HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC DỰ ÁN PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC

THPT GIAI ĐOẠN 2

TÀI LIỆU

BỒI DƯỠNG GIÁM ĐỐC TRUNG TÂM

GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

Chuyên đề 2

QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỔI

Hà Nội, 2015

2

Tác giả:

PGS.TS.Đặng Xuân Hải

Ban biên tập

PGS.TS. Đặng Thị Thanh Huyền (trưởng ban)

Biên tập tài liệu in

PGS.TS. Đặng Thị Thanh Huyền - PGS.TS. Trần Ngọc Giao

– PGS.TS. Hà Thế Truyền

Biên tập tài liệu số hóa

TS. Nguyễn Mạnh Hùng - PGS.TS. Đặng Thị Thanh Huyền

– ThS. Vũ Lê Quỳnh Giang

Thư ký

ThS. Lương Thị Thanh Phượng (tổ trưởng), ThS. Đặng Thị Kim Dung, ThS.

Ngô Thị Thùy Dương, ThS. Nguyễn Thị Hồng, ThS.Lê Thành Vinh

Đơn vị thường trực:

Viện Nghiên cứu khoa học Quản lý giáo dục, Học viện Quản lý giáo dục

Địa chỉ: 31 Phan Đình Giót, phường Phương Liệt, Quận Thanh Xuân, Hà Nội

ĐT: 043. 664 0343 Fax.043 8641802

MỤC LỤC

PHẦN 1. GIỚI THIỆU CHUYÊN ĐỀ ................................................ 7

1. Mục tiêu ............................................................................................ 7

Chủ đề 1. Tổng quan về thay đổi và quản lý sự thay đổi .......................... 8

II. NỘI DUNG CHI TIẾT .................................................................... 8

Chủ đề 1. Tổng quan về thay đổi và quản lý sự thay đổi .......................... 8

1.1. Tư duy về sự thay đổi..................................................................... 8

Thay đổi là gì? .......................................................................................... 8

1.2. Nguyên nhân dẫn đến sự thay đổi .............................................. 10

1.3. Nhận diện các điều kiện dẫn đến sự thay đổi thành công của một Trung tâm GDTX ................................................................................. 11

a) Một số lí do mà giám đốc TTGDTX cần biết quản lí sự thay đổi ......... 11

Lí do thứ nhất: Do yêu cầu của cấp trên và của xã hội ........................ 11

Lí do thứ hai: TTGDTX muốn thích ứng với thay đổi, giám đốc các TTGDTX phải biết quản lí sự thay đổi ................................................. 11

Lí do thứ ba: QL thay đổi là một nội dung trong Chuẩn giám đốc của TTGDTX .............................................................................................. 12

1.4. Các vai trò cần có của giám đốc TTGDTX khi QL sự thay đổi ......... 14

1.5. Những đặc điểm cần có của một người quản lý sự thay đổi ở TTGDTX ............................................................................................... 15

Những người quản lý sự thay đổi ở TTGDTX cần có những đặc điểm: 15

Câu hỏi ................................................................................................... 15

1.Thế nào là thay đổi và quản lý sự thay đổi ........................................... 15

2.Vì sao Giám đốc TTGDTX cần phải quản lý sự thay đổi? ....................... 15

3.Điều kiện cần và đủ cho quản lý sự