handvatten voor de dagelijkse praktijk - pathology.nl€¦ · sterke aan kleuring voor...

Workshop neuro-endocriene longtumorenhandvatten voor de dagelijkse praktijk

Dr. Robert Jan van Suylen

Pathologie DNA

Locatie Jeroen Bosch Ziekenhuis

Drs. Jules Derks

Afdeling Longziekten

Maastricht University

(potentiële) belangenverstrengeling Zie hieronder

Voor bijeenkomst mogelijk relevante

relaties met bedrijvenBedrijfsnamen

Speakers honorarium:

Research funding:

Advisory board:

-

Disclosure belangen spreker

Waarom deze workshop?

Achtergrond Tumor let/ DIPNECH Typisch carcinoid Atypisch carcinoid LCNEC SCLC

PALGA en IKNL 2003-2012

Derks ongepubliceerd.

Casuïstiek

Een historisch overzicht

Achtergrond Tumor let/ DIPNECH Typisch carcinoid Atypisch carcinoid LCNEC SCLC Casuïstiek

Carcinoid tumor

Siegfried Oberndorfer

1907

Oat cell carcinoma

Azzopardi

1959

Kleincellig anaplastisch

• Fusiform

• Polygonaal

• Oat-cell

WHO editie 1

1967

Atypisch carcinoid

Arrigoni

1972

Kleincellig carcinoom

• Intermediair celtype

• Gecombineerd

• Oat-cell

WHO editie 2

1981

Grootcellig neuro-endocriene carcinoom

Travis

1991

Typisch vs. Atypisch carcinoid

Kleincellig carcinoom

Grootcellig neuro-endocrien

WHO editie 3

1999

onveranderd

WHO editie 4

2004

WHO editie 5

2015

4

Neuro-endocriene long tumoren

WHO 2015


“A distinct subset of tumors sharing

morphologic, ultrastructural,

immunohistochemical and molecular

characteristics”


Slides MA den Bakker

Typisch carcinoid / Tumor let /

DIPNECHSCLC/LCNEC

Atypisch carcinoid

Casuïstiek

Neuro-endocriene cell hyperplasie, tumor let, DIPNECH: Handvatten voor de praktijk


Rossi et al. ERJ 2016

Neuro-endocriene cell hyperplasie proliferatie boven basaal

membraan gelegen

Casuïstiek

Neuro-endocriene cell hyperplasie, tumor let, DIPNECH: Handvatten voor de praktijk


Rossi et al. ERJ 2016

Tumor let proliferatie door de basaal membraan (<5mm)

Indien >5mm typisch carcinoid (of atypisch)

Casuïstiek

Tumor let

syn

“Carcinoid tumor” <5mm

Vaak multifocaal

Kan in combinatie met long carcinoid

Kan in de achtergrond van DIPNECH


Slides MA den Bakker, nascholing

Casuïstiek

DIPNECH


Slides MA den Bakker, nascholing

Diffuse idiopathische pulmonaire neuro-endocriene

cell hyperplasie (syndroom) (Aguayo 1992)

Casuïstiek

Typisch carcinoid



WHO 2015 criteria:

<2 mitosen per 2mm2 en geen necrose, macroscopisch >5mm

• 70-90% van carcinoiden, ± 80 per jaar in Nederland

• Jongere leeftijd, piek rond 50-60 jaar

Casuïstiek

Typisch carcinoid



Sterke aan kleuring voor neuro-endocriene IHC markers

(typisch > atypisch)

Carcinoid

chroA ~100%

Synap ~100%

CD56 84%

TTF1** ±35%

CK ~80%

ChroA

CD56 Syn

Casuïstiek

Atypisch carcinoid


WHO 2015 criteria:

≥2 en <10 mitosen per 2mm2

‘dotlike’ necrose

• Vaker perifeer gelegen

• ±20 per jaar in Nederland

• Tot 34% recidief/metastase

Arrigoni et al. J Thorac Cardiovasc Surg (1972) 64:413-421

Travis et al. Am J Surg pathol (1998) 22:934-944

Casuïstiek

Srivastava et al, Am J Surg Pathol 2009

Du et al. Human Pathol. 2003


Praktische handvattenmetastase op afstand carcinoid (in long?)

TTF1 is specifiek maar niet sensitief

Casuïstiek


Fabbri et al. Virchows Arch 2016

Praktische handvatten in de DD typisch carcinoid / atypisch carcinoid / LCNEC en SCLC

crush artefact

Ki-67 en chromogranine-A

kunnen handig zijn in de DD

Carcinoid versus LCNEC/SCLC

Casuïstiek


Carcinoid SCLC (of LCNEC)

Pelosi et al. Am J Surg Pathol 2005

Ki-67


crush artefact

Casuïstiek


Carcinoid

Pelosi et al. Am J Surg Pathol 2005

Chromogranine-A

Advies: gebruik 40x vergroting bij

beoordeling van chromogranine-A

Casuïstiek


crush artefact

SCLC (of LCNEC)

Grootcellig neuro-endocriene long carcinoom


WHO 2015 criteria:• ≥10 mitosen per 2mm2 en uitgebreide necrose

• NSCLC cytologie

• Neuro-endocriene morfologie

• > 10% aan kleuring voor neuro-endocriene marker(s)

Casuïstiek

Niet altijd klassiek

(met duidelijke nucleoli!)

