griechische klassik [schreibgeschützt]) · pdf fileherodot, historien i...
TRANSCRIPT
Ein
führ
ung
in d
ie g
riec
hisc
he
und
late
inis
che
Lit
erat
urge
schi
chte
L
iter
atur
gesc
hich
te
Gri
echi
sche
Kla
ssik
Bea
te H
intz
en
Art
en d
es D
ram
as
Tra
gödi
e:M
ytho
s, e
rnst
haft
-erh
aben
Kom
ödie
:M
ytho
s, P
hant
asie
gebi
lde,
Pol
itik
,
läch
erli
chlä
cher
lich
Sat
yrsp
iel:
Sat
yrn,
Myt
hent
rave
stie
trag
isch
er
Sch
ausp
ie-
ler
mit
M
aske
in
der
Han
d
Pro
log:
1. T
eil
der
Tra
gödi
e, E
infü
hrun
g in
das
Ges
cheh
en(M
onol
og e
iner
bet
eili
gten
Per
son,
Dia
log
zwei
erbe
teil
igte
r P
erso
nen
oder
Mon
olog
ein
er n
icht
am
Ges
cheh
en b
etei
ligt
en P
erso
n)P
arod
os:
Ein
zugs
lied
des
Cho
res
Tra
gödi
enau
fbau
Par
odos
:E
inzu
gsli
ed d
es C
hore
sE
peis
odio
n:V
orlä
ufer
uns
eres
Akt
es, A
bfol
ge v
on S
zene
nbz
w. D
ialo
gen
oder
Tri
alog
en v
on S
chau
-sp
iele
rnS
tasi
mon
:S
tand
lied
des
Cho
res
Exo
dos:
letz
ter
Tei
l de
r T
ragö
die
mit
dem
Aus
zugs
lied
des
Cho
res.
tanz
ende
r C
hor
The
ater
von
Pri
ene,
Rek
onst
rukt
ions
vers
uch
trag
isch
er
Sch
ausp
iele
r de
r rö
mis
chen
K
aise
rzei
t mit
O
nkos
mas
ke
und
erhö
htem
K
othu
rn
Lit
erat
urhi
nwei
s
Enn
o B
urm
eist
er:
Ant
ike
grie
chis
che
und
röm
isch
e T
heat
er.
Dar
mst
adt 2
006.
Dar
mst
adt 2
006.
Ais
chyl
os
525/
4-45
6/5
Tra
gödi
en d
es A
isch
ylos
•ei
nzel
n er
halt
ene
Stü
cke:
Sie
ben
gege
n T
hebe
n
Sch
utzf
lehe
nde
(gr.
: Hik
etid
en)
Sch
utzf
lehe
nde
(gr.
: Hik
etid
en)
Per
ser
•O
rest
ie (
Tri
logi
e):
Aga
mem
non
Cho
epho
ren
Eum
enid
en
Sop
hokl
es
497/
6 -
497/
6 -
406/
5
Tra
gödi
en d
es S
opho
kles
•A
ias
•F
raue
nvo
nT
rach
is
•A
ntig
one
(um
442
v.C
hr.)
•A
ntig
one
(um
442
v.C
hr.)
•K
önig
Ödi
pus
(vor
430
v.C
hr.)
•E
lekt
ra
•P
hilo
ktet
(409
v.C
hr.)
•Ö
dipu
sau
fK
olon
os(4
06/5
v.C
hr.)
Eur
ipid
es, 4
84-4
06
Tra
gödi
en d
es E
urip
ides
•M
edea
(431
v.C
hr.)
•H
erak
lide
n
•H
ippo
lyto
s
•A
ndro
mac
he
•H
ekab
e
•H
iket
iden
•H
erak
les
•T
roer
inne
n(4
15v.
Chr
.)•
Tro
erin
nen
(415
v.C
hr.)
•E
lekt
ra
•Ip
hige
nie
bei
den
Tau
rern
(414
/13
v.C
hr.)
•H
elen
a(4
12v.
Chr
.)
•Io
n(
”)
•P
hoin
isse
n(4
08v.
Chr
.)
•O
rest
es(
”)
•Ip
hige
nie
inA
ulis
•B
akch
en
Ari
stop
hane
s, 4
47-3
86
als
Vög
el
kost
ümie
rte
Cho
rtän
zer
Kom
ödie
nfig
uren
Kom
ödie
n de
s A
rist
opha
nes
•A
char
ner
(425
v.C
h.r)
•R
itte
r(4
24v.
