HastalHastalığıığın Etkilerin Etkileri

50 kg 50 kg aerosolaerosol 5 milyon ki5 milyon kişşiden 250.000 kiiden 250.000 kişşiyi iyi hastalandhastalandıırrıır, 19.000 kir, 19.000 kişşiyi iyi ööldldüürrüür.r.Antibiyotik Antibiyotik ööncesi ncesi mortalitemortalite %5%5--15, 15, pnpnöömonikmonikformun formun mortalitesimortalitesi %60. G%60. Güünnüümmüüzde %2.zde %2.OnbinlerceOnbinlerce Sovyet ve Alman askeri etkilenmiSovyet ve Alman askeri etkilenmişştir.tir.19461946--1960 aras1960 arasıı RusyaRusya’’da 60 milyon insan da 60 milyon insan aaşışılanmlanmışışttıır. Ar. Aşışılananlarda lokal reaksiyonlar lananlarda lokal reaksiyonlar geligelişşmimişş, ancak bunlar i, ancak bunlar işşten kalmamten kalmamışışttıır.r.

Ekonomik EtkilerEkonomik Etkiler

100 000 ki100 000 kişşi i enfekteenfekte olduolduğğunda 5,4 milyar dolar unda 5,4 milyar dolar maliyet. maliyet. TTüüberkberküülozla karlozla karışıışıp gereksiz yere tedavi p gereksiz yere tedavi verilmesi, verilmesi, üüst solunum yolu enfeksiyonu tanst solunum yolu enfeksiyonu tanııssıı ile ile tedavide yarartedavide yararıı olmayan beta olmayan beta laktamlaktamantibiyotiklerin verilmesi, antibiyotiklerin verilmesi, profilaksiprofilaksi ve ave aşışıççalalışışmalarmalarıınnıın masraflarn masraflarııTemiz su bulmak iTemiz su bulmak iççin yapin yapıılan masraflar,lan masraflar,Ticaret, turizm ve sosyal hayat Ticaret, turizm ve sosyal hayat üüzerine etkiler zerine etkiler (av k(av kııssııtlama, tlama, ççayayıır kr kööpepeğği ticaretinde ki ticaretinde kııssııtlama)tlama)

Eski Eski ççaağğlarda colarda coğğrafyarafya

MMÖÖ 1818--14. y14. yüüzyzyıılda Mlda Mııssıır ve Ortador ve Ortadoğğu u üülkelerinde lkelerinde bubonikbubonik veba veya Hitit vebasveba veya Hitit vebasııMMııssıırr’’da; etnik gruplarla temasda; etnik gruplarla temasıı olan olan şşehirli ehirli halkta hastalhalkta hastalıık. k. İİzolasyon ve zorunlu gzolasyon ve zorunlu göçöç. . Aristokratlar ve yAristokratlar ve yööneticiler bile neticiler bile öölmlmüüşş, , ordu ordu ve diktatve diktatöörlerin grlerin güüccüü artmartmışış, g, göçöçler olmuler olmuşş, , bböölgeler yabanclgeler yabancıı ggüçüçlerin etkisine girmilerin etkisine girmişştir. tir. MMııssıır bar başşta olmak ta olmak üüzere dizere diğğer ber böölge lge üülkeleri kaos ilkeleri kaos iççine sine süürrüüklenmiklenmişştir. tir.

Genel coGenel coğğrafyarafya

Genelde Kuzey YarGenelde Kuzey Yarıımkmküüre 30re 30--70. paralel70. paralelDar Dar ççevreevre--yamalyamalıı dadağığıllıımmYeni coYeni coğğrafyalarrafyalar

Rezervuar ve vektRezervuar ve vektöörlerrler

Pek Pek ççok hayvan rezervuarok hayvan rezervuarAsAsııl rezervuar kl rezervuar küçüüçük kemiriciler. Bunlar k kemiriciler. Bunlar spesifik bspesifik böölgelerde yalgelerde yaşşararVektVektöörler de brler de böölgelere glgelere gööre dere değğiişşir ir (kene,sivrisinek,(kene,sivrisinek,tabanidtabanid sinekleri)sinekleri)

