gospodarka krajów rozwijających się

Gospodarka krajów

rozwijających się

Rafał Czajkowski

Wydział Geografii i Studiów Regionalnych

UW

1.06.2007 Rafał Czajkowski 2

• pojęcie Trzeciego Świata, kryteria przynależności

• Nowy Międzynarodowy Ład Ekonomiczny• problemy rozwoju gospodarczego• rozwój przez handel towarami

nieprzetworzonymi• rozwój przez uprzemysłowienie• kredyty i zadłużenie• pomoc międzynarodowa

Zagadnienia


Czym jest Trzeci Świat?

• kraje gospodarczo zacofane• społeczności spauperyzowane


Kryteria przynależnoścido Trzeciego Świata

• PKB poniżej $2000 per capita• struktura produkcji• struktura eksportu• zużycie energii elektrycznej lub metali• gęstość sieci transportowej• struktura konsumpcji• analfabetyzm i skolaryzacja• umieralność i przeciętna długość życia• stopień urbanizacji• zasięg przedkapitalistycznych stosunków

społecznych


Trzeci Świat w liczbach

• co godzinę umiera 1200 dzieci, z tego 60% z przyczyn biedy, nędzy i chorób.

• 1 mln dzieci nie dożywa 5 roku życia• 1,5 mld ludzi żyje za mniej niż 1 dolara

dziennie, przypada na nich 5% dochodu globalnego

• w 2000 roku na świecie zmarło na AIDS 3 mln ludzi, a 5 mln zaraziło się HIV

• człowiek w Zambii ma o 25% mniejsze szanse,że dożyje 30 roku życia, niż Anglik

• 44% zgonów dzieci ma miejsce w Afryce subsaharyjskiej

• łączne dochody 500 najbogatszych ludzi świata są wyższe niż dochody 416 mln ludzi biednych

• 10% najbogatszych ludzi posiada 54% globalnego dochodu


Nowy MiędzynarodowyŁad Ekonomiczny

• duże dysproporcje w skali świata• zmniejszenie luki rozwojowej• Północ – Południe


Przyrost demograficzny

• wzrost dochodu na mieszkańca zależy od stosunku tempa wzrostu całkowitego dochodu do tempa wzrostu liczby ludności

• brak kontroli urodzeń• posiadanie dzieci zwiększa dochód rodziny i

zapewnia zabezpieczenie na starość• zwiększająca się podaż pracy może być

czynnikiem zwiększającym PKB, jeśli równie szybko będą rosły nakłady ziemi, kapitału i zasobów naturalnych

• zaczyna działać prawo malejących dochodów z pracy


Rzadkość zasobów

• kraje słabo rozwinięte borykają się z brakiem zasobów naturalnych nadających się do opłacalnej eksploatacji

• wydobywanie użytecznych gospodarczo kopalin wymaga nakładów kapitału, który sam jest czynnikiem rzadkim


Kapitał finansowy

• kraje biedne mają niewiele wolnych zasobów kapitału, które mogą przeznaczyć na inwestycje

• większość zasobów jest przeznaczana na konsumpcję

• pomoc zagraniczna umożliwia zakup aktywów, m.in. maszyn

• korporacje międzynarodowe w krajach biednych często korzystają z zagranicznych pracowników, uniemożliwiając ludności nabycie doświadczenia w pracy, a zyski wycofują do krajów macierzystych


Inwestycje w infrastrukturę• kraje rozwinięte uzyskują korzyści skali i

wysoką wydajność dzięki specjalizacji• bez kosztownych inwestycji w energetykę,

drogi, sieć telefoniczną i budownictwo mieszkaniowe kraje ubogie muszą funkcjonować w ramach mniejszych społeczności

Kapitał ludzki• pracownicy w krajach biednych są mniej

wydajni niż w krajach bogatych, gdyż brak jest zasobów na inwestycje w opiekę zdrowotną, wykształcenie i szkolenie zawodowe

• przy niskiej wydajności pracy trudno jest zwiększać produkcję


Obyczaje• kultura plemienna i życie we wspólnocie• niektóre kraje rozwijające się poszukują

alternatywnej strategii rozwoju uwzględniającej uwarunkowania kulturowe wpisane w ich tradycje

Niska wydajność w rolnictwie

• większość ludzi pracuje w intensywnym rolnictwie samozaopatrzeniowym

• wzrost produkcji rolnej wymaga lepszego wyposażenia

• brak zasobów na inwestycje


Rozwój przez handel towarami nieprzetworzonymi

• kraje ubogie mogą eksportować dobra, do których wytworzenia potrzebna jest ziemia

• są to dobra nieprzetworzone pochodzenia rolniczego („miękkie”):

kawa, bawełna, cukieroraz pochodzenia mineralnego („twarde”):

miedź, aluminium• eksport dóbr nieprzetworzonych stanowi

47% całkowitego eksportu• dochody z eksportu są przeznaczane na

zakup maszyn i rozwój przemysłu


Kształtowanie się cen surowców

• od kilkudziesięciu lat ceny surowców, poza ropą naftową, spadają. Jest to spowodowane: – zmniejszonym popytem – pojawienie się

materiałów syntetycznych– zwiększoną podażą – poprawa

wydajności przemysłu i rolnictwa („zielona rewolucja”)

