tt Κ Α Θ Ο Ρ Ι Ζ Ο Μ Ε Ν Α

Κ Ρ Ο Τ ί Α Ρ Α Σ Κ Ε Υ Η 3CAI

Π Ρ Ο Ε Τ Ο Ι Μ Α Σ Ι Α ΑΙΑ T W

ΊΐΡΟΣΕΛΕΥΣΪΝ ΕΙΣ VHW A ΚΟΙΝΩΝΙΑΝ

κατά την τάξίν τής Ορθοδόξου Εκκλησίας καί των αγίων Πατέρων

'Υπό αοναχού 'Ιωσήφ

Γ'Αγιον 'Όρος

2006 Δ^ανέμ,εταί δωρεάν, προς ψυχική ν ώφέλεκχν των θελόντων σωθ'βναι

I I Κ Α Θ Ο Ρ Ι Ζ Ο Μ Ε Μ

J i P O J i A P A Z K E Y U ΚΑΙ

Π Ρ Ο Ε Τ Ο Ι Μ Α Σ Ι Α ΑΙΑ T W

Ϊ Γ Ρ Ο Σ Ε Α Ε Υ Σ Ι Ν ΕΙΣ Τ Μ

Θ. ΚΟίΝΩΝΙλΚ κατά την τάξίν τής 'Ορθοδόξου

Εκκλησίας καί των αγίων Πατέρων

'Υπό μοναχού 'Ιωσήφ

"Αγιον 'Όρος

2006 Δ^ανέμιεταί δωρεάν, προς ψυχική ν ώοέλειαν των θελόντων σωθήναι

ΙΙρόλογος

«Κϊσίν οδοί δοκοΰσαι ορθαί άνδρί, τά μ. ε ντο ι τελευταία, αυτών βλέπει εις πυθμένα άόου»,

Παροίμ. Ιζ"', 25

~> Tj! πειοη λοιπόν έφθασαν εις ημάς τά τέλη των « L.J αιώνων, ώς λέγει ό "Απόστολος, καί ηρχισαν οί γαλεποί καιροί, χαί η ανομία πολύ έπληθύνθη, χαί ή αγάπη των πολλών εψυγη, χαί οί πλ&νωντες πολ-λοί, χαί οί πλανεμένοι περισσότεροι, άγε δη νά άνοί-ςωμεν χάς ιεράς βίβλους, εις τάς οποίας εύρησωμεν τά 'Αγια "Ορη, Προοητας λέγω χαί "Αποστόλους, δπως ημείς μη πλανεθώμεν χαί μη περιφερώμεθα εν παντί άνέμω της διδασκαλίας χαί της πονηρίας των ανθρώπων έν πανουργία πρός την μέθοδον της πλά-νης» (Κατά φευδοπροφητων).

Την προτροπην ταυτην του αγίου 'Αναστασίου του Σιναΐτου ακολουθών, πειθόμενος οτι εις τους εσγά-τους καιρούς του κόσμου τούτου όντως οαδίζομεν καί υπό πλήθους πολιών ψευδοπροφητών, άθέων, αιρε-τικών χαί πλάνων άπειλοόμεθα, οΐτινες κατασπείρου-σι καινάς πλάνας η καί τάς παλαιάς άνακαινίζουσΐ" ορμώμενος δέ υπό σφοδράς επιθυμίας δπως μη η αλή-θεια υπό τόν μόδιον τίθεται, άλλχ άνοιθεν αύτοΰ, ίνα

ορατή υπό πάντων γενησεται, προβαίνω εις την εκδο-σιν του παροντος πονηματιου, οι' ου στηλιτεύεται μία εκ των πολλών αιρετικών πλανών, τών λυααινόυσών ι ι σήμερον το πλήρωμα, της ορθοδόξου εκκλησίας. Πλά-νη λίαν επικίνδυνος διά την σωτηρίαν τών ψυχών τών πιστών, ητις είναι ή άνευ της δεοόσης σωματικής νη-στείας καί εγκρατείας προσέλευσις αυτών, εις την Μετάληφιν και Κοινωνίαν του 'Αχράντου καί Ζωο-ποιού Σώματος καί Αίματος του Κ.Η.Ι.Χ., πλάνη η οποία οδηγεί τους πιστούς εις άνευλάβειαν καί κατα-φρόνησα προς τό θείον τοϋτο Μυστήριον.

Διά την πληρωσιν δε τοϋ σκοπού δι' ον συνεγράφη τό παρόν, παραθέτω με όσον δυνατόν άπλοόστερον τρόπον τά παρατιθέμενα αγιογραφικά καί πατερικά κείμενα καί τόν άνάλογον σχολιασμόν αυτών, ίνα γί-νωσι τοις πάσι κατανοητα πρός άπόδειζιν της ορθό-τητας των λόγων ημών, αλλ,ά καί πρός στηριίιν καί πνευματικην ώφέλειαν τών αναγνωστών.

Ζητούμε δε καί την επιείκειαν αυτών διά τυγ^όν γραμματικά καί συντακτικά λάθη. άτινα προκυφουσι εξ αγνοίας η εκ παραδρομής.

Μ. Ι.

1. Αιρετικός υ-ήρξεν ο εμπνευστής της αεταλήψεως ανευ νηστείας

«Ζύ(-ττσεις σοοιαν τ.αρά χαχοϊς χαί ουχ ευρ'ησεΐζ» Παροιμ. ιδ', G

Κατά τον ΙΘ' αιώνα ενεφανίσθη εις τήν δύστη-νον Έλλάδαν εις λόγιος άνήρ, έν πάσι πεπαι-δευμένος, Απόστολος Μακράκης τούνομα.

Ούτος, περί πολλών διελέγετο πολυπραγμόνων, πε~ ριεργαζόμενος τά άρρητα καί απόρρητα μυστήρια του θεού. Λεν άπέφυγεν όμως —κατά τό ψαλμικόν «Έςέ-λιπον εςερευνώντες εξερευνήσεις» (Ψαλμ. ξγ'} 6)— τι-νός πλάνας καί κακοδοξίας, καταντήσας ούτως εις εκ τών αεγαλυτέοων αίοετικών όπου ένεοανίσθησαν εις I I i I ι 1 ^

τους έσχατους καιρούς. Μία έκ τών πλανών αυτοΰ, ήτις διεσάλευσεν τήν Έκκλησίαν, καί ή οποία ύοίστα-

Ι - I T I Ι

ται διαχρονικως μέχρι τούδε, αποκτησασα δέ καί ευά-ριθμους οπαδούς, είναι ή άνευ νηστείας προσέλευσις εις τά 'Άχραντα Μυστήρια τοϋ Χρίστου. Ταύτην δέ τήν κακόδο'Εον διδασκαλίαν έοανίσθη από τόν αίοετικόν ι I ι J Ιησουίτη ν μοναχόν Πιχώνιον, διδασκαλία ή οποία κα-τεδικασθη υπό πολλών Συνόδοτν. ώς αναφέρει ό Αθη-νών Μελέτιος (Έκκλ. Ίστορ. 18η εκατ., Κεφ. 18).

Τούτα τά σημερινά εκγονα του Βεηλάτου Μακρά-κη, τήν του διδασκάλου αυτών πλάνη ν συνεχίζοντες.

6

κηρύττουν οτι δεν υπάρχει ούδαμού γεγραμμένον, οτι τό νηστεύειν αποτελεί βασικήν προϋπόθεσιν εις τήν προετοιμασίαν καί προπαρασκευή-ν της τών Θείων του Χριστού Μυστηρίων προσελεύσεως! Άλλοίμο-νον, «οι λίθοι κεκράξονται» (Λουκ. ΙΘ', 40), καί ούτοι ούδεμίαν μαρτυρίαν πρός τούτο είδον!

2. Εντολή τών θεοφόρων Πατέρων ή νηστεία πρό της θ . κοινωνίας

Κωφοί δντες καί μή θέλοντες νά μάθωσι τήν άλή-θειαν, κλείουν τά ώτα των εις τάς φωνάς τών

αγίων Πατέρων, καί δή του αγίου Ιωάννου του Χρυ-σοστόμου, όστις ομιλεί ουχί μόνον διά τήν προ της θείας Μεταλήψεως ανάγκην της νηστείας, αλλά ει δυνατόν καί μετά ταύτης! «Σύ δέ πρίν νά μεταλάβης νηστεύεις, ασφαλώς διά νά φανης άξιος διά τήν Θείαν Κοινωνίαν. 'Όταν ομως μεταλάβης, ενώ πρέπει νά αύξησης τήν σωφροσύνην καί τήν έγκράτειαν, σύ δυ-στυχώς τά άφήνης ολα ελεύθερα, ενώ επρεπε περισ-σότερον νά σωφρονης μετά τήν Θείαν Μετάληψιν. Διότι πρίν νά μεταλάβης ενηστευσες διά νά γίνης άξιος νά λαβής τον Νυμφίον, ενώ μετά πρέπει νά σο.>-φρονής καί νά έγκρατεύεσαι διά νά μήν φανης ανάξιος δι' αυτό οπου έλαβες. Τι λοιπόν; Πρέπει νά νηστεύω-μεν καί μ,ετά τήν Θ. Μετάληψιν; Δεν λέγω αυτό, ούτε τό αναγκάζω. Πλήν όμο3ς καί τούτο καλόν είναι, αλλά δεν σας ίιάζω νά τό κάνετε. Σας συμβουλεύω,

/

τουλάχιστον νά υ.ή ν τρωτέ μέ άπληστίαν». (όμιλ. εις Κορινθ. Α').

