AAA

1-EY REQB 2-ABBAS EHMED

2-A-HEY DNYA Y 3-KN GERM 4-HEYVA TAR YE 5-ABDUREHM M 6-ADAR-I 7-ADAR-II 8-AFRN 9-AGIR

10-AGIR AZAD 11-AHMET KAYA 11-A-KERWAN

12-ALA ALA ALA 13-AL BARAN 14-EM ER NEXWAZ N 15-AL XWARZA 16-JI ANADOLU Y 17-MEWLUT BIRA

18-OS HEMDN 19-BIRT (BERT) 20-Ji Gund Ome xarz Mistefa avu e

21-BISK BI TL 22-DIIM DIIM NEMA TM 23-KEKO

24-FAT QILOT 25-GUND ME 26-LI SER KAML 27-XAL

28-IVANO 29-KLAMA HUSEYIN 30-AMAN LO 31-BEND DIL MIN QETIYA 32-AFO (EFO) 33-NA 34-ALA RENGN 35-ARAM TGRAN 36-DILO MENAL 37-AZAD E

38-NERGZ ZN 40-TE EZ KALKIRIM 41-BILBILO

42-WEXTA ZERYAM NAN KIRIN

43-EV 44-BBEXT 45-LO LO PISMAMO 46-GELO EW K Y 47-LEYLA 48- NEWROZE NEWROZ E

49-ARIFO LAWO 50-ARIX 51--AIQ TEMAL 52-KILAMA LI SER YASI PINAR 53-(Aiq Temal kovara Brnebn 54-AR MEZIN 55-AY DE MEDET

56-AYFER DUZTA RE 57-AVYAN E

58-AY DELAL 59-AYDIN- Hozan Aydin

60-BRA MRN HEBYA KALBN TUNEBYA

60 A-ELKO 60- B DEWRANE 60-C DUNYAY 60-D MAL CNAR 60-E NRVANO 60-F -ER KOP 60-G -GUL A BER QEFA 61-AYNUR DOAN 62-DARA HJIROK 63-KEA KURD 64-AY AN STRANN AY AN E 65-KE WERE NAV ZEBAAN 66-AZADE 67-AX EMAN 68-AX FED DKE 69-AX L L DAY

70-AX DAX 71-AXBABA SEMAH 72-AX L CEMO L CEMO 73-AX KURDSTAN KURDSTAN 74-AX L GUL GULA MN 75-AX L WES 76-(AZ)TU AZ Y 77-AX L L L 78-AX L MN DA 79-AXAO ! AXAO! 80-AX L GUL TEVDE GUL 81-AX L KN

82-AX L HEVAL 83-AX LO ZAV 84-AY DL 85-AY L GUL 86-HAYNM 87-LO LAWO 88-WELAT MN 89-RWYO 90-MK KOR 91-ZLAN 92-DE BJE 93-AX WELATO

BBB 94-BAJAR

95-BARAN 96-BARAN 97-BARAN BAR TENE TENE 98-BATMAN BATMAN 99-BAWER NAKM 100-BAV BEHET 101-BAV FEXRYA FELT QUTO

102-BAV FEXRYA 103-BAV FEXRO 104-L YAY QR; DELANA PAO ER REKOTYAN ETMANKYAN 105-BAVKO 106-BAZO

107-BEDEW 108-BEDEWCANA HUSEYN AXA 109-BEDRXAN 110-BEJNA EYOK 111-BEJNA ZRAV 112-BEJN-1 113-BEJN -2 114-BEND 115-BER B RO 116-BERDOLAV 117-BERTAN 118-BERXKA MN

119-BERWAN 120-BES E

121-BESNA XELL 122-BESTO

123-BESER AHN 124-WEYSA MNA 125-XDR MN 126-DAY 127-WRZ 128-SM 129-EL HSAN 130-NEWROZ

131-BEYTA BLBL 132-BEZO 133-BMAL 1 134-BMAL-2 135-BMAL-3 136-BMAL- 4 137-BMAL 138-BRVAN-1 139-BRVAN-2 140-BRWAN-I 141-BRVAN II 142-BRYA BOTAN 143-BEW 144-BEYTOCAN

145-AGR KETYE DL MN 146-HAWAR DELAL

147-GULA ZER

148-HEYDER AXA 149-DYARBEKR MALA MN 150-AXNA TE NALNA MN 151-HER TT E, DN YA FAN 152-BHAR XWE E 153-BLBLO LO 154-BNEF 155-BNEFA MN 156-BRADER 157-BRAYN DELAL HN WERN KURDNO 158-BRA HUSEYN 159-L L DE MIN GO LI P p BIRLI P BIR 160-BRNDARM 161-B SER YAN KETM 162-BRAWO ER ME GRAN E 163-BSTK WERE 164-BAR ETO 165-BTLS 166-BZALEK SOSN

167-BZNA BELLA HN, 168-BZN 169-BNGOL 170-BNGOL EWT 171-BNGOL TU AVA B 172-BRANN 173-BULBULO-I

174-BULBULO-II 175-BUHAR HAT BUHAR 176-BOSTANO 177-BK- ERBK TJ XZNE L SER BK BRJNE 178-BK-I 179-BK-II 180-BK MEGR 181-BKA KURDA

CCC

182-CAHALAT 183-CAN 184-CAN-BYOGRAFYAMN 185-CAN CAN 186-CANA MN 187-CANO

188-CEMLA CELL 189-ZRAV 190-GUL HOYNAR 191-GULGUL HA B GULGUL 192-YAR RAZ 193-CEML HORO 194-CENC SLD NADO 195-CENG-1 196-CENG-2 197-CEWAD MERWAN 198-CWAN HACO

199-MN NAV XWE KOLA L BRCN DYARBEKR 200-NKARM 201-DYARBEKR 202-TORNA MN 203-Tl ClWAN 204-BEHRA WAN 205-L MN L L 206-HOY ZEMANO

207-DLBERA QEENG 208-GULA SOR

209-GRYANM BES E 210-CAN TE BMN KR 211-LEYLA 212-EY HEVALA EVNDAR 213-L DNE 214-SRA SB 215-NA NA 216-S S

217-PERO

218-KEZZER 219-HEZ DKM 220-FEQRO 221-XWE E 222-XEYAL 223-PERE

224-SEYRO 225-LV 226-SERXWE 227-BESE DNALE WELAT 228-KEZZERA MN 229-ZNGL 230-WELAT 231-TE Z TDERAN 232-KURDN SERBLND N 233-GULA SOR 234-PRXWE E 235-YERWAN 236-YERWAN 237-CAN 238-D BNM 239-HEVAL EVNDAR 240-L DN 241-BEHRA WAN 242-MAEK 243-ZEMANO 244-TORNAMN 245-TU ClWAN 246-DYARBEKR 247-DESTANA EGDEK 248-NKARM 249-BERVANE 250-BEHRA WANE 251-GRYANM BESE 252-GUND BAJAREN ADR 253-GUND BAJAREN ADR 254-CZR E-I 255-CZR-II 256-CRAN-I 257-CRANE-II 258-CRAN CRAN 259-COMERD- HOZAN COMERD

260-DE WER WERE

261-CAR CARAN 262-DE WAY 263-QOZOL 264-MEYGER

265-EZ EHDM

266-AANE 267-ARYN J HL SARZ -2 268-AV REA MN 269-AV RE MALA MN DAN 270-ARNN AML ESKER 271-AR STRK 272-AVRE 273-AVRE AVXUMAR 274-AVRE RUHAY 275-AV ZER VRDA WER 276-AW BELLA 277-EKO BLNDO 278-EME EME 279-EM FERAT 280-END KLAMN DLA YN GOVEND 281- DER OD LI MIN VEKE 282-DURIKA KEIK JI BO BAV 283-BK 284-EZ KEM KEA GUNDAN M 285-END HEYRANOKN KURD 286-HELEB

287-YAR MERHEBA 288-EQLMAST 289-MA-I 290-MA-II 291-IMA NAYE 292-MA YAR 293-MA YAR NEHAT 294- BJM 295-PKA XUNAV 296- TOLAZ SERSER 297-YAY MAZ

298-ROKA AP MSTO 299-YA BLNDE TE NABNM-I 300-YA BLNDN TE NABNM-II 301-MENO MEN 302-YAY ME 303-OP - Jiyana op 304-O KER MN 305-OXK 306-ME BERWAR 307-M CZR 308-RO FESH MH MRZE

DDD

309-DARA JN 310-DA EZ XEZALM 311-DAY DL MN DNE 312-DAY-1 313-A-DAY- 2 314-DAY 3 315-DAY DAY V 316-DAY L L 317-DAY TU MEGR 319-DAY WELAT RNE 320-DAYK DELL 321-DE BESE 322-DE BERD DE BERD 323-DE BJN BJN 324-DE BDNE ME BKA ME 325-DE BLA BETO 326-DE BME BME 327-DE GDYANO ! 328-DE LO LO

329-DE WER WER WER KEZZER 330-DELAL-1

331-DELAL 2 332-DELAL 3

333- DELAL -4 334-DELAL TU DELAL

335-DELALK DL MNO 336-DELAL 337-DELAL BERY 338-DELAL EY 339-DELAL YAY MAZ 340-DELAL HEL CAN 341-DELAL N 342-DELAL QEREJ DAX 343-DELL XAN 344-DEM 345-DEM DEM 346-DE MEGR 347-DENGBJ HUSN M 348-L L DLBER 349-AX L MN DA 350-DENGEK HAT GUH MN 351-DENG BJ KEREM 352-DENGBEJ KEREM DENGBJ XAN 353-DENGBJ PNEHAS 354-DENG BJEK J YAY KURMENC

356-Ji pirtka J. MUSELYAN 357-DENG BJ EL TECO 358-DEPREME VARTO 359-DERD DNA 360-DERDE DUR 361-DERDN KEVN 362-DERD DL 363-DERDO 364-DER SOR 366-DESTAN El Mal Gulzara Kurd 367-HESO NAZ 368-DESTANA TAHR ZAHR 369-EVNA HESO NAZ 370-DESTANA SALH NASO KEJ 371-DESTANA SEYR ELY MAMED 372-DESTANA SLOP YE 373-DESTANA DEWRE EVD 374-DEWRE EWD

375-DEWR EVD TEYAR AXA 376-DETA M` 377-DETA PALO 378-DEYNAKM HA DEYNAKM 379-DEWRAN 380-DRAN 381-DRSM 381-A-DRSM E XWE DRSM E 382-DERSI E XWE DERSIM E 383-DERW SERHED 384-DGEL YAR 385-DGERM 386-DKM GEWR RAMSM 387-DLBER 388-DLGE 389-XERV 390-XEZALA MN 391-DL MN 392-DLO 1 393-DLO 2 394-DLO 3 395-DLO HELM LO DLO 396-DLO MENAL 397-DL KOER !!! 399-DL EWL 400-DLO YAMAN 401-DLO EV L KU ME 402-DLOVAN 403SPAN XELAT 404-EVNA ME 405-LO LAWKO 406-XERB 407-DN DLXAN 408-DTRSM 409-DTRSM YAR 410-DNO- OZAN DNO 411-KA BJN EM KNE 412-HER SERT 413-XERB 414-DIYAR

415-DTRSM DAYE 416-DAY WALLA NABE

417-QEDR 418-DYARBEKR-1 419-DYAR BLND 420-DLBERA MN 421-DLAN 422-DLOK 423-DNO ZALO 424-DSAN BARANE 425-DOLAB 426-DON DON DONDRXAN 427-DOTMAM 1

428-DOTMAM-2 429-DR 430-DRK 431-DRKN BER DAN KTAN 432-DRKN BER DAN KUTAN E 433-HN BNN L TET KN 434-DRKN L SER BK ZAVA 435- DRKN L SER BK ZAVA TN GOTN 436-DRKN L SER MAL DEWLEMENDY 437-DRKN L SER XWES XWEZRAN 439-DRKN L SER HN KEK MNO ZAVA DRKN L BER TENBR 440-MAM DELAL 441-MAMK 442-NAR 443-HEY NAY 444-SV-1 445-DRK 446-WELE NASTNM MR FARQN 446-A-GEWRA MN WERE 447-XEZALA MN 448-WER XAN WER XAN WER

XAN 449-HA B ROV ROV ROV

450-TEMER LAWO (EM ZAXOK) 451-MERO

452-KOTKO 453-XDR 454-RAMSAN 455-KEZ ZER 456-REMZO 457-GEWRA MN 458-NAZLY 459-KEVANJEN 460-MAMO 461-L NR 462-WEYSO 463-MN XEWNA TE D 464-HSO 465-XZM 466-SNEM 467-SNC 468-TEMERO

469-YAD 470-NOFA

471-LO LO LAWKO 472-KRV 473-XURFAN 474-ZEKYA 475-GUL 476-KEKA GUNDA 477-LAW OSMAN 478-DNO-DNO 479-DODO

480-DOLAB 481-DOZA ME NAMR

EEE

482-ECEM 483-EDL-1 484-EDL RAB-2 485-EDOL ( EDL 486-EHMEDO RON 487-EGD CMO 488-EHSAN BIRA 489-ELEGAZ

490-ELY BET STIRANEKA 491-ELMASA MHEMED- Elmasxan

492-Bax Elmasxan 492-QUMRK 493-RHANM 494-KOTIR

495 HATIM BESTA BELEK 496-NERM 497-EMAN EMAN-1 498-EMAN EMAN-2

499 EMAN EMAN-3 500-EMAN EMAN A AN 501-EMER AXA 502-EM GOZ-1- 503-EM GOZ 2 504-EM GOZ 505-NAS NAV EM GOZ QEWMNA L GELY BELS 506-EMNA-1 507-EMNA-2 508-EMNO 509-ER MRO 510-ERE XIME

511-EM NE XWN NE 512-EM DXWAZN ALA XWE HLDN 513-EM HATN 514-EM ZAROKN KURDSTAN 515-ENEDOLM EZ 516-EREBO

517-EREB-3 518-EREB N 519-ESLKA QADR 520-ESMERA FAR 521-ESMER 522-ESMER-1 523-ESMER-2 524-ESMER XAN

525-ET POR MN RE E 526-EV JYAN E EVDEL ZEYNK END NMUNE

527-LO MRO 527 A- EVDEL ZEYNK END NMUNE 528-EVDO 529-EWK BAJAR AN 530-EVNA BEXTEWAR TUNE YE 531-EVNA P 532-BREHM MST 533-EVNA ME 534-EVNDAR 535-EYAN 536-EYO 537-EYOK 538-EYAN EL 539-EY WELATO 540-EY FERAT FERAT

541-EZ GULM TU BEYBN 542-EZ TE BA NASDKM 543-EZ YAR 544-EZ L SER SML 545-EZ KN M 546-EV KLAMA L BAKUR, ROHLAT L QAFQASYA OLAN DDE 547-EZ 548-EZ AGRM 549-EZ BERFM 550-EZ DM 551-EZ GULM TU BEYBN 552-EZ KEM KEA GUNDANM 553-EZ YAR 554-EZ NEWE M 554 A EZNVA RED 555-EY EHMED AXA 556-EZDN R 557-EZ YEK BGRM 558-EZ NE DNM 559-EZ XELEF M 560-M 561-MO-1 562-MO-2 563-VARA HN YE 564-VARE

