hanam.edu.vnhanam.edu.vn/data/13602634129442718177/thu_vien_sach/bd... · web viewĐể ban ngày...

Ngày soạn: 28/ 07/ 2016Ngày dạy: 05/ 08/ 2016

Buổi 1. ÔN TẬP TIẾNG VIỆT

A, Mục tiêu bài học._ Giúp học sinh nắm chắc các kiến thức về từ vựng trong chương trình ngữ văn 6. Biết cách sử dụng đúng các kiến thức đã học vào việc giao tiếp, viết bài , đặt câu nhất là trong viết bài tập làm văn.- Giúp học sinh hệ thống lại toàn bộ từ loại được học trong chương trình ngữ văn 6. Nhớ lại kiến thức về cụm danh từ, cụm động từ và cụm tính từ. Rèn kĩ năng phát hiện và sử dụng từ loại và cụm từ trong đoạn văn.- Học sinh củng cố lại kiến thức về các biện pháp tu từ đã học : so sánh, nhân hóa, ẩn dụ, hoán dụ.- Rèn kĩ năng phát hiện và viết đoạn văn phân tích tác dụng các biện pháp tu từ có trong đoạn văn, đoạn thơ.B. Chuẩn bị.

Giáo viên: soạn giáo ánHọc sinh; ôn tập

C. Tiến trìnhA . Lí thuyếtI. TỪ LOẠI1. Danh từ.*. Khái niệm:- Danh từ là những từ chỉ người, sự vật, hiện tượng, khái niệm*. Chức vụ ngữ pháp của danh từ: + Danh từ thường làm chủ ngữ trong câu . VD : Bạn Lan / học rất giỏi. CN VN + Danh từ kết hợp với từ là làm vị ngữ : VD : Chúng tôi / là học sinh lớp 6a. CN VN + Danh từ làm phụ sau trong cụm động từ, cụm tính từ. VD : Các bạn học sinh lớp 6b / đang đá bóng. CN VN2. Số từ: là những từ chỉ số lượng hay thứ tự của sự vật.+ Có hai loại số từ :

- Số từ chỉ số lượng: đứng trước danh từ- Số từ chỉ thứ tự: đứng sau danh từ

+ Số từ làm phụ trước cho cụm danh từ3. Lượng từ: là những từ chỉ số lượng ít hay nhiều của sự vật. + Lượng từ chia làm hai nhóm:

- Lượng từ chỉ toàn thể: Tất cả, tất thảy, toàn bộ, cả..- Lượng từ chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối: Các, mỗi, từng...

+ Lượng từ làm phụ trước cho cụm danh từ.4. Chỉ từ: là những từ trỏ vào sự vật trong không gian và thời gian.Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 1

VD : này, nọ, kia, ấy, đây, đó... + Chỉ từ làm phụ sau cho cụm danh từ.5. Động từ. - Động từ là những từ chỉ hành động, trạng thái của người, sự vật. - Có hai loại động từ là : + Động từ chỉ hành động. + Động từ chỉ trạng thái và động từ chỉ tình thái. - Động từ thường làm vị ngữ trong câu. 6. Tính từ. - Tính từ là từ chỉ đặc điểm, tính chất của sự vật. - Tính từ thường làm vị ngữ hoặc làm thành tố phụ sau của cụm động từ, cụm tính từ.II. CÁC THÀNH PHẦN CHÍNH CỦA CÂU

1.Câu có 2 thành phần chính: chủ ngữ và vị ngữ.

* Vị ngữ:

_ Trả lời cho các câu hỏi: Làm gì? làm sao?như thế nào? là gì?

_ Vị ngữ thường là các động từ, cụm động từ; tính từ, cụm tính từ.; danh từ hoặc cụm

danh từ.

*Chủ ngữ:

-Trả lời cho các câu hỏi: Ai? Con gì? Cái gì?

-Chủ ngữ thường là danh từ, đại từ, hoặc cụm danh từ.

2. Câu trần thuật đơn:

-Câu trần thuật đơn là loại câu do một cụm C-V tạo thành dùng để giới thiệu, tả hoặc kể

về một sự vật, sự việc hay để nêu một ý kiến.

* Căn cứ để xác định câu trần thuật đơn là câu có một cụm C-V. Song , cần lưu ý là một

cụm C-V nòng cốt.Những câu có hai cụm c-V trở leen, nhưng nếu chỉ có một cụm C-V

nòng cốt vẫn được coi là câu trần thuật đơn

Ví dụ: Mèo chạy /làm đổ lọ hoa.

c v

C V

3. Câu trần thuật đơn có từ là:

-Vị ngữ thường do từ là kết hợp danh từ( cụm danh từ ) tạo thành. Ngoài ra vị ngữ có

thể là động từ( cụm động từ), tính từ( cụm tính từ)

-Các kiểu câu trần thuật đơn có từ là:

Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 2

+ Câu định nghĩa: Ví dụ: So sánh là đối chiếu sự vật này với sự vật khác có nét tương

đồng …

+ Câu giới thiệu: Ví dụ: Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều.

+ Câu miêu tả: Ví dụ: Hôm nay, trời trong xanh và thoáng mát.

+Câu đánh gía: Ví dụ : Nó làm vậy là không tốt.

4. Câu trần thuật đơn không có từ l à

- Trong câu trần thuật đơn không có từ là:

+ Vị ngữ thường do động từ hoặc cụm động từ, tính từ hoặc cụm tính từ tạo thành

+ Khi vị ngữ biểu thị ý phủ định, nó kết hợp với các tính từ không, chưa

- Những câu dùng để miêu tả hành động, trạng thái, đặc điểm,... của sự vật nêu ở chủ

ngữ được gọi là câu miêu tả. Trong câu miêu tả, chủ ngữ đứng trước vị ngữ

- Những câu dùng để thông báo về sự xuất hiện , tồn tại hoặc tiêu biến của sự vật được

gọi là câu tồn tại. Một trong những cách tạo câu tồn tại là đảo chủ ngữ xuống sau vị ngữ

III . CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ1. So sánh* Khái niệm so sánh* Các kiểu so sánh: so sánh ngang bằng và so sánh không ngang bằng* Cấu tạo của phép so sánh:Vế A( sự vật được so sánh)

Phương diện so sánh

Từ so sánh Vế B( sự vật dùng để so sánh)

Trẻ em Rừng đước dựng lên cao ngất

nhưnhư

búp trên cànhhai dãy trường thành vô tận.

Cấu tạo đầy đủ của phep so sánh gồm có bốn yếu tố. Tuy nhiên khi sử dụng, có thể vắng mặt một ( một số) yếu tố nào đó: + phương diện so sánh + từ so sánh +phương diện so sánh và từ so sánh* Chú ýTrong so sánh, vế B thường được coi là chuẩn so sánh. Bình thường , ta nói:Con thông minh như bố mà không nói: Bố thông minh như con. là vì vế B( bố) được coi là chuẩn so sánh, đã được công nhận từ trước.Trong so sánh, có trường hợp vế B( chuẩn so sánh) được nêu cụ thể, đủ rõ, để người đọc nhận ra. Song, nhiều trường hợp, để đảm bải tính ngắn gọn, vế B được đưa ra không đầy đủ buộc người đọc phải suy luận mới hiểu được.Ví dụ: Dai như đỉa.A:Tính chất daiB:Đỉa


B ở đây không phải là chính con đỉa mà chỉ là đặc điểm" bám dai" của nó. Vì thế, khi phân tích, để hiểu được so sánh, phải tìm đến được các khía cạnh, các đặc điểm, tính chất, phương diện đem ra so sánh ở cả hai vế.Có trường hơp , chuẩn so ánh ở vế B có tính chất mơ hồ, không cụ thể Ví dụ: Trong như tiếng hạc bay qua( Nguyễn Du)2. Nhân hóa* Khái niệm nhân hóa* Các kiểu nhân hóa: 4 kiểm nhân hóa

*. Bài tập:Bài 1: Tìm và phân loại các so sánh trong các câu sau:a, Viêt Nam đất nước ta ơiMênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn( Nguyễn Đình Thi)b, Đây quân du kích dao chen ánh Giữ lá cờ sao vàng lấp lánh. Cờ như mắt mờ thức thâu canh, Như lửa đốt hoài trên chốt đỉnh.( Xuân Diệu)Bài 2: Tìm phép so sánh trong đoạn văn sau, nêu rõ tác dụng của phép so sánh trong đoạn văn:" Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ẩm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bời hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.( Đoàn Giỏi)Bài 3: Phép so sánh trong câu sau đây có gì đặc biệt: Mẹ già như chuối và hươngNhư xôi nếp một, như đường mía lau.( Ca dao)Bài 4: Viết một đoạn văn ngắn ( nội dung tự chọn) có chứa các phép so sánh. Gạch chân dưới các phép so sánh đó và nêu tác dụng của nó trong đoạn văn.Bài 5: Tìm phép nhân hóa và nêu tác dụng của chúng trong những câu thơ sau: a,Trong gió trong mưaNgọn đèn đứng gácCho thắng lợi, nối theo nhauĐang hành quân đi lên phía trước.( Ngọn đèn đứng gác)b, Mẹ hỏi cây K ơ- nia:- Rễ mày uống nước đâu?- Uống nước nguồn miền Bắc.( Bóng cây K ơ -nia)c, Vì sương nên núi bạc đầuBiển lay bởi gió, hoa sầu vì mưa.( Ca dao)Bài 6 Tìm phép nhân hóa trong các đoạn văn sau. Cho biết chúng thuộc kiểu nhân hóa nào. Nêu tác dụng của chúng.


a, Chị Cốc thoạt nghe tiếng hát từ trong văng vẳng lên, không hiểu như thế nào, giật nẩy hai đầu cánh, muốn bay. Đến khi định thần lại, chị mới trợn tròn mắt, giương cánh lên, như sắp đánh nhau. Chị lò dò về phía cửa hang tôi, hỏi:[...].( Bài học đường đời đầu tiên)b, Mỗi chiếc lá rụng có một linh hồn riêng, một tâm tình riêng, một cảm giác riêng[...]. Có chiếc lá nhẹ nhàng khoan khoái đùa bỡn, múa may với làn gió thoảng, như thầm bảo rằng sự đẹp của vạn vật chỉ ở hiện tại[...]. Có chiếc lá như sợ hãi, ngần ngại rụt rè, rồi như gần tới mặt đất, còn cất mình muốn bay trở lại cành. Có chiếc lá đầy âu yếm rơi bám vào một bông hoa thơm, hay đến mơn trớn một ngọn cỏ xanh mềm mại.( Khái Hưng)c, Lũy tre ngoài cùng không đốn, tre đời nọ truyền đời kia. Tre cụ, tre ông, tre bà, tre cha, tre mẹ, tre con, tre cháu, chút chít, chằng chéo bằng ngọn bằng tán, bằng cách ấy khiến con sẻ bay cũng không lọt.( Ngô Văn Phú)d, Bác Giun đào đất suốt ngàyHôm qua chết dưới bóng cây sau nhà.( Trần Đăng Khoa)Bài 7: Viết một đoạn văn ngắn có sử dụng phép nhân hóa với đề tài tự chọn.Học sinh làm bài, giáo viên gọi

3. Ẩn dụ* Khái niệm:Ân dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật hiện tượng khác có nét tương

đồng nhằm làm tăng sức gợi hình gợi ảm cho sự diễn đạt.

* Các kiểu ẩn dụ: 4 kiểu ẩn dụCó 4 kiểu ẩn dụ :

+ Ẩn dụ hình thức

+Ẩn dụ cách thức

+Ẩn dụ phẩm chất

+Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.

4. Hoán dụHoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng bằng tên của sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có

quan hệ gần gũi với nó nhằm làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

Có 4 kiểu hoán dụ thường gặp:

+Lấy cái bộ phận để chỉ cái toàn thể.

+Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng.

+Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật.

+Lấy cái cụ thể để chỉ cái trừu tượng.

* So sánh điểm giống và khác nhau giữa phép ẩn dụ và hoán dụ-Giống: gọi sự vật , hiện tượng này băng tên sự vật hiện tượng khác- Khác: Ẩn dụ dựa vào quan hệ tương đồng. Cụ thể là tương đồng về hình thức, cách thức, phẩm chất ,cảm giácNguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 5

Hoán dụ dựa vào quan hệ tương cận. Cụ thể là + bộ phận- toàn thể+ vật chứa đựng- vật bị chứa đựng+ dấu hiệu của sự vật- sự vật+ cụ thể- trừu tượng

*. Bài tập:Câu 1: Chỉ ra tác dụng của phép so sánh trong bài ca dao sau:Cày đồng đang buổi ban trưaMồ hôi thánh thót như mưa ruộng càyAi ơi bưng bát cơm đầyDẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần.( Ca dao)*Tác dụng của phép so sánh: -Khắc họa cụ thể sinh động hình ảnh người nông dân đang lao động giữa trưa hè nắng nóng.- Làm tăng tính gợi hình cho bài ca dao: nhấn mạnh nỗi vất vả mà người nông dân đang phải đối mặt để làm việc.- Làm tăng giá trị biểu cảm của bài ca dao: khơi gợi sự chia sẻ, đồng cảm tả người đọc về những nỗi nhọc nhằn của người lao độngCâu 4: Đoạn thơ sau sử dụng phép tu từ nào, chỉ ra tác dụng của phép tu từ ấy.Thu tới ngoài kia

Nghe nhân thơm trong trái nặngNghe nhựa ấm trong cành thưa

Nghe run rẩy tiếng gió ru lúa chínXôn xao cuống lá rụng thay mùa.

( Huy Cận, Chín)- Đoạn thơ sử dụng phép ẩn dụ chuyển đổi cảm giác- - Tác giả đã " nghe '" thấy những điều không nghe được bằng thính giác: Đó là sự thay đổi tinh tế của thiên nhiên: hương thơm" nhân thơm trong trái nặng", sự ấm áp của dòng nhựa trong cành cây và cả âm thanh" xôn xao cuống lá rụng thay mùa".- Nhà thơ cảm nhận thiên nhiên trong thời khắc chuyển mùa không chỉ bằng thính giác mà bằng cả trái tim, tâm hồn giao hòa với thiên nhiên/- Phép ẩn dụ đã góp phần làm tăng giá trị gợi hình , giá trị biểu cảm sâu sắc cho đoạn thơ.

Bài 5: Phân tích tác dụng của phép tu từ trong câu văn sau : a. Ở đâu có dấu giày đinh xâm lược Pháp thì ở đó có nghĩa quân nổi dậy. (Bảo Định Giang) b. “Ờ đã chín năm rồi đấy nhỉ Kháng chiến ba ngàn ngày không nghỉ Bắp chân đầu gối đã săn gân” (Ta đi tới - Tố Hữu)Gợi ý : Xác định rõ câu văn có sử dụng phép tu từ gì ? ở hình ảnh nào, hiệu quả biểu đạt của phép tu từ đó.Trả lời : a. Câu văn có dùng phép tu từ hoán dụ,với hình ảnh “dấu giầy đinh” để chỉ quân Pháp, đồng thời tác giả còn tạo được ấn tượng cho người đọc về sự tàn ác của quân xâm lược và gợi sự căm thù đối với bè lũ cướp nước. Do đó giá trị nội dung của câu văn được tăng thêm ấn tượng hơn, sâu sắc hơn.Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 6

b. Các câu thơ có sử dụng phép tu từ hoán dụ lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng. Các con số “chín năm”, “ba ngàn ngày” dùng để nói lên tính chất trường kỳ của cuộc kháng chiến chống Pháp(1945 – 1954) của dân tộc Việt Nam .Hình ảnh “bắp chân đầu gối đã săn gân” biểu thị tinh thần kháng chiến vô cùng dẻo dai, kiên cường của quân và dân ta. Bài 6: Viết một đoạn văn ngắn có sử dụng phép tu từ với đề tài tự chọn.

* Rút kinh nghiệm:

Ngày tháng năm 2016


Ngày soạn: 28/ 07/ 2016Ngày dạy: / 09/ 2016

Buổi 2. ÔN TÂP TRUYỆN THƠ HIỆN ĐẠIA. Mục tiêu- Giúp học sinh ôn luyện, củng cố các kiến thức về nội dung, nghệ thuật văn bản đã học.- Học sinh hiểu sâu hơn về nội dung và nghệ thuật văn bản.- Rèn kỹ năng cảm thụ đoạn thơ, đoạn văn, cảm nhận về nhân vật. Rèn kĩ năng viết đoạn văn- Học sinh hiểu sâu hơn về nội dung và nghệ thuật văn bản.- Rèn kỹ năng viết đoạn văn cảm thụ đoạn thơ, đoạn văn, cảm nhận về nhân vật. Rèn kĩ năng viết đoạn vănB. Chuẩn bị Giáo viên: soạn giáo án Học sinh: ôn tậpC. Tiến trìnhVĂN BẢN BÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊNCâu 1: Ngoại hình nhân vật Dế Mèn được khắc họa như thế nào? Khi kể về ngoại hình, giọng kể có gì đặc biệt?*Ngoại hình Dế Mèn được khắc họa rất sinh động. Nhân vật chính hiện lên cường tráng, đẹp đẽ. Vẻ đẹp ấy được thể hiệ qua một loạt các tihs từ miêu tả- Đôi càng mẫm bóng, những cái vuốt ở chân ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt, đôi cánh trước kia ngắn hủn hoản bây giờ thành cái áo dai kín xuống tận chấm đuôi, hai cái răng đen nhánh, sợi râu dài và uốn cong một vẻ rất đỗi hùng dũng, cả người rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn, đầu to và nổi lên rất bướng,...- Các hình ảnh nói về hành động; co cẳng, đạp phanh phách, mỗi khi vũ lên, đã nghe phành phạch giòn giã, nhai ngoàm ngoạp,...* Giọng kể của Dế Mèn về bản thân hết sức kiêu ngạo, thậm chí tự phụ đến mức nghĩ mình như sắp đứng đầu thiên hạ rồi.Điều này thể hiện rõ qua những từ ngữ: tôi lấy làm hãnh diện, chốc chốc tôi lại trịnh trọng và khoan thai, đi đứng oai vệ, cà khịa, to tiếng, quát, ngứa chân đá một cái...Khi đạp thì như nhát dao vừa lia qua,... khi vũ thì tiếng phành phạch giòn giã, khi đi thì rung rinh , khi nhai thì ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy, khi quát thì các chị cào cào chỉ dám đưa mắt lên nhìn trộmCâu 2: Vì sao Dế Mèn trêu chị Cốc? Chỉ ra diễn biến tâm lí của Dế Mèn trong tình huống này. Trước cái chết của Dế Choắt, Dế Mèn suy nghĩ gì?* Dế Mèn trêu chị Cốc vì hai lí do: ngỗ nghịch và muốn chứng tỏ cho Dế Choắt thấy mình oai, không sợ ai trên đời.* Tâm lí của Dế Mèn - Khi thấy Choắt sợ, Dế Mèn huênh hoang: Sợ gì? Mày bảo tao sợ cái gì? Mày bảo tao còn biết sợ ai hơn tao nữa! Giương măt xem tao trêu con mụ Cốc đây này.- Run sợ: hìn thấy chị Cốc trợn tròn mắt, giương cánh lên thì lập tức chui tọt vào hang; Khi thấy chị Cốc mổ Dế Choắt thì phát khiếp, nằm im thin thít, khi Cốc đi rồi mới dám mon men bò lên.- Khi thấy tình cảnh Dế Choắt thì hoảng hốt và ân hận


* Trước cái chết của Dế Choắt, Dế Mèn ăn năn, hối hận vì tội lỗi của mình và rút ra được bài học đầu tiên trong đời: Không được cậy sức khỏe mà hung hăng bậy bạ, trước khi làm việc gì cũng phải suy nghi cẩn thận kẻo mang vạ vào thân.Câu 3: Nêu cảm nhận của em về nhân vật Dế Mèn qua văn bản " Bài học đường đời đầu tiên" Viết đoạn văn trình bày cảm nhận của em về nhân vật Dế Mèn* Ngoại hình:- Nét đẹp, khoẻ mạnh* Tính cách: - Nét chưa đẹp; kiêu căng tự phụ - Nét đẹp; yêu đời, tự tin - ân hận, sám hối* VĂN BẢN SÔNG NƯỚC CÀ MAU- Sông nước Cà Mau( tên đoạn trích do người biên soạn sách đặt) trích từ chương XVIII truyện " Đất rừng phương Nam" của Đoàn Giỏi- Sinh ra ở Nam Bộ và nhiều năm gắn bó với miền đất này, nên chất Nam Bộ thấm vào từng trang viết của Đoàn Giỏi, thể hiện tình yêu đâts nước tha thiết của nhà văn. Thông qua quãng đời lưu lạc của bé An- nhân vật chính trong tác phẩm, Đoàn Giỏi đã làm hiện lên trước mắt người đọc một vùng đất hoang sơ và kì thú ở miền cực Nam của Tổ quốc. - Đoạn văn miêu tả một cách chân thực cảnh sông nước Cà Mau theo trình tự: từ cái nhìn bao quát đến cụ thể, miêu tả những nét độc đáo của vùng đất này và cuối cùng là hình ảnh độc đáo của chợ Năm Căn. Như vậy, Đoàn Giỏi đã miêu tả cuộc sống ở vùng Cà Mau qua hai phương diện chính: đất nước và con người- Đoạn văn cho thấy óc quan sát tinh tế, cách miêu tả cảnh sắc, hương vị đất nước chân thực nhưng hết sức sinh động của Đoàn Giỏi. Màu sắc ngôn ngữ Nam Bộ cũng góp phần tạo nên vẻ đẹp độc đáo trong trang viết của nhà văn.

" S«ng níc Cµ Mau " lµ mét ®o¹n trÝch ®éc ®¸o vµ hÊp dÉn thÓ hiÖn sù am hiÓu, tÊm lßng g¾n bã cña nhµ v¨n §oµn Giái víi thiªn nhiªn vµ con ngêi vïng ®Êt Cµ Mau*. Bài tậpCâu 1: Đoạn tả cảnh sông nước có nhiều địa danh lạ. Những địa danh này cho thấy đặc điểm gì khi tiếp xúc với thiên nhiên Cà Mau? Hãy chỉ ra những nét đặc sắc nghệ thuật trong đoạn văn miêu tả sông ngòi, kênh rạch Cà Mau.- Đó là những tên gọi rất giản dị, không cầu kì kiểu Hán Việt mà thường căn cứ vào đặc điểm sự vật để gọi tên.- Gợi về một vùng đất hoang sơ, xa xôi, ít người biết đến.- Người đọc nhận thấy sự giao thoa của nhiều nền văn hóa: không chỉ có văn hóa người Việt mà còn có cả văn hóa của Khơ-me, người Hoa\

Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG

* NghÖ thuËt:- Miªu t¶ tõ bao qu¸t ®Õn cô thÓ- Lùa chän tõ ng÷ gîi h×nh, chÝnh x¸c kÕt hîp víi viÖc sö dông c¸c phÐp tu tõ- Sö dông ng«n ng÷ ®Þa ph¬ng- KÕt h¬p miªu t¶ vµ thuyÕt minh*Ý nghÜa

9

- Đoạn văn miêu tả kênh rạch, sông ngòi Cà Mau có thể coi là đoạn văn sinh động nhất trong " Sông nước Cà Mau". Tác giả đã sử dụng hàng loạt thủ pháp nghệ thuât để đặc tả vẻ đẹp của vùng đất này: + Trước hết Cà Mau là một vùng đất hùng vĩ , rộng lớn. Các tính từ miểu tả, các động từ diễn tả hoạt động, các hình ảnh có tính chất so sánh ví von được sử dụng chính xác.Dòng sông Năm Căn mênh mông nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thácCá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch.Con sông rộng hơn ngàn thước...hai bên bờ, rừng đước rựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.Không chỉ hùng vĩ đây còn là miền đất hoang sơ( thể hiện rất rõ qua các chi tiết nới về rừng đước: Cây đước mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái rụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc mầu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ,... lòa nhòa ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai.( Các từ ngữ" mọc dài, tăm tắp, chồng lên, điệp ngữ màu xanh...) Nó vừa cho thấy sự tinh tế trong quan sát của nhà văn đồng thời cho thấy tình yêu thiên nhiên đất nước của nhà văn.Câu 2: Đoạn văn nói về chợ Năm Căn là đoạn văn sinh động. Điều đó được thể hiện qua những chi tiết nghệ thuật nào?- Đó là một bức tranh trù phú, tấp nập, đông vui. Thủ pháp liệt kê được sử dụng một cách hiệu quả: những túp lều lá thô sơ, những ngôi nhà gạch văn minh, những đống gỗ cao như núi, những cột đáy, thuyền chài, thuyền lưới, thuyền buôn dập dền trên sóng,...Điệp từ những( 12 lần) cũng góp phần tạo nên sự nhộn nhịp của cuộc sống nơi đây- Chợ Năm Căn mang vẻ bề thế của một " thị trấn anh chị" kiêu hãnh. Nó mang theo hơi thở rất riêng của thứ chợ ven sông nước Nam Bộ.Đó là nơi pha trộn của nhiều màu sắc văn hóa: món Trung Quốc, món ăn địa phương, những cô gái Hoa kiều xởi lởi, những người Chà Châu Giang bán vải, những bà cụ người Miên bán rượu, nhiều màu sắc giọng khác nhau, nhiểu kiểu ăn vận khác nhau,...Tất cả khiến cho chợ Năm Căn trở thành bức tranh độc đáo nhất trong những xóm chợ vùng rừng Cà Mau.Câu 3: Nêu cảm nhận của em về Cà Mau sau khi học văn bản" Sông nước Cà Mau".Là một nhà văn sinh ra và lớn lên ở Nam Bộ nên Đoàn Giỏi thường viết về cuộc sống , thiên nhiên và con người nơi đây." Sông nước Cà Mau" trích từ chương VIII truyện " Đất rừng phương Nam"- một tác phẩm nổi tiếng nhất của Đoàn Giỏi. Với óc quan sát tinh tế cùng với vốn hiểu biết khá phong phú về vùng Cà Mau, nhà văn Đoàn Giỏi giúp người đọc hình dung được vẻ đẹp của vùng đất xa xôi phía nam Tổ quốc- Cà Mau. Đó là nơi thiên nhiên hoang sơ, rộng lớn, hùng vĩ đầy sức sống. Nơi giao hòa của nhiều màu sắc văn hóa , nơi có những con người giản dị, chất phác nhưng rất hiếu khách, yêu quê hương, đất nước. Qua văn bàn " Sông nước Cà Mau" ta thấy rõ tình cảm của Đoàn Giỏi dành cho Nam Bộ và yêu mến hơn một vùng đất của đất nước* VĂN BẢN : " BỨC TRANH CỦA EM GÁI TÔI"Câu 1: Tóm tắt văn bản bằng một đoạn văn ngắn.Kiều Phương là cô bé hồn nhiên, hay nghịch và thích vẽ. Người anh trai thường bực vì em gái nghịch bẩn. Nhưng khi biết Kiều Phương có năng khiếu hội họa, người anh rất tức tối với em, thường cáu giận với em. Kiều Phương được tạo điều kiện học vẽ và đã giải Nhất trong cuộc thi vẽ tranh quốc tế. Trước thành công của người em, cả nhà mừng vui, lúc đó người anh mới nhận ra" tâm hồn và lòng nhân hậu" của người em gái và vô cùng hối hận.Câu 2: Có hai bạn tranh luận như sau về nhân vật người anh:


- Người anh thật xấu xa , đáng ghét, vì đó kị với chính em gái minh. Lỗi của người anh là không thể tha thứ.- Đúng là người anh đã có lúc không phải với em nhưng sau đó biết hối hận, xấu hổ vì hành động của mình. Vì thế , đó là một người anh tốt. Gợi ý: Ý kiến thứ hai đúng hơn, hợp lí hơn. Người anh từng có lúc ghen ghét, đố kị với em. Nhưng cậu vẫn nhận ra được năng khiếu của em và sự bất tài của mình. Sự giận dỗi của cậu cũng rất trẻ con: Nó lao vào ôm cổ tôi,nhưng tôi viện có đang dở việc đẩy nhẹ nó ra.Vấn đề là khi chứng kiến lòng nhân hậu của em gái thể hiện trong bức tranh, cậu bé đã thức tỉnh, nhận ra hạn chế của mình để sống trong sáng, cao đẹp hơn. Vì thế,cậu bé trong truyện là một người anh tốt.Câu 3: Hãy chỉ ra sự độc đáo trong cách kết thúc truyện. Em thử liên hệ bản thân xem đã có lúc nào mình đối xử hoặc nghĩ sai về bạn mình hay không. Em đã ứng xử như thế nào?- Cách kết thúc truyện hay và bất ngờ. Câu hỏi của người mẹ nhiều hàm nghĩa: + Con có nhận thấy mình là nhân vật trong tranh của em con không? + Thứ nữa, câu hỏi này có thể mang ẩn ý: Ngoài đời liệu con có hoàn hảo được như trong tranh?+ Em gái vẽ như thế có đúng như hình ảnh thật của con hay không hay vì yêu quý anh mà nó đã vẽ đẹp như thế?Xấu hổ và cảm động cậu bé muốn khóc. Dòng suy nghĩ của câu: Không phải con đâu.Đấy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy mang ý nghĩa thức tỉnh, cậu đã nhận ra hạn chế của mình và nhận thấy tấm lòng cao đẹp của em.Câu 4 : Nêu cảm nhận của em về nhân vật Kiều PhươngỞ nhân vật Kiều Phương thể hiện những nét tính cách và phẩn chất nổi bật: hồn nhiên, hiếu động, tài năng hội họa, tình cảm trong sáng và lòng nhân hậu. Mặc dù có tài năng và được đánh giá cao, được mọi người quan tâm nhưng Kiếu Phương vẫn không mất đi sự hồn nhiên trong sáng của tuổi thơ và nhất là vẫn dành cho anh trai những tình cảm thật tốt đẹp, thể hiện ở bức tranh " Anh trai tôi". Soi vào bức tranh ấy tức là soi vào tâm hồn trong sáng và nhân hậu của em gái, nhân vật người anh đã tự nhìn rõ hơn về mình để vượt lên được những hạn chế của lòng tự ái và tự tVĂN BẢN: ĐÊM NAY BÁC KHÔNG NGỦ

1. Tóm tắt văn bản:Trong một túp lều xơ xác giữa đêm khuya, anh đội viên thức dậy thấy Bác còn

thức, ngồi bên bếp lửa cho thêm củi vào. Rồi Người nhẹ nhàng đứng dậy đi dém chăn cho từng chiến sĩ. Xúc động trước cử chỉ Bác lo lắng cho của Bác, anh năn nỉ mời Bác ngủ. Người khuyên anh ngủ ngon để ngày mai đánh giặc.

Lần thứ ba thức dậy, anh giật mình thấy Bác vẫn còn thức. Anh nài nỉ nhưng Bác bảo Bác không ngủ vì thương và lo cho đoàn dân công. Anh đội viên cảm động và thức luôn cùng với Bác.

2. Nghệ thuật: - Lựa chọn, sử dụng thể thơ 5 chữ, kết hợp tự sự, miêu tả và biểu cảm.

- Lựa chọn, sử dụng lời thơ giản dị, có nhiều hình ảnh thể hiện tình cảm tự nhiên, chân thành.

- Sử dụng từ láy tạo giá trị gợi hình và biểu cảm, khắc họa hình ảnh cao đẹp về Bác Hồ kính yêu.

3. Ý nghĩa: Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 11

- Bài thơ Đêm nay Bác không ngủ thể hiện tấm lòng yêu thươngbao la của Bác với bộ đội và nhân dân, tình cảm yêu kính, cảm phục của bộ đội, của nhân dân đối với Bác..* Bài tập Bài 1: Viết đoạn văn 10 dòng miêu tả hình ảnh Bác trong bài thơ .

Trong một túp lều xơ xác giữa đêm khuya trên đường đi chiến dịch. Hôm ấy các anh bộ đi một ngày đường nên ai nấy đều mệt mõi vừa nằm xuống là ngủ say. Riêng Bác vẫn thức không ngủ ngồi bên đóng lửa , hai tay bó gối, đôi mắt trầm ngâm, những vết nhăn như hằn sâu trên vầng trán rộng. Bác khơi bếp lửa cháy bùng lên, hơi ấm tỏa khắp căn lều dã chiến. Rồi Người đi dém chăn cho từng chiến sĩ. Bác coi trọng giấc ngủ của mọi người nên nhón chân nhẹ nhàng cố gắng không gây ra tiếng động . Bác ân cần săn sóc các chiến sĩ không khác gì bà mẹ thương yêu lo lắng cho đàn con. Khi anh đội viên hỏi sao Bác chưa ngủ và nằn nặc mời Bác ngủ, Người bảo anh cứ ngủ để ngày mai lo đánh giặc và tâm sự vì thương và lo cho đoàn dân công phải ngủ ngoài rừng trong đêm trời mưa gió lạnh lẽo. Bác chỉ mong trời mau sán. Bác đã khơi dậy trong long người chiến sĩ tình đồng đội, tình giai cấp thật đẹp đẽ và cao quý nên anh đã thức luôn cùng Bác.

