oraz dokonania. Rozdajemy młodzieży kartki i flamastry (1 kartka

dla każdej dwójki).

3. Uczestnicy wybierają jeden znaczący fakt z życia osoby, o której szukali informacji.

Musi on być związany z konkretną datą. Młodzież formułuje zdanie dotyczące tego

wydarzenia, np. Tadeusz Różewicz debiutuje

tomem Niepokój, Blandowki wraca do Gliwic

z Australii. Zdanie to należy zapisać na kartce,

u góry strony. Poniżej należy wykonać

ilustrację do tego zdania, może ona być

humorystyczna. Z drugiej strony kartki

młodzież przepisuje to zdanie, pod spodem

czytelnie umieszcza datę, poniżej której

wpisuje jeszcze kilka najważniejszych

informacji na temat danej osoby.

Czy wiecie, kim jest osoba, której nazwisko wylosowaliście?

Czy znacie jakąś inną sławną, związaną z Gliwicami osobę?

Blandowski wraca z Australii do Gliwic.

[rysunek]

Blandowski wraca z Australii do Gliwic w

1860 r.

Wilhelm von Blandowski był wybitnym fotografem. Zanim nim został, pracował w kopalni Król w Chorzowie. Szybko odkrył, że to fotografia jest jego pasją. W 1849 r. wyjechał do

Australii.

106

4. Na wyszukanie informacji i przygotowanie kart dajemy młodzieży około 15 minut.

Następnie zapraszamy wszystkich, aby usiedli w kole. Zbieramy karty, tasujemy

i rozdajemy po jednej dla każdej pary graczy. Uczestnicy umieszczają karty przed

sobą w taki sposób, aby widoczna była strona bez daty (czyli ilustracją ku górze). Nie

wolno odwracać kart.

5. Wyjaśniamy reguły gry. Jej celem jest chronologiczne ułożenie kart. Zaczynamy od

dowolnej pary, która ma najłatwiejsze zadanie, ponieważ kładzie otrzymaną kartę

pośrodku koła – to będzie punkt wyjścia do gry, czyli do wystawiania kolejnych kart

i tworzenia osi czasu. Odwracamy ją i pokazujemy wszystkim uczestnikom

umieszczoną na niej datę. Prosimy zespół, który przygotował kartę, o krótkie

przedstawienie osoby na niej opisanej.

6. Teraz swoje karty będą kolejno dodawać pozostałe dwójki. Dana drużyna głośno

czyta zdarzenie opisane na otrzymanej karcie. Jej zadanie polega na zadecydowaniu,

czy dane wydarzenie miało miejsce przed czy po tym opisanym na leżącej pośrodku

karcie. Adekwatnie – umieszcza swoją kartę po lewej bądź po prawej stronie karty

startowej.

7. Weryfikujemy przyporządkowanie karty poprzez odwrócenie jej na drugą stronę,

datą ku górze. Prawidłowo umieszczona karta pozostaje na podłodze tworząc oś

czasu, a gracze tym samym pozbywają się swojej karty. Prosimy teraz autorów karty

o krótkie przedstawienie osoby na niej opisanej.

Jeśli karta została umieszczona błędnie, gracze wracają z nią na swoje miejsca, kładą

ją znów datą ku dołowi.

Czynność ta jest powtarzana przez kolejne dwuosobowe zespoły. Gdy na środku są już

dwie karty, a potem jeszcze więcej, decydować trzeba o umieszczeniu kolejnej przed,

po lub pomiędzy kartami. Zawsze kierujemy się zasadą chronologii.

8. Gdy już wszyscy spróbują dołożyć swoje karty, wracamy do błędnych odpowiedzi.

Ci gracze próbują jeszcze raz. Jeśli i tym razem nie uda im się prawidłowo

przyporządkować kart, odczytują teksty z tyłu kart i kładą je na właściwym miejscu.

Zwycięzcami gry są wszyscy, którym udało się za pierwszym razem prawidłowo

uzupełnić oś czasu o swoją kartę.


Możemy przygotować wcześniej kilka specjalnych, zaskakujących kart. Wydarzenia

107

na nich opisane niekoniecznie muszą dotyczyć Gliwic. Takie dodatkowe karty nieco

utrudnią rozgrywkę, mogą jednak wprowadzić elementy humorystyczne.

Grafika na pierwszej stronie pochodzi ze strony:

https://pixabay.com/pl/stoper-czas-bie%C5%BCnia-wy%C5%9Bcig-zawody-259375/


https://pixabay.com/pl/stoper-czas-bie%C5%BCnia-wy%C5%9Bcig-zawody-259375/

108

Gliwicki quest internetowy

Prawdziwe wyzwanie dla lubiących zagadki! Zaprośmy

młodzież do niezwykłych poszukiwań w sieci. Rozwiązując

kolejne zadania, uczestnicy odnajdą wiele ciekawostek,

starych zdjęć, legend i historii. Będą pracować dwójkami.

Liczy się czas, spryt, uważne czytanie oraz umiejętne

formułowanie zapytań. Ta zabawa jest prawdziwym

treningiem wyszukiwania.


CELE

Po zajęciach uczestnicy znają strony internetowe pomagające poznać historię Gliwic.

Potrafią wyjaśnić, gdzie w Gliwicach znajdowała się Mała Wenecja, jaka jest historia

budynku Urzędu Miejskiego, gdzie miała miejsce prowokacja gliwicka.

METODY

samodzielnego dochodzenia do wiedzy: gra dydaktyczna,

asymilacji wiedzy: pogadanka.



Podczas zajęć młodzież będzie pracować parami, każda z nich musi mieć do

109

dyspozycji komputer z dostępem do Internetu.

Przygotowujemy kartki z zadaniami. Załącznik należy wydrukować tyle razy, aby

każda para mogła otrzymać jeden egzemplarz. Zadania rozcinamy wzdłuż

zaznaczonych linii, każdą część wkładamy do koperty z podpisem: Etap I, Etap II, Etap

III. (załącznik G_3)

Po jednej pocztówce z Gliwic dla każdej z grup. Pocztówki wkładamy do kopert

z napisem Etap II.

Prowadzący korzysta z komputera z dostępem do Internetu, podłączonego do

rzutnika bądź tablicy multimedialnej. Musi też posiadać konto pocztowe e-mail, na

które uczestnicy prześlą rozwiązanie.

Możemy przygotować nagrodę dla zwycięskiej dwójki.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Omawiamy cel i przebieg zajęć. Młodzież weźmie udział w grze o nazwie Gliwicki

quest internetowy. Jest to zabawa, która pozwala poznać wiele ciekawostek

o historii miasta. Wymaga spostrzegawczości, szybkiego działania i logicznego

myślenia. Pracujemy parami. Wszyscy rozwiązują te same zadania.

Gliwicki quest interentowy składa się z trzech etapów. Po pierwszym i drugim

przedstawiciel drużyny musi podejść do prowadzącego z zapisaną na kartce

odpowiedzią na pytanie. Jeśli jest ona poprawna – młodzież otrzyma kolejne zadania.

Jeśli nie – należy wrócić do komputera i zweryfikować odpowiedź. Narzędziem do

poszukiwań jest Internet, w którym korzystamy z ciekawych portali i platform.

Ta gra ma zwycięzcę. Będzie nim drużyna, która jako pierwsza wyśle do prowadzącego

e-mail z odpowiedzią na ostatnie zadanie.

2. Wręczamy drużynom koperty z zadaniami I etapu. Na sygnał „Start!” mogą otworzyć

koperty.

3. Poniżej znajduje się opis zadań wraz z poprawnymi odpowiedziami. Przed zajęciami

należy sprawdzić poprawność działania linków oraz aktualność stron. Ewentualne

konieczne zmiany trzeba nanieść samodzielnie do załącznika.

Etap I

1. W serwisie http://fotopolska.eu/ znajdźcie zdjęcie przedstawiające

miejsce prowokacji gliwickiej. Pochodzi ono z lat 1944-1945. Na zdjęciu jest

zegar. Zapiszcie, która godzina jest na nim widoczna?

KOMENTARZ:

Aby wykonać zadanie, trzeba wiedzieć, gdzie miała miejsce prowokacja

http://fotopolska.eu/

110

gliwicka. To pierwsza informacja, którą trzeba uzyskać. Następnie na wskazanej

stronie uczestnicy muszą skorzystać z wyszukiwarki i wpisać: Radiostacja albo

Radiostacja Gliwice albo Miejsce prowokacji gliwickiej (to też zadziała!). Wśród

wyników wyszukujemy zdjęcie wnętrza z zegarem na ścianie. Wskazywana

godzina to 11.44.

http://fotopolska.eu/140585,foto.html

2. Zapomnijcie o minutach. Liczba, która pozostanie, będzie Wam

potrzebna na stronie Wikipedii. Poszukajcie tam artykułu zatytułowanego

MIASTA WŁOCH, w którym wykorzystajcie zapamiętaną liczbę w kolumnie

lp. Już wiecie, jakie miasto będzie Wam potrzebne. Zapiszcie jego nazwę.

To koniec pierwszego etapu – udajcie się z rozwiązaniem do prowadzącego.