FFF

565-HEVPEYVN B HUNERMEND FARQN RE 566-FATE-OZAN FAT 567-BKA YA 568-MIRIN HATE BERMALA ME 569-MIN D XELK JI XWE RE BIR 570-CRAN MELHEMA DIL MIN 571-LETER E LETER E

572-HEY LAWO HEY BRA 573-FATMA SA CAREK GOT L XWE GOT 574-MHO 575-FATM-1 576-FATM-2 577-FAT QULOT 578-FERMANE 579-(FATM) EZ HESRETA TE NABM MRN 580-FED 581-FELEK 582-FERHAT TUN 583-QURBANA CAWEN TE 584-YARO YARO

585-WAY L DELAL 586-NYO 587-FERMANA MALA BRAHM PAA 588-FERZ 589-FEQ EYAN 590-FEQ TEYRAN DLBER 591-DLBER

592-DLBER 593-HEY DLBERE 594-FILTO 595-FNCKO

GGG

596-GAN NAR 596-BITERE

597-B MN NEKENE 598-BRNDARM 599-DLAN 600-QULNGO 601-EY SALN BOR 602-GER HEBYA MN YAREK 603-GEWR 604-GEWRA MN 605-GEWR GRAN 606-GEWR BOZA MEHMEDA GHA AP SERHADA 607-GNCO ! 608-GN XELL EDL 609-GN XELL 610-GR GR; GR DESTAR 611-GRSRA B SR 612-GRTiYN AZADY 613-GOER 614-GOR 615-GOVEND GERYA BAN KURS 616-GULA MN 617-GULE GULE 618-GULZER 619-GULBHAR- Hevpeyvn 620-GULA ZER

621-GUL GUL 622-GUL GUL BEYAZ 623-GUL 624-STRANA GUL 625-GUL MAHRM 626-GUL GUL-1 627-GULE GULE-2 627-A-GUNDO

HHH

628-HA AV AV

629-HA B DERENG (Selmo lawo) 630-HA B DAR E 631-HA B ZER 632-HA D CDA D CDA 633-HA GUL 633-A-HALM 634-HA LXN 635-HA L SER ME 636-HA LORE 637-HAT KARWANE 638-HATM BESTA BELEKA 639-HATM CZR 640-HAT BIREVE 641-HAWAR L 642-HAY DL HAY DL 643-HA WER DELAL-2 644-HAWAR DELAL-3

645-HAWARA XAN DMDM 646-HAWLA MR KAMRAN 647-HAY GD XEYDOK 648-HAYLA L MN 649-HAY L 650-HAY LAY HAYLO 651-HAY NK NA 652-HECIY CIND 653-Frda Cawar Esra iti 654-HEC MEMO 655-HEC MS BEG XWT GUL 656-HEFT SED 657-HEKMO 658-HELEP-1 659-HELEBE-2 660-HELM CAN 661-HELM CAN 662-HEY L L WEY LO LO 663-HEMDN EMDN 664-HEM GOZ

665-HEM MS 666-HENEK PKRN(qelebeytik) 667-HENNE MEDO 668-HER BLM 669-HER BJ 670-HER BNN 671-HER MN D 672-HERE WELATE XWE 673-HER WAH 674-HER WENDEL 675-HER ZAVAO LO HER ZAVAO

676-HER BJ 677-HESEN CZRAW 678-XF 679-EZ KEVOKM L L 680-KOER 681-HESENAN HEYDERAN 682-HESEN MALA MSO 683-HESENKO 684-HESEN MUSO HEDOKA QASO 685-HESKF-HESEN KF 686-HESEN ERF 687-HESENKO AS 688-HESEN ZREK 689-HESO REBENO

690-HEYRAN-HEYRANOK-1 691-Heyran Heyranok-2 692-HEVAL BARGRANM 693-HEVALA VNDAR 694-HEVAL HARN 695-HEVALNO 696-HEY BNN 697-HEYLO SWARO 698-HEYV TAR YE 699-HEWARE 700-HEVAL HEVAL!

701-HEVAL AVKA SER HNAR 702-HEVAL 703-HEY BER 704-HEY DEM E

705-HEY GUL 706-HEY GUL

707-HEY L KAL 708-HEYLA L MN XERB 709-HEYLO DAY 710-HEY NARA MN 711-HEY NR 712-HEY NRGZ 713-HEYRAN (1)

714-HEY LO AXAWO 715-HEY ZALM 716-H B GOVEND 717-HSR M L ZNDAN 718-HSR MN DBARN 719-HY L (Xezal) 720-HMO HAY 721-HNDA B 722-HNE HNE HNE 723-LI KOMA DOR DYARBEKR 724-HOPAN 725HOY CAN 726-HOY CAN CAN 727-HOY DLAN 728-HOY MAS DARO 729-HOY NAR-1 730-HOY NARE-2

731-HOY NARE NARE 732-HOZAN YAR (CELAL SARKAYA) 733-DA WELAT ERN 734-RNA MIN 735-HCRA TAR 736-HUR HUR LXIN GOVEND 737-HSNO

+

738-BRAM 739-KRAM XANM-1 740-KRAM XANM L SER SYASET J KLAMA KRNE 741-MAM EL 742-N CAN 743-RO ROJA REHETYE 744-SA BERWER STRANN W

745-MVANO 746-GUL MARM 747-BREHM MST 748-ZOZAN 749-HAY HAY HAY 750-L DAY 751-SA HESEN 751-ZALM 752-EZ YAR 753-HEVAL 754-SER RAKE 755-BEND

756 -YAR 757-GULZAR 758-RENG AVN W 759-RANAZM RANAZM 760-KE DN 761-SKANO 762-SOT 763-SOT Vers-2 764-ZEYTN

JJJ

765-JAHR 766-JN JN 767-JN HEBN 768-JYAN 769-JYANEK N

DENGBJ STRANN ME DESTAN FOLKLORA ME

Amedekar: Hasan Akbal/Hesen Al hesene.ale@hotmail.com

BEAYEKEM

A-K

Ez v xebat xwe drok mll diyar ronekbirn Kurd li St Petresburg li srgniy jyana xwe ji dest day birz Orduxan Cell droknas Qened Kurdo dikim. Wan herd mrxwazn qedir giran temen xwe ji bo and edebiyat Folklora Kurd pk kiribn. Ez wan herd mrxwazan hetim bi can dil bi brbnim Hesen Al-Stockholm

PGOTIN

Ez dixwazim bi gotineka W. Shakspar dest bi nivsa xwe bikim

Yn ku strann neteweyek dikin ji yn ku qanunn wan dikin h xortir in Gava ku mirov li droka Kurda dinr, mirovn ku li ser droka Kurda lkoln pk anine, hertim di nivisar xwe de behsa Mezepotamya axa w bi xr bereket, Kurd Kurdstan kirine. Meriv di wan nivsaran da rast hebn jyana Kurda t. Stran j ji wan numuneyeke.

Stran destann Kurd hertim bala droknasn Rojhilat Navn kiandine. Bi rast bala min j gelek kiandibn. Gava ku ez di girtingeh da bm. Min bi cwan mnewer Kurd tembh dikirin digot; rok, metelok strann Kurd berhev bikin. Ew sib bi me lazim bibin. ro em dibnin, ew bi me gereg in. Ji ber ku di wan stran destanan da drok and, felsef tasawufa/sofzm kurda raza y. Gava ku mirov li wan stran destana dinr an av l digerne mirov h ba dighje ku ziman Kurd zimanek dewlemende bye. Ji bo w ez dibjim serboriya milletek di folklora w millet da ye. L mixabin dewletn kolyanlst destr nedane ronekbirn me ku ew wan biknin ser kaxiz. Yn ku hat nivsandine j ew ji aliy wan ve hatine mha kirine ji ort rakirine. Ew bne stir diav wan re ne xar e. Em deyndar wan dengbjn ku hertim derd kul me bi devk anine ziman anda me li ser pya girtine. L ez wan nikarin yek yek bjim. Ew hem hja ne. Di nav jyaneka qambax da ne ser dilovaniya xwe. Xwed rehma xwe li wan hemya bike.

L ez v bjim, ez dibnm ronekbirn me ro hewldinin wan stran destanan diknin ser kaxiza. Ew kara wan min kfxwe dike. Yek ji wan ronekbiran hja Hesen Al/Hasan Akbal e. Ez w proz dikim nirxeka giran didim xebata w. W bi salan stran berhev kirine ji kaseta kiandiye ser kaxiz, 1558 stran 30-35 otobiyografiya dengbja amede kiriye. Xebata w numuneyeka ba e. Xizmetek giran e. Ew eqa w ya stran edebiyata Kurd, ew ber ve zmr biry ew bi rojan li gora Ay ana nemir geriy w li zmr gora Ay an restor kiriye pit re w ji bona w restore kirina gor, ji aliy polsn tirk ve gelek zahmet dtine. Ew avtine zindana bi salan ceza li w birine. Bila div em mrovn ku ji bona pvayina zman anda Kurd dixebitin pir bibin Serket be. Serok aredariya Amed y kevn/Mehd Zana 13-06-2009 Stockholm

15

FOLKLOR

Rengn dewlemendiya folklora Kurd ji zdaya bala rojhilatnasa, Kurdnasa, folklorstan gelek kesn din mayn kiandiye ser xwe. Mirov nikare bi ten folklor wek and berhemn huner bihesbne. Folklor serboroia civatek ya drok ye. Civak huner pketina ziman w civat nan dide. Hem ew yekan di nav folklor da gehtine hev, di nav hev de hatine hunandin, ristin, di dawiy de defneke and pk anne, bne avkaniyn potansiyel. Akademsyn pispor A- T Ganalanyan, v dewlemend rengnya folklora Kurd wek Anskopedya civata Kurd ya jyn bi nav dike Ji ber v yek mirov peyvn folklor jyn ji hev nikare bide cuda kirin. Mirov dikare bje, folklor bi xwe jyne, l bel jyneke ku huner edebiyat ji xwe re kiriye plekan. Ew jyana ku em di nav dene,dem-dem rsar dibe, carcara bhna mirova teng dike btahm, bi saya folklor xwe gihandiye li ser snorn bedeweiy. Ev snorn jyn, folklor bedeweiy alkariya mkann huner awa em dibnin herdiin tenik, zirav, bark dibin, ji nva tn hunandin tn ristin. Ji ber dijwariyn dijmin li ser me ro folklora Kurd ba nay nasn. Folklor wek neynka civatek ye, mirov dikar bi saya v neynk civat batir nasbike, bi hsan dikare xwe bighne kuraya sedsalan. Ji aliy din, folklor him ji bo ziman, him j ji bo edebiyateka njn, bingeh defneka mezine. L ji ber dijwariya dijmin qedexebna li ser ziman Kurd ew defna di nava gel da hatiye veartin sergirt maye. Elbet bguman ew defna rojek ji aliy Kurdan ve b vekirin li ser lkoln pk bn. Div ronekbir, nivskar folklorstn Kurd pwistin li piya v wrankirin, kambaxkirin, xizankirine rawestin, i dibe bila ma bibe, pwst e em hernumuneyeke folklora Kurd derbas ser kaxiz bikin. Folklor carna wek edebiyata devk, carna j wek zargotin j t bi navkirin, edebiyeteka kolektf e, xelk bi xwe ew edebiyata afirandiye, nivskar v edebiyat tne ne, ew edebiyat bi salan li zer-ziman maye, xwe parastiye, xwe nuh kiriye, dewlemend kiriye bye mal gel Kurd. Beek ji anda mirovahiy pk aniye. Ji pirtka ROHAT ALAKOM-1993

DROKA MZKA KURD

avkanya gelr-drokya Mzika Kurd Dengbjin. Hmann bingehn a Muzka Kurd Dengbj, Stranbj, Lawikbj ve rokbjan e.Dengbj xwed hi dengek bihzin. Her wiha ji ber ku li erdngarya Kurdistan her tim digerin pkanna himendya netwey de rolek girng leystine. Ji Kurdistan bi hezaran dengbj derketye. Evdal Zeynik ku di sedsala 17 an jyay,Selim Slman, Kawis Axa, Meyremxan, Hesen Cizrev,Qerebet Xaco, sa Berwar j hin dengbejn ku cara p t hia mirov.

16

Rewa Muzika Kurd ku di serdemn navn,n mijareke lkolneke. Niha ten nrinek git ser Muzika Kurd kirin. Di Muzika Kurd de keya her girng nebna pesazya Mzika Kurd ye. Areyek din j ku v are hem mijaren diyar dibe ji nebyna dewleek navend serbixwe ya Kurdistan ye. Ji ber wan pisgirkan riheke hevba a Mzika Kurd pk naye.Meselyek din ku zirar dide Mzika Kurd ,wergerandin talankirina bir sedan klam stann Kurd ye.i heyfe ku, gelek caran ev talan bi dest Kurdan t kirin. Radyoyn Bexda,Tehran rvan pketina Mzika Kurd de rolek girng leystine. Mihemed Arif Cizrev,Meyrmxan, Hesen Cizrew, Hesen Zrek Aram Tigran,akiro,Qerebet Xaco, Ey an gelek navn din bi wan radyoyan dengn xwe gihandine guhdarvann Kurd. Di Muzika Kurdi de her zde di weyn mzika gelr a Kurd, mzaka geler a Kurd y modernizekir, modern(pop-rock-cazz-pop folk,etno-rock) weya Dengbej deberheman t hilberandin.Kurd hilberna xwe ya muzikal bi hnermendn TARZ SITLN MZIKA KURDI PIRSGIRKN HEYN Di droka mirovahiy de, destpeka jiyana mirov awa b? Jiyana civak awa dest pe kir? Tkiliya navbera mirov xwezay bi i reng berdewam kir? Mirov awa fr axaftin b? Huner awa bi i armanc hate afirand? ... Pr zanyar lekolnvan dibejin bi teqlda xwezay mirovah p ket li gora xweikbn pirrengiya xwezay, huner di asta her bilind de bi keda mirov hatiye afrandin. Bi rast j dema ji bo huner lkolnek b kirin, div mirov li jiyana destpk tekilyn mrov xwezay binere, di virde h gelek sir veart ne.