• w przyszłości ceny surowców wzrosną, z powodu wyczerpania zasobów mineralnych

• ... by wkrótce potem spaść, wraz z pojawianiem się nowych substytutów syntetycznych, np. kauczuku


Wahania cen• specjalizacja w produkcji wyrobów nie

przetworzonych oznacza ogromną zmienność cen

• ceny równowagi wyrobów nie przetworzonych są podatne na wahania przez niską elastyczność cenową podaży i popytu

• wahania cen prowadzą do zmian wielkości wpływów z eksportu i PKB

Koncentracja eksportu• koncentracja eksportu może doprowadzić

do załamania gospodarki, jeśli nastąpi spadek ceny produktu eksportowanego

• rozszerzenie eksportu pozwala ustabilizować dochody


Systemy stabilizowaniacen surowców

• Zapasy buforowe – system zapewniający stabilizację rynku surowca. Organizacja zajmująca się ich tworzeniem dokonuje interwencyjnych zakupów surowca przy jego niskiej cenie, a sprzedaje go przy wysokiej


Ograniczanie podaży

• kraje OPEC utworzyły kartel i uzgodniły ilość wydobywanej ropy naftowej. Ograniczenie dostaw podbija cenę surowca i zwiększa wpływy eksportowe

• w ostatnich latach kraje rozwijające się próbowały stabilizować ceny kakao, kawy i cyny.

np. w czasie rekordowych zbiorów Kawy w Brazylii rząd kupował ją od farmerów i spalał.


Rozwój przez uprzemysłowienie

• wiele krajów słabo rozwiniętych doszło do wniosku, że klucz do rozwoju znajduje się nie w większej specjalizacji w produkcji surowcowej, lecz w rozwoju przemysłu przetwórczego


Strategia substytucji importu

• w czasie załamania handlu światowego w latach ’30, w krajach rozwijających się nastąpił spadek dochodów z eksportu. Dlatego niektóre kraje postanowiły nie uzależniać się więcej od gospodarki światowej

• strategia substytucji importu (polityka antyimportowa) – zastąpienie importu produkcją krajową

• wspomaga rozwój własnego przemysłu, zwłaszcza nowych gałęzi

• prowadzi do spadku obrotów handlu światowego i ograniczenia działania zasady przewagi komparatywnej, zużywanych jest więcej zasobów


Eksport towarów przetworzonych

• wzrost gospodarczy opiera się na wzroście produkcji i dochodu narodowego, stymulowanym przez eksport, a nie na zastępowaniu importu produkcją krajową

• kraje nowo uprzemysłowione po rozwinięciu własnej produkcji odeszły od wysokich ceł i rozpoczęły eksport. Zmieniły też strukturę eksportu: zmniejszyły udział surowców, a zwiększyły udział wyrobów przetworzonych

• kraje nowo uprzemysłowione mają dużą szansę na szybkie opanowanie rynków międzynarodowych


Współczesne relacjePółnoc - Południe

• kraje wysoko rozwinięte powinny przesunąć produkcję do gałęzi, w których mają przewagę komparatywną (biotechnologie, telekomunikacja)

• kraje bogate powinny zwiększyć import z krajów rozwijających się

• współcześnie unika się protekcjonizmu wykorzystującego ograniczenia eksportu


Rozwój oparty na kredytach

• kraje słabo rozwinięte są dłużnikami zaciągającymi kredyty, aby sfinansować ujemny bilans handlowy

• wzrost cen ropy spowodował wzrost deficytu w bilansie obrotów bieżących importujących ją krajów ubogich

• miarą zdolności płatniczej kraju nie jest jego PNB, lecz dochody z eksportu


Spłacanie kredytu

• doprowadzenie kraju do recesji spowoduje spadek importu, co w konsekwencji zmniejszy deficyt handlowy i pozwoli przeznaczyć dochody z eksportu na obsługę zadłużenia

• programy dostosowawcze Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego umożliwią wzięcie kredytu na spłatę innych wierzycieli

• restrukturyzacja zadłużenia – rozłożenie rat na dłuższy okres i obniżenie ich wysokości

• ogłoszenie otwartej niewypłacalności lub odmowa spłaty należnych sum – groźba sankcji, większe odsetki w przyszłości


Pomoc międzynarodowa

• kwestie moralne– „sprawiedliwy” podział dochodów– brak rządu i społeczeństwa światowego,

w którym istniałaby inicjowana przez państwo alokacja dóbr

– zasoby Południa były eksploatowane przez kraje Północy w dobie kolonializmu

• „Handel, a nie pomoc”• duża część pomocy trafia do elit rządzących

w kraju, a nie do ludzi potrzebujących. System „przeciekającego wiadra”

• najkrótszą drogą do wyrównania dysproporcji w podziale dochodu na świecie byłoby dopuszczenie swobodnej migracji w skali międzynarodowej


Dziękuję za uwagę

• Dobrska Zofia, Z problemów gospodarczych krajów rozwijających się

• Begg David, Makroekonomia• Kleer Jerzy, Gospodarka światowa.

Prawidłowości rozwoju

Literatura:

gospodarka krajów rozwijających się

Documents