KOMENTARZ:

Liczba, której gracze poszukiwali w poprzednim zadaniu, to 11. Po wpisaniu

w wyszukiwarce na stronie Wikipedii hasła MIASTA WŁOCH, pojawi się tabela,

w której pod numerem 11 jest WENECJA.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Miasta_W%C5%82och

http://fotopolska.eu/140585,foto.html

https://pl.wikipedia.org/wiki/Miasta_W%C5%82och

111

Etap II

1. W naszym mieście działają „Gliwickie metamorfozy!”. Poszukajcie

strony www tego stowarzyszenia. Znajdźcie dział “Reportaże” i szukajcie w

nim tekstu, który w tytule ma nazwę miasta odnalezionego w poprzednim

etapie. W tym reportażu pojawia się powojenna oficjalna mapa miasta. Z

którego roku?

KOMENTARZ:

Odnalezienie strony stowarzyszenia i działu Reportaże nie jest trudne. Bardziej

kłopotliwe może być wyszukanie tekstu z „Wenecją” w tytule. Dobrze obeznani

z komputerem skorzystają z opcji Ctrl+F, która pozwala wyszukać dane słowo

na stronie. Mniej wprawni – przeczytają wszystkie tytuły, aż natrafią w końcu

na... MAŁĄ WENECJĘ. W tym reportażu pojawia się kilka map, trzeba uważnie

odnaleźć taką, która została sporządzona po wojnie. W jej opisie znajdujemy

informację, że pochodzi z 1947 roku.

http://www.gliwiczanie.pl/Reportaz/sikornik/wenecja/wenecja.htm

2. Otrzymany rok wpiszcie w katalogu elektronicznym Miejskiej Biblioteki

Publicznej w Gliwicach i wyszukajcie książki wydane w tym roku (trzeba

wybrać takie kryterium). W wynikach pomiędzy tytułami Etnografia Polski

a Historia chłopów w zarysie jest tytuł, którego szukacie. Są w nim

wymienione trzy miasta.

KOMENTARZ:

Aby skorzystać z katalogu elektronicznego biblioteki, najłatwiej zacząć od

wyszukania jej strony. Tam znajdujemy wejście do katalogu

(opac.biblioteka.gliwice.pl).

Widzimy wyszukiwarkę. Wpisujemy do niej rok 1947 i wybieramy po lewej

stronie kryterium wyszukiwania: Wyszukiwanie wg roku wydania. Klikamy

Szukaj. Otrzymane wyniki będą ułożone w kolejności alfabetycznej.

Odnalezienie Etonografii... nie jest więc skomplikowane. Poszukiwana książka


http://opac.biblioteka.gliwice.pl/cgi-bin/wspd_cgi.sh/wo2_search.p?R=1&IDBibl=69&ID1=EHNHNIJMQMGNFDGLLRNM&ln=pl

112

to: Tytus Laskiewicz, Felicja Rymowicz: Gliwice-Zabrze-Bytom w okresie lat

1921-1939 pod względem gospodarczym i przemysłowym. Katowice:

Wydawnictwa Instytutu Śląskiego, 1947.

W tytule pojawiają się Gliwice, Zabrze i Bytom.

3. W wyszukiwarce Google wpiszcie nazwy tych trzech miast i dodajcie

jeszcze słowo „fauny”. Wśród wyników wyszukiwania będzie strona

Wikipedii o pewnej fontannie. Wejdźcie na tę stronę. Można tam przeczytać

dwie wersje legendy. Ta pierwsza ma związek z trzema miastami. W drugiej

wymieniony jest budynek. Jaki? Zapiszcie jego nazwę.

KOMENTARZ:

Ta część zadania nie jest trudna. Szukamy oczywiście informacji o Fontannie

z trzema faunami, która stoi przed budynkiem Urzędu Miejskiego.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Fontanna_z_trzema_faunami_w_Gliwicach

Nazwa budynku, która będzie potrzebna do kolejnego zadania to Hotel

Oberschlesien (Haus Oberschlesien).

4. Na stronie http://gliwice.fotopolska.eu/ znajdźcie ten budynek. Wśród

wyników wyszukiwania jest pocztówka. Jaka jest treść pozdrowień?

Przepiszcie ją na pustą pocztówkę, którą znaleźliźcie w kopercie.

Przekażcie prowadzącemu.

KOMENTARZ:

Pocztówkę uda nam się wyszukać niezależnie od tego, czy wpiszemy do

wyszukiwarki Hotel czy też Haus Oberschlesien.

http://gliwice.fotopolska.eu/498341,foto.html

https://pl.wikipedia.org/wiki/Fontanna_z_trzema_faunami_w_Gliwicach

http://gliwice.fotopolska.eu/498341,foto.html

113

Treść pozdrowień: Pozdrawiam(y) wszystkich i całuję. Mela

Etap III

1. Na Google Maps znajdźcie Urząd Miejski w Gliwicach. Użyjcie opcji

Street View (mozna też skorzystać z żółtego ludzika i postawić go we

właściwym miejscu). Jakiego koloru jest samochód, który stoi na chodniku

po prawej stronie fontanny, przy ulicy Zwycięstwa?

KOMENTARZ:

Auto jest pomarańczowe. Aby nie pomylić stron i nie oglądać wszystkich

samochodów po prawej stronie urzędu, należy pamiętać, że chodzi o pojazd

przy ulicy Zwycięstwa.

https://www.google.pl/maps?source=tldsi&hl=pl

2. Na adres przykł[email protected] wyślijcie wiadomość. W tytule wpiszcie Wasze

imiona, a w treści – kolor samochodu.

KOMENTARZ: W miejscu przykł[email protected] należy wstawić adres prowadzącego;

może to być konto specjalnie utworzone na potrzeby gry (założone oczywiście

przed zajęciami). Ostatnie zadanie gry jest pomyślane w ten sposób, że

prowadzący bez problemu rozstrzygnie, kto jest zwycięzcą – będzie to ta

drużyna, której wiadomość wpłynie jako pierwsza.

4. Kończymy grę 15 minut przed planowanym zakończeniem zajęć. Najpierw

omawiamy jej przebieg. Wyświetlamy na ekranie kolejne strony i omawiamy zadania.

Prosimy uczestników, aby opowiedzieli, jak rozwiązali zagadki. Całość kończymy

wyłonieniem zwycięzców. Prowadzący wyświetla na ekranie okno poczty, aby wszyscy

mogli się przekonać, kto był pierwszy. W tytule wiadomości widzimy imiona osób.

Klikamy w wiadomość, która przyszła jako pierwsza. Sprawdzamy, czy w treści

wiadomości wpisano prawidłowy kolor. Jeśli tak – mamy wygranych! Jeśli nie,

sprawdzamy kolejny e-mail. Możemy wręczyć nagrody. Wszystkim należą się brawa za

wytrwałość i wspólną zabawę.

https://www.google.pl/maps?source=tldsi&hl=pl

mailto:przykł[email protected]

mailto:przykł[email protected]

114


Lubiącym takie łamigłówki możemy polecić stronę http://www.pazyl.pl/. To

skarbnica zagadek, dzięki którym można się dowiedzieć wielu ciekawostek z każdej

dziedziny wiedzy, a przy okazji nauczyć lepiej wykorzystywać internetowe

wyszukiwarki.

A może gra na terenie miasta? Strona http://www.geocaching.pl/ umożliwia

zabawę w poszukiwanie skarbów. Są nimi tajemnicze skrytki. W Gliwicach jest ich

prawie 80. Geocaching to świetna zabawa i znakomity sposób spędzania wolnego

czasu. Szczegóły i zasady są dostępne na wymienionej powyżej stronie.

Grafika na pierwszej stronie pochodzi ze strony

https://pixabay.com/pl/paj%C4%99cza-sie%C4%87-w-sieci-web-wody-399854/


http://www.pazyl.pl/

http://www.geocaching.pl/

https://pixabay.com/pl/paj%C4%99cza-sie%C4%87-w-sieci-web-wody-399854/

115

E-mapa miasta

Miasto, jego historię i zabytki można poznawać na różne

sposoby. Jednym z nich jest współtworzenie katalogu

Otwartych Zabytków. Innym – zabawa w niezwykłe

poszukiwania geocachingowych skrzynek. Podczas zajęć

młodzież pozna dwa serwisy internetowe, umożliwiające

aktywne i fascynujące poznawanie Gliwic.


CELE

Po zajęciach uczestnicy znają zasady „otwierania zabytków” za pomocą strony

internetowej bądź aplikacji oraz rozumieją cele i zasady geocachingu. Ich

zainteresowanie miastem, jego historią i architekturą jest większe. Młodzież wie, że

dzięki poznanym serwisom może aktywnie spędzić czas, równocześnie poszerzając

wiedzę o mieście, w którym mieszka.

METODY


samodzielnego dochodzenia do wiedzy: metoda problemowa, metoda

przypadków.

Formy organizacyjne pracy: grupowa, zespołowa, indywidualna.

116


Podczas zajęć młodzież będzie pracować parami przy komputerach z dostępem do

Internetu. Zostaną wykorzystane dwie strony internetowe:


http://otwartezabytki.pl/pl

Prowadzący pracuje przy komputerze z dostępem do Internetu, podłączonym do

rzutnika bądź tablicy multimedialnej.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Zanim podamy młodzieży adresy stron, którymi będziemy się zajmować, pytamy:

Słuchamy propozycji uczestników. Niektóre mogą być dla nas odkryciem, może

wykorzystamy je w przyszłości. Czy padną adresy tych, które chcemy zaproponować?