Rtim Her ku mrov chan jiyana li ser ry erd nas kir, dt ku di bikivna kullkan, nbna dar beran, gihitina meyweyan, derketin yna roj, barna berf iliy, mea sewalan bi kurtas di tevahiya giyanwern li ser ry erd de rtmeke bdaw heye. Her zindiy li ser ry chan, li gora rtmek t afirandin di nava rtmek de jiyana xwe didomne. Strkn li ezman peyka dinyay (gezegen) j li gora rtmek dizivire. Dsa demsal, meh, roj saet li gora rtmek dimein. Bi kurtas mirov her ku xweza, chan gerdn nas kir, ji wan fr b ku her tit li gora rtmek dij dimee. Destpk mirov ji xwezay fr hestn rtim b wiha fikir; eger her tit li gora rtmek dij, div w dem rtim bingeh her girng e. Ev fikir b bingeh afirandina mzik j. Ji ber w, di mzk de ji s kevirn bingeh y her girng rtim e. Awaz

opandina xwezay, mirov ber bi kefn n ve bir dt ku dervey rtima xwezay titeke din heye ku ji her tit bi rengek cuda dengek derdikeve. Baran

17

dibare, at dikeve, ba t, birsk vedidin, iya diteqin, heywan dizrin, av diherike, ldana pln behr her wisa her zind b daw di nava rtimek de dema herket dike, ji her yek dengek cuda derdikeve. Mirov deng keif kir bi teqlda xwezay fr derxistina dengn cuda j b. Daxwaz hestn xwe bi riya rtim deng dan xuyakirin, l tr nekir...

Armon (aheng) Hestn nerm hik, e jan, daxwaz redkirin, dilxwe xem, ken gir, qr mell ji hev pir cuda bn. rtim deng bi ser xwe nikariyan v cudabun bidin diyarkirin, an hesandin. Mirov dsa zivir xwezay v car aheng kef kir. Dt ku giyanwern li ry erd, tev li gora rtmek dmein dengn cuda derdixin.

Ji bo ku her rtim deng rast b a bimein, dihat xwestin ku ahegek di navbera wan de hebe. Mirov xweza sopand u dit, ax b av roj n nabe, av dibe hlm, hlm dibe ewr ewr dibin baran, dibare. Eger ba ney, kullk nabikivin rengniya xwezay pk nay. Robar di detan de bdeng hed, di berka berwaran de bi lez bi dengek hi diherikin. Heywan dema die nr pir b deng hed hereket dike. ivk sibehan cuda, varan cuda bi ev cuda dixwnin. her wisa mirov dt ku her t it di nava ahegek de bi armoniyeke cuda deng dide.

Destpka Mzk Mirov fr rtim, deng armoniy b, d der li afirandinn n dewlemendtir vekir. Afirandina Hunera mirov, bi teqlda xwezay dest p kir. Ev nrn ji aliy her zanyar lkolnvan ve hatiye pejirandin. Mnak: Mirovn jiyana despk dtin ku di navbera heywann cur be cur de zimanek heye bi v ziman bi hev re diaxivin hev agahdar dikin.

Mirov ji, bo ku nra xwe bi hsani bikin bi ser bikevin, xwe fr ziman hin heywanan kir. Ev ji bo nervanan b tecrbeyeke pir mezin di demdirej de bi v tecrbeya xwe cara yek heywann kv ked kirin bn ivann destpk. Ji ber v j t gotin hunermed muzsiyenn destpke ivan in. Mzka Kurd Gel Kurd di drok de bi cnarn derdorn xwe re herdem daye standiye, ev tekil di war and de deriy pirregbne li anda Kurd vekiriye, ji ber w mzka kurdi ne homojen e, li gora herman tarz sitlen cuda tn xwuyakirin. Ji ber kevneopiya xurt anda dewlemed, mzka Kurd li hember asteng, dagrkeri erian, dsa j reng cudahiya xwe parastiye. Mirov dikare Mzka Kurd li gora rastiya civak siyaseta ku bi hezar salan e li Kurdistan hatiye meandin, di s bean de bigire des;

18

1. Beriya parekirin dagrkeriya Kurdistan. Di w dem de mzka Kurd di qada her bilind de di Zigurat dergehan de bi metodn xurt perwerdeya w dihat dayn mzk p diket. Di saln navbera 280y B.M 130y D.M de mzsiyen Kurd AVGER ne ten mzka Kurd, a geln Rojhilata nav j sstematze kiriye di dibistanan de perwerde daye. Dsa brahm Musil Harn el Red li Bexday hunern xwe pke kirine cara yek dibistana mzk a misilmantiy damezirandine. Ishaq Musil ev metod p ve biriye sstema armon melodiy xurttir getir kiriye. Li Musil gelek agirt j perwerde kirine. Ji van agirtan yek bi nav Yehya El, cara yek pirtka mzka kurd bi nav Risale fil-Musk nivsiye. Di v pirtk de, oktaveke bi 17 dengn ne weke hev hatiye bekirin. agirt din ku ji Amed ye, Ebu Feyz Bin Amed, weke zanist zanistan hatiye nasn. agirt Ebu Feyz Bin Amed Farab j pirtka Risale fil-Musk berfirehtir kiriye bi nav Muskael- kebr pirtka her dewlemed pk chana mzk kiriye. Li d van mamosteyn hja, Ebdulqadir Merag dighje li sarayn Faris Osmaniyan pewerdeya mzk dide gelek agirtan. Dsa di w dem de Ziryap ku ew j weke Ebdulqadir Merag memosteyek her bihez e, li Bexday di seraya Harn el Red de li rasta astengiyan t ji wir ko dike die Endulus (spanya). Ziryap li Endulus perwerdeya mzka Kurd p dixe sentezeke pket diafirne. Di sedsala 13an de li gelek devern Kurdistan dergehn derwiy tn damezirandin mzka ol p dikeve. T xuyakirin ku mzsiynn Kurdan di mzka Rojhilata nav de roleke sereke leyistine, l li d dagrkeriya Kurdistan ev rew hd, hd ten di nava gel de bi snor dimne. Mixabin dema Moxul di sala 1258an de Bexday dagr dikin diewitnin, gelek avkaniyn mzk ji hol radikin. 2. Pit 1300 d Kurdistan di bin badora dagrker talanan de dimne heya Serhildann azadiy ev rew didome. Di w dem de mixabin mzka Kurd ten di asta stirann gelr de maye. end mnakn dervey mzka gel bn dtin j, derfet tine ku mzka Kurd di w dem de xwe p bixe. Di w dem de dengbej ku ro j evkaniya her xurt e, ji bo mzka Kurd mrata Kurdan bi lawje stirann xwe parastiye gihandiye roja ro.

Di demdirjiya dagrkeriya kurdistan de mzka kurd piran bi riya dengbjan hatibe parastin j, dervey dengbjan, Feqiyn ku li Medreseyn Kurd perwerde didtin bi riya beytn ol mzka Kurd bi rengek cuda parastine. Dsa dayikn Kurdan weke dibistann sereke konservatuarn mzk, mzka Kurd parastine dewlemend kirine...

19

Mzk di jiyana Kurdan de, di her war di her qad de cih girtiye. Ola Kurdan zdtiy bi mzk mirovn nexwa ba dikirin, ji v re mnaka her berbiav, Avger Ishaq Musil ne. Her du mzsyen j zd bn li Bexday bi mzk nexwe tedaw dikirin. Ev mrate ji oln Mezopotamyay yn destpk tn daykn Kurdan ev erk pir ba bi kar anne. Zarokek nne ku bi loriyn dayk bi xew ve nebe. 3: Bi vejna serhildan tkona Kurdan re, mzka Kurd ket nava hewldaneke n.

Kurd xwediy drokeke kevnar dewlemen din. Di nava v droka kr dirj de, li ser axa Kurdistan, taybet di war huner de, gelek berhemn bhepa j hatine afirandin. L mixabin dagrkern Kurdistan, di war huner de j dagrkeriya xwe bi hovt bi kar anne bi talana xwe re j gelek amr berhemn huner Kurd, an ji hol rakirine, an j dizne bi navn xwe l xwed derketine. Mirov dikare bje pit Medan Kurd bi ert komn serbixwe cuda, cuda jiyane. Di navbera er komn Kurda tevan de hin tit hebn ku bn bingeh neteweya Kurd. Ji van nrxan yn her bihz ruhiyata Kurdewar p xistn li corafya Kurdistan tev bnavber domand, yek j hunera Kurd b. Di nava hunera Kurd de, rola mzka Kurd di roja ro de j li ber avan e. Mzka Kurd, di jiyana despka mirovatiy de ji ivann despk ji oln xwezay hez girtiye di nava aristaniyn Mezopotamy de dorfireh dewlementir bye heta roja royn berdewam e. Gelek taybetiyn mzka Kurd hene, ji van taybetiyan yn her balk pwst: Mzka Kurd di cewher xwe de gelr ye Stirankern mzka Kurd bi giran jin in ev stiran ji aliy dengbjan ve di nava gel da tn belavkirin. Stirannn ku jin diafirnin, dengbj gund bi gund digerin van stiranan dikin mrateya gel. Strann Kurd ji dubarekirina du bendan pk tn. Di navbera beytan (arne) de guhertin ten di gotinan de dibe, l mzk naguhere. Stiran lawje hem ji ser heya daw di nava ruhiyetek de derbas dibin. Di nava ben armoniya stiranan de ben ku bi co lez ruhiyeta stiranan biguherne tine ye. Destann Kurdan di v war de istisna ne. Di nava ben destan de ben rengn hene. Di nava melodiya destanan de, li gora byeran her be bi armon rtma xwe diguhere.

Mzka Kurd a gelr, yek deng e xwediy karektereke vokal e. Estrment pir caran ji bo ku guhdar, mesajn di navaroka gotinn stiran de batir tbighjin tn bikarann. Estrment tim di rola duyem da dimnin. Mzka kurd ji ber ku bi xwezayre hatiye honandin, koeriy li ser armoniy badoreke mezin kiriye. Di dema derketina zozanan, vegera det, zayna pez

20

dewaran, qusandina pez de, stirann ku tn gotin, di mzka Kurd de cihek girng digirin. Di navbera mzka Kurdn iyayi n det de gelek cudah hene. Di stirann iyay de rtim hiktir e, awaz biheztir e estrmentn bi nefes tn ldan serdest in, l di mzka Kurdn det de ruhek nerm estrrmetn bitl bi badortir in. Di mzka Kurd de awazn li gora govend nehatn afrandin pir km in. Ritmn di mzka Kurd de bi giran 6/8, 2/4, 10/8 weke wan in... Meqamn mzka Kurd bi piran, Rast, Newroz, Kurd, argah, Buselk, Hicaz bin j, mirov dikare bje ku maqamn mzka Rojhilata nav tev di mzka Kurd de c digirin. Di mzka Kurd de, bi gelemper deng ji her derec dikare dest p bike, l bi deng esas diqede. Di awazan de bi gelemper deng, berzbyn-nimzbyn nimizbuyn tn opandin. Di nava pvann awazan de bi gelemper bdeng (sus) nne. Tarz Sitln Di Mzka Kurd de DENGBJ DENGBJ

Dengbj kevneopiyeke gelek girng kevne ji bo anda kurd. Di drok de kurd hertim mecbr mane ku anda xwe bi "deng" yan j "gotinan" bnin ch anine. Kurd li her dem li welat xwe da hatine bindest kirin wek byaniya hatine nandan. Ji bo v yek "nivs" "pirtk" di nav kurdan da gelek km in hatan roja ma ro j pir kurd nvs xwendina Kurd nizanin. Li aliy din da and ziman kurd di hla dengbjy da, yan di hla gotin, kilam, stran rokan da pir dewlemend e. Ziman kurd bi gotinn dengbjn hja hetan roja ro hatye wenda nebye. Gava ku em ro bi kurd diaxivin an xeber didin, va j di saya wan dengbjan me nemir daye. Wan anda me her tim bi kar anine. Kul derd me bi devk anne ziman. Eger wan ew kar proz nekirina ro ziman me j nedib. Dewletn kolyanst iqas li ber xwe dan ku ziman wan qurt bike l nikarin. Ay an dibje;ez carek m Bar ji bo konserek. L gava ku ez vegerim, dewlet xwn di biliv min re anin. Bi rojan li ser min kence pk anin min gelek gotinn nexwe ji wan bhstin. Wan ez wek fahek didtim bi avek wiha li min dinrn. Ez s roja di qereqol da t br taz mama. Min digot xwedo va erda veqel ez tkevim Dengbj mrovn gerok bn. Pir dereng nne, dibe ku hna end salan pta, dengbjn bi nav deng gund bi gund, bajar bi bajar digeryan li kan, li ser bderan, li kokn axan began, li konn re yn kober Bertyan, hem mrov li dor xwe kom dikirin, ji wan ra rokn kilamn li ser dilan, er mrty digotin. Bi v avay li gundek demek kin disekinyan hindik bibe j jyana re y mrovan a dikirin. Kilamn li ser Filt Quto, Lawik Metn, Mem Alan, Evdal Zeyn, Derw Evd, Bav Fexriya, Bav Bexet, Xal Ceml, Gely Zlan, er riz, Xezal,

21

Zemblfiro, erMala Unis, er Rekotan, Bedewcana Huseyin Axa,Tl nav kurdan gelek bi nav deng in.

JI DEV MZISYENEK WATAYA DENGBJ YE.(Rotinda)

Dengbj weke nasnameya mzka Kurd ye, di nava tevayiya gelan de hozan rokbj hene. L bi hin taybetiyn xwe dengbejn Kurdan ji van hemyan cuda ne. Ji bo dengbjn Kurdan meqam ten rbazek e wisa ye ku bikarin destan irokn gel bi riya ahnga deng bnin ziman. Dengbj, di war xurtbna hafizey de, weke deryayeke fireh bi qas drokzanek/ kr in. Dengbj ji bo konsantrasyona xwe meqamn mzk pwist dibnin, bi riya meqaman atmosfera byern ku bne zimen diafrne balkiya rok zedetir dike guhdaran germtir dike. Dengbej koka xwe ji oln despka mirovahiy, ji baweriyn xwezay digire dengbjn destpk jin in. Bi taybet di nava geln Rojhiltanav de dengbj weke mirovn ku di navbera pseroj peerojan de pira and huner ne. Di nava anda Kurdan de ev kevnneop xurttir e. Ji dema xwedayn jin heta ro, stirann dengbjiy ji aliy jinan ve hatine afrandin, an j bi ziman jinan ji aliy mran ve hatine pkkirin. Meqamn ku dengbj bi kar tnin prn wan, Uak, Huseyn, Hicaz in. Dengbj bi tarzn resitatif stiranan dibjin, anko, stirann wan ji hev rzkirina pey axaftinan pk t. Di Degbjiy de ziman pir giring e, lihevanna peyvan babikaranna wan esas e. Dengbj ji ber ku ji zaroktiya xwe ve dest bi kare v huner dikin, gelek teknikn deng fr dibin pk tnin. Li d desthilatdariya mr oln semaw, jin ji rbertiya civak dr dikeve, dibe bindest mr ji rola xwe ya sereke pir dr dikeve. Dengbjn jin, ji ber ku nikariyan di dwanan, an j di ah nan de di nava civak de stiranan bjin, ev car piran kur, bira an j, ji malbata xwe mrek perwerde dikir stirann xwe bi riya wan digihandin civak. Di demdirjiya drok de ev rola jin j ji dest w t girtin d dengbjn mr j agirtan perwerde dikin. Evdal Zeynik di v war de minaka her berev e li gora lkolnvanan, ji w dem n ve ev kevneopiya dengbjn jin, d bi giran derbas dengbejn mer dibe. Lawje: Brtim e, li gora rok destanan kurt in, l Dengbj di forma lawjey de destanan j dibjin. Melodiya lawjeyan diyar e di navbera bean de dubarekirin heye. Di mzk de lawje bi forma serbest a ku karekter Kurdan her zde dide diyarkirin e. Di lawjey de bi pvaneke serbest xulxulandin (vibrasyon) pir hekim e ji bil bea havn (gotin li ser hev ztir tn gotin) resitat berdewam dike. Li herma Colemrg, di bea havn de di beytan de piran tpa daw dikeve dibe e-o ji bea ku gotin pir li ser hev bilez tn gotin n de li vir deng dirj dibe. Mirov dikare bje ku bea havn ji bo stiranbjan weke bea bhndan ye. Mijara lawjeyan gotinn wan piran, an evndarn ku bi hev a nebne negihatine hev, an j kesn ku dimirin li d wan weke lorik tn gotin.

