OSNOVNE KLIMATSKE KARAKTERISTIKE

• Klima predstavlja skup vremenskih pojava, odnosno atmosferskih procesa, kojikarakterišu fizičko stanje atmosfere iznadnekog područja.

• ona je i energetski resurs (sunce i vetar), i materijalni resurs (padavine)

• Nauka koja izučava uslove pod kojima se obrazuje klima nekog područja naziva se klimatologija.

• Sa gledišta hidrometeorologije, koja izučavaatmosferske procese koji utiču na vodne resursena zemlji, od interesa su klimatski elementi kojiimaju direktan uticaj na pojedine faze hidrološkog ciklusa. To su, pre svega, sledeći klimatski elementi– sunčeva radijacija;– zračenje tla;– temperature vazduha;– vazdušni pritisak;– vlažnost vazduha;– oblačnost i trajanje sunčevog sjaja;– vetar;– padavine;– isparavanje.

Atmosfera Zemlje

Zemlja se deli na:• osnovno telo• hidrosferu• atmosferu• biosferu

Masa atmosfere je 5.157*1015

tona, a Zemlje 5.98*1021 tona.

ATMOSFERA

• Gasoviti omotač Zemlje• Povremeni sadržaj

– Voda u sva tri agregatna stanja– Čvrste čestice: prašina, dim, soli

• Gustina atmosfere – postepeno opada sa visinom– Oko 600 km – beznačajna– 9/10 mase atmosfere je ispod 20 km– 2/3 mase atmosfere je ispod 10 km

Hemijski sastav atmosfereZemlje

• Atomi i molekuli do visine od 60km (neutralnaatmosfera)

• Od 60 do 600km je jonosfera• Iznad je protonosfera

Zapreminski procenti pojedinihgasova

• Azot 78.084% • Kiseonik 20.946% • Argon 0.934% • CO2 0.0324% • Neon 1.818*10-3%

• Helijum 5.24*10-4 %• Metan 1.3 *10-4 %• Kripton 1 .14*10-4 %• Vodonik 5*10-5 %

Promenljive komponente: vodena para (3 % u tropima, 2*10-5 % na Antarktiku), aerosoli, fotohemijski smog.

Građa atmosfere Zemlje

• Po vertikali je slojevita. • Do 200 km je stabilna, a iznad je

promenljiva (pulsira i sažima se) pa imanepravilnu formu.

Raspodela temperature po visini

Slojevi u atmosferi

• troposfera

• tropopauza

• stratosfera

• mezosfera

• mezopauza

• termosfera

• egzosfera

Troposfera

• najniži sloj• u njoj je 80% mase• visina: 11km, 17-18km • karakteriše je pad temperature sa visinom• regulator temperature danas su ugljen-

dioksid i vodena para

Tropopauza

• širina 1 - 3km • temperaturska inverzija• nad ekvatorom je

hladnija, nad polovimatoplija

Stratosfera

• do visine od 50 km • temperatura se slabo

menja• ozonski sloj• stratopauza na 48-56 km• regulator temperature je

ozon

Mezosfera

• temperatura ponovopočinje da pada (do -1100

C) • javljaju se sedefasti

oblaci• iznad je mezopauza

Termosfera

• brzi rast temperature (na200-250 km je 1800 K)

• jonizacija (D, E i F slojevi)

• pojava polarnih svetlosti

Egzosfera

• na visinama preko1000km

• disipacija atmosfere

Vazdušni pritisak

• Gustina vazduha opada sa temperaturomPri pritisku od 1013 mb

– t = -20 oC → ρ = 1.395 kg/m3

– t = 0 oC → ρ = 1.292 kg/m3

– t = 20 oC → ρ = 1.204 kg/m3

– t = 25 oC → ρ = 1.145 kg/m3

• Vazdušni (atmosferski) pritisak u klimatologiji imavažnu ulogu, – od njegovog rasporeda zavisi pravac i brzina vetra. – Značajan za vegetaciju pri razmeni vazduha između gornjih

slojeva zemljišta i prizemnih slojeva vazduha, tj. kod tzv. “disanja zemljišta”.

• Atmosferski pritisak je direktna posledica težinevazduha. Razlikuje s mestom i vremenom jer se količina (i težina) vazduha iznad Zemlje isto takorazlikuju.

• Atmosferski pritisak se smanjuje za 50% na visini odoko 5 km (kao što se i oko 50% ukupne maseatmosfere nalazi unutar najnižih 5 km).

• Prosečni atmosferski pristisak izmeren na morskomnivou iznosi oko 101.3 kilopaskala.

• Jedinica mere je Paskal

1 bar = 1000 mb = 105 Pa (paskala) = 102 kPa

Instrumenti za merenje su:

– Živini ili aneroidni batometar ili barograf –hermetički zatvorene kutije iz kojih je delimično izvučen vazduh. Sa promenom vazdušnog pritiska pomeraju se zidovi kutije, koji se preko poluge prenose na aneroidnibatometar, odnosno grafopisačem na barograf.

aneroidni batometar

Živin baromer

Barograf

• Srednji pritisak

321147 pppp ++

=Srednji pritisak:

Ideksi označavaju vremena čitanja

ATMOSFERSKI PRITISAK• Uzrok – težina vazduha. Na nivou mora 1 m3 vazduha

• Na temperatruri – 20oC teži 1.395 kg• Na temperatruri 0oC teži 1.293 kg• Na temperatruri – 20oC teži 1.165 kg

• Pritisak vazduha se izražava u milibarima – mb. Na površini mora iznosi 1013.2 mb. Neprekidno se menja pod uticajem termičkih i dinamičkih procesa u atmosferi.

• Ima dnevni hod– Maksimalni u 10 i 22h

– Minimalni u 4 i 16h.• Amplituda ovih kolebanja

– Na ekvadoru 3-4 mb– Na našim geografskim širinama 0.3 mb

Barometarski pritisak se smanjuje sa visinom. Na svakih 100 m pada u proseku za 13.3 mb u sloju od 900 m. Na primer za Evropu

-12-6-148Temperatura vazduha (oC)

6146997948991014Pritisak(mb)

40003000200010000Visina (m)

• Promena pritiska utiče na:– Na isparavanje – sa smanjenjem pritiska povećava se

isparavanje. U regionima gde se pritisak slabo menja isparavanje je beznačajno. U višim predelima uticaj pritiska na isparavanje je značajno.

– Na promenu nivoa podzemnih voda– Na hlađenje zemljišta pod snegom– Na kretanje vazdušnih masa