2. Młodzież pracuje dwójkami. Zapisujemy na tablicy bądź wyświetlamy na ekranie

adres pierwszej ze stron: http://otwartezabytki.pl/pl

Dajemy młodzieży trzy minuty na pierwsze zapoznanie ze stroną oraz na znalezienie

informacji: co to za projekt, co ma wspólnego z poznawaniem miasta?

Otwarte zabytki to projekt Centrum Cyfrowego Projekt: Polska. Jego celem jest

budowanie obywatelskiej, otwartej bazy zabytków i informacji o nich. Katalog bazuje

na Rejestrze zabytków, do którego obiekty wpisywane są na podstawie decyzji

wojewódzkich konserwatorów zabytków.

Zabytki może „otwierać” (czyli sprawdzać dane adresowe, opisywać, sporządzać

dokumentację fotograficzną) każdy obywatel. Użytkownicy muszą jednak pamiętać,

że cały serwis działa na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Na tych

samych warunkach. Treści dodawane przez internautów są udostępniane właśnie na

takiej licencji.

(informacje opracowano na podstawie strony www projektu)

3. Prosimy każdą parę o wybranie jednego gliwickiego zabytku z serwisu. Używamy

pola wyszukiwania Gdzie: i wpisujemy „Gliwice”. Zadaniem uczestników zajęć jest

zebranie wstępnych informacji o zabytku. Nie będą wypełniać pól na stronie

Czy siedzenie przed komputerem może skutkować tym, że

będziemy mieć ochotę wyjść z domu, aby lepiej poznać miasto?

Czy znacie jakieś strony internetowe lub aplikacje, które

pozwalają zdobywać wiadomości o Gliwicach?




117

otwartezabytki.pl, ponieważ to wymaga zalogowania w serwisie (co jest wprawdzie

bezpłatne i niezobowiązujące, ale decyzję o utworzeniu konta pozostawiamy

uczestnikom, mogą to zrobić w domach).

Pytania pomocnicze dla grup:

- czy dane adresowe i data powstania obiektu są prawidłowe? Zweryfikujcie je,

szukając innych źródeł.

- jak wygląda zabytek? Co to za budynek? Jaką funkcję pełnił kiedyś, jaką pełni

obecnie?

- czy z tym miejscem jest związana jakaś legenda?

- czy możecie podać linki do stron, które dotyczą tego zabytku?

Czas na zebranie informacji – 6-8 minut.

4. Zachęcamy kilka grup do krótkiego opowiedzenia o zabytkach, którym poświęciły

swoją uwagę.

5. Przechodzimy do zaprezentowania drugiej strony. Podajemy młodzieży adres

http://www.geocaching.pl/ i prosimy o przyjrzenie się zawartości strony.

Najszybszym wyjaśnieniem, czym jest geocaching, będzie obejrzenie minutowego

filmu. Wyświetlamy go na ekranie bądź tablicy multimedialnej.

https://www.youtube.com/watch?v=1YTqitVK-Ts

Geocaching jest zabawą w poszukiwanie skarbu. Dzięki współrzędnym GPS i opisowi

można dotrzeć do skrytki i zostawić swój ślad w logbooku (zeszycie wpisów).

Geocaching pozwala poznawać miasto i odkrywać jego zupełnie nowe rejony. Zresztą

– nie tylko miasto. Skrytki możemy odnajdywać na całym świecie. W Polsce jest ich

ponad 33 000.

6. Prosimy młodzież, by postarała się odpowiedzieć na następujące pytania:

- ile skrytek jest w Gliwicach?

- gdzie najbliżej nas znajduje się skrytka?

Jak sprawdzić liczbę skrytek w mieście? Wchodzimy do zakładki Skrytki. Korzystamy

z Szukaj według jenostki administracyjnej. Wybieramy województwo, a następnie

Gliwice. Zwracamy uwagę, że opisy skrytek są często bardzo rozbudowane, zawierają

ciekawostki związane z historią miejsc i budynków. Dzięki tej zabawie możemy poznać

Gliwice i poczuć dreszcz emocji, odnalezienie skrytki jest wyzwaniem.

7. Podsumowujemy zajęcia. Prosimy młodzież o ich opinię: czy poznane serwisy

zachęcają do poznawania miasta? Czy uczestnicy mieliby ochotę wziąć udział



118

w którymś z projektów?


Jeśli mamy możliwość kontynuowania zajęć w terenie, spróbujmy razem z grupą

„otworzyć” dowolny zabytek albo odnaleźć skrytkę.


https://pixabay.com/pl/mapa-lokalizacja-nawigacja-symbolu-525349/


https://pixabay.com/pl/mapa-lokalizacja-nawigacja-symbolu-525349/

119

Szola

Scenariusz zawiera opis gry Szola. Gracze zjadą windą

kopalnianą na sam dół, a w trakcie jazdy poznają górnicze

realia i legendę o Skarbniku. Młodzież będzie pracować

w grupach, o zwycięstwie zadecyduje nie tylko wiedza, ale

i szczęście. Czyli fart.


CELE

Po zajęciach uczestnicy potrafią opowiedzieć legendę o Skarbniku. Wiedzą, gdzie

znajdowała się KWK „Gliwice” oraz że nadal pracuje kopalnia w Sośnicy. Znają kilka

słów gwarowych, związanych z tradycją górniczą.

METODY

Asymilacji wiedzy: pogadanka, dyskusja,

Samodzielnego dochodzenia do wiedzy: metoda przypadków, gra dydaktyczna.



Miarę krawiecką (100 cm, jeśli jest dłuższa, przycinamy) i 4-6 klamerek do bielizny

120

(każda w innym kolorze). Ilość klamerek zależy od liczby drużyn. Każda drużyna

powinna liczyć od 3 do 6 osób.

Wydrukowane pytania do gry – 1 egzemplarz dla prowadzącego. (załącznik G_4)

Nagrodę dla zwycięskiej drużyny.

Tekst legendy Dobry duch kopalni [W:] Świat gliwickich legend. Cz.1. Zebr. i oprac.

Edmund Całka. Gliwice: Towarzystwo Przyjaciół Gliwic, 1993, s. 27-30.].

4-6 kostek do gry.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Zanim przedstawimy zasady gry, tytułem wstępu do zajęć pytamy:

2. Gra Szola pozwala poznać górnicze zwyczaje. Jej tematem jest legenda

o Skarbniku i górnicze słownictwo. Będziemy grać drużynowo. Jedna osoba nie będzie

należała do żadnego zespołu i zostanie dyrektorem kopalni, zajmie się przyznawaniem

punktów i wyłonieniem zwycięskiego zespołu. Dyrektorem zostaje ochotnik. Pozostali

dzielą się na drużyny, każda otrzymuje jedną klamerkę i kostkę do gry (kolor klamerki

jest kolorem drużyny).

3. Aby wygrać grę, trzeba dobrze znać legendę o Skarbniku. Prosimy dyrektora o

głośne przeczytanie legendy. Pozostali powinni uważnie słuchać i zapamiętać jak

najwięcej szczegółów.

4. Zasady gry Szola:

Dyrektor trzyma miarę krawiecką pionowo tak, aby setny centymetr znajdował się na

dole. Miara jest szybem windy, będziemy zjeżdżać tylko na głębokość 100 m (poziomy

wydobywcze są zazwyczaj znacznie głębiej pod ziemią).

Wygra ta drużyna, która zjedzie jako pierwsza. Polem Start jest 1 cm. Tam zaczynają

wszystkie drużyny. Grają one kolejno, według ruchu wskazówek zegara. Rozpoczyna

dowolna drużyna. Po pierwszym rzucie kostką każda drużyna przekazuje klamerkę

dyrektorowi, który będzie nią oznaczał głębokość, na jaką drużynie udało się zjechać.

Dyrektor musi pilnować, aby nie pomylić kolorów drużyn.

W swoje kolejce drużyna rzuca kostką i porusza się o tyle pól, ile oczek wypadło.

Jakie kopalnie działały i działają w Gliwicach? Jak zostały zagospodarowane tereny byłej kopalni „Gliwice”? Czy w waszych rodzinach są osoby, które pracowały bądź pracują w kopalni? Czy znacie jakieś górnicze tradycje?

121

Dyrektor odczytuje wartość, na jakiej się zatrzymała. Prowadzący sprawdza, jakie

zadanie jest przypisane do danego pola i głośno je odczytuje.

Rodzaje pól:

- Krankszychta! Cofacie się o dwa pola. [krankszychta = zwolnienie chorobowe],

- Szychta z bajką! Przesuwacie się dwa pola do przodu. [Szychta z bajką = dniówka z

nadgodzinami],

- Fajrant! – nic się nie dzieje.[fajrant = koniec dniówki albo przerwa w pracy],

- pytania otwarte dotyczące legendy,

- pytania jednokrotnego wyboru dotyczące górniczego słownika.

Pytania zadajemy tylko pierwszej drużynie, która zatrzyma się na danym polu

(prowadzący powinien zakreślać numery zadań, które już przeczytał). Jeśli kolejna

drużyna stanie na takim polu, nic się nie dzieje.