Bài 2: Phân tích vẻ đẹp của khổ thơ kết thúc tác phẩmBốn câu thơ cuối bài mang tính khái quát cao. Qua những câu thơ này, hình ảnh Bác

Hô hiện lên cao cả mà gần gũi. Câu thơ” Đêm nay Bác không ngủ “ được nhắc lại như một điệp khúc có ý nghĩa nhấn manh. Nhưng điều đáng nói hơn là cách tạo tương quan của tác giả. Không ngủ là chuyện trái với bình thường. Nhưng đặt trong văn cảnh này, anh chiến sĩ nhận ra một loogic khác: đó là chuyện thường tình trong cuộc đời của Bác . Cách cắt nghĩa lí do Bác không ngủ rất đơn giản nhưng lại hết sức chính xác: Vì một lẽ thường tình- Bác là Hồ Chí Minh. Đó là cái thường tình vĩ đại, cái thường tình của một bậc” đại trí, đại nhân, đại dũng”Không chỉ nhân dân ta mà nhân dân thế giới đều coi Hồ Chí Minh là một huyền thoại. Huyền thoại ấy trước hết là huyền thoại về một tình yêu lớn. Huyền thoại ấy vừa cao cả nhưng lại rất gần gũi, thấm vào từng hoạt động, từng lời nói, từng cái nhìn trìu mến của Người.

Bài 3; Chỉ ra những nét nghệ thuật tiêu biểu trong khổ thơ sau:Anh đội viên mơ màng

Như nằm trong giấc mộngBóng Bác cao lồng lộngẤm hơn ngọn lửa hồng.

- Nghệ thuật so sanh:+ Anh đội viên mơ màngNhư nằm trong giấc mộng

+ Bác cao lồng lộngẤm hơn ngọn lửa hồng.

- Tình cảm yêu thương của Bác dành cho bộ đội và tình cảm yêu mến kính trọng của bộ đội đối với Bác HồBài 4: Chỉ ra những nét nghệ thuật và nội dung tiêu biểu của đoạn thơ sau:

Anh đội viên nhìn Bác Càng nhìn lại càng thương

Người Cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm

Gợi ýNghệ thuật ẩn dụ: Người ChaĐiệp từ càng


Tình cảm của Bác dành cho chiến sĩ, cho bộ đội như tình cảm của người cha dành cho con

Tình cảm yêu thương kính trọng của người chiến sĩ đối với BácHs viết đoạn văn

Bài 5: Cảm nhận của em về khổ thơ cuối trong bài thơ " Đêm nay Bác không ngủ"Khổ thơ đã nâng ý nghĩa của câu chuyện, của sự việc lêm một tầm khái quát lớn, làm người đọc thấu hiểu một chân lí đơn giản mà lớn lao:

Đêm nay Bác không ngủVì một lẽ thường tìnhBác là Hồ Chí Minh

Cái đêm không ngủ miêu tả trong bài thơ chỉ là một đêm trong vô vàn những đêm không ngủ của Bác. Việc Bác không ngủ vì lo việc nước và thương bộ đội, dân công đã là một" lẽ thường tình" của cuộc đời Bác, vì Bác là Hồ Chí Minh- vị lãnh tụ của dân tộc và người cha thân yêu của quân đội ta, cuộc đời Người dành trọn vẹn cho nhân dân, Tổ quốc. Đó chính là cái lẽ sống" Nâng niu tất cả chỉ quên mình" của Bác mà mọi người dân đều thấu hiểu.

VĂN BẢN: LƯỢM1. Tóm tắt văn bản:Bài thơ kể lại cuộc đời của Lượm, một em bé liên lạc trong những ngày đầu cuộc

kháng chiến chống Pháp. Lượm là một em bé hồn nhiên, nhí nhảnh, nhận nhiệm vụ đưa thư “thượng khẩn” trong lúc cuộc chiến đấu đang diễn ra ác liệt. Em đã hi sinh nhưng tấm gương anh dũng của em còn sống mãi – Bài thơ kể bằng lời của tác giả.

2. Nghệ thuật:- Sử dụng thể thơ bốn chữ giàu chất dân gian, phù hợp với lối kể chuyện.- Sử dụng nhiều từ láy có giá trị gợi hình và giàu âm điệu.- Kết hợp nhiều phương thức biểu đạt: miêu tả, tự sự và biểu cảm.- Cách ngắt dòng các câu thơ: thể hiên sự đau xót, xúc động đến nghẹn ngào của tác

giả khi hay tin Lượm hi sinh.- Kết cấu cuối cùng tương ứng trong bài thơ khắc sâu hình ảnh của nhân vật, làm

nổi bật chủ đề của tác phẩm: hình ảnh chú bé Lượm vui tươi, hồn nhiên, hăng hái, dũng cảm sẽ sống mãi trong lòng tác giả, trong lòng chúng ta.

3. Ý nghĩa:- Bài thơ khắc họa hình ảnh một chú bé hồn nhiên, dũng cảm hi sinh vì nhiệm vụ

kháng chiến. Đó là một hình tượng cao đẹp trong thơ Tố Hữu. Đồng thời bài thơ thể hiện chân thật tình cảm mến thương và cảm phục của tác giả dành cho chú bé Lượm nói riêng và những em bé yêu nước nói chung.Bài 1: Viết đoạn văn 10 dòng miêu tả chuyến đi liên lạc cuối cùng.

Buổi trưa hôm đó như mọi ngày, Lượm nhận bức thư đề hai chữ "Thượng khẩn" bỏ vào bao. Mặt trận thật gay go ác liệt, đạn bay vèo vèo. Chớp lửa loé lên liên tiếp với những tiếng nổ đinh tai nhức óc. Lượm dũng cảm băng qua lao vụt đi như một mũi tên dưới làn mưa bom bão đạn. Bóng áo trắng của chú bé và chiếc mũ ca lô vẫn nhấp nhô trên cánh đồng quê vắng vẻ. Bỗng loè chớp đỏ, “đoàng” một tiếng nổ chát chúa vang lên. Thôi rồi Lượm ơi! Chú bé đã ngã xuống. Một dòng máu tươi trào ra nơi lưng áo. Chú nằm trên lúa tay nắm chặt bông. Hồn chú bé như hoà quyện với hương lúa quê hương.


Bài 2: Cảm nhận của em về đoạn thơ sau : Chú bé loắt choắt...........................

Như con chim chích nhảy trên đường vàngGợi ý:

- Nghệ thuật: sử dụng nhiều từ láy gợi hình và nghệ thuật so sánh- Nội dung: Hình ảnh Lượm nhỏ bé,nhanh nhẹn, hồn nhiên ,yêu đờiBài 3;Viết một đoạn văn ngắn( 6-8 câu) phát biểu cảm nghĩ của em về hình ảnh chú bé liên lạc trong bài thơ Lượm của Tố Hữu.- Về hình thức: Đoạn văn đảm bảo đúng số câu, diễn đạt trôi chảy, mạch lạc, văn có cảm xúc.- Về nội dung; cần đảm bảo các ý:

+ Lượm là một cậu bé hồn nhiên, vui tươi, yêu đời+ Lượm là chú bé liên lạc dũng cảm, yêu công việc của mình; vì ý thức được tầm

quan trọng của nhiệm vụ được giao nên Lượm đã không quản ngại khó khăn, gian khổ và hiểm nguy và Lượm đã hi sinh dũng cảm ngay trên đường đi liên lạc

+ Sự hi sinh của Lượm đã để lại trong lòng người đọc niềm tiếc thương và trân trọng, cảm phục

+ Lượm không còn nữa nhưng hình ảnh đẹp đẽ của Lượm còn sống mãi với quê hương, đất nước, sống mãi trong lòng tác giả và mọi ngườiHọc sinh viết bài* Rút kinh nghiệm:


Ngµy so¹n : 15/ 9/ 2016Ngµy d¹y : 30/ 9/ 2016

ÔN TẬP CA DAO - DÂN CA A. Môc tiªu cÇn ®¹ t :

Cñng cè kiÕn thøc vÒ ca dao, d©n ca.HiÓu biÕt s©u s¾c h¬n vÒ ca dao, d©n ca vÒ néi dung & nghÖ

thuËt.Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 14

LuyÖn tËp vÒ tõ l¸y.B .TiÕn tr×nh bµi gi¶ng: 1. Tæ chøc: PhÇn I: Giíi thiÖu vÒ ca dao.

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dung cÇn ®¹t (GV höôùng daãn HS oân laïi khaùi nieäm ca dao – daân ca).Ca dao – daân ca laø gì?Laø nhöõng caâu haùt theå hieän noäi taâm, ñôøi soáng tình caûm, caûm xuùc cuûa con ngöôøi. Hieän nay coù söï phaân bieät ca dao- daân ca- Caùc nhaân vaät tröõ tình quen thuoäc trong ca dao laø ngöôøi noâng daân, ngöôøi vôï, ngöôøi thôï, ngöôøi choàng, lôøi cuûa chaøng ryû tai coâ gaùiCa dao thöôøng söû duïng theå thô luïc baùt vôùi nhòp phoå bieán 2/2- Ca dao – daân ca laø maãu möïc veà tính chaân thöïc, hoàn nhieân, coâ ñuùc veà söùc gôïi caûm vaø khaû naêng löu truyeàn

(Höôùng daãn HS tìm hieåu theâm vaø oân laïi “Nhöõng caâu haùt veà tình caûm gia ñình”)

- Tình caûm gia ñình laø tình caûm thieâng lieâng, ñaùng traân troïng vaø ñaùng quyù cuûa con ngöôøi.

* Giôùi thieäu moât soá baøi ca veà tình caûm gia ñình ngoaøi SGK (giaùo vieân höôùng daãn gôïi yù cho hoïc sinh söu taàm).HÑ 3: (Höôùng daãn luyeän taäp)

? Haõy trình baøy noäi dung cuûa töøng baøi ca dao

? Haõy phaân tích nhöõng hình aûnh baøi ca dao soá 1?

? Phöông phaùp so saùnh coù taùc duïng gì?Giaùo vieân höôùng daãn hoïc sinh caùch thöïc hieän Giaùo vieân nhaän xeùt, cho hoïc sinh ghi vôû

I- Khaùi nieäm ca dao daân ca: - Tieáng haùt tröõ tình cuûa ngöôøi bình daân Vieät Nam.- Theå loaïi thô tröõ tình daân gian.- Phaàn lôøi cuûa baøi haùt daân gian.- Thô luïc baùt vaø luïc baùt bieán theå truyeàn mieäng cuûa taäp theå taùc giaû

II- Nhöõng caâu haùt veà tình caûm gia ñình 1- Noäi dung:Baøi 1: Tình caûm yeâu thöông, coâng lao to lôùn cuûa cha meï ñoái vôùi con caùi vaø lôøi nhaéc nhôû tình caûm ôn nghóa cuûa con caùi ñoái vôùi cha meï.Baøi 2: Loøng thöông nhôù saâu naëng cuûa con gaùi xa queâ nhaø ñoáivôùi ngöôøi meï thaân yeâu cuûa mình. Ñaèng sau noãi nhôù meï laø noãi nhôù queâ, . . .nhôù bieát bao kyû nieäm thaân quen ñaõ trôû thaønh quaù khöù.Baøi 3: Tình caûm bieát ôn saâu naëng cuûa con chaùu ñoái vôùi oâng baø vaø caùc theá heä ñi tröôùc.Baøi 4: Tình caûm gaén boù giöõa anh em ruoät thòt, nhöôøng nhòn, hoaø thuaän trong gia ñình.2- Ngheä thuaät: Ngheä thuaät ñöôïc söû duïng phoå bieán laø so saùnh.* Luyeän taäp:I- Caâu hoûi vaø baøi taäp.1- Boán baøi ca dao ñöôïc trích giaûng trong SGK ñaõ chung nhö theá naøo veà tình caûm gia ñình?2. Ngoaøi nhöõng tình caûm ñaõ ñöôïc neâu trong boán baøi ca dao treân thì trong quan heä gia ñình coøn coù tình caûm cuûa ai vôùi ai nöõa? Em coù thuoäc baøi ca dao naøo noùi veà tình caûm ñoù khoâng? (HS suy nghó vaø traû lôøi theo söï hieåu bieát cuûa mình).3- Baøi ca dao soá moät dieãn taû raát


Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dung cÇn ®¹tsaâu saéc tình caûm thieâng lieâng cuûa cha meï ñoái vôùi con caùi. Phaân tích moät vaøi hình aûnh dieãn taû ñieàu ñoù?

(Tìm hieåu noäi dung vaø yù nghóa cuûa caâu haùt veà tình yeâu queâ höông, ñaát nöôùc, con ngöôøi)

? Neâu noäi dung vaø yù nghóa cuûa nhöõng caâu ca dao noùi veà tình yeâu queâ höông, ñaát nöôùc vaø con ngöôøi maø em ñaõ hoïc?? Nhöõng caâu ca dao veà chuû ñeà naøy coù nhöõng neùt ñaëc saéc gì?? Ngheä thuaät noåi baät cuûa chuùng� (Luyeän taäp)? Giaùo vieân höôùng daãn hoïc sinh luyeän taäp, coù theå daãn daét hoïc sinh traû lôøi baèng caùc caâu hoûi nhö sau:? Hình aûnh queâ höông, ñaát nöôùc, con ngöôøi ñöôïc theå hieän nhö theá naøo ôû nhöõng baøi ca dao ñöôïc trích giaûng trong SGK?? Taùc giaû daân gian ñaõ söû duïng nhöõng bieän phaùp ngheä thuaät naøo ñeå theå hieän tình caûm ñoái vôùi queâ höông, ñaát nöôùc, con ngöôøi cuûa mình trong caùc baøi ca dao ñoù??Haõy neâu moät caùch cuï theå trong töøng baøi ca?? Baøi ca dao soá 4 theå hieän tình caûm gì cuûa nhaân vaät tröõ tình?? Haõy vieát moät ñoaïn vaên neâu tình caûm cuûa em ñoái vôùi queâ höông, ñaát nöôùc sau khi hoïc xong chuøm ca dao naøy? (GV gôïi yù cho hoïc sinh thöïc hieän)* GV choát laïi caùc yù chính, cho hoïc sinh ghi vaøo vôû

III- Nhöõng caâu haùt veà tình yeâu queâ höông, ñaát nöôùc, con ngöôøi- Baøi 1: Möôïn hình thöùc ñoái ñaùp nam nöõ ñeå ca ngôïi caûnh ñeïp ñaát nöôùc. Lôøi ñoá mang tính chaát aån duï vaø caùch thöùc giaûi ñoá seõ theå hieän roõ taâm hoàn, tình caûm cuûa nhaân vaät. Ñieàu ñoù theå hieän tình yeâu queâ höông moät caùch tinh teá, kheùo leùo, coù duyeân.

- Baøi 2: Noùi veà caûnh ñeïp cuûa Haø Noäi, baøi ca môû ñaàu baèng lôøi môøi moïc “Ruû nhau” caûnh Haø Noäi ñöôïc lieät keâ vôùi nhöõng di tích vaø danh thaéng noåi baät: Hoà Hoaøn Kieám, caàu Theâ Huùc, chuøa Ngoïc Sôn, Ñaøi Nghieân, Thaùp Buùt. Caâu keát baøi laø moät caâu hoûi khoâng coù caâu traû lôøi. “Hoûi ai gaây döïng neân non nöôùc naøy”. Caâu hoûi buoäc ngöôøi nghe phaûi suy ngaãm vaø töï traû lôøi, bôûi caûnh ñeïp ñoù do baøn tay kheùo leùo cuûa ngöôøi Haø Noäi ngaøn ñôøi xaây döïng neân.

- Baøi 3: Caûnh non nöôùc xöù Hueá ñeïp nhö tranh veõ, caûnh ñeïp xöù Hueá laø caûnh non xanh nöôùc bieác, caûnh thieân nhieân huøng vó vaø thô moäng. Sau khi veõ ra caûnh ñeïp xöù Hueá, baøi ca buoâng löûng caâu môøi “Ai voâ xöù Hueá thì voâ…” Lôøi môøi cuõng thaät ñoäc ñaùo! Hueá ñeïp vaø haáp daãn nhö vaäy ñaáy, ai yeâu Hueá, nhôù Hueá, coù tình caûm vôùi Hueá thì haõy voâ thaêm.

(Tìm hieåu noäi dung yù nghóa)

GV: Höôùng daãn HS oân taäp laïi noäi dung yù nghóa caâu haùt than thaân.

NHÖÕNG CAÂU HAÙT THAN THAÂNI- Noäi dung, yù nghóa:- Chuû ñeà chieám moät soá löôïng lôùn. Nhaân vaät haùt than thaân chính laø nhaân vaät tröõ tình cuûa ca dao.- Theå hieän yù thöùc cuûa ngöôøi lao ñoäng veà soá phaän nhoû beù cuûa hoï veà nhöõng baát coâng trong xaõ hoäi.


? GV cuûng coá kieán thöùc cho HS.

� (Höôùng daãn hoïc sinh tìm hieåu nhöõng bieän phaùp ngheä thuaät chuû yeáu)? HD, gôïi yù HS neâu nhöõng neùt ngheä thuaät ñaëc saéc cuûa caùc baøi ca than thaân.? GV boå sung.� : (Giôùi thieäu moät soá baøi ca dao theo chuû ñeà)? GV gôïi yù cho HS tìm vaø neâu moät soá baøi ca dao coù chuû ñeà than thaân duøng moâ típ: “ Con coø”, “Thaân em”? GV söûa sai boå sung.� (Höôùng daãn luyeän taäp)? Höôùng daãn HS laøm baøi taäp.- BT 1: Nhöõng caâu haùt thanh thaân cuûa ngöôøi phuï nöõ thöôøng môû ñaàu ntn? Nhöõng hình aûnh hoï thöôøng ñem so saùnh vôùi thaân phaän cuûa mình laø gì

-BT 2: Bieän phaùp ngheä thuaät noåi baät maø nhöõng caâu haùt than thaân thöôøng söû duïng laø gì?

Haõy chæ ra bieän phaùp ñoù ôû töøng baøi cuï theå.

? GV ñoïc, söûa sai, boå sung.

- BT 3: Trong caùc baøi ca than thaân ñoù, ngöôøi lao ñoäng than vì

Ñoàng thôøi theå hieän thaùi ñoä ñoàng caûm vôùi nhöõng ngöôøi ñoàng caûnh ngoä, vaø theå hieän thaùi ñoä phaûn khaùng XH phong kieán baát coâng cuøng nhöõng keû thoáng trò boùc loät.- Nhaän thöùc ñöôïc noãi thoáng khoå nhieàu maët maø ngöôøi lao ñoäng phaûi gaùnh chòu: + Than vì cuoäc soáng vaát vaû, khoù nhoïc.+ Than vì caûnh soáng baát coâng.+ Than vì bò giai caáp thoáng trò bò aùp böùc, boùc loät naëng neà.+ Tieáng than da dieát nhaát laø cuûa nhöõng ngöôøi phuï nöõ: Hoï bò eùp duyeân, caûnh laøm leõ, khoâng coù quyeàn töï ñònh ñoaït cuoäc ñôøi mình…II- Nhöõng bieän phaùp ngheä thuaät chuû yeáu:Möôïn nhöõng con vaät nhoû beù, taàm thöôøng, soáng trong caûnh vaát vaû, beá taéc, cuøng quaån, … ñeå ví vôùi hoaøn caûnh thaân phaän cuûa mình.- Caâu haùt than thaân cuûa ngöôøi phuï nöõ thöôøng duøng kieåu caâu so saùnh, môû ñaàu laø “thaân em nhö”, “em nhö” …III- Luyeän taäp:1- Nhöõng caâu haùt than thaân cuûa ngöôøi phuï nöõ thöôøng môû ñaàu baèng “em nhö” hoaëc “thaân em nhö”: nhöõng hình aûnh hoï thöôøng ñem ra so saùnh vôùi mình laø nhöõng ñoà vaät hoaëc con vaät beù nhoû, yeáu ôùt hay beá taéc: Con caù maéc caâu,con kieán, con coø,haït möa sa … nhöõng hình aûnh ñoù theå hieän thaân phaän beù nhoû, noãi ñau khoå, beá taéc cuûa ngöôøi phuï nöõ.2- Bieän phaùp ngheä thuaät chuû yeáu cuûa nhgöõng caâu haùt than thaân laø so saùnh tröïc tieáp hoaëc so saùnh aån duï. Caùc bieän phaùp ñoù ñöôïc theå hieän cuï theå trong 3 baøi ca dao, trích giaûng nhö sau:- Baøi 1: Duøng bieän phaùp so saùnh aån duï + Hình aûnh con coø laän ñaän “leân thaùc xuoáng gheành” kieám aên vaø nuoâi con laø hình aûnh aån duï cuûa ngöôøi l ñoäng ngheøo.+ Hình aûnh “nöôùc non” nôi con coø kieám aên vöøa laø aån duï veà nhöõng khoù khaên traéc trôû maø ngöôøi lao ñoäng phaûi vöôït qua.- Baøi 2: Duøng bieän phaùp aån duï, hình


nhöõng noãi khoå cöïc naøo cuûa mình vaø cuûa nhöõng ngöôøi cuøng caûnh ngoä?

aûnh con taèm nhaû tô, kieán li ti, . . . laø nhöõng aån duï veà nhöõng thaân phaän nhoû beù, beá taéc, bò caùc theá löïc cöôùp ñi söùc lao ñoäng cuûa chính mình.Taùc giaû daân gian ñaõ möôïn ñaëc ñieåm soáng cuûa töøng con vaät: Taèm nhaû tô, cuoác keâu ra maùu, kieán caàn cuø kieám aên … laø ñeå nhaèm noùi veà nhöõng noãi khoå khaùc nhau cuûa ngöôøi lao ñoäng.- Baøi 3: Söû duïng loái so saùnh tröïc tieáp vôùi töø so saùnh “nhö”. Nhaân vaät tröõ tình gaén mình vôùi traùi baàn (laø loaïi quaû chua chaùt, xaáu xí) ñaõ ít giaù trò laïi bò gioù daäp soùng doài khoâng bieát baáu víu vaøo ñaâu. Qua ñoù noãi khoå cuûa nhaân vaät tröõ tình ñöôïc theå hieän moät caùch cuï theå hôn.3- Trong caùc baøi ca dao ñoù, ngöôøi lao ñoäng than vì nhöõng noãi khoå khaùc nhau cuûa mình vaø cuûa nhöõng ngöôøi cuøng caûnh ngoä.- Baøi 1: Laønoãi cay ñaéng, laän ñaän cuûa ngöôøi lao ñoäng.- Baøi 2: “Con taèm nhaû tô” laø noãi khoå ngöôøi lao ñoäng naëng nhoïc maø bò keû khaùc boøn ruùt, boùc loät heát söùc lao ñoäng. “Luõ kieán li ti” laø noãi khoå cuûa nhöõng thaân phaän beù nhoû, vaát vaû lao ñoäng maø vaãn xuoâi ngöôïc suoát ñôøi ñeå lo kieám aên maø vaãn khoâng ñuû.ñôøi Hình aûnh “Haïc bay moûi caùnh bieát …” laø noãi khoå suoát phieâu baïc, laän ñaän, beá taéc khoâng tìm ñöôïc loái thoaùt.


� (Höôùng daãn hoïc sinh oân taäp laïi kieán thöùc veà ca dao chaâm bieám) Giaùo vieân neâu caùc caâu hoûi gôïi yù giuùp HS oân taäp laïi kieán thöùc veà ca dao chaâm bieám.? Theá naøo goïi laø ca dao chaâm bieám.� (Höôùng daãn HS tìm hieåu noäi dung ca dao chaâm bieám)? Noäi dung ca dao chaâm bieám.* GV cho HS nhaän xeùt.Giaùo vieân nhaän xeùt, boå sung, cho hoïc sinh ghi vôû. (Höôùng daãn HS tìm hieåu yù nghóa, giaù trò ca dao chaâm bieám).? Haõy neâu giaù trò,yù nghóa cuûa ca dao chaâm bieám vôùi ñôøi soáng coäng ñoàng.? Giaùo vieân cho hoïc sinh nhaän xeùt, boå sung.Giaùo vieân nhaän xeùt, boå sung, cho hoïc sinh ghi vôû. (Höôùng daãn HS tìm hieåu caùc bieän phaùp ngheä thuaät)? Haõy neâu nhöõng neùt ngheä thuaät noåi baät cuûa ca dao chaâm bieám.Giaùo vieân coù theå neâu caùc caâu hoûi gôïi yù giuùp hoïc sinh hoaøn thaønh caâu hoûi treân.* Neâu ví duï minh hoaï.? Ñoïc thuoäc loøng caùc baøi ca dao ñaõ hoïc?Neâu noäi dung , ngheä thuaät cuûa caùc baøi ca dao ñoù?HS: Trình baøy , nhaän xeùtGV: Chuaån xaùc kieán thöùc

NHÖÕNG CAÂU HAÙT CHAÂM BIEÁMI- Khaùi nieäm ca dao chaâm bieám:- Ca dao chaâm bieám laø nhöõng caâu ca duøng lôøi leõ kín ñaùo, boùng baåy coù yeáu toá gaây cöôøi nhaèm pheâ phaùn cheá gieãu nhöõng thoùi hö taät xaáu ñang toàn taïi trong xaõ hoäi.II- Noäi dung chaâm bieám:- Boäc loä qua söï phôi baøy maâu thuaãn ñaùng cöôøi giöõa noäi dung vaø hình thöùc; giöõa baûn chaát vaø hieän töôïng; giöõa caùi bình thöôøng, töï nhieân vôùi caùi ngöôïc ngaïo, traùi töï nhieân.- Ñoù coù theå laø nhöõng keû löøa bòp, giaû nhaân giaû nghóa, khoaùc laùc maø laïi toû ra thaønh thöïc; doát naùt laïi ñöôïc che ñaäy döôùi veû uyeân baùc…III- Giaù trò, yù nghóa cuûa ca dao chaâm bieám vôùi ñôøi soáng coäng ñoàng:- Goùp phaàn phôi baøy nhöõng caùi xaáu xa, giaû doái, keäch côõm toàn taïi trong xaõ hoäi vôùi muïc ñích laøm cho xaõ hoäi trong saïch hôn, toát ñeïp hôn.- Giuùp cho ngöôøi daân lao ñoäng nhaän thöùc thöïc teá moät caùch vui veû. Ñoàng thôøi noù giuùp ngöôøi lao ñoäng giaûi trí sau nhöõng giôø laøm vieäc caêng thaúng, meät moûi.IV- Caùc bieän phaùp ngheä thuaät thöôøng söû duïng trong ca dao chaâm bieám:- Thuû phaùp quen thuoäc laø phoùng ñaïi. Ñaëc tính cuûa phoùng ñaïi laø cöïc taû laøm söï vaät, hieän töôïng ñöôïc phaûn aùnh noåi baät hôn.- Ngoaøi ra, ca dao chaâm bieám coøn söû duïng moät soá bieän phaùp ngheä thuaät khaùc nhö: noùi laùi, noùi ngöôïc, aån duï … nhaèm gaây cöôøi moät caùch kín ñaùo.V – Caùc baøi ca dao chaâm bieám ñaõ hoïc

4. Cñng cè vµ dÆn dß.- TiÕp cËn Ca dao theo thi ph¸p ca dao.- Su tÇm c¸c bµi ca dao d©n ca.

Ngµy ...th¸ng ...n¨m.2016


Ngµy so¹n: 1/ 10/ 2016Ngµy d¹y: 7/ 10/ 2016

BÀI TẬP PHÂN TÍCH CẢM THỤ CA DAO, DÂN CA

A. Môc tiªu cÇn ®¹ t :RÌn luyÖn cho häc sinh viÖc t¹o lËp v¨n b¶n víi 4 bíc quan träng:

®Þnh híng - bè côc - diÔn ®¹t - kiÓm tra.BiÕt çch c¶m thô 1 bµi ca dao.ThÊy ®îc çi hay, çi ®Ñp cña th¬

ca d©n gian. Häc tËp & ®a h¬i thë cña ca dao vµo v¨n ch¬ng.B. Ho¹t ®éng d¹y vµ häc: 1. Tæ chøc:

2 .KiÓm tra: 3. Bµi míi Bµi tËp ph©n tÝch c¶m thô ca dao* Ph¬ng ph¸p c¶m thô mét bµi ca dao.1. §äc kÜ nhiÒu lît ®Ó t×m hiÓu néi dung(ý).2. Çch dïng tõ ®Æt c©u cã g× ®Æc biÖt.3. T×m nh÷ng h×nh ¶nh, chi tiÕt cã gi¸ trÞ gîi t¶.4. T×m hiÓu vµ vËn dông mét sè biÖn ph¸p tu tõ (§Æc biÖt lµ ý vµ

tõ trong ca dao).5. C¶m nhËn cña em vÒ c¶ bµi. Bµi tËp 1 : H·y ph©n tÝch & t×m hiÓu çi hay, çi ®Ñp cña bµi ca

dao sau: R©u t«m nÊu víi ruét bÇu. Chång chan, vî hóp gËt ®Çu khen ngon.a. T×m hiÓu:

- R©u t«m, ruét bÇu lµ 2 thø bá ®i.- B¸t canh ngon:Tõ ngon cã gi¸ trÞ gîi c¶m.


- C¶m nghÜ cña em vÒ cuéc sèng nghÌo vÒ vËt chÊt nhng ®Çm Êm vÒ tinh thÇn.

b. TËp viÕt:* Gîi ý: R©u t«m- ruét bÇu lµ 2 thø bá ®i.ThÕ mµ ë ®©y hai thø

Êy ®îc nÊu thµnh mét b¸t canh “ngon” míi tuyÖt & ®¸ng nãi chø. §ã lµ çi ngon & çi h¹nh phóc cã thùc cña ®«i vî chång nghÌo th¬ng yªu nhau. C©u ca dao võa nãi ®îc sù khã kh¨n thiÕu thèn cïng cùc,®¸ng th¬ng võa nãi ®îc niÒm vui,niÒm h¹nh phóc gia ®×nh ®Çm Êm, tuy bÐ nhá ®¬n s¬, nhng cã thùc & rÊt ®¸ng tù hµo cña ®«i vî chång nghÌo khæ khi xa. Çi c¶nh chång chan, vî hóp thËt sinh ®éng & hÊp dÉn. Çi c¶nh Êy cßn ®îc nãi ë nh÷ng bµi ca dao kh¸c còng rÊt hay :

LÊy anh th× síng h¬n vua.Anh ra ngoµi ruéng b¾t cua kÒnh cµng.§em vÒ nÊu nÊu, rang rang.Chång chan, vî hóp l¹i cµng h¬n vua.

Hai c©u ë bµi ca dao trªn chØ nãi ®îc çi vui khi ¨n, cßn 4 nµy nãi ®îc c¶ 1 qu¸ tr×nh vui kh¸ dµi (tõ khi b¾t cua ngoµi ®ång ®Õn lóc ¨n canh cua ë nhµ, nhÊt lµ çi c¶nh nÊu nÊu, rang rang).

Bµi tËp 2 : H·y c¶m nhËn vÒ t×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc & nh©n d©n qua bµi ca dao sau:

§øng bªn ni ®ång, ngã bªn tª ®ång mªnh m«ng b¸t ng¸t.§øng bªn tª ®ång , ngã bªn ni ®ång còng b¸t ng¸t mªnh

m«ng. Th©n em nh chÏn lóa ®ßng ®ßng.PhÊt ph¬ díi ngän n¾ng hång ban mai.

a.T×m hiÓu:- H×nh ¶nh çnh ®ång ®Ñp mªnh m«ng, b¸t ng¸t.- H×nh ¶nh c« g¸i.BiÖn ph¸p so s¸nh: Em nh chÏn lóa ®ßng ®ßng. PhÊt ph¬ díi ngän n¾ng hång ban mai.

b. LuyÖn viÕt:* Gîi ý: Çi hay cña bµi ca dao lµ miªu t¶ ®îc 2 çi ®Ñp: çi ®Ñp

cña çnh ®ång lóa & çi ®Ñp cña c« g¸i th¨m ®ång mµ kh«ng thÊy ë bÊt k× mét bµi ca dao nµo kh¸c.

Dï ®øng ë vÞ trÝ nµo, “®øng bªn ni” hay “®øng bªn tª”®Ó ngã çnh ®ång quª nhµ, vÉn c¶m thÊy “mªnh m«ng b¸t ng¸t . .. b¸t ng¸t mªnh m«ng”.


H×nh ¶nh c« g¸i th¨m ®ång xuÊt hiÖn gi÷a khung c¶nh mªnh m«ng b¸t ng¸t cña çnh ®ång lóa & h×nh ¶nh Êy hiÖn lªn víi tÊt c¶ d¸ng ®iÖu trÎ trung, xinh t¬i, r¹o rùc, trµn ®Çy søc sèng. Mét con ngêi n¨ng næ, tÝch cùc muèn th©u tãm, n¾m b¾t c¶m nhËn cho thËt râ tÊt c¶ çi mªnh m«ng b¸t ng¸t cña çnh ®ång lóa quª h¬ng .

Hai c©u ®Çu c« g¸i phãng tÇm m¾t nh×n bao qu¸t toµn bé çnh ®ång ®Ó chiªm ngìng çi mªnh m«ng b¸t ng¸t cña nã th× 2 c©u cuèi c« g¸i l¹i tËp trung ng¾m nh×n quan s¸t & ®Æc t¶ riªng 1 chÏn lóa ®ßng ®ßng & liªn hÖ víi b¶n th©n mét çch hån nhiªn. H×nh ¶nh chÏn lóa ®ßng ®ßng ®ang phÊt ph¬ trong giã nhÑ díi n¾ng hång buæi mai míi ®Ñp lµm sao.