Chr
.)
•W
olke
n(4
23v.
Chr
.)
•W
espe
n(4
22v.
Chr
.)•
Wes
pen
(422
v.C
hr.)
•F
ried
en(4
21v.
Chr
.)
•V
ögel
(414
v.C
hr.)
•L
ysis
trat
e(4
11v.
Chr
.)
•F
raue
nam
The
smop
hori
enfe
st(”
)
•F
rösc
he(4
05v.
Chr
.)
•W
eibe
rvol
lver
sam
mlu
ng(3
92v.
Chr
.)
•R
eich
tum
(388
v.C
hr.)
Her
odot
•V
ater
der
Ge-
schi
chte
•ca
. 485
-425
•au
sged
ehnt
e •
ausg
edeh
nte
Rei
sen,
Mat
e-ri
alsa
mm
lung
en
•U
nive
rsal
ge-
schi
chte
Her
odot
, His
tori
enI
Pro
ömiu
m(E
inle
itun
g)lydischerLogos,
vor
alle
mdi
eR
egie
rung
des
Kro
isos
Ges
chic
hte
Per
sien
sbi
s55
9v.
Chr
.R
egie
rung
sant
ritt
und
erst
eE
robe
rung
ende
sK
yros
(559
-529
)babylonischeru.massagetischerLogos
u.F
eldz
ugbabylonischeru.massagetischerLogos
u.F
eldz
ugT
odde
sK
yros
IIägyptischerLogos
III
Ero
beru
ngÄ
gypt
ens
durc
hK
amby
ses
(529
-522
)se
ine
Sch
reck
ensh
errs
chaf
tun
dse
inT
odN
achf
olge
käm
pfe
inP
ersi
ener
stes
Reg
ieru
ngsj
ahr
des
Dar
eios
(522
-486
)
Her
odot
, His
tori
enIV
skythischerLogos
und
Sky
then
feld
zug
des
Dar
eios
libyscherLogos
und
Lib
yen-
Fel
dzug
des
Gen
eral
sA
ryad
esV
thrakischerLogos
und
Thr
akie
n-F
eldz
ugde
sD
arei
osP
lanu
ngun
dB
egin
nde
sIo
nisc
hen
Auf
stan
des
gege
ndi
eP
erse
r-H
errs
chaf
t(5
00)
die
Per
ser-
Her
rsch
aft
(500
)V
IIo
nisc
her
Auf
stan
dG
esch
icht
eS
part
asvo
r49
0P
erse
r-F
eldz
ugge
gen
Ath
enS
ieg
der
Ath
ener
bei
Mar
atho
n(4
90)
Ere
igni
sse
inA
then
vor
490
und
nach
Mar
atho
n
Her
odot
, His
tori
enV
IIT
odde
sD
arei
osR
egie
rung
sant
ritt
und
Kri
egsr
atde
sX
erxe
s(4
86-4
65)
Fel
dzug
des
Xer
xes
gege
nG
riec
henl
and
Rüs
tung
ende
rG
riec
hen
Rüs
tung
ende
rG
riec
hen
Sch
lach
tbei
den
The
rmop
ylen
(480
)V
III
Vor
rück
ende
rP
erse
rbi
sA
then
Sie
gde
rA
then
erbe
iS
alam
is(4
80)
Rüc
kzug
der
pers
isch
enF
lott
eun
ter
Xer
xes
IXF
eldz
ugde
sG
ener
als
Mar
doni
osS
ieg
der
Gri
eche
nbe
iPla
taia
i(4
79)
Her
odot
, His
tori
en•
Var
ianz
des
Erz
ähls
tils
:nüc
hter
neA
ufzä
hlun
g,sc
hlic
hte
Sch
ilde
rung
von
Ere
igni
ssen
,nov
elle
n-ha
fte
Ges
talt
ung
abge
schl
osse
ner
Han
dlun
gen,
Ane
kdot
en,A
ussp
rüch
e�
Kün
stle
risc
hun
terh
alts
ame
Dar
stel
lung
�K
ünst
leri
sch
unte
rhal
tsam
eD
arst
ellu
ng•
Lei
stun
g:S
icht
ung
und
Ord
nung
umfa
ngre
iche
nM
ater
ials
•G
rund
prin
zip
der
Ges
chic
hte:
Wec
hsel
fäll
e,di
ede
nG
ötte
rnzu
gesc
hrie
ben
wer
den,
exem
plif
izie
rtan
Ein
zelp
erso
nen,
Stä
dten
,Kön
igre
iche
n
Thu
kydi
des
•A
then
er
•hi
st. M
onog
raph
ie
•P
elop
onne
sisc
her
Kri
eg (
Spa
rta �
Ath
en)
Ath
en)
•ca
. 460
-na
ch 4
00
•te
ilw
eise
Kri
egst
eil-
nehm
er a
ls O
ffiz
ier
Thu
kydi
des,
Pel
opon
nesi
sche
r K
rieg
I1.