Jeśli drużyna odpowie na pytanie prawidłowo, zostaje na polu. Jeśli odpowie źle –

cofa się o dwa pola i niezależnie od tego, na jakim polu się teraz zatrzyma, nic się

już nie dzieje (nie działają krankszychty i szychty z bajką, nie otrzymuje kolejnego

pytania).

Gra toczy się do momentu, aż jedna z drużyn stanie na polu 100 lub przekroczy je.

Mamy wtedy zwycięzców, których w miarę możliwości nagradzamy.

Dziękujemy dyrektorowi za dobre zarządzanie kopalnią, a wszystkim za wspólną

zabawę.

Opisy pól:

pytanie albo akcja odpowiedź

1. START!

2. Anszleger to: a. młot górniczy, b. nastawiacz przy windzie

kopalnianej, c. ciężki młot.

b. nastawiacz przy

windzie kopalnianej

3. Krankszychta! Cofacie się o dwa pola.

4. Badyhaus to: a. łaźnia górnicza, b. naramiennik, c. podkład. a. łaźnia górnicza

5. Folowocz to: a. górnik ładowacz, b. górnik pchacz, c. cieśla

górniczy. a. górnik ładowacz

6. Bajan to: a. maszyna górnicza, b. przerwa, c. lampa górnicza. a. maszyna górnicza

7. Szychta z bajką! Przesuwacie się dwa pola do przodu.

8. Badymajster to: a. chłopiec, b. kierownik, c. łazienny. c. łazienny

9. Fajrant! – nic się nie dzieje.

10. Kiedy przypada święto górników? 4 grudnia


12. Fyjderpusz to: a. ogień, b. hełm, c. pióropusz. c. pióropusz

122


14. Barbóra to: a. święto, b. ciężki młot, c. dniówka. b. ciężki młot

15. Barda to: a. ozdobna szabla górnicza, b. bryła, c. łaźnia. a. ozdobna szabla

górnicza

16. Jaka święta jest patronką górników? Święta Barbara


18. Beler to: a. beczkowóz, b. maszyna górnicza, c. bardzo duża

bryła węgla.

c. bardzo duża bryła

węgla


20. W którym roku miała miejsce opowiedziana przez staruszka

historia? 1911 r.


22. Gruba to: a. chodnik, b. wyrobisko, c. kopalnia. c. kopalnia


24. Bergmóniok to: a. dyrektor kopalni, b. łazienny, c. mundur

górniczy. c. mundur górniczy

25. Czako to: a. młot górniczy, b. czapka górnicza, c. bryła węgla. a. młot górniczy

26. Hajer to: a. górnik przodowy, b. wolny dzień, c. kierownik. a. górnik przodowy


28. Na jakiej głębokości założono pierwszy poziom w kopalni

„Gliwice”? 183 metry


30. Hangowanie to: a. zjazd na dół, b. hamowanie, c. kopanie. a. zjazd na dół


32. Hercówka to: a. łopata w kształcie serca, b. piersiówka, c.

czapka.

a. łopata w kształcie

serca


34. Blicka to: a. czapka górnicza, b. lampa sztygara, c. bryła. b. lampa sztygara

35. Szola to: a. winda kopalniana, b. kilof, c. młot pneumantyczny. a. winda kopalniana

36. Borhamer to: a. pneumatyczny młot górniczy, b. nastawiacz

przy windzie, c. materiał wybuchowy.

a. pneumatyczny młot

górniczy


38. Bómba to: a. ładunek wybuchowy, b. elektryczna lampa

górnicza, c. łaźnia.

b. elektryczna lampa

górnicza


40. Ile lat miał staruszek, gdy zaczął pracować? Kilkanaście


42. Brałza to: a. młot, b. puszka na kanapki, c. prysznic w łaźni

kopalnianej.

c. prysznic w łaźni

kopalnianej


44. Bakać to: a. pchać, b. ciężko pracować, c. kopać. b. ciężko pracować

45. Flaps to: a. wybuch, b. zupa regeneracyjna, c. szpadel. b. zupa regeneracyjna

46. Staruszek opowiadał, że węgiel był twardy jak… granit

123


48. Krankszychta to: a. zwolnienie chorobowe, b. nocna zmiana, b.

sufit.

a. zwolnienie

chorobowe


50. Mitak to: a. ładunek, b. księga dniówek, c. druga zmiana. c. druga zmiana


52. Bumelka to: a. opuszczenie dnia pracy, b. kamizelka górnicza,

c. pokład węgla.

a. opuszczenie dnia

pracy


54. Geltag to: a. wypłata, b. stołówka, c. młot. a. wypłata

55. Burlok to: a. palnik, b. mundur, c. wieża wiertnicza. c. wieża wiertnicza

56. Ile wózków dziennie musieli ufedrować bohaterowie legendy? 15


58. Biydaszyp to: a. radca górniczy, b. chodnik, c. nielegalny płytki

szyb. c. nielegalny płytki szyb

59. Cióngocz to: a. cieśla górniczy, b. górnik ciągnący wózki, c.

kierownik

b. górnik ciągnący

wózki

60. Ciskosz to: a. górnik pchacz, b. cieśla górniczy, c. pomocnik. a. górnik pchacz


62. Bika to: a. orkiestra, b. szabla górnicza, c. duży młot górniczy. c. duży młot górniczy


64. Cyndel to: a. młot, b. miara górnicza, c. lont. c. lont

65. Kto to jest sztygar? kierownik w kopalni

66. Bergkapela to: a. orkiestra górnicza, b. załoga, c. zespół

pomocników. a. orkiestra górnicza


68. Damf to: a. maszyna parowa, b. lampa górnicza, c. beczkowóz. a. maszyna parowa


70. Diagonala to: a. świder, b. chodnik biegnący ukośnie, c. hełm. b. chodnik biegnący

ukośnie


72. Bónkel to: a. miejsce w kopalni, gdzie zbiera się woda, b.

element drewniany, c. wóz przewożący węgiel.

a. miejsce w kopalni,

gdzie zbiera się woda


74. Jakimi słowami przywitał się z chłopcami starszy górnik? Szczęść Boże!

75. Dukla to: a. stołówka, b. pochylnia, c. komora w kopalni na

urobek.

c. komora w kopalni na

urobek

76. Dozór to: a. stróż, b. nadzór kopalniany, c. prysznic. b. nadzór kopalniany


78. Fajrant to: a. koniec dniówki, b. fajka, c. ozdobna szabla

górnicza. a. koniec dniówki


80. Farszlik to: a. wieża wiertnicza, b. lżejszy młot górniczy, c.

świder. b. lżejszy młot górniczy

124


82. Ile wózków węgla ufedrowali chłopcy i starszy górnik

pierwszego dnia wspólnej pracy? 30


84. Farta to: a. przerwa, b. drabina szybowa, c. karta. b. drabina szybowa

85. Fedrunek to: a. mundur, b. urobek, c. meldunek. b. urobek

86. Żelozko to: a. żelazko, b. jendostronny klinowaty młotek, c.

świder.

b. jendostronny

klinowaty młotek


88. Jaki posiłek chłopcy przynosili z domu dla starszego górnika? Śniadanie


90. Fela to: a. belka, b. obuch, c. nienaruszony pokład węgla. a. belka


92. Flekorz to: a. górnik liczący wózki z urobkiem, b. górnik

pchacz, c. górnik grający w orkiestrze.

a. górnik liczący wózki

z urobkiem


94. Szychta to: a. dniówka, b. drabina, c. płótni. a. dniówka

95. Ile pieniędzy odstąpili starszemu górnikowi chłopcy? Po 20 marek każdy

96. Fojera to: a. pokład, b. ogień. C. belka. b. ogień


98. Jak nazywa się poziomy korytarz w kopalni? chodnik


100. META

(hasła użyte w grze opracowano na podstawie: Joanna Furgalińska: Ślónsko godka :

ilustrowany słownik dla hanysów i Goroli. Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN, 2010.)


Nasz szola to nic w porównaniu z prawdziwą windą w kopalni. Możemy wyświetlić

film, pokazujący działanie windy, np. ten:

https://www.youtube.com/watch?v=4c39bxwZa9I.

https://www.youtube.com/watch?v=4c39bxwZa9I

125

Rajd po dzielnicach

Dzielnice Gliwic mają swoją historię, swój charakter

i urokliwe zakątki. Zajęcia są propozycją poznania ich

poprzez metodę podobną do międzynarodowego formatu

PechaKucha.


CELE

Po zajęciach uczestnicy znają gliwickie dzielnice i potrafią opowiedzieć o jednej

z nich w ciekawy sposób. Znają zasady przygotowywania prezentacji i wystąpienia wg

zasad Pecha Kucha. Zwiększa się ich zainteresowanie historią regionu i poczucie

przynależności lokalnej.

METODY



Formy organizacyjne pracy: grupowa, zespołowa, indywidualna.

126


Podczas zajęć młodzież będzie pracować w grupach. Każda z nich będzie korzystać

z komputera z dostępem do Internetu. Młodzież dodatkowo może też korzystać ze

smartfonów i tabletów. Prezentację przygotowujemy np. w programie PowerPoint,

Power Point Online, Prezi.