Groei patronen

• Solide

• Nesten

• Trabeculair

• Rozetten

• Palissade stand




Derks et al. ERJ (in press)

• Meestal perifeer gelegen

• ±150 per jaar in Nederland (50% stadium IV)

• Mogelijk betere response op

NSCLC (niet pemetrexed) chemotherapie (Derks ERJ)

Casuïstiek


WHO 2015 criteria:

≥10 mitosen per 2mm2 en uitgebreide necrose

Kleine cell grote, <3 lymfocyt

Soms grote, pleomorfe nuclei

Geen duidelijke cel grenzen

Hoge N/C ratio

Fijn granulair chromatine patroon

Afwezig of ‘inconspicuous’ nucleoli

Cell type: variërend van ovaal tot spindle



Kleincellig (neuro-endocrien) long carcinoom

Cytologische kenmerken van SCLC

anders in resectie preparaat

Casuïstiek

Kleincellig (neuro-endocrien) long carcinoom

Groei patronen

• Solide

• Nesten

• Trabeculair

• Rozetten

• Cel palissade



Plaatjes: eerst een HE beoordeling biopt

Diagnose (1)

Toevoeging van IHC’s.

Diagnose (2)

Resectie preparaat

Casuïstiek


Casus 1

Bronchus biopt 10x HE

Patiënt:

77 jarige vrouw

cT1N0M0

Bevindingen:

Insulair (+)

Necrose (-)



Patiënt:

77 jarige vrouw

cT1N0M0

TTF1 P63

Chr-A CD56 Syn


Casus 1


Patiënt:

77 jarige vrouw

cT1N0M0

Bevindingen:

In dit biopt worden

op een oppervlak

van 2mm2 4

mitosen gevonden

Necrose (-)


Casus 1

Wat is uw differentiaal diagnose?(HE en IHC)

• A) Typisch carcinoid

• B) Atypisch carcinoid

• C) Typisch carcinoid niet mogelijk. Ten minste atypisch

carcinoid, LCNEC niet uitgesloten

• D) LCNEC

• E) Anders


Neuro-endocriene tumor, op grond van mitosen……………..

Bronchus biopt Ki-67 (MIB) 10x

Patiënt:

77 jarige vrouw

cT1N0M0


Casus 1




• C) Typisch carcinoid niet mogelijk. Ten minste atypisch

carcinoid, LCNEC niet uitgesloten

• D) LCNEC

• E) SCLC




Bevindingen:Ten minste atypisch carcinoid. DD LCNEC

Revisie atypisch carcinoid



Bevindingen:9 mitosen 2mm2

Geen necrose

MIB< 20%

LOK resectie 40x HE

Patiënt:

77 jarige vrouw

pT1N0

Diagnose revisie atypisch carcinoid.

3 jaar later metastase lever; na 5 jaar overleden

Casus 1 long resectie


Biopt LOK 10x HE

Patiënt:

54 jaar, man

cT1N0M0

Casus 2


Biopt LOK 10x HE

Patiënt:

54 jaar, man

cT1N0M0

Casus 2

TTF1Chr-A CD56


Biopt LOK 40x HE

Patiënt:

54 jaar, man

cT1N0M0

Bevindingen:

Necrose (-)

6 HPF

1 mitose

Casus 2


Wat is uw differentiaal diagnose?


• C) Atypisch carcinoid

• D) Typisch carcinoid, echter onvoldoende oppervlak voor

adequate mitose telling (6 HPF). DD atypisch carcinoid / LCNEC

• E) LCNEC


• B) Typisch carcinoid, echter onvoldoende oppervlak voor

adequate mitose telling (6 HPF). DD atypisch carcinoid


Biopt LOK Ki-67 (MIB) 10x

Patiënt:

54 jaar, man

cT1N0M0

Casus 2




• C) Atypisch carcinoid

• D) Typisch carcinoid, echter onvoldoende oppervlak voor

adequate mitose telling (6 HPF). DD atypisch carcinoid / LCNEC

• E) LCNEC

• B) Typisch carcinoid, echter onvoldoende oppervlak voor

adequate mitose telling (6 HPF). DD atypisch carcinoid



Bevindingen:

Origineel: carcinoid, DD typisch vs. atypisch

Revisie Carcinoid, op dit biopt onvoldoende oppervlak voor adequate

mitose telling, geen necrose. Atypisch carcinoid niet uitgesloten.