22

Li herma Serhed di deng dengbjan de zqzq (vibrasyon) pir bi bandor e ev herm weke derya lawjeyan e. Ji bil herma Serhed, li herma Behdnan, Cizr pir bibador e. Li herma Colemrg j ev form t bikarann. Heyranok: Ev stirann evn ji aliy jin mrna ve tn gotin. Dema di govend de tn gotin mrek jinek an du kom li hember hev ji dev hev digirin di nava rtma govend de dibjin. Di van stiranan de coa bihar heye, ji aliy jin mran ve di govend ahiyan de weke duwet tn gotin. Di naveroka melod gotinn van stiranan de xweikbna xwezay, evna dilan, dilad, heycan co heye. Melod piran lrk in, her melodi arneyek e ev melod naguhere, ten gotin tn guhertin. Heyranokn ku li diwana gel tn gotin j hene, ev heyranok bi naveroka xwe qehreman, an j lrk in, l melodiya wan naguhere. Li her herma ku Kurd l dijn heyranok hene km zde weke hev in. Li Colemrg, li herma Pnyani ji ber ku bi gel Asr re tekiliya and gelek xurt e, meqamn heyranokan cuda ne. Heyranok weke maniyan in naveroka wan bi giran evna xort kzan e. Di dema na zoman (war) de naveroka heyranokan bi co ah ye. Gotinn heyrenokan gelek erotk in, di rastiya xwe de heyranok ten di navbere evndaran de t gotin, evndar ji hevre dibjin kesekn din guhdariya wan nake. Prepayzok: stirann demsala payzan in, di naveroka van stiranan de xemgn a veqetn heye. Xemgniya payz vegera ji zozanan bandora xwe li ser naveroka van stiranan kiriye. Di payz de temsla emr mirovn ku ber bi pr kaltiy ve diin t dtn, lewre j di payzokan de xemgniya payz weke jana zirav t dtin. Meqamn ku tn bikarann weke meqamn heyranokan in, l prepayzok pirtir lrk xemgn ne. Heyranok stirana evna di navbera du kesan de ye li zozanan ji hla du kesan ve tn gotin. L prepayzok xemgn ne ji aly yek kes ve tn gotin. Lawik Siwaran (stirann qehermaniy): di naveroka van st iranan de er pevn heye. Rtme van stiranan hik zind ye. Di v tarz de gelek rok destan j hene. Kurdistan bi hezar salan e ku bye weke qada er, tim dagrker ern giran l bne. Ji ber w di tarz lawik de gelek stirann epk hene. Geln det ji lawikan re dibn delal n iyay dibjin lawik (stirann er). Delal bi piran bi tembr tn gotin, lawik melodiya w bi kmpvan e, rtma w hik kurt e pir bihz e. Di destann dirj de li gora mijar gotinan, ritim melodiya bean diguhere. Di van stiranan de mirov derbar kesayetn Kurd de gelek agahiyan distne. Herwah mirov bi riya van rokn stiranan, derbar civaka Kurd de, li gora dem axan, gelek profln cih, mesken kesan dinase. Destan: formn destan an j Beyt rokn menzm epkin, t de edebiyateke xurt heye. Piraniya mijara beytan, evna mezin, er, qehremaniya ern Kurdan ya li hember neyarn wan buyern girng in. L weke destana Zenblfro, evnn lah j carna dibe mijara destanan. Her beeke destan bi meqamek ye li gora rtim t gotin. Li gora mijara bean rtim meqam nerm lrk an j, hik bihz in. Ji ber ku destan berhemin giran pir wjey ne, dengbejn mezin ten dikarin tevan ji ber bikin di dwanan de bjin. L hin ben destan

23

yn ku bi rtimn hik co tn gotin, li herma Colemrg di dewetan de bi govend re tn gotin. L mixabin d dengbejn ku van destann Kurd -ku her yek pareyek droka gel me ye, weke Keleha Dimdim, Snem Xan, Rostem Zal, Cembel Binev- ji ber bikin nemane.

Brte/blte(Bohta): Naverok gotinn wan li ser er qehremaniy bin j, melodiyn wan gelek nerm lrkin. Ev tarz form li bajar bajarokan nayn dtin. Li gora zanyaran ev tarz ji ebendiyan bi tesr bye. Ji ber ku ev tarz demdirj li hin herman tengav maye, ziman pir lewaz maye. Li Colemrg li herma Pinyani, tkiliya hin dengbjan bi anda Asr re bye ketine bin badora anda wan. Ji ber w j brte bi tarz ebendiyan gotine. Dlok: di ah dlanan de stirann govend ne; yek dibje yek l vedigerne. Melodiyn dlokan li gora rtima govend di govendan de tn gotin. Dlokn li dervey govend di civatan de, weke stiran tn gotin j hene. Dlok ji gelek arneyan (beyt) ava dibe, l melodiya wan tev weke hev e. Her byer mijar dikare bibe naveroka dlok. Di tarz dlok de ji bil stirann govend, n epk, heyranok destann ku di govend de tn gotin j hene. Melodiyn dlokn estrmental ji aliy mirtib qereiyan ve bi def zirney, bi rengek profesyonel tn pkkirin. Li ber van melodiyan govendn git, n dukes tn girtin hin lstikn weke pandomn j tn lstin. Melodiyn stirann govendan naguherin, le her stiran ji 20-30 arneyan pk t. Di govendan de, end kes van stiranan dibejin end kesn din j peyvn daw ji dev wan digirin dubare dikin ev heya dawiya stiran dewam dike. Carna stiran diguhere l li ser heman melodiy bi gotinn cuda stirann din j tn gotin. Ji ber ku gotin rtim tarz govend derdixe hol, gotinn van stiranan pir girng in. Sero: Di dawetan de ji bo zava merasima Seroy heye; dema zav dion ry w diqusnin stirann di forme seroy de tn gotin. Li ber van stiranan govend nay girtin, li dwanan runt tn gotin. Formek serbest e, l gelek pvann cuda di nava stiranek de hene bi rtime, carna ji rtim j derdikeve. Hevokn dirj forma rtime diguhernin, carna j peyv di nv de tn qutkirin, ji ber w formeke di navbera rtmk serbest de ye. Hinek taybetiyn wan diibihin ebendiyan.

Narnk: di dewetan de dema berbk diin bk tnin, di formn narn, an j narnk de stiranan dibejin. Stirann bi rtim in, l weke lornan ew j gelek bi xemgn tn gotin. Naveroka van stiranan veqetn xatirxwestin e; weke stirann seroy rtimn curbecur di wan de nnin, bi rtimeke gelek bast bi melodiyn lrk tn gotin. Gelek narnk bi meqamn cuda l bi gotinn weke hev tn gotin j hene. Gelek arneyn (beyt) narnkan hene, l melod rtim tim weke hev in.

24

Stirann Kar: dema mirov li bax, baxe li zeviyan kar dikin, van stiranan bi hev re dibjin. Naveroka van stiranan pirrengn e, bi kar ve ne girday ye, l rtima wan bi karn tn kirin ve girday ye. Dengn ku di navbera stiranan de derdixin awaz carna li gora rtima kar bilind nimiz dibin. Di civaka Ermeniyan de horovel, ku di dema kar dibjin diibihin van stiranan. Dema savar dikinin dihrin, di dema hing ding, dema andin dirna genim, dema komkirina meywe sebze de ev stiran tn gotin. Jin ke dema hir din, an j dirsin, dema xal xaleyan dikin berdolaviyan dibjin. Melodiya van stiranan pir bi jan xemgn ye. Dema du jin me didin ber kilan stirann mek dibjin. Rtima van stiranan li gora kila mek ye. Mijara naveroka van stiran her tit e l bi giran evn heskirin e, li gora baweriya gel iqas stirann evn bn goin w ewqas rn di mek de pir bibe. Rtima van stiranan bi piran rin. L li gora herman ev rtim form diguherin. Di nava Kildaniyan de stirann ku bi nav Gud li ber mek tn gotin, diibihin mek. Dsa dema Kurd tir di aliyan de diperiqnin, Keldan j dema tir dikin erab stirann ku dibjin j di formn stirann kar de ne. ebend: piran li d dewetan, evaran di diwana gel de tn gotin. rovekirina van stiranan gelek zor e formn rtiman pir tevlhev in. Di nava formn nvserbest de wek beytan tn gotin. Di gotinan de bi piran lihev ann (ulama), lkirin kurtkirin tn bikarann. Anko ku tpn bdeng bi gotinan bi hev ve tn girdan. Di meqamn ebend de deng carayek (koma) nne, an j pir km e. ebend, ji aliyn ar, an pnc kes ve, bidor tn gotin. Mijarn ebendiyan tevay byern civak ne. Gotinn w pir cuda ne ten kesn dibjin dizanin ji ber dikin. Weke din tgihitina gotinan zehmet e. Sedem w ew e ku, di dwann giran de tn gotin di dawiya peyvan de di kiteyn daw de ya ha pir tn gotin. Formn heyrenok ebendiy di mzka Suryaniyan de j hene. Dsa li Botan di nava Goyiyan de forma Brtey j heye, ji aliy du kesan ve t gotin dubarekiran w j dsa ji aliy du kesan ve t gotin.

Lork: mijarn lorkan ji her cure buyern civak kesayet in. Ev ji aliy dayikan ve bi form lorkan tn honandin pkkirin. Dayik van stiranan bi riya zarokn xwe weke mrate derbas proj dikin. Gotinn lorkan gelek nerm sermest in. Stirann Merasiman: ev stiran li gora mijaran form diguhernn. Bi nav stirann n ahiyan du bein. Stirann dawetan, stirann dayka bk, stirann diya zav, stirann ku bk p digir stirann pesnn bk zav diden. Ev stiran li hermn weke Colemrg weke stirann diwan j tn gotin.

25

Stirann n, yn li d miriyan tn gotin, ji bo nevyn mir weke retan tn gotin. Dsa kesayeta mir tnin zimn. Ev stiran ji dema mirina kesek heta veartin bi gir hawaran t afirandin gotin. Katar: stiran di dema rewitiyn dirj de tn gotin. Naveroka van stiranan daxwaziya hevdtin, hesret xeribiy ye. Ev form stiranan di mzka Ereban de bi nav Huda j heye, l ji forma Kurd cudatir e. Medha Mewld: stirann medha di dwanan de tn gotin, bi piran pesnn Muhamed, El xn Terqatan didin. Ne mzka zikir e; dema ji aliy kesek ve b enstrment t xwendin, stiran b rtim t gotin, l dema bi kom t gotin, stiran bi rtim dibjin. Meqamn van stiranan nzk meqamn mzka gel in. Sedem w eve; feqiyn ku di medreseyan de perwerdey dibnin, dema vedigerin maln xwe, van meqamn medhayan nezik meqamn hermn xwe dikin bi w away bi guhertineke n rove dikin. Medha, hin ji wan dema mir tn veartin, hin ji wan dema rakirina tabt hin ji wan j di diwanan de de tn gotin. Mewld pesindayina byina hz. Muhamed e. Melay Batey ji Erebi vegerandiye Kurd, gotinn w her iqas ne gelr bin j di demdirejiy de bye weke gelr bye weke stiraneke gel. Kevneopiya Mzka Oli Qewln zdtiy: Qewln zdiyan du cure ne. Yn di form lawjeyan de tn bi gotin tn pkkirin. Yn ku bi bilr erbaney tn gotin. Di n ahiyn zdiyan de cihe mzk govend pir girng e esas e. Hem mirovn ol hem hunermed -ku zd ji wan re dibjin Qewal,- di Cejna Newroz roja byina sazkar ola zdiyan x Ed de, bi bilr erbaney, beytan, katir, lah stiranan dibjin Koek j li ber v mzk dileyzin. Qewln ku di nava gel de tn xwendin n di Mishefa Re de nivs varyantn hev in. Hin qewl hene ku droka wan digihe sedsala 13-15an. (ortacax). Ji qewln zdtiy t zann ku rtueln (govend merasimn) Kurdn zd bingeh xwe ji anda Paganst (ola ku baweriya xwe ji xwezay digire her zind proz e div b parasitin) digire. Mzka Aynn Qadiriyan: Mzika zikir e; li rojhilat Kurdistan li hin devern ran, yn di terqata x Ebdulqadir Geylan de pk tnin. Rtima mzk li gora tansiyona zikir rtuel bi hztir dibe. anda Elewtiy: Kurdn Elew her iqas ziman wan Kurd be j, l dema semah digirin ziman deyan bi giran bi Tirk ye. L li Drsima nav ziman semahan bi giran bi zaravay Zazak Kirmac ye. Sedem w y her esa ew e ku li d damezirandina komara Tirkiye bi taybet li ser Kurdn Elew

26

asmlasyoneke giran hatiye meandin. Elewtiya Kurdan n Anatoliy ji hev cuda ne. Elewiyn Kurd ritueln ola Zerdet ola xwezay heya roja ro j parastine.

Semahan Pr bi r ve dibin; piraniya van pran di bin bandora asmlasyon de mane ji ber w j li hin deveran ziman Tirk d ketiye nava dua axaftinan j. Li Qogr, Mere Meletiy h j gelek deyn Kurd hene gelek hozan bi Kurd van deyan dibjin. Dey, bi naveroka xwe baweriya ola xwezay, evna li hember mirov tekiliya civak tne zimn. Tembr bingeh mzka Semah deyian e. Her iqas dey formeke bi ser xwe be j, gelek formn stirann gelr j bi kar tne.

Ehl- Heq: li Rojihilat Kurdistan, di nava Kurdn Goran de ev bawer girdayiy v baweriy formeke bi ser xwe hatiye afirandin. Mirov dikare beje ev bawer berdewama oln despka jiyana mirov e ku li Mezopotamyay dijiyan. Civn aynn v baweriy bi dwana mzk pk t. Tevahiya rbern v ol di heman dem de stiranbej mzsiyen in. Bi riya mzk, sir ilim ol belav dikin. Ev bawer pir nzik zdt Elewtiya Kurdn Drsim ye. Motfn mzk rtuelan pir nzik hev in. Di van hers baweriyan de j agir motfa her li p e, minak; dema mirdn Ehl- Heq di semahan de sermest dibin, bi lingn taz li ser terafa agir dimein. Di baweriya Ehl- Heq de cihe mzke pir girng proz e.