Dla prowadzącego jest potrzebny komputer z dostępem do Internetu, podłączony


Kartki A4 z nazwami gliwickich dzielnic, np. według mapy na stronie Urzędu

Miejskiego w Gliwicach: http://bip.gliwice.eu/samorzad/rady_osiedli. Kartki

rozkładamy na stole albo wieszamy na tablicy.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Rozpoczynamy zajęcia od pytań skierowanych do młodzieży:

Zapowiadamy, że zajęcia będą okazją by dowiedzieć się czegoś o dzielnicy, w której

się mieszka, ale i o innych częściach miasta. Będziemy przygotowywać prezentacje

multimedialne. Wykorzystamy zmodyfikowaną metodę Pecha Kucha.

Jeśli nikt z uczestników nie zna tej metody, przedstawiamy ją uczestnikom.

Pecha Kucha to sposób prezentowania treści niemal ze stoperem w ręku. Zakłada

dyscyplinę wypowiedzi i wymusza dynamikę prezentacji, która składa się dokładnie z

20 slajdów wyświetlanych po 20 sekund każdy (co daje 6 minut 40 sekund). Slajdy

zmieniają się automatycznie. Widzowie mogą dopytywać i komentować dopiero po

zakończeniu prezentacji. Format Pecha Kucha wymyślili architekci: Astrid Klein i Mark

Dytham. Pomysł wpadł im do głowy, ponieważ ich koledzy po fachu podczas

prezentacji… mówili za dużo i za długo. Pomysłodawcy wykorzystali Pecha Kucha po

raz pierwszy w 2003 r. w Tokio, podczas spotkań o architekturze.

(Informacje opracowane na podstawie strony internetowej http://www.pechakucha.org/faq)

Nazwa jest japońskim określeniem dźwięków rozmowy. Wymowa tego wyrażenia do

odsłuchania tutaj: http://pl.forvo.com/word/pecha_kucha/. O samej metodzie

można też posłuchać w audycji radiowej Trójki:

http://www.polskieradio.pl/9/327/Artykul/411357,PechaKucha-czyli-20x20.

W jakich dzielnicach mieszkacie?

Czy potraficie opowiedzieć coś o historii swojej dzielnicy?

Na czym polega Pecha Kucha?

http://bip.gliwice.eu/samorzad/rady_osiedli

http://www.pechakucha.org/faq

http://pl.forvo.com/word/pecha_kucha/

http://www.polskieradio.pl/9/327/Artykul/411357,PechaKucha-czyli-20x20

127

Ze względu na ograniczony czas, oprzemy się tylko na formacie Pecha Kucha, ale nie

wykorzystamy go. Będziemy przygotowywać 10 slajdów, każdy wyświetlany po 20

sekund.

2. Dzielimy uczestników na cztero-, pięcioosobowe grupy. Warto, by osoby

mieszkające w tej samej dzielnicy pracowały razem. Prosimy, by zespoły podeszły do

kartek z nazwami dzielnic i wybrały jedną, o której prezentację przygotują.

3. Dajemy zespołom czas na pracę. Zadanie polega na przygotowaniu 10 slajdów,

ustawienie ich czasu wyświetlania na 20 sekund każdy, oraz przygotowaniu

przedstawiciela, który zaprezentuje grupę i wystąpi przed pozostałymi.

Pytania pomocnicze dla młodzieży:

Gdzie leży dzielnica, na temat której zbieracie informacje? W której części miasta?

Ilu mieszkańców w niej mieszka?

Czy pochodzi z niej ktoś znany?

Czy na terenie dzielnicy znajdują się jakieś zabytki, ciekawe obiekty rekreacyjne?

Jakie informacje z historii dzielnicy mogłyby zaciekawić innych?

Może uda się wam znaleźć jakieś stare zdjęcia? (można polecić serwis

fotopolska.eu)

Gotowe prezentacje będziemy wyświetlać na komputerze podłączonym po rzutnika

bądź tablicy. Należy zadbać o możliwość przeniesienia prac (pendrive, wysłanie pliku

na pocztę, chmura etc.).

4. Na wystąpienia grup przeznaczamy 45 minut. Warto ustawić teraz krzesła tak, aby

wszyscy dobrze widzieli ekran i osobę prezentującą. Jedną osobę prosimy

o kontrolowanie czasu. Każde wystąpienie powinno trwać 3 minuty i 20 sekund.

5. Podsumowujemy zajęcia. Prosimy młodzież o opinię, czy przyjęty format ułatwiał

czy utrudniał pracę? Czy ułatwiał odbiór?


Gliwickie Centrum Organizacji Pozarządowych organizuje Pecha Kucha Night.

Możemy polecić te spotkania zainteresowanym. Informacji o terminach należy szukać

na stronie www GCOP.

Już od kilku lat w kwietniu odbywa się gliwicka Rowerowa Gra Miejska. Jej

organizatorami są TKK PTTK im. W. Huzy w Gliwicach, Miasto Gliwice oraz Rady

Osiedlowe miasta Gliwice. Podczas rajdu odwiedza się punkty zlokalizowane w

dzielnicach miasta, należy odwiedzić ich jak najwięcej. Jeśli ktoś ma ochotę poznać

dzielnice z perspektywy rowerowego siodełka, warto wziąć udział w tej zabawie.

128

Informacji należy szukać na stronie Urzędu Miejskiego w Gliwicach lub tutaj:

https://sites.google.com/site/trelemodele/


https://pixabay.com/pl/dr%C3%B3g-rowerowych-bieg-vintage-suport-594164/



https://pixabay.com/pl/dr%C3%B3g-rowerowych-bieg-vintage-suport-594164/

129

Cyberfolklor

Czy można poznać Śląsk, nie wychodząc z domu? Czy

dostępne strony www przybliżają odbiorcom zwyczaje,

sztukę, język regionu? A może tylko wykorzystują śląskie

słownictwo, tworząc rzeczy powierzchownie związane ze

Śląskiem, a będące wytworami marketingu? Ile śląskości

jest w sieci? Te zajęcia to szereg pytań, na które własną

odpowiedź znajdzie młodzież. To będzie ich opinia,

wypracowanie której poprzedzi gruntowne przyjrzenie się

dostępnym online materiałom o regionie.


CELE

Po zajęciach uczestnicy znają strony dotyczące śląskiego folkloru. Potrafią spojrzeć

na nie krytycznie i ocenić ich przydatność. Tożsamość regionalną, kulturę ludową,

zwyczaje i obrzędy postrzegają jako wartości, które należy pielęgnować i

przekazywać kolejnym pokoleniom.

METODY

asymilacji wiedzy: dyskusja,

samodzielnego dochodzenia do wiedzy.


130


Podczas zajęć młodzież będzie pracować parami przy komputerach z dostępem do

Internetu.

Dla prowadzącego będzie potrzebny komputer z dostępem do Internetu,

podłączony do rzutnika bądź tablicy multimedialnej.

Kartki z pytaniami (załącznik G_5).

Słownik języka polskiego.

Karteczki z adresami stron:

http://gryfnie.com/

https://szl.wikipedia.org/wiki/Wikipedyjo

http://www.klopsztanga.eu/

http://www.humorslaski.celniej.pl/

http://www.szmaterlok.pl/

http://qdizajn.pl/

https://www.facebook.com/rubensZbytomia

https://www.facebook.com/UczymySieGodac?fref=ts

http://www.muzeumslaskie.pl/


http://muzeumgpe-chorzow.pl/

http://www.silesiakultura.pl/

Dla każdej dwójki przygotowujemy jedną karteczkę. Jeśli grup jest więcej,

powtarzamy wybrane adresy – wtedy nad daną stroną będą pracować dwie grupy.

(załącznik G_6)

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Tematem zajęć jest śląski folklor w Internecie. Zanim mu się przyjrzymy, musimy

najpierw upewnić się, że rozumiemy pojęcie „folklor”. W tym celu prosimy dwóch

uczniów o wyszukanie pojęcia w słowniku oraz w Wikipedii. Odczytujemy definicje,

porównujemy je. Następnie pytamy:

2. Uczestnicy dobierają się w pary. Każda otrzymuje kartkę z pytaniami oraz losuje

karteczkę z adresem www. Zadanie polega na otwarciu wskazanej strony, uważnemu

przyjrzeniu się kategoriom i treściom, a następnie przygotowaniu się do odpowiedzi

na pytania. Poświęcamy na to około 10 minut.

Czy znacie jakieś strony internetowe, które przybliżają śląski

folklor?

http://gryfnie.com/

https://szl.wikipedia.org/wiki/Wikipedyjo




http://qdizajn.pl/







131

3. Prosimy, by młodzież nadal pozostawiła otwarte strony www, nad którymi pracuje,

ale skupiła się teraz na dyskusji i słuchaniu innych. Prowadzący moderuje rozmowę,

zadając kolejne pytania. Osoby zabierają głos, odnosząc się do własnych obserwacji.

Odpowiadając na pierwsze pytanie, dana grupa prezentuje pozostałym swoją stronę.

Pytania, które otrzymała młodzież:

4. Prowadzący może wyświetlać omawiane strony na ekranie. Wtedy wszyscy mogą je

oglądać i uzupełniać wypowiedzi innych.

5. Ostatnim pytaniem, które zadamy młodzieży, może być:

Pozwólmy młodzieży na wyrażenie własnej opinii, nie oceniajmy jej.


