hematolojİde temel laboratuvar tani yÖntemlerİ
DESCRIPTION
HEMATOLOJİDE TEMEL LABORATUVAR TANI YÖNTEMLERİ. Dr. Mutlu Arat AÜTF Hematoloji BD [email protected]. HASTAYA YAKLAŞIM. Anamnez Fizik inceleme Öz geçmiş Soy geçmiş Sistem Sorgusu Pozitif Bulgular/Değerlendirme/Ön Tanı Tetkik ve Tedavi Planı Laboratuvar incelemeler - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
HBD 0405
HASTAYA YAKLAŞIM
Anamnez Fizik inceleme Öz geçmiş Soy geçmiş Sistem Sorgusu Pozitif Bulgular/Değerlendirme/Ön Tanı Tetkik ve Tedavi Planı Laboratuvar incelemeler Tanıya yönelik invaziv girişimler
HBD 0405
LABORATUVAR İNCELEMELER
Tam kan sayımı Retikülosit sayımı Sedimentasyon EPO Temel Koagülasyon testleri Serum Demir Profili/Ferritin,
FA, Vit B12, Homosistein Protein EF /Hb EF Immunelektroforez Trombosit Fonks. Testleri
Hemolitik Anemi Anti Globulin Test (Coombs) Haptoglobin PNH testleri (AH, SL, HS) Osmotik Frajilite sHb
Hasta başı testler: Kanama Zamanı (Ivy) Lacet testi
Hasta başı işlemler: PY KİA KİB
HBD 0405
Hücre Sayımları
Kırmızı Küre
Değerleri
Beyaz KüreDeğerleri
Uyarı Mesajları
HBD 0405
Hemoglobin Ölçümü
Hemoglobin potasyum ferrisiyanür “Drabkin Solüsyonu” ile siyanmethemoglobine dönüştürülmekte ve hemoglobin yoğunluğu, 540 nm.deki adsorbansın spektrofotometrik olarak ölçülmesi ile hesaplanır
Htk optik sistemle direkt olarak hesaplanabilirken, elektrik empedans yönteminde indirekt olarak KKS ve KK hacmi üzerinden hesaplanmaktadır.
HHemoglobin Ölçümüemoglobin Ölçümü
ADC Sinyal İşlemcisi
HGB Lambası
BK Banyosu
ÖrnekHGB Dedektörü&
PRE-AMP
Absorbans= log 10 ( VR / Vs )
VR = Referans voltaj Vs = Örnek voltaj
Sonuç
HEMOGLOBIN + HGB solüsyonu METHEMOGLOBIN CYANIDE HGB
SİYANIZASYON
Fe++ Fe+++ Fe+++.CN
HBD 0405
HBD 0405
Analiz Yöntemleri (1)
Empedans yöntemi: Hücreler dar bir aralıktan geçerlerken doğru akımda meydana getirdikleri empedans (elektrik direnci) değişimi ile sayı ve büyüklükleri belirlenir. Voltaj değişiklikleri hücre büyüklüğü ile doğru orantılıdır.
Algılama Bölgesi
Kırmızı Küre
Empedans YöntemiEmpedans Yöntemi
OscilloscopeOscilloscope
Bir Kırmızı Bir Kırmızı Kürenin Kürenin İlerleyişiİlerleyişi
HBD 0405
Trombositlerin Kırmızı Kürelerin Trombositlerin Kırmızı Kürelerin Arasından SeçilmesiArasından Seçilmesi
20 fl
2 fl
Ana Hat
Değişik BüyüklükteKırmızı Küreler
Trombositler
HBD 0405
Analiz Yöntemleri (2)
Optik sistem: Hücrelerin üzerine gelen lazer ışını değişik yönlere yansır. Dar açı ile meydana gelen yansımalar hücre büyüklüğü, geniş açı ile ortaya çıkanlar ise hücre yapısının (granularite ve çekirdek yapısı) belirlenmesinde kullanılırlar.
HBD 0405
Optik Sistem
HBD 0405
HBD 0405
Hücre Büyüklüğüne Göre Sinyal Oluşumu
HBD 0405
Hücreleri Büyüklüklerine Göre Tanımlanma Eşikleri
HBD 0405
Lökosit Formülü
HBD 0405
HBD 0405
HBD 0405
Çalışma Basamakları
Kan örneğini özel antikoagülanlı tüpden aspire
edilir
Bir kısmındaki kan lizise uğratılır Hgb ve BK
analizi yapılır.