Pro
ömiu
m:
Nam
ens-
und
The
men
anga
be,
Beg
rün-
dung
der
Sto
ffw
ahl:
Bed
eutu
ngun
dD
enkw
ürdi
gkei
tde
sK
rieg
esso
gena
nnte
Arc
häol
ogie
:V
orge
schi
chte
Gri
eche
nlan
dsvo
nde
nA
nfän
gen
bis
Thu
kydi
des
Met
hode
nkap
itel
:G
rund
sätz
e,vo
nde
nen
sich
Th.
bei
sein
erA
rbei
tle
iten
läßt
sein
erA
rbei
tle
iten
läßt
Vor
gesc
hich
tede
sK
rieg
es:
Ges
chic
hte
Ath
ens
seit
der
Bee
ndig
ung
der
Per
serk
rieg
e(s
ogen
annt
eP
ente
kont
a-et
ie=
Fün
fzig
jahr
esze
itra
um48
0-43
1);
Unt
ersc
heid
ung
zwis
chen
äuße
rlic
hen
Anl
ässe
nun
dta
tsäc
hlic
hen
Ur-
sach
enV
erha
ndlu
ngen
der
Kri
egsp
arte
ien
Kri
egse
rklä
rung
Ath
ens
Thu
kydi
des,
Pel
opon
nesi
sche
r K
rieg
IIE
reig
niss
ede
r3
Kri
egsj
ahre
431/
30-4
28/7
III
Ere
igni
sse
der
3K
rieg
sjah
re42
8/7-
426/
5IV
Ere
igni
sse
der
3K
rieg
sjah
re42
6/5-
423/
2V
2.P
roöm
ium
:B
egrü
ndun
gfü
rdi
eF
orts
etzu
ngde
sW
erke
sku
rsor
isch
eB
ehan
dlun
gde
rE
reig
niss
ebi
sku
rsor
isch
eB
ehan
dlun
gde
rE
reig
niss
ebi
s41
6/5
v.C
hr.
Mel
ierd
ialo
gV
Isi
zili
sche
Exp
edit
ion
(415
)un
ddi
eüb
rige
n+
VII
Ere
igni
sse
bis
414/
3v.
Chr
.V
III
Abf
alld
erB
unde
sgen
osse
n41
1 v.
Chr
.: H
errs
chaf
t de
r 40
0 un
d W
iede
rher
-st
ellu
ng d
er D
emok
rati
e in
Ath
en
Thu
kydi
des,
Pel
opon
nesi
sche
r K
rieg
•G
rößt
mög
lich
eO
bjek
tivi
tätd
urch
:kr
itis
che
Übe
rprü
fung
der
Que
llen
wei
tgeh
ende
rV
erzi
chta
ufun
terh
alts
ame
Dar
-st
ellu
ng•
Zie
l:N
utze
nde
sL
eser
s=
Ein
sich
tin
die
•Z
iel:
Nut
zen
des
Les
ers
=E
insi
cht
indi
eM
echa
nism
enm
ensc
hlic
her
Ver
halt
ensw
eise
n
Xen
opho
n
•ca
. 430
–fr
ühes
tens
355
•A
then
er
•T
eiln
ahm
e am
Zug
des
K
yros
geg
. Art
axer
xes
•V
erba
nnun
g w
egen
•
Ver
bann
ung
weg
en
Hoc
hver
rats
•v.