H×nh ¶nh Êy tîng trng cho c« g¸i ®ang tuæi dËy th× c¨ng ®Çy søc sèng. H×nh ¶nh ngän n¾ng thËt ®éc ®¸o. Cã ngêi cho r»ng ®· cã ngän n¾ng th× còng ph¶i cã gèc n¾ng & gèc n¾ng lµ mÆt trêi vËy.

Bµi ca dao qu¶ lµ 1 bøc tranh tuyÖt ®Ñp & giµu ý nghÜa. Bµi tËp 3 : T×nh th¬ng yªu, nçi nhí quª h¬ng nhí mÑ giµ cña

nh÷ng ngêi con xa quª ®· thÓ hiÖn rÊt râ trong bµi ca dao. Em h·y c¶m nhËn & ph©n tÝch.

ChiÒu chiÒu ra ®øng ngâ sau. Tr«ng vÒ quª mÑ, ruét ®au chÝn chiÒu.* Gîi ý: Bµi ca dao còng nãi vÒ buæi chiÒu, kh«ng chØ mét buæi

chiÒu mµ lµ rÊt nhiÒu buæi chiÒu råi: “ChiÒu chiÒu...”. Sù viÖc cø diÔn ra, cø lÆp ®i lÆp l¹i “ra ®øng ngâ sau”. . .“Ngâ sau” lµ n¬i v¾ng vÎ. C©u ca dao kh«ng nãi ai “ra ®øng ngâ sau”, ai “tr«ng vÒ quª mÑ. . . ”, nh©n vËt tr÷ t×nh kh«ng ®îc giíi thiÖu cô thÓ vÒ d¸ng h×nh, diÖn m¹o... nhng ngêi ®äc, ngêi nghe vÉn c¶m nhËn ®îc ®ã lµ c« g¸i xa quª, xa gia ®×nh... Nhí l¾m, nçi nhí v¬i ®Çy, nªn chiÒu nµo còng nh chiÒu nµo, nµng mét m×nh “ra ®øng ngâ sau”, lóc hoµng h«n bu«ng xuèng ®Ó nh×n vÒ quª mÑ phÝa ch©n trêi xa.

ChiÒu chiÒu ra ®øng ngâ sau...Cµng tr«ng vÒ quª mÑ, ngêi con cµng thÊy lÎ loi, c« ®¬n n¬i quª

ngêi, nçi th¬ng nhí da diÕt kh«n ngu«i: Tr«ng vÒ quª mÑ, ruét ®au chÝn chiÒu.Ngêi con“tr«ng vÒ quª mÑ”,cµng tr«ng cµng nhí day døt, tha thiÕt,

nhí kh«n ngu«i. Bèn tiÕng “ruét ®au chÝn chiÒu” diÔn t¶ cùc hay nçi nhí ®ã.Buæi chiÒu nµo còng thÊy nhí th¬ng ®au ®ín. §øng ë chiÒu h-íng nµo, ngêi con tha h¬ng còng buån ®au tª t¸i,nçi nhí quª, nhí mÑ, nhí ngêi th©n th¬ng cµng d©ng lªn, cµng thÊy c« ®¬n v« cïng.


Giäng ®iÖu t©m t×nh, s©u l¾ng dµn tr¶i kh¾p vÇn th¬, mét nçi buån kh¬i dËy trong lßng ngêi ®äc bao liªn tëng vÒ quª h¬ng yªu dÊu,vÒ tuæi th¬.

§©y lµ mét trong nh÷ng bµi ca dao tr÷ t×nh hay nhÊt, mét ®ãa hoa ®ång néi t¬i th¾m m·i víi thêi gian.

Bµi tËp 4 : Nãi vÒ c¶nh ®Ñp n¬i Th¨ng Long - Hµ Néi,kh«ng cã bµi nµo vît qua bµi ca dao sau.Em h·y c¶m thô &ph©n tÝch.

Giã ®a cµnh tróc la ®µ.TiÕng chu«ng TrÊn Vò, canh gµ Thä X¬ng.MÞt mï khãi táa ngµn s¬ng.

NhÞp chµy Yªn Th¸i, mÆt g¬ng T©y Hå.* Gîi ý: C¶nh s¸ng sím mïa thu n¬i kinh thµnh Th¨ng Long thuë thanh b×nh nh dÉn hån ta vµo câi méng.Mçi c©u ca dao lµ mét c¶nh ®Ñp ®îc vÏ b»ng 2 nÐt chÊm ph¸, t¶ Ýt mµ gîi nhiÒu. §ã lµ c¶nh T©y Hå. MÆt Hå T©y víi vµi nÐt vÏ rÊt gîi: Cµnh tróc ven hå Èn hiÖn trong ngµn s¬ng mÞt mï chît hiÖn ra nh mét tÊm g¬ng long lanh díi n¾ng hÌ ban mai. C¶nh hå buæi sím mang nh÷ng ©m thanh ®Æc trng cho thêi kh¾c tinh m¬, tiÕng chu«ng, canh gµ víi nhÞp chµy. Mét Hå T©y yªn ¶ thanh tÞnh & gÇn gòi th©n thiÕt nhng s©u l¾ng gîi hån quª h¬ng ®Êt níc.

Bµi ca dao dïng lèi vÏ rÊt Ýt nÐt,nh÷ng nÐt cã vÎ hÕt søc tù nhiªn, nhng thËt ra ®îc chän lùa rÊt tinh vi, kÕt hîp t¶ víi gîi .Ba nÐt vÏ h×nh ¶nh (cµnh tróc la ®µ- ngµn s¬ng khãi táa- mÆt g¬ng hå níc) ®an xen víi 3 nÐt ®iÓm ©m thanh (tiÕng chu«ng- canh gµ- nhÞp chµy) tÊt c¶ ®Òu lµ nh÷ng chi tiÕt t¶ thùc chÝnh x¸c & ®Òu lµ nh÷ng nÐt rÊt ®Æc trng cña Hå T©y (nhÊt lµ chi tiÕt s¬ng mï Hå T©y). NÐt la ®µ khiÕn cµnh tróc ven hå trë nªn thùc h¬n,“thiªn nhiªn” h¬n lµm cho lµn giã võa h÷u h×nh võa h÷u t×nh. Mét ch÷ mÆt g¬ng th× mÆt hå ®· hiÖn ra nh tÊm g¬ng long lanh díi n¾ng ban mai,hai chi tiÕt nh rêi r¹c mµ diÔn t¶ c¶nh ®ªm vÒ s¸ng rÊt hay. Ë ®©y t×nh l¾ng rÊt s©u trong c¶nh. §ã lµ t×nh c¶m chan hßa víi thiªn nhiªn yªn ¶, thanh tÞnh cña Hå T©y buæi sím mµ thùc chÊt lµ t×nh c¶m chan hßa g¾n bã víi c¶nh vËt th©n thu«c, nh÷ng phong c¶nh ®Ñp vèn t¹o nªn g¬ng mÆt & hån quª h¬ng ®Êt níc.

Çi nÐt tr÷ t×nh mÒm m¹i l¾ng s©u víi çi nÐt trang nghiªm cæ kÝnh ®îc t¹o ra tõ kÕt cÊu c©n ®èi, tõ çch ®èi ngÉu trong 2 c©u b¸t ®· kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn víi nhau lµm nªn vÎ ®Ñp riªng, ®Æc s¾c cña bµi ca


Bµi tËp 5 : Bµi ca dao nµo ®· ®Ó l¹i trong em Ên tîng s©u s¾c vÒ néi dung & nghÖ thuËt. Em h·y viÕt l¹i nh÷ng c¶m nhËn cña em vÒ bµi ca Êy.4. Cñng cè vµ dÆn dß

- Häc bµi vµ lµm bµi tËp 5. Ngµy ... th¸ng ... n¨m.2016


CHUYÊN ĐỀ : VĂN BIỂU CẢM

A. Mục tiêu1. Kiến thức cần đạt -Hiểu nắm chắc khái niệm văn biểu cảm.Nắm được bố cục,cách thức xây dựng đoạn và lời văn trong bài văn biểu cảm.Biết cách viết đoạn văn,bài văn biểu cảm. -Biết cách trình bày cảm nghĩ về một sự vật,sự việc hoặc con người có thật trong đời sống;về một nhân vật,một tác phẩm văn học đã học.2. Kĩ năng cần đạtNguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 24

-Cảm thụ tác phẩm văn học đã học;Viết được những đoạn văn,bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học;Làm được bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học.B. Các dạng bài- Viết đoạn văn biểu cảm theo một chủ đề cho sẵn. -Viết đoạn văn,bài văn biểu về một tác phẩm văn học. -Viết bài văn biểu cảm về một hình ảnh tiêu biểu trong văn bản. -Viết bài biểu cảm về sự vật và con người.C. Thời điểm dạy-Dạy cùng và sau khi học về văn biểu cảm trên lớp.Tháng 2,3D. Tổng số buổi dạy (mỗi buổi 3 tiết). 5 buổi

I . Đặc điểm và yêu cầu của văn biểu cảm- Trong cuộc sống, con người luôn có nhu cầu bộc lộ tình cảm, thái độ với thế giới xung quanh. Một sự vật, một phong cảnh, một con người, một buổi biểu diễn nghệ thuật, một bài thơ, một cuốn sách... đều khơi gợi những tình cảm, cảm xúc, sự đánh giá của người tiếp xúc. Khi chúng ta thể hiện tình cảm, cảm xúc, sựđánh giá của mình đối với các đối tượng ấy trên trang giấy, chính là chúng ta đã tạo lập ra văn biểu cảmNhững câu ca dao trong văn học dân gian như: Chiều chiều ra đứng ngõ sau- Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều...những bài thơ trong văn học viết như " Sông núi nước Nam, Phò giá về kinh", những bài tuỳ bút giàu chất thơ đều được coi là văn biểu cảm. Nói cách khác, văn biểu cảm còn gọi là văn trữ tình. Những bài văn phát biểu cảm nghĩ trong nhà trường...đều là văn biểu cảm -Nếu tình cảm của con người là vô cúng phong phú vơi bao nhiêu là cung bậc, thì sự biểu hiện tình cảm đó trong văn biểu cảm cũng hết sức khác nhau. Ta có thể yêu, ghét, giận, thương...Ta có thể căm thù, khinh bỉ, coi thường...Ta có thể khâm phục, kính trọng...Ta có thể bày tỏ tất cả những điều gì mà ta cảm thấy, miễn là điều đó có lí có tình, có sức cảm hoá, thuyết phục. Tuy nhiên, những áng văn biểu cảm sâu sắc là những áng văn thấm nhuần tình cảm đẹp đẽ, cao thượng, thấm nhuần tư tưởng nhân văn. Đó là tình yêu thương, quý trọng con người, tình yêu thiên nhiên, yêu Tổ quốc; đó là sự căm ghét cái ác, cái xấu, cái tầm thường , giả dối

-Văn biểu cảm có thể sử dụng cách biểu cảm trực tiếp như những lời than, tiếng chửi, tiếng kêu, tiếng reo, trong văn xuôi cũng như trong thơ

+ Thương chàng lắm lắm chàng ơi Nhớ miệng chàng nói, nhớ lời chàng than + Chém cha cái kiếp lấy chồng chung ( Hồ Xuân Hương) + Đẹp vô cùng Tổ quốc ta ơi! ( Tố Hữu)

+ Thương thây thân phận con tằm Kiếm ăn được mấy phải năm nhả tơNhưng phần lớn, người ta thể hiện tình cảm một cách gián tiếp qua việc sử dụng phương thức tự sự hay miêu tả để bộc lộ tình cảm của mình và khơi gợi sự đồng cảm của ngưòi đọc. Hồ Xuân Hương miêu tả cái bánh trôi( Bánh trôi nước) để bộc lộ tình cảm yêu mến, trân trọng vẻ đẹp, phẩm chất trong sáng, son sắt của người phụ nữ Việt Nam. Tố Hữu kể Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 25

chuyện Lươm ( Lượm) đi giao liên và sự hi sinh của em để bày tỏ sự thương tiếc, khâm phục và ngợi ca Lươm mãi mãi bất tử . Trong văn bản" Cổng trường mở ra" để diễn tả nỗi xúc đông, sự hồi hộp của người mẹ trong đêm trước ngày khai trường đầu tiên của con người, ngoài việc sử dụng cách bộc lộ tình cảm trực tiếp( người mẹ thầm trò chuyện với con- và cũng là đang nói chuyện với lòng mình) , tác giả Lí Lan còn để cho người mẹ nhớ lại những câu chuyện, những sự việc có liên quan tới con, hồi ức cả về kỉ niệm đã xa trong cuộc đời mẹ( phương thức tự sự). Trong văn biểu cảm, các yếu tố miêu tả, kể chuyện chỉ được coi như là phương tiẹn để bộc lộ tình cảm chứ không có mục đích là kể và tả . Vì vậy nếu các yếu tố này trở thành quan trọng, lấn át việc bày tỏ tình cảm, thái độ thì bài văn biểu cảm coi như chưa đạt yêu cầu

Mỗi bài văn biẻu cảm tập trung thể hiện tình cảm của người viết về một đối tượng nhất đinh. Để biểu đạt tình cảm ấy, người viết có thể chọn trình bày bằng thơ, bằng phát biểu cảm nghĩ, bằng lối viết tuỳ bút. Thông thường , người viết có thể chọn một hình ảnh có ý nghĩa ẩn dụ, tượng trưng để gủigắm tình cảm của mình, hoặc biểu đạt trực tiếp bằng cách thổ lộ những nỗi niềm, cảm xúc trong lòng. Nhiều khi trong bài văn biểu cảm, việc bộc lộ trực tiếp và gián tiếp được sử dụng kết hợp , hài hoà, đạt được hiệu quả cao.* Bài tập1, Cho bài thơ:Mây và bôngTrên trời mây trắng như bông Ở dưới cánh đồng bông trắng như mây Hỡi cô má đỏ hây hâyĐội bông như thể đội mây về làng( Ngô Văn Phú)a, Hãy chỉ rõ sự kết hợp giữa biểu cảm trực tiếp và biểu cảm gián tiếp trong bài thơb, Qua những phương tiện ấy, tác giả đã biểu đạt được tư tưởng, tình cảm gì?Gợi ý:a, - Biểu cảm trực tiếp thông qua từ ngữ( lời gọi): hỡi cô- Biểu cảm gián tiếpthông qua việc miêu tả cảnh thu hoạch bông tromg một thời gian và một không gian nhất định : mây trắng như bông, bông trắng như mây, má đỏ hây hây, như thể đội mây về làngb, Niềm vui khi chứng kiến cảnh lao động hăng say, dù vất vả nhưng đầy chất thơ Thái độ ca ngợi vẻ đẹp của người lao động- Thích thú vì phát hiện ra được sự hoà hợp giưa thiên nhiên và cuộc sống lao động của con người2, Gạch chân dưới những câu văn có nội dung biểu cảm gián tiếp trong đoạn văn sau và nêu rõ cảm xúc của tác giảTôi dậy từ canh tư. Còn tối đất, cố đi mãi trên đá đầu sư, ra thấu đầu mũi đảo. và ngồi đó rình mặt trời lên. Điều tôi dự đoán, thật là không sai. Sau trận bão, chân trời, ngấn bể sạch như tấm kính lau hết mây hết bụi. Mặt trời nhú lên dần dần, rồi lên cho kì hết. Tròn trĩnh phúc hậu như lòng đỏ một quả trứng thiên nhiên đầy đăn.Quả trứng hồng hào thăm thẳm và đường bệ đặt lên một mâm bạc đường kính mâm rộng bằng cả một cái chân trời màu ngọc trai nước biển hửng hông. Y như một mâm lễ phẩm tiến ra từ trong bìnhminh Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 26

để mừng cho sự trường thọ của tất cả những người chài lưới trên muôn thửo biển Đông. Vài chiếc nhạn mùa thu chao đi chao lại trên mâm bể sáng dần lên cái chất bạc nén. Một con hải âu bay ngang, là là nhịp cánh...( Nguyễn Tuân)Cảm xúc ngỡ ngàng và yêu mến * Dặn dò - Tìm hiểu dàn bài của bài văn biểu cảm* Rút kinh nghiệm:.......................................................................................................................


Ngày soạn: 25/ 10/ 2016Ngày dạy: /11/2016

VĂN BIỂU CẢM (Tiếp theo)II. Đề văn biểu cảm và cách làm bài văn biểu cảm 1. Đề văn biểu cảm Cấu trúc của đè văn biểu cảm thường ngắn gọn, rõ ràng, nêu ra đối tượng biểu cảm và định hướng tình cảm. Có trường hợp, đối tượng biểu cảm và định hướng tình cảm được tách bạch rạch ròi. Có trường hîp, đề văn biểu cảm chỉ nêu chung, buộc người viết phải tự xác định đối tượng biểu cảm và định hướng tình cảm. Ví dụ: Cánh diều tuổi thơ ( đối tượng biểu cảm là cánh diều tuổi thơ; từ đối tượng ấy để tìm định hướng tình cảm là: tình yêu, nỗi nhớ dành cho một hình ảnh quen thuộc gắn bó với bao kí ức tuổi thơ; qua đó gửi gắm những ước mơ, hoài bão)2. Cách làm bài văn biểu cảmB1. Xác định yêu cầu của đề và tìm ý: Phải căn cứ vào các từ ngữ và cấu trúc của đề bài để xác định nội dung, tư tưởng tình cảm mà văn bản sẽ viết điều gì? Qua đó cần bộc lộ thái đô, tình cảm gìB2. Xây dựng bố cục Bố cục của văn bản biểu cảm gồm ba phần: Mở bài- Thân bài- Kết bàiB3. Hoàn thành văn bảnB4. xem lại bài* Bài tập1. Đọc bài thơ Qua Đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan và trả lời các câu hỏi saua, Trước cảnh Đèo Ngang, cảm xúc của nhà thơ ra sao?b, Tìm những chi tiết nhà thơ biểu lộ cảm xúc va cho biết cách biểu đạt cảm xúc của nhà thơc, Ghi lại diễn biến cảm xúc của tác giả trong toàn bài thơ


- Đứng trước cảnh Đèo Ngang trong bón chiều, nhà thơ dấy lên một nỗi buồn man mác- Bà cảm thấy xa lạ trước một vùng núi non hoang vu- Còn cuộc sống của con người thì thưa vắng sao tránh khỏi cảm giác cô đơn- Tiếng chim chiều khắc khoải càng gợi nỗi nhớ nước thương nhà- Trước cảnh " trời, non, nước" mênh mang, con người càng cảm thấy lẻ loi, đơn chiếc.III. Cách lập ý cho bài văn biểu cảma, Đối với bài văn biểu cảm về sự vật, con người, có thể sử dụng những cách lập ý sau đây: - Liên hệ hiện tại với tương lai Đây là cách phát triển ý. chính tương lai sẽ mang đến một sự biến đổi nào đó với đối tượng, và sự biến đổi đó sẽ làm tăng thêm tình cảm làm tăng thêm ấn tượng của người viết.Nhà văn Thép Mới đã sử dụng điều này khi viết về cây tre Việt Nam( Ngày mai, trên đất nước này, sắt thép có thể nhiều hơn tre nứa). Nhà thơ Viễn Phương cũng đã liên hệ tới ngày mai: Mai về miền Nam thương trào nước mắt( Viếng lăng Bác) - Hồi tưởng quá khứ và suy nghĩ về hiện tạiĐây cũng là một cách người viết bộc lộ tình cảm, cảm xúc của minh,Quá khứ bao giờ cũng lưu lại dấu ấn trong kí ức mỗi người. Nhớ về quá khứ là để đối sánh với hiện tại, làm tăng thêm ấn tượng, tình cảm với hiện tại và cũng có thể đối với chính quá khứ.Nhà văn Vũ Bằng đã hồi tưởng lại mùa xuânHà Nội,( Mùa xuân của tôi)Nhà thơ Xuân Quỳnh hổi tưởng lại tuổi thơ với tiếng gà trưa và kỉ niệm về bà để cắt nghĩa mục đích cuộc kháng chiến chống đề quốc Mĩ của chúng ta - Tưởng tượng, mong ước, hứa hẹnĐể lập ý người viết có thể phát huy chí tưởng tượng của minh, hình dung ra những cảnh tượng thể hiện mong ước, tình cảm của mình. Có thể hình dung khi mình đã lớn, đã rời xa nơi ở, đã đảm nhận một công việc......tất cả những gì có thể xảy ra với mơ ước của mình. Nhà văn Nguyễn Tuân tưởng tượng cảnh vật ở mũi Cà Mau và mong ước khi đất nước thống nhất sẽ đi máy bay trực thăng tốc hành thẳng từ Mũi Cà Mau ra Lũng Cú để bày tỏ khát vọng thống nhât đất nước -Quan sát , suy ngẫmNgười viêt bao giờ cũng phải tập trung để quan sát đối tượng biểu cảm của mình. Viết về người thân thì phải quan sát dáng người, vẻ mạt, nụ cưới. Viêt về sự vật thì quan sát đặc điểm nổi bật của sự vật.* Bài tập1. Đoạn văn biểu cảm sau đây được lập ý theo hướng nào?...Các bạn yêu mùa thu, mùa xuân, mùa hè với nhiều lí so khác nhau. Riêng tôi, tôi lại yêu mùa đông.Vì sao thế nhỉ? Tôi yêu mùa đông trước hết vì nhờ mùa đông, tôi sung sướng được sống nhiêu hơn trong tình mẹ. Mỗi buổi sáng mùa đông, bừng tỉnh giấc, tôi thấy mẹ chuẩn bị đầy đủ và tất cả cho tôi. Nhớ nhất lúc mẹ khoác và cài khuy áo rét cho tôi. Mẹ thường âu yếm đôi vai tôi và nói" Con trai của mẹ đã lớn, cái áo này ngắn rồi"". Ôi, mùa đông, mùa của tình mẹ!- biểu cảm bằng cách hổi tưởng quá khứ2. Viêt đoạn văn biểu cảm. Đề tài tự chọn. Hướng ý để viết văn sẽ chọn theo một trong các cách sau đây:Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 28

- Tưởng tượng một tình huống - Quan sát và suy ngẫm- Suy nghĩ về hiện tại - Hứa hẹn, chờ mong.*Rút kinh nghiệm.....................................................................................................................................



CHUYÊN ĐỀ: VĂN BIỂU CẢM ( tiếp) * Cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học


I . Nội dung kiến thức cần nắm1. Bài văn biểu cảm về tác phẩm văn họcBiểu cảm trước đây gọi là phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm văn học là trình bày những cảm xúc, tưởng tượng, liên tưởng, suy ngẫm của mình về nội dung và hình thức của tác phẩm đó. Đây là một đối tượng biểu cảm đặc biệt, vì tác phẩm văn học bao giờ cũng là một sảnh phẩm tinh thần mang tính nghệ thuật của nhà văn, nhà thơ. Như vậy có nghĩa là khi phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm văn học, chủ thể biểu cảm phải huy động cả tâm hồn, cả trí tụê để cảm nhận những cái hay cái đẹp, cái giá trị cao quý( cả về nội dung lẫn nghệ thuật) của tác phẩm văn học; đồng thời phải lĩnh hội và thể hiện được những thông điệp mà tác giả gủi gắm trong tác phẩm của mình Quá trình biểu cảm tập trung vào cả hai giá trị của tác phẩm văn học:- Nêu cảm nghĩ về giá trị nội dung: Là những rung động, những ấn tượng sâu sắc, những cảm nghĩ về chủ để tư tưởng của tác phẩm, về những tầng ý nghĩa sâu sắc ẩn chứa sau các chi tiết, các hình ảnh. Từ đó suy ngẫm về bức thông điệp mà tác giả gủi gắm trong đó - Nêu cảm nghĩ về giá trị nghệ thuật: Là những phát hiện về các nét nghệ thuật độc đáo, sáng tạo của tác phẩm( ngôn ngữ, hình ảnh, các biện phấm nghệ thuật...) những cảm nhận về tài năng nghệ thuật của tác giả II. Bài tập Bài 1: Chỉ rõ những cách lập ý được sử dụng trong văn bản" Cổng trường mở ra"của Lí Lan.Trả lời: Cách lập ý trong văn bản khá phong phú: có hồi tưởng quá khứ, có suy nghĩ về thực tại, có liên hệ tới tương lai, có quan sát để suy ngẫm Bài 2: Đọc bài tham khảo " Sấu Hà Nội" của Nguyễn Tuân (SGK Ngữ văn7 tập 1)råi trả lời các câu hỏi:a, Bài văn biểu đạt tình cảm gìb, Người viết đã tạo lập ý cho đoạn văn biểu cảm về sấu Hà Nội bằng cách nàoTrả lời:a, Bài văn biểu đạt tình cảm yêu mến cây sấu Hà Nộib, Người viết đã tạo lập ý cho đoạn văn biểu cảm bằng cách quan sát và suy ngẫm về cây sấu Hà Nội mộtcách chi tiết:- Hình thù cây sấu- Quả sấu chín- Quả sấu xanh- Quả sấu trên cành- Lá sấu rụng trên đường nhựa- Màu lá xanh thẫm- Nõn lá mọc chậm nhất trong các loài cây Bài 3. Hãy tìm dàn ý cho bài văn biểu cảm theo đề bài " Cảm xúc về dòng sông quê hương" Gợi ý: Cần định hướng cảm xúc:*Yêu mên, tự hào về dòng sông quê hương giàu đẹp- Giới thiệu dòng sông quê(tên, vị trí, đặc điểm chung)Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 30

- Sông đưa nước tưới mát ruộng đồng, làm giàu cho quê hương- Sông là con đường liên thông để người ta làm ăn, thăm hỏi lẫn nhau- Sông là nơi tắm gội, vui chơi cùng bạn bè- Sông lưu giữ những chiến công lịch sử của cha ông,nay thành điểm tham quan du lịch* Lo lắng về tình trạng dòng sông quê hương không được bảo vệ- Giới thiệu dòng sông quê( tên, vị trí...)- Bãi sông nham nhở vì những lò gạch- Dòng sông mất bình yên vì tàu hút cát, dòng chảy tự nhiên bị làm hỏng- Nước sông ô nhiễm vì nước thải của các nhà máy mới dựng lên- Mức nước sông điều hoànên không đủ để tưới ruộng khi cần thiếtDựa vào các ý học sinh lập dàn bài Bài 4: Cho đề bài" Đâu còn tiếng ếch" với các gợi ý sau đây. Em hãy lựa chọn, sắp xếp, phát triển để có một dàn bài văn biểu cảm hợp lí- Ếch là loại " gà đồng". món đặc sản được ưa chuộng- Ếch là người bạn của nhà nông, là giống vật có ích- Trước đây cánh đồng làng em đêm đêm râm ran tiếng ếch, nay thì im ắng- Ếch ăn các côn trùng, các thứ sâu hại lúa- Từng gánh ếch nặng trĩu quẩy vào các nhà hàng, khách sạn- Hãy bảo vệ loài ếch- Cửa hàng đặc sản dày đặc trên phố- Hãy tưởng tượng khi đồng ruộng không còn có con ếch nào thì sẽ ra saoGợi ý:Tình cảm cần biểu đạt theo đề bài này là: tình yêu đồng lúa, tình cảm với môi trường, tình cảm đối với giống ếch và sự lo âu trước sức phá hoại môi trường. Nên sắp xếp lại các ý theo thứ tự:- Em yêu đồng lúa- Em vui khi nghe tiếng ếch rộn ràng- Tiếng ếch không còn râm ran- Nỗi niềm lo âu * Rút kinh nghiêm:...............................................................................................................................

Ngày tháng 11 năm 2016


VĂN BIỂU CẢM ( Tiếp theo ) Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 31

* Văn biểu cảm về tác phẩm văn họcI . Nội dung kiến thức cần nắm1. Bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học - Biểu cảm trước đây gọi là phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm văn học là trình bày những cảm xúc, tưởng tượng, liên tưởng, suy ngẫm của mình về nội dung và hình thức của tác phẩm đó. Đây là một đối tượng biểu cảm đặc biệt, vì tác phẩm văn học bao giờ cũng là một sảnh phẩm tinh thần mang tính nghệ thuật của nhà văn, nhà thơ. - Như vậy có nghĩa là khi phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm văn học, chủ thể biểu cảm phải huy động cả tâm hồn, cả trí tụê để cảm nhận những cái hay cái đẹp, cái giá trị cao quý( cả về nội dung lẫn nghệ thuật) của tác phẩm văn học; đồng thời phải lĩnh hội và thể hiện được những thông điệp mà tác giả gủi gắm trong tác phẩm của mình Quá trình biểu cảm tập trung vào cả hai giá trị của tác phẩm văn học: - Nêu cảm nghĩ về giá trị nội dung: Là những rung động, những ấn tượng sâu sắc, những cảm nghĩ về chủ để tư tưởng của tác phẩm, về những tầng ý nghĩa sâu sắc ẩn chứa sau các chi tiết, các hình ảnh. Từ đó suy ngẫm về bức thông điệp mà tác giả gủi gắm trong đó - Nêu cảm nghĩ về giá trị nghệ thuật: Là những phát hiện về các nét nghệ thuật độc đáo, sáng tạo của tác phẩm( ngôn ngữ, hình ảnh, các biện phấm nghệ thuật...) những cảm nhận về tài năng nghệ thuật của tác giả.

2. Một số lưu ý khi làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học - Bài văn biểu cảm về tácphẩm văn học cũng phải đảm bảo bố cục ba phần:*Phần Mở bài: + Giới thiệu tác phẩm( thể loại, đề tài, tác giả,...) + Giới thiệu hoàn cảnh tiếp xúc với tác phẩm + Nêu một số cảm nhận chung về tác phẩm*Phần Thân bài Nêu những cảm xúc , suy nghĩ do tác phẩm gợi lên. có nhiều trình tự nêu cảm xúc có thể vận dụng:

Trình tự 1: Nhận xét khái quát về giá trị của tác phẩm( cả giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật). Trên cơ sở đó, chọn một số chi tiết, hình ảnh đặc sắc để nêu cảm nghĩ, . Trình tự này thường sử dụng ở những bài văn biểu cảm về tác phẩm tự sự

Trình tự 2: Nêu cảm nghĩ theo trình tự các phần, các ý hoặc theo mạch cảm xúc của tác phẩm. Ở mỗi phần, cảm nghĩ phải tập trung cho cả nội dung lẫn nghệ thuật. Trình tự này thường sử dụng ở những bài văn biểu cảm về tác phẩm trữ tình* Phần Kết bài: Khẳng định lại ấn tượng chung về tác phẩm

- Trong quá trình nêu cảm nghĩ, phải bám sát các chi tiết, hình ảnh, có dẫn chúng cụ thể, tiêu biểu. Tránh tình trạng nêu cảm nghĩ chung chung

- Để cảm nghĩ về tác phẩm thêm sâu sắc, có thể liên hệ tới hoàn cảnh ra đời của tấc phẩm; liên hệ so sánh với tác phẩm khác cùng chủ để( có thể cùng tác giả hoặc tác giả)


- Cảm nghĩ phải sâu sác, chân thành. Tránh tình trạng bắt chước sáo mòn, giả tạoII. Bài tập:1. Đọc đoạn văn sau đây và trả lời câu hỏi nêu ở bên dưới Truyện vợ chồng An Tiêm và quả dưa hấu tuy chỉ vẻn vẹn mươi dòng, nhưng lại đưa trí tưởng tượng tôi đi xa còn hơn cả khi đọc" Lỗ Bình Sơn phiêu lưu kí" dịch đăng làm nhiều kì trong Đông Dương tạp chí Những hòn đảo, bãi biển, sóng gió và cảnh hoang vắng chỉ có hai con ngưòi, tôi đã tưởng tượng ra nó ở ngay các góc gian gác chật hẹp kê giường của cha tôi, trông ra một sân thượng và vùng trời ngày đó tôi thường tha thẩn ngước nhìn lên và thấy thêm các núi non, chim chóc và các thú kì lạ...Quý báu thay lưỡi kiếm sắt của bà mẹ giấu cho, mang được trong người khi bị đi đày!Kì thú thay những hạt dưa chim nhả xuống bãi đảo!Tuyệt vời thay những quả dưa lòng cát, mát hơn nước suối, thơm ngọt như ở vường tiên! Vợ chồng con cái An Tiêm đã ăn dưa thay cơm, uống thay nước giữa những trưa nắng, trời lộng gió, biển như dầu sôi và cát rang bỏng cháy

Tôi đã nguyện đi theo cùng vợ chồng An Tiêm, làm một đứa con trong những đứa con của vợ chồng An Tiêm, sống với lưỡi kiếm sắt để đào củ, chặt cây, chém thú, bật lửa, làm thẹt chim, cá và bổ dưa ăn. Để ban ngày thì được trông vời ra sóng nước mênh mang, ban đêm thè ngắm troìư sao nghe sâu nữa những tiếng ca ru vời gọi của vũ trụ, của cuộc sống, của bí ẩn, của chiến đấu và của kì diệu!(Theo Nguyên Hồng, Một tuổi thơ văn)

a, Trong đoạn văn trên người viết đã bày tỏ cảm xúc gìb, Những cảm xúc ấy được gợi ra từ câu chuyện về Mai An Tiêm và sự tích quả dưa hấu. Hãy chỉ ra những chi tiết trong truyện đã được tác giả đoạn văn sử dụng làm điểm tựa cha cảm xúcc, Để thể hiện cảm xúc, tác giả đã sử dụng những loại phương tiện ngôn ngữ nào?d, Nếu coi đây là một bài biểu cảm về tác phẩm văn học thì các ý được trình bày là gì

Gợi ý:a, có thể thấy rằng, trong đoạn văn đó, người viết đã bày tỏ những cảm xúc nồng nhiệt về chuyên Mai an Tiêm và sự tích quả dưa hấu . Đó là niềm say mê thích thú với từng cảnh tượng do các chi tiết trong truyện gợi ra. Đó là cảm xúc ngưỡng mộ, tự hào về các nhân vật trong truyện. Đó là niềm tin tưởng ở bàn tay lao động và sức sống kì diệ của con ngườib, Người viết đã nói đến một số chi tiết trong chuyệnMai An Tiêm để làm điểm tựa cho cảm xúc. Những chi tiết đó là đảo hoang, lưỡi gươm cùn,hạt dưa lạ do chim ăn thừa để lại, quả dưa ngọt mát, vợ chồng An Tiêm chặt cây, chém thú để kiếm sốngc, Để thể hiện cảm xúc, tác giả đã dùng rất nhiều câu cảm thán"Quý báu thay...!", " Kì thú thay...!"...Đồng thời những cảm xúc nồng nhiệt của người viết cũng được bộc lộ gián tiếp qua những câu kể,câu miêu tảd, Nếu coi đây là một bài biểu cảm thì các ý đã được trình bày như sau: - Cảm nhận chung về tác phẩm - Hoàn cảnh tiếp xúc với tác phẩmNguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 33

- Những cảm xúc từ một số chi tiết đáng chú ý trong tác phẩm - Cảm nghĩ từ chủ đề của tác phẩm

* Rút kinh nghiêm:.....................................................................................................................................

ngày tháng năm 2016


VĂN BIỂU CẢM ( Tiếp theo )

Viết bài:1. Viết đoạn văn nêu cảm nhận của em về hai câu cuối trong bài thơ " Qua Đèo Ngang " của Bà Huyện Thanh QuanGợi ý: - Cảnh Đèo Ngang hoang sơ lúc chiều tà lại được nhìn qua đôi mắt người xa quê nên gợi nỗi buồn vắng, cô đơn. Tâm trạng ấy càng được tô đâm trong hai câu thơ cuối:

Dừng chân đứng lại : trời , non , nướcMột mảnh tình riêng ta với ta

- Bà Huyện Thanh Quan vẽ nên cảnh đối lập giữa trời , non, nước và một mảnh tình riêng. Cảnh càng rộng lớn thì con người càng trở nên nhỏ bé, càng cảm thấy cô đơn.