Afirandina sitl tarzn n: Mzka Kurd di sedsal 20an de li dervey form foklork, dengbj beytn ol gihst qadeke cuda. Helbest mzk gihin hev li gora dema n sitln n hatin afirandin. Ev tarz destpke bi tesra mzka ol mzka gel p bikeve j, gelek hunermedan bi riya afirneriy, her ku tarz formn taybet ava kirin. Di v dem de bindestiya Kurdistan, zilma dagirkeriy rapern serhildann Kurdan bn naverok lhama helbest awazn n. Di van stirann n de droka Kurdistan, evna welat, siyaseta dagrkeran jiyana bindestiy dihat zimn ev j ji bo mzka Kurd hem naverokeke n hem j sitln mzka njen bn. Weke Mihemed Arif Cizr, Mihemed xo, Hesen Zrek, Aram Tigran, Tehsn Taha...

Rola Radyoya Ervan, Bexda Tehran Van her s radyoyan j di pketin tomarkirna mzka Kurd de roleke girng leyistiye. Kawis Axa, Mihemed Arif Cizr, Meryem Xan, Hesen Cizr, Hesen Zrek, Aram Tgran, akiro, Karept Xaco, Eye an, Tehsn Taha, sa berwar gelek dengbj, stiranbej bi riya van radyoyan deng xwe gihadin guhdarn mzka Kurd. Ev radyo bn weke cihe tomarkirin arvkirina stirann Kurd. Di war netewebn hestn kurdewariy de j van radyoyan roleke ern leyis. Ji bo mzka Kurd a njen j ev radyo bn weke dibistann destpk. Hunermedn weke Mihemed xo, Hesen Zrek, Aram Tikran bn ekol sit ln hemdem n mzka Kurdan.

27

Bi taybet Mehemed xo Aram Tigran ji bo helbest awazn njen bn evkaniya her xurt minakn her bibandor. Stiranbj, an j hunermed tine ku ji awaz stirann wan bitesr nebe, an j nekeve bin badora stirann wan. Amadekar: Rotnda Yetkner

SERSAL/FOLKLOR

Sersal alakiyek ji alakiyn gelr n herma Efrn ye, ber bi teeyek alak firehtir dihat kirin, nemaze, wexta jiyana mirovan tkz bi andin berhemn xwezay ve girdayb. Sersal bi resen xwe diyardeyeke ol ye, ango ji baweriya ku xwed desthilatdar her tit ye t, by razbn pesenda w, ne pkan e tu tit li ser ry zemn bibe. Heyama peydabna v tgn vedigere destpka jiyana mirov baqil, w ax mirov hma semboln xwezay wek hzn nediyar dihesibandin, roj ji roj tgna ku ew hz mirovne jndar in, ji ber ku hzeke wan a taybet heye, mirovn asan nikarin tu caran wek wan bibin peyda b, hing raman tgihtina mirov asan nav xwedewandan li wan kir, her hzeke xwezay bi xwedewandek hat bercestekirin, her wiha xwedawend er, mirin, baran hwd derketin, ji ber ku bandora wan hzn xwezay bi weyek raster li mirovn asan dib, mirovn han girift areyn neyn n ku bi ser wan dihatin, dispartin van xwedawendan, ji bo xwe ji xeyd nifirn wan biparzn, ew hertim li pesend razbna xwedawendan digeriyan, di encam de ew tgihtin, rya pkkirina qurbanan, qurban j w ax hem mirov hem j lawir bn, bel ji bo qurban li wargehek taybet bn pkkirin, perestgeh j hatin afirandin, ji hing ve, jiyana mirov terzn cihreng n v jiyan bi van xwedawendan ve hatin girdan hj berdewam in. Bi borna salan, herend hi ramann mirovantiy bi p ketin werar bn j, l ta roja ro bandora tgn ramann ku mirov cara yekemn wergirtinbn berdewam e, ev dmen di civaka me kurdan de pirtir diyar e, nemaze, Kurd xwed baweriyeke ol ne, ku ji hezar salan ve bbirn berdewam e, bel ew j ola Ezdayet ye, digel ku piraniya Kurdan ro misliman in, l di jiyana wan ya rojane de, dirv terzn ola kevin bi xurt cih xwe girtine hj digrin. Ta roja ro oldarn tev perest n ku ola mislimantiy diopnin, pir caran bi ser x mamn zidiyan snd dixwin, Dayka min jineke misliman e, l ta roja ro dibje, KEREMETEK D CD SX SLM DE HEYE, B SER EZZ WEZZ, TU J DEST GOLA N BBN, (digel ku ne ew ne j ez em dizanin, gola n ye ev snd ji ku hatiye).

Sersal j yek ji wan fr dabn ku ji dema kevn de maye ye. Ber pir caran baran xwe radigirt nema bi salan dibariya, bel w ax jiyana Kurdn Efrn sedsed bi andin berhemn xwezay ve girday b, i ji bo wan i ji bo lawirn wan, ji ber ku hem xelk Herm tkildar v girift bn, ew bi

28

weyek hevbe li pesend dilovaniya xwed digeriyan, wek awa mirov ber hezarsalan li eyn tit digeriya. Libergerna xewd ji al xelk ve niha di sersal de t berceste kirin, armanca sereke ya xelk ew b ku xwed ji wan raz bibe barana ragirt bi ser gemin, giya zoznn wan de jinve bibarne. Teqez, wan j dizan ku bey tikan, lavan qurban ew tit ne pkan e, di encam de mea sersal derket hol.

Bi rahat, me boneya sersal di dan ev de dibe, hing ciwanmrn her gundek li hev dicivin dest bi mea sersal dikin, serek koma ciwanmran li defikek dixe, saz lrkn ol distir hem kes v re dimein j li pey w lrkan dubare dikin, hem sazn wan j, tika, lava, pesnn xwed gaz ji mala ku li deriy w dixin in.

ole ole ez herim ole ole em tne Senek bilxur em tne Xatn bac em tne Senek bilxur em tne

Her wiha, karwana ciwanmran mal bi maln gund digerin, hertim bang tikayn wan ligel defik berz bilin din, Xelk gund j, n ku karwan die mala wan her kes li gor rewa xwe ya abor bedar bizavn me dibin, her kes li gor taqeta xwe, savar, nsk, nok diravan didin karwan, pre, pit ku i ji destan t der, xwedan mal d kodikek av bi ser karwan de birene, ev j t wateya aran razber ku barana ragirt wisa bi ser wan de bibare, gera karwana sersal bi mal snora gund ve ne girday ye, ew die gundn hawdora gund wan, li beranber wan j karwann gundn din tn gund wan, her wiha, sersal dibe titek gelemper git li hem gundn herm belav dibe. Karwan di heyama hefteyek de digere hertim j me gera xwe bi ev e, di dawiya heftey de, ciwanmrn karwan d bicivin tit xelk ji wan re pkkirib, veqetnin, tit t firotan d li aliyek b dann, dirav d li aliyek bn dann, pre end ciwanmr d biin bazar tit t firotin bikin dirav txin ser diravn ji sersal komkirine, bi hem diravan, ew berxek yan j beranek bikirin, bibin li ber perestgehek bikin qurban, ango eyn serphatiya ber hezarsalan dubare bikin. Di boneya pkkirina qurban de hem endamn bedar sersal bbn end mirovn ji gund bi wan re ne ber perestgeh, wexta ku ser bern t jkirin, destn xwe berve ezmn dikin yekdeng tikan lavan ji xwed dikin ku baran bibare jiyana wan jinve n bike, pre ew xwarina xwe dixwin, got may j li feqr hejaran belav dikin. Bi rast, pir caran xwed an j xweza lava tikan dibihse, xelk ewqas cefa dtiye dilkest nahle, ango pit end rojan baran dibare hem jiyana wan jinve n ad dike. L wek her titek ku kurd v re tkildar in, Kurdn Efrn

29

qerf henek j der bar sersal gontine. Dibjin salek encama gera sersal pir berdar b, ta wexta endamn sersal ne bazar biryar dan ku beran tev mezin bikirin, pit end rojan ji pkkirina w qurban, baran bar nema sekin, baran w ax jiyana wan n nekir; l jiyana wan re tar b, imk mal andina wan tev li ber leh lmitan , hing ew ji nve n bazar, beranek din kirin qurban, l w car bo ji xwed tikan bikin baran raweste. Ji wpkipediya kurd hatiye wergirtin.

GOVEND DANSA FOLKLORK AN XOMAL YA KURD end cureyn govend :

1-Dello2-Bablekan 3-Bazkiyan, 4-Bazk 5-Baztiyan 5-epk 6-epik7-Sling 8-Kle 9-Keik10- Kek Hildan 11-Semedan 12-xan 13-Werwere 14-Dzo 15-Giran Dko an Dk 16-Sings ing an Snsn 17-Temir Axa

18-Ziravk ,18-Tra ,20-Diyark ,21-Qerecor 22-Tr-Kevan 23-Snan 24-Behiye 25-Sivikk 26-Yar xwe t (yarxot) 27-Qertel 28-Cird 29-undek 30-Padek 31-Sgavk Koer Serdestan.

30

A

31

1-EY REQB Ey reqb her mawe qewm Kurd ziman Nay ikn daney top zeman. Kes nel/nebe Kurd mirduwe; Kurd znduw, Znduw qet nanew alakeman. Law Kurd hestaye ser p wek dilr, Sa b xn nex deka tac jiyan. Kes nel/nebe Kurd mirduwe; Kurd znduwe, Znduwe qet nanew alakeman. Em roley midyaw Keyxusrewn, Dn mane, ayinmane Kurdistan Kes nel/nebe Kurd mirduw; Kurd znduwa Zinduw qet nanew alakeman.

Law Kurd hazir amedeye, Giyan fdane, giyan fdane, giyan fdane. Kes nel/nebe Kurd mirduwe; Kurd znduw, Znduw qet nanew alakeman. Dildar

EY REQB Di wjeya Kurd de sird an j mar t ye i wat ye?.. Gotina sird di zimann Tirk, Ereb Faris de bi bjeya mar bi kar tye. Ew gotina beyan hin caran di ziman Kurd de j bi kar t. L li ciy mar Kurd btir gotina sird bi kar tnin. Mar di ziman Fransiz de (marche mar) derbas zimann dn bye. Di Fransiz de bi wateya men, birva yn di nav ord lekeran de j, bi wateya bime, her berbip bie! ye. Gotina bjeya mar di sedsala 19 an de ji Fransizan derbas Osmaniyan bye ew gotina ji Osmaniyan j derbas nav Kurdan bye. Bingeha gotin ji bingeha zimann German tye. Sird (mar) di hestn mirovan de awezek (muzk) co peyda dike. Ji bo v j, sird ji bo komcivnn ferm, ahiyn netew (mill) hestn netew berztir germtir bibin, tn nivsn tn bestekirin. Di nav netewan de bi sedan sirt hene.

32

Di nav wan de sirda her mezin, sirda ji aliy gel ve, ya bi hestn netew tye hezkirin tye pejirandine. Hem netewn li chan hey bi ew sirda xwe re sirda netew, mara netew, mera mill dibjin. Yunis Rauf

-Dildar- DERHNAN SIRDA NETEW YA KURD EY REQB DILDAR K YE?

Di nav netewa Kurd de bi sedan heya hezaran air (helbestvan) hene. Ji afirandinn wan bi sedan dwan, berhem sirdn netew di nav neteweya Kurdistan de dijn. L ji wana ya her bi nav deng sirda (mara) netew ya Kurd Ey Reqb ji aliy helbestvan nemir Yunis Rauf (Dildar) ve

hatiye nivsn. Nav Yunis Rauf y her rast bi temam Yunis Mela Rauf Mela Mehmud Sed e.

W j wek gelek helbestvann Kurd yn din ji xwe re naznavek (mahlas) dtiye piran di helbestn xwe de, w ew nava bi kar aniye. Ew naznava j wek t zann Dildar e. Dildar li Baur Kurdistan di nav hem helbestvann Kurd yn mezin de tye nasn ciy xwe wusa digire. Ew bi dwan nitmanperweriya xwe ya berz gelek navdar e. Dildar di roja 20.02.1918 an de li Baur Kurdistan li bajar Koy (Koysancax) ji dayika xwe bye. Yunis Rauf (Dildar) dibistana seretay (pn) li Raniy, dibistana navn j, li bajar Hawlr di sala 1935 an de qedandiye. Pit xwendina navn ew die bajar Bexday li wir di zanngeha dadimendiy (huquq) de dixwne w diqedne. Zanngeh qedand unda end salan wek parzer kar dike. Di van salan de doza xizan belengazn Kurdistan dinase mafn wan diparze. Ew her dem parastina jar nearan dike li dij neheqiy li dij zordestiy radiweste tkona xwe li gel zahmetkan dimene. Di tkon dozek wuha de i li welat i li dervey welat deng Dildar her die bilind dibe ew bi kar barn xwe yn welatparz tye nasn. Dildar ji sala 1937 an p va ew di nav alekiyn rzan de (poltk) ciy xwe digire. Ji xwendekarn niteciyn Hewlr, Kerkk, Silmaniy, Xaniqn, Kifr Koy bi hevra Komelay Darkar ya syas ava dikin. Di sala 1938 an de dewleta ran w digirin davjin girtgeh. Ew di zindan de helbesta xwe ya bi nav Ey Reqb dinivsne. Ew bes ne ten bi wjeya Kurd re mijl dibe, ew li ser wjeya chan ya rojhilat rojhilata navn re j mijl dibe radiweste. Dildar btir li ser droka

33

Yewnaniyan, ya Franse, Tirkiy ya Ereb Farisan j radiweste. Ew bi wjeya van welatan re pir mijl dibe li ser wan lkolnan dike dixebite. Dildar ewqas bi wjeya Kurd Kurdistan bi ya chan re mijl dibe, ku ji kar parzeriy re dema xwe namne. Ew btir bi helbestvaniya xwe tye nasn. Helbesta xwe ya bi nav Ey Reqb Kurdistan w dem di dev dil Kurdan de li Kurdistan digeriya! Ewna wek sird stran dihatin gotin ewna ji helbestiy derketine, li ser zar-ziman gel Kurd wek kilam-stran jndar mane. Bi taybet helbesta w ya bi nav Ey Raqb w dem di nav gel de gelek belav bye wek straneke popler hatiye nas kirin. Di dawiy de, ev helbesta Dildar ya di saln 1940 de hat nivsn, di sala 1946 an de dema Komara Mehabad hate sazkirin, ew sirda dibe sirda Komara Kurd ya Mehabad. Ey Reqb ro j, li Baur welat by sirda netewiya Dewleta Kurd ya Federal. Dildar di bin tesra wjeya Frans de j maye ji helbestn La Fontaine ji yn La Martine

werger wergerandine ziman Kurd. Dsa di wan salan de di be wjey de, wjeya Kurd w dem cara yekem kurterokn Kurd j nasne. Kurterokn Dildar di kovara Gelawj de hatine weandin.Dildar di saln xwe yn jhat cwan de ji nav gel xwe barkirye ye! Sedema mirina Dildar ba ne diyar e. T gotin ku xwarina li kantna memurn Hewlr xwar de jahr hebye, an j bi w xwarin jahr ketiye. Sedema xwe i dibe, bila bibe, di roja 12.07.1947 an de bi nexweiya dilrawesin ew ye ser heqiya xwe. Helbestvan netew Dildar li Hewlr di Goristana Gewre de binax bye. Sirda (mara) Netew Girngiya Sirda Netew i ye?