a. p
hilo
soph
isch
e,
tech
nisc
he u
nd
hist
oris
che
Sch
rift
en
His
tori
sche
Wer
ke X
enop
hons
Age
sila
os:
rühm
ende
Bio
grap
hie
des
spar
tani
sche
nK
önig
s A
gesi
laos
Kyr
upäd
ie: K
indh
eit,
Jug
end
und
Her
rsch
aft
des
1. p
ersi
sche
n G
roßk
önig
s K
yros
(559
-529
), F
ürst
ensp
iege
l(5
59-5
29),
Für
sten
spie
gel
Ana
basi
s: Z
ug d
er 1
0000
nac
h P
ersi
en u
nd w
iede
rzu
rück
, Kri
egst
ageb
uch
mit
aut
obio
-gr
aphi
sche
n Z
ügen
Hel
leni
ka:
Gri
echi
sche
Ges
chic
hte
von
411-
362,
Ans
chlu
ß an
Thu
kydi
des,
ann
alis
tisc
heD
arst
ellu
ngsw
eise
Xen
opho
n, h
isto
risc
he W
erke
•D
omin
anz
der
Ein
zelp
ersö
nlic
hkei
ten
•w
eitg
ehen
der
Ver
zich
t auf
kri
tisc
he
Mus
teru
ng d
er Q
uell
enM
uste
rung
der
Que
llen
•hi
stor
isch
er A
blau
f w
ird
von
den
Göt
tern
be
stim
mt
•D
emon
stra
tion
von
mil
itär
isch
em W
isse
n
•el
egan
ter
Sti
l
Sop
hist
en
•le
itet
en W
ande
l im
Den
ken
ein
•W
ande
rleh
rer
grie
chis
che
Erz
iehu
ng
•S
port
: Lau
fen,
Gym
nast
ik, R
inge
n
•S
chre
iben
und
Les
en
•D
icht
erle
ktür
e, b
es. H
omer
•D
icht
erle
ktür
e, b
es. H
omer
•M
usik
•A
stro
nom
ie
•A
rith
met
ik
•G
eom
etri
e
Ath
enis
che
Ver
fass
ung
nach
Per
ikle
s
Sop
hist
en
•le
itet
en W
ande
l im
Den
ken
ein
•W
ande
rleh
rer
•ze
ntra
ler
Leh
rgeg
enst
and:
Rhe
tori
k
•be
deut
ende
r V
ertr
eter
: G
orgi
as v
on L
eont
inoi
(ca
. •
bede
uten
der
Ver
tret
er:
Gor
gias
von
Leo
ntin
oi (
ca.
480-
380)
:
-V
erfa
sser
ein
er p
hilo
soph
isch
en S
chri
ft
-2
Red
en:
a) L
ob d
er H
elen
a
b) V
erte
idig
ung
des
Pal
amed
es
-„g
orgi
anis
che“
Fig
uren
Isok
ra-
tes
436-
338
Isok
rate
s
•S
chül
er d
es G
orgi
as
•S
ohn
eine
s be
güte
rten
Vat
ers
•L
ogog
raph
•G
ründ
ung
eine
r ei
gene
n S
chul
e•
Grü
ndun
g ei
ner
eige
nen
Sch
ule
•w
enig
e G
eric
htsr
eden
, zah
lrei
che
poli
tisc
he u
nd
bild
ungs
theo
reti
sche
Man
ifes
te i
n R
edef
orm
•R
heto
rik
als
Erz
iehu
ngsp
rinz
ip
•W
ortw
ahl:
Kla
rhei
t un
d R
einh
eit;
Sat
zbau
: A
usge
wog
enhe
it u
nd H
arm
onie
Lys
ias
geb.
ca.
M
itte
4.
Jh.,
gest
. Jh
., ge
st.
nach
380
Lys
ias
•M
etök
e (M
itw
ohne
r, k
ein
Ath
ener
V
ollb
ürge
r)
•L
ogog
raph
•L
ogog
raph
•ha
upts
ächl
ich
Ger
icht
sred
en
•„C
hara
kter
zeic
hnun
g“
•sp
rach
lich
e R
einh
eit u
nd S
chli
chth
eit
Dem
o-st
hene
s 38
4-32
2
Dem
osth
enes
•pa
thet
isch
er u
nd e
mph
atis
cher
Red
ner
•Ü
berw
indu
ng k
örpe
rlic
her
Ein
schr
än-
kung
enku
ngen
•at
heni
sche
r P
olit
iker
•G
egne
r P
hili
pps
II.
