Devad Jahi, Senahid Halilovi, Ismail Pali

GRAMATIKA BOSANSKOGA JEZIKA

Urednik izdanja:

prof. Redo auevi

Glavni i odgovorni urednik:

dr. Hasnija Muratagi - Tuna

Recenzenti:

dr. Hasnija Muratagi - Tuna, vanr. prof. Filozofskog fakulteta u Sarajevu

dr. Marina Katni - Bakari, vanr. prof. Filozofskog fakulteta u Sarajevu

dr. Ilijas Tanovi, doc. Filozofskog fakulteta u Sarajevu

A.mira Hadagi, prof. Gimnazije "Ismet Mujezinovi" u Tuzli

Struni saradnici i korektori:

Lejla Naka, Bernisa Puri, Alma Granov

DOM TAMPE, Zenica, 2000.

CIP - Katalogizacija u publikaciji

Nacionalna i univerzitetska bib ioteka

Bosne i Hercegovine, Sarajevo

811.163.4(497. 6) '36(075.3)

JAHI, Devad

Gramatika bosanskoga jezika I Devad Jahi,

Senahid Halilovi, Isrnail Pali. - l. izd.-

Zenica : Dorr. tampe, 2000. - 476 str. ; 24 cm

ISBN 9958-42-046-X

1. Halilovi, Senahid 2. Pali, Isrnail

COBISS/BiH-ID 8050694

Bez pismenog pristanka izdavaa i autora nije dozvoljeno ovu knjigu ili njene dijelove bilo

kajim sredstvima, bilo kajim postupcima kopirati, umnoavati ili prenositi u mainski jezik.

Na osnovu Miljenja Federalnog ministarstva za obrazovanje, nauku, kulturu i sport broj

02-15-3774/00 od 25. 07. 2000. godine ova knjiga je osloboena plaanja poreza.

Devad Jahi

Senahid Halilovi

Ismail Pali

GRAMATIKA BOSANSKOGA JEZIKA

Zenica, 2000.

Devad Jahi, Senahid Halilovi, Ismail Pali

GRAMATIKA BOSANSKOGA JEZIKA

Izdava:

"DOM TAMPE", ZENICA

Mehmedalije Tarabara 20

Za izdavaa:

Edhem Sulji, graf. ing.

Korice:

Mustafa Ganovi

Priprema:

Narcis Pozderac

tampa:

"DOM TAMPE", ZENICA

Zenica, 2000. god.

Tira: 3.000 primjeraka

SADRAJ

PREDGOVOR ........................................................................................................................................... 15 Popis najvanijih skraenica i simbola upotrijebljenih u Gramatici bosanskoga jezika 17

UVOD BOSANSIU JEZIK ............................................................................................................................. 21

STAROSLAVENSKI JEZIK ....................................................................................................................21

DIJALEKTI SREDNJOJUNOSLA VENSKOGA DIJASISTEMA .................................................. 24

akavsko, kajkavsko i tokavsko narjeje ......................................................................................... 24

tokavsko narjeje ......................................................................................................................................27

Ekavski govori tokavskog narjeja ...................................................................................................... 28

!jekavski govori tokavskog narjeja .................................................................................................. 29

Ikavski govori tokavskog narjeja ....................................................................................................... 30

Tri perioda razvoja bosanskoga govornog jezika .............................................................................. 32

Dijalekti bosanskoga jezika ................................................................................................................ 32

Dijalekti bosanskoga jezika i zamjena jata ........................................................................................... 41

Zajednike osobine dijalekata bosanskoga jezika ................................................................................. 42

Dijalekti bosanskoga jezika 1992-1995. ............................................................................................... 42

HISTORIJA BOSANSKOGA Kl JIEVNOG JEZIKA .................................................................. 43

Periodizacija historije bosanskoga knjievnog jezika ....................................................................... 43

Prva faza razvoja bosanskoga knjievnog jezika (doba srednjovjekovne Bosne) .. . . 43 Natpisi na stecima

............................................................................................................................................................... 47

Ostali bogomilski spomenici ................................................................................................................. 48

Glagoljica ......................................................................................................................................................... 48

Bosanica ......................................................................................................................................................... 49

Druga faza razvoja bosanskoga knjievnog jezika (tursko doba) ....................................................... 50

Narodni jezik i bosanica ...................................................................................................................... 50

Stvaralatvo na orijentalnim jezicima .................................................................................................... 52

Jezik alhamijado-literature i arebica ......................................................................................................53

Jezik bonjake narodne knjievnosti ....................................................................................................54

Odnos Vuka i iliraca prema bosanskome jeziku....................................................................................55

Beki knjievni dogovor iz 1850. godine ..............................................................................................55

Kontinuitet upotrebe naziva bosanski jezik ........................................................................................... 56

Trea faza razvoja bosanskoga knjievnog jezika

(austrougarska doba i kulturno-jeziki preporod) ................................................................................. 56

Jezik u vjerskim kolama i reforme arebice .......................................................................................... 56

Borba za uvoenje narodnog jezika u kole .......................................................................................... 57

Bosanska-turski uitelj Ibrahima Edhema Berbia ............................................................................... 57

Knjievno-jezika refo1ma Mehmed-bega Kapetanovia Ljubuaka ...................................................... 58

Bonjaka narodna knjievnost na latinikom pismu ........................................................................... 58

Prvi latiniki pisci i djelatnost latinikih listova i asopisa .................................................................. 59

6

Naziv bosanski jezik u doba austrougarske vladavine ......................................................................... 59

etvrta faza razvoja bosanskoga knjievnog jezika Uugoslavensko doba) ........................................ 61

Peta faza razvoja bosanskoga knjievnog jezika (bosanska doba) ..................................................... 63

KNJIEVNI I RAZGOVORNI JEZIK ................................................................................................ 65

Pojam argona ........................................................................................................................................ 66

NORMA I NORMATIVNA GRAMATIKA ....................................................................................... 68

NORMATIVNA GRAMATIKA I FUNKCIONALNI STILOVI ...................................................... 69

PRAVOPIS I PRA.VOPISNA NORMA ............................................................................................... 74

KRATAK HISTORIJSKI UVOD U GRAMATIKU BOSANSKOGA JEZIKA .............................. 77

Priroda glasovnih promjena (I) ............................................................................................................. 77

Historijske napomene o bosanskome jeziku ......................................................................................... 78

FONETIKA I FONOLOGIJA GLASOVI ........................................................................................................................................................ 83

Tvorba (artikulacija) glasova .................................................................................................................85

Pratee osobine glasova (akustika svojstva glasova) ......................................................................... 96

Pojedinani glasovi ................................................................................................................................ 98

Glasovi i ....................................................................................................................... 98

Glas d ................................................................................................................................................... 106

Glas ............................................................................................................................................ 107

Glas h ................................................................................................................................