Hebn, serxwebn azadiya netewe (millet, nation), bi semboln netew tye temsl kirin tye nasn. Ji wan sembolan ya girng yek j sirda netew (mara netew) ye. Sirdn netew, teybetmendiyn netewn temsl dikin bi hestn germ bi leheng mrxwasiyek her bilind hatine nivsn. Marn netew di vebyinn dibistanan de, di civn, ah cejnn netew yn gelan de tn xwendin. Kombynn resm bi sirdn netew vedibin civn bi wan destpdikin. Vebyn girtina televzyon radyoyn netew j, bi sirdan vedibin tne girtin. Ji bo v ye, ku sirda netew ya Kurd pereyek ji jiyana gel Kurd e. Sirda Kurdan serxwebn azadiya Kurdistan nan dide. Ji bo v sedem sirda Kurd ne mijarek xwaser (sade) e, ew gel Kurd temsl dike ji v al de j Ey Reqb pir girng e. Ey Reqb" Sirda Kurd ya ferm ye. Komara Kurd ya Mehabad sazb unda, w dem pwistiyek sirda netew j (mill) hate hol. Di destpk de helbesta Hejar ya w dem nav deng Neft im, aw jiyan e! ji aliy cihgir serok wezr wezr pertwerdey Menaf Kerm wezr kitukal Mihamed Welzade ve, ya w dem hat b bestekirin wek sirda netew dihat gotin. Di meha Sebata sala 1946 an li gel alkariya Sowyet ya ekan, hin amurn (aletn) muzk j, ji bo sirdn leker netew hat bn andin. Bi ew amrn muzk yn njen (modern) di navbeyn demek kurt de

34

Koma Bando hat damezrandin. Helbesta helbestvan Hejar bi weyek Ewrpey bi amrn bando dihat gotin. (1) Di arnek (ar rzik, kita) helbesta hat bestekir rzikn di sird de dihatin dubare kirin de Dayka Nitman Pawey Perwerdekar Serok Qaz Mihamed dihat pesinandin berzkirin!.. Di arnek sird de j, erdngariya Kurdistan li p avan dihat rxistin bi wateyek mezin wusa dihat gotin:

Neft im, aw jiyan e, Le Sert Kermanan e. Baba Gurgur dizane, Le Msil da hemane!.. Pa ji bo pbirika sirda netew ya Kurdistan bte tesbd kirin, komteyek hate avakirin. Komite ji kesayetiyn Kurd yn ronakbr pk hat. Di demek kurt de pbirika sirda Kurd ya netew hat amade kirin. Marn tev pbirika sird byn gelek bn. Di nav xwe de sird hatin rzkirin hilbijartin. Helbesta bi nav Ey Reqb Sirda Kurd ya Netew hate hilbijartin hate pejirandin. Sirda bijarte pk Pewa Qaz Mihamed wezirn hikumata Kurd b. Gel Mehabad j, ew sirda hat bijarte j hezkirin l bn xwed. Di karbarn Kurd yn resm (mr) de dema sird hate pejirandin pve heya roja ro ew sird ji aliy Kurdan ve t xwendin parastin. i mixabin gelek bstekar ji esl nivsa sird drketine her yek ji xwe re bi gotinn cuda cuda sird bstekirine! Di nav Kurdan de bi her zaravay sird tye gotin. Werger j fehmkirina sird li gor zaravayan di ciy xwe be j, dema ji ar zaravayan Kurd bne cem hev du her yek li gor zann zaravay xwe Ey Reqb bixwne, w dem deng li hev dikevin awazek ne wek hevdu derdikeve hol! W dem yn sird guhdar dikin b guman nerehet dibin rexneyn xwe li y sird dibjin dibarnin!.. Ji bo v ye, ku sirda Kurd bi yek deng bi yek awaz pwst e, bi hevra bte gotin!.. Gelo mirov i bike, ku ji aetiyek wusa derkeve sirdek Kurdistan wek esl teksta Dildar, hem Kurd ji hem zaravayn Kurd bi hevra bjin fehm bikin?!. ro pva yek neteweya Kurd heye. Pwst e, ku ew netewa sirda xwe ya netew bi yek ziman, bi yek bste bi yek awaz bi hevra bje. Kurdistanno! Ma ji v p ve ryek dn heye?.. Ji bo yek dengiya Sirda Kurd ya netew ew lkolna pk hat. Pir ne zor e! Dewleta Kurd li ser sirda Kurd hinek raweste, w dem li her pereyn welat, li dervay welat li her der Kurd wek hev sird bi hevra dikanin bjin!.. Nzkbnek wuha ziman Kurd dewlementir dike zaravayn Kurd j berhev tne. Di mnaka jr de helbesta Dildar bi tpn kevn wek bingeha xwe hatiye nan dayn. Ji tpn kevn wergera tpn Latn wek teksta Dildar maye. Her du tpkirina alfabeyan (alfabeya Latn, alfabeya tpn kevn) sedesed wek hev e. L li gor zarava awazn ro tn gotin, ji bo mirov pirbendiya sird ji hev du cuda bike min tekstn bi kar tn pke xwendevanan kirin. Bila mirovn Kurd

35

yn nitmanperwer xwe batirn Kurdperwer dibnin, ku ewna hn hem nikanin bi hevra sirda netewiya Kurd bjin! Ma ji v p ve, ji xwe ermnekirin, ji bo Kurdan i hebe! Ji bo v ye, ku netewebn mijarek dijwar e! Hel ji bo me Kurdan bi snorn dar zor perekirin, bi alfabeyn cda cda (Latn, Ereb, Kril) ji hev du fehmnekirin bi van etinahiyan ew mijara hn j d ijwartir dibe!.. Di her al de, ro kar rojane y li ser miln welatparzn Kurdistan hn j giran e. Kar wana y her giran xwe frkirin pa j, niteciyn welat xwe dayn frkirine. Fdayet fdekar anca ew dikar welat li ser pyan bihle, azad hemdem bike. Bi yek deng sirda Ey Reqb bi hevra gotin ji bo hem Kurdan ferz e ew wezfeyek proz e! Di dwana helbestvan netew y nemir Dildar de Ey Reqb wusa bi tpn kevn hatiye nivsn. Her Kurd pwst e, w bizane ezbere bixwne. Bixwne, ku bi hevra bi yek deng bi yek awaz j Ey Reqb bjin. Di komek de, an j di civnek resm ya Kurd de, bi hestn netew, sirda netew ya Kurd wek di devek de derkeve ji ar pereyn Kurdistan, kng Kurdan bi hevra gotin, w dem t w watey ku netewebna Kurdan berbip ve die. Gelo ji bo Kurdn xret alak deng xwe tev deng milet xwe kirin, ji w batirn rmetirn ma li din i heye?.. A. Bal: Lkoln Li ser Ey Reqb

36

2-ABBAS EHMED

2-A-HEY DNYA Y Her tit dimire tu her titi dikuje min nizanibu hey dinya y avn re ji qetra evan lvn sor bun ji xwin hey dinya y

hey dinyay wez ji xwe re kutim v dinya y dinya bi xwe kelik ken e u kelik giri ye yek birhatin e dema eva die bi zu ev min diin weki roj hey dinya y hey dinya y ez ji xwe re kutim ve dinya y min nav te and di nava axa sor u li ber sinbilan hey dinya y hviyeke bik bi min heb te ew ji dikut hey dinya y hey dinya y ez ji xwe re kutim v dinya y Gotin u muzik: Abbas Ahmed

3-KN GERM ukn germ li er berf Winda kirin war ew l Hln tev de vala man Hin j nefirn ji re man Xerb sar e day

Bm nira xerbiy Bn qiral tenahiy

Xinera di singa min de Min dike sed birndar Xerb sar e day ahiyn min bi snor dike Zeviyn min b dar dike Min ditirsne min tune dike Xwhdana ev li min zwa dike Xerb sar e da Gotin Muzk: Abbas Ahmed

4-HEYVA TAR YE new new l didin avn te Rivina agir ne Ba j har dikin Ger kor bim, bil te bo kes dtir nebim

Tky bim heger Can y min e

Xewn ya min e

Ma xelk i j ye De were heyv tar ye Ji kik birtir ji mar taztir Talan derbedan hat rawesta bim Li dergeh te heger Ma heye natrbuna min Tew mna dildariyn min

37

Runitine nivskar dinivsnin fermana min Ma i dibe de were heyv tar ye ar al min veara ptan e R dostane ken dostane Ji cixareya min hildibe Ji eniya min radimsin

Dizivirim dizivirim

R her girt ye Mirina min hatiye

Wusa bi min neke De were heyv tar ye Helbest: Ahmed Arif-Muzk: Abbas Ahmed

5-ABDUREHM M

Dengbjn Mvan Dwana Dil Min K bn: 1. x Nriyan 2. Evdal Zeynik 3. x Sil 4. Mistefay iftbor 5. Mistefay Heyran 6. Ferz 7. Roso 8. Siloy Gul 9.Bir 10. akiro Kew Ribat 11. Hec Sno 12. Filt Aktepe 13. Feqiy Qizqapan 14. Hec Ebdulkerm 15. Sidq Zorava 16. Husno 17. Zahiro 18. Sebr 19. Mihemmed Arif Cizraw 20. Egt Cimo ah Bilr.

Jiyana Dengbj Ebdurehm M Dengbjn Bi Nav Deng!

Ez di sala 1967an de li bakr Kurdistan li herma Serhed li Gund girday navenda Bajar M , li Sihag ji dayk bm min ji, jiyan ra avn xwe vekir. Ji ber sedema ku Welat me dibin nig dagirkeran da b, nav me yn bi Kurd li Gerngeha Gelh ( Dareya Nifs ) bi Kurd ne dipejirandin, ji ber w sedem d bavn me nedixwestin ku rojbyna me li Gerngeha Gelh qeyd bikin. Roj byna min ji ber v sedem ne diyare. Di sala 1989an de payiz byerek li me qewim em ji gund xwe kober bn! Dayika min dibje tu payiz hatiye Chan. L pismamek min, carek ji min ra gotib tu kur min salek di d Erdheja Gimgim ra hatine Chan. Erdheja Gimgim di 19.08. 1966 an de bib. Di w Erdhej da 2118 kes mirin bi hezaran kes j birndar bibn. Xweda y Dilovan carek din w Erdhej dubare neke nella. Carek ber j di 31.05.1946 da li Gimgim Erdhejek mezin bib. Mixabin ez di w Erdhej da hejmara miryan birndaran nizanim!

Li ser Rojbyna min, li gor van gotina, t zann ku ez di sala 1967an de Payiz hatime Chan. Ez di 09.10.1988 an da zewicm. Pnc heb j zarok min hene. Bi nav Mihemmed, Mrad, Aye, Rozern Evn. Nav dayika min Hec

38

Qmette. Nav bav min Hec Ehmede. S bira y min pnc j xuk min hene. Bi nav Ebdulqadir, Ebdulkerm, Seydxan, Naf, As, Naz, Porsor Aynr. Dayika min di sala 1935an de li Gund me Sihag hatiye Chan, hemd ji Xwd ra ku hna j, jyana xwe berdewam dike. Ez hv dikim ji Xweda y Mezin emr dayika min wek ava em Firat Dcley dirj bike, saeta sax hz qwet bide w, neke nava dest lingan. Dayika min jinek pir maql zanaye. Di pit wefata Bav min ra, em di saya Xweda y Dilovan Dayika xwe ya aqilmend, zana proz da li ser piy xwe man. Xwed emr dirj saeta sax hz qwet bide Dayika min a dil birn, hja le k. Hetan mirin ez qet tucar ked renca Dayika xwe ya proz ji bra nakim. Bav min di sala 1934an de, ew j li Sihag hati ye Chan. Mixabin bav min di sala 1980 de ket bin Traktor - Motor ser dilovaniya Xwed. Rehma Xwed li Bav min miri yn we hemya ehd Tkoern Kurdistan be! Era me: Em ji Era Omeriya ne. Kalik me Cello ji ewlik ji gund Gov hatiye M li Gund Sihag bi ch bye. Biqas ez di zanim Era Omeriya Erek pirr mezin e. Li her ar aliyn Kurdistan dijn ro li Chan j belav bne. Nav Era Omeriyan, di nava Kilam - Stran awazn Dengbjan ra j derbas dibe.

Bi qas ez dizanim ku Era Omeriya bi pirran, bi Zaravay Zazak ( Dimil ) qise dikin. Bav Kaln min j bi Zaravay Dimil diaxifn. Di Gund me da gelek Dimil j hene. L mixabin niha kes bi Zarava y Dimil qise nake. Bi ten end heb mezin rsip qise dikin. Em niha bi Zarava y Kurmanc qise dikin. L xwezila me hem Kurdan bi hem Zaravayn Kurd bizanba qise bikira! Bapr kalikn me: 1. Ehmed Bav Ebzer 2. Ebzer Bav Husn 3. Husn Bav Cello ( Cell ) Gurco ango Gurc 4. Cello Bav Feq El ( Fihel ) 5. Feq El ( Fihel ) Bav Mele Emn 6. Mele Emn Bav Ehmed 7. Ehmed Bav Ebdurehm 8. Ebdurehm Bav Mihemmed Mrad. 9. Fat Dayika Bav min e prika min e.