Cyberfolklor w sieci można rozumieć jako obecność elementów folklorystycznych

w Internecie. Zupełnie inaczej piszą jednak o e-folklorze, czy właśnie cyberfolklorze,

autorzy tekstów w 33 numerze „Kultury popularnej”. Globalna sieć jest w nich

przedstawiona jako miejsce, w którym już nie ustnie, ale za pomocą słowa pisanego

kultywowane są wszystkie elementy kultury ludowej. Można przeczytać ciekawe

rozprawy o emanacjach folkloru w sieci. Poniżej zamieszczono fragment ze wstępu

do wspomnianej publikacji:

Dziś wirtualna przestrzeń stała się przepastnym terytorium zarówno folklorystycznym, jak

i folkloryzacyjnym. E‑folklor, łączący różne środki wyrazu, dokonał recyklingu wielu

gatunków kulturowych, funkcjonujących jeszcze w kulturze ludowej. Plotki czy pogłoski są

przecież ważnymi „in‑ formacjami” popularnych portali internetowych, przeglądanych,

czytanych i komentowanych przez miliony użytkowników wirtualnej sieci. Przesyłany drogą

elektroniczną przekaz w ciągu chwili obiega świat. Digitalny folklor, bezustannie kopiowany

Co to za strona? Co oferuje, co prezentuje? W jaki sposób strona wykorzystuje/prezentuje kulturę Śląska? Jakie elementy śląskiej kultury wykorzystuje? Kto jest odbiorcą strony? Do kogo jest adresowana? Czy strona jest zrozumiała dla osób nieznających śląskiej gwary? Czy dzięki stronie można lepiej poznać śląskie obyczaje, obrzędy, gwarę, sztukę, przysłowia, legendy? Czy efektem odwiedzenia strony jest lepsza znajomość śląskich tradycji i kultury?

Co według was jest najciekawsze na stronie?

Czy folklor w sieci jest pozytywnym zjawiskiem?

132

i przetwarzany, w ludyczny bądź sensacyjny sposób zakorzenia się w naszej codzienności.

Łańcuszki szczęścia wysyłane pocztą e‑malilową, per analogiam nawiązujące do ludowej

tradycji listów z nieba, są tylko jednym z wielu przykładów (często przywoływanym!)

koegzystencji rozmaitych elementów kulturowych ze współczesnej i minionych epok.

E‑folklor to również nowe formy i gatunki będące świadectwem jego dynamicznego rozwoju:

chaty, blogi, fora, memy internetowe, serwisy społecznościowe. Wszystkie z nich są częścią

sieciowych wspólnot, z których każda wytwarza opowieści o własnych „lokalnych” światach.

Owe narracje multiplikowane są w niezliczonych wariantach i odmianach.

Wojciech Burszta, Adam Pomieciński: E-folklor. Wstęp. W: „Kultura popularna” 2012,

t. 3, nr 33, s. 4-5 [online]. [dostęp 22 maja 2015]. Dostępny w Internecie:

http://kulturapopularna-online.pl/abstracted.php?level=5&ICID=1024549

Cały numer jest dostępny na stronie:

http://kulturapopularna-online.pl/abstracted.php?level=4&id_issue=863206

O modzie na śląskość pisze Barbara Orzeł w artykule Śląsk skonsumowany.

Tożsamość na popkulturowym placu zabaw (?). Jest on dostępny online. Warto się

z nim zapoznać przed zajęciami.

http://www.anthropos.us.edu.pl/texty/orzel.htm

Grafika na pierwszej stronie pochodzi ze strony:

https://pixabay.com/pl/laptop-ksi%C4%85%C5%BCki-informacje-online-819285/



http://kulturapopularna-online.pl/abstracted.php?level=4&id_issue=863206


https://pixabay.com/pl/laptop-ksi%C4%85%C5%BCki-informacje-online-819285/

133

Pionowo i poziomo

Czego dokonał Oskar Troplowitz? Jakiemu projektowi

Zofia Rydet poświęciła kilkadziesiąt lat swojego życia?

Kto jest uważany za ojca współczesnego hutnictwa

żelaza? Podczas zajęć młodzież sformułuje wiele pytań

o znanych gliwiczanach – a wiadomo, że stawianie pytań

jest drogą do wiedzy. Uczestnicy będą korzystali z

komputerów i dostępnego online generatora krzyżówek.


CELE

Po zajęciach uczestnicy potrafią wymienić znane osoby związane z Gliwicami. Wiedzą,

czym zajmują bądź zajmowali się znani gliwiczanie, jakie są ich największe

dokonania. Sporządzają notatkę biograficzną i dokonują poprawnie oceny

przydatności wyszukanych informacji. Potrafią przygotować krzyżówkę przy użyciu

generatora dostępnego online.

METODY




134


Podczas zajęć młodzież będzie pracować parami. Dla każdej dwójki

przygotowujemy komputer z dostępem do Internetu. Będziemy korzystać ze strony:

http://worksheets.theteacherscorner.net/make-your-own/crossword/

Prowadzący korzystać będzie z komputera z dostępem do Internetu, podłączonego

do rzutnika bądź tablicy multimedialnej. Potrzebny jest też adres e-mail, na który

uczestnicy prześlą plik PDF.

Karteczki z nazwiskami (załącznik G_2): John Baildon, Horst Bienek, Wolfgang

Bittner, Wilhelm von Blandowski, Jerzy Buzek, Oscar Caro, Eugen Goldstein, Johann

Friedrich Holtzhausen, Wilhelm Hegenscheidt, Teodor Erdmann Kalide, Julian

Kornhauser, Jerzy Lewczyński, Włodzimierz Lubański, Gustaw Neumann, Wojciech

Pszoniak, Tadeusz Różewicz, Zofia Rydet, Marcin Strzoda, Artur Schiller, Wincenty

Szpaltowski, Oscar Troplowitz, Stanisław Sojka, Adam Zagajewski, Jerzy Ziętek.

Każda para uczestników na początku wylosuje karteczkę z nazwiskiem. Jeśli nazwisk

jest za dużo, można wybrać z powyższej listy właściwą ilość.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Prosimy uczestników zajęć o dobranie się w pary. Każda dwójka losuje bądź wybiera

jedną karteczkę z nazwiskiem znanego gliwiczanina. Wyjaśniamy cel zajęć. Jest nim

zebranie informacji o danej postaci (na podstawie materiałów dostępnych

w Internecie) oraz przygotowanie za pomocą generatora online krzyżówki, którą

następnie wszyscy razem rozwiążemy. Prosimy młodzież, by zwróciła uwagę na

następujące fakty:

Uczestnicy sporządzają notatkę biograficzną, mogą ją zapisać na papierze lub

w dokumencie tekstowym.

2. Drugim etapem prac zespołów jest przygotowanie krzyżówki. W tym celu młodzież

otwiera stronę http://worksheets.theteacherscorner.net/make-your-

own/crossword/, na której znajduje się formularz przygotowawczy. Każda para

wymyśla kilka haseł do krzyżówki, dotyczących postaci, o której informacje zbierała.

Pytania w przygotowywanej krzyżówce nie powinny być zbyt trudne, a odpowiedzi na

nie winny wynikać ze sporządzonej notatki.

Gdzie i kiedy urodziła się dana osoba? Co łączyło bądź łączy ją z Gliwicami? Czym się wsławiła?




135

Jak korzystać z generatora?

W polu Title wpisujemy tytuł krzyżówki. Może to być imię i nazwisko postaci, której

będzie ona dotyczyć. W polu Instructions wpisujemy polecenie, w kolumnie po lewej

stronie – hasła krzyżówki, a w kolumnie po prawej – pytania do nich. Ilość haseł zależy

od pomysłowości uczestników. Następnie klikamy Make Crossword Puzzle.

Wygenerowaną krzyżówkę zapisujemy jako plik PDF (Create PDF). Uczestnicy muszą

ją teraz przesłać w dowolny sposób prowadzącemu, aby ten mógł ją wyświetlić na

ekranie bądź tablicy multimedialnej.

3. Powstałe krzyżówki rozwiązujemy wspólnie. Prosimy kolejno zespoły

o przedstawienie postaci (wg sporządzonej notatki). Pozostali powinni uważnie

słuchać. Następnie wyświetlamy krzyżówkę danego zespołu, odczytujemy pytania

i prosimy ochotników o odpowiedzenie na nie.

Krzyżówki możemy też wydrukować. Wtedy grupy kolejno opowiadają o swoich

postaciach, a na koniec prowadzący rozdaje wydrukowane krzyżówki losowo (jeśli

któraś grupa trafi na swoją pracę, zgłasza to i dokonujemy zamiany) wszystkim

zespołom. Młodzież rozpoczyna rozwiazywanie, możemy ogłosić, że liczy się czas i

wygra dwójka, która jako pierwsza rozwiąże krzyżówkę innej pary. Zadanie będą

zapewne miały różny stopień trudności, więc taki szybki konkurs nie jest zbyt

obiektywny, wprowadza jednak element rywalizacji, co może zwiększyć

zaangażowanie.


Znanych gliwiczan pomaga też poznać opisana w scenariuszu Gra z czasem zabawa.