Kalan kısım ise hemolize uğratılmadan kırmızı küre
ve trombosit analizi için kullanılır.
HBD 0405
HBD 0405
Analiz Öncesi Dönem
Kanın alınmasındaki hastanın fizyolojik durumundan alınan kan örneğinin laboratuvara ulaşıp OTKSC’de analiz edilinceye kadar geçen dönemi içine almaktadır. Fizyolojik (yaş, yükseklik, gebelik, sigara) Örnek alınması (bekleme süresi, antikoagülanların etkileri ve endojen interferans) EDTA’ya bağlı psödotrombositopeni Trombosit satellitizmi
HBD 0405
EDTA’ya Bağlı Trombosit Kümelenmesi (Yalancı Trombositopeni)
HBD 0405
Trombosit Satellitizmi(Yalancı Trombositopeni)
Ölçüm Hatalı Yüksek Hatalı DüşükBeyaz Küre Kriyoproteinler
HeparinParaproteinlerÇekirdekli Eritrositler*Trombosit Kümeleşmesi
PıhtılaşmaEzilmiş hücreler (basket hücreleri)Üremiİmmun baskılayıcı ilaçlar
Kırmızı Küre
KriyoproteinlerDev trombositler
OtoagglutinasyonPıhtılaşmaİn vitro hemoliz
Hgb Karboksihemoglobin>%10Kriyoproteinlerİn vivo hemolizHeparinBKS> 50x10e9/LHiperbilirubinemiLipemiParaproteinemi
PıhtılaşmaSulfhemoglobinemi (?)
Htk KriyoproteinlerDev trombositlerBKS> 50x10e9/LHiperglisemi (>600mg/dl)
OtoagglutinasyonIn vitro hemolizMikrositer kırmızı
Ölçüm Hatalı Yüksek Hatalı Düşük
OEH (MCV)
OtoagglütinasyonBKS> 50x10e9/LHiperglisemiKırmızı küre deformabilitesinde azalma
KriyoproteinlerDev trombositlerİn vitro hemolizMikrositer kırmızı küreŞişmiş kırmızı küre
OEH(MCHC)
OtoagglütinasyonPıhtılaşmaIn vitro hemolizHatalı yüksek hemoglobin ölçümüHatalı düşük hematokrit ölçümü
BKS> 50x10e9/LHatalı düşük hemoglobin ölçümüHatalı yüksek hematokrit ölçümü
Trombosit Sayımı
KriyoproteinlerHemolizMikrositer kırmızı küreKırmızı kürelerde inklüzyon cisimcikleriBeyaz kürelerde fragmentasyon
PıhtılaşmaDev trombositlerHeparinTrombosit kümeleşmesi “clumping”Trombosit satellitizmi
Soğuk Antikor Varlığı
HBD 0405
Normal Histogram
Krmızı Küre HistogramıAna KK populasyonu
256 kanallı yüksek rezolüsyonlu KK histogramı 24 ve 350 fl boyutlarındaki KK ler gösterilmektedir
HBD 0405
Kırmızı Küre İndekslerinin Hesaplanması
OEHB (MCH): [Hgb (g/L) / KKS (10e12/L)]X10
OEHY (MCHC): [Hgb (g/L) X100 ]/ Htk (%)
Htk: [OEH (MCV, fL) X KKS (10e12/L)]/10
HBD 0405
İndekslerin Alt ve Üst Sınırları
Ortalama %95 Alt-Üst Sınır
OEHB (MCH, pg/h): 31 27-34
OEHY (MCHC): 34 33,5-36
OEH (MCV, fL): 91 78.5-98
HBD 0405
İndekslerin Yorumlanması
OEH (MCV) klinik ve tanısal yararı en fazla olan eritrosit indeksidir.
OEHB (MCH) genelde OEH (MCV) ile paralellik gösterir ve klinik yararı kısıtlıdır.
OEHY (MCHC) demir eksikliği anemisinde diğer mikrositer anemilere göre daha sık olarak düşük bulunmaktadır fakat bu değişiklik geç dönemlerde ortaya çıkar.
Artmış OEHY sıklıkla herediter siferositozda gözlenir.
HBD 0405
Herediter Siferositoz
HBD 0405
Kırmızı Küre Dağılım Genişliği I (RDW)
KKDG aslında KK hacim dağılımının varyasyon katsayısıdır (CV)
{[Standart Sapma]/ MCH (MCV)}x100 Her cihazın farklı üst sınır değerleri olmasına
rağmen % 14’ün üzerinde olması patolojik olarak kabul edilmektedir.