Hayvanlar ve coHayvanlar ve coğğrafyarafyaİİspanyada kerevit temasspanyada kerevit temasıısonrassonrasıı enfeksiyonenfeksiyonKanada misk sKanada misk sııççananıı temastemasııJaponyadaJaponyada yabani tavyabani tavşşan an ttüüketimiketimiÇÇayayıır kr kööpeklerini satpeklerini satışıışıÜÜlkemizde tavlkemizde tavşşan eti yeme an eti yeme (Van), tav(Van), tavşşan avcan avcııllığıığı, tav, tavşşan an ççiftiftççiliiliğği, koyun besleme,i, koyun besleme,Tavuk ve Tavuk ve öördekler enfeksiyona rdekler enfeksiyona direndirenççli. Ancak Suluovali. Ancak Suluova’’daki daki salgsalgıında bahnda bahççede tavuk ve ede tavuk ve öördek besleme rdek besleme

VektVektöör kaynaklr kaynaklıı enfeksiyonenfeksiyon

Ticaret, turizm, halk iTicaret, turizm, halk iççindeki kargaindeki kargaşşalalııklar, klar, topratoprağığın kullann kullanıılma lma şşekli, suyun elde ekli, suyun elde edilebilirliedilebilirliğğiiKosovaKosova’’da savada savaşş ve ve üülkemizde deprem lkemizde deprem (D(Düüzce ve Gzce ve Göölclcüük)k)Etken Etken SanfransiskoSanfransisko depremi sonrasdepremi sonrasııbulunmubulunmuşştur tur

Kosova salgKosova salgıınnıı19991999’’da NATO bombardda NATO bombardıımanmanıı ssıırasrasıında nda boboşşaltaltıılan yerler.lan yerler.Evler yangEvler yangıınlardan ve patlamalardan zarar nlardan ve patlamalardan zarar ggöörmrmüüşş ve tamir edilmive tamir edilmişştir. tir. Su kuyularSu kuyularıı korunakskorunaksıız, tuvaletler kuyusuz ve ev z, tuvaletler kuyusuz ve ev ddışıışında.nda.Hayvanlar kabaca yapHayvanlar kabaca yapıılmlmışış yerlerde yerlerde barbarıınmaktadnmaktadıır.r.Hayvan ve insan gHayvan ve insan gııdalardalarıı kemiricilerin rahat kemiricilerin rahat ulaulaşşabileceabileceğği yerlerde saklanmaktadi yerlerde saklanmaktadıır.r.

İİklim deklim değğiişşikliikliğğiiIlIlıık kk kışış,kuru bahar,kuru bahar--konak saykonak sayııssıında denda değğiişşim. im. ÜÜlkemizde ilk salglkemizde ilk salgıın bol yan bol yağışğışllıı yyıılda. Salglda. Salgıından ndan öönce baznce bazıı evcil hayvanlar evcil hayvanlar öölmlmüüşşttüür. r. Trakya BTrakya Böölgesilgesi’’ndeki ilk ve son salgndeki ilk ve son salgıınlarda nlarda rodentrodent saysayııssıında ve salgnda ve salgıın n ööncesi bunlarncesi bunlarıın n ööllüümlerinde artmlerinde artışışKuzey Kuzey İİsvesveç’ç’te sulak alanlardaki ambarlarda te sulak alanlardaki ambarlarda kkışıışın kemirgen n kemirgen ööllüüssüüne ve dne ve dışışkkııssıına rastlanna rastlanıır.r.SoSoğğuk geuk geççen ken kışışlarda larda rodentrodent saysayııssıı, , sonrassonrasıındaki baharda ise ndaki baharda ise tularemitularemi insidansinsidansııazalazalıır. r. TTüürkiyerkiye’’de salgde salgıınlar daha nlar daha ççok sonbaharok sonbahar--ilkbaharilkbahar

HastalHastalıık tiplerik tipleri

F. F. tularensistularensis sppspp. . tularensistularensis (tip A hastal(tip A hastalııkk))kuru kuru ççevrede. Kuzey Amerikaevrede. Kuzey AmerikaF F tularensistularensis sppspp. . holarcticaholarctica (tip B hastal(tip B hastalııkk))akarsu, havuz, gakarsu, havuz, gööl ve l ve ıırmaklarla ilirmaklarla ilişşkilidir. kilidir. TTüüm dm düünyada yaygnyada yaygıın n

DoDoğğal odaklaral odaklar

OlsufievOlsufiev ve arkadave arkadaşşlarlarıına gna göörerebataklbataklııkk--su basmsu basmışış yerler yerler ççayayıırr--ççimen yerler imen yerler ormanlormanlıık yerlerk yerlerbozkbozkıır alanlarr alanlarAlp DaAlp Dağğlarlarıı’’nnıın gn güüneyindeki akneyindeki akııntntııllıı yerleryerlerçöçöl bl böölgelerilgeleri

Sulak tip yerlerSulak tip yerler

ABDABD’’de bakterinin ilk defa tande bakterinin ilk defa tanıımlandmlandığıığıkasaba bkasaba büüyyüük sazlk sazlııklarklarıın ve batakln ve bataklııklarklarıın n olduolduğğu bir yerdiru bir yerdir

Sulak yerlerSulak yerler--22Rusya salgını

büyük ırmakların kenarlarındaki taşkın bölgelerinde veya

büyük göl kıyılarında Kosova’da dik dağlar arasındaki suların kesiştiği geniş

vadilerde.