Bevindingen:LCNEC, 4 CM

Necrose (-)

Mitosen 12/2mm2

MIB± 25%

LOK resectie 10x HE

Patiënt:

54 jaar, man

pT1N0

Revisie: LCNEC

3 jaar later metastase naar de

lever, na 3 jaar overleden

Casus 2 long resectie


Bevindingen:

Morfologie (-)

Necrose (-)

Mitose >6 1HPF

Long biopt

Patiënt:

63 jaar, vrouw

cT3N0M0

Casus 3

TTF1 P63



• A) NSCLC, voorkeur adenocarcinoom

• B) NSCLC, voorkeur plaveiselcel carcinoom

• C) NSCLC, voorkeur voor LCNEC

• D) NSCLC, NOS


Bevindingen:Morfologie (-)

Necrose (-)

Mitose >6 1HPF

Long biopt

Patiënt:

63 jaar, vrouw

cT3N0M0

Casus 3

TTF1 P63

Chr-A CD56 Syn



• A) NSCLC, voorkeur adenocarcinoom

• B) NSCLC, voorkeur plaveiselcel carcinoom


• D) NSCLC, NOS


• E) Atypisch carcinoid


Bevindingen:

Origineel: LCNEC

Revisie: NSCLC, voorkeur adenocarcinoom (NED)


Bevindingen:Necrose (++)

Mitose >10

Neuro-endocriene

morfologie

Lobectomie

Patiënt:

63 jaar, vrouw

pT3N0

LCNEC

Casus 4


Bevindingen:Necrose (-)

Mitose >10

Morfologie (+)

Naaldbiopt HE 10x

Patiënt:

74 jarige man

cT2N0M0

Casus 5


Naaldbiopt HE 40x

Patiënt:

74 jarige man

cT2N0M0

Casus 5

Bevindingen:Necrose (-)

Mitose >10

Morfologie (+)


Bevindingen:

Necrose (-)

Mitose >10

Morfologie (+)

Ki-67 >25%

Naaldbiopt HE 10x

Patiënt:

74 jarige man

cT2N0M0KI-67

Chr ACD56 TTF1

Casus 5






• E) NSCLC, voorkeur adenocarcinoom

• D) SCLC



Bevindingen:

Origineel: LCNEC

Revisie: NSCLC, voorkeur LCNEC


Bevindingen:Palissade/rozet

Necrose (++)

Mitose >10

Pneumonectomie HE 10x en 40x

Patiënt:

74 jarige man

pT2N0M0

Revisie gecombineerd SCLC/LCNEC

Metastase <4 maanden, overleden na 1.5 jaar

40x SCLC 40x LCNEC

Casus 5


CD56

Casus 6

20x 40x 20x 40x


Casus 6

20x 40x

P63

20x 40x


Denk aan de mogelijkheid van een

basaloid carcinoom

Casus 7

CK 5/6 TTF1

SynCD56


Take home messages

• TTF1 specifiek maar niet sensitief voor long carcinoid

• MIB1 (Ki-67, >20%) nuttig voor het onderscheiden van carcinoid vs. LCNEC/SCLC

• Chromogranine-A beoordelen bij 40X vergroting

• Nucleoli niet altijd klassiek, vaak lastig onderscheid maken (LCNEC)

• Diagnose “NSCLC verdacht voor LCNEC’ op biopt mogelijk (morfologie en IHC). Zonder

neuro-endocriene morfologie niet geadviseerd IHC markers te verrichten. Overweeg groter

biopt.

• Onderscheiden LCNEC van SCLC blijft lastig, wel van belang voor behandeling

• Toepassing van P40 bij onderscheiden van niet-kleincellig basaloid carcinomen van

LCNEC en SCLC


In de eerste helft had international Tom van ‘t Hek (links) niets in te brengen bij Robert Jan van Suylen (rechts).

In de tweede helft waren de rollen omgekeerd.

Bevindingen:

Insulair patroon

Necrose (-)

Mitosen 0

Lever biopt HE 10x

Patiënt:

Long laesie

met metastase lever

Case 8


Bevindingen:

Insulair patroon

Necrose (-)

Mitosen 0

Ki-67 <3%

Lever biopt Ki-67 (10x)

Patiënt:

Long laesie

En metastase lever

Case 8


Welke markers zou u nog willen doen?

• A) PDX-1

• B) CDX-2

• C) CK7 en CK20

• D) TTF1

Achtergrond Tumor let/ DIPNECH Typisch carcinoid Atypisch carcinoid LCNEC SCLC Rariteiten

• E) Alle bovenstaande

Bevindingen:

Insulair patroon

Necrose (-)

Mitosen 0

Ki-67 <3%

Lever biopt

Patiënt:

Long laesie

En metastase lever

Case 8

Chr-A CD56

Syn TTF1

Metastase gastro-intestinale NET graad 1!

CDX-2


handvatten voor de dagelijkse praktijk - pathology.nl€¦ · sterke aan kleuring voor...

Documents