Grafika na pierwszej stronie na podstawie:

https://pixabay.com/pl/krzy%C5%BC%C3%B3wka-puzzle-gry-my%C5%9Blenia-146860/


https://pixabay.com/pl/krzy%C5%BC%C3%B3wka-puzzle-gry-my%C5%9Blenia-146860/

136

Zabytkowa QR zagadka

Kody QR można wykorzystać na tysiąc sposobów. Te

zajęcia to propozycja przygotowania QR zagadek o

zabytkach Gliwic. Młodzież pozna ważne i ciekawe

miejsca, a przy okazji nauczy się generować kody QR i

twórczo je wykorzystywać.


CELE

Po zajęciach uczestnicy potrafią wymienić najważniejsze obiekty zabytkowe

w Gliwicach. Są zainteresowani historią tych obiektów i wyszukują takie informacje,

które będą ciekawe dla innych odbiorców. Potrafią wygenerować kod QR i wiedzą, jak

można go wykorzystać.

METODY


samodzielnego dochodzenia do wiedzy: metoda przypadków,

praktyczne: metoda realizacji zadań wytwórczych (uświadomienie sobie celu

zadania, opracowanie harmonogramu pracy, wykonanie pracy, prezentacja

i zbiorowa ocena pracy).


137


Podczas zajęć młodzież będzie pracować parami, każdej udostępniamy komputer

z dostępem do Internetu i możliwością drukowania. Będziemy korzystać ze strony

http://www.qr-online.pl/. Warto też udostępnić szablon do zagadki (załącznik G_7).

Broszury o zabytkach Gliwic i/lub książki:


merytoryczna Leszek Jodliński]. Gliwice: Muzeum w Gliwicach, 2006.

Gliwice znane i nieznane II. Zabytki Gliwickich Dni Dziedzictwa Kulturowego. [Red.

Damian Recław]. Gliwice: Muzeum w Gliwicach, 2008.

Gliwice znane i nieznane III. Zabytki Gliwickich Dni Dziedzictwa Kulturowego. [Red.


Gliwice znane i nieznane IV. Zabytki Gliwickich Dni Dziedzictwa Kulturowego. [Red.


Możemy też poprosić uczestników, aby przynieśli na zajęcia będące w ich posiadaniu

lub wypożyczone w bibliotece publikacje o Gliwicach. Źródłem informacji o gliwickich

zabytkach będzie też dla młodzieży Internet.

Prowadzący będzie korzystał z komputera z dostępem do Internetu, podłączonego


PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Zapowiadamy, że celem dzisiejszych zajęć jest wykonanie Zabytkowych QR

zagadek. Młodzież będzie pracować w parach, przy komputerach i z wykorzystaniem

zgromadzonych książek oraz zasobów sieciowych. Zanim przystąpimy do pracy,

ustalmy:

Czym są kody QR i jak je zastosować – można przeczytać na stronie firmy, które je

wymyśliła: http://www.qrcode.com/en/about/ (tekst w języku angielskim). Na

stronie http://www.komputerswiat.pl/jak-to-dziala/2011/06/wszystko-o-kodach-

qr.aspx dostępna jest natomiast przystępna instrukcja w języku polskim.

Co to jest kod QR? Gdzie można takie kody najczęściej spotkać? Czy macie jakieś pomysły na wykorzystanie takiego kodu?

http://www.qr-online.pl/

http://www.qrcode.com/en/about/

http://www.komputerswiat.pl/jak-to-dziala/2011/06/wszystko-o-kodach-qr.aspx


138

2. Każda dwójka uczestników wybiera jeden gliwicki zabytek i przygotowuje

jednozdaniową zagadkę na jego temat. Powinna ona być intrygująca, zaskakująca lub

zabawna – jednym słowem taka, aby zaciekawiła przypadkową osobę. Podczas

opracowywania tekstów młodzież może korzystać ze zgromadzonych książek, a także

z Internetu. Warto, aby grupy utrzymywały nazwę wybranego miejsca w sekrecie.

3. Przystępujemy do kodowania! Wyświetlamy lub zapisujemy na tablicy adres

http://www.qr-online.pl/. Młodzież po wejściu na tę stronę wybiera opcję Generuj

kod – Generator On-line. Następnie należy wybrać Dowolny tekst i wprowadzić

nazwę zabytku. Jakość – wybieramy najwyższą, rozmiar – dobrze wybrać powyżej 6.

Klikamy Generuj kod QR. Gotowy obrazek pobieramy w dowolnym formacie

(najprościej JPG, można też kliknąć kod prawym przyciskiem myszy i skopiować).

4. Gotowy kod wklejamy do szablonu (korzystamy z gotowego albo młodzież może

opracować własny). Obok kodu wpisujemy zagadkę. Elementy składamy za pomocą

dostępnego edytora tekstowego (wtedy szablon wklejamy jako obrazek w tle, a

zagadkę wpisujemy np. w polu tekstowym) albo prostego programu do obróbki zdjęć

(np. bezpłatny Photoscape). Poniżej – przykład zagadki i podgląd szablonu.

5. Drukujemy gotowe zagadki. Rozwieszamy je w sali i zapraszamy młodzież do

rozwiązywania tych przygotowanych przez inne zespoły. Do odczytania kodów


139

potrzebny jest smartfon albo tablet i aplikacja, np. QR Droid.

6. Podsumowujemy zajęcia. Wspólnie z młodzieżą wybieramy najciekawszą,

najbardziej zaskakującą i najzabawniejszą zagadkę (można też dodać inne kategorie).


Zabytkowe QR zagadki to gotowy materiał na grę. Wystarczy rozmieścić plansze,

np. w szkole, i ogłosić konkurs na odnalezienie wszystkich plansz i odszyfrowanie

zagadek. Warto przygotować i udostępnić w widocznym miejscu arkusz odpowiedzi.

141

Bibliografia



Bazielich Barbara: Strój ludowy na Śląsku. Chorzów: "Itatis", 2001.

Brudzewski Julian: Legenda o Skarbniku. Katowice: Tibum, 2014.

Całka Edmund: Chrupiące półksiężyce. [W tegoż:] Świat gliwickich legend. Cz.1. Gliwice:


Całka Edmund: Dobry duch kopalni. [W tegoż:] Świat gliwickich legend. Cz.1. Gliwice:


Całka Edmund: Podziemny labirynt. [W tegoż:] Świat gliwickich legend. Cz.1. Gliwice:


Całka Edmund: Tajemnica złotego kielicha. [W tegoż:] Świat gliwickich legend. Cz.1. Gliwice:


Całka Edmund: Wrzątek – narzędziem obrony. [W tegoż:] Świat gliwickich legend. Cz.1.

Gliwice: Towarzystwo Przyjaciół Gliwic, 1993, s. 54-56.

Całka Edmund: Wspaniałomyślność cara. [W tegoż:] Świat gliwickich legend. Cz.1. Gliwice:


Cetwiński Marek: Od Polski drewnianej do murowanej. [Wrocław]: Wydaw. Dolnośląskie, 1994.

Dziewczę z Gliwic i inne opowieści o oblężeniu Gliwic w czasie wojny trzydziestoletniej.

Przekł. i oprac. Krzysztof Żarski i Sebastian Rosenbaum. Gliwice: Muzeum w Gliwicach, 2012.

Furgalińska Joanna: Ślónsko godka. Ilustrowany słownik dla hanysów i Goroli. Warszawa:

Wydaw. Naukowe PWN, 2010.


merytoryczna Leszek Jodliński]. Gliwice: Muzeum w Gliwicach, 2006.

Gliwice znane i nieznane II. Zabytki Gliwickich Dni Dziedzictwa Kulturowego. [Red. Damian

Recław]. Gliwice: Muzeum w Gliwicach, 2008.

Gliwice znane i nieznane III. Zabytki Gliwickich Dni Dziedzictwa Kulturowego. [Red. Damian


Gliwice znane i nieznane IV. Zabytki Gliwickich Dni Dziedzictwa Kulturowego. [Red. Damian


Herman Sławomir: Gliwickie gwiazdy. Gliwice: Urząd Miejski, 2013.

Historia Gliwic. Praca zbiorowa pod red. Jana Drabiny. Gliwice: Muzeum w Gliwicach, 1995.

Jarczewski Andrzej: Provokado. Gliwice, 31.08.1939. Gawędy klucznika radiostacji (dla

gimanzjalistów wyższej klasy). Gliwice: Muzeum w Gliwicach, 2008.

Jedynak Zdzisław: Życie i twórczość Teodora Kalidego, wybitnego rzeźbiarza pochodzącego

z Królewskiej Huty oraz późniejsze losy jego dzieł w świetle materiałów archiwalnych.

W: Zeszyty Gliwickie. T. XXVIII-XXIX. Gliwice: Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Gliwickiej, 1999-

2001, s. 93-111.

Krawczyk Grzegorz: Chłopiec z Gliwic: krotochwila teatralna, napisana ku ubawieniu

i pokrzepieniu Bobaka oraz wszystkich dzieci z Gliwic, lecz nie tylko. Gliwice: Muzeum

w Gliwicach, 2014.

Krawczyk Grzegorz: Chłopiec z Gliwic. [płyta CD, słuchowisko]. Muzyka Michał Kowalczyk;

wyst. Klaudia Jachira [ i in.]. Gliwice: Muzeum w Gliwicach, 2014.

Kronika miasta Gliwice 2000. Pod red. Barbary Baranowskiej; oprac. przez Barbarę Kozłowską

[i in.]. Gliwice: Urząd Miejski, 2000.