Damark bav min j heye. Nav w As ye. Prika min a Fat ji Paytext Kurdistan ji Amed ye. Min kalik Xwe y Mele Emn Prika xwe ya Fat qet nedtin. Ez hna 6 7 meh bme ew ne Ser dilovaniya Xwed. Mixabin ez malbata prika xwe ya Fat j kes naz nakim. Eviya j ji min ra kmask mezin e. Ez hewl bidim ku lkolna li ser wan bikim wan j naz bikim nella. Zar Cello: 1. Feq El 2. Xalit 3. Yaso ( Yasn ) Du kur w j mirine Zar Feq El: 1. Mele Emn 2. efq 3. Hec erf 4. Hec Husn

39

Ana Malbatn me bi nav kalik me y Cello tn naz kirin. Ango ji malbata me ra dibjin Cello ya. Bav kal Dayika min: 1. rdar ( Mihemed ) bav Xel 2. Xel bav Sed 3. Sed bav Hac Nejmedn 4. Hac Nejmedn Bav Hec Qmet, Hec Salih brahm. 5. Zozan dayika Hec Qmet ye. Prika mina Zozan qza Xal Kamil e. Ji Gund girday naveya M Gimgim ji Dadna ye. Mixabin evan Kalik Prik Bapr bav min hem ne ser dilovaniya Xwed. Ji xnc prika min a As. Rehma Xweda y Dilovan li wan hemyan be. Eqreba yn me: Xizm ( eqreba yn ) me li Dewleta dagirker ya Sry j hene. Ez texmn dikim 250 300 an j 350 sal hwd. ber, bira y Cello y bi nav Gurco an j Gurc, ji Bajar M an j, ji Bajar ewlik ji Gund Gov ye Sriy, li Bajar am li Taxa - Mihela Ezze bi ch bye. Biqas min li ser v yek lkoln kir, kalik me y Cello ducara an j s cara ye dtina bira y xwe y Gurco an j Gurc. L mixabin ew qet nihatiye ba bira y xwe y Cello. Bapr me y Cello pirr lava biray xwe y Gurco dike, dibje em herin ba me Herma Serhed pirr xwe e. Cello kiriye nekiriye w qan - qna an j serwext nekiriye. Ap me y Gurco ji biray xwe y Cello dipirse; Dibje ma hna li Serhed berf dibare an j na? Cello dibje bel hna wek ber berf dibare? Ap me y Gurco dibje heta iri ira arix lekana werin bra min, ez naym Serhed.

Ji ber v sedem bapr me y Cello bi ser bira y xwe da digr bi dilek kul vedigere t Serhed d ew j, ji bira y xwe y Gurco dixeyde carek din nae ji bona w. Mixabin d ji w dem virda, me tu agah an j agahdar ji malbata ap xwe y Gurco negirtin.

Birast em pirr xemgnin her dem ew ap me di bra me da ye. Ji bo y Xwed agahiya k ji wan heye bila ji kerema xwe ra li min bigerin. Ez pirr zde p ad a bim kf xwe j bibim. Bawer bikin ana ez v nivsa xwe bi hsirn av xwe dinivisnim. Ji bo alkariya we, ez ji anada zor spas dikim. Hna li ewlik Bngol Gimgim j eqrebayn me hene. L em wan ji nzk va naz dikin! Jyana min ya li Welat me y rn nran:

Min jiyana xwe hetan sala 1990 li Welat derbas kir. Di pit ra em kober Metrepol Tirka bn. Ji sala 1995an virda ez wek penaber derketim Elmanyay. Li Elmanyay min heta maf xwe y rnitandin stand, min gelek zor zehmet le j kiand. Ev 12 salin hna ez qet neme Welat me y rn nran. Ji hesreta Welat, nav dil min wek tirafa agir diewitin.

40

Dema Welat me y rn dikeve bra min, ez Bilra xwe didim dest xwe bi miqamn me y crbicr, bi axn nalna dil xwe bi hsirn av xwe, Welat me y rn nran tnim bra xwe. Carna j dest dikim kerika guh xwe bi Kilam - Stran awazn xwe y Dengbjan, Kurdistana rn tnim bra xwe. Demn ez me Dibistan: Min bi ten pnc sala Dibistana ewil xwendiye. Mixabin ew j ne bi Ziman Dayika xwe! Xwendina Qurana proz j, ez ji Rehmetiy Bav xwe fr bm. Rehma Xwed li Mamoste y min be. Ji ber ku min Quran xwe di xwend. Mamoste y min di nava zarokn xwe da, pirr ji min hez dikir! Mamoste y min, pirr di xwest ku min bide xwendin. L mixabin me mirad bihevd nekir em bihev a nebn.

Ez hna zarok bm, min Mamoste y xwe y hja dil birn wenda kir. Ez pirr, rind dizanim ku ew derd kul jan bi w ra n gor. Ew di dil min da pirr rne. Ez qet w ji bra nakim. Carek din Rehma Xweda y Dilovan li Mamoste y min hja be. Her wiha min bi delfetn xwe gelek Hedsn Ol j xwendiye. Ji xnc Ziman Kurd y zikmak. Ez ziman Tirk Elman j dizanim. Ango ez bi s zimana dizanim biaxivim.

Ez brannek xwe ji we ra bnim ziman: Dema min dest bi xwendina Quran a proz kir. Bav min rehmet min and Mizgeft, ji bo ku ez batir fr xwendina Quran bibim. W dem Feqiya li gund me dixwendin. Ez m Mizgeft ji bo ders. Feq carek ji min ra rzek du rza xwend. Dra Feq ji min ra got, car tu bixwne? ima ku min rzek a xwend.

Feq slek li bin guh min xist, hn bawer bikin pilskn agir ji bin guh min firn, hi min , av min tar bn. Ew ax hna ez 8 - 9 sal zarok bm. Di ser da, ji min ra bibje i rinde? Ji min ra got ez p guh te bigrim te di erq ra bivim di am ra j bnim. Ez hatim mal, min sond xwar d ez nem Mizgeft dersa Quran! Bel eviya j t wateya gotina mezina dibjin; xwed kir bi nan xwe kir agir berda can xwe. Nivsandina Ziman Kurd:

Mixabin ji ber ku ziman hem maf me y mirovat ji aliy dagirkeran va hatiye opandin gasp kirin qedexe kirin. Sed heyf mixabin min qet bi Ziman Kurd nexwendiye, an j ez qet neme qursa Ziman Kurd. Min xwe bi xwe, xwe perwerda Ziman Kurd kir. B guman ez pirr p ad a me! L hindik be j kmasi y min hene. Ez hvdar im, di peroj da ez di v war de j bi ser bikevim. iqas lstik li ser Ziman Kurd tn lstin, em hem pirr rind pirr j ba dizanin. Pwst e, em

41

hem Kurd li Ziman xwe y Proz rn, Ziman Dayika xwe Kurdistana bindest xwed derbikevin!

Hunera Ebdurehm M: Kilam min y Dengbj 37 hebin:

1. Eq evn 2. Mij dxan 3. Teyr baz 4. Ez var im 5. erxa Felek 6. Ez Bilrvan im 7. Gewr 8. Dr. Ehmed 9. iya Bilinde 10. Balafirek Rwiya 11. Bejna Zirav 12. Ez Birndar im 13. Wey Dinyay 14. Dinyay 15. Domam 16. Kewa Gozel 17. Mezra Cello 18. L Emn 19. x Mihemmed Emn 20. Evndar im 21. Taya Dil min 22. Eman Yar 23. Gulna Min 24. Palaxa Mrga Cello 25. Kewa Min 26. Eycan 27. Dil Kal Nabe 28. Ez Dimirim 29. Ez Heliyam 30. Bav Becet 31. Ez Xerb im 32. Hesreta Dila 33. Dlber 34. Birna Dil Min 35. Gula Min 36. Derd Giran im 37 Dayika dilbirn. Ez biqas 40 heb j Kilamn Dengbja di zanim.

Stran min y Njen - Folklork 23 hebin:

1. Derya evn 2. Derya hin 3. Kevoka min 4. Gula Dawet 5. Zeynok 6. n girn 7. Gula iya 8. Nalna dil min 9. Xezala min 10. Sebra dila 11. Mewal 12. Mewal 1 13. Brvan 14. Nazik 15. Kewa Gozel 16. Kurdistan 17. Maek bide min 18. Deta M 19. Welat me Kurdistane 20. Brivan 21. Gula zer 22. Ser sala dila 23. Newroz.

Helbest Qesd Min j 40 Hebin:

1- Hz. Mihemmed 2- Qasid x Sed 3 x Sed Pran 4 x Sed Efend 5. x Sed Kurd 6 Mr Begn Kurdistan 7 - x Mihemmed Emn 8 Egt Mrxasn Kurd 9 Gula Bax Min 10 Navdar Kurd Yilmaz Guney 11 erm Fed 12 - an eref 13 ervan Azadiye 14. Droka Re Tar 15 Millet Xweda Nenas 16 Nexa Chan 17 - Evndar Gul 18 Dil Fxan Zarne 19 Qulinge Bask ikest

20 Evn 21 Dengbj Bilrvan 22 Hva arde ev 23 Yara rn 24- Pt Agir 25 Welat B Nav 26 Vahet 27 - Krk Ayna 28- Nur Yzl 29 Welat rn 30 Delala Min 31 Eydlber 32 Dayika Delal 33 Buhuta B Xwed 34 Heta Keng 35 av Li Rya Te 36 Dayika Min 37 Nikarim bidim pesn te 38 Dayika Dil Birn 39 Mrkuj 40 Zerya. Melodi y min yn Bilr j 6 Hebin: 1. Bilrvano 2. Domam 3. Ez bi derd im 4. Gula min Kurdistan 5. xa Delal 6. Dadger Dozger.

42

Kilam Melodiyn min y Bilr bi tev Helbestn min 106 hebin. Min bi xwe vana, afirandiye melod Muzk wan j min bixwe kirine. B alkariya kes. L hna gelek berhemn min hene, hna min hem ya nekiandiye temziye. Bi tevay ana yn min nav wan ji we ra nivisandin 106 hebin. Evan hem berhema y min bi xwe ne. Ez biqas 150 heb miqamn Bilr j di zanim. Evya j t wateya ez 296 heb Staran miqam melodiyan dizanim. Roj heye ez s heb Helbestan j dikim. Roj bi roj Hunera min zde dewlemend dibe. Min ber biqas 10 - 12 heb miqam Dawet yn lstik j dizanb. Ji ber ku eva 16 salin ez ji Welat dr ketim, mixabin ew miqamn govend min pirr wan ji bra kirin.

Dengbj, Helbestvan Bilrvaniya min: Ez Dengbj im, Helbestvan im, Bilrvan im. Her wiha Pken rok bjim j. Ez ji 15 - 16 sali ya xwe virda Bilr bikar tnim Bilrek xwe ge j ldixim. Dema li Welat Dawetek dib, car cara em end heb Bilrvan hebn me 20 - 30 eva Bilr ldixist, Gel li ber Dawet dilstin direqisn. W dema ez behsa w dikim ew ax li gund me derdor Saz an j Def Zirney tunebn. W dem Gel bi pirran, li ber Bilr Dawet dilstin direqisn. Dema Bilr tuneba, du kesa kilam digot du heba j li wan vedigerandin dilstin. Carna j hinek mirov hebn pirr xwe nna dikirin gel li ber deng wan Dawet dilstin. B guman eger Dengbjek j di Dawet da heba, adeta dawet ge dikir dikemiland. Xwezil bi wan dem wan dewrana! Li gund der dora me j dawet hebana me 9 - 10 heb hevala hevd digirtin em di n hetan sib me Dawet dilstin, Stran digotin em direqisn. Di Daweta qza xaltiya min da, min evek ji var hetan ser sib, Bilr lxist millet li ber reqisn. Ew ax ez hna xort bm, li ser kewna xwe bm, kf eqek mezin di nava dil cerg min da heb. Dema min li Daweta Bilr ldixist, lstikvan li ber nalna Bilra mn mnan tra nava av diricifn.

Eviya j eq evn hzek pirr mezin dida min. Sed heyf mixabin, ro ew urf, edet, kf eq nemaye. Dawetn ro bne 4 - 5 saet. Kf ah d nemaye. Ew adet me y ber droka me ya kevn kevnar mixabin d tev ji hol rabye. Ji bo w yek, birast ez pir xemgn im. Ez me gelek Nave Gundn derdora M heta Bngol j, di gelek Dawetan de min Bilr lxistiye. Ji 15-16 saliya xwe virda ez di war and Hunere da xizmeta gel xwe dikim, bi rast ez bi v yek j pir serbilind im.

Dengbjiya min ji ku t:

Ez dikarim bjim, ji Bilr t Rehmetiy akiro bandorek pirr mezin li ser min kir. Heta niha 8 heb kaset min y Stran Bilr hene, bi hawak amator.

43

Ez di war rokbj y Pkenoka da j pir dewlemend im. Carna ez li civat civaka j Kilama dibjim Bilr ldixim. Ez bi mvan diim kjan Dawet, gel min derdixin ser dik ez ji gel xwe ra di war Dengbjiy de ji wan ra Kilama dibjim xizmeta gel xwe dikim.

Gera min a li Welat: Ez me Amed, Ruhay, Siwreg, ewlik Elezz Meletiy. Li Ruha y min Gora Hz. brahm Hz. Eyyub j tewaf kiriye. Ez li gelek iya Zozana j geriya me. Metrepoln Tirka, ez me zmr, Edan, Mrsn, Antalyay, Enqer Stembol. Ez li gelek Dewletn Ewrpay j geriyame. Eqa min mzk ji aiq welat min t. Ji iyan t, ol detn welat min t. Ji mrxwazn Serhad t. Derketina min ya TV ya:

Hetan niha ez 6-7 cara derketime Roj TV y. Bernameya evbrka Dengbjan. Her wiha ez zor, zor spas dikim, ji bo rzdar Hozan emdn Malbata Roj TV y. Heta nita ez 10 - 11 cara j derketime eva. sal ez derketim aheng ahiya Newroz ya KDP- di 17.03.2007a li Bajr Elmanyay li Hern' min Kilam Bilra xwe pkekir di 24- Adar de dsa ez derketim ahiya Newroz ya Civata Kurd, li Bajar Elmanyay li Wupertal', min Stran awazn bilra xwe pk kir.

6-ADAR-1 Adar ax Adar Newroz wxe bihar Adar oy rengi no Ew dm dm gazin Zivistan wk a doz Adar wey Newroz Dijmin ha brdye Ser sala m Kurda ye Gawa ez m Dest Bna gula sor xwe t Yek kek yek j xort Tew dikin cot b cot Adar ax Adar Newroz u xwe bhar Adar oy rengi no Ew dm u dm qazn Zivistan wk a doz

Adar me Newroz Dizmin ha brdye Ser sala me Kurda ye

Gava ez m ole Ji bo go be mn hole Ne ba me be newroz Ax cejna kurdistan Adar ax Adar Newroz u xwe bhar Adar oy rengi no Ew dem dem gazin

Zvstan weka doz Adar oy Newroz Djmn ha berdye Ser sala m Kurda ye Text & Mzk: Aram Tigran.