“Anisositoz” konusunda bilgi vermekte ve periferik yaymanın mikroskobik incelemesi dahi KK’lerin anormal alt gruplarının saptanmasında KKDG kadar bilgi verici olamamaktadır.
HBD 0405
Kırmızı Küre Dağılım Genişliği II (RDW)
Bu parametrenin artışının, nütrisyonel eksikliklere bağlı gelişen anemilerde ve özellikle de demir eksikliği anemisinde ilk bulgu !! olduğuna dair yayınlar vardır.
Talasemi taşıyıcılığı ile demir eksikliği anemisi ayırıcı tanısında kullanılmaktadır
OEH ve KGDG Beraber KullanılmasıOEH AZ.KKDG N.
OEH AZ.KKDG ART.
OEH N.KKDG N.
OEH N.KKDG ART.
OEH ART.KKDG N.
OEH ART.KKDG ART.
Heterozigot talasemi
Demir eksikliği anemisi
Normal Bifenotipik anemi
Aplastik anemi
Folat eksikliği
Kronik hastalık S--talasemi Kronik hastalık Erken demir veya folat eksikliği anemisi
Prelösemik durumlar
Vit B12 eksikliği
Hemoglobin H Kronik karaciğer hastalığı
Anemik hemoglobinopati
İmmun hemoliz
Fragmentasyon Hemoglobinopati taşıyıcılığı (S, C)
Miyelofibrozis,Sideroblastik anemi
Soğuk agglutininler
Transfüzyon KLL*
Kemoterapi
KLL, KML
Hemoraji
Herediter siferositoz
Bessman JD, et al. Am J Clin Pathol 1983;80:322-326
HBD 0405
Renal Renal DokuDokuO2O2
AlgılayıcıAlgılayıcı
Renal Renal DokuDokuO2O2
AlgılayıcıAlgılayıcı RetiRetikülositkülosit RetiRetikülositkülosit
OlgunOlgunKırmızı Kırmızı KüreKüre
OlgunOlgunKırmızı Kırmızı KüreKüre
KemikKemikİliğiİliği
KemikKemikİliğiİliği
EPOEPOEPOEPO
KKÜretim
Döngüsü
KKÜretim
Döngüsü
Kırmızı Küre Üretimi
HBD 0405
Kırmızı Küre Olgunlaşması
Çekirdekli KKnRBC
Polikromatofilik KKRetikülosit
Retic
Eritrosit, KKRBC
HBD 0405
Retikülosit Sayımı (1)
OTKSC’lerinde metilen mavisi veya flöresan RNA bağlayıcı boyalarla retikülosit sayısının mutlak değeri saptanabilmektedir
Manuel yöntemin yetersiz kaldığı düşük-normal retikülosit değerleri belirlenebilmektedir.
“Mutlak retikülosit sayısı” (=%retikülosit x KKS) eldesi, düzeltilmiş retikülosit yüzdesi (= %Ret x Htk / 45) kavramına gereksinimi ortadan kaldırmaktadır.
HBD 0405
Retikülosit Sayımı
HBD 0405
Retikülosit Sayımı
1 RET Trombosit eşiği2 RET Ko-insidans eşiği3 RET eşiği4 Düşük/Orta RET eşiği5 Orta/Yüksek RET eşiğiA Olgun KKB Düşük absorbsiyon retik.C Orta absorbsiyon retik. D Yüksek absorbsiyon retik. E TrombositlerF Ko-insidan olaylar
HBD 0405
Retikülosit Sayımı (2)
Retikülosit <80x10e9/L rejeneratif olmayan anemi
Retikülosit >120x10e9/L rejeneratif anemi
80x10e9/L < Retikülosit Sayısı <120x10e9/L= gri zon
Retikülosit Sayımı (3)
Hastalık Retikülosit Sayımı ROİ
Aplastik Anemi Düşük Düşük
Aplastik Kriz Düşük Düşük/Normal
Hipoplastik Anemi Düşük Düşük/Yüksek
Kemik İliği Rejenerasyonu Düşük Düşük/Yüksek
Kronik Hastalık Düşük/Normal Normal
Demir Eksikliği Düşük/Normal Yüksek
Talasemi Normal/Yüksek Normal/Yüksek
Miyelodisplastik Sendromu ? Normal/Yüksek
Folat/B12 eksikliği Düşük/Normal Yüksek
Hemolitik Anemi Yüksek Yüksek
Kan Kaybı (kanama) Normal/Yüksek Yüksek
HBD 0405
Normokrom Normositer Anemi
HBD 0405
Normokrom Normositer Anemi
HBD 0405
Demir Eksikliği Anemisi
HBD 0405
HBD 0405
Beta Talasemi Minör (Trait)
HBD 0405
Orak Hücreli Anemi
55 yaşında kadın hasta artan yorulma nedeniyle doktoruna başvuruyor. Pansitopeni belirlenip hastaneye sevk ediliyor.