- Cụm từ ta với ta trong câu kết của bài Qua Đèo Ngang gợi nhớ đến ta với ta trong Bạn đến chơi nhà của Nguyễn Khuyến . Nhưng không phải là ta với ta làm thành chúng ta tay bắt mặt mừng, vui vầy, ấm áp « Bác đến chơi đây ta với ta » như lời vui trong thơ Tam Nguyên Yên Đổ. ở đây, chỉ có ta với ta, một mình nhà thơ đối diện với chính mình, không ai chia sẻ mảnh tình riêng cô đơn và buồn bã.2. Quan niệm về tình bạn của Nguyễn Khuyến thông qua tác phẩm " Bạn đến chơi nhà". Từ quan niệm của tác giả, em có suy nghĩ gì về cách xây dựng tình bạn của mình?

II Bài tập

Bài 1: Cảm nghĩ của em về bài " Nam quốc sơn hà"

1.MB: Nêu hoàn cảnh ra đời của bài thơ

- Bài thơ được mệnh danh là bài thơ thần.

- Lý Thường Kiệt viết để khích lệ động viên tướng sĩ quyết chiến, quyết thắng giặc Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 34

Tống

2.TB:

a) Hai câu thơ đầu:

- Tuyên bố chủ quyền của Đại Việt.

- Khẳng định núi sông nước Nam là đất nước ta, nước có chủ quyền do Nam đế tự

trị.

- Hai chữ " Nam đế" biểu hiện niềm tự hoà từ tôn của dân tộc

- Hai chữ " Thiên thư" biểu thị niềm tin thiêng liêng về sông núi nước Nam chủ

quyền bất cả xâm phạm điều đó được sách trời ghi

b) Câu 3: là câu hỏi cũng là lời kết tội lũ giặc xâm lược.....

Giọng thơ vừa căm thù vừa khinh bỉ một nối nói hàm xúc đanh thép .

c) Câu cuối: Sáng ngời một niềm tin với sức mạnh chính nghĩa tinh thần quyết

chiến giặc sẽ bị thất bại.

- Ba chữ " Thủ bại hư" đặt cuối bài làm giọng thơ vang lên mạnh mẽ .

3. KB: - Bài thơ là khúc tráng ca anh hùng cho thấy tài thao lược của Lý Thường

Kiệt.

- Mang ý nghĩ lịch sử như bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của Đại Việt.

- T/C yêu nước, niềm tự hoà dân tộc thấm sâu mỗi tâm hồn chúng ta.

Bài 2 . Đọc bài ca dao sau:

Rủ nhau xem cảnh Kiếm Hồ, Xem cầu Thê Húc, xem chùa Ngọc Sơn,

Đài Nghiên, tháp Bút chưa mòn,Hỏi ai gây dựng nên non nước này ?

Trình bày suy nghĩ của em về câu hỏi cuối bài thơ ? * Yêu cầu về nội dung: Bài ca dao ca ngợi vẻ đẹp của một địa danh được coi là “biểu tượng thu nhỏ” của Đất nước Việt Nam: Cảnh Hồ Gươm với các nét đặc sắc mang trong mình âm vang lịch sử và văn hoá.Những ý tình gợi lên từ câu hỏi cuối bài ca dao:+ Đây là câu hỏi rất tự nhiên, âm điệu nhắn nhủ, tâm tình. Đây là dòng thơ xúc động, sâu lắng nhất trong bài ca dao, tác động trực tiếp vào tình cảm của người đọc, người nghe+ Câu hỏi nhưng để khẳng định và nhắc nhở công lao xây dựng non nước của ông cha ta qua nhiều thế hệ. Cảnh Kiếm Hồ và những cảnh trí khác của Hồ Gươm trong


bài được nâng lên tầm non nước, tượng trưng cho non nước. + Câu hỏi còn hàm ý nhắc nhở các thế hệ con cháu phải biết giữ gìn, xây dựng non nước cho xứng đáng với truyền thống cha ông.

* Yêu cầu về hình thức: Học sinh viết hoàn chỉnh một văn bản ngắn có đủ ba phần, diễn đạt tốt, kết cấu mạch lạc.

Bài 3. Cảm nhận của em về bài thơ “Qua Đèo Ngang” của Bà Huyện Thanh Quan.

* Bài làm cần đảm bảo các ý sau:Đây là bài thơ “tả cảnh ngụ tình” rất đặc sắc thể hiện phong cách thơ hết sức điêu luyện, trang nhã của Bà Huyện Thanh Quan, tác giả mượn cảnh vật để kín đáo kí thác những nỗi niềm tâm sự của mình: Nỗi buồn cô đơn trước thực tại, nhớ về dĩ vãng để trang trải nỗi lòng:+ Hai câu đề: - Một không gian, thời gian gợi buồn, đó là “Đèo Ngang” với “bóng xế tà”: Không gian mênh mông, thời gian chiều tà gợi trong lòng người lữ khách một nỗi buồn man mác - Nét chung về phong cảnh: nhà thơ gợi một nét về thiên nhiên hoang dã nơi Đèo Ngang (Cỏ, đá, cây, hoa), phân tích cái hay của điệp từ “chen” Thiên nhiên rậm rạp, đua nhau trong một không gian sinh tồn. Chỉ có ba sự vật nhưng ta có cảm giác rất nhiều. Miêu tả cận cảnh Đèo Ngang với một vài nét chấm phá: từ không gian, thời gian, thiên nhiên đều gợi nét buồn+ Bốn câu thực luận: Tả cụ thể hơn cảnh Đèo Ngang - Phép đảo ngữ, đối rất cân xứng đã khắc hoạ được sự ít ỏi, nhỏ nhoi của cảnh vật nơi đây, chú ý tập trung vào các từ láy gợi hình: lom khom, lác đác. Có sự xuất hiện của con người nhưng không làm bức tranh vui lên mà gợi trong lòng người lữ khách một nỗi buồn trĩu nặng. - Những âm thanh hoang dã nơi Đèo Ngang qua phép đảo ngữ, đối, chơi chữ rất khéo léo, trang nhã của tác giả đã gợi nỗi niềm tâm sự kín đáo, da diết của tác giả: nhớ nước, thương nhà niềm hoài cổ (học sinh phải liên hệ tới hoàn cảnh sáng tác để rõ hơn ý này). Bốn câu thơ đầu tác giả thiên về tả cảnh bằng vài nét phác hoạ, chấm phá mà khá đậm nét, người đọc nhận ra tình cảm của thi nhân trong từng đường nét của cảnh vật (vì mục đích ngụ tình nên tác giả chỉ lựa chọn vài nét hoang vắng, lưa thưa, nhỏ bé của Đèo Ngang), từ câu luận, cảnh thực đã chìm xuống, nhường chỗ cho tâm cảnh. Đi liền với điều đó là sự liền mạch của cảm xúc: từ buồn man mác Trĩu nặng Da diết, khắc khoải. Tác giả đẫ chuẩn bị ý tình để hạ hai câu kết:+ Hai câu kết: thâu tóm cảnh và tình mà thực chất là tình của bài thơ - Thủ pháp đối lâp: không gian rộng lớn > < con ngưòi nhỏ bé nỗi cô đơn gần như tuyệt đối của tác giả: cách dùng từ đặc sắc “mảnh tình” nỗi buồn như kết đọng thành hình khối trong tiếng thở dài “ta với ta” Khao khát đuợc chứng giám và trang trải nỗi lòng của tác giảBài 3: Lập dàn ý cho bài " Phát biểu cảm nghĩ về bài thơ Qua Đèo Ngang"Gợi ý:


a, Mở bài: Giới thiệu bài thơ Qua Đèo Ngang và cảm nghĩ chung của emb, Thân bài: - Cảm nhận và tưởng tượng về cảnh sắc Đèo Ngang: Thời gian, không gian, thiên nhiên, con người Cảm nhận về từng chi tiết ( bóng xế tà, cỏ cây chen đá, lá chen hoa; lom khommấy chú tiều, lác đác mấy nhà chơn, tiếng quốc quốc, tiếng gia gia)- Cảm nghĩ về tâm sự của tác giả( qua cảnh vật, qua những biểu hiện gián tiếp, trực tiếp)c, Kết bài: Thái độ, tình cảm của em với bài thơ, với tác giả bài thơ




Chuyên đề : THƠ HIỆN ĐẠI VIỆT NAMNguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 37

I. Mục tiêu:1. Kiến thức:- Hiểu , cảm nhận được những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của một số bài thơ hiện đại Việt Nam: Tình yêu thiên nhiên, đất nước, nghệ thuật thể hiện tình cảm, cách thể hiện ngôn ngữ vừa hiện đại vừa bình dị, gợi cảm.2. Kĩ năng:- Phân tích để thấy được chiểu sâu nội tâm của nhân vật trữ tình trong từng bài. So sánh được sự khác nhau giữa nguyên tác và bản dịch thơ đối với những bài thơ viết bằng chữ Hán.- Phân tích và bình được những yếu tố biếu cảm( nếu có)3. Các dạng bài -Phân tích, một khổ thơ hoặc cả văn bản. -Cảm nghĩ sau khi học văn bản. -Phân tích các nghệ thuật tiêu biểu của văn bản hoặc một khổ thơ.II. Thời điểm dạy -Trước và sau khi học các văn bản ở chương trình đại trà. Tháng 10, 115. Tổng số buổi dạy (mỗi buổi 3 tiết).2 buổi6. Phân phối chương trình cụ thể cho từng buổiIII. Tiến trình giờ dạyA. Văn bản : Cảnh khuya

Bài thơ Cảnh khuya được viết tại Việt Bắc năm 1947. Đây là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất cho phong cách thơ Hồ Chí Minh: Ngắn gọn, giản dị mà sâu sắc, bút pháp linh hoạt, màu sắc cổ điển kết hợp hài hòa với tính hiện đại.

Bài thơ cho thấy tâm hồn nhạy cảm trớc vẻ đẹp của thiên nhiên, lòng yêu nước sâu sắc và phong thái ung dung, tự tại, tinh thần lạc quan cách mạng của Bác.*. LUYỆN TẬP:


1. Em hãy cho biết trăng có vị trí thế nào trong tâm hồn thi sĩ của Bác. Lấy một số ví dụ để chứng minh.2. Phân tích tâm trạng của nhà thơ trong hai câu thơ đầu. Tâm trạng ấy được thể hiện qua những thủ pháp nghệ tuật nào?3. Phân tích tâm trạng của Bác trong hai câu thơ cuối?HƯỚNG DẪN:

1. Trăng có vị trất quan trọng trong tâm hồn Bác. Trong Nhật kí trong tù, trăng là người bạn tri kỉ, tượng trưng cho sự thanh cao, trong sáng. Ví dụ:

- Chẳng được tự do mà thưởng nguyệtLòng theo vời vợi mảnh trăng thu.

- Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổTrăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.

Sau cách mạng, trăng thể hiện vẻ đẹp của thiên nhiên, gợi lên sự bình yên của cuộc sống. Anh trăng trong Cảnh khuya và Rằm tháng giêng là những ví dụ tiêu biểu. Những điều đã nói ở trên cho thấy Bác là người nhạy cảm luôn giao hòa với vẻ đẹp của thiên nhiên bằng một tình yêu thắm thiết.

2. Hai câu đầu cho thấy nhà thơ đang thả hồn mình vào cảnh đẹp của thiên nhiên. Trước hết, nhà thơ sử dụng thủ pháp so sánh. Cảnh bắt đầu từ âm thanh của suối: Tiếng suối trong như tiếng hát xa. Là tiếng hát xa cho nên tiếng suối hết sức êm ả. Chú ý trước đây, nhiều người hay so sánh tiếng hát với tiếng suối( Tiếng hát trong như tiếng ngọc tuyền- Thế Lữ), hoặc tiếng suối như tiếng đàn( Côn Sơn suối chảy rì rầm- Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai- Nguyễn Trãi), còn Hồ Chí Minh lại so sánh tiếng suối như tiếng hát. Sự so sánh này vừa cho thấy sự tinh tế trong cảm nhận củầnh thơ, vừa cho thấy cảnh trí đầy sức sống. Hơn nữa, trong đêm khuya, âm thanh, cảnh trí càng thêm hữu tình.

Câu 2 tạo nên sự trùng điệp của cảnh và màu sắc cổ điển nhờ sự có mặt của chữ lồng giữa câu. Đây là bức tranh nhiều tầng lớp. Cảnh hòa quyện, quấn quýt nhau mặc dù chỉ có hai màu cơ bản: Sáng- tối, trắng- đen.

3.Hai câu thơ cuối nói về sự chuyển đổi tâm trạng. Câu 3 chuyển rất khéo. Có hai lượng thong tin trong câu thơ này: Thứ nhất, cảnh khuya đẹp đến mức như vẽ; thứ hai, nhà thơ chưa ngủ. Đây là thủ pháp tạo bất ngờ. Chưa ngủ được nhắc lại hai lần. Chưa ngủ vì cảnh đẹp của Việt Bắc. Nhưng quan trọng hơn là chưa ngủ vì vận nước. Ý thơ rẽ sang phía khác, mở ra một chiều sâu mới trong tâm hồn Bác: Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà. Bài thơ cho thấy sự hòa hợp giữa con người nghệ sĩ và con người chiến sĩ trong tâm hồn Bác.

B. Văn bản: Rằm tháng giêng.Cũng giống như bài Cảnh khuya, bài thơ cho thấy tình yêu thiên nhiên, tinh thần yêu

nước sâu sắc và phong thái ung dung tự tại của Bác.Bài thơ được viết vào năm 1948, khi mà cuộc kháng chiến chống Pháp của chúng ta

đã vượt qua giai đoạn khó khăn nhất. Bởi Thế, so với bài Cảnh khuya, niềm vui trong bài thơ này được bộc lộ rõ nét hơn mặc dù Bác vẫn phải bận trăm công nghìn việc.

*. LUYỆN TẬP1. Không gian trong hai câu hơ đầu của bài thơ có gì đặc biệt?2. Phân tích phong thái của Bác và hình ảnh ánh trăng trong hai câu thơ cuối.3. Em hãy chỉ ra màu sắc cổ điển và tính hiện đại trong bài thơ này.HƯỚNG DẪN:

1. Hai câu thơ đầu vẽ ra một không gian bát ngát, tràn đầy sức sống và ánh trăng. Nguyên văn: Nguyệt chính viên: trăng tròn nhất và sáng nhất. Câu 2 nói về không gian Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 39

rộng lớn. Chú ý có ba lớp không gian nối tiếp, chồng lên nhau hài hòa, và đều gắn với chữ Xuân ở đầu: xuân giang- xuân thủy- xuân thiên. Cách sửdụng điệp từ xuân nhấn mạnh được sức xuân đang choán cả vũ trụ…

2. Câu 3 nói về công việc: đàm quân sự. Bác bận trăm công nghìn việc mà vẫn cảm nhận được vẻ của trăng xuân. Câu cuối làm hiện lên phong thái ung dung tự tại của Bác. Nguyên văn nguyệt mãn thuyền được dịch rất hay: Bát ngát trăng ngân đầy thuyền. Trăng đẹp, lòng người sảng khoái, sự hô ứng giữa cảnh và tình khiến bài thơ thật đẹp trong cảm nhận của người đọc.

3. Màu sắc cổ điển và tính hiện đại trong bài thơ này.a. Màu sắc cổ điển:- Thể thơ mà Bác sử dụng là thể tứ tuyệt. Đề tài nguyên tiêu cũng là một đề tài xuất hiện nhiều trong thơ cổ điển.- Một số hình ảnh và câu thơ quen thuộc. Chẳng hạn, câu Xuân giang xuân thủy tiếp xuân thiên gần với câu Thu thủy cộng trường thiên nhất sắc của Vương Bột trong bài Đằng vương các, câu Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền gần với câu Dạ bán chung thanh đáo khách thuyền trong bài Phong kiều dạ bạc của Trương Kế,…b. Màu sắc hiện đại: Vẻ đẹp ung dung, tự tại của người chiến sĩ cách mạng, nhà chiến lược vĩ đại của dân tộc giữa một không gian bát ngát đầy trăng.

LƯU Ý. *. Hai bài thơ này được Bác viết trong những năm đầu kháng Pháp vô cùng khó

khăn gian khổ. Thế nhưng, ở trong thơ, ta vẫn gặp một chủ thể trữ tình rất yêu thiên nhiên, vẫn ung dung làm việc, vẫn chan hoà cùng ánh trăng thơ mộng của núi rừng. Người lo lắng cho đất nước nhưng trong tâm hồn, Bác vẫn dành cho thiên nhiên những niềm ưu ái, không vì việc quân bận rộn mà Người đành hờ hững, từ chối vẻ đẹp thiên nhiên. Điều này nói lên phẩm chất lạc quan và phong thái ung dung của Bác

*. Tuy hai bài thơ đều viết về trăng ở chiến khu Việt Bắc, nhưng ở mỗi bài vẻ đẹp của trăng lại được người thi sĩ cảm nhận bằng một vẻ riêng.Trăng trong Cảnh khuya là ánh trăng đã được nhân hoá. Trăng lồng bóng vào cây cổ thụ để giãi “hoa” (hoa trăng) trên mặt đất Cảnh vật như hiện ra lồng lộng dưới ánh trăng. Thêm nữa tiếng suối trong đêm trong trẻo như tiếng ai đang ngân nga hát càng làm cho trăng khuya thêm mơ mộngTrong khi đó, trăng trong Rằm tháng riênglà trăng xuân, trăng mang không khí và hương vị của mùa xuân. Cảnh ở đây là cảnh trăng ở trên sông, có con thuyền nhỏ trong sương khói Nhưng điểm đặc biệt nhất phải nói đến đó là sự chan hoà của ánh trăng như tràn đầy cả con thuyền nhỏ ( Rèn kĩ năng làm bài tự luận Ngữ văn 7 trâng 99,100)




Chuyên đề : THƠ HIỆN ĐẠI VIỆT NAMNguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 40

I. Mục tiêu:1. Kiến thức:- Hiểu , cảm nhận được những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của một số bài thơ hiện đại Việt Nam: Tình yêu thiên nhiên, đất nước, nghệ thuật thể hiện tình cảm, cách thể hiện ngôn ngữ vừa hiện đại vừa bình dị, gợi cảm.2. Kĩ năng:- Phân tích để thấy được chiểu sâu nội tâm của nhân vật trữ tình trong từng bài. So sánh được sự khác nhau giữa nguyên tác và bản dịch thơ đối với những bài thơ viết bằng chữ Hán.- Phân tích và bình được những yếu tố biếu cảm( nếu có)3. Các dạng bài -Phân tích, một khổ thơ hoặc cả văn bản. -Cảm nghĩ sau khi học văn bản. -Phân tích các nghệ thuật tiêu biểu của văn bản hoặc một khổ thơ.4. Thời điểm dạy -Trước và sau khi học các văn bản ở chương trình đại trà. Tháng 10, 11 -. Tổng số buổi dạy (mỗi buổi 3 tiết).2 buổi -. Phân phối chương trình cụ thể cho từng buổiII. Tiến trình giờ dạyA. Văn bản : Tiếng gà trưa- Xuân Quỳnh1. Nghệ thuật - Sử dụng hiệu quả điệp ngữ " Tiếng gà trưa", có tác dụng nối mạch cảm xúc, gợi nhắc kỉ niệm lần lựot hiện về- Viết theo thể thợ 5 tiếng phù hợp với việc vừa kể chuyện vừa bộc lộ tâm tình2. Nội dung, ý nghĩaa,Nội dung:Tiếng gà trưa đã gọi về những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ và tình bà cháu b, ý nghĩa:Những kỉ niệm về người bà tràn ngập yêu thương làm cho người chiến sĩ thêm vững bước trên đường ra trận* Bài tập: Câu 1:

Chỉ ra và phân tích giá trị nghệ thuật của phép tu từ được sử dụng trong khổ thơ sau:

“Trên đường hành quân xaDừng chân bên xóm nhỏTiếng gà ai nhảy ổ:“Cục... cục tác cục ta”Nghe xao động nắng trưaNghe bàn chân đỡ mỏi Nghe gọi về tuổi thơ”

(Trích “Tiếng gà trưa” - Xuân Quỳnh, SGK Ngữ Văn 7, tập I)Yêu cầu:* Hình thức: Viết thành đoạn văn.


* Nội dung: Học sinh chỉ ra được các biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong khổ thơ:Cả khổ thơ là những rung cảm ban đầu của người lính trên đường hành quân khi nghe tiếng gà trưa.- Dòng thứ tư “Cục ... cục tác cục ta” với việc lặp âm và những dấu chấm lửng đã mô phỏng sát đúng tiếng gà làm cho chuyện kể như được lồng vào một bức tranh nổi có tiếng gà vang vọng trong không gian.- Lối dùng ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, lấy thính giác (nghe) thay cho cảm giác (thấy) và điệp ngữ “nghe” lặp lại ba lần ở đầu dòng thơ có tác dụng đem lại ấn tượng như tiếng gà ngưng lại, làm xao động không gian và xao động lòng người.- Trật tự đảo của kết cấu so sánh: Nghe xao động nắng trưa (nổi bật nghĩa bóng) với

Nghe nắng trưa xao động (nổi bật nghĩa đen) xen vào những trật tự đảo của câu trước và

câu sau, làm cho âm điệu câu thơ thay đổi, tránh được sự nhàm chán và diễn tả được sự

bồi hồi, xao xuyến của tâm

Câu 2: (4 điểm)Cháu chiến đấu hôm nayVì lòng yêu Tổ quốcVì xóm làng thân thuộcBà ơi cũng vì bàVì tiếng gà cục tácỔ trứng hồng tuổi thơ.

(Tiếng gà trưa, Xuân Quỳnh, Ngữ văn 7, tập 1) a. Chỉ ra và nêu đặc điểm của các biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn thơ. b. Viết đoạn văn trình bày cảm nhận của em về hiệu quả nghệ thuật của các phép tu từ đó trong việc thể hiện nội dung.

*Về hình thức: - Đúng hình thức đoạn văn. - Kết cấu chặt chẽ, diễn đạt trong sáng; không mắc lỗi diến đạt. *. Về kiến thức: a. Chỉ ra và nêu đặc điểm của các biện pháp tu từ được tác giả sử dụng trong đoạn thơ: - Điệp ngữ: vì . Đặc điểm: điệp ngữ cách quãng. - Liệt kê: Vì lòng yêu Tổ quốc/ Vì xóm làng thân thuộc/ Bà ơi cũng vì bà/ Vì tiếng gà cục tác/ Ổ trứng hồng tuổi thơ. Đặc điểm: trình bày từ khái quát đến cụ thể.

* Lưu ý: Phép liệt kê ở đây về bản chất là liệt kê theo kiểu tăng tiến – trình tự khái quát đến cụ thể cũng nhằm khắc sâu thêm lòng yêu quê hương, đất nước. Thí sinh trình bày “tăng tiến” là chấp nhận được.

b. Viết đoạn văn cảm nhận. Những ý chính cần thể hiện:- Xác định được vị trí, nội dung chính của đoạn thơ: Sau những kỉ niệm về bà hiện lên trong hồi tưởng, người chiến sĩ trở về với hiện tại và bộc lộ cảm xúc, suy nghĩ về mục đích chiến đấu.


- Điệp ngữ cách quãng “v×” lặp lại bốn lần ở bốn dòng thơ liên tiếp gây chú ý cho người đọc, nhấn mạnh nguyên nhân chiến đấu của người chiến sĩ. - Trở về hiện tại, người chiến sĩ nghĩ nhớ ngay đến nhiệm vụ chiến đấu và mục đích cao cả của nhiệm vụ đó. Phép liệt kê theo trình tự từ khái quát đến cụ thể đã giúp tác giả đưa ra một loạt hình ảnh gợi cảm và có hệ thống: Tổ quốc, xóm làng, bà, tiếng gà, ổ trứng. Nhờ phép liệt kê, tình cảm của tác giả vừa được thể hiện ở diện rộng vừa có chiều sâu. - Điệp ngữ vì kết hợp phép liệt kê một cách nhuần nhuyễn không chỉ nhấn mạnh được mục đích chiến đấu mà còn lí giải một cách cảm động ngọn nguồn của lòng yêu nước, làm sáng lên một chân lí phổ biến. Liên hệ: “Lòng yêu nhà, yêu làng xóm, yêu miền quê trẻ nên lòng yêu Tổ quốc”(I. Ê-ren-bua). Tiếng gà đã đồng vọng với tiếng của quê hương, gia đình, đất nước. - Đoạn thơ ngắn, diễn đạt tự nhiên với việc kết hợp hai phép tu từ đã hoàn thiện mạch

cảm xúc của bài thơ, làm sâu sắc thêm tình yêu quê hương đất nước của nhân vật trữ tình.

C©u 3: C¶m nghÜ cña em vÒ h×nh ¶nh B¸c Hå qua hai bµi th¬ “C¶nh khuya” vµ “R»m th¸ng giªng”.Hướng dẫn làm bài

Häc sinh cã thÓ tr×nh bµy theo nhiÒu çch kh¸c nhau trªn c¬ së hiÓu râ yªu cÇu cña ®Ò, cÇn nãi ®îc c¶m nghÜ cña m×nh vÒ h×nh ¶nh B¸c Hå qua hai bµi th¬, xóc ®éng v× biÕt thªm nh÷ng t×nh c¶m cao ®Ñp trong t©m hån B¸c: Yªu thiªn nhiªn, nÆng lßng v× níc v× d©n, ung dung, l¹c quan çch m¹ng. Cô thÓ cÇn tr×nh bµy ®îc mét sè ý c¬ b¶n sau:- C¶m ®éng vµ tù hµo tríc vÎ ®Ñp cña t©m hån B¸c, mét t©m hån yªu thiªn nhiªn, nh¹y c¶m vµ rung ®éng tríc c¶nh ®Ñp thiªn nhiªn n¬i chiÕn khu ViÖt B¾c. C¶nh rõng ViÖt B¾c qua sù c¶m nhËn cña Ngêi ®Ñp lung linh hiÒn ¶o nh chèn ®éng tiªn víi tiÕng suèi, tiÕng h¸t, bãng c©y, bãng hoa, bãng tr¨ng lång vµo nhau. Mét t©m hån th¬ rÊt giµu, rÊt kháe trµn ®Çu søc xu©n hßa nhËp vµo ¸nh tr¨ng, viªn m·n chÊt ®Çy trong khoang thuyÒn.- Xóc ®éng, biÕt ¬n tríc tÊm lßng yªu níc cña B¸c. Ngêi ®· thao thøc kh«ng ngñ ®îc vi “lo nçi níc nhµ”, lßng yªu níc cña B¸c g¾n liÒn víi nçi lo cho d©n, cho vËn mÖnh cña ®Êt níc. ThÊm thÝa t×nh yªu th¬ng cña B¸c dµnh cho d©n, cho níc. TÊm lßng yªu níc, th¬ng d©n cña B¸c thÊm nhuÇn trong mçi dßng th¬, nÐt ch÷.- Kh©m phôc tinh thÇn l¹c qu©n çch m¹ng, phong th¸i ung dung, vÎ ®Ñp ung dung tù t¹i cña ngêi chiÕn sÜ çch m¹ng, nhµ chiÕn lîc vÜ ®¹i cña d©n téc gi÷a mét kh«ng gian b¸t ng¸t ®Çy tr¨ng. Víi vÞ chØ huy tèi cao cña cuéc kh¸ng chiÕn trong mét thêi ®iÓm ®Çy thö th¸ch, phong th¸i ung dung Êy thÓ hiÖn b¶n lÜnh lín cña con ngêi lµm chñ tríc mäi hoµn c¶nh. B¶n lÜnh ®ã thÓ hiÖn chÊt thÐp trong con ngêi B¸c.- Hai bµi th¬ cña B¸c khiÕn em v« cïng xóc ®éng tríc lßng yªu thiªn nhiªn, yªu níc cña B¸c. Kh©m phôc, kÝnh träng B¸c vµ cµnh tù hµo, biÕt ¬n B¸c, thÕ hÖ trÎ lu«n nghuyÖn häc tËp vµ lµm theo tÊm g¬ng ®¹o ®øc cña Ngêi.

* Rút kinh nghiệm:…………………………………………………………………………………..