•be
herr
scht
all
e S
till
agen
von
der
S
chli
chth
eit b
is z
ur ä
ußer
sten
Erh
aben
heit
Rhe
tori
k
•S
ophi
sten
•Is
okra
tes
•L
ysia
s•
Lys
ias
•D
emos
then
es
Phi
loso
phie
•S
ophi
sten
•S
okra
tes
•X
enop
hon
•X
enop
hon
•P
lato
n
•A
rist
otel
es
Sop
hist
en
•M
ensc
h al
s M
aß a
ller
Din
ge
•R
echt
des
Stä
rker
en
Sok
ra-
tes
470-
399
Sok
rate
s
•ke
ine
Sch
rift
en
•U
ners
chüt
terl
ichk
eit u
nd F
ähig
keit
, S
trap
azen
zu
ertr
agen
Str
apaz
en z
u er
trag
en
•et
hisc
he G
rund
frag
en: W
as i
st
Ger
echt
igke
it?
Was
ist
Tap
ferk
eit?
usw
.
•S
okra
tesb
ild
der
Sok
rate
s-S
chül
er (
Pla
ton,
X
enop
hon
u.a.
) vs
. Sok
rate
sbil
d in
A
rist
opha
nes’
Wol
ken
Xen
opho
n, p
hilo
soph
isch
e S
chri
ften
•Erinnerungen
(lat
.: M
emor
abil
ien,
gr.
: A
pom
nem
oneu
mat
a): h
eter
ogen
e A
pom
nem
oneu
mat
a): h
eter
ogen
e S
amm
lung
von
sok
rat.
Ges
präc
hen
•Apologie
des
Sok
rate
s
•Symposion
(Ges
präc
h üb
er d
ie g
eist
ige
und
körp
erli
che
Lie
be)
Pla
ton
428/
7-34
8/7
Pla
ton
•L
ehre
r au
ßer
Sok
rate
s: E
ukli
d, P
ytha
gora
s,
(Par
men
ides
)
•3
Rei
sen
nach
Siz
ilie
n, e
nttä
usch
ende
•
3 R
eise
n na
ch S
izil
ien,
ent
täus
chen
de
Ver
such
e, d
ie T
yran
nen
Dio
nysi
os I
. und
II.
zu
Phi
loso
phen
zu
mac
hen
•G
ründ
ung
der
Aka
dem
ie z
w. 3
88 u
. 385
Pla
tons
Sch
rift
en (
Aus
wah
l)•Apologie
(des
Sok
rate
s)
•Kriton
(Rec
htm
äßig
keit
ein
er F
luch
t de
s S
okra
tes)
•B
esti
mm
ung
von
Wer
tbeg
riff
en:
–Ion
: R
haps
oden
kuns
t
–Euthyphron
: Frö
mm
igke
it
–Laches
: T
apfe
rkei
t
–Lysis
: F
reun
dsch
aft
–Lysis
: F
reun
dsch
aft
•A
usei
nand
erse
tzun
g m
it S
ophi
sten
:
–Gorgias
–Protagoras
•S
ympo
sion
: Red
en ü
ber
den
Ero
s
•P
olit
eia:
Sta
at a
ls M
odel
l de
r G
erec
htig
keit
•S
päte
re s
taat
sphi
loso
phis
che
Sch
rift
en:
–Politikos
–Gesetze
(Nomoi)
Pla
tons
Pol
itei
a
3 S
tänd
e =
3 S
eele
nver
mög
en d
es M
ensc
hen
„Nor
mal
bürg
er“
Tri
eb
Sel
bstb
eher
rsch
ung
Wäc
hter
M
ut
Tap
ferk
eit
Phi
loso
phen
V
ernu
nft
Wei
shei
t
alle
zus
amm
en:
Ger
echt
igke
it
Ari
sto-
tele
s38
4-32
2
Ari
stot
eles
•P
lato
nsch
üler
•E
rzie
her
Ale
xand
ers
d. G
roße
n
•33
5 G
ründ
ung
des
Per
ipat
os
•M
ater
ials
amm
lung
•S
chri
ften
zu:
-P
oeti
k
-R
heto
rik
-R
heto
rik
-T
opik
-P
olit
ik
-E
thik
(m
ehre
re)
-L
ogik
-P
hysi
k
-M
etap
hysi
k