Καί άλλαχού' «Μέλλοντες προσιέναι (νά προσέλ-θετε) τή φρικτή καί θεία ταύτη τραπέζη καί ιερά Μυσταγωγία, μετά φόβου καί τρόμου τούτο ποιείτε, μετά καθαρού συνειδότος, μετά νηστείας καί προ-σευχής...»

"Λκούοντες δέ ούτοι, τήν τοϋ Μ. Βασιλείου φωνήν, ήτις λέγει: «Ημείς μέντοι γε, τέταρτον καθ' έκά-στην εβδομάδα κοινωνούμεν», λέγουν ιδού, τετράκις της εβδομάδος μετελάμβανον πότε ένήστευον; Άλλ' ώ ταλαίπωροι, ο Μ. Βασίλειος εζη συνυφασμένος με-τά της έγκρατείας καί της διηνεκούς νηστείας, και Ορασυνόμενοι ερωτάτε πότε ένήστευε; Καλώς λέ-γουν ό Μ. Βασίλειος ούτως ένήστευεν καί ένεκρα-τεύετο, τό «ήμεΐς» ομως δηλοΐ ουχί μόνον τόν εαυτόν του, αλλά όλόκληρον τό πλήρωμα της επισκοπής του- πάντες ούτως έπολιτεύοντο καί εζουν; Είναι τούτο δυνατόν; Δικαίως άπορεϊτε, διότι ούτε επί τω μικρώ δακτύλω της χειρός σας έγεύθητε τόν β ίο ν τών παλαιών εκείνων Χριστιανών, ώς φαίνεται, ώστε άπι-στητε πρός τούτο- άκούσατε ομως τί λέγει ό σοφός εκείνος ερμηνευτής τών ιερών κανόνων του !4ου αιώνος, Ματθαίος ο Βλάσταρης, εις τήν ύποσημείω-σιν τού θ ' Αποστολικού Κανόνος: « Έ γ ώ νομίζω οτι οι παλαιοί Χριστιανοί, καθώς έσπούδαζον νά πιστεύ-ωσιν ορθά. παρομοίως έσπούδαζον καί νά πολιτεύ-ωνται ορθά. Διά τούτο και πολλά καλά έθιμα οπού άναφέρουσιν οι θείοι Κανόνες συνηθισμένα εις τούς

8

τότε καιρούς, αυτά τώρα εις τούς εδικούς μας και-ρούς είναι αλλιώτικα καί διαφορετικά. Τόσον μας έ-κατάστησεν ή διεστραμμένη καί ήμελημένη ζωή οπού ζώμεν, ώστε ουδέ νά πιστεύωμεν άν καμμίαν φοράν οί Χριστιανοί έφθασαν εις τόσην άρετήν, οπού νά μεταλαμβάνουν συνεχώς εις κάθε λειτουργίαν ό-που έγίνετο!» (Τ. Πηδάλιον. σελ. 12).

Ούτως έβίουν οί ευλογημένοι εκείνοι Χριστιανοί, διά τούς οποίους διαλαμβάνει καί ό Ξ ΣΤ' κανών της \ " Γ / r.' ν-" I <\ / ι ίώ,

11 ϋικ. Λ,υνοοου, οιτινες οιηρχοντο ολην την εοοο-μάδαν της Διακαινησίμου τού Πάσχα «μέσα εις τάς εκκλησίας, εύφραινόμενοι καί έορτάζοντες τήν τού Κυρίου Λνάστασιν με ψαλμούς καί ύμνους καί άσμα-τα πνευματικά, προσεχοντες εις τά λόγια των Θειων Γραφών, καί μεταλαμβάνοντες τά Θεΐα μυστήρια...», απέχοντες παντελώς άπό «αλόγων τρεξίματα... θεω-ρίας δημώδεις καί άτάκτους, ήγουν παιγνίδια καί "/ο-ρούς και παλαίσματα καί άλλα παρόμοια ξεφαντώμα-τα», όπου όντως οί τωρινοί Χριστιανοί κατά κόρον ποιούν (Ιερόν ΙΙηδάλιον σελ. 279, έκδ. «Αστέρος»).

II (-). Κοινωνία είναι αυτό τούτο, τό τεθεωμένον Σωμα καί Αίμα τού Κυρίου ήμών Ιησού Χρίστου, μέ τό όποιον έγεννήθη, έοαπτίσθη, έσταυρώθη, ετάφη, καί ανέστη- τούτο τό Σώμα του μας οίδει πρός μετά-ληψιν ο Κύριος ήμών, ίνα δι' αυτού μετέχωμεν Αυτόν τόν ίδιον τόν Κύριον, τοσούτον ώστε ούτος «νά διέΧΟη πρός μελών μας συνθέσεις, εις πάντας αρμούς, εις νε-φρούς, εις καροίαν». Τοιαύτη ένωσις προϋποθέτει οσον τό δυνατόν μεγαλυτέραν ομοιότητα μεταξύ τού μετέ-

CJ

χοντος καί του μετεχομενου εις τό «καθ' ομοίωσαν», ώστε αύτη νά άποβή τελειωτέρα. «Μέθεξις δέ τών υπέρ φύσιν θείων εστίν ή πρός τό μετεχόμενον' τών μετεχόντων όμοίωσις" ή δέ πρός τό μετεχόμενον τών μετεχόντων όμοίωσις εστίν ή κατ' ένέργειαν πρός αυ-τό τό μετεχόμενον τών μετεχόντων δι' όμοιότητος ταυτότης· ή δέ τών μετεχόντων ενδεχομένη κατ' έ-νέργειαν δι' όμοιότητος ταυτότης, ή δι' όμοιότητος πρός τό μετεχόμενον εστί θέωσις τών άξιουμένων θε-ώσεως» (Φιλοκ. τόμ. Β', σελ. 150, ιθ' Κεφ. Αγίου Μαξίμου, Περί Θεολογίας Έκατοντάς "Εκτη).

Όσον άπέχομεν λοιπον της όμοιότητος ταύτης, λόγω της «διεστραμμένης καί ήμελημένης ζωής ο-πού ζώμεν» οί σημερινοί Χριστιανοί, τοσούτον μεγα-λύτερους αγώνας καί προπαρασκευάς δέον νά ποιώ-μεν. διά της δουλαγωγήσεως καί τού ύπωπιασμού τού σώματος ήμών καί διά της σωματικής νηστείας, τού δέ πνεύματος ήμών διά τής νήψεως, ήτοι διά της προ-σοχής τού νοός καί τής εσωτερικής λεγομένης εργα-σίας, ως συμφώνου φάσκουν άπαντες οι "Αγιοι Πατέ-ρες τής Εκκλησίας μας.

Ίο ότι ή νηστεία είναι απαραίτητος διά τόν σκοπόν τούτον, μας τό λέγει καί ο ούρανοφάντωρ Βασίλειος: «Τόν νηστεύοντα, εί'σω (εντός δηλαδή) τών ιερών πε-ριβόλων παραδέχεται Κύριος. Τόν κραιπαλώντα (με-θύοντα), ώς βέβηλον καί άνίερον ού προσίεται... Νη-στεία αρχή μετανοίας... Πέντε ημερών νηστεία προ-κεκήρυκται» (Λόγος περί νηστείας). Ό ίδιος άγιος ουχί μόνον εις τούς απλούς λαϊκούς τε καί μοναχούς έπέ-

10

βαλλεν τήν νηστείαν, αλλά καί εις αυτούς εισέτι τούς Ιερωμένους, ως φαίνεται έκ τού δευτέρου περί νη-

στείας λόγου του: «Ου γάρ δυνατόν άνευ νηστείας, ιε-ρουργίας κατατολμήσαι, ού γάρ μόνον εν τή μυστική νυν καί αληθινή λατρεία, άλλα καί εν τή τυπική, τη κατά τόν νόμον προσαγομένη».

Έάν οί Ιερείς επιβάλλεται νά νηστεύωσιν, ως έχοντες καί ούτοι ανάγκην προετοιμασίας καί καθαρ-μού ως άνθρωποι, πόσον μάλλον οί μή μετέχοντες τού αξιώματος τής Ίερωσύνης!

Ό άγιος Συμεών ό νέος θεολόγος λέγει, ότι δεν είναι άλλος τρόπος οπου νά ελθη τινάς εις αΐ'σθησιν τών αμαρτιών του καί μετάνοιαν, «εάν πρώτον δέν Οελήση νά χαμαικοιτήση, νά άγρυπνήση ένθυμούμε-νος τό πλήθος τών αμαρτημάτων του, νά κλαύση μέ λύπην καί πόνον τής καρδίας του, νά κακοπαθήση και νά ταλαιπωρηθη καί νά ταπείνωθή κατά πολλά, ήγουν νά παίδευση τόν εαυτόν του μέ πειναν, με δίψαν, άγρυπνίαν, ξηροκοιτίαν καί εί'τι ομοιον, καί να καταπέση πολλά.,, Εί δέ καί δέν προετοΐμάση αύτά καλώς, είναι φανερόν ότι δέν είναι δυνατόν νά κοινιονήση τά άχραντα μυστήρια, ουδέ μέ δάκρυα, ουδέ άξίως καί καθώς πρέπει, ουδέ νά δεχθη μέσα εις τόν εαυτόν του τόν Βασιλέα καί θεόν...

Καί πάλιν εκείνος οπού κάμνει δλα αυτά καί όπου περνά τήν ζωήν του μέ στεναγμούς καί δάκρυα, είναι καί κατά πολλά άξιος, όχι μόνον κάθε έορτήν νά μετα-Λαμβάνη τά άχραντα μυστήρια, άμή καί κάθε ήμέραν (εάν είναι τολμηρόν νά ειπώ).» ("Απαντα σελ. 410).