CHUYÊN ĐỀ 6: CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ.A. Mục tiêu1. Kiến thức cần đạt -Hiểu và nắm chắc khái niệm của phép liệt kê, chơi chữ, điệp ngữ. Biết cách vận dụng các biện pháp tu từ vào thực tiễn nói và viết. 2. Kĩ năng cần đạt - Nhận diện, phân tích tác dụng, bình luận đánh giá về những câu văn, thơ có sử dụng các biện pháp nghệ thuật đó. 3. Các dạng bài -Sưu tầm những câu thơ, đoạn văn có sử dụng các biện pháp tu từ. -Cho sẵn một đoạn thơ, văn, yêu cầu HS chỉ ra các biện pháp nghệ thuật được sử dụng. -Phân tích giá trị biểu đạt biểu cảm của các biện pháp tu từ…4. Thời điểm dạy -Sau khi học các tiết đại trà trên lớp tháng 12, 35. Tổng số buổi dạy (mỗi buổi 3 tiết). 3 buổiB. Tiến trình giờ dạy:I. Điệp ngữ 1. Thế nào là điệp ngữ? Điệp ngữ là việc lặp lại nhiều lần một từ, một cụm từ hoặc cả câu trong một khổ thơ, một đoạn văn hay trong một bài thơ, một bài văn 2. Các hình thức điệp ngữ a) Lặp từ, cụm từ, câu nhằm tạo ra sự nhấn mạnh VD: Trong bài Sắc màu em yêu , cụm từ “Em yêu” được lặp đi lặp lại ở tất cả các dòng đầu của các khổ thơ. Việc lặp đi lặp lại đó có tác dụng nhấn mạnh tình yêu của bạn nhỏ đối với quê hương đất nước. Đó là những sự vật hiện tượng thân thiết xunh quanh bạn nhỏ b) Lặp từ, cụm từ, câu nhằm tạo ra sự liệt kê VD: Hạt gạo làng ta Có vị phù sa Của sông Kinh Thầy Có hương sen thơm Trong hồ nước đầy Có lời mẹ hát.... Có bão tháng bẩy Có mưa tháng ba (Hạt gạo làng ta – Trần Đăng Khoa) Việc lặp lại nhiều lần từ có trong bài là sự liệt kê những chất làm nên hạt gạo và giúp người đọc thấy được: Để làm ra hạt gạo trong thời chiến tranh thật là khó. Cây mạ được


cấy xuống không chỉ có phù sa màu mỡ, có hương được chắt lợ cái tinh túy của đất trời, có sự tảo tần sớm hôm của người nông dân mà còn có cả những thiên tai lẫn đạn bom c) Lặp từ, cụm từ,cả câu nhằm tạo sự khẳng định VD: Phượng không phải là một đóa, không phải vài cành, phượng đây là cả một loạt, cả một vùng, cả một góc trời đỏ rực... Cách sử dụng điệp ngữ trong câu văn trên có tác dụng khẳng định số lượng hoa phượng ở đây là nhiều vô kể... 3) Thực hành 3.1) Thi tìm những câu thơ, câu văn, có dùng điệp ngữ * Một số ví dụ tiêu biểu: a) Nếu chúng mình có phép lạ ........................................... Tha hồ hái chén ngọt lành Nếu chúng mình có phép lạ ........................................... Đứa thì ngồi lái máy bay Nếu chúng mình có phép lạ ........................................... Mãi mãi không còn mùa đông. ( Nếu chúng mình có phép lạ - Định Hải) b) Về thăm nhà Bác làng Sen Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng Có con bướm trắng lượn vòng Có chùm ổi chín vàng ong sắc trời ( Về thăm nhà Bác – Nguyễn Đức Mậu) c) Ai dậy sớm Đi ra đồng Có vừng đông Đang chờ đón

Ai dậy sớm Chạy lên đồi Cả đất trời Đang chờ đón....BÀI TẬP * Dạng 1:Tìm “tín hiệu” nghệ thuật trong đoạn văn, khổ thơ và nêu ý nghĩa, tác dụng của “tín hiệu” ấy - Bài tập ví dụ: Hãy chỉ ra những điệp ngữ trong đoạn thơ, đoạn văn sau và nêu tác dụng của những điệp ngữ đó. ( Nhằm nhấn mạnh ý gì, hoặc gợi cảm xúc gì cho người đọc?)


a) Mình về với Bác đường xuôiThưa giùm Việt Bắc không nguôi nhớ Người.Nhớ Ông Cụ mắt sáng ngờiÁo nâu túi vải, đẹp tươi lạ thường.Nhớ Người những sáng tinh sươngUng dung yên ngựa trên đường suối reoNhớ chân Người bước lên đèoNgười đi, rừng núi trông theo bóng Người..... (Nhớ Việt Bắc – Tố Hữu) b) Thoắt cái lá vàng rơi trong khoảnh khắc mùa thu. Thoắt cái, trắng long lanh một cơn mưa tuyết trên những cành đào, lê, mận. Thoắt cái, gió xuân hây hẩy nồng nàn với những bôn hoa lay ơn màu đen nhung hiếm quý. (Đường đi Sa Pa – Nguyễn Phan Hách) c) Người ta đi cấy lấy công Tôi nay đi cấy còn trông nhiều bề.Trông trời, trông đất, trông mâyTrông mưa, rông nắng, trông ngày, trông đêm.Trông cho chân cứng đá mềmTrời êm bể lặng mới yên tầm lòng (Đi cấy – Ca dao) - > Sau đây là kết quả bài làm của một số em a) Trong đoạn thơ đó, tác giả đã sử dụng điệp ngữ: Nhớ, Người. Những điệp ngữ đó có tác dụng gây ấn tượng đẹp đẽ và sâu sắc về Bác Hồ kính yêu đồng thời gợi cảm xúc nhớ thương gắn bó da diết với Việt Bắc – Nơi căn cứ địa của Cách mạng, nơi có những người dân sống rất chân tình và hết lòng chở che cho Cách mạng b) Tả cảnh đẹp của Sa Pa, nhà văn Nguyễn Phan Hách có viết: “Thoắt cái lá vàng rơi trong khoảnh khắc mùa thu........hiếm quí.” “ Thoắt cái” là từ chỉ thời gian. Việc lặp lại từ này tới ba lần trong đoạn văn có tác dụng gợi cảm xúc đột ngột, ngỡ ngàng và nhấn mạnh sự thay đổi rất nhanh của thời gian. Du khách đến Sa Pa không những được tận hưởng cảnh đẹp nên thơ mà còn được chứng kiến sự biến đổi huyền ảo của thời tiết ở đó. c) Trong bài ca dao đó, điệp ngữ trông có tác dụng nhấn mạnh được ý nghĩa sâu sắc: người đi cấy phải luôn tính toán, lo lắng, mong mỏi rất nhiều điều để công việc đạt kết quả tốt và bản thân được yên lòng. * Dạng 2 : Điền những từ thích hợp vào ô trống để tạo thành những câu văn có dùng điệp ngữ : a) Làng quê tôi tràn ngập màu xanh:..........rất non tơ của đồng lúa,..........thật đậm đà của bãi ngô,..........đến mượt mà của thảm cỏ. b) Hoa hồng ......gần, hoa huệ .......xa, hoa nhài......đây đó. hương thơm tỏa lan khắp vườn. * Dạng 3 : Viết lại những câu văn sau có dùng điệp ngữ nhằm nhấn mạnh và gợi cảm xúc cho người đọc:


a) Tôi yêu căn nhà đơn sơ, khu vườn đầy hoa thơm trái ngọt và cả lũy tre thân mật làng tôi. - > Tôi yêu căn nhà đơn sơ, yêu khu vườn đầy hoa thơm trái ngọt và yêu cả lũy tre thân mật làng tôi. b) Bức tranh buổi sớm trên quê hương tôi đẹp quá! - > Bức tranh buổi sớm trên quê hương tôi đẹp quá, đẹp đến mê hồn! c) Tôi lớn lên bằng tình thương của bố, của mẹ, của bà con xóm giềng nơi tôi ở. - > Tôi lớn lên bằng tình thương của bố, tình thương của mẹ, tình thương của bà con xóm giềng nơi tôi ở. * Dạng 4:Tập viết đoạn văn có sử dụng điệp ngữ - Ví dụ: Hãy viết một đọn văn miêu tả trong đó có sử dụng điệp ngữ + Đoạn văn tả cây ăn quả: “ Cứ cuối năm, gần đến dịp nghỉ hè em lại trông ngày, trông đêm, trông cho thời gian trôi thật nhanh...để được về quê ngoại ăn quả chín trong vườn của bà. » + Đoạn văn nói về tình cảm bạn bè : « Cái ngày ấy bây giờ đã lùi xa, nhưng em vẫn nhớ, nhớ lắm, nhớ da diết, nhớ không nguôi hình ảnh cô bạn nhỏ nhắn, sáng nào cũng cùng em cắp sách tung tăng tới trường. »II. Liệt kê

Nội dung cần nắm.1.Thế nào là phép liệt kêKhi nói và viết ,gặp nững sự vật ,sự việc ,hoạt động ,tính chất.... cùng loại người ta thường dùng phép liệt kê.-Có khi là sự liệt kê bình thường.Ví dụ : Nó ra sân ,gặp thầy giáo ,nhờ thầy giảng bài môn toán.-Khi người nói ,ngừơi viết có ý thức sử dụng liệt kê để gây một ấn tượng sâu sắc cho người đọc ,người nghe thì liệt kê trỏ thành phép tu từ.Ví dụ : Bởi thế, nó gầy hơn,nó còm hơn,nó đét lại.( Nam Cao) Vậy : Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng lạot từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả lại đầy đủ hơn ,sâu sắc hơn nhữn khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng tình cảm.

Liệt kê là phép tu từ .Vì vậy sử dụng liệt kê đúng lúc ,đúng chỗ sẽ kích thích được trí tưởng tượng và gây được ấn tượng sâu sắc cho người nghe ,người đọc. Ví dụ ;

Điện giật ,dùi đâm ,dao cắt ,lửa nung .Không giết được em, người con gái anh hùng. ( Tố hữu)2.Các kiểu liệt kê.Người ta có thể phân loại các kiểu liệt kê theo các căn cứ khác nhau. A, Căn cứ vào cấu tạo có thể phân thành liệt kê theo từng cặp và liệt kê không theo từng cặp.-Liệt kê theo từng cặp.


Ví dụ : Nhân dân ta đã cho ta ý chí và nghị lực ,niềm tin và sức mạnh,tình yêu và trí tuệ. Liệt kê không theo từng cặp.Ví dụ : Hắn đọc ,ngẫm nghĩ,tìm tòi,nhận xét và suy tưởng không biết chán. ( Nam Cam).B,Căn cứ vào ý nghĩa ,có thể phân liệt kê tăng tiến với liệt kê không tăng tiến. Liệt kê tăng tiến. Ví dụ: Chao ơi! Dì Hảo khóc.Dì khóc nức nở,khóc nức lên,khóc như người ta thổ.Dì thổ ra nước mắt. Liệt kê không tăng tiến. Ví dụ : Chập chùng ,thác Lửa ,thác Chông. Thác Dài ,thác Khó ,thác Ông ,thác Bà ( Tố Hữu)II.Bài tập Bài 1: Hãy chỉ ra các trường hợp tác giả sử dụng liệt kê trong bài đọc thêmTiếng Việt giàu vàđẹp của Phạm Văn Đồng.Bài 2. Hãy tìm các phép liệt kê trong bài Đức tính giản dị của Bác Hồ của Phạm Van Đồngvà phân loại các kiểu liệt kê mà tác giả đã sử dụng.

Bài 3. Xác định và chỉ ra các kiểu liệt kê trong các câu sau đây.A, ,Bác ngồi đó lớn mênh môngTrời xanh biển rộng ,rộng đồng nước non.B, Ai có súng dùng súng .Ai có gươm dung gươm,không có gươm thì dùng cuốc,thuổng ,gậy gộc.Ai cũng phải ra sức chống thực dân Pháp cuứu nước.( Hồ Chí Minh)C, Tình yêu của Tố Hữu dịu dàng đầm ấm,chan chứa kính yêu và đậm cả xót thương,có khi bùi ngùi.( Nguyễn Đinh Thi)D, Trời ơi! Mửa,mửa tháo,mửa ồng ộc,mửa đến cả ruột ( Nam Cao).E, Người ta khinh y ,vợ y khinh y,chính y khinh y. ( Nam Cao)

Bài 4: Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi“… Dân phu kể hàng trăm nghìn con người, từ chiều đến giờ, hết sức giữ gìn, kẻ thì thuổng, người thì cuốc, kẻ đội đất, kẻ vác tre, nào đắp, nào cừ, bì bõm dưới bùn lầy ngập quá khuỷu chân, người nào người nấy lướt thướt như chuột lột. Tình cảnh trông thật là thảm.”Đoạn văn trên, sử dụng chủ yếu phép tu từ nào? Nêu tác dụng của phép tu từ đóa. Học sinh xác định được biện pháp liệt kê b. Tác dụng kể, miêu tả sinh động, cụ thể cảnh lao động cực nhọc, vất vả của dân phu khi hộ đê Bài 4 : ChØ ra vµ ph©n tÝch gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña phÐp tu tõ ®îc sö dông trong khæ th¬ sau:

“Trªn ®êng hµnh qu©n xaDõng ch©n bªn xãm nháTiÕng gµ ai nh¶y æ:


“Côc... côc t¸c côc ta”Nghe xao ®éng n¾ng traNghe bµn ch©n ®ì mái Nghe gäi vÒ tuæi th¬” ( TiÕng gµ tra - Xu©n Quúnh, SGK Ng÷ V¨n 7, tËp I)

Yªu cÇu:* H×nh thøc: ViÕt thµnh ®o¹n v¨n.* Néi dung: Häc sinh chØ ra ®îc c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®îc sö dông trong khæ th¬:C¶ khæ th¬ lµ nh÷ng rung c¶m ban ®Çu cña ngêi lÝnh trªn ®êng hµnh qu©n khi nghe tiÕng gµ tra.- Dßng thø t “Côc ... côc t¸c côc ta” víi viÖc lÆp ©m vµ nh÷ng dÊu chÊm löng ®· m« pháng s¸t ®óng tiÕng gµ lµm cho chuyÖn kÓ nh ®îc lång vµo mét bøc tranh næi cã tiÕng gµ vang väng trong kh«ng gian.- Lèi dïng Èn dô chuyÓn ®æi c¶m gi¸c, lÊy thÝnh gi¸c (nghe) thay cho c¶m gi¸c (thÊy) vµ ®iÖp ng÷ “nghe” lÆp l¹i ba lÇn ë ®Çu dßng th¬ cã t¸c dông ®em l¹i Ên tîng nh tiÕng gµ ngng l¹i, lµm xao ®éng kh«ng gian vµ xao ®éng lßng ngêi.- TrËt tù ®¶o cña kÕt cÊu so s¸nh: Nghe xao ®éng n¾ng tra (næi bËt nghÜa bãng) víi Nghe n¾ng tra xao ®éng (næi bËt nghÜa ®en) xen vµo nh÷ng trËt tù ®¶o cña c©u tríc vµ c©u sau, lµm cho ©m ®iÖu c©u th¬ thay ®æi, tr¸nh ®îc sù nhµm ch¸n vµ diÔn t¶ ®îc sù båi håi, xao xuyÕn cña t©m hån.* Rút kinh nghiệm:……………………………………………………………………………………



CHUYÊN ĐỀ: VĂN NGHỊ LUẬN.A. Mục tiêu1. Kiến thức cần đạt -Hiểu vai trò luận điểm luận cứ,cách lập luận trong văn nghị luận.Nắm được bố cục,phương pháp lập luận,cách thức xây dựng đoạn và lời văn trong bài văn nghị luận giải thích và chứng minh.Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 49

-Biết viết đoạn văn ,bài văn nghị luận một vấn đề xã hội,văn học đơn giản,gần gũi.2. Kĩ năng cần đạt -Xác định được luận điểm luận cứ và lập luân trong một bài văn nghị luận.Biết .xây dựng hệ thống luận điểm luận cứ và lập luận cho một đề bài cụ thể. -Biết xây dựng hệ thống lý lẽ cho bài nghị luận giải thích và biết xác định được các tiêu chí cơ bản của dẫn chứng cho bài văn chứng minh.3. Các dạng bài -Lập dàn ý chi tiết cho một đề nghị luận. -Viết đoạn văn nghị luân,bài văn nghị luận về một vấn đề văn học đơn giản. -Viết bài văn nghị luận về một nhận định văn học,câu tục ngữ….4. Thời điểm dạy -Cùng với chương trình dạy đại trà trên lớp.tháng 3,4Kiến thức chung 1-Nhu cầu nghị luận Trong cuộc sống con người thường gặp nhiều tình huống giao tiếp khác nhau, đòi hỏi phải sử dụng những phương thức biểu đạt khác nhau. Có lúc trong giao tiếp con người phải bộc lộ, phát biểu thành những lời nhận định, suy nghĩ, quan niệm, tư tưởng của mình trước một vấn đề nào đó trong cuộc sống. Tình huống này nhất định phải dùng phương thức nghị luận. Phương thức nghị luận có vai trò rèn luyện tư duy và năng lực biểu đạt cho con người, giúp con người hình thành những tư tưởng sâu sắc trong đời sống.2-Thế nào là văn nghị luận Là văn được viết ra nhằm xác lập cho người đọc, người nghe một tư tưởng, quan điểm nào đó. Một số bài văn nghị luận thường đựơc sử dụng trong đời sống: chứng minh, giải thích, phân tích, bình luận.3-Đặc điểm của văn nghị luận Văn nghị luận bao giờ cũng hướng tới giải quyết một vấn đề cụ thể mà thực tế đời sống đặt ra, đồng thời cũng xác lập cho người nghe, người đọc một tư tưởng, tình cảm, quan điểm nào đó a-Luận đề Là vấn đề cần nghị luận. Đó là ý kiến được nêu ra trong đề bài, yêu cầu chúng ta cần giải quyết. b-Luận điểm Là ý kiến thể hiện quan điểm, tư tưởng của bài nghị luận. Đó là những ý kiến hàm chứa trong luận đề. Luận đề có thể có chứa một hoặc nhiều luận điểm. Trong một luận điểm lại có thể phân thành nhiều luận điểm nhỏ. các luận điểm nhỏ ấy tương đối độc lập với nhau nhưng cùng quy về luận điểm để làm sáng rõ cho luận điểm. Về hình thức: Luận điểm thường được nêu khái quát dưới dạng một câu văn – một câu khẳng định hay phủ định, có cấu trúc chặt chẽ, ngắn gọn. Luận điểm có thể đặt ở đầu hoặc cuối đoạn. Về ý nghĩa: Luận điểm là linh hồn của bài văn, đóng vai trò liên kết, thống nhất các đoạn văn thành 1 khối. Trong thực tế, một luận điểm có thể triển khai trong một đoạn hay nhiều đoạn.Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 50

c-Luận cứ Là lí lẽ, dẫn chứng đưa ra làm cơ sở cho luận điểm. Một luận điểm có thể có một hoặc nhiều luận cứ. Luận cứ làm căn cứ bao gồm lí lẽ và dẫn chứng được nêu ra để làm rõ nội dung cho luận điểm. + Lí lẽ phải đầy đủ, chặt chẽ, có lí, có tình. + Dẫn chứng phải phong phú, tiêu biểu, chính xác hoặc lấy từ thực tế ( nếu nghị luận thuộc lĩnh vực chính trị, xã hội ) hoặc lấy từ các tác phẩm văn học ( nếu vấn đề nghị luận thuộc lĩnh vực văn học ). d-Lập luận Là cách lựa chọn sắp xếp, trình bày luận cứ sao cho trở thành những căn cứ chắc chắn để làm rõ luận điểm, hướng người đọc, người nghe đến kết luận. Lập luận càng chặt chẽ, hợp lí thì sức thuyết phục càng cao.4-Mô hình tổng quát của một bài văn nghị luận a-Mở bàiDẫn dắt vấn đề rộng hơn rồi thu hẹp, dẫn đến việc giới thiệu vấn đề. b-Thân bài Bao gồm nhiều đoạn văn, mỗi đoạn văn có 1 luận điểm, các luận điểm đều tập trung làm nổi bật luận đề ở phần mở bài. c-Kết luận Tổng hợp lại các luận điểm đã trình bày, đánh giá, gợi mở, nâng cao...5-Kĩ năng xây dựng và liên kết đoạn a-Xây dựng đoạn văn *Về hình thức Đoạn văn được quan niệm là phần văn bản tính từ chỗ viết hoa lùi vào đầu dòng đến chỗ chấm xuống dòng ( không kể những chỗ xuống dòng, lùi vào đầu dòng do phải trích dẫn tư liệu chứng minh ). *Về nội dung Đoạn văn thường thể hiện một luận điểm, chứa 1 ý diễn đạt tương đối hoàn chỉnh ( có thể 1 luận điểm triển khai bằng 2 -> 3 đoạn văn ). *Về cấu trúc Đoạn văn thường là 1 tập hợp câu nối tiếp nhau và đựơc liên kết với nhau bằng các phép liên kết cả về nội dung lẫn hình thức. b-Phân loại *Về cách thức: có các đoạn văn chứng minh, giải thích, bình luận, bình giảng... *Về chức năng: có đoạn viết đặt vấn đề, đoạn triển khai vấn đề, đoạn kết thúc vấn đề, đoạn chuyển tiếp. *Về cách trình bày: có đoạn diễn dịch, quy nạp, móc xích, song hành. c-Liên kết đoạn văn Bài văn là 1 thể thống nhất hoàn chỉnh được tạo nên bởi các phần, các đoạn, các câu. Do đó giữa các phần, các đoạn, các câu phải có sự kết dính với nhau, sự kết dính đó gọi là sự liên kết. Nhờ sự liên kết mà chuỗi câu thành đoạn, chuỗi đoạn thành bài.Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 51

*Các vị trí cần liên kết Trong 1 đoạn văn, các vị trí cần liên kết phải được thực hiện ở các vị trí sau: + Giữa các phần bố cục chính của bài, tức là giữa các phần mở bài với thân bài, giữa thân bài với kết bài. + Giữa các đoạn trong từng phần nhất là các đoạn trong phần thân bài tức là giữa các đoạn ý với đoạn ý. *Các cách liên kết đoạn văn a-Dùng từ ngữ để liên kết + Nối các đoạn có quan hệ thứ tự ta có các từ ngữ sau: Trước tiên, tiếp theo, sau đó, cuối cùng, một là, hai là... + Nối các đoạn có quan hệ song song ta dùng các từ sau: Một mặt, mặt khác, ngoài ra, bên cạnh đó... + Nối các đoạn văn có quan hệ tăng tiến: Hơn nữa, vả lại, thậm chí... + Nối đoạn văn có quan hệ tương đồng: tương tự, cũng thế, cũng vậy, cũng giống như trên... + Nối đoạn văn có quan hệ nhân quả: Bởi vạy, do đó, vì thế, cho nên. + Nối các đoạn văn có quan hệ tương phản: Nhưng, song, tuy nhiên, tuy thế, tuy vậy, thế nhưng, ngược lại, trái lại... + Nối đoạn văn có ý nghĩa tổng kết các đoạn trước: Tóm lại, nói tóm lại, tổng kết lại... b-Dùng câu để liên kết: Đó là những câu nối thường đứng ở đầu câu hoặc có khi đứng ở cuối đoạn văn nhằm liên kết các đoạn có chứa nó.D-Dẫn chứng, cách sử dụng dẫn chứng, vai trò của dẫn chứng trong văn nghị luận a-Dẫn chứng: là những số liệu ( sự vật, sự việc, dạm ngôn, câu văn, câu thơ, hình tượng nghệ thuật...) lấy từ thực tế cuộc sống hoặc thực tế văn học mà người viết đưa vào bài làm nhằm thuyết minh cho một luận điểm, một vấn đề cần chứng minh. b-Cách sử dụng dẫn chứng *Chọn dẫn chứng + Về lượng: Phải đầy đủ, toàn diện và vừa phải, tức là mỗi ý kiến, nhạn định đưa ra phải có dẫn chứng, tuy nhiên không phải đưa vào tràn lan mà phải cân nhắc vừa phải Ví dụ: Để chứng minh lòng yêu nước của nhân dân ta, Bác đã đưa dẫn chứng bao quát các mặt: -Thời gian: từ xưa đến nay -Không gian: từ miền xuôi -> miền núi, từ Bắc -> Nam -Thành phần xã hội: từ nông dân -> trí thức. -Lứa tuổi: em bé -> cụ già. -Lĩnh vực: chiến đấu -> sản xuất. + Về chất: Dẫn chứng phải chính xác, tiêu biểu -Chính xác: là phải đúng, y nguyên văn. -Tiêu biểu: nghĩa là phải phù hợp ở mức cao nhất với luận điểm, với điều mình nói. *Sắp xếp dẫn chứng


Căn cứ vào mục đích, yêu cầu nghị luận, dẫn chứng thường được sử dụng một trong những cách sau: + Trình tự thời gian hoặc không gian. + Theo thành phần xã hội, nghề nghiệp, lứa tuổi hoặc giới tính. + Theo từng khía cạnh của luận điểm, luận đề. + Theo tâm lí tiếp nhận của người đọc. *Cách đưa dẫn chứng Có 3 phần a-Giới thiệu dẫn chứng : Dẫn chứng được đưa vào bài văn bao giờ cũng có lời người giới thiệu. Đây là phần việc nhằm gây sự chú ý của người đọc đến dẫn chứng sắp được đưa ra, nó có nhiệm vụ dẫn dắt vào dẫn chứng 1 cách tự nhiên. b-Nêu dẫn chứng: Có 2 cách + Cách 1: Nêu nguyên văn cả câu, cả đoạn hay cả 1 văn bản ngắn. + Cách thứ 2: Nêu 1 số từ ngữ tiêu biểu. c-Phân tích dẫn chứng: Dẫn chứng nhiều khi đưa ra chưa đủ nói lên rõ ràng khía cạnh cần chứng minh, nhất là nghị luận văn học. Do đó người viết cần phải phân tích, giảng giải, làm rõ ý nghĩa để người đọc thấy được chiều sâu, chiều rộng, cái hay, cái đẹo của dẫn chứng, cũng như thấy được ý nghiã khía cạnh vấn đề cần chúng minh nhằm làm tăng sức thuyết phục trong việc thuyết minh luận đề, luận điểm.* Rút kinh nghiệm:…………………………………………………………………………………..


Ngày soạn: 1 / 2/ 2017Ngày dạy: / 2 / 2017

CHUYÊN ĐỀ: VĂN NGHỊ LUẬNVăn nghị luận chứng minh

A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 53

- Hệ thống lại nội dung kiến thức phần TLV đã học: luận điểm, luạn cứ, lập luận , bố cục của bài văn nghị luận, đặc điểm của văn nghị luận chứng minh.- Luyện tập làm một số bài tập củng cố kiến thức và nâng cao về cách xác định luận điểm, luận cứ và lập luận trong VB chứng minh..B. TÀI LIỆU THAM KHẢO:- Rèn kĩ năng viết bài TLV lớp 7.- Một số kiến thức, kĩ năng và bài tập nâng cao N. Văn 7.- Chuẩn kiến thức ngữ văn.C. CÁC B ƯỚC ÔN TẬP : I. KIẾN THỨC CẦN NẮM:

1. Văn nghị luận: là kiểu bài văn viết ra nhằm xá lập cho người đọc, người nghe hiểu về một tư tưởng, quan điểm có ý nghĩa trong cuộc sống.

2. Luận điểm: Là tư tưởng, quan điểm của bài văn. Luận điểm có thẻ được nêu ra bằng câu khẳng định, hay câu phủ định. - LĐ là linh hồn của bài viết, kết nối các đoạn văn thành một khối.- Có luận điểm chính và luận điểm phụ.

3. Luận cứ: là lí lẽ + dẫn chứng làm cơ sử cho luận điểm có sức thuyết phục.4. Lập luận( luận chứng) : là cách lựa chọn, sắp xép , trình bày luận cứ để làm rõ

cho luận điểm.5. đề văn nghị luận bao giờ cũng nêu ra vấn đề cần bàn bạc và đòi hỏi người viét

phảI bày tỏ ý kiến của mình đối với vấn đề đó.6. Lập ý là quá trình: Xác định luận điẻm, tìm luận cứ, xây dựng lập luận.7. Bố cục của bài văn lập luạn:

a) MB: Nêu luận điểm xuất phát, tổng quat. b) TB: Triển khai, trình bày nội dung chủ yếu của bài. c) Kết bài: Nêu kết luận nhằm khẳng định tư tưởng, tháI độ, quan điểm của người viết về ván đề được giảI quyết trong bài.

8. Phép lập luận chứng minh là dùng những lí lẽ, bằng chứng chân thực để chứng tỏ luạn điểm mới( càn chứng minh) là đáng tin cậy.- Các lí lẽ, bằng chứng trong phép lập luận chứng minh phảI được lựa chọn, thẩm tra, phân tích thì mới có sức thuyết phục.

9. Bố cục của bài văn lập luận chứng minh: a) MB: Nêu luận điểm cần được chứng minh. b) TB: Nêu lí lẽ và dãn chứng để chứng tỏ luận điểm mới là đúng đắn. c) KB: Nêu ý nghĩa của luận điểm đã được chứng minh.( lời văn két bài phảI hô ứng với mở bài). II. LUYỆN TẬP: Bài 1: Xác định luận điểm , luận cứ trong Vb : ích lợi của việc đọc sách ( SGK trang 23)

Gợi ý:


*LĐ xuất phát: Đọc sách sẽ thoả mạn được nhu cầu hưởng thụ và phát triển của tâm hồn, trí tuệ.* LC:Sách tốt là người bạn giúp ta học tập, rèn luyện hằng ngày

+ Lí lẽ1:sách mở mang trí tuệ, hiẻu biét cho ta.- Dẫn chứng: dẫn dắt ta vào chỗ sâu sắc, bí ản của thế giới.; đưa ta vào thế giới cực lớn hoặc cực nhỏ…

+ Lí lẽ 2: Sách đưa ta vượt qua thời gian….hiện tại. DC: Sách VH…….*LC2:Sách đem lại cho con người những phút giây thư giãn.

- Lí lẽ + Dc: Sách làm ta ………quanh.- KL: Sách là báu vật=> phải chọn sách mà đọc.

Bài 2: Xác định luận điểm và cách lập luận trong Vb: Đừng sợ vấp ngã.( SGK Trang 42)- LĐ cơ bản: Đừng sợ vấp ngã. + Câu mang luận điểm: ( nhan đề + câu cuối: “ Vậy xin bạn chớ lo sợ thất bại”.- Các luận cứ để chứng minh: + Luận cứ lí lẽ:

Đã bao lần bạn vấp ngã mà khong hề nhớ. Vậy xin bạn chớ lo sự thất bại. Điều đáng sợ hơn là bạn bỏ qua nhiều cơ hội chỉ vì

không cố gắng hét mình. + Luận cứ chứng minh: DC 1: VD về vấp ngã mà ai cũng có kinh nghiệm. DC 2:

Oan Di –xnây: Từng bị toà báo sa thảI vì thiéu ý tưởng. LU I Pa-xtơ: Lúc còn học phổ thong chỉ là một HS trung bình. L. Tôn- xtôi: bị đình chỉ học tập vừa không có năng lực, vừa thiếu ý chí học tập. Hen ri Cô( ca sĩ Ô pê ra) bị thầy giáo cho là thiếu chất giọng và không thẻ nào hát

được. Bài 3: Xác định luạn điểm, luận cứ trong VB: Không sợ sai lầmSGK trang 42). - LĐ cơ bản: Không sợ vấp ngã. - Câu mang luận điểm( Câu mở đàu, câu kết thúc)- Luận cứ: - LC lí lẽ: Câu 1. 2. - LC chứng minh + lí lẽ: * Một người sợ thất bại…..sai lầm cũng có hai mặt. Tuy nó đem lại tổn thát nhưng nó cũng đem đến bài học cho đời. * Khi tiến bước vào tương lai….Thất bại là mẹ thành công. * Tất nhiên khi bạn khiông phảI là người liều lĩnh…nhưng có người biết suy nghĩ, rút kinh nghiệm, tìm con đường khác để tiến lên. Bài 4: So sánh 2 cách lập luận c/ m của hai VB ở bài tập 2 và 3:

Bài “ Dừng….” Luận cứ c/m là những dẫn chứng xác thực, chỉ việc nêu ra.Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 55

Bài: “ Không….” Luận cứ chứng minh là những hiện tượng có thực trong đời sống thường xảy ra, được tác giả phan tích. Các luận cứ có sự kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và DC.

Bài 5: CMR các tác phẩm trữ tình học trong chương trình N. Văn 7 đã cho ta hiểu sâu sắc hơn những tình cảm cao đẹp của người VN ta.

Xá định luận điểm của bài. Hãy liệt kê dẫn chứng dùng trong mỗi luận điểm đó.\* Gợi ý:

- LĐ 1: Tình yêu quê hương đất nước thiết tha của người VN. + LC 1: Tự hào với vẻ đẹp của QH.

Vẻ đẹp thanh bình của làng quê( Buổi chiều đứng ở Phủ Thiên trường trông ra) Cảnh núi rừng thơ mộng( Bài ca Côn Sơn, Cảnh khuya) Cảnh đèo bao la, hùng vĩ( Qua đèo ngang)+ LC 2: Tự hào DT, quýet tâm bảo vẹ đất nước. Khẳng định chủ quyền đất nước( Sông núi nước Nam) Hiểu rõ ý nghĩa cuộc chiến đấu( Tiếng gà trưa) Quyết tâm xây dựng dất nước( Phò gia vè kinh).

- LĐ 2: Những tình cảm sâu sắc với bạn bè: +LC 1: Tình bạn chân thành, đằm thắm( bạn đến chơI nhà) + LC 2: Tình bà cháu.D. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC: _ Hoàn chỉnh bài tập.- Chuẩn bị : Ôn tập văn nghị luận c/ m( tiếp)* Rút kinh nghiệm:……………………………………………………………………………….


Ngày soạn: 1/ 2/ 2017Ngày dạy : / 2 / 2017

CHUYÊN ĐỀ: VĂN NGHỊ LUẬNVăn nghị luận chứng minh ( tiếp)


A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: - Giúp học sinh ôn tập lại các kiến thức về bước lập dàn bài của kiểu bài lập luận chứng minh- Rèn kĩ năng làm văn nghị luạn chứng minh- Có ý thức trình bày các vấn đề trong c/s một cách rành mạch , thuyết phục B. CÁC BƯỚC LÊN LỚP:

1.Kiểm tra bài cũ2.Bài mớiBài tập 1: Ca dao, dân ca VN thấm đẫm tình yêu quê hương đất nước. Em hãy

chứng minh.A. Mở bài: Dẫn dắt vào đề

+ Ca dao là lời ru êm ái, quen thuộc+ Là tiếng nói gia đình, đằm thắm, tình yêu quê hưong đất nước

B. Thân bài:- Ca dao ghi nội lại tình yêu quê hương đất nước- Họ yêu những gì thân thuộc trên mảnh đất quê hương: “Đứng bên...mêng mông”.- Xa quê, họ nhớ những gì bình dị của quê hương, nhớ người thân: “Anh đi anh nhớ ...hôm nao”- Nhớ cảnh đẹp và nghề truyền thống của quê hương

“Gió đưa cành trúc...Tây Hồ”.- Nhớ đến Huế đẹp và thơ mộng

“Lờ đờ bóng ngả trăng chênhTiếng hò xa vắng nặng tình nước non”...C. Kết Bài: Ca dao chất lọc những vẻ đẹp bình dị, bồi đắp tâm hồn tình yêu cuộc

sốngBài tập 2: Chứng minh: “Rừng đem lại lợi ích to lớn cho con người”

a)MB: Tầm quan trọng của rừng đối với cuộc sống, sự ưu đãi của thiên nhiên đối với con người.

b)TB: Chứng minh:- Từ xa xưa rừng là môi trường sống của bầy người nguyên thuỷ:+ Cho hoa thơm quả ngọt+ Cho vỏ cây làm vật che thân+ Cho củi, đốt sưởi.- Rừng cung cấp vật dụng cần thiết+ cho tre nứa làm nhà+ Gỗ quý làm đồ dùng+ Cho là làm nón...+ Cho dược liệu làm thuốc chữa bệnh+ Rừng là nguồn vô tận cung cấp vật liệu: giấy viết, sợi nhân tạo để dệt vải, thắng cảnh để nghỉ ngơi, là nguồn du lịch.