44

7-ADAR-2 me ser iya y Gebar Kullk vebn nexwe bihar e d bes e, zilma neyar Gelek xwe b ahiya adar

Adar xwe adar kullka ber bihar Me ne zordest, kevneperest Me ne zilm koledar Adar xwe adar kullka ber bihar

ervan li ser zinar lat Dibezin ber bi roja felat Gel me rabe roja n hat Ew ehdn rewa welat

Li zindanan bi berxwedan end ahd ser dan Standin droka tolan Li ser iyan ron dan Jiyana Rewen 35-Helbest muzk Mehmut Yamalak-rove Agir jiyan

8-AFRN

Nav baxa dimeim B halim b him Delala min dre Birna min kure Delala min rne Nav xwe afrne Afrna bangne Ji bo min ew evne Ez bme pr xem ciwn Mest bi hest ar nevn Li dil vebne sed birn Ji derd w gula rn Helbest Muzk : Bangn

9-AGR Agir ewata dil daykan Diewite venamire Agr hezar salan Diewite venamire

Agir agir roj agir Tna dil me agir ewata azady Hesreta Kurdan agir

Tim bihar li Newrozan Ron dide det yan Agr dil ehdan Diewite venamire Helbest-Mzk: Yilmaz Ersahin

45

10-AGR AZAD Agir Azad ro ge bye Tev mr jin, ke xort rabin Em bimein di rya azad da Rojn xwe li benda me ne rabin

De rabin ala xwe em ji erd rakin Deynin ser Birca Amed Em tev bibin yek

bi pns bi ek Rizgariya me yekbna me ye

ek me y bihz zann xebat Tekona me ji bo xelasiya welat ervann azad ronah ne em Do dijmin b sib ya me ye Gotin: Serhat Baran.Muzk: .Xell Yildiz

11-AHMET KAYA

*Ehemd Kaya li 28 cotmeh sala 1957 an li Melety ji dayik bye. Jiyana w ya

mzk di 16 saliya w de dest pkir. Wexta ku ew 16 sal b, bav w ji w re tembrek kir. Ji sala 1985 an p ve bi profesyonel mzk re kar dikir. Zewiciy bav du kean ne. Ew li Tirkiy pir bi nav deng b. Di wan saln daw de bi milyonan qeset w hatin firotine. Bi sedan r nivsandin kirin best e. Hunermedek di sala 1980

mhra xwe li pazara mzk xist. Di sala 1999 an de xelata Magazn Gazeteciler (Magazn rojnamevanan) girt. Di v ev de got: Ez Kurd im. Ez ji vir nda straneka bi Kurd di kasete xwe de bistirem e. t w ev hem kuikan ra ser w kirin. Ev mecbr ma welat guran terk kir. Di 43 saliya xwe de li Pars ehd ket/mir. Ev li goristana bi nav denga de Leper Lachaise hat veartine. Ne li w goristan gora Ehmed Kaya ten haye. Li wr gora Yilmaz Gney serok Komala Kurdistana ran Qasim Mulo j heye. Ew li nav navdarn dinya y razaye. Rojnemevan Star Umut Aslanbay wiha dibje: Vay Ehmed Vay! Zemanek kes nediwer ku deng xwe bike bje ez sosoyalst im. Te digot: ez sosyalst im. Cunta hatiye ser hukim, kes nediwer ku deng xwe bike. Te deng dikir, him j dengek qalin ji gewriya te derdiket. Em li Anqer li malek bn me minaqe dikir. Bi carek re axavtina navbera me da kel, min go i b?: Gotin Ehmed Kaya hatiye. Me meraq kir em n ku mirovek gir bi dest p mezin, bi jina xwe ve bn. Got birakno hn ji min i dixwazin ez ji we re bikim. Ez amede me ji xwastinn we re. Em bi wan gotinn w mat man, me li av w nr. Sal hat 1994, 95,96. 97. 98. televizyonn pirvat ketibn rez ji bona ku Ahmed

46

Kaya qonser Tolk Show a bide raytinga wan bilind bike. Di kanal D de Tolk Show kir. Gava ku Ahmed li vxwarina Magazn Gazetecler axaftin kir, kes l xwed derneket. Ehmed hat Avrupa probaganda Kurda kir. t hng Ehmed b xan b PKK a c. Medya Tirkiy rreiyn mezin l w kirin. Hevala delal! Roma re li birz Yilmaz Gney j ayn ew rreiya kirbn. Bi salane ku Filmn Yilmaz Gney qedexene li welat Roma re. Albmn xwe ew in: 1. Alama bebeim 2. Acilara tutunmak 3. An gelir 4. Ba kaldiriyorum-5. Baim belada-6. Ben bl-7. Dokunam yanarsin-8. yimser bir gl-9. Dosta dmana kari-10. Resitaller-11-Sevg duwari-12. afak Trks-13. akilarim daglara-14. Tedirgin

15. Yildizlar ve yakamoz-16Yorgun Demok

11-A-KERWAN

Kani diherikin karwan dien tit nema li dv hv, ar d/dman bay gerok ji xew rakirin

brhatinen kr

avn te gir lev te yi gezo ax ax karwan die z ahre min ni dr bje bav de yara av li r ez bem, ez bem ez bm w b ew roja

47

Ji Kaset Ahmet Kaya Not: Ev strana bi Kurd xwand fastn tirk ra w kirin ew mecbr ma Tirkiy terkir li Fransa li srgniye jyana xwe ji dest da. GORA EHMET KAYA L PARS

48

12-ALA ALA ALA

Ala ala zava y kala Mik bi dwar b Miko da dehl de Bilr ber pit de Hetan mem de

Mem ji tayik(dayi) biya ila ser kaniya Kutin li ber xerbiy Li xerbiy deyn nake Bjin o o nake Bila Misto ji me veke

13-AL BARAN

Al Baran hunermend Kurd e. Ali Baran sala 1956 li gund Bargeni-Axucan` (Hozat-Drsim) hatiye Din. Nav w y rast Ali Baran l guhdarn w bi nav Baran nas dikin. Di nav malbata w de him kirmanck (dimil) him j kurmanc diaxifin. Baran herd devokan j hn dibe niha bi herd devokan stranan dibje. Baran`di dema 7 saliye

xwe, na dibistan`de hini ziman tirki bye. Dibistana ort li bajare Elezz xelas kirye, pistre die Lise l ji sebeben siyas ji Dibistan sala 1973 hate avtin dic Xozate 1978 de Lis temam dike base dice Almanye. Bav Baran, hunermend bi nav deng Mahmud Baran e. Kaseten w hene. Dayika Baran ji xwes distrine, Ji bo v sebeb zaroktiya w di nav huner hunermenden kurd de derbas dibe.Ew di nav strann Arif Cizrew, H. Cizrew, Kavs Axa, Meryem Xan hwd. de mezin dibe. Ji xwe h j strann ew dengbjan arenje dike siklek njen dilorne. Baran di 6 saliya xwe de li dahole 12 saliya xwe de li tenbr dixe li Dibistana gund li Lise li pirozyan bi Tirk distirine. Baran cara yekemn sala 1976 li Xozat derdikeve ps gel kurmanc distrin. Pistre ji gelek deran derdikeve ps gel strenn sores dibje.Bi strann xwe li ser gel tesrek mezin diafrne. Li bo v yk pols gelek caran rs w dike. Sala 1977 li Diyarbekir li snema Dlan konserek mezin dide li vir t girtin.Nzk 2 mehan di girtgeh`de dimne. Pist hepsa Diyarbekir die Almanye die Universte. Li vir demek besa kmya,demek besa muzke dixwne pistre j dest li xwendin berdide bi temam xwe dide muzk. Di sala 1981`de Cuntn Asker disa hatin ser hikmi Baran di sala 1982`de li biyaniy Tirkan avitn, le ev dibe peneber (iltica) u pase biyaniya Almanan digre. Kaseta Baran yekemn di sala 1981`de bi nav "Lo war" li Elmanye derdikeve Pistre di sala 1984 de Deriy Hepisxane, sala 1987 de Ey Dersim. Di

49

1989`de Helepce Zindan, di sala 1991`de Cene Cene. Di sala 1993 Baran bi Pasporte Elman vedigere Welatn xwe kasete Deste ma cedike sala 1995 j Konzertek Baran Zind, bi nave Baran Leif Konzert ku bi ziman Elman ji diaxivin derdikewe, bi temam heta niha 8 Kaseten Muzik, CD Kaseten Video derketine. Baran Tembur, Saz, Cumbus Dahul-Def ledexwe.

14-EM ER NEXWAZ N

Em er naxwazin Em naxwazin w derd er bikeve tev erd Naxwazin r biknin av Qz desgirt Em dibn nebnin ert wan bihebnin Em naxwazin kal pr Li ber dyara bimnin

Em naxwazin era va Hew drkevin Bk-Zava Naxwazin r biknin av Dya, av Bava (Dsgotin) Pirsa me y ert ew e Dinyay de er nebe Dil axn cahla Tim wext mell nebe (Dsgotin) Gotin Muzk: Ali Baran

15-AL XWARZA

Werd ana ewit, xwe werd ana, Bazdiy gund di filana, ema biriy bi mrgan mana, i dema Hemz kon di re l vedana,

Digerin li ko dwana, Sib yek Hemz ser xwe li ber kon di re dihelna. Drbn li ber av xwe digern, Tewqa Siwerek li bin mala w dibn, ew swar b siv Gozel diebn, Got; Temo lo lawo! Egdo lo lawo! De tu lez ke, bilezn e, Xwe bi Extexan bighne. Kek ji Stanbol ji Extexan re bidern e.

Zn bi ar qaa li pita kek Stenbol biidne, Li ber qerpza zn biikilne ortek karzna. xwe di biniya mala re bighne. Salix dana w swar ji min re bn e. Eger swar xuya b, Bje bav min Hemz gelek selam kelam qedm li ba te kirine Hal havaln qaaxn me li zozana jor i ne? Eger swar Celaliya be, mal me du ilpa ne Ditirsim v sib talanek ji xwe re bikne. Tam lez kir lezandiye, Kek Stenbol ji Extexan derani tye. Zn bi ar qaia li pit idandi ye,

50

P xwe li rikba avti ye Xwe li bin y mala re gihandi ye, Ber xwe da y, Ew swar sv Gozel bi eyn ye. Gaz kir, svo lo lawo ! Gava av min bi av te keti ye, Ray pita min qeti ye. Kezeba dil min hliye. Ji min re bj hal haval Di qaaxn me li zozana jor i ye? Way la li min diran! sv got; Temo lo lawo ! ukir bi mr mezin be. Nan me biri ye be, Haya kon me sot be; Nava qaeriy li mala r, Li dar din qet tu ne be! evd na evd,

Omer yzba Di gel gid bav bn ba, Mixoy Gozel tabrek esker Anadol bi ser bira aln me girt ye. Bst pnc kur law dest wan bi dar kelep da ye. ber wan da ye, Erzorima rengn e. Bahsa kutina wan heye, berdana wan qet tu nne.

Gava ku Tem wa bihstiye, Calaba kek Stembol zivirandi ye, Qesta kon mezin kiriye, Ji bav xwe re gotiy; Er, bavo hatina v swar b oxir ye. ew swar sv Gozel bi eyn ye.

Ji Hawar

16-JI ANADOLU Y

17- MEWLUT BRA

iya germ det nehtin Baran bar iya otin Va nglz va nglz Tehtil bahir ger ser deniz Leker Osman nehat pez bivane Dijmin ser ev tabureka xwe didize Va quruna dev xete Jor de t ye bi heybet Ji aly aan naem aan Nale nala wan nexwan Ez li biray xwe digerim Gotin, nexwee te rakirin Heyder Paa Curik: Brnebn ji kurdn aliya Polatliye.

Her lawo, her lawo Simbel zer p bada yo Helep Musil gitik tevda yo(vo) Qumandan ser panzda yo arixan lign te kuta yo Kinc li kot te nema yo Her lo Os Hemdn Dev birne, te re t ye xwne Yar kor bi metirsne Dayik pir dr mexne Germ hat germa havne Xwed ji mamoste raz be Ry xorta dayin ziman martne Lo birayo lo birayo

Li iya Bexdad bi te ne ma yo Bi xwe got, bi xwe giryayo. M. Polatli.-Brnebn hejmar. 5-sal 98.

51

19-BRT (BERT)

Birt birt qurban Birt Xort mal kum min ra birt Ew i sal b min dilk xwe girt Kt orisp ji dest min girt

L l de min go v prik ez xapandim T qaw qacax ntin bi min xoandin Mal Kt orisp ar pkeve Zn zenge min idandin

L l de min go jr da hat xwe l bakir

Dman cixar li xwe belav kir Xelke go tur berdu e Di qelb xwe de ss cara maelle kir

L l de min go baran bar erd mimi Can tur b ning teri Xelke go turr berdu e De min go merk cahl b di xwe qeri De min go baran bar erd il kir Hoste rab yapi

18-OS HEMDN

Xelk ji min ra qala dil kir Min di vir de cger kl kir De min go here bavo here bavo

Qelbe min l b xna ava De min go ez nedame lawk bi dilo Dane Bek Os y dev kilavo De min go xde gund me Mil Omer Kevire ber camye me mermer e

Qe t sebaba dil min te tneb Sebaba dil min te Kor Omer e L l min go hv ron e weke ira Rahla lawk xwe ketim j ra kilam sitra

Ez hatime dawya gund Ome ewit W go xong min go bira

L l de min go wextk yak ser min yak pe Terzeyo li ser r x e x e De min go yar xwe nasneke

52

20-Ji Gund Ome xarz Mistefa avu e

L l de min go li p bir li p bir Gelan gdan li min re dibire ku bi dil xwe zewicin Mna zerk qil kr li pail L l de min go ava bro germo kel L peya b hezret El Wextek dile min kete w kal De go here ma sevda min te bimine dnya w al De min go ber mal me oy erd e Cilek dnim t xwe bi ser de Wextak mer kot hat kelemj b Eza bm tu deng meke min ra berde De min go meke meke lawko meke

Pez xwe wni li ser sng min mexel ke

Cot memik zozik min were teve hev ke

Herar mal di kort da Ma l hata bi ort da K naber dil min te keto Ma ning wan bketo di hort da Hveron e weke ira Rahla lawke xwe ketim j re kilam sitra Ez hatim dyar gund me y hesd mesd ketim Ez bi te re bme xang bira Kndiry Kndiry Klo xwey day seds ye Ma xde dil mirade min-te bikira Min bigoto Arf e birang tey ramedye li hepisxana Engr ye Berdla min dil gawir b Li re heft cara sere xwe qare min ra

li ber nenik girdaye We prik ez xapandim Ti qaw qacax ntin min xoandin ku av xwe ave min aixtir Kezeva lawik idandin

21-BSK B TL

Bisk bi tl, bisk bi tl Her were b hle-ml Bisk bi tl, bisk bi tl Dsa siba te bi xr Sib ye tav daye Bisk tncik badaye Bisk bi tl, bisk bi tl Muhbeta nav dila ye

Bisk bi tl kea rind e eka nava gund e Bisk bi tl, bisk bi tl Ser min j bilind e

Sib ye ro germij Ez tu tevde bijn Bisk bi tl, bisk bi tl V hesret m dikj

53

22-DM DM NEMA TM Diim diim nema tm Ez heyirm i bibm d tik nema km Ez aiq av te Memnn im ji bav te L awirn diya te

Diim li vir namnim Bes e derda hilnim Pel ji te ra binim Tu carek wer mala min Tu a bike dil min Ew i bibe hal min

Ax of b feyde ye Dem dema min te ye Er xelk i ji me ye

23-KEKO

Min nezan, min nezan, min nezan Keko dib min k