Ligoń Stanisław: Bery i bojki śląskie. Katowice: "PiK", 1994.

Muzia Grzegorz, Potocki Andrzej: Gliwicki futbol. Zarys dziejów. Gliwice: Muzeum

w Gliwicach, 2012.

Najpiękniejsze śląskie słowa. Antologia. [Red. Dariusz Kortko, Leszek Jodliński]. Katowice:

Muzeum Śląskie; Warszawa: "Agora", 2010.

Ostroch Aleksandra J.: Śląsk który przeminął. Czerwinoka-Leszczyny: "Vectra", 2013.

Pieronkiewicz-Pieczko Krystyna, Paul Małgorzata: Lale, misie, koniki... Zabawki w zbiorach

Muzeum Śląskiego w Katowicach. Katowice: Muzeum Śląskie, 2013.

Simonides Dorota: Ele mele dudki : rymowanki dzieci śląskich. Katowice: Śląski Instytut

Naukowy, 1985.

Simonides Dorota: Śląski horror. O diabłach, skarbnikach, utopcach i innych strachach.

Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1984.

Skarby Muzeum w Gliwicach. [Aut. tekstów Elżbieta Dębowska i in.]. Gliwice: Muzeum, 2006.

Sorn Gara: Pan Toti. Kraków: Wydawnictwo Skrzat, 2010.

Szołtysek Marek: Graczki. Zabawki i zabawy śląskie. Rybnik: "Śląskie ABC", [2010].

Szołtysek Marek: Bojki śląskie czyli Uczymy sie... bojać śląskie bojki, czytać po śląsku, bawić

śląskimi graczkami, malować i kryklać. Rybnik: "Śląskie ABC", 2006.

143

Śląskie uciechy i zabawy (materiały etnologiczno-folklorystyczne). Pod red. Ireny Bukowskiej-

Floreńskiej. Bytom: Muzeum Górnośląskie, 1991.

Tracz Bogusław: Ułamki miasta. Z przeszłości Gliwic w XX wieku. Gliwice: Muzeum

w Gliwicach, 2011.

Artykuły dostępne online

Burszta Wojciech, Pomieciński Adam: E-folklor. Wstęp. [W:] „Kultura popularna” 2012, t. 3,

nr 33, s. 4-5 [online]. Dostępny w Internecie: http://kulturapopularna-

online.pl/abstracted.php?level=5&ICID=1024549 [dostęp: 22 maja 2015 r.]

Orzeł Barbara: Śląsk skonsumowany. Tożsamość na popkulturowym placu zabaw (?) [online].

Dostępny w Internecie: http://www.anthropos.us.edu.pl/texty/orzel.htm [dostęp: 20

kwietnia 2015 r.]

Raport o stanie miasta Gliwice. Dane na koniec roku 2014 [online].

Dostępny w Internecie:


[dostęp: 20 kwietnia 2015 r.]

Wojtachnio Katarzyna: Śląskie strachy. [W:] „Biuletyn Politechniki Śląskiej”, nr 5 (243), maj

2013, s. 19-23 [online]. Dostępny w Internecie:

http://issuu.com/politechnikaslaska/docs/biuletyn_maj_2013/23 [dostęp: 30 kwietnia 2015

r.]

Wykorzystane podczas zajęć strony internetowe, programy i aplikacje

WIEDZA, UMIEJĘTNOŚCI

Geocaching – co to jest?


PechaKucha – informacje, wymowa, audycja radiowa o metodzie




Czym są kody QR i jak je zastosować?



Windows Movie Player – podstawy obsługi programu

http://www.komputerswiat.pl/poradniki/programy/windows-live-movie-

maker/2012/01/windows-live-movie-maker-montaz-filmu.aspx





http://issuu.com/politechnikaslaska/docs/biuletyn_maj_2013/23









Animacja poklatkowa – instruktaż



Mapa gwar i dialektów polskich


Reportaże i artykuły Stowarzyszenia „Gliwickie Metamorfozy”




Historia obrony miasta w 1626 r.

http://www.muzeum.gliwice.pl/wp-content/uploads/2012/09/Materia%C5%82y-

dodatkowe-Najazd-Mansfelda-1626.doc

Dzielnice Gliwic – mapa


Znani gliwiczanie

https://www.gliwice.eu/osoby

http://katowice.wyborcza.pl/katowice/1,75275,3714850.html

Strony muzeów




Wikipedia

https://pl.wikipedia.org/

NARZĘDZIA, ZASOBY

Bazy dostępnych na wolnej licencji utworów muzycznych


http://cctrax.com/

Bazy dostępnych na wolnej licencji grafik

https://pixabay.com/pl/

http://foter.com/

https://www.flickr.com/

Strona o otwartych zasobach

http://otwartezasoby.pl/

Katalog elektroniczny Miejskiej Biblioteki Publicznej w Gliwicach

opac.biblioteka.gliwice.pl










https://www.gliwice.eu/osoby

http://katowice.wyborcza.pl/katowice/1,75275,3714850.html




https://pl.wikipedia.org/


http://cctrax.com/

http://foter.com/

https://www.flickr.com/

http://otwartezasoby.pl/

http://opac.biblioteka.gliwice.pl/cgi-bin/wspd_cgi.sh/wo2_search.p?R=1&IDBibl=69&ID1=EHNHNIJMQMGNFDGLLRNM&ln=pl

145

Ilustrowanie opowieści


Generator krzyżówek


Generator kodów QR


Google Maps

https://www.google.pl/maps/

Bajki Ignacego Krasickiego po śląsku

http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=opis-dialektow&l2=dialekt-

slaski&l3=slask-srodkowy&l5=kosztowy-tekst4

Fotografie aktualne i archiwalne ulic oraz budynków


Nikołaj Rimski-Korsakow, Lot trzmiela w wykonaniu skrzypka Davida Garretta (podkład

muzyczny do zabawy ruchowej)


ZABAWA, CIEKAWOSTKI

Polscy ilustratorzy – baza, aktualności, ciekawostki


Zagadki logiczne


Geocaching


http://www.geocaching.com/

„Otwieranie” zabytków


Gliwicka Rowerowa Gra Miejska


Śląska Wikipedia


Śląsk w sieci (humor, design, gwara)

http://gryfnie.com/





https://www.google.pl/maps/








http://www.geocaching.com/




http://gryfnie.com/




http://qdizajn.pl/



Kultura w regionie


Niebo czy piekło? Instrukcja wykonania


Papierowy helikopter. Instrukcja wykonania


Prezentacja 3D obiektu muzealnego (przykład)


Serwis dla dzieci, zabawy interaktywne związane z miastami Polski

www.kula.gov.pl

Ławeczka Ligonia

http://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1074360,Stanislaw-Ligon-%E2%80%93-

patron-Radia-Katowice.

Makieta siedemnastowiecznych Gliwic w Zamku Piastowskim

http://www.muzeum.gliwice.pl/wakacyjna-podroz-z-muzeum-w-gliwicach/fot-arch-

muzeum-w-gliwicach-makieta-xvii-wiecznych-gliwic/

Zdjęcia pozostałości murów miejskich w serwisie Zabytki Górnego Śląska


miejskie

Fragmenty Białej Bramy (zdjęcia z modernizacji ulic starówki w 2015 r.)

http://www.24gliwice.pl/wiadomosci/tak-wyglada-biala-brama-co-dalej-z-

wyjatkowym-odkryciem-na-starowce/

Zwiedzanie Zamku Piastowskiego - aktualny cennik i potrzebne informacje


Film pokazujący działanie windy w kopalni




http://qdizajn.pl/







http://www.kula.gov.pl/











147

Wykaz załączników

P_1 plansze do gry Gliwickie memo

P_2 plansze z lwami

P_3 ilustracja do legendy o pszczołach i skarbie

P_4 kolorowanka dotycząca legendy o pszczołach i skarbie

P_5 ilustracja do zajęć o obronie miasta

P_6 kolorowanka dotycząca legendy o obronie miasta

P_7 kolorowanki przedstawiające gliwickie zabytki

S_1 zadania do scenariusza Miejskie szyfry

S_2 wykreślanka

S_3 zadania dla uczestników zajęć Kosztowne prezenty

S_4 plansze do zajęć Sławni gliwiczanie

S_5 zadania dla uczestników zajęć Sławni gliwiczanie

S_6 śląskie słowa

S_7 Śląskie strachy - lista

S_8 karty w formacie A5 do gry Łap beboka

S_9 karty w formacie A3 do gry Łap beboka

S_10 szablony kart (do samodzielnego projektowania)

S_11 talia kart do gry Łap beboka

S_12 zadania dla grup, zajęcia Gliwice dawniej

S_13 animowana czołówka – dostępna https://www.youtube.com/watch?v=G-IqgJ-BCWM

G_1 karty do Gry z czasem

G_2 nazwiska znanych gliwiczan

G_3 zadania dla uczestników zajęć Gliwicki quest internetowy

G_4 pytania do gry Szola

G_5 pytania dla uczestników zajęć Cyberfolklor

G_6 Cyberfolklor – adresy stron internetowych

G_7 szablon do zagadek QR

https://www.youtube.com/watch?v=G-IqgJ-BCWM

gliwickie opowieści - całość (1-30)

Documents