Bulgaristan’da ortaya çıkan salgın Danube

Irmağı

yakınlarında.

Sulak yerlerSulak yerler--33

Suluova, YeSuluova, Yeşşililıırmak yakrmak yakıınnıındadndadıır ve r ve şşehrin ehrin iiççinden 2 kinden 2 küçüüçük dere gek dere geççmektedir.mektedir.YoYoğğun pirinun pirinçç tartarıımmıı yapyapıılmaktadlmaktadıır. r.

Sulak yerlerSulak yerler--44TrakyaTrakya’’da dere da dere kenarkenarıındaki kndaki kööyler. yler. PirinPirinçç tartarıımmııDere,ark,Dere,ark,yyüüzeyelzeyelkaynak sularkaynak sularıı. . Suda ySuda yüüzmezmeSSııççan ve tavan ve tavşşanlaranlarıın n sularsularııkirletmesikirletmesi,klorlan,klorlanmammamışış sular sular

Kaynak SuyuKaynak Suyu--KlorlanmamKlorlanmamışış Su Su TTüüketimi ketimi

Antalya Antalya AdapazarAdapazarııAnkara Ankara BoluBoluDDüüzcezceGGöölclcüük k KarsKarsZonguldakZonguldak

ÇÇayayıırr--ççimen yerlerimen yerler

Ekin ve Ekin ve ççimen biimen biççme (ABD) me (ABD) ŞŞeker bitkilerinin tareker bitkilerinin tarıımmııyla uyla uğğraraşşma ma (Avusturya) risk fakt(Avusturya) risk faktöörrüüKaracabey harasKaracabey harasıı ve ve ççevresi evresi

OrmanlOrmanlıık yerlerk yerler

Karadeniz BKaradeniz Böölgesi dalgesi dağğllıık ve ormanlk ve ormanlııktktıır. Yar. Yağışğışllııbir bbir böölgedir. Yayla klgedir. Yayla küültltüürrüü geligelişşmimişştir ve datir ve dağğççileileğği, bi, bööğğüürtlen, mantar gibi dortlen, mantar gibi doğğadan toplanan adan toplanan besinler fazla tbesinler fazla tüüketilir, aketilir, aççıık kaynak sulark kaynak sularıı iiççilir.ilir.İİsvesveççtete endemik bendemik böölgeler yolgeler yoğğun ormanlarun ormanlarıın n

olduolduğğu, aralarda taru, aralarda tarııma elverima elverişşli alanlarli alanlarıın az n az olduolduğğu yerlerken, hastalu yerlerken, hastalığıığın yeni ortaya n yeni ortaya ççııktktığıığıalanlar taralanlar tarııma daha elverima daha elverişşli ali aççıık alanlardk alanlardıır.r.

OrmanlOrmanlıık Yerlerk Yerler--22

DDüüzcezce’’de salgde salgıınnıın oldun olduğğu alanlar da you alanlar da yoğğun un ormanlormanlıık alanlardk alanlardıır ve ormanlarr ve ormanlarıın arasn arasıında nda kküçüüçük tark tarıım alanlarm alanlarıı vardvardıır.r.

BozkBozkıır alanlarr alanlarOrta Asya CumhuriyetleriOrta Asya CumhuriyetleriMoMoğğalistanalistanÇÇininTTüürkiyerkiye

VanVanMalatyaMalatyaÇÇankankıırrııKonyaKonyaAnkaraAnkaraBitlisBitlisSiirtSiirtUrfaUrfaKKıırrııkkalekkaleKayseriKayseriMuMuşş

SonuSonuçç

SalgSalgıınlarnlarıın con coğğrafyayla yakrafyayla yakıın ilin ilişşkisi var kisi var gibigibiMultidisiplinerMultidisipliner ççalalışışmalara gerek varmalara gerek var

TETEŞŞEKKEKKÜÜRLERRLER