Şüpheli Uyarı Kesin Uyarı
WBC Imm Gran Nötropeni %,#
RBC Dimorfik RBC
PLT Trombositopeni
HBD 0405
Sonuç:Sonuç: Vit B12 eksikliği, Vit B12 eksikliği, megaloblastik anemimegaloblastik anemi
HBD 0405
Trombosit sayısı ve indeksleri
Hacimleri 7,8-11 fL Sayım
150-450.000/mL Psödotrombositopeni:
EDTA, paraproteinemi, trombosit satalletizim, uzun süre bekletilmiş kan
HBD 0405
PERİFERİK YAYMA
Wright veya Giemsa boyası kullanılır. Kanın tüm şekilli elemanlarının
morfolojisini görmekteyiz. 10x 10/40 ve 100 büyütmeler ile
mikroskopik değerlendirme yapılır.
HBD 0405
Sedimentasyon
Endikasyonlar: Hematolojik Malinitelerde tanı/tedavi/prognoz (Malin L, MM, vb) Sistemik infeksiyonlar (Öz. Tbc) Otoimmun hastalıklarda hastalık aktivitesi
Sodyum sitratlı kan örneğinde çalışılır (siyah kapaklı,uzun tüpler)
Kan /Antikoagülan oranı önemli (1/4) Kanlar bekletilmemeli Ölçüm sırasında ısı, titreşim gibi dış faktörler hata
kaynağıdır, ölçümler laboratuvar ortamında yapılmalıdır
HBD 0405
Eritropoetin (EPO)
Endikasyonlar: Kronik hastalık anemisi (Inflamasyona sekonder
anemiler, anemi ile giden hematolojik maliniteler Renal parankimal bozukluğu olanlar Eritrositoz ve Polistemiler (Primer/Sekonder)
ELISA yöntemi kullanılarak ölçülür Antikoagulansız kan kullanılır
HBD 0405
Koagülasyon Testleri
Kanama zamanı Pıhtılaşma zamanı Protrombin zamanı İnr (Uluslararası normalizasyon oranı) Parsiyel tromboplastin zamanı Trombin zamanı Fibrinogen/ D-Dimer
HBD 0405
Kanama Zamanı
Kanama zamanı: <10 dakika
Duke metodu Ivy metodu Modifiye Ivy: Simplate
veya Template 5mm uzunluk ve 1mm derinlikte standart ve yüzeyel kesi yapılır.
HBD 0405
Protrombin Zamanı-PTZ
Ekstrensek yol göstergesidir. Doku faktörü, FVII, FX, FV, FII, I’i gösterir. Oral antikoagulanların etkinliğini izlemede kullanılır.
10-14sn
INR: Hasta PZ/Kontrol PZ= 0,8-1,0
HBD 0405
Aktive Parsiyel Tromboplastin Zamanı (aPTT)
İntrensek yolu gösterir. FVIII, FIX, FXII
eksikliğinde yararlı 20-35saniye
HBD 0405
Dilüsyon Testi (50:50)
PTZ uzaması her zaman faktör eksikliğini göstermez.
Dilusyon testi: Hasta plazması ile normal plazma 1:1 dilue edilir. Bir saat 37 derecede enkübe edilir ve PTZ testi tekrarlanır.
Yorum: PTZ normale dönerse (veya %25 kısalma var): Faktör
eksikliği PTZ normale dönmedi: Faktörlere karşı inhibitör var.
HBD 0405
Serum DemirSerum Demir
Serum demir düzeyi diurnal varyasyon gösterir ve en yüksek düzeylerine sabah ulaşır.
Serum demiri kolorimetrik veya RIA ile sabah açlık kanında ölçülür.
Multivitamin preparatları 24 saat içinde serum demirini yalancı olarak yükseltir.
Serum demiri, transfüzyon ile de yükseldiğinden multitransfüze hastalarda serum demiri düzeyi yanıltıcı olabilir.
Serum hemolizli olmamalıdır ve kan silikonize ya da propilen tüplere alınmalıdır.