12

τερον δείχνουν όμως τό πραγματικόν πρόσωπον των, προτρέποντας τήν εις πάντα κατάλυσιν!

Αλλά ο άγιος Νικόδημος εις τήν «Συμφωνίαν»'τοϋ 64ου 'Αποστολικού κανόνος συμπεραίνει, ότι «δέν εί-ναι παραβάται του κανόνος τούτου εκείνοι, οπού διά άληθινήν άσκησιν μετά θεοσεβείας καί σεμνότητος γίνομένην, νηστεύοντες εις δέκα τυχόν, ή δεκαπέντε ήμέρας, νηστεύουσιν επομένως καί τάς αναμεταξύ εις

f f ι r > f r ν1 ' PfJ

τας ωρισμενας ημέρας ταύτας τυχαινοντα ώαοδατα καί Κυριακάς, καθώς καί ό Ζωναράς καί ό Βαλσαμών συμφώνως, τόσον εις τήν έρμηνείαν του νγ', όσον καί του παρόντος Αποστολικού τούτου λέγουσι. Πλήν καί αυτοί εις τάς ήμέρας ταύτας, καί μάλιστα εις τήν Κυ-ριακήν, πρέπει νά μή νηστεύουσιν δλην τήν ήμέραν, ταύτόν ειπείν νά μή άπερνούσιν ολότελα ασιτοι, αλλά νά λύωσι τήν νηστείαν καί πρό τής έννάτης, καί μέ κάποι-ον είδος βρωσίμου λυτικόν, αλλ' ού καταλυτικόν». Λί' / Vfv ~ /Α ' C <* I

Με το ιοιον πνεύμα παρατίθεται και η ερμηνεία τού παρόντος κανόνος (ξδ' Άποστολ.), ήτις λέγει: «Άλλο είναι νηστεία, άλλο λύσις νηστείας, καί άλλο κατάλυσις νηστείας. Καί νηστεία μέν κυρίως είναι ή τελεία ασιτία, ή τό νά τρώγη τινάς μίαν οοράν τήν ήμέραν κατά τήν έννάτην ώραν μέ ξηροφαγίαν, άρτου δηλονότι μόνου καί ύδατος. Λύσις δέ τής νηστείας εί-ναι, τό νά φάγη τινάς πρό τής έννάτης ώρας, καν σύ-κα, καν σταοίδαο, καν άλλο τοιουτό τι. Η καί τό νά φάγη εξω άπό τόν άρτον και τό ύ0ο~>ρ, καί αλλα μ̂ ερι-κά είδη βρωσίμων λιτών καί ευτελών λόγου χάριν, όσπρια, οίνον, ή ελαιον, ή οστρακόδερμα. Κατάλυσις

13

δέ νηστείας είναι, όταν τρώγη τινάς άπό όλα τά βρώ-σψα, χαί κρέας θετέον, καί όψάρια, καί γάλα, καί τυ-ρί, και τά λοιπά» (ΓΙ. ΙΙηδάλιον, σελ. 83).

Σαφώς όράται ώδε τό αληθές πνεύμα όπου διέπει τόν ιερόν τούτον κανόνα, ώς έναργώς μας τό προσά-γει ή τού αγίου γραφίς. Δηλονότι, καθείς ημπορεί νά νηστεύη, εφόσον ε χει ευσεβή σκοπόν, καί κατά τάς ήμέρας τοΰ Σαββάτου καί τής Κυριακής, έσθίων τι-νάς ευτελείς τροφός- ουχί όμως άπαξ τής ήμέρας κα-τά τάς απογευματινός ώρας, ώς ποιοΰμεν οτε νη-στεύομεν εις τάς καθημερινός, αλλά δίς* ήτοι ή λύσις νά γίνεται άπό τήν πρωίαν. Δυνάμεθα ούτω νά νη-στεύωμεν κατά τάς προειρημένας ήμέρας, δίχως νά άντιπίπτωμεν εις τόν ιερόν κανόνα, ευρισκόμενοι σύμ-φωνοι μέ τό πνεύμα αύτου. "Χ) παρών δηλαδή κανών απαγορεύει ουχί τήν λήψιν νηστησίμ,ων τροφών εν ταΐς ήμέραις ταύταις, αλλά τήν λήψιν νηστησίμου τροφής άπαξ τής ήμέρας, ώς καί τήν τελείαν νηστεί-αν δ ι ούδεμιάς τροφής. "Οθεν σφάλλουν μεγάλως εκείνοι όπου εκλαμβάνουν τόν ιερόν τούτον Κανόνα μ,έ τήν στενήν έννοιαν του γράμματος. Διότι κατ' αυ-τούς, θά πρέπει νά είναι άφορισμένοι όλοι εκείνοι οί μεγάλοι άσκηταί καί θεοφόροι ΙΙατέρες, όπου ένή-στευον επί σειράν δέκα, δεκαπέντε καί είκοσι ήμερών, μή διακρίνοντες τά ενδιάμεσα Σάββατα καί Κυρια-κάς, ενίοτε δέ καί αυτήν τήν Κυριακήν τού Πάσχα! (πρβλ. τόν Βίον τού Μεγάλου Παχο^μίου, 15ην Μαΐου).

Τό ορθόν λοιπόν νόημα τού 1. Κανόνος διαστρέφο-ντες, προτρέπουν τους θέλοντας όπως μεταλόβωσιν

14

έν ήμέρα Κυριακή, νά μή νηστεύωσι τή προηγουμένη του Σαββάτου, αλλά νά έσθίωσιν έν αυτή τουλάχι-στον ελαιον, εάν μή καί τάς υπολοίπους άρτισίμους τροφάς. Πράςις ήτις είναι άσεβής, οδηγών τόν πιστόν εις άνευλάβειαν έναντι τοΰ πρός Μετάληψιν Σώματος καί Αίματος τοΰ Χρίστου- πράΕις ήτις παραποιεί τε-λείως το πραγματικόν νόημα του f Ιερού Κανόνος, χά-ριν τής «λατρευτής» γαστρός των...

4. Ό αριθμός τών νηστευσίμων ημερών πρό τής θείας Μεταλήψεως

/ r rr ν Λ / ' ' ^ A ' —

Δέον Λοιπον, οπως ιοωμεν και περι τον αρισμον των ήμερων όπου πρέπει νά νηστευωμεν, προτού με-

ταλάβωμεν τής θ . Κοινωνίας. Πρός τούτο οί 'Ιεροί Κανόνες δέν προστάσσουν συγκεκριμένον άριθμόν ήμε-ρών νηστησίμων, ώς λέγει καί ο άγιος Νικόδημος έν τή υποσημειώσει τοΰ II1' Κανόνος τής ΣΤ' Οικουμε-νικής Συνόδου, όπου αναφέρεται εις τήν Συνοδικήν άπόφασιν όπου έξέδωκεν ό Πατριάρχης Λουκάς, «ερω-τηθείς πόσας ήμέρας πρέπει νά άπέχουσι γυναικός οί μέλλοντες μεταλαβεΐν». Σχολιάζοντας λοιπόν τήν άπό-φασιν τής Συνόδου, όπου λέγει ότι «τρεις ήμέρας νά μη πλησιάζουν εις τάς γυναίκας των, ού μόνον οί ιε-ρωμένοι, αλλά καί ο! υπανδροι κοσμικοί», συμπεραί-νει: «οτι άν ηναι άρκετή εις έτοιμασίαν τής θείας Κοινωνίας ή τριήμερος αποχή τής σαρκικής μίξεως, πολλώ μάλλον είναι άρκετή εις αυτήν ή τριήμερος νη-στεία. Καί μέ όλον όπου άπό τους Θείους Κανόνας

νηστεία πρό τής Μεταλήψεως ού διορίζεται- οί δυνά-μενοι δέ νηστεύειν πρό αυτής καί όλόκληρον εβδομά-δα, καλώς ποιοϋσιν» CL Πηόάλιον, σελ. 230).

Ωσαύτως καί έν τή «Θεία Μάστιγι» τού σοφω-τάτου ιατροφιλοσόφου μοναχού Χριστοφόρου Λαυριώ-του, άναφέρεται: «Τουλάχιστον πρό τριών ήμερών έτοίμασον σεαυτόν διά προσευχής, διά νηστείας, δι' ελεημοσύνης καί διά παντός άλλου Οεαρέστου έργου... καί ούτω μετάλαβε τών επουρανίων τού Χριστού Μυ-στηρίου...» (σελ. 393). Ιΐρός τί όμως τά περιττά λό-για; Τδού ή ιδία ή Αγία Γραφή ομιλεί διά της τριημέ-ρου ταύτης νηστείας, ώς έν τω βιβλίω της Έσθήρ προτυπωτικώς διαφαίνεται: «Βαδίσας εκκλησίασον τούς Ιουδαίους τούς έν Σούσοις καί νηστεύσατε έπ' έμοί, καί μή φάγητε μηδέ πίητε επί ήμέρας τρεις νύκτα καί ήμέραν, κάγώ δέ καί αί άβραι μου άσιτήσο-μεν, καί τότε είσελεύσομαι πρός τόν Βασιλέα» (Έσθήρ Δ', 16).

Έάν προυπόθεσις διά νά ύπάγη πρός τόν έπίγειον εκείνον Βασιλέα καί να έπιτύχη του σκοπού της, ήτο όπως προετοιμασθώ διά τριημέρου νηστείας, πόσον μάλλον ήμεΐς όφείλωμεν νά προετοιμαζώμεθα δι' αυ-τής τής τριημέρου νηστείας, οπως προσέλθωμεν ουχί τώ έπιγείω, αλλά τω έπουρανίω Βασιλεΐκαί μεταλά-βωμεν Λύτόν; Τ) αριθμός όμως τών τριών ήμερών, ως χρόνος προπαρασκευής διά τήν προσέλευσιν εις τό Μυστήριον της Θ. Κοινωνίας, δέν είναι απόλυτος. Έκα-στος δύναται νά νηστεύη περισσότερον. ή καί όλιγό-τερον έάν ασθενή κατά τό σώμα, πάντα ευρισκόμενος

16

έν συννενοήσει πρός τούτο μέ τόν Όρθόδοξον πνευμα-τικόν του πατέρα.

