Grote waternavelen andere invasieve (water)planten

Casus

Koen Martens, Vlaamse Milieumaatschappij (VMM)

Projectpartners

Vlaanderen• Oost-Vlaanderen• Antwerpen• Vlaamse Milieumaatschappij• ANB• LNE

Nederland• Provincie Noord-Brabant• Brabantse delta• Aa en Maas• De Dommel• PRI

KenmerkenGrote waternavel(Hydrocotyle ranunculoides)

• afkomstig uit Zuid- en Midden-Amerika• ook wel ‘braziliaantje’

of ‘Braziliaanse waternavel’• groeit vanuit talud via uitlopers naar

alle kanten (halve cirkels);kruipen 1 m het land op; vormen drijftillen

• in voedselrijk water• explosieve groei vanaf mei • zeer snelle verspreiding;

1 fragmentje kan nieuwe plant worden• niet in te sterk stromend water (wel in

rechtgetrokken gestuwde waterlopen)• op de knopen van de stengels bij elk

blad een bosje wortels (meer dan 5 cm lang)

• temperatuurgevoelig (vooral groei bij toenemende temperatuur, strenge vorst verdraagt de plant moeilijker)

•afkomstig uit Zuid-Amerika•ook wel braziliaans of gepareld vederkruid genoemd•vaak in stilstaande wateren•meestal in halve cirkels langs de waterlijn op het water•stengels kruipen over natte grond of vlotten tegen waterspiegel, tot 30 cm boven water uitstekend•verwarring met inheemse vederkruiden, maar enige soort die boven water groeit•blauwgrijsgroene kleur•verdwijnt meestal door vorst

KenmerkenParelvederkruid(Myriophyllum aquaticum)

• afkomstig uit Zuid-Amerika• in stilstaand en stromend water• drijvende uitlopers vanaf de oever

met lepelvormige blaadjes• kluwens, sponzige witte wortels bij

vlottende planten• drijvende mat dicht genoeg: stengels

tot 1 m hoog boven het water• boven het water: lancetvormige

bladeren met aflopende punt, kleur blad blauwgroen

• gele bloem• stevig verankerd in oever en bodem• winterhard

KenmerkenWaterteunisbloem(Ludwigia grandiflora,L. uruguayensis, L. peploides)

Grote waternavel, parelvederkruid, waterteunisbloem

Waarom invasief?• verspreiding via kleine fragmenten• hoge groeisnelheid• reguliere maaibeheer zorgt voor verspreiding

Impact• waterafvoer• verstopping• inheemse flora en fauna• zuurstofhuishouding• hoge beheerkosten

Grote waternavel, parelvederkruid, waterteunisbloem

Doelstellingen

• preventie• monitoring en verspreiding• bestrijding• verwerking van de bestreden massa• interne communicatie

→grensoverschrijdend, kosteneffectief,ecologisch verantwoord beheerssysteem

Bestrijdingstechnieken

Waterstofperoxide

• Contactwerking• 10% H2O2: 1/3 aantasting

• 30% H2O2: 2/3 aantasting

Conclusie

• niet zeer effectief

• hoge dosering → gevaar voor toepasser

Bestrijdingstechnieken

Branden

• Contactwerking• Geen effect op plantendelen onder water• Geen fragmentatie

Bestrijdingstechnieken

Branden

Conclusie

• resultaten vergelijkbaar met manuele bestrijding

• omslachtig - tijd

Bestrijdingstechnieken

Hydroventuri / spuitlans

• Losblazen (waterbodem)• Resultaat bevredigend• Impact op fauna, gevaar op verspreiding

Baggeren–Ruimen / drijfbalk / …

Bestrijdingstechnieken

Intensieve manuele bestrijding

• Machinale verwijderingvan grote hoeveelheden

• Manuele verwijdering(met resultaatsverbintenis)

• Maandelijkse controle

• Resultaat zeer bevredigend

Uniforme beoordelingsmethodiek

Monitoring

0: niet meer terug te vinden

1: enkele kleinere vlekken langs de kanten (< 3 vlekken / 100m)

2: meer vlekken langs de kanten

(3 -10 vlekken / 100 m)

3: > 10 vlekken / 100 m en/of begroeiing bodem

Monitoring in provincie Antwerpen

Resultatenintensieve manuele bestrijding in Vlaanderen 

VMM ProvinciebestuurOost-Vlaanderen

ProvinciebestuurAntwerpen

Totaal

  km % km % km % km %Besmetting bij start 146,1   117,8   69,5   333,3  

2011 – besmetting 0

95,9 65,6 76,8 65,3 50,5 72,3 223,2 66,9

2011 – besmetting 1

39,8 27,3 30,9 26,3 4,1 5,9 74,9 22,5

2011 – besmetting 2

10,2 7,0 5,4 4,6 6,9 10,1 22,5 6,7

2011 – besmetting 3

0,2 0,2 4,6 3,9 8,0 11,5 12,8 3,8

Resultatenintensieve manuele bestrijding in Vlaanderen

Conclusie beheermaatregelen

Voorkeur voor volledige “eliminatie”– haalbaar door intensieve bestrijding– duur– minimum 3 jaar– verdere opvolging noodzakelijk

Minder intensieve “beheersing”– bij input uit andere gebieden

Bestrijding of beheersing ?

Verwerking - valorisatie

Veevoederperspectief, maar:

– hoog vochtgehalte– relatief lage energie-inhoud– relatief hoog eiwitgehalte– kleine hoeveelheden– seizoensgebonden

Energiewinningco-vergisting met

zuiveringsslib biedt perspectief, maar:– weinig homogeen– wisselende eigenschappen– seizoensgebonden

Conclusie

• valorisatie samen met gewoon maaisel

• zorgvuldige aanpak noodzakelijk

Invasieve soorten op oevers

Soorten• Reuzenbalsemien• Japanse duizendknoop• Reuzenbereklauw

→ sterke uitbreiding langs waterlopen→ verschillende problemen

Invasieve soorten op oevers

• Verschillende ecologische kenmerken• Bestrijdingstechnieken op maat• Kostenefficiëntie• Input vanuit droge habitats

Reuzenbalsemien• Maaien voor zaadvorming

met afvoer• Maaien voor zaadvorming

zonder afvoer• Maaien + branden• Uittrekken

Japanse duizendknoop• 7 x maaien• Ondoordringbaar doek• Afdekken• Ontgraven• Begrazing• …

Bestrijdingsmethodes

• Eliminatie haalbaar voor Grote waternavelmits intensieve, zorgvuldige bestrijding

• Snelle detectie en bestrijding essentieel

• Invasieve oeverplanten vormen nieuwe uitdaging

Conclusies