+ Rừng điều hoà khí hậu, làm trong lành không khíc) KB: Khẳng định lợi ích to lớn của rừng

Bảo vệ rừng Bài 3: Chứng minh tính đúng đắn của câu tục ngữ :“Một cây làm chẳng lên non

Ba cây chụm lại thành hòn núi cao”A.Mở bài:

- Nêu tinh thần đk là nguồn sức mạnh- Phát huy mạnh mẽ trong kháng chiến chống quân thùNêu vấn đề: “Một cây..núi cao”

B.Thân bài:Giải thích:- “Một cây không làm nên non, nên núi cao”- Ba cây làm nên non, nên núi cao- Câu tục ngữ nói lên tình yêu thương, đoàn kết của cộng đồng dân tộc.Chứng minh: -Thời xa xưa VIệt Nam đã trồng rừng, lấn biển, làm lên những cánh đồng màu mỡ: “Việt Nam...hơn”- Nguyễn Đình Thi.- Trong lịch sử đấu tranh dựng nước, giữ nước

+ Khởi nghĩa Bà Trưng, Bà Triệu, Quang Trung...+TK 13: Ngô Quyền chống quân Nam Hán+TK 15: Lê Lợi chống Minh+Ngày nay: chiến thắng 1954+Đại thắng mùa xuân 1975

- Trên con đường phát triển công nông nghiệp, hiện đại hoá phấn đấu cho dân giàu nước mạnh.

+Hàng triệu con người đang đồng tâm..C. Kết bài:

- Đoàn kết trở thành 1 truyền thống quý báu của dân tộc- Là HS em cùng xây dựng tinh thần đoàn kết, giúp nhau học tập.Học sinh viết từng đoạn của ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bàiBài 4 : Chứng minh rằng: Ca dao luôn bồi đắp cho tuổi thơ chúng ta tình yêu tha thiết đối với đất nước, quê hương .HD* Yªu cÇu: - Ph¬ng thøc: Chøng minh - Néi dung: Ca dao bồi đắp tình yêu tha thiết đối với đất nước, quê hương - Ph¹m vi : DÉn chøng lÊy trong kho tàng ca dao Việt Nam.* Cô thÓ:a. Më bµi:- Giới thiệu được ca dao là tiếng nói tình cảm, là sản phẩm tinh thần của người lao động xưa.- Ca dao biểu hiện đời sống tâm hồn phong phú nhất là tình yêu quê hương đất nước.


b. Th©n bµi: Chứng minh được trên các phương diện sau:+ Ca dao ca ngợi cảnh đẹp quê hương đất nước:- VD: Ở xứ Lạng “ Đồng Đăng có phố Kì Lừa Có nàng Tô Thị, có chùa Tam Thanh” Ở Thăng Long “ Gió đưa cành trúc la đà Tiếng chuông Trấn Vũ, canh gà Thọ Xương Mịt mù khói tỏa ngàn sương Nhịp chày Yên Thái, mặt gương Tây Hồ” Ở Miền Trung “ Đường vô xứ Nghệ quanh quanh Non xanh nước biếc như tranh họa đồ”+ Ca dao giới thiệu sản vật quý của mọi miền:- VD: Ở Phú Thọ “ Bưởi Chi Đán, quýt Đan Hà Cà phê Phú Hộ, đồi chè Thái Ninh” Nói đến sự giàu có của quê hương “ Nước ta bể bạc non vàng Bể bạc Nam Hải, non vàng Bồng Lai” “ Đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng, mênh mông bát ngát. Đứng bên tê đồng, ngó bên ni đồng, bát ngát mênh mông. Thân em như chẽn lúa đòng đòng Phất phơ dưới ngọn nắng hồng ban mai”+ Ca dao diễn tả tình cảm gắn bó với quê hương: “ Anh đi anh nhớ quê nhà Nhớ canh rau muống nhớ cà dầm tương. Nhớ ai dãi nắng dầm sương Nhớ ai tát nước bên đường hôm nao”+ Ca dao tự hào về lịch sử anh hùng của đất nước: “ Dù ai đi ngược về xuôi Nhớ ngày giỗ tổ mùng mười tháng ba”c. KÕt bµi:- Nhấn mạnh giá trị, tác dụng của ca daoViệt Nam.-Suy nghĩ, ấn tượng, cảm xúc của em về ca dao Việt Nam* Dặn dò- Buổi sau ôn phần văn nghị luận giải thích* Rút kinh nghiệm:.........................................................................................................................................


Ngày soạn: 10 / 2/ 2017Ngày dạy: / / 2017

CHUYÊN ĐỀ: VĂN NGHỊ LUẬNNguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 59

Nghị luận giải thíchA. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:- Hệ thống hoá nội dung kiến thức cần nắm về lập luận giải thích.- Luyện tập viết đoạn văn, bài văn giải thích một vấn đề trong văn học.B. CÁC BƯỚC LÊN LỚP: I. KIẾN THỨC CẦN NẮM:1. Văn lập luận giảithích:- Là kiểu bài văn dùng lí lẽ kết hợp với dẫn chứng nhằm làm sáng tỏ một vấn đề nào đó( trong cuộc sống hoặc trong văn học)để thuyết phục mọi người chấp nhận vấn đề đó.2. Mô hình dàn ý kiểu bài lập luận giải thích:

a) MB: Giới thiệu vần đề cần giảI thích và gợi ra phương hướng cần giảI thích.b) TB: Lần lượt giảI thích từng nội dung của vấn đề. Người viết trả lời câu hỏi sau:

- Em hiểu vấn đề cần giảI thích như thế nào?( Tìm nghĩa của vấn đề cần giảI thích)- Vì sao em hiểu như thế? ( Cơ sở thực tế của vấn đề)- Hiểu vấn đề em sẽ hành động ra sao?

c) Kết bài:- KháI quát lại nội dung vấn đề vừa giảI thích.- Liên hệ với bản thân, với mọi người.II. BÀI TẬP:

Bài tập 1: Giải thích tại sao Nguyễn ái Quốc lại đặt nhan đề cho truyện ngắn của mình là “ Những trò lố hay là Va Ren và PBC”. * Gợi ý: Bằng trí tưởng tượng phong phú và sự hư cấu táo bạo, với những nhân chứng lịch sử: Va ren- kẻ được cử sang làm toàn quyền Đông Dương thay Méc-lanh và PBC- nhà cách mạng đang bị thực dân Pháp bắt giam, Nguyễn áI Quóc đã xây dựng thành công một truyện ngắn xuất sắc và độc đáo “ những trò lố hay là Va-ren và PBC”. Người đã tưởng tượng ra chuyến công du của Va-ren- tên toàn quyền Đông Dương làm rùm beng rằng sang Vn để đem lại tự do cho nhà cách mạng PBC, thế nhưng tất cả chỉ là cáI vỏ giả dối để lừa công luận. Thực chất chuyến đI Đông Dương của hắn là một chuyến đI du lịch hưởng thụ cá nhân, hắn không hề quan tâm đến PBC. Từ Mác-Xây( Pháp) đến khi gặp PBC Va-ren đã tiến hành “một cuộc tuần du linh đình” kéo dài nhiều tuần lễ. Tất cả những chặng đường mà hắn đI qua, hắn như một con rối toàn diễn những trò lố bịch. Trò lố bịch nhất là khi hắn vào nhà giam Hoả Lò( HN) gặp nhà cách mạng PBC, “dụ dỗ” Phan phản bội ND, phản bội Tổ quốc một cách trơ trẽn – thì những trò lố chính thức diễn ra thật nực cười. Va –ren càng hùng hồn, trơ trẽn đề cao quan điểm sống của những kẻ phản bọi lí tưởng, ruồng bỏ giai cáp mình bao nhiêu thì PBC càng tỏ ra lạnh lùng “dửng dưng” bấy nhiêu. Rõ ràng nhan đề của truyện “ Những…” hoàn toàn phù hợp với nội dung của câu chuyện, qua đó làm nổi bật lên tháI độ bịp bợm xấu xa của va-ren và ý chí kiên cường của nhà cách mạng vĩ đại PBC.

Bài 2: Giải thích câu nói của Lê nin: “ Học, học nữa, học mãi”. Gợi ý :

- Học là gì? Học là một quá trình tìm hiểu, thu nhận, tích luỹ kiến thức và rèn luyện kĩ năng cho mình để tăng thêm hiểu biét, trình độ KH, kĩ thuật về mọi mặt.Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 60

- Các hình thức học: Học ở trường( theo chương trình học của nhà trường dưới sự dạy dỗ tận tình của các thầy cô giáo), học cư xử trong đời sống thông thường ở nhà( dưới sự dạy bảo của cha mẹ), học qua bạn bè, người thân, học qua sách báo, các phương tiện thông tin đại chúng…, học qua những người lao động xung quanh mình.- “ Học nữa” là học hết trình độ này lại đến trình độ khác, từ dễ đến khó, học suốt đời để nâng cao trình độ hiểu biết.- “ Học mãI” là học liên tục, không ngừng nghỉ suót cuộc đời, luôn nâng cao vốn hiểu biết của mình về mọi mặt.=> Học là vô tận, học ở mợi lúc, mọi nơi, mọi diều, giúp con người hiểu biết sâu rộng hơn, nâng cao năng suất cong việc.- Vì sao phải hiểu như vậy? + Vì chính bản thân: Nếu không học sẽ không có nhiều tri thức, hiểu biết để vận dụng vào cuộc sống sau này, két quả công việc sẽ không tốt đẹp như mong dợi. Có học mới có được việc làm tốt để nuôI sống bản thân mình, giúp đỡ gia đình, xây dựng đất nước giàu đẹp, hạnh phúc. + Hiếu học là một truyền thống tốt đẹp mà bao đời nay, ông cha chúng ta đã truỳen lại cho con cháu. Không chăm chỉ học tập sẽ đi ngược lại với truyền thống, đạo lí tốt đẹp đó. ( HS lấy dẫn chứng minh hoạ.)

- Muốn thực hiện lời dạy của Lê Nin phải làm gì? Phải tự tìm thấy những cái thích thú, say mê trong học tập và phải luôn sáng tạo trong việc học của mình để học tốt hơn. Bên cạnh đó còn cần đến nghị lực, quyết tâm học tập….Trong bài học phải nắm chắc bài học, học thêm ở bạn bè, lắng nghe thêm thông tin đại chúng, sách báo. Học phải di đoi với thực hành, học toàn diện.

C) HƯỚNG DẪN HỌC BÀI:- Hoàn chỉnh tiếp bài tập .* Dặn dò : Ôn tập các phép tu từ chuẩn bị học buổi sau* Rút kinh nghiệm:................................................................................................................................................


Ngày soạn: 2/ 3/ 2017

Ngày dạy: / 3 / 2017


LUYỆN ĐỀ

Câu 1 Phần kết văn bản Ca Huế trên sông Hương (Ngữ văn 7 tập hai), tác giả Hà Ánh

Minh viết:Nghe tiếng gà gáy bên làng Thọ Cương, cùng tiếng chuông chùa Thiên Mụ gọi

năm canh, mà trong khoang thuyền vẫn đầy ắp lời ca tiếng nhạc.Không gian như lắng đọng. Thời gian như ngừng lại…Em cảm nhận như thế nào về vẻ đẹp kì diệu của ca Huế trên sông Hương qua đoạn

văn trên ?Câu 2

Trình bày cảm nhận của em về những dòng thơ sau đây:Thời gian chạy qua tóc mẹMột màu trắng đến nôn naoLưng mẹ cứ còng dần xuốngCho con ngày một thêm cao.

Mẹ ơi trong lời mẹ hátCó cả cuộc đời hiện raLời ru chắp con đôi cánhLớn rồi con sẽ bay xa ...

(Trích Trong lời mẹ hát - Trương Nam Hương) ( Bánh trôi nước - Hồ Xuân Hương).Câu 3 Trình bày cảm nhận của em về đoạn văn sau: “Tự nhiên như thế: ai cũng chuộng mùa xuân. Mà tháng giêng là tháng đầu của mùa xuân, người ta càng trìu mến, không có gì lạ hết. Ai bảo được non đừng thương nước, bướm đừng thương hoa, trăng đừng thương gió; ai cấm được trai thương gái, ai cấm được mẹ yêu con; ai cấm được cô gái còn son nhớ chồng thì mới hết được người mê luyến mùa xuân.” ( Mùa xuân của tôi- Vũ Bằng- Ngữ văn 7, tập 1)Câu 4 “Mưa xuân. Không phải mưa. Đó là sự bâng khuâng gieo hạt xuống mặt đất nồng ấm, mặt đất lúc nào cũng phập phồng, như muốn thở dài vì bổi hổi, xốn xang… Hoa xoan rắc nhớ nhung xuống cỏ non ướt đẫm. Đồi đất đỏ lấm tấm một thảm hoa trẩu trắng”. (Vũ Tú Nam) Xác định, phân tích giá trị các từ láy và biện pháp tu từ có trong đoạn văn trên để thấy được những cảm nhận của nhà văn Vũ Tú Nam về mưa xuân.

Câu 5: Truyện ngắn” Sống chết mặc bay” của Phạm Duy Tốn đã phản ánh cuộc sống khổ cực của người dân, đồng thời lên án thói vô trách nhiệm của bọn quan lại phong kiến.Hãy chứng minh nhận định trên.Câu 6:Văn bản Cổng trường mở ra (Ngữ Văn 7, Tập I) kết thúc như sau:

Mẹ sẽ đưa con đến trường, cầm tay con dắt qua cánh cổng, rồi buông tay mà nói: “Đi đi con, hãy can đảm lên, thế giới này là của con, bước qua cánh cổng trường là một thế giới kỳ diệu sẽ mở ra”.Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 62

Hãy viết một đoạn văn 8-10 câu trình bày suy nghĩ của em về “thế giới kỳ diệu” được mở ra khi “bước qua cánh cổng trường”.Câu 7:Chỉ ra và phân tích ý nghĩa của những quan hệ từ trong những câu thơ sau:“ Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặnMà em vẫn giữ tấm lòng son”.( Bánh trôi nước – Hồ Xuân HươngGỢI Ý Câu 1. Trình bày cảm nhận về vẻ đẹp kì diệu của ca Huế trên sông Hương qua đoạn văn (…)Học sinh có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau, nhưng phải nêu được 4 ý cơ bản như sau - Ca Huế là một hình thức sinh hoạt văn hóa - âm nhạc thanh lịch, tao nhã- Ca Huế khiến người nghe quên cả không gian, thời gian, chỉ còn cảm thấy tình người. - Ca Huế làm giàu tâm hồn con người, hướng con người đến những vẻ đẹp của tình người xứ Huế: trầm tư, sâu lắng, đôn hậu… - Ca Huế mãi mãi quyến rũ, làm say đắm lòng người bởi vẻ đẹp bí ẩn của nóCâu 2. Thơ Trương Nam Hương thường lung linh những hình ảnh về mẹ, về quê hương và tuổi thơ. Như nhà thơ từng tâm sự: Tôi nhớ về mẹ, về quê hương, về những miền đất, về những năm tháng gian nan nghèo khó, đã cưu mang nuôi dưỡng mình. Đẹp, buồn và trong trẻo biết bao … Học sinh có thể trình bày cảm nhận theo nhiều cách khác nhau, nhưng phải nêu được những ý cơ bản như sau:

- Đoạn thơ bộc lộ cảm xúc và suy nghĩ của tác giả về người mẹ. Hình ảnh mái tóc mẹ bạc trắng vì thời gian làm cho ta xúc động đến nôn nao. Ý đối lập trong hai câu thơ “ Lưng mẹ cứ còng dần xuống / Cho con ngày một thêm cao” Như muốn bộc lộ suy nghĩ về lòng biết ơn của tác giả đối với mẹ.

- Mẹ đem đến cho con cả “cuộc đời” trong lời hát, mẹ chắp cho con “đôi cánh” để lớn lên con sẽ bay xa. Những cảm xúc, suy nghĩ của tác giả về người mẹ thật đẹp đẽ biết bao ! HS cần cảm nhận về ý nghĩa tiếng hát của mẹ đối với con, nhờ tiếng hát của mẹ mà con hiểu cuộc đời, đặc biệt là hiểu được sự vất vả và tình yêu thương mà mẹ dành cho con. - Chính lời ru của mẹ đã chắp cho con đôi cánh, đã cho con ước mơ, niềm tin và nghị lực để con bay cao, bay xa. Mẹ chính là động lực, là cuộc sống của con. HS có thể nêu một số câu thơ khác viết về mẹ để mở rộng, nâng cao và làm rõ cảm nhận của mình ... khuyến khích những bài viết giàu cảm xúc.


Câu 3 Bài làm học sinh cần trình bày được các ý sau: Mùa xuân của tôi là phần đầu bài tuỳ bút Tháng giêng mơ về trăng non rét ngọt trong kiệt tác văn chương Thương nhớ mười hai của nhà văn Vũ Bằng. Đoạn văn mở đầu bằng câu khẳng định: “Tự nhiên như thế: ai cũng chuộng mùa xuân.”

Bằng nghệ thuật liệt kê, nhân hoá, điệp từ, điệp ngữ, điệp cấu trúc câu tác giả khẳng định: Tình cảm yêu mến mùa xuân là tình cảm rất tự nhiên của con người, là quy luật tất yếu.

- Diễn tả một cách sâu sắc cảm xúc của nhà văn trước một quy luật rất đỗi tự nhiên trong tình cảm của con người: yêu mùa xuân, yêu tháng giêng…Từ đó tác động mạnh mẽ đến cảm xúc người nghe, người đọc... Ai cũng chuộng mùa xuân và mê luyến mùa xuân nên càng trìu mến tháng giêng, tháng đầu của mùa xuân.

- Một cách viết duyên dáng, mượt mà, làm cho lời văn mềm mại, tha thiết theo dòng cảm xúc, đọc lên ta cứ ngỡ là thơ. Cảm xúc cứ trào ra qua các điệp ngữ đừng, đừng thương, ai bảo được…ai cấm được…ai cấm được…ai cấm được…Chữ thương được nhắc lại tới 4 lần, liên kết với chữ yêu, chữ nhớ đầy ấn tượng và rung động.

- Thể hiện rõ tình cảm, tấm lòng của tác giả Vũ Bằng đối với mùa xuân, với quê hương, đất nước.Câu 4:

+ Từ láy: bâng khuâng, phập phồng, bổi hổi, xốn xang, nhớ nhung, lấm tấm.+ Biện pháp tu từ:Nhân hóa: mưa xuân bâng khuâng gieo hạt; mặt đất phập phồng, bổi hổi, xốn xang; hoa xoan nhớ nhung.So sánh: mặt đất như muốn thở dài.

- Phân tích: + Mưa được cảm nhận như là sự bâng khuâng gieo hạt, những hạt mưa xuân từ bầu trời xuống mặt đất một cách nhẹ nhàng, đem đến cho đất trời một sự nồng ấm. + Mặt đất đón mưa được cảm nhận trong cái phập phồng, chờ đợi. Có lẽ sự chờ đón đó rất lâu rồi nên mặt đất thở dài, xốn xang, bổi hổi.+ Hoa xoan rụng được cảm nhận như cây đang rắc nhớ nhung.

Một loạt từ láy nói về tâm trạng, cảm xúc con người kết hợp biện pháp tu từ so sánh,

nhân hóa để diễn tả cảnh vật, thiên nhiên đất trời lúc mưa xuân: làn mưa xuân nhẹ, mỏng,

đáng yêu, đem đến hơi thở, sự sống cho thiên nhiên đất trời của mùa xuân. Mưa xuân

được cảm nhận hết sức tinh tế qua tâm hồn nhạy cảm và tình yêu thiên nhiên của nhà văn

Vũ Tú

Câu 5:

a. Mở bài:

-Giới thiệu khái quát về tác giả Phạm Duy Tốn và tác phẩm “ Sống chết mặc bay”.

- Giới thiệu được luận điểm cần chứng minh.Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 64

b.Thân bài:

* Cuộc sống khổ cực của người dân:

- Tình cảnh khốn khổ trong lúc hộ đê:

+ Trời đã rất khuya, khoảng một giờ đêm, là lúc con người lẽ ra phải được nghỉ ngơi, thì

người dân vẫn cố gắng hộ đê: kẻ thì thuổng, người thì cuốc, kẻ đội đất, kẻ vác tre, nào

đắp, nào cừ, bì bõm dưới bùn lầy, người nào người nấy lướt thướt như chuột lột.

+ Mưa càng lúc càng to, mực nước sông mỗi lúc một dâng lên cao, nhưng xem chừng ai

ai cũng mệt lử cả rồi, sức người khó lòng địch nổi với sức trời.

- Tình cảnh khốn khổ khi đê vỡ:

+ Nươc tràn lênh láng, xoáy thành vực sâu, nhà cửa trôi băng, lúa má ngập hết,

+ Kẻ sống không chỗ ở, kẻ chết không có nơi chôn

* Thái độ vô trách nhiệm của quan lại phong kiến

- Cảnh đi hộ đê của quan nhà nhã như đi nghỉ mát; Quan tay trái dựa gối xếp, chân phải

duỗi thẳng ra, để cho tên người nhà quỳ ở dưới đất mà gãi, một lính lệ đứng bên quạt hầu.

Xung quanh là bát yến hấp đường phèn, tráp đồi mồi, hai bên nào ống thuốc bạc, nào

đồng hồ vàng và cơ man những vật dụng quý phái sang trọng khác. Quan không nghĩ đến

việc đê vỡ, chỉ lo chơi bài.

- Cách cư xử của quan khi có người báo tin đê sắp vỡ: vẫn điềm nhiên, chỉ lăm le chực

người ta bốc trúng quân mình chờ hạ, gắt” mặc kệ” khi có người nói đê sắp vỡ

+ Thái độ của quan hộ đê khi đê vỡ: đuổi người báo tin đê vỡ vì người đó đã chạy xồng

xộc vào, không có phép tắc , doạ cách cổ, bỏ tù những người báo tin đê vỡ; cười sung

sướng vì ù ván bài.

Đối diện với tình cảnh khốn khổ của người dân, thói vô trách nhiệm của quan trở thành

tội ác.

c. Kết bài

Ý nghĩa của truyện ‘ Sống chết mặc bay”

Câu 6:


Học sinh dựa vào nội dung bài học “ Cổng trường mở ra” và hiểu biết của bản thân để trình bày suy nghĩ về “thế giới kỳ diệu” được mở ra khi “bước qua cánh cổng trường” làm nổi bật ý về vai trò và vị trí của nhà trường đối với cuộc đời mỗi con người. Sau đây là một số gợi ý: + Được khám phá một thế giới mới lạ: những điều kì diệu, bí ẩn trong thế giới tự nhiên và con người…+ Được đến với cả một chân trời tri thức, được bồi dưỡng về tâm hồn nhân cách;+ Ước mơ, khát vọng được chắp cánh để bay cao, bay xa;+ Được sống trong vòng tay yêu thương của thầy cô, bè bạn…Câu 7:

Yêu cầu 1

Chỉ ra những quan hệ từ: Mặc dầu, mà

Yêu cầu 2: Phân tích được ý nghĩa của việc sử dụng quan hệ từ

Việc sử dụng các quan hệ từ mặc dầu, mà chỉ sự đối lập giữa bề ngoài của chiếc bánh trôi nước với cái nhân của nó, chiếc bánh trôi có thể rắn hay nát, khô hay nhão là do tay người nặn nhưng dù thể rắn hay nát, khô hay nhão thì bên trong cũng có nhân màu hồng son, ngọt lịm.

Đó cũng là sự đối lập giữa hoàn cảnh xã hội với việc giữ gìn tấm lòng son sắt của người phụ nữ.

Việc sử dụng cặp quan hệ từ trên tạo nên một các dõng dạc và dứt khoát thể hiện rõ thái độ, quyết tâm bảo vệ, giữ gìn nhân phẩm của người phụ nữ trong bất cứ hoàn cảnh nào.

Việc dùng cặp quan hệ từ trên tạo nên một cách dõng dạc và dứt khoát thể hiện rõ thái độ quyết tâm bảo vệ giữ gìn nhân phẩm của người phụ nữ trong bất cứ hoàn cảnh nào.

Việc dùng cặp quan hệ từ trên cũng đã thể hiện thái độ đề cao, bênh vực người phụ nữ của Hồ Xuân Hương.

Viết đúng hình thức đoạn văn.


……………………………………………………………………………………

Ngày tháng 4 năm 2017


Ngày soạn:10/ 3/ 2017

Ngày dạy: / 3 /2017

LUYỆN ĐỀ

Câu 1: (4điểm) Chỉ ra và phân tích tác dụng của phép tu từ trong đoạn thơ sau:

“ Ôi lòng Bác vậy cứ thương ta, Thương cuộc đời chung thương cỏ hoa. Chỉ biết quên mình cho hết thảy, Như dòng sông chảy nặng phù sa”.

( Trích “Theo chân Bác” - Tố Hữu)Câu 2: (6 điểm )Suy nghĩ của em về bức thông điệp mà em được nhận từ câu chuyện dưới đây: Cơn gió và cây sồi

Một cơn gió dữ dội băng qua khu rừng già. Nó ngạo nghễ thổi tung tất cả các sinh vật trong rừng, cuốn phăng những đám lá, quật gẫy các cành cây. Nó muốn mọi cây cối đều phải ngã rạp trước sức mạnh của mình. Riêng một cây sồi già vẫn đứng hiên ngang, không bị khuất phục trước cơn gió hung hăng. Như bị thách thức,cơn gió lồng lộn, điên cuồng lật tung khu rừng một lần nữa. Cây sồi vẫn bám chặt đất, im lặng chịu đựng sự giận giữ của cơn gió và không hề gục ngã. Cơn gió mệt mỏi, đành đầu hàng và hỏi:- Cây sồi kia! Làm sao ngươi có thể đứng vững như thế?

Cây sồi già từ tốn trả lời:- Tôi biết sức mạnh của ông có thể bẻ gãy hết các nhánh cây của tôi, cuốn sạch đám lá của tôi và làm thân tôi lay động. Nhưng ông sẽ không bao giờ quật ngã được tôi. Bởi tôi có những nhánh rễ vươn dài, bám sâu vào lòng đất. Đó chính là sức mạnh sâu thẳm nhất của tôi. Càng ngày chúng sẽ phát triển càng mạnh mẽ, giúp tôi vững vàng hơn trước mọi sức mạnh của kẻ thù. Nhưng tôi phải cám ơn ông, cơn gió ạ! Chính những cơn điên cuồng của ông đã giúp tôi chứng tỏ được khả năng chịu đựng và sức mạnh của mình. ( Quang Kiệt- theo Viva Consulting – Hạt giống tâm hồn - Đừng bao giờ từ bỏ ước mơ, NXB Tổng hợp TP Hồ Chí Minh)Câu 3: (10 điểm) Từ các văn bản “Những câu hát về tình cảm gia đình”, “Mẹ tôi” (Ét-môn-đo Đơ A-mi-xi), “Cuộc chia tay của những con búp bê” (Khánh Hoài), hãy bộc lộ những tình cảm và suy nghĩ của em khi được sống trong tình yêu thương của những người thân trong gia đình và niềm thương cảm cho những ai không có được những may mắn đó. Đáp án:

Câu Đáp án Điểm

Câu 1(4điểm)

- Học sinh chỉ ra được phép tu từ được dùng trong đoạn thơ trên là phép tu từ điệp ngữ. Từ “thương” được nhắc đi nhắc lại 3 lần trong 2 câu thơ đầu.

- Phép tu từ so sánh trong hai câu thơ sau: So sánh sự hi sinh quên Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 67

mình của Bác với hình ảnh dòng sông chảy nặng phù sa. - Phân tích tác dụng (3,0đ)

+ Viết về Bác Hồ kính yêu - đó là nguồn cảm hứng không bao giờ vơi cạn đối với các nhà văn, nhà thơ. Tố Hữu cũng trân trọng dành một phần tâm hồn mình viết về Bác. Đoạn thơ trên được trích trong trường ca “Theo chân Bác” của Tố Hữu. + Trong đoạn thơ tác giả dùng điệp từ “thương” ở 2 câu thơ đầu để nói về tình thương yêu rộng lớn bao la của Bác dành cho ta - những người dân đất Việt cũng như toàn thể nhân dân lao động nghèo khổ trên thế giới. Tình yêu thương của Bác còn bao trùm cả vạn vật trong thiên nhiên. + Hai câu thơ sau tác giả dùng phép tu từ so sánh thật độc đáo. Tác giả đã so sánh sự hi sinh quên mình vì dân vì nước của Bác như dòng sông lặng lẽ chảy trôi ngàn đời mang lượng phù sa bồi đắp cho những cánh đồng phì nhiêu. + Đoạn thơ có 4 câu sử dụng hài hoà 2 phép tu từ điệp ngữ và so sánh giúp ta hiểu tình thương, sự hi sinh cao cả của Bác dành cho ta, Mỗi người đều cảm động vô cùng khi đọc đoạn thơ trên.

Câu 2(6điểm)

* Yêu cầu về kĩ năng: - Xác định đúng kiểu bài nghị luận xã hội, dạng nghị luận mở. - Bài viết có bố cục 3 phần. - Hệ thống ý (luận diểm) rõ ràng, lập luận chặt chẽ, thuyết phục, dẫn chứng cụ thể. - Biết vận dụng tổng hợp các phương pháp lập luận: giải thích, phân tích, chứng minh, bình luận...- Có kĩ năng vận dụng yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm vào bài văn nghị luận.* Yêu cầu về nội dung:

- Có thể trình bày bài viết của mình theo nhiều cách nhưng cần đảm bảo một số ý cơ bản mang tính định hướng sau:1. Hiểu nội dung, ý nghĩa của câu chuyện: - Cơn gió: Hình ảnh tượng trưng cho những khó khăn, thử thách, những nghịch cảnh trong cuộc sống.- Cây sồi: Hình ảnh tượng trưng cho lòng dũng cảm, dám đối đầu, không gục ngã trước hoàn cảnh với niềm tin chiến thắng.- Ý nghĩa của câu chuyện: Trong cuộc sống, con người cần có lòng dũng cảm, tự tin, nghị lực và bản lĩnh vững vàng trước những khó khăn, trở ngại của cuộc sống.2. Bức thông điệp từ câu chuyện: Học sinh tự cảm nhận tìm ra điều tác giả muốn nhắn gửi theo cách hiểu của mình, miễn là hợp lí. Sau đây là một số gợi ý:- Trong cuộc sống, luôn tiềm ẩn những khó khăn, trở ngại, những nghịch


cảnh khó lường và chúng có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Nếu không có lòng dũng cảm, dám đối mặt với khó khăn, trở ngại thì khó hoặc không thể vượt qua được.- Lòng dũng cảm, nghị lực và bản lĩnh vững vàng sẽ tiếp thêm sức mạnh giúp con người tự tin trước khó khăn, trở ngại, những nghịch cảnh của cuộc đời.- Dũng cảm dám đối mặt với thử thách, không gục ngã trước hoàn cảnh là chìa khóa của thành công.Lưu ý: Trong quá trình lập luận nên có những dẫn chứng về những tấm gương dũng cảm, không gục ngã trước hoàn cảnh để cách lập luận thêm thuyết phục.3. Bài học cho bản thân: - Rèn luyện bản lĩnh, nghị lực vững vàng trước mọi hoàn cảnh.- Bình tĩnh tìm ra giải pháp cần thiết để từng bước vượt qua khó khăn, trở ngại.- Nuôi dưỡng niềm tin chiến thắng. Không nên tuyệt vọng, bi quan, chán nản, gục ngã trước hoàn cảnh.- Phê phán thái độ, hành động buông xuôi, thiếu ý chí, nghị lực, niềm tin.