Ό οε μοναχός Αγάπιος ο Κρής, ό γράψας τό ψυχω-φελέστατον Βιβλίον «Αμαρτωλών Σωτηρία», γλα-φυρώς μας περιγράφει την διαοικασίαν όπου ήκολούθουν οί μοναχοί, οίτινες έζουν εις τήν έποχήν του ( 17ος αιών), προκειμένου όπως μεταλάβωσι τά Ζωοποιά Δώρα: «Τήν προτέραν ήμέραν όταν Οέλης νά κοινωνήσης, ή-γουν άφ' εσπέρας, νήστευε, μή φάγης τίποτε' καί τήν

' <r>-\ ·> t ) t Λ /

νύκτα ολην αγρύπνησαν, προσευχομενος μετα οακρυων καί κατανύξεως. Ει δέ καί δέν ημπορείς νά νηστεύσης ή νά άγρυπνήσης όλην τήν νύκτα, φάγε ολίγον άρτον μόνον και ΰδωρ μετά τήν δύσιν τού ηλίου, καί αγρύπνησαν καν την ήμισυν νύκτα καί προσεύχου, συλλογιζόμενος τό με-γαλεϊόν καί τήν άςίαν τού Βασιλέως όπου μέλλεις νά ύποδεχθής εις τόν οίκον σου. Ότι δέν είναι πρέπον νά χόρτασης αφ' εσπέρας καλά, καί νά κοιμάσαι ώς κτή-νος ολην τήν νύκτα, καί τό πρωί νά κοινωνήσης, οποΰ είναι η βρώσις ακόμη εις τούς οδόντας σου.

Εις τό Άγιον ' Ορος έχουσιν οί Μοναχοί (καί οί) ί-διώται συνήΟειαν, καί νηστεύουν, όταν θέλουν νά κοι-νωνήσουν, άπό τήν Δευτέραν έως τό Σάββατον, κρα-σί καί λάδι καί τά επίλοιπα, καί τρώγουσι μόνον μίαν φοράν τήν ήμέραν ξηροφαγίαν, ήγουν ψωμί καί νερό καί άψητα λάχανα, καί τήν Παρασκευήν πίνουσι μέ-γα άγιασμα διά προκάθαρσιν, καί τό Σά££ατον κοι-νωνοΰσι, άγρυπνούντες όλην τήν νύκτα προσευχόμε-νοι. Αυτήν τήν τάξιν πρέπει νά φυλάγετε καί έσεϊς οί κοσμικοί» (Αμαρτωλών Σωτηρία, σελ. '253).

17

Βλέπομεν λοιπόν τούς μοναχούς τού Αγίου Όρους, όπου ένήστευον πέντε ήμέρας πρό τής Θ. Μεταλήψε-ως- διά πενΟήμερον όμως νηστείαν ομιλεί ώσάύτως καί ο άγιος Ιωάννης ό Χρυσόστομος, ομιλών πρός τόν Φιλογόνιον: «Κατά τήν Αποστολικήν καί ΙΙατε-ρικήν σύστασιν, διά τό Θείον Μυστήριον τής Μετα-λήψεως άρκοΰσι πενθήμεραι νηστεΐαι έν μετανοία, εξομολογήσει καί προσευχή».

Τής ιδίας γνώμης βλέπομεν νά ήτο καί ό μέγας εκείνος έν τοις άσκηταϊς "Οσιος Ησαΐας, όστις λέγει εις τινα επιστολή ν του πρός Θεοδώραν τήν Εύγενι-κήν: « 'Εξω άπό τό κελλίον σου εύκολα νά μήν έξέλ-θης, εκτός μόνον διά τήν Αγία ν Κοινωνίαν εις ώρι-σμένας ημέρας, προετοιμασμένη μέ έξομολόγησιν, νηστείαν καί άλλος ασκήσεις, συμφώνως με τάς I Ια-ραδόσεις καί διατάξεις τών Αγίων Πατέρων... Οταν ό ταλαίπωρος Μοναχός καί προπαντός αί Μοναχαί, άναγνωρίζουσι τούς εαυτούς των σκεύος σάπιον καί πλήρες δυσωδίας καί ακαθαρσίας, καί δέν άγωνίζο-νται μέ ήσυχίαν καί σιωπήν, καί μέ άπειρα δάκρυα καί έξομολόγησιν, μετανοίας καί νηστείας, νά άπο-πλύνωσι τούς εαυτούς των άπό μολυσμόν, καί ούτω μέ τήν σωτηριωδη ταύτην προετοιμασίαν νά πλη-σιάζουν πρός τά "Αχραντα Μυστήρια, αλλά μέ τόσας κηλίδας στιγματισμέναι καί μέ εμπαθείς λογισμούς-

ω! φρίκη! ώς έκ συνήθειας κοινωνούσαν συνεχώς, θάπτουν τόν Μαργαρίτην» (Πρόχειρος Πνευματικός Καθρέπτης, Μοναχού Αρσενίου Κοττέα, 1956, σελ. 87-88).

18'

Απαραίτητος προυπόθεσις, ώς βλέπομεν καί πά-λιν, διά νά μεταλαμβάνωμεν άξίως, εκτός τών άλλων ασκητικών πράξεων, είναι καί ή νηστεία (ορισμένων ήμερών, προκειμένου ή θ . Μετάληψις νά άποβή εις άγιασμόν ψυχής καί σώματος χαί όχι πρός κατάκρι-σιν, ώς συμβαίνει εις τούς άνευ νηστείας προσερ-χομένους καί ως από συνήθειας συνεχώς μετα-λαμβάνοντας.

5. Ή συχνότης μετά τής οποίας μεταλαμβάνομεν τά "Αχραντα Μυστήρια

_ . w<s cr r ι / r r c r κ ς ιοωμεν ομως και την συχνότητα με την οποι-

ί ί α ν Οά πρέπει νά προσερχώμιεθα εις τά 'Αχρα-ντα του Χριστού Μυστήρια, κατά τό πνεύμα πάντοτε τών Αγίων Πατέρων καί τήν πεΤραν τής Αγίας Ε κ -κλησίας ήμών.

Εις τήν «Αμαρτωλών Σωτηρίαν» εύρίσκομεν γε-γραμμένον, ότι «τόν καιρόν τών Αποστόλων εί'χασι συνήθειαν οί ευλαβείς καί έκοινωνούσαν καθ' ήμέραν, οι δέ αμελέστεροι μίαν φοράν τήν έβδομ,άδαν» (σελ. 251). II τοιαύτη όμως συνήθεια κατά τό πέρας τού χρόνου ήπαμβλύνθη σύν τφ θείω ζήλω, όπου ειχον εις τάς ζεούσας καρδίας των οί πρώτοι Χριστιανοί, τής «διεστραμμένης καί ήμελημένης ζωής» επικρατού-σης, οχ καί ό άγιος Ιωάννης ό Χρυσόστομος έν τοις λόγοις του γλαφυρώς σημειοΐ: «Πολλοί τόν παλαιόν καιρόν προσήρχοντο εις τά "Άγια Μυστήρια απλώς καί ώς έτυχεν, άκόμη καί κατά τόν καιρόν όπου τά

19

παρέδωσε 6 Ιησούς Χριστός. Βλέποντες λοιπόν οί Άγιοι Πατέρες τήν βλάβην πού έγίνετο άπό τήν ά-

πρόσεκτον προσέλευσιν, αφού συνεκεντρώθησαν, απε-φάσισαν τεσσαράκοντα ημέρας νηστείας... ίνα κα-τά τάς ήμέρας αύτάς, αφού καθαρισθούν μέ κάθε άκρίβειαν διά της προσευχής καί τής νηστείας καί τής αγρυπνίας καί τών δακρύων καί τής έξομολογή-σεως καί όλων τών άλλων, τότε μέ καθαράν τήν συ-νείδησιν νά πλησιάσουν» (Κατά 'Ιουδαίων, Λόγος Γ').

Εις τήν μετέπειτα ζωήν τής Εκκλησίας, οί 'Άγι-οι ΙΙατέρες διά τών Θείων διδασκαλιών των έτόνιζον καί ήπαίνουν ιδιαιτέρως ουχί τό πόσον συχνά θά προ-σέλθη τις εις τό "Αγιον Ποτήριον, ώς νομίζουν καί σήμερον τίνες άφελεΐς, αλλά τό ζητούμενον ήτο τό καθαρόν συνειδός, όπερ δέον νά έχη ο προσερχόμενος -> ·> ι ς f-\ IT'S ς/ C "S - Λ 1 ! '

εις αυτο. (J ιοιος άγιος ομιλεί οια τον καταλληλον καιρόν καί τρόπον προσελεύσεως: «!Ιολλοί μεταλαμ-βάνουν τής φοβέρας αυτής θυσίας μίαν φοράν τό έτος, άλλοι ουο και άλλοι πολλας φοράς. Δι ολους ο λογος μας χρήσιμος* καί δι' αυτούς άκόμη οί όποιοι ζουν εις τήν έρημον, διότι εκείνοι μεταλαμβάνουν μόνον μίαν φοράν τό έτος, πολλάς φοράς μάλιστα, άπαξ εις διά-στημα δυο ετών. Τί θά γίνη λοιπόν; ΙΙοιούς Οά δε-χθώμεν (ώς καλώς πράττοντας) εις τήν θ . Κοι-νο>νίαν; Ούτε εκείνους όπου μεταλαμβάνουν άπαξ τού έτους, ούτε εκείνους οί οποίοι μεταλαμβάνουν πολλάς φοράς, αλλ' εκείνους οί όποιοι προσέρχονται μέ καθαράν συνείδησιν, μέ καθαράν καρδίαν, μέ βίον ά-μόλυντον οί τοιούτοι άς προσέρχονται πάντοτε. 'Όσοι

20

όμως δέν είναι τοιούτοι, ούτε μίαν φοράν νά μην πλη-σιάσουν» (όμιλ. ΙΖ' πρός Εβραίους).

Καί πάλιν άλλαχού: «Ουκ έν παρατηρήσει καιρών, αλλ' έν καθαρώ συνειόότι ή άριστη κρίνεται πρόσο-δος» (Κατά 'Ιουδαίων Γ') . Γφίστατο τότε δέ καί μία άλλη ομάς πιστών, άδιαφόρως κειμένη διά τήν καθα-ρότητα του συνειδότος, έπαρατήρει δέ χρόνους καί καιρούς καί έορτάς διά τό πότε θά προσέλθη τω άγίω Ποτηρίω* τούτους κατακεραυνοβολεΐ καί πάλιν τό πυρίπνοον στόμα τού Χρυσοστόμου, λέγων: «είπα καί πολλάκις, ότι δέν πρέπει νά παρατηρούσι τάς έορ-τάς οπόταν θέλουν νά κοινωνήσουν, αλλά νά καθαρί-ζουν τήν συνείδησίν των εσωτερικώς, καί τότε νά πλησιάζουν τής Ιεράς ταύτης Τραπέζης. Επειδή ό μεμιασμένος καί τήν καρόίαν άκάθαρτος, ού μόνον τόν άλλον καιρόν, αλλ' ούτε τήν ήμέραν τής εορτής είναι άξιος νά απολαύση ταύτης τής Άγιας καί φρικώδους Σαρκός τοΰ Κυρίου. Ό δέ καθαρός πάλιν, όπου έξή-λειψε παντελώς τά πλημμελήματα του διά μέσου τής μετανοίας τής αληθινής, ού μόνον τήν ήμέραν τής εορτής, αλλά καί διά παντός είναι άξιος νά άπολαύση τά θεία ταύτα καί Θεοδώρητα Μυστήρια. Άλλά τούτο δέν ήξεύρω μόνον, τί νά παραφυλάγωσιν οί πολ-λοί καί πολλών κακών γέμοντες, καί όταν ίδώσι δη-λαδή τήν ήμέραν τής εορτής νά έλθη, τρέχουσιν ολοι ώς νά ήσαν βιασμένοι άπό αυτήν καί ούτω μεταλαμ-βάνουσι τών Αχράντων Μυστηρίων, τά όποια μήτε με τούς οφθαλμούς των είναι οί τοιούτοι άξιοι νά τά ιδουσι (Λόγος εις τά άγια θεοφάνεια. Μαργαρΐται, σελ. 106).

6 . Συμπέρασμα

^ ς συμπέρασμα λοιπόν, των όσων προείπομεν I I όιά τήν προετοιμασίαν καί προπαρασκευής 1 · η πρό τής θείας Μεταλήψεως, είναι τά εξής:

Πρώτον, σύμφωνα μέ τήν γνώμην τής Εκκλησίας καί τών αγίων ί Ιατέρων, είναι άπαραίτητον όπως πρό τής θείας Μεταλήψεως ό πιστός έξαγνισθή τό κατά δύναμιν, όιά τής έξομολογήσεως, τής προσευχής, τής προσοχής τών αισθήσεων καί τών λογισμών, διά τών διαφόρων σωματικών κόπων καί δή, της νηστείας, χαί όλων έν γένει τών ειδών έκ τών οποίων συνίστα-ται ή πραγαατικη κατά Θεόν αετάνοια. Δεύτερον, I k t i i ι L ο σον αφορά την σωματικην νηστείαν, αύτη δέον νά καθορίζεται έκ τού ορθοδόξου Πνευματικού Πατρός

1, Πολλοί εκ τών πιστών μή δυνάμενοι νά επικαλεσθούν αγνοιαν επί τοΰ πρακτέου, επικαλούνται τήν «ύπακοήν» εις τους πνευματικούς των, καί οιίτω συνεχίζουσι νά μεταλαμβάνωσιν άναξίως.

Δυνάμεθα, άρά γε νά κάνωμεν ύπακοήν εις τοιούτους πνευμα-τικούς, δπου καταπατούν καί ανατρέπουν ολην τήν τάξιν της Εκκλησίας; Η πρέπει νά καταφρονήσωμεν τάς τοιαύτας εντο-λάς των, λογιζόμενοι αυτούς ως πλάνους καί νεωτεριστάς; Ύ-ποτασσομενοι 5ε εις τάς οιαταγας και διδασκαλίας τών αγίων 1 Ιατέρων καί μόνον;

Τήν άπαντησιν ας λαβωμεν εκ στοματος του Μ. Βασίλειου, όστις απαντών εις τήν έρώτησιν 114, περί του έάν πρέπει νά κά-

9-2

τοΰ πιστού, όστις μέ διάκρισιν (χρώμενος όπου αρμό-ζει και τής συγκαταβάσεως) νά οίόη πάντα τόν κατά όύναμιν κανόνα τής νηστείας. Ή νηστεία αυτη καθο-ρίζεται όιά τρεις έως πέντε ήμέρας3 υπό κανονικάς

νωμεν ύπακοήν εις τόν καθέναν, λέγει: «... Ώστε, έάν διαταχθώ-μεν κατι οπου συμφωνεί μέ τήν έντολήν τοΰ Κυρίου ή συμβάλει εις αυτήν, πρέπει νά τό δεχωμεθα μέ μεγαλυτέραν προθυμίαν καί προσοχή ν, ώς τό θέλημα του Θεού ... "Οταν όμως μας διατάξει κάποιος κάτι άντίθετον πρός τήν έντολήν τοΰ Κυρίου, οπου τήν αλλοιώνει ή τήν μολύνει, είναι καιρός νά ειπωμεν τότε, οτι "πρέ-πει νάπειθαρχοϋμεν εις τόν Θεόν μϊλλον,ή εις τούς ανθρώπους" ... Άπό τά ανωτέρω διδασκόμεθα οτι κάθε άνθρωπος οπου αγαπά τόν Κύριον, πρέπει νά άποφεύγη ή καί νά βδελύσσεται αύτόν οπου εμποδίζει τήν έντολήν τού Κυρίου, ή αύτόν οπου μας ενθαρ-ρύνει νά πράξωμεν τό υπό τοΰ Κυρίου άπηγορευμένον, καί αν ακόμη είναι στενός συγγενής ή υπερβολικά ένδοξος».

Σημαντική είναι καί ή προτροπή τοΰ αγίου Ιωάννου τοΰ Δα-μασκηνού πρός τούτο: «Ακούσατε λαοί, φυλαί, γλώσσαι, άν-δρες, γυναίκες και παίδες, πρεσβύται, νεανίσκοι τε καί νήπια, τό έθνος τών Χριστιανών τό άγιο ν' ει'τις ευαγγελίζεται ύμάς παρ' δ παρέλαβεν ή καθολική Εκκλησία παρά τών αγίων 'Αποστόλων, Πατέρων, καί Συνόδων, καί μέχρι του νύν διεφόλαξε, μή άκού-σητε αυτού, μηδε δέξησθε τήν συμβουλήν τοΰ οφεως, ώς έδέξατο Εύα, καί έτρύγΓτε θάνατον. Καν άγγελος, καν Βασιλεύς εύαγ-γελίζεται υμάς παρ' ο παρελάσετε, κλείσατε τάς άκοάί ... Άνά-μεθα εστω...»(PG 94, 1288C).

"Ας μή νομίζωμεν λοιπόν, οτι ειρήνην ήλθεν νά βάλη ό Κύ-ριος επί τής γης, αλλά μάχαιραν, ίνα έκκόψη δηλαδή έκαστος εκ τής σοντυχίας του τους κοσμικόφρονας καί τούς έπιβουλευομέ-νους αυτόν ψευδοδιδασκαλους, καθώς καί τάς αίρετικάς αυτών δοξασίας, ώς επί τό προκείμενον. (Πρβλ. ΜατΟ. ι', 34)

2. Οί τάς οδούς τής πονηρίας βαδίζοντες, ποίαν αρά γε παρα-πλανητικήν δίοδον έφεύρον, όπως δελεασωσι καί σαγηνεύσωσι τα θύματα των; Λέγουν άναιδώς: «'Ημείς τρεΤς ήμέρας νηστεύ-ομεν, άρα πληρούμεν τάς προϋποθέσεις οπούς προσέλθωμεν εις τό κοLVOV ποτήριον». Προσοχή! Διότι λίαν πονηρώς τάς μεν άνα-

23

συνθήκας, ενίοτε δέ καί διά όλιγοτέρας, εις περίπτω-σιν λ.χ. ασθενείας κ.ά.

Τρίτον δέ, περί τής συχνότατος τής προσελεύσε-ως εις τήν θείαν Κοινωνίαν, δέον αύτη νά είναι κατά τόν τύπον καί συνήθειαν οπου αύτη έπεκράτει παλαι-όθεν εις τήν Όρθόδοξον Έκκλησίαν, ως καί διά τού αγίου Συμεών Θεσσαλονίκης σαφώς δηλούταΐ" δηλα-δή νά μήν άφήνωσιν οί Χριστιανοί νά παρέρχονται τεσσαράκοντα ήμέραι, ή δυνατόν καί μία εβδομάδα, όπου νά μή μεταλαμβάνωσι τών Αχράντων Μυστη-ρίων καί δή, όσοι τυγχάνουν ήλικιώται καί ασθενείς ("Απαντα, κεφ. τξ')-

Λοιπόν, αύτη ή πίστις καί δόξα τής Θρθοδόξου Ε κ -κλησίας περί τής προπαρασκευής τε καί προετοιμα-σίας διά τήν μετάληψιν τών Αχράντων Μυστηρίων, καί δέον όπως οί θέλοντες ΑΞΙΩΣ (όσον είναι άνθρω-πίνως έφικτόν) νά κοινωνώσι ταύτα, όπως άκολου-θώσι ταύτην τήν τάξιν καί όδηγίαν, ώστε νά μή γέ-νωνται ένοχοι διά τό άναξίως μεταλαμβάνειν τά ιερά Μυστήρια, ώς λέγει καί ό Απόστολος τών Εθνών

γκαίσ,ς προς νηστείαν τρεις ημέρας αναφέρουν, παραλείπουν ομως νά μας άναφέρωσι ποίας! Νηστεύουν δηλαδή ούτοι Δεύτε -ραν, Τετάρτην καί ΙΙαρασκευήν, καταλύοντες εις πάντα κατά τάς ενδιαμέσους ήμέρας, ήτοι Τρίτην και ΙΙεμπτην! Ασφαλώς καί αύτος ό ίδιος ό Διάβολος θά έχαιρε σφόδρα διά τό μέγεθος τής έν λόγω πονηρίας των, έπαινών αυτούς ώς γνησίους μαθητας του! "Ας μή πλανηθη λοιπόν ουδείς έκ τών πονηριών τών ανωτέ-ρω σπερμολόγων, αλλ' άς γνωρίζωσιν άπαντες οτι δέον νά ύπάρ-χωσιν αί νηστευόμεναι ήμέραι συνεχόμεναι ασφαλώς, καί ουχί κατά διαστήματα, ώς καί αυτή ή κοινή λογική απαιτεί.

24

τι — ~>' ί\' ' tr tr r

Παύλος: « ιζστε ος αν εσυιη τον αρτον τούτον η πινη τό ποτήριον τοΰ Κυρίου αναξίους, ένοχος έσται τοΰ σώματος καί αίματος τοΰ Κυρίου» (Α' Κορ. ΙΑ' 27).

Αγαπητοί έν Κυρίω αδελφοί, όσα ανεφέραμεν καί έν πολλοίς τεκμηρίοις κατεδείξαμεν περί της δεούσης προε-τοιμασίας πρό τής θείας Κοινωνίας, άρκοΰν, ώς νομίζο-μεν. ίνα κατανόηση έκαστος πιστός περί του πρακτέου.

7. Τό περί συχνής Μεταλήψεως βιβλίο ν τοΰ αγίου Νικοδήμου

1 μμένομεν όμως εισέτι εις τό πραγματευόμενον _I j τοΰτο θέμα, ίνα φέρωμεν εις γνώσιν τών πιστών

ώρισμένας πονηράς καί κακεμφάτους όιαστροφάς, τάς οποίας ποιοΰσιν οί νέοι ούτοι δογματισταί εις βά-ρος τοΰ πραγματικού νοήματος τινών συγγραμμάτων περί τής Θ. Μεταλήψεως, όιαστρέφοντες ταΰτα πρός τάς ίδικάς το^ν πεπλανημένος δοξασίας.

Ούτοι κατά κόρον επικαλούνται σύγγραμμα τι τοΰ αγίου Μακαρίου Νοταρά, υπό τόν τίτλον «ΙΙερί συνε-χούς Μεταλήψεως», μεταφρασθέν εις τό απλούν καί καλλωπισθέν δι'-έτερων προσθηκών υπό τοΰ αγίου Νι-κοδήμου τού άγιορείτου. Έκεΐθεν ό άγιος, β/έπων τήν ψυχρότητα καί αδιαφορίαν εις ήν είχεν υποπέσει ό πι-στός λαός κατά τήν εποχην του, ώς πρός τήν προσέ-λευσιν πρός τό θείον τούτο Μυστήριον, ίνα θερμάνη καί άναζο^πυρώση εις αύτούς θείον τινά έρωτα πρός τούτο, έτόνισεν ύπέρμετρα τά ώφέλη άπερ προκύπτου-σι διά τήν πνευματικήν κατάστασιν τών νΰν Χριστια-

νών έκ τής συχνοτέρας τών 'Αχράντων Μυστηρίων μεταλήψεως. Εις ούδένα σημειον του έν λόγω όμως βι-βλίου άναφέρεται ή άνευ σωματικής νηστείας προσέ-λευσης πρός τήν Θείαν Κοινωνίαν!

Τοΰτο είναι καθαρά έπινόησίς του νοός των! "Ας μας έπιδείξωσιν εις τοΰτο τό βιβλίον, ή εις οιονδήποτε άλλο σύγγραμμα αγίου Πατρός ανεγνωρισμένου έκ τής 'Ορθοδόξου Εκκλησίας, έστοί καί έν σημειον όπου οιαυγώς νά διδάσκεται ή μή χρεία σωματικής νηστεί-ας διά τήν προσέλευσιν εις τό Θείον αυτό Μυστήριον* καί ήμεις πάραυτα θά άσπασθώμεν τήν γνώμην των!

Εις μάτην επικαλούνται τόν άγιον Νικόδημον ώς όμόφρονά των, κατασυκοφαντούντες ούτως αύτόν διό-τι ούτος ουχί μόνον τό πεπλανημένον τοΰτο φρόνημα τών Νεομακρακιστών δέν ειχεν, αλλά μάλλον σφοδρός πολέμιος πρός τούτο εύρίσκετο- ώς καί έκ τής έξης δι-δασκαλίας του έκλαμβάνομεν: «οί δυνάμενοι δέ νηστεύ-ειν πρό αυτής (τής Θ. Μεταλήψεως) καί όλόκληρον εβδομάδα, καλώς ποιούσιν» (Ί . Πηδάλιον, σελ. 230). Καί αλλού ό αυτός άγιος, έρμηνεύων τήν 9ην ώδήν του Κανονος της Μεγάλης Πέμπτης: «"Αμποτε και ήαεΐς...

~ Ι ' I J 1 ( I - » 11

νά προετοιμαζώμεθα μέ τήν προσοχήν τού νοός, μέ τήν άποστροφην τών πονηρών καί αισχρών καί βλασφήμojv λογισμών... με τήν κατά δύναμιν νηστείαν καί έγκρά-τειαν, καί μέ τήν έξαγόρευσιν τών κρυπτών, καί ούτω διά τής τοιαύτης προετοιμασίας νά πλησιάζωμεν εις τά θεία Μυστήρια καί νά μεταλαμβάνωμεν».

Ίδετε λοιπόν ύμεΐς, οι διαστρεβλωταί τών θείων λο-γίων, πώς έφρόνει ό άγιος, καί ουχί ώς ύμεΐς ψευδώς

26

καί διαστροφικώς διατείνεσθε, συκοφαντοϋντες αυτόν, ώς μη θεωροΰντα άπαραίτητον τήν πρό της Β. Μετα-λήψεως νηστείαν!

Ίδετε, ούτως έθεώρει τήν νηστείαν ο άγιος, ώς άλληλένδετον καί ήνωμένην άρρήκτως μέ τήν όλην προπαρασκευή ν, καί ουχί άδιάφορον ταύτης! Παύσα-τε τού λοιπού όπως εμφανίζετε τούς αγίους ώς όμό-φρονάς σας, διαβάλλοντας αυτούς τοιουτοτρόπως ώς όμοιοπαθείς τής ιδικής σας εμπαθούς άσΟενείας, τής κοιλιοδουλειας λέγω.

Αλλ' ουχί μόνον οί άγιοι διά τών συγγραμμάτων αυτών άντιφέρονται εις τοιαύτην ασεβή διδασκαλίαν, αλλά καί αύτη ή επίσημος Εκκλησία έ'πραξεν ούτω δι' εγκυκλίων καί λοιπών παραινετικών έπιστολών, προσδίδουσα ούτoj επιπλέον έκκλησιαστικόν καί κα-νονικόν κύρος εις τό ορθόν φρόνημα.

8. Ή επίσημος θέσις της Ορθ. Εκκλησίας έναντι του θεηλάτου Μακράκη,

καί τής άνηστεύτου προσελεύσεως εις τά "Αχραντα Μυστήρια

Βλέπομεν λοιπόν πρώτον, κατά τό έτος 1878 τήν "Ιεράν Σύνοδον τού Βασιλείου τής Ελλάδος νά

άποστέλλη παραινετικήν Έγκύκλιον μέ «Αρ. Πρωτ. 2469/1700», εις άπαν τό Έκκλησιαστικόν πλήρω-μα αυτής, όπως προφυλάξη αύτό άπό «σπειραν άπο-νενοημένων ανθρώπων μέν έν τή διδασκαλία, θρασυ-τάτων δέ έν τή πράξει, οί όποιοι επεχείρησαν νά δια-

δώσωσι διδασκαλίας άντιστρατευομένας πρός τήν ορθόδοξον πίστιν, καίνά ΐορύσωσι παρασυναγωγής ένή καινοτομούσιν αύθαοώς καί περί τήν τών μυστηρίων τέλεσαν». Ήγήτωρ τούτων ή το 6 προαναφερόμενος «Απόστολος Μακράκης, λαϊκός, μηδέν γνωστόν καί άνεγνωρισμενον έπιτήδευμυα βίου έχων, προσεταιρισά-μενος άγνωστον τίσιν οροις καί τισι δεσμοΐς εύαρίθμους κληρικούς τινάς καί λαϊκούς», οΐτινες ίδρυσαν ιδίαν πα-ρασυναγωγήν, έκ της οποίας κηρύσσουν τινάς κακοδό-ξους αιρέσεις ώς τό «τρισύνθετον του ανθρώπου», ... «καί μάλιστα περί τά μυστήρια, τής Θείας μεταλήψε-ως καί τής "Ιεράς έςομ/Αογήσεως καινοτομούσα., νά προσέρχωνται εις κοινωνίαν τού αχράντου σώματος καί αίματος τού Κ.Η.Ι.Σ. άνευ τής διατεταγμένης καί κα-θιερωμένης δοκιμασίας, απαιτούσης τήν ενώπιον Πνευ-ματικού Ιερέως έξομολόγησιν, καί τήν προσήκουσαν προπαρασκευήν οι' αληθούς νηστείας έσο->τερικής τε καί εξωτερικής, κατά τό πνεύμα τής Εκκλησίας καί τήν ΐεράν αυτής παράδοσιν...»

Ούτοι, κατά τήν ΓΙ. Έγκύκλιον πάντα, «προσποι-ούμενοι σεβασμόν άκαιρον πρός τά περί τής αρχαι-ότατης Εκκλησίας ιστορημένα, διαστρέφουσι σο-φιστικώς τήν ιεράν παράοοσιν, καί ύορίζουσιν εις έθι-μα σεμνά καί ψυχωφελέστατα κοινή παραδεδεγμενα, καί εύσεβώς τηρούμενα έν συμπάση τή ορθοοόξω Ε κ -κλησία». Καί συνεχίζει; «Αλλά και αύτό τό μ.υστή-ριον τής τών αχράντων καί φρικτών μυστηρίων κοι-νίονίας δέν άφήκαν άπεριύβριστον, προφάσει καί πάλιν τής τών αρχαιοτάτων τής Εκκλησίας έΟί-

28

μων εύλαβούς άνορθώσεως, κοινωνούντες τού πανα-χράντου σώματος καί αίματος όταν θέλωσι, καί όπως θέλωσι' δηλαδή μηόαμώς προετοιμαζόμενοι διά τής ώς εί'ρηται, αληθούς έξομολογήσεως καί τής όεούσης προ-παρασκευής... Παρασυρόμενοι ούτως έκ τής συνήθειας απλώς καί ώς έ'τυχεν και άνευ δοκιμασίας κοινωνώσι τοΰ Θ. μυστηρίου πρός ΙΔΙΛΝ ΚΑΤΑΚΡΙΣΙΝ...» Διό καί ή Εκκλησία διά της παρούσης Εγκυκλίου προτρέ-πει τους πιστούς: «προσέχοντες έαυτοις άπό των έτε-ροδιδασκαλιών τού ευσεβοφανους Μακράκη καί τών οπαδών αυτού (σ.σ. παλαιών τε καί νεωτέρων), τής μεν ορθής διδασκαλίας καί τής ιεράς παραδόσεως τής Εκκλησίας στερρώς έντέλλεσθε ... αποτάσσεσθε δέ πάση δυνάμει τοις βλασφήμοις καί διεστραμμένοις διοάγμασι τών αυτοφυών τούτων θεολόγων, οΐτινες άπέβαλον αφ' εαυτών ού μόνον τήν ορθοδοξία ν καί εύσέβειαν, αλλά καί τήν κοινήν άνθρωπίνην σύνεσιν...

Έν Αθήναις, τή 21η Δεκεμβρίου 1878 t Ό Αθηνών Προκόπιος, Πρόεδρος, t Ό Ακαρνανίας καί Αιτωλίας Γεράσιμος, t Ό Μαντινείας Θεόκλητος, t Ό Καλαβρύτων καί Αιγιαλείας Ευθύμιος, t Ό Οιτύλου Προκόπιος» .

3. Ή Ί . Σύνοδος κατήγγειλε τόν 'Απόστολον Μακράκην καί τούς οπαδούς του, οΐτινες πάντες κατεδικάσθησαν έπι αίρέσει ύπό τού έν 'Αθήναις Πλημμελειοδικείου· πλήν δέ τούτου καί ή Ί. Σύνοδος κατεδίκασε τούς έκ τούτων κληρικούς εις άργίαν καί σωματικόν περιορισμόν. (Βλ. Θεόκλ. Στράγκα Ιστορία Έκκλ. τής Ελλάδος, τόμ. Α', σελ. 408).

29

1 ου αυτού ορθοδόξου πνεύματος επομένη καί σύμ-φωνος ήτο καί ετερα τις εκδοθείσα Εγκύκλιος εν έ-τει 1905, πρός καταστολή; πάλιν τού ουσεβούς αυτού φρονήματος, ού~ερ έσυνέχιζον τήν διάδοσιν οί οπαδοί τού θεηλάτου Μακράκη, μέσω τής παρεκκλησια-στικής οργανώσεως «Ζωή».

Ή Ιερά Σύνοδος διά τής παρούσης "Εγκυκλίου μέ Άρ. Πρωτ. 2059/4800, «παραγγέλλει καί απαι-τεί παρά τών τέκνων αύτής ίνα, οσάκις προσέρχονται εις Μετάληψιν τών Αχράντων Μυστηρίων, προπαρα-σκευάζονται επαρκώς καί καταλλήλως διά τής ιεράς Εξομολογήσεως καί πάντων εκείνων τών προπαρα-

σκευαστικών μέσων, άπερ οί Πνευματικοί Πατέρες ύποόεικνύουσι τοις Χριστιανούς, κατά τάς Εκκλη-σιαστικάς διατάξεις καί παραδόσεις ... Έν τούτοις με-τά λύπης πληροφορείται ή Ι. Σύνοδος ότι ουχί σπα-νίως, άλλοι μεν τών Χριστιανών μηδόλως συναι-σθανόμενοι τό ύψος και τήν αγιότητα τοΰ Μυστη-ρίου τής θ . Ευχαριστίας, προσερχόμενοι μεταλαμβά-νουν τού Αχράντου Σώματος καί Αίματος τού Κυρί-ου άνευ έξομολογήσεως, καί έν γένει άνευ τής προ-σηκούσης προετοιμασίας ... Ουδόλως έπιδεικνύουσι καρπούς μετανοίας, ούδ' εξαγνίζονται διά τής α-παιτουμένης νηστείας, προσευχής καί των άλλων αρετών, καί κατά συνέπειαν και ούτοι κάκεϊνοι κοι-νωνοΰσι αναξίως...».

Έν κατακλείδι εντέλλεται εις τούς «ανά τό Κρά-τος Σεβασμιωτατους Ιεραρχας...»: «Ιδιαιτέρως δέ θέλετε συστήση αύτοΐς (σ.σ. τοις Πνευματικούς Πα-

30

τράσι), δπως συμβουλεύωσι τους έξομολογουμένους Χριστιανούς χαί άπαιτωσι παρ' αυτών, ίνα πάντοτε πρό τής Θείας Κοινωνίας έξαγνίζωνται καί άποκα-θαίρωνται ψυχικώς καί σωματικούς, ώς άπαιτει ή άγιοτης του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας, διά νηστείας, έγκρατείας, ελεημοσύνης, προσευχής καί πάσης έν γένει άγαθοεργίας, συνωδά ταϊς όιατάξεσι καί παραόόσεσι τής αγίας ήμών 'Ορθοδόξου Εκκλη-σίας... καταδεικνύοντες αύτοΐς εις οίον φοβερόν α-μάρτημα περιπίπτουσι οί άνευ τοιαύτης προετοιμα-σίας τολμώντες προσέρχεσθαι πρό τού αγίου θυσια-στηρίου, καί κοινωνειν τού Αχράντου Σώματος καί Αίματος τού Κυρίου...

'Εν Αθήναις, τή 11η Νοεμβρίου 1905 f Ό Αθηνών Θεόκλητος, ΙΙρόεόρος, f Ό Καλαβρύτων καί Αιγιαλείας Φιλάρετος, f O Γόρτυνος καί Μεγαλουπόλεως 'Ιωάννης, t Ό Γυθείου καί Οιτύλου Παρθένιος, Ό Γραμματεύς Αρχιμ. Γερμανός Μεταξάς». (Έκκλ. 'Ελλάδος Ιστορία Θεοκλ. Στράγκα, τόμ. Α', σελ. 556-559).

Καταφανές δείκνυται τοις πάσι έκ τών άνωτέρω Συνοδικών 'Εγκυκλίων, τό πιστεύω καί ή δόξα τής Εκκλησίας περί τής άναγκαιότητος τής σωματι-κής νηστείας, ώς απαραιτήτου συστατικού της προ-παρασκευής διά τήν προσέλευσιν εις τήν Θ. Κοινω-νιαν. Και η Εκκλησία, ως ειοομεν, ουχι μονον προ-

31

τρέπει τούς πιστούς πρός σεβασμόν ταύτης τής πα-τροπαραόότου πράξεως, αλλ' απαιτεί καί ίιατά,σσει τήν τήρησιν αύτής, ίνα ή πρός τήν Θ. Μετάληψιν προσέλευσις γίνηται ουχί πρός κατάκρισιν τού κοινω-νούντος, αλλά εις άγιασμόν αυτού καί σωτηρίαν.

9. Άντ ι 'Επιλόγου

Δυστυχώς ομως, εις τους σημερινούς έσχατους καιρούς οι χλιαροί τη πίστει άνθρωποι, μή άνε-χόμ,ενοι άκολουθειν τή ύγιαινούση διδασκαλία,

αλλά κατά τάε ιδιαε επιθυμίας πορευόαενοι (πρβλ. Β' ι - ι 1 t Τιμ.. Δ', 3) διεπόμενοι δέ υπό τής υλιστικής νοοτρο-πίας της καταναλωτικής κοινωνίας, ευρισκόμενοι άμα καί εις το άκρον ά to τον της αφθονίας καί τής εύμαρει-ας τών υλικών αγαθών, βαρέως φέρουσι εις τάς άκοάς των προτροπάς αΐτινες ακούονται εις τό ονομα τής νηστείας καί τής έγκρατείας.

Εύκόλως ομως αποδέχονται ως όρθάς, διδασκα-λίας συμβαδιζούσας μέ τό σύγχρονον ρευμ.α της «προό-δου» καί της Νέας Εποχής, αΐτινες έπαγγέλονται άνετον καί πλατύν τόν δρόμ,ον πρός τήν σωτηρίαν δι-δασκαλίας άπελευθερωμένας έκ τού «αναχρονιστι-κού» άγιοπατερικού πνεύματος, διά τού οποίου έγα-λουχήθησαν αί παλαιότερα ι γενεαί, και επί tojv οποίων ερείδεται άκραδάντο^ς η Ορθοδοξία.

Άλλά, οεύ! Αί διδασκαλίαι αύται δέν διδάσκονται πρός τούς πιστούς εις τάς Μασονικάς Στοάς ή εις έ-τερα κοσμικά καί αντιχριστιανικά διδασκαλεία, όπερ Οά ήτο φυσικόν, αλλά εις τάς θεολογικάς Σχολάς, εις τάς Έκκλησιαστικάς "Οργανώσεις (καί δή της «Ζωής»,

33

τοΰ «Σταυρού», τού «Σωτήρος» κ.α.), καί ενίοτε μά-λιστα προέρχοντat έκ στομάτων έξ αυτών των 'Αρ-χιερέων της Εκκλησίας ημών!!

Άλλοίμονον, τίς δύναται νά άντιστή εις τοιούτον άσεβες φρόνημα, καθ' ην στιγμήν βάλλεται έκαστος έκ πασών τών πλευρών, εάν μη είναι εγκρατής της στοιχειακούς, τουλάχιστον, Πατερικής γνώσεως;

Εις έκ τοjν τταλακ,ον Γερόντων του Αγίου Όρους, παπα-Σάββας τω ονόματι, έδιηγεΐτο ποτέ εις νεαρόν τίνα μοναχόν ΧρύσανΟον, τά εξής προφητικά λόγια: «Πρόσεχε τώρα δπου είσαι μικρός, νά μή κοινωνάς άνήστευτος, καί τήν παραμονήν της ημέρας όπου Οά κοινωνήσης, νά κάμης έννάτην, καί μέ ποταμηδόν δάκρυα νά διαβάζης τήν εύχήν όπου έχει ό συναξαρι-στής τοΰ (αγίου) Νικοοήαου... Πρόσεχε, συνέχισε ό παπα-Σάββας, ...σου λέγοο εκείνα όπου ήκουσα από τους Πατέρες μου τους Πνευματικούς. θά έπανέλθη μία εποχή κρισιμωτέρα άπ' έκείνην όπου προήλθεν από τον Έβραΐον τόν Νεόουτον τόν Καυσοκαλυβί-ι t την, καί όπως αυτός είχε καταταράξει τήν οικουμε-νην οιά τό ζήτημα της θ . Μεταλήψεως, έτσι Οά τα-ραχΟή πάλιν όχι μόνον τό "Άγιον "Ορος, αλλά καί ή οικουμένη άπασα. "Όπου ευρίσκεται Χριστιανός, θά διδάσκεται τήν συνεχή θεια Μετάληψιν άνευ νηστεί-ας, άστοχώντες οι αρχηγοί των τό' «γαστήρ έμπε-πλησμένη, ουκ έρευνα τά του θεού».

Λιά τούτο πρόσεχε σύ, οπού τά έμαθες από τώρα οπου είσαι μικρός, νά μήν όμιλής τότε, διότι αυτά θά

34

γίνουν εις τάς ημέρας σου. Καί ούτω νά είσαι αμέτο-χος άπό τά σκάνδαλα τών άνΟρωπων εκείνων. Δέν θά γράψουν συγγράμματα περί μετανοίας... άλλά θά υποδεικνύουν είς τούς Χριστιανούς νά κοινωνούν χω-ρίς νά νηστεύουν, καί θά βιάζουν καί αυτούς όπου θέ-λουν νά νηστεύουν. Καί δέν θά τρώνε μόνον λάδι, άλλά καί οψάρια, κρέας κ.τ.λ. Καί τήν άλλην ήμέραν θά κοινωνούν, χωρίς νά σκέπτωνται ότι ό άρτος καί ό οίνος δέν είναι κοινά, άλλά Σώμα καί Αίμα τού Θεού...»

I Ιαραθέτομεν δέ καί έν φρικτόν περιστατικόν, έρα-νισθέν έκ του Βυζαντινού Χρονογράφου Συμεών τού Μαγίστοου, 'ώα έννοήσωσιν ει; οποίον αοβερόν άμ,άρ-i k 7 I - < » ι ^

τημα έμπίπτουσιν οί νεοφανείς ούτοι καταλυσίαι τής νηστείας: «Κάποιος "εργαστηριακός", καθώς μαρ-τυρούν αύτοί οπου τό είδαν καί τό ήκουσαν, επί πολ-λάς ημέρας έψυχορραγουσε μέ έλεεινόν τρόπον καί έπασχε φρικτά. Κατέτρωγε τήν γλώσσάν του, τά χείλη καί τάς χείρας, καί έκαμε σπασμωδικάς κινή-σεις, άλλά ή ψυχή του δέν έξήρχετο. I Ιτο έν μακά-βριον θέαμα!! Οταν διά μίαν στιγμήν ήδυνήθη νά άρθρώση ολίγας λέξεις, είπεν αύτά τά φρικτά καί άποκαλυπτικά λόγια: Χά γνωρίζετε άδελφοί μ.ου, οτι ό πνευματικός μου μέ έόίόαξε νά τρώγω καί νά κοι-νωνώ καί νά μή νηστεύω πρό τής Θ. Κοινωνίας, διά τούτο παθαίνω αύτά όπου βλέπετε, καί δέν ήμπορεΐ νά έξέλθη ή ψυχή μου καί βασανίζομαι. Τότε, αφού είπε αύτά, όμολογήσας τήν άμαρτίαν του εξεψύχησε» (περιοδ. «Αγία Σκέπη», τόμ. 5ος, έτος 1978-79, σελ. 51).

35

Επειδή δέ κόρος λόγου πολέμιος άκοαΐς, ώς ύπερ-οάλλουσαϊ τροοαί σώμασι, καθότι πάν μέτρον άρι-στον, δέον καί ήμεις τόν κόρον φεύγοντες καί τό έμ-μετρον άσπαζόμενοι ojc; άριστον,4 όπως θέσωμεν τέρ-μα εις τό περί προπαρασκευής καί προετοιμασίας προ τής θ . Κοινωνίας κεφάλαιον. Εύέλπιοας δέ εαυτούς διατηρούμεν ότι μη εις κενόν ό λόγος ήμών πεσεΐται. αλλ/ εις άκοάς καί ώτα νήφοντα, άτινα τόν λόγον δέ-νονται ώς ή καλή γή,° ή άποδίδουσα έν καιρώ τόν καρπόν αυτής, μή συμπνίγουσα δέ καί άτελέσφορον ποιούσα αύτόν.

Κλείοντες δέ συνάμα τά ώτα εις φο^νάς άλλοτρίας, ταύτόν ειπείν εις τούς «εχθρούς τού Σταυρού τού Χριστού, ών τό τέλος άπώλεια. ών ο θεός ή κοιλία, και ή δόξα έν τή αισχύνη αύτων, οί τά επίγεια φρο-νούντες».(> Μηδέ στοιχωμεν αύτοΐς καν έν βιωτικοις πράγμασι συμφυρόμενοι, ίνα μή κατ' ολίγον διά μι-κράν ραθυμίαν, ό μή γένοιτο! δεχθώμεν τά μιαρά αύ-τών δόγματα, καί άποξενώσωμεν εαυτούς τοσούτων, οιων καί ήλίκων άγαθων, άτινα προέρχονται έκ τής άξίας (οσον άνθρωπίνο^ δυνατόν) πρός τήν Θ. Κοι-νών ίαν προσελεύσεως.

\. Φιλοκαλία Α', σελ. 590 5. Αουκ. η' Η. Π.ΦιΛΓ-.γ' 19.

Περιεχόμενα

Πρόλογος

1. Αιρετικός υπήρξεν ό εμπνευστής τής μεταλήψεως άνευ νηστείας

2. Εντολή των θεοφόρων πατέρων ή νηστεία

πρό της Θ. κοινωνίας

3. Ύπαρχε·. έν ήμερα Σαββάτου, νηστεία;

4. Ό αριθμός τών νηστευσίμων ήμερων πρό τής Θείας Μεταλήψεως

5. Ή συχνότης μετά τής όποιας μεταλαμβάνομεν

τά 'Άχραντα Μυστήρια

6. Συμπέρασμα

7. Τό περί συχνής Μεταλήψεως βιβλίο ν του άγιου Νικοδήμου

8. Ή επίσημος θέσις τής Όρθ. Εκκλησίας έναντι τοΰ Οεηλάτου Μακράκη, καί της άνηστεΰτου προσελεύσεως εις τά "Αχραντα, Μυστήρια

9. Άντί Επιλόγου