HBD 0405
TDBK, demir eksikliği anemisi için en çok spesifik olandır (%100), fakat sensitivitesi düşüktür (%30).
Demir Bağlama KapasitesiDemir Bağlama Kapasitesi
HBD 0405
Demir eksikliğinde transferrin artar, demir yüklenmesinde azalır.
Ayrıca transferrin negatif akut faz reaktanı olup inflamasyon, infeksiyon, malignansi, kronik karaciğer hastalığı ve nefrotik sendromda düzeyi azalır.
Gebelik ve oral kontraseptif kullanımında ise transferrin düzeyi yalancı olarak artar.
Steroid alanlarda ise yalancı olarak düzeyi düşer.
TransferrinTransferrin
HBD 0405
Demirin depo formunun solubl şeklidir, depo demiri ile serum ferritini arasında lineer korelasyon vardır.
Serum ferritini RIA, EIA yöntemleri ile güvenilir olarak ölçülür ve serum ferritin düzeyinin 12 ng/ml'den düşük olması demir depolarının boş olduğunu gösterir.
Ferritin'in demir eksikliğinde düzeyi azalır, kronik hastalık anemisinde ise artar. 1 ng/ml ferritin, 8 ng depo demirine eş değerdir. Serum ferritin düzeyi iki haftadan fazla demir tedavisi alınca ya da kan transfüzyonu
sonrası bakılırsa yalancı olarak normal ya da yüksek çıkabilir. Serum ferritin düzeyine demir tedavisine başlamadan ya da demir tedavisi
kesildikten en az bir hafta sonra bakılmalıdır. Ferritin bir akut faz reaktanıdır ve inflamasyon, infeksiyon, uzun süreli açlık, KBY,
hematolojik malignansi varlığında düzeyi artar ve mevcut olan demir eksikliğini maskeler. Bu tip durumlarda serum ferritin <100 ng/ml olsa dahi demir eksikliğini gösterebilmektedir.
FerritinFerritin
HBD 0405
Spesifik Laboratuvar Testleri
Protein elektroforezi İmmun elektroforez Hemoglobin elektroforezi Trombosit fonksiyon testleri
HBD 0405
Protein Elektroforezi
Endikasyonlar: Açıklanamayan Sed. Yüksekliği Paraproteinemi varlığı Plazma hücre diskrazileri
Serumda proteinler elektriki mobilitelerine göre incelenmesidir.
Albumin, alfa1, alfa2, beta, gama Immunoglobulinler gama, alfa2 ve beta
Malin veya kontrolsüz üretim Multiple Miyeloma WMG Malin lenfoma KLL Primer Amiloidoz Plazma hücreli lösemi Ağır zincir hastalığı
Benin veya stabil üretim Benin monoklonal GP Soliter plazmasitoma Kronik soğuk agll hast. Gecici tipte (infeksiyonlara
sekonder) AIDS Gaucher hast.
HBD 0405
Hemoglobin Elektroforezi
Endikasyonlar: Hb zinciri sentez bozuklukları: Talassemi sendr. Hemoglobinopatiler: Orak hücreli Anemi
HBD 0405
Trombosit Fonksiyon Testleri (Agregasyon)
HBD 0405
İnvaziv girişimler
Kemik iliği aspirasyon ve biyopsi
HBD 0405
Kemik iliği aspirasyon ve biyopsisi
Hematolojik ve hematolojik olmayan hastalıkların tanısı ve ayırıcı tanısında kullanılır.
Her iki iliak krest (posterior veya anterior), sternum, çocuklarda anterior tibia.
HBD 0405
KEMİK İLİĞİ ASPİRASYON İĞNESİ
HBD 0405
HBD 0405
Kemik İliği Aspirasyonu
HBD 0405
Boyama Yöntemleri
Lökosit alkalen fosfataz (LAP) PAS Peroksidaz Sudan-Black Esteraz Retikülin boyası Demir boyası
HBD 0405
HBD 0405
İleri LaboratuvarYöntemleri
Akım sitometri Konvansiyonel sitogenetik PCR Flouresan insitu hibridizasyon Kimerizm analizi HLA Doku tiplendirilmesi
HBD 0405
Moleküler Yöntemler
HBD 0405
Sonuç Laboratuvar yöntemlerin başvurmadan önce;
Ön tanı nedir? Ne bekliyorum? Sonuç N üstü veya altı gelirse planım var mı?
Tedavi yöntemimi değiştirecek mi? Doğru yöntem ve doğru zamanlama, uygun kan
alma ve yollama Laboratuvar hatası var mı?