Câu 3(10điểm)

1. Nội dung ( 7 đ)a) Mở bài : Giới thiệu những tình cảm và suy nghĩ của em khi được sống trong tình yêu thương của những người thân trong gia đình và bộc lộ niềm thương cảm cho những ai không có được những may mắn đó thông qua việc đọc các văn bản Những câu hát về tình cảm gia đình, Mẹ tôi (Ét-môn-đo Đơ A-mi-xi), Cuộc chia tay của những con búp bê (Khánh Hoài).b) Thân bài: - Cảm xúc sung sướng, hạnh phúc biết bao khi được sống trong tình yêu thương của ông bà, cha mẹ, anh chị em, được cha mẹ, ông bà sinh thành dưỡng dục, nâng niu chăm sóc. ( Dẫn chứng trong các văn bản trên). - Biết ơn, trân trọng nâng niu những tình cảm, công lao mà ông bà, cha mẹ, anh chị em trong gia đình đã dành cho mình. ( Dẫn chứng trong các văn bản trên). - Bày tỏ tình cảm một cách sâu sắc nhất bằng cách nguyện ghi lòng tạc dạ chín chữ cù lao, làm tròn chữ hiếu, anh em hoà thuận làm cho cha mẹ vui lòng, nhớ thương cha mẹ ông bà... ( Dẫn chứng trong các văn bản trên). - Thật đáng xấu hổ và nhục nhã cho kẻ nào chà đạp lên tình yêu thương đó. ( Dẫn chứng trong các văn bản trên). - Bộc lộ niềm thương cảm cho những ai không có được những may mắn đó trên cơ sở văn bản “Cuộc chia tay của những con búp bê” (Khánh Hoài). Cuộc đời còn biết bao nhiêu bạn sống thiếu những tình yêu thương của cha mẹ, anh em phải xa cách chia lìa như Thành và Thuỷ trong “Cuộc chia tay của những con búp bê” (Khánh Hoài) và biết bao tình cảnh éo le


khác. - Bộc lộ niểm mong ước mọi người đều được sống trong tình yêu thương của những người thân trong gia đình trên cơ sở các văn bản “Những câu hát về tình cảm gia đình”,“Mẹ tôi” (Ét-môn-đo Đơ A-mi-xi), “Cuộc chia tay của những con búp bê” (Khánh Hoài).c) Kết bài:- Khẳng định tình cảm gia đình cần thiết với mỗi con người. Vì vậy hãy quý trọng và gìn giữ.2. Hình thức: ( 3đ)

Không mắc lỗi từ và câu. Văn viết biểu cảm. Có sự sáng tạo trong cách lập luận và biểu đạt cảm xúc.

*Rút kinh nghiêm:…………………………………………………………………………………….


Ngày soạn: 1/ 4/ 2017Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 70

Ngày dạy: / 4/ 2017

LUYỆN ĐỀ

§Ò thi häc sinh giáiM«n: Ng÷ v¨n 7 ( ĐỀ 1)

Thêi gian lµm bµi: 120 phót (kh«ng tÝnh thêi gian giao ®Ò)C©u 1 (3 ®iÓm). ChØ ra vµ ph©n tÝch ý nghÜa cña nh÷ng quan hÖ tõ trong nh÷ng c©u th¬ sau:

“ R¾n n¸t mÆc dÇu tay kÎ nÆn Mµ em vÉn gi÷ tÊm lßng son”.

( B¸nh tr«i níc - Hå Xu©n H¬ng)C©u 2: (7 ®iÓm).

Tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ ®o¹n v¨n sau:“§ång bµo ta ngµy nay còng rÊt xøng ®¸ng víi tæ tiªn ta ngµy tríc. Tõ

çc cô giµ tãc b¹c ®Õn çc ch¸u nhi ®ång trÎ th¬, tõ nh÷ng kiÒu bµo ë níc ngoµi ®Õn nh÷ng ®ång bµo ë vïng t¹m bÞ chiÕm, tõ nh©n d©n miÒn ngîc ®Õn miÒn xu«i, ai còng mét lßng nång nµn yªu níc, ghÐt giÆc. Tõ nh÷ng chiÕn sÜ ngoµi mÆt trËn chÞu ®ãi mÊy ngµy ®Ó b¸m s¸t lÊy giÆc ®Æng tiªu diÖt giÆc, ®Õn nh÷ng c«ng chøc ë hËu ph¬ng nhÞn ¨n ®Ó ñng hé bé ®éi, tõ nh÷ng phô n÷ khuyªn chång con ®i tßng qu©n mµ m×nh th× xung phong gióp viÖc vËn t¶i, cho ®Õn çc bµ mÑ chiÕn sÜ s¨n sãc yªu th¬ng bé ®éi nh con ®Î cña m×nh. Tõ nh÷ng nam n÷ c«ng nh©n vµ n«ng d©n thi ®ua t¨ng gia s¶n xuÊt, kh«ng qu¶n khã nhäc ®Ó gióp mét phÇn vµo kh¸ng chiÕn, cho ®Õn nh÷ng ®ång bµo ®iÒn chñ quyªn ®Êt ruéng cho ChÝnh phñ. … Nh÷ng cö chØ cao quý ®ã, tuy kh¸c nhau n¬i viÖc lµm, nhng ®Òu gièng nhau n¬i nång nµn yªu níc”.

(Hå ChÝ Minh, Tinh thÇn yªu níc cña nh©n d©n ta)C©u 3 (10 ®iÓm). Cã ý kiÕn ®· nhËn xÐt r»ng:

"Th¬ ca d©n gian lµ tiÕng nãi tr¸i tim cña ngêi lao ®éng. Nã thÓ hiÖn s©u s¾c nh÷ng t×nh c¶m tèt ®Ñp cña nh©n d©n ta." Dùa vµo nh÷ng c©u tôc ng÷, ca dao mµ em ®· ®îc häc vµ ®äc thªm, em h·y lµm s¸ng tá ý kiÕn trªn.

ĐÁP ÁN

C©u 1 (3 ®iÓm)* Yªu cÇu 1 (1,0 ®iÓm): ChØ ra nh÷ng quan hÖ tõ: MÆc dÇu, mµ.* Cho ®iÓm: ChØ ®óng mçi tõ cho 0,5 ®iÓm.* Yªu cÇu 2: Ph©n tÝch ®îc ý nghÜa cña viÖc sö dông quan hÖ tõ (2,0 ®iÓm): - ViÖc sö dông çc quan hÖ tõ mÆc dÇu, mµ chØ sù ®èi lËp gi÷a bÒ ngoµi cña chiÕc b¸nh tr«i níc víi çi nh©n cña nã, chiÕc b¸nh tr«i cã thÓ r¾n hay n¸t, kh« hay nh·o lµ do tay ngêi nÆn nhng dï thÓ r¾n hay n¸t, kh« hay nh·o th× bªn trong còng cã nh©n mµu hång son, ngät lÞm.


- §ã còng lµ sù ®èi lËp gi÷a hoµn c¶nh x· héi víi viÖc gi÷ g×n tÊm lßng son s¾t cña ngêi phô n÷. - ViÖc sö dông cÆp quan hÖ tõ trªn t¹o nªn mét çch dâng d¹c vµ døt kho¸t thÓ hiÖn râ th¸i ®é quyÕt t©m b¶o vÖ gi÷ g×n nh©n phÈm cña ngêi phô n÷ trong bÊt cø hoµn c¶nh nµo. - ViÖc dïng cÆp quan hÖ tõ trªn còng ®· thÓ hiÖn th¸i ®é ®Ò cao, bªnh vùc ngêi phô n÷ cña Hå Xu©n H¬ng.C©u 2 (7 ®iÓm)* Yªu cÇu: - §o¹n v¨n nãi vÒ tinh thÇn yªu níc cña nh©n d©n trong v¨n b¶n nghÞ luËn vÒ Tinh thÇn yªu níc cña nh©n d©n ta cña Hå ChÝ Minh. - §o¹n v¨n ®· sö dông phÐp lËp luËn chøng minh, çch lËp luËn rÊt râ rµng theo quan hÖ Tæng - Ph©n - Hîp giµu søc thuyÕt phôc: + C©u më ®o¹n nªu luËn ®iÓm: §ång bµo ta ngµy nay còng rÊt xøng ®¸ng víi tæ tiªn ta ngµy tríc ®Ó giíi thiÖu tinh thÇn yªu níc cña nh©n d©n ta ngµy nay ®ång thêi cßn cã sù so s¸nh ®èi chiÕu víi tinh thÇn yªu níc cña nh©n d©n ta ngµy tríc ®Ó bµy tá th¸i ®é ngîi ca, tr©n träng. + Çc c©u 2, 3, 4 liÖt kª mét lo¹t dÉn chøng tiªu biÓu, cô thÓ, toµn diÖn ®Ó chøng minh lµm s¸ng tá tinh thÇn yªu níc cña nh©n d©n ta ngµy nay nªu ra ë c©u nªu luËn ®iÓm: çc cô giµ … çc ch¸u thiÕu niªn nhi ®ång; çc kiÒu bµo … ®ång bµo vïng bÞ t¹m chiÕm; nh©n d©n miÒn ngîc … miÒn xu«i; nh÷ng chiÕn sÜ ngoµi mÆt trËn … çc c«ng chøc ë hËu ph¬ng; nh÷ng phô n÷ … bµ mÑ; nam n÷ c«ng nh©n vµ n«ng d©n … nh÷ng ®ång bµo ®iÒn chñ …

Cïng víi nh÷ng dÉn chøng t¸c gi¶ tr×nh bµy chi tiÕt, tØ mØ nh÷ng hµnh ®éng, biÓu hiÖn cña tÊm lßng yªu níc cña nh÷ng con ngêi nµy: Ai còng mét lßng nång nµn yªu níc, ghÐt giÆc, … nhÞn ®ãi mÊy ngµy ®Ó b¸m s¸t lÊy giÆc ®Æng tiªu diÖt giÆc, … nhÞn ¨n ®Ó ñng hé bé ®éi, … khuyªn chång con ®i tßng qu©n mµ m×nh th× xung phong gióp viÖc vËn t¶i, … s¨n sãc yªu th¬ng bé ®éi nh con ®Î cña m×nh, … thi ®ua t¨ng gia s¶n xuÊt, … kh«ng qu¶n khã nhäc ®Ó gióp mét phÇn vµo kh¸ng chiÕn, … quyªn ®Êt ruéng cho chÝnh phñ…

KiÓu c©u “Tõ …. ®Õn” t¹o ra lèi ®iÖp kiÓu c©u, cïng víi ®iÖp tõ nh÷ng, çc vµ phÐp liÖt kª rÊt tù nhiªn, sinh ®éng võa ®¶m b¶o tÝnh toµn diÖn võa gi÷ ®îc m¹ch v¨n tr«i ch¶y th«ng tho¸ng cuèn hót ngêi ®äc, ngêi nghe. T¸c gi¶ ®· lµm næi bËt tinh thÇn yªu níc cña nh©n d©n ta trong kh¸ng chiÕn rÊt ®a d¹ng, phong phó ë çc løa tuæi, tÇng líp, giai cÊp, nghÒ nghiÖp, ®Þa bµn, hµnh ®éng, viÖc lµm. + Cuèi ®o¹n v¨n kh¼ng ®Þnh: Nh÷ng cö chØ cao quý ®ã, tuy kh¸c nhau n¬i viÖc lµm, nhng ®Òu gièng nhau n¬i nång nµn yªu níc. - Víi çch lËp luËn chÆt chÏ, t¸c gi¶ ca ngîi tÊm lßng yªu níc nång nµn cña nh©n d©n ta tõ ®ã kÝch thÝch ®éng viªn mäi ngêi ph¸t huy cao ®é tinh thÇn yªu níc Êy trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p.C©u 3 (10 ®iÓm).1. Yªu cÇu vÒ kÜ n¨ng vµ h×nh thøc:- X¸c ®Þnh ®óng kiÓu bµi chøng minh nhËn ®Þnh vÒ v¨n häc d©n gian (tôc ng÷, ca dao).- ViÕt bµi ph¶i cã bè côc râ rµng, cã luËn ®iÓm, luËn cø, luËn chøng.- Tr×nh bµy s¹ch ®Ñp, c©u ch÷ râ rµng, hµnh v¨n giµu c¶m xóc vµ tr«i ch¶y.Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 72

2. Yªu cÇu vÒ néi dung:a) Më bµi:- DÉn d¾t ®îc vµo vÊn ®Ò hîp lÝ.- TrÝch dÉn ®îc néi dung cÇn chøng minh ë ®Ò bµi, ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t vÊn ®Ò.b) Th©n bµi:* Th¬ ca d©n gian lµ g×? (thuéc ph¬ng thøc biÓu ®¹t tr÷ t×nh cña v¨n häc d©n gian gåm tôc ng÷, d©n ca, ca dao…; thÓ hiÖn ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n lao ®éng víi nhiÒu cung bËc t×nh c¶m kh¸c nhau, ®a d¹ng vµ phong phó xuÊt ph¸t tõ nh÷ng tr¸i tim lao ®éng cña nh©n d©n; lµ çch nãi gi¶n dÞ, méc m¹c, ch©n thµnh nhng thÓ hiÖn nh÷ng t×nh c¶m to lín, cô thÓ; "ca dao lµ th¬ cña v¹n nhµ" - Xu©n DiÖu; lµ suèi nguån cña t×nh yªu th¬ng, lµ bÕn bê cña nh÷ng tr¸i tim biÕt chia sÎ.).* T¹i sao th¬ ca d©n gian lµ tiÕng nãi tr¸i tim cña ngêi lao ®éng (lËp luËn): ThÓ hiÖn nh÷ng t tëng, t×nh c¶m, kh¸t väng, íc m¬.. cña ngêi lao ®éng.* Th¬ ca d©n gian "thÓ hiÖn s©u s¾c nh÷ng t×nh c¶m tèt ®Ñp cña nh©n d©n ta":- T×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc, yªu thiªn nhiªn (dÉn chøng).- T×nh c¶m céng ®ång (dÉn chøng: "Dï ai ®i… mïng mêi th¸ng ba; BÇu ¬i th¬ng … mét giµn; NhiÔu ®iÒu phñ lÊy ... nhau cïng; m¸u ch¶y ruét mÒm, M«i hë r¨ng l¹nh.. ").- T×nh c¶m gia ®×nh:+ T×nh c¶m cña con ch¸u ®èi víi tæ tiªn, «ng bµ (dÉn chøng: Con ngêi cã tæ .. cã nguån; Ngã lªn nuét l¹t.. bÊy nhiªu; …).+ T×nh c¶m cña con çi ®èi víi cha mÑ (dÉn chøng: C«ng cha nh … lµ ®¹o con; ¥n cha … cu mang; ChiÒu chiÒu ra ®øng … chÝn chiÒu; MÑ giµ nh .. ®êng mÝa lau…).+ T×nh c¶m anh em huynh ®Ö ruét thÞt (dÉn chøng: Anh em nh ch©n … ®ì ®Çn; Anh thuËn em hoµ lµ nhµ cã phóc; ChÞ ng· em n©ng…).+ T×nh c¶m vî chång (dÉn chøng: R©u t«m … khen ngon; LÊy anh th× síng h¬n vua… cµng h¬n vua; ThuËn vî thuËn … c¹n…).- T×nh b»ng h÷u b¹n bÌ th©n thiÕt, t×nh lµng xãm th©n th¬ng (dÉn chøng: B¹n vÒ cã nhí… nhí trêi; Çi cß çi v¹c… gi¨ng ca; …).- T×nh thÇy trß (dÉn chøng: Muèn sang th× b¾c… lÊy thÇy…).- T×nh yªu ®«i løa (dÉn chøng: Qua ®×nh… bÊy nhiªu; Yªu nhau cíi… giã bay; GÇn nhµ mµ …lµm cÇu; ¦íc g× s«ng … sang ch¬i….).c) KÕt bµi:- §¸nh gi¸ kh¸i qu¸t l¹i vÊn ®Ò.- Béc lé t×nh c¶m, suy nghÜ cña b¶n th©n vÒ vÊn ®Ò võa lµm s¸ng tá.

§Ò thi häc sinh giáiNguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 73

M«n: Ng÷ v¨n 7 ( ĐỀ 2) Thêi gian lµm bµi: 120 phót (kh«ng tÝnh thêi gian giao ®Ò)

C©u 1 (5®iÓm): ChØ ra nh÷ng çi hay, çi ®Ñp vµ hiÖu qu¶ diÔn ®¹t cña nã ®îc sö dông trong ®o¹n th¬ sau:

...§Ñp v« cïng tæ quèc ta ¬i!Rõng cä ®åi chÌ ®ång xanh ngµo ng¹t.N¾ng chãi S«ng L« hß « tiÕng h¸t,ChuyÕn phµ dµo d¹t bÕn níc B×nh Ca....

(Tè H÷u)C©u 2 (5 ®iÓm) Tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ ®o¹n v¨n sau: “ T«i yªu Sµi Gßn da diÕt. T«i yªu trong n¾ng sím, mét thø n¾ng ngät ngµo, vµo buæi chiÒu léng giã nhí th¬ng, díi nh÷ng c©y ma nhiÖt ®íi bÊt ngê. T«i yªu thêi tiÕt tr¸i chøng víi trêi ®ang ui ui buån b·, bçng nhiªn trong v¾t l¹i nh thuû tinh. T«i yªu c¶ ®ªm khuya tha thít tiÕng ån. T«i yªu phè ph-êng n¸o ®éng, dËp d×u xe cé vµo nh÷ng giê cao ®iÓm. Yªu c¶ çi tÜnh lÆng cña buæi s¸ng tinh s¬ng víi lµn kh«ng khÝ m¸t dÞu, thanh s¹ch trªn mét sè ®êng cßn nhiÒu c©y xanh che chë. Nªó cho lµ cêng ®iÖu, xin tha:

“Yªu nhau yªu c¶ ®êng ®iGhÐt nhau ghÐt c¶ t«ng chi, hä hµng”.

(Sµi Gßn t«i yªu - Minh H¬ng)

C©u 3 (10 ®iÓm)PhÊt biÓu c¶m nghÜ cña em vÒ bµi th¬ “R»m th¸ng riªng” cña nhµ th¬ Hå ChÝ Minh” Ng÷ v¨n 7- tËp I

§¸p ¸nC©u 1 ( 5 ®iÓm):* Yªu cÇu vÒ h×nh thøc: ViÕt thµnh bµi v¨n ng¾n, cã bè côc râ rµng, m¹ch l¹c; diÔn ®¹t tèt, trong s¸ng; c©u ch÷ vµ viÕt ®o¹n chÆt chÏ, chän läc, chÝnh x¸c.* Yªu cÇu vÒ néi dung cÇn lµm næi bËt çc ý c¬ b¶n sau:- Çi ®Ñp (nghÖ thuËt cña ®o¹n th¬):+ Çch gieo vÇn “a” (c©u 1, 4) vµ “¸t” (c©u 2,3) lµm cho khæ th¬ giµu tÝnh nh¹c ®iÖu.+ §¶o trËt tù có ph¸p vµ dïng c©u c¶m th¸n ë c©u th¬ thø nhÊt ®· nhÊn m¹nh c¶m xóc ngîi ca.+ ¢m thanh tiÕng h¸t ®iÖu hß t¹o c¶m gi¸c mªnh m«ng kho¸ng ®¹t.+ Çch ng¾t nhÞp c©n ®èi 4/4.+ §o¹n th¬ cã mµu s¾c chãi chang cña n¾ng, cã çi b¸t ng¸t tèt t¬i cña rõng cä, ®åi chÌ, n¬ng lóa.+ Cã ®êng nÐt s¬n thuû h÷u t×nh - mét vÎ ®Ñp trong thi ca cæ - trªn lµ nói ®åi in bãng xuèng dßng s«ng sãng vç víi nh÷ng chuyÕn phµ ngang däc qua s«ng.- Çi hay (néi dung cña ®o¹n th¬): §o¹n th¬ vÏ lªn mét bøc tranh ®Ñp, rùc rì t¬i s¸ng vÒ thiªn nhiªn ®Êt níc; t¹o cho lßng ngêi niÒm tù hµo v« bê bÕn vÒ Tæ quèc t¬i ®Ñp trµn ®Çy søc sèng.Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 74

C©u 2 (5 ®iÓm):* Yªu cÇu: §©y lµ ®o¹n v¨n biÓu c¶m t×nh yªu Sµi Gßn cña nh©n vËt tr÷ t×nh trong tuú bót Sµi Gßn t«i yªu cña Minh H¬ng. - C©u më ®Çu ®o¹n v¨n béc lé t×nh c¶m mét çch kh¸i qu¸t, nh÷ng c©u sau béc lé t×nh yªu Sµi Gßn mét çch cô thÓ cña t«i. Víi nh÷ng h×nh ¶nh ®èi lËp, sù liÖt kª cho thÊy t«i yªu sµi Gßn da diÕt, yªu rÊt nhiÒu thø, nhiÒu lóc, nhiÒu n¬i: Yªu thiªn nhiªn yªu n¾ng, yªu ma, yªu sím, yªu chiÒu, yªu ®ªm, yªu ngµy, yªu nhÞp sèng cña phè phêng lóc tÜnh lÆng, yªu c¶ nh÷ng lóc phè phêng n¸o ®éng, dËp d×u, yªu nh÷ng lóc thêi tiÕt ®Ñp trêi, råi yªu c¶ nh÷ng lóc thêi tiÕt tr¸i chøng trë trêi. Vµ cuèi cïng t¸c gi¶ lÝ gi¶i cho çi t×nh c¶m cña m×nh b»ng mét c©u ca dao cµng lµm næi bËt t×nh yªu s©u s¾c ®èi víi quª h¬ng. Th«ng qua t×nh yªu cña t¸c gi¶ ta c¶m nhËn ®îc nÐt ®Ñp riªng, ®éc ®¸o cña thiªn nhiªn, khÝ hËu vµ phè phêng Sµi Gßn. - §iÖp ng÷ t«i yªu nh¾c ®i nh¾c l¹i nhiÒu lÇn cïng víi h×nh ¶nh gîi c¶m n¾ng ngät ngµo, giã nhí th¬ng, c©y ma nhiÖt ®íi bÊt ngê, trêi ui ui buån b·,… ta nh c¶m thÊy nh©n vËt tr÷ t×nh huy ®éng tÊt c¶ çc gi¸c quan ®Ó c¶m nhËn mét çch tinh tÕ thiªn nhiªn, phè phêng Sµi Gßn ®Ó béc lé t×nh yªu Sµi Gßn s©u nÆng, thiÕt tha. - §o¹n v¨n gîi nh¾c mäi ngêi vÒ t×nh yªu ®èi víi quª h¬ng, ®Êt níc.C©u 3: * Më bµi:(1 ®iÓm)- Giíi thiÖu vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ vµ hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬ (0.5 ®iÓm)- Nªu ®îc nh÷ng Ên tîng vµ c¶m xóc vÒ bµi th¬ : Bµi th¬ viÕt vÒ mét ®ªm tr¨ng ®Ñp ë chÕn khu ViÖt B¾c, qua ®ã cho ta thÊy ®îc vÎ ®Ñp t©m hån B¸c: t×nh yªu thiªn nhiªn g¾n liÒn víi lßng yªu níc, phong th¸i ung dung, l¹c quan; t©m hån nghÖ sÜ hoµ hîp víi cèt çch ngêi chiÕn sÜ….(0.5 ®iÓm)* Th©n bµi (5 ®iÓm)- Häc sinh cã thÓ tr×nh bµy c¶m nhËn, suy nghÜ cña b¶n th©n theo dµn ý díi ®©y:- Hai c©u bë ®Çu ( c¶nh ®Ñp cña ®ªm tr¨ng d»m th¸ng riªng):+ Hai c©u ®Çu lµ c¶nh ®Ñp trµn ®Çy s¾c xu©n cña ®ªm tr¨ng r»m th¸ng riªng.Trªn cao, vÇng tr¨ng ®ang ®é trß(“nguyÖt chÝnh viªn”) to¶ ¸nh vµng mÊt dÞu ®Õn mu«n n¬i. ¸nh tr¨ng chiÕu s¸ng lµm cho mäi c¶nh vËt ®Òu mang vÎ ®Ñp h÷u t×nh, c¶ ®Êt trêi b¸t ng¸t mµu xanh. §iÖp tõ “xu©n” trong c©u th¬ thø hai ®· lµm næi bËt çi thÇn cña nh©n vËt, s«ng níc, ®Êt trêi khi vµo xu©n.+ §äc hai c©u th¬, chóng ta kh«ng chØ c¶m nhËn ®îc vÎ ®Ñp viªn m·n, ®µy søc xu©n cña non s«ng, ®Êt níc trong ®ªm tr¨ng nguyªn tiªu mµ cßn c¶m nhËn ®îc lßng yªu thiªn nhiªn, lßng tù hµo, sù rung ®éng cña t©m hån B¸c tríc mét ®ªm tr¨ng ®Ñp, mét ®ªm tr¨ng mµ ®Êt níc ®ang trong cuéc kh¸ng chiÕn anh dòng tríc thêi kú chèng thùc ®©n Ph¸p.(1 ®iÓm)+ Hai c©u th¬ cuèi ( c¶nh ®Ñp cña dßng s«ng, khãi sãng, con thuyÒn vµ vÎ ®Ñp t©m hån B¸c):- Tr¨ng nguyªn tiªu lµ ®ªm tr¨ng r»m ®Çu tiªn cña mét n¨m míi. Mäi ngêi th-ëng tr¨ng víi bao niÒm hµo høng, ®îi chê, víi bao niÒm hi väng vµ t×nh c¶m nång hËu. Kh¸c víi mäi ngêi, B¸c Hå ng»m tr¨ng trong mét hoµn c¶nh ®Æc biÖt: trªn khãi sãng, n¬i bÝ nËt trªn dßng s«ng gi÷a nói rõng ViÖt B¾c. thùc


ra, ë ®ay ngêi ®ang bµn b¹c viÖc qu©n víi mäi ngêi ®Ó t×m c¸ch l·nh ®¹o nh©n d©n kh¸ng chiÕn giµnh ®éc lËp tù do cho d©n téc.


Thêi gian lµm bµi: 120 phót (kh«ng tÝnh thêi gian giao ®Ò)

Câu 1. (3 điểm) Hãy lí giải hành động “ngẩng đầu” và “cúi đầu” của tác giả Lí Bạch trong bài thơ “Tĩnh dạ tứ” Câu 2. (5 điểm)

Đọc bài ca dao sau:Rủ nhau xem cảnh Kiếm Hồ,

Xem cầu Thê Húc, xem chùa Ngọc Sơn, Đài Nghiên, tháp Bút chưa mòn,Hỏi ai gây dựng nên non nước này ?

Trình bày suy nghĩ của em về câu hỏi cuối bài thơ ?Câu 3. (10 điểm)

Cảm nhận của em về bài thơ “Qua Đèo Ngang” của Bà Huyện Thanh Quan.ĐÁP ÁN

Câu 1: (3 điểm)* Yêu cầu về nội dung:Hai hành động liền nhau thể hiện tình yêu quê hương sâu nặng của tác giả:+ Hành động “ngẩng đầu”: kiểm nghiệm cảm giác mơ hồ của tác giả sương hay trăng ? Từ không gian hẹp tác giả hướng ra không gian rộng (0,5 điểm).+ Hành động “cúi đầu” Thể hiện sự liền mạch trong cảm xúc của nhân vật trữ tình: Nhìn thấy vầng trăng, tác giả chạm vào nỗi nhớ nhà, không muốn đối diện với nỗi buồn quá lâu Cúi đầu xuống để tránh nỗi buồn nhưng lập tức nỗi nhớ quê hương tràn về trong tâm tưởng (1,0 điểm).* Yêu cầu về hình thức: (0,5 điểm)Học sinh viết hoàn chỉnh một văn bản ngắn có đủ ba phần, diễn đạt tốt, kết cấu mạch lạc.Câu 2: (5 điểm)* Yêu cầu về nội dung: Bài ca dao ca ngợi vẻ đẹp của một địa danh được coi là “biểu tượng thu nhỏ” của Đất nước Việt Nam: Cảnh Hồ Gươm với các nét đặc sắc mang trong mình âm vang lịch sử và văn hoá.Những ý tình gợi lên từ câu hỏi cuối bài ca dao:+ Đây là câu hỏi rất tự nhiên, âm điệu nhắn nhủ, tâm tình. Đây là dòng thơ xúc động, sâu lắng nhất trong bài ca dao, tác động trực tiếp vào tình cảm của người đọc, người nghe(1,0 điểm)+ Câu hỏi nhưng để khẳng định và nhắc nhở công lao xây dựng non nước của ông cha ta qua nhiều thế hệ. Cảnh Kiếm Hồ và những cảnh trí khác của Hồ Gươm trong bài được nâng lên tầm non nước, tượng trưng cho non nước. (1,0 điểm)+ Câu hỏi còn hàm ý nhắc nhở các thế hệ con cháu phải biết giữ gìn, xây dựng non nước cho xứng đáng với truyền thống cha ông. (0,5 điểm)

* Yêu cầu về hình thức: (0,5 điểm) Học sinh viết hoàn chỉnh một văn bản ngắn có đủ ba phần, diễn đạt tốt, kết cấu mạch lạc.


Câu 3: (10 điểm)* Bài làm cần đảm bảo các ý sau:Đây là bài thơ “tả cảnh ngụ tình” rất đặc sắc thể hiện phong cách thơ hết sức điêu luyện, trang nhã của Bà Huyện Thanh Quan, tác giả mượn cảnh vật để kín đáo kí thác những nỗi niềm tâm sự của mình: Nỗi buồn cô đơn trước thực tại, nhớ về dĩ vãng để trang trải nỗi lòng:+ Hai câu đề: - Một không gian, thời gian gợi buồn, đó là “Đèo Ngang” với “bóng xế tà”: Không gian mênh mông, thời gian chiều tà gợi trong lòng người lữ khách một nỗi buồn man mác - Nét chung về phong cảnh: nhà thơ gợi một nét về thiên nhiên hoang dã nơi Đèo Ngang (Cỏ, đá, cây, hoa), phân tích cái hay của điệp từ “chen” Thiên nhiên rậm rạp, đua nhau trong một không gian sinh tồn. Chỉ có ba sự vật nhưng ta có cảm giác rất nhiều. Miêu tả cận cảnh Đèo Ngang với một vài nét chấm phá: từ không gian, thời gian, thiên nhiên đều gợi nét buồn+ Bốn câu thực luận: Tả cụ thể hơn cảnh Đèo Ngang - Phép đảo ngữ, đối rất cân xứng đã khắc hoạ được sự ít ỏi, nhỏ nhoi của cảnh vật nơi đây, chú ý tập trung vào các từ láy gợi hình: lom khom, lác đác. Có sự xuất hiện của con người nhưng không làm bức tranh vui lên mà gợi trong lòng người lữ khách một nỗi buồn trĩu nặng. - Những âm thanh hoang dã nơi Đèo Ngang qua phép đảo ngữ, đối, chơi chữ rất khéo léo, trang nhã của tác giả đã gợi nỗi niềm tâm sự kín đáo, da diết của tác giả: nhớ nước, thương nhà niềm hoài cổ (học sinh phải liên hệ tới hoàn cảnh sáng tác để rõ hơn ý này). Bốn câu thơ đầu tác giả thiên về tả cảnh bằng vài nét phác hoạ, chấm phá mà khá đậm nét, người đọc nhận ra tình cảm của thi nhân trong từng đường nét của cảnh vật (vì mục đích ngụ tình nên tác giả chỉ lựa chọn vài nét hoang vắng, lưa thưa, nhỏ bé của Đèo Ngang), từ câu luận, cảnh thực đã chìm xuống, nhường chỗ cho tâm cảnh. Đi liền với điều đó là sự liền mạch của cảm xúc: từ buồn man mác Trĩu nặng Da diết, khắc khoải. Tác giả đẫ chuẩn bị ý tình để hạ hai câu kết:+ Hai câu kết: thâu tóm cảnh và tình mà thực chất là tình của bài thơ - Thủ pháp đối lâp: không gian rộng lớn > < con ngưòi nhỏ bé nỗi cô đơn gần như tuyệt đối của tác giả: cách dùng từ đặc sắc “mảnh tình” nỗi buồn như kết đọng thành hình khối trong tiếng thở dài “ta với ta” Khao khát đuợc chứng giám và trang trải nỗi lòng của tác giả

* Cho điểm: + Phân tích tốt từng cặp câu thơ theo cấu trúc, kết hợp giữa nội dung và nghệ thuật (mỗi cặp câu cho 3,0 điểm)+ Tổng: 4 cặp câu × 3,0 điểm = 12,0 điểm+ Mở bài: 1,0 điểm

+ Kết bài:1,0 điểm+ Chữ viết sạch đẹp, bố cục cân đối, kết cấu chặt chẽ, liên hệ hợp lí: 1,0 điểm(Chú ý: cần lưu ý giữa định tính và định lượng, cần xem xét mối quan hệ giữa ý và việc triển khai, sự liền mạch trong cảm nhận, cách diễn đạt…Không đếm ý cho điểm; nếu bài viết chỉ diễn xuôi bài thơ thì không cho quá 6,0 điểm).

§Ò thi häc sinh giái


M«n: Ng÷ v¨n 7 ( ĐỀ 4) Thêi gian lµm bµi: 120 phót (kh«ng tÝnh thêi gian giao ®Ò)

C©u 1 ( 5,0 ®iÓm): Cho ®o¹n v¨n sau:… “ Ngãt ba m¬i n¨m, b«n tÈu bèn ph¬ng trêi, Ngêi vÉn gi÷ thuÇn tuý phong ®é, ng«n ng÷, tÝnh t×nh cña mét ngêi ViÖt Nam. Ng«n ng÷ cña Ng-êi phong phó, ý vÞ nh ng«n ng÷ cña mét ngêi d©n quª ViÖt Nam. Ngêi khÐo dïng tôc ng÷, hay nãi vÝ, thêng cã lèi ch©m biÕm kÝn ®¸o vµ thó vÞ. Lµm th¬, Ngêi thÝch lèi ca dao v× ca dao viÖt Nam còng nh nói Trêng S¬n, hå Hoµn KiÕm hay §ång Th¸p Mêi vµng….”

(Hå Chñ TÞch - “H×nh ¶nh cña d©n téc” cña Ph¹m V¨n §ång)

a. §o¹n v¨n trªn sö dông nh÷ng phÐp tu tõ nµo? t¸c dông?b. ChuyÓn ®æi c©u: “ Ngêi khÐo dïng tõ ng÷, hay nãi vÝ, thêng cã lèi ch©m biÕm kÝn ®¸o vµ thó vÞ. ” thµnh c©u bÞ ®éng råi rót gän ®Õn møc cã thÓ mµ Ýt lµm tæn h¹i ®Õn ý chÝnh cña c©u. C©u 2 ( 5,0 ®iÓm): ViÕt ®o¹n v¨n ( kh«ng qu¸ 15 dßng) lµm râ t×nh c¶m bµ ch¸u trong bµi th¬ “ TiÕng gµ tra” cña Xu©n Quúnh ( Ng÷ V¨n 7 tËp 1). C©u 3 ( 10 đ i ể m): Chứng minh rằng: Ca dao luôn bồi đắp cho tuổi thơ chúng ta tình yêu tha thiết đối với đất nước, quê hương .ĐÁP ÁNC©u 1: (5 điểm) a. C¸c phÐp tu tõ ®îc sö dông trong ®o¹n v¨n+ So s¸nh: - Ng«n ng÷ cña Ngêi….nh ng«n ng÷ ngêi d©n… - Ca dao lµ ViÖt Nam còng nh nói Trêng S¬n, hå Hoµn KiÕm hay §ång Th¸p Mêi.+ LiÖt kª: - Phong ®é, ng«n ng÷, tÝnh t×nh - Phong phó, ý vÞ => T¸c dông: Gãp phÇn lµm næi bËt sù gi¶n dÞ cña B¸c trong lèi sèng, trong lêi nãi vµ trong bµi viÕt cña m×nh.b. ChuyÓn thµnh c©u bÞ ®éng - Tôc ng÷, nãi vÝ, ch©m biÕm kÝn ®¸o vµ thó vÞ ….®îc Ngêi hay sö dông trong lêi ¨n tiÕng nãi cña m×nh.- Rót gän: Lêi nãi cña Ngêi ®Ëm chÊt d©n gianC©u 2: (5 điểm)* Yªu cÇu: - H×nh thøc kh«ng qu¸ 15 dßng - Néi dung: §¶m b¶o lµm râ t×nh bµ ch¸u ®îc thÓ hiÖn qua nçi nhí cña ch¸u vÒ bµ.+ Nhí lêi tr¸ch m¾ng suång s·, th©n yªu cña bµ.+ Nhí h×nh ¶nh bµn tay giµ nua nh¨n nheo cña bµ ch¾t chiu soi trøng cho gµ Êp.+ Nhí khu«n mÆt vµ ®«i m¾t ®ôc mê cña bµ nh×n trêi mµ lo cho ®µn gµ- mong trêi ®õng rÐt ®Ó b¸n gµ may quÇn ¸o míi cho ch¸u.+ T×nh bµ ch¸u lµm phong phó t×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc.C©u 3: (10 điểm)* Yªu cÇu: - Ph¬ng thøc: Chøng minh - Néi dung: Ca dao bồi đắp tình yêu tha thiết đối với đất nước, quê hương Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 78

- Ph¹m vi : DÉn chøng lÊy trong kho tàng ca dao Việt Nam.* Cô thÓ:a. Më bµi:- Giới thiệu được ca dao là tiếng nói tình cảm, là sản phẩm tinh thần của người lao động xưa.- Ca dao biểu hiện đời sống tâm hồn phong phú nhất là tình yêu quê hương đất nước.b. Th©n bµi: Chứng minh được trên các phương diện sau:+ Ca dao ca ngợi cảnh đẹp quê hương đất nước:- VD: Ở xứ Lạng “ Đồng Đăng có phố Kì Lừa Có nàng Tô Thị, có chùa Tam Thanh” Ở Thăng Long “ Gió đưa cành trúc la đà Tiếng chuông Trấn Vũ, canh gà Thọ Xương Mịt mù khói tỏa ngàn sương Nhịp chày Yên Thái, mặt gương Tây Hồ” Ở Miền Trung “ Đường vô xứ Nghệ quanh quanh Non xanh nước biếc như tranh họa đồ”+ Ca dao giới thiệu sản vật quý của mọi miền:- VD: Ở Phú Thọ “ Bưởi Chi Đán, quýt Đan Hà Cà phê Phú Hộ, đồi chè Thái Ninh” Nói đến sự giàu có của quê hương “ Nước ta bể bạc non vàng Bể bạc Nam Hải, non vàng Bồng Lai” “ Đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng, mênh mông bát ngát. Đứng bên tê đồng, ngó bên ni đồng, bát ngát mênh mông. Thân em như chẽn lúa đòng đòng Phất phơ dưới ngọn nắng hồng ban mai”+ Ca dao diễn tả tình cảm gắn bó với quê hương: “ Anh đi anh nhớ quê nhà Nhớ canh rau muống nhớ cà dầm tương. Nhớ ai dãi nắng dầm sương Nhớ ai tát nước bên đường hôm nao”+ Ca dao tự hào về lịch sử anh hùng của đất nước: “ Dù ai đi ngược về xuôi Nhớ ngày giỗ tổ mùng mười tháng ba”c. KÕt bµi:- Nhấn mạnh giá trị, tác dụng của ca daoViệt Nam.-Suy nghĩ, ấn tượng, cảm xúc của em về ca dao Việt Nam


Thêi gian lµm bµi: 120 phót (kh«ng tÝnh thêi gian giao ®Ò)C©u 1 (5 ®iÓm): ChØ ra vµ ph©n tÝch gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña phÐp tu tõ ®îc sö dông trong khæ th¬ sau:

“Trªn ®êng hµnh qu©n xaDõng ch©n bªn xãm nháTiÕng gµ ai nh¶y æ:“Côc... côc t¸c côc ta”Nghe xao ®éng n¾ng traNghe bµn ch©n ®ì mái Nghe gäi vÒ tuæi th¬”


( TiÕng gµ tra - Xu©n Quúnh, SGK Ng÷ V¨n 7, tËp I)C©u 2 (5 ®iÓm): C¶m nghÜ cña em vÒ khæ th¬ sau:

“ViÖt Nam, «i Tæ quèc th¬ng yªu!Trong khæ ®au , ngêi ®Ñp h¬n nhiÒu, Nh bµ mÑ sím chiÒu g¸nh nÆng,NhÉn n¹i nu«i con, suèt ®êi im lÆng”.

(“Chµo xu©n 67” – Tè H÷u)C©u 3 (5.0 ®iÓm): Tôc ng÷ cã c©u: “Th¬ng ngêi nh thÓ th¬ng th©n”, ®ã còng chÝnh lµ truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc ta. Em h·y lµm s¸ng tá vÊn ®Ò ®ã.

§¸p ¸n

C©u 1 (5 ®iÓm): Yªu cÇu:* H×nh thøc: ViÕt thµnh ®o¹n v¨n.* Néi dung: Häc sinh chØ ra ®îc çc biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®îc sö dông trong khæ th¬:C¶ khæ th¬ lµ nh÷ng rung c¶m ban ®Çu cña ngêi lÝnh trªn ®êng hµnh qu©n khi nghe tiÕng gµ tra.- Dßng thø t “Côc ... côc t¸c côc ta” víi viÖc lÆp ©m vµ nh÷ng dÊu chÊm löng ®· m« pháng s¸t ®óng tiÕng gµ lµm cho chuyÖn kÓ nh ®îc lång vµo mét bøc tranh næi cã tiÕng gµ vang väng trong kh«ng gian.- Lèi dïng Èn dô chuyÓn ®æi c¶m gi¸c, lÊy thÝnh gi¸c (nghe) thay cho c¶m gi¸c (thÊy) vµ ®iÖp ng÷ “nghe” lÆp l¹i ba lÇn ë ®Çu dßng th¬ cã t¸c dông ®em l¹i Ên tîng nh tiÕng gµ ngng l¹i, lµm xao ®éng kh«ng gian vµ xao ®éng lßng ngêi.- TrËt tù ®¶o cña kÕt cÊu so s¸nh: Nghe xao ®éng n¾ng tra (næi bËt nghÜa bãng) víi Nghe n¾ng tra xao ®éng (næi bËt nghÜa ®en) xen vµo nh÷ng trËt tù ®¶o cña c©u tríc vµ c©u sau, lµm cho ©m ®iÖu c©u th¬ thay ®æi, tr¸nh ®îc sù nhµm ch¸n vµ diÔn t¶ ®îc sù båi håi, xao xuyÕn cña t©m hån.C©u 2 ( 5 ®iÓm)

* Më bµi: Giíi thiÖu vÒ khæ th¬ vµ nªu c¶m nhËn chung cña m×nh (0.25 ®iÓm)

* Th©n bµi: - Khæ th¬ ca ngîi Tæ quèc ViÖt Nam th¬ng yªu, tr¶i qua bao ma bom ,

b·o ®¹n, bao th¨ng trÇm vÉn b×nh th¶n ngÈng cao ®Çu, ®Ñp mét çch l¹ kú. (1 ®iÓm)

- Cµng qua thö th¸ch, søc sèng cña d©n téc cµng m·nh liÖt, cµng tá ngêi vÎ ®Ñp (0.5 ®iÓm)

- H×nh ¶nh so s¸nh (Tæ quèc – Bµ mÑ), lµ h×nh ¶nh gîi c¶m, gi¶n dÞ mµ ý nghÜa, s©u s¾c. Tæ quèc còng nh lµ mÑ nhÉn n¹i, lam lò, hy sinh, bao bäc cho çc con m×nh, suèt ®êi vÊt v¶ mµ vÉn b×nh th¶n ..... (1 ®iÓm)

* KÕt bµi: (0.25 ®iÓm) C¶m nghÜ chung vÒ khæ th¬.C©u 3 ( 10 ®iÓm)

* Më bµi: (0.5 ®iÓm)DÉn d¾t giíi thiÖu ®îc c©u tôc ng÷, truyÒn thèng t¬ng th©n t¬ng ¸i

cña d©n téc ta. Nªu ng¾n gän vÊn ®Ò nghÞ luËn.


* Th©n bµi: Gi¶i thÝch ý nghÜa cña c©u tôc ng÷, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn trong truyÒn thèng cña ngêi ViÖt Nam. Chøng minh lµm s¸ng tá vÊn ®Ò.

- C©u tôc ng÷ nãi ®Õn truyÒn thèng t¬ng th©n, t¬ng ¸i, gióp ®ì, bao bäc, th¬ng yªu nh÷ng con ngêi xung quanh ta nh chÝnh b¶n th©n m×nh. (0.75 ®iÓm).

- TruyÒn thèng quý b¸u ®ã ®îc biÓu hiÖn qua hµnh ®éng, viÖc lµm cña nh©n d©n ta tõ xa ®Õn nay ( nh gióp ®ì kÎ khã, nh÷ng ngêi sa c¬, lì vËn, ®ång bµo bÞ thiªn tai .....) (2 ®iÓm):

+ Nªu lªn çc viÖc lµm cô thÓ+ Liªn hÖ ®Õn çc c©u tôc ng÷ kh¸c.- ChÝnh truyÒn thèng Êy ®· t¹o sù ®oµn kÕt cña méi ngêi víi nhau ®Ó

vît qua nh÷ng khã kh¨n, thö th¸ch, t¹o thµnh søc m¹nh céng ®ång, t¹o nªn truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc. (0.75 ®iÓm)

- C©u tôc ng÷ chÝnh lµ bµi häc lµm ngêi cho mçi chóng ta. ngµy nay chóng ta cÇn ph¸t huy nhiÒu h¬n n÷a tinh thÇn tèt ®Ñp ®ã. (Liªn hÖ b¶n th©n vµ mäi ngêi xung quanh em) (0.5 ®iÓm)* KÕt luËn: (0.5 ®iÓm)Kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò.


Thêi gian lµm bµi: 120 phót (kh«ng tÝnh thêi gian giao ®Ò)C©u 1 (5 ®iÓm)ChØ ra vµ ph©n tÝch gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña phÐp tu tõ ®îc sö dông trong khæ th¬ sau:

“A! cuéc sèng thËt lµ ®¸ng sèng§êi yªu t«i. T«i l¹i yªu ®êiTÊt c¶ cïng t«i. T«i víi mu«n ngêiChØ lµ mét. Nªn còng lµ v« sè!”

(“Mét nhµnh xu©n” – Tè H÷u)C©u 2 (5 ®iÓm): ViÕt ®o¹n v¨n kho¶ng 15 c©u nãi lªn c¶m nghÜ cña em vÒ bµi ca dao sau:

Giã ®a cµnh tróc la ®µTiÕng chu«ng TrÊn Vò, canh gµ Thä X¬ng.

MÞt mï khãi táa ngµn s¬ng,NhÞp chµy Yªn Th¸i, mÆt g¬ng T©y Hå.

C©u 3 (10 ®iÓm)Ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña em vÒ c¶nh s¾c thiªn nhiªn vµ t©m hån cña

çc nhµ th¬ trong hai bµi th¬: “Bµi ca C«n S¬n” cña NguyÔn Tr·i vµ “R»m th¸ng giªng” cña Hå ChÝ Minh (Trong ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 7).

ĐÁP ÁNC©u 1 ( 5 ®iÓm)- ChØ ra ®îc biÖn ph¸p ®iÖp ng÷ : sèng, ®êi, t«i.- Ph©n tÝch gi¸ trÞ nghÖ thuËt:+ Çc tõ ng÷: “ cuéc sèng, ®êi, t«i” ®îc ®iÖp l¹i hai lÇn ®Ó diÔn t¶ mèi quan hÖ g¾n bã m¸u thÞt gi÷a t¸c gi¶ víi cuéc sèng.


+ §ã lµ sù g¾n kÕt gi÷a nhµ th¬ víi §¶ng, §Êt níc vµ Nh©n d©n b»ng mét t×nh yªu lín .T×nh c¶m thiÕt tha, yªu ®êi m·nh liÖt, muèn cèng hiÕn tÊt c¶ cho cuéc ®êi (0.5 ®iÓm)C©u 2 (5 ®iÓm): * Néi dung: nãi lªn c¶m nghÜ cña em vÒ bµi ca dao.C¶nh s¸ng sím mïa thu n¬i kinh thµnh Th¨ng Long thë tríc. Mçi c©u ca dao lµ mét c¶nh ®Ñp ®îc vÏ b»ng hai nÐt chÊm ph¸, t¶ Ýt mµ gîi nhiÒu. C¸i hån cña c¶nh vËt mang vÎ ®Ñp mµu s¾c cæ ®iÓn.- C©u thø nhÊt t¶ giã vµ tróc: ch÷ “®a” gîi lµn giã thu thæi nhÌ nhÑ lµm ®ung ®a nh÷ng cµnh tróc rËm r¹p, l¸ sum sª ®ang “la ®µ”.- C©u thø hai nãi vÒ tiÕng chu«ng ®Òn TrÊn Vò vµ tiÕng gµ tµn canh b¸o s¸ng tõ lµng Thä X¬ng väng tíi. lÊy xa ®Ó nãi gÇn, lÊy ®éng ®Ó t¶ tÜnh, nhµ th¬ d©n gian ®· thÓ hiÖn ®îc cuéc sèng ªm ®Òm, yªn vui, thanh b×nh n¬i Kinh thµnh xa.- C©u th¬ thø ba bøc tranh x¬ng khãi mïa thu: ®¶o ng÷ “MÞt mï khãi táa” trªn ngµn s¬ng bao la mªnh m«ng ®· lµm cho c¶nh vËt trë nªn mÞt mê huyÒn ¶o vµ tÜnh lÆng...- C©u th¬ thø t: trêi s¾p s¸ng, tiÕng chµy gi· dã tõ lµng Yªn Th¸i lµm giÊy vang lªn dån dËp. NhÞp sèng lao ®éng s«i næi nãi lªn mét søc sèng m¹nh mÏ chèn cè ®« ngµy xa. H×nh ¶nh “mÆt g¬ng T©y Hå” lµ h×nh ¶nh trung t©m, mét tø th¬ ®Ñp táa s¸ng toµn bµi ca dao.- T¸c gi¶ (khuyÕt danh) ph¶i lµ mét con ngêi tµi hoa vµ cã t©m hån trong s¸ng tuyÖt ®Ñp.C©u 3 (10 ®iÓm)A- Më bµi ( 1®iÓm)* Yªu cÇu:

Giíi thiÖu c¶m xóc vÒ c¶nh s¾c thiªn nhiªn vµ t©m hån cña c¸c nhµ th¬ qua “Bµi ca C«n S¬n” cña NguyÔn Tr·i vµ “R»m th¸ng giªng” cña Hå ChÝ Minh.B- Th©n bµi (8 ®iÓm) - Tr×nh bµy nh÷ng c¶m xóc, liªn tëng, tëng tîng vµ suy ngÉm cña m×nh vÒ c¶nh s¾c thiªn nhiªn ë bµi th¬ “Bµi ca C«n S¬n” cña NguyÔn Tr·i vµ bµi th¬ “C¶nh khuya” cña Hå ChÝ Minh: + §äc bµi th¬ “Bµi ca C«n S¬n” cña NguyÔn Tr·i ta nh l¹c vµo C«n S¬n mét n¬i thiªn nhiªn ®Ñp ®Ï, nªn th¬, kho¸ng ®¹t, dÞu m¸t, c¶nh ®Ñp nh mét bøc tranh s¬n thuû h÷u t×nh; ta nh ®îc thëng thøc ©m thanh trÇm bæng du d¬ng cña tiÕng ®µn cÇm lµ tiÕng suèi ch¶y r× rÇm, bÊt tËn ngµy ®ªm kh«ng ngít. ta nh ®îc ngåi trªn chiÕu th¶m rªu ph¬i trªn ®¸, ªm ®Òm, dÞu m¸t. Díi b¹t ngµn rõng th«ng, , rõng tróc, ta t×m n¬i m¸t mÎ ta n»m ch¬i, ng©m th¬ nhµn nh· … C¶nh C«n S¬n thiªn nhiªn k× thó, nªn th¬ lµm sao. C¶nh s¾c thiªn nhiªn lµ suèi, ®¸, th«ng, tróc nhng sao ta thÊy gÇn gòi vµ th©n th¬ng ®Õn thÕ. Nã lµ tiÕng ®µn mu«n ®iÖu, lµ n¬i con ngêi gÇn gòi, giao hoµ, lµ n¬i con ngêi th¶ hån m×nh cïng nh÷ng vÇn th¬. + §Õn víi bµi th¬ “R»m th¸ng giªng” cña Hå ChÝ Minh. ta còng ®Õn víi ®ªm tr¨ng n¬i chiÕn khu ViÖt B¾c trong nh÷ng n¨m ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p nhng c¶nh còng thËt ®Ñp t¬i, th¬ méng. Ta còng ®îc thëng thøc c¶nh ®ªm tr¨ng xu©n ®Çy søc sèng. Nã còng lµm cho t©m hån ta th th¸i. C¶nh kh«ng l¹nh lÏo, v¾ng vÎ n÷a. C¶nh nói rõng ë ®©y kh«ng cã ®¸, rªu, th«ng tróc nhng ta ®îc thëng ngo¹n ¸nh tr¨ng mªnh mang tõ s«ng níc Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 82

®Õn trêi m©y. C¶nh ®ªm khuya gi÷a nói rõng ViÖt B¾c mµ thËt th¬ méng, quyÕn rò hån ngêi. Nhng næi bËt trong c¶nh ®ªm xu©n th¬ méng Êy lµ c¶nh con ngêi - nh÷ng ngêi chiÕn sÜ ®ang to¹ ®µm qu©n sù. Thiªn nhiªn ë ®©y kh«ng chØ lµm cho con ngêi th th¸i, th¶nh th¬i nh trong “Bµi ca C«n S¬n” mµ lµ lµm ®Ñp cho nh÷ng ngêi chiÕn sÜ ®ang ho¹t ®éng v× d©n, v× níc mµ tiªu biÓu lµ B¸c Hå. ChÝnh v× vËy ngêi ®äc kh«ng thÓ quªn ®îc h×nh ¶nh ¸nh tr¨ng ng©n ®Çy thuyÒn, mét h×nh ¶nh ®Çy chÊt l·ng m¹n cµng lµm cho c¶nh vµ con ngêi ®Ñp h¬n. - Tr×nh bµy nh÷ng c¶m xóc, liªn tëng, tîng tîng vµ suy ngÉm cña m×nh vÒ t©m hån cña çc nhµ th¬ ë hai bµi th¬ nµy: + Béc lé c¶m xóc, suy nghÜ cña m×nh vÒ t©m hån cña nhµ th¬, nhµ thi sÜ NguyÔn Tr·i trong bµi “bµi ca C«n S¬n” ®· chñ ®éng ®Õn víi thiªn nhiªn hoµ m×nh vµo thiªn nhiªn vµ yªu thiªn nhiªn tha thiÕt nhng còng ®Çy khÝ ph¸ch, b¶n lÜnh kiªn cêng, phong th¸i ung dung, tù t¹i. Ta tr©n träng t©m hån thanh cao, trong s¹ch, ngay th¼ng, kiªn cêng qua çch xng h«, giäng ®iÖu, hµnh ®éng vµ nh÷ng h×nh ¶nh thiªn nhiªn. + Béc lé c¶m xóc, suy nghÜ cña m×nh vÒ t©m hån cña nhµ th¬, nhµ chiÕn sÜ Hå ChÝ Minh trong bµi “ R»m th¸ng giªng”: C¶m mÕn tríc t©m hån nh¹y c¶m yªu c¶nh thiªn nhiªn, t©m hån nghÖ sÜ, yªu vÎ ®Ñp ®Çy chÊt quyÕn rò cña ®ªm tr¨ng s«ng níc n¬i chiÕn khu. Víi t×nh yªu Êy, nhµ th¬ ®· thæi hån vµo c¶nh khuya cña nói rõng ViÖt B¾c, lµm cho nã hiÖn lªn thËt gÇn gòi, sèng ®éng, th©n th¬ng. §ã còng chÝnh lµ lßng yªu quª h¬ng, ®Êt níc tha thiÕt, nã thÓ hiÖn chÊt nghÖ sÜ cña t©m hån Hå ChÝ Minh. Nh-ng çi ®Ñp trong t©m hån Ngêi kh«ng ph¶i chØ lµ t©m hån thanh cao, trong s¹ch cña mét Èn sÜ víi thó l©m tuyÒn nh NguyÔn Tr·i mµ cµng say mª yªu mÕn c¶nh ViÖt B¾c bao nhiªu th× Ngêi cµng lo l¾ng viÖc qu©n sù, sù nghiÖp kh¸ng chiÕn bÊy nhiªu. Hai nÐt t©m tr¹ng Êy thèng nhÊt trong con ngêi B¸c thÓ hiÖn sù hµi hoµ gi÷a t©m hån nghÖ sÜ vµ ngêi chiÕn sÜ. ¸nh tr¨ng ng©n ®Çy thuyÒn nh ng©n lªn t×nh yªu quª h¬ng, ®Êt níc cña vÞ l·nh tô vÜ ®¹i Hå ChÝ Minh.C- KÕt bµi (1®iÓm): NhÊn m¹nh l¹i c¶m xóc vµ suy ngÉm cña m×nh vÒ c¶nh s¾c thiªn nhiªn vµ t©m hån cña çc nhµ th¬.


Thêi gian: 120 phót (kh«ng kÓ thêi gian giao ®Ò)Câu 1: (5 điểm)

Cháu chiến đấu hôm nayVì lòng yêu Tổ quốcVì xóm làng thân thuộcBà ơi cũng vì bàVì tiếng gà cục tácỔ trứng hồng tuổi thơ.

(Tiếng gà trưa, Xuân Quỳnh, Ngữ văn 7, tập 1) a. Chỉ ra và nêu đặc điểm của các biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn thơ. b. Viết đoạn văn trình bày cảm nhận của em về hiệu quả nghệ thuật của các phép tu từ đó trong việc thể hiện nội dung.

C©u 2: (5 ®iÓm)Trong bµi th¬ “Quª h¬ng” cña §ç Trung Qu©n cã ®o¹n:“Quª h¬ng lµ çnh diÒu biÕcTuæi th¬ con th¶ trªn ®ång


Quª h¬ng lµ con ®ß nhá£m ®Òm khua níc ven s«ng” .H·y nªu c¶m nhËn cña em vÒ ®o¹n th¬ trªn.

C©u 3: (10 ®iÓm)C¶m nghÜ cña em vÒ h×nh ¶nh B¸c Hå qua hai bµi th¬ “C¶nh khuya” vµ “R»m th¸ng giªng”.

ĐÁP ÁN

Câu 1 a. - Điệp ngữ: vì . Đặc điểm: điệp ngữ cách quãng. - Liệt kê: Tổ quốc; xóm làng; bà; tiếng gà; Ổ trứng hồng. Đặc điểm: trình bày từ khái quát đến cụ thể. b. Viết đoạn văn cảm nhận:- Xác định được vị trí, nội dung chính của đoạn thơ: Sau những kỉ niệm về bà hiện lên trong hồi tưởng, người chiến sĩ trở về với hiện tại và bộc lộ cảm xúc, suy nghĩ về mục đích chiến đấu- Điệp ngữ cách quãng “nghe” lặp lại bốn lần ở bốn dòng thơ liên tiếp gây chú ý cho người đọc, nhấn mạnh nguyên nhân chiến đấu của người chiến sĩ.- Trở về hiện tại, người chiến sĩ nghĩ nhớ ngay đến nhiệm vụ chiến đấu và mục đích cao cả của nhiệm vụ đó. Phép liệt kê theo trình tự từ khái quát đến cụ thể đã giúp tác giả đưa ra một loạt hình ảnh gợi cảm và có hệ thống: Tổ quốc, xóm làng, bà, tiếng gà, ổ trứng. Hệ thống đó nằm trong một tập hợp mà hình ảnh sau là “tập hợp con” của hình ảnh trước. Nhờ phép liệt kê, tình cảm của tác giả vừa được thể hiện ở diện rộng vừa có chiều sâu. - Điệp ngữ vì kết hợp phép liệt kê trên đây một cách nhuần nhuyễn không chỉ nhấn mạnh được mục đích chiến đấu mà còn lí giải một cách cảm động ngọn nguồn của lòng yêu nước, làm sáng lên một chân lí phổ biến. Liên hệ: “Lòng yêu nhà, yêu làng xóm, yêu miền quê trẻ nên lòng yêu Tổ quốc”(I. Ê-ren-bua). Tiếng gà đã trưa vọng với tiếng của quê hương, gia đình, đất nước. - Đoạn thơ ngắn, diễn đạt tự nhiên với việc kết hợp hai phép tu từ đã hoàn thiện mạch cảm xúc của bài thơ, làm sâu sắc thêm tình yêu quê hương đất nước của nhân vật trữ tình.C©u 2: ( 5 ®iÓm)a. Yªn cÇu:

Häc sinh cã thÓ tr×nh bµy theo nhiÒu çch kh¸c nhau, cã thÓ cã nh÷ng ph¸t hiÖn vµ c¶m thô riªng nhng cÇn nªu ®îc mét sè ý c¬ b¶n sau:- §o¹n th¬ cho ta thÊy t¸c gi¶ ®· béc lÖ nh÷ng suy nghÜ vÒ quª h¬ng th«ng qua nh÷ng h×nh ¶nh rÊt cô thÓ. Quª h¬ng yªu dÊu g¾n liÒn víi nh÷ng ho¹i niÖm cña tuæi th¬. “Çnh diÒu biÕc” th¶ trªn çh ®ång tõng mang ®Êu Ên cña tuæi th¬ ®Ñp. §ã lµ çnh diÒu th¶ sau mïa gÆt. Ch÷ “biÕc”gîi t¶ çnh diÒu tuyÖn ®Ñp.- ¢m thanh cña “con ®ß nhá” khua níc trªn dßng s«ng quª h¬ng ªm ®Òm mµ l¾ng ®äng. ¢m thanh méc m¹c, gi¶i dÞ nhng rÊt ®çi th©n thiÕt kh«ng thÓ nµo quªn. TiÕng m¸i chÌo khua níc Êy lµ kû niÖm cña thæi th¬ víi quª h-¬ng yªu dÊu.- Cã thÓ nãi nh÷ng kû niÖm ®¬n s¬, gi¶i dÞ cña quª h¬ng lu«n cã sù g¾n bã b»ng t×nh c¶m cña con ngêi gÇn nh lµ m¸u thÞt. NghÜ vÒ quª h¬ng nh vËy, ta thÊy t×nh c¶m cña nhµ th¬ ®èi víi quª h¬ng thËt ®Ñp ®Ï va s©u s¾c.- NghÖ thuËt so s¸nh t¹o nªn h×nh ¶nh ®Ñp ®Çy s¸ng t¹o, ®Æc s¾c vµ ®éc ®¸o ®· gîi t¶ mét kh«ng gian nghÖ thuËt cã chiÒu cao, s¾c biÕc cña bÇu trêi, cã chiÒu réng cña çnh ®ång quª, cã chiÒu dµi cña n¨m th¸ng, cã ©m thanh th©n thuéc cña m¸i chÌo trªn dßng s«ng quª. Nhµ th¬ ®· nãi lªn mét çch ®»m th¾m, thiÕt tha mét t×nh yªu quª h¬ng.Nguyễn Thị Ninh- Giáo án BDHSG 84

C©u 3: (10 ®iÓm)a. VÒ kü n¨ng:

Häc sinh cã thÓ tr×nh bµy theo nhiÒu çch kh¸c nhau trªn c¬ së hiÓu râ yªu cÇu cña ®Ò, cÇn nãi ®îc c¶m nghÜ cña m×nh vÒ h×nh ¶nh B¸c Hå qua hai bµi th¬, xóc ®éng v× biÕt thªm nh÷ng t×nh c¶m cao ®Ñp trong t©m hån B¸c: Yªu thiªn nhiªn, nÆng lßng v× níc v× d©n, ung dung, l¹c quan çch m¹ng. Cô thÓ cÇn tr×nh bµy ®îc mét sè ý c¬ b¶n sau:- C¶m ®éng vµ tù hµo tríc vÎ ®Ñp cña t©m hån B¸c, mét t©m hån yªu thiªn nhiªn, nh¹y c¶m vµ rung ®éng tríc c¶nh ®Ñp thiªn nhiªn n¬i chiÕn khu ViÖt B¾c. C¶nh rõng ViÖt B¾c qua sù c¶m nhËn cña Ngêi ®Ñp lung linh hiÒn ¶o nh chèn ®éng tiªn víi tiÕng suèi, tiÕng h¸t, bãng c©y, bãng hoa, bãng tr¨ng lång vµo nhau. Mét t©m hån th¬ rÊt giµu, rÊt kháe trµn ®Çu søc xu©n hßa nhËp vµo ¸nh tr¨ng, viªn m·n chÊt ®Çy trong khoang thuyÒn.- Xóc ®éng, biÕt ¬n tríc tÊm lßng yªu níc cña B¸c. Ngêi ®· thao thøc kh«ng ngñ ®îc vi “lo nçi níc nhµ”, lßng yªu níc cña B¸c g¾n liÒn víi nçi lo cho d©n, cho vËn mÖnh cña ®Êt níc. ThÊm thÝa t×nh yªu th¬ng cña B¸c dµnh cho d©n, cho níc. TÊm lßng yªu níc, th¬ng d©n cña B¸c thÊm nhuÇn trong mçi dßng th¬, nÐt ch÷.- Kh©m phôc tinh thÇn l¹c qu©n çch m¹ng, phong th¸i ung dung, vÎ ®Ñp ung dung tù t¹i cña ngêi chiÕn sÜ çch m¹ng, nhµ chiÕn lîc vÜ ®¹i cña d©n téc gi÷a mét kh«ng gian b¸t ng¸t ®Çy tr¨ng. Víi vÞ chØ huy tèi cao cña cuéc kh¸ng chiÕn trong mét thêi ®iÓm ®Çy thö th¸ch, phong th¸i ung dung Êy thÓ hiÖn b¶n lÜnh lín cña con ngêi lµm chñ tríc mäi hoµn c¶nh. B¶n lÜnh ®ã thÓ hiÖn chÊt thÐp trong con ngêi B¸c.- Hai bµi th¬ cña B¸c khiÕn em v« cïng xóc ®éng tríc lßng yªu thiªn nhiªn, yªu níc cña B¸c. Kh©m phôc, kÝnh träng B¸c vµ cµnh tù hµo, biÕt ¬n B¸c, thÕ hÖ trÎ lu«n nghuyÖn häc tËp vµ lµm theo tÊm g¬ng ®¹o ®øc cña Ngêi.


hanam.edu.vnhanam.edu.vn/data/13602634129442718177/thu_vien_sach/bd... · web viewĐể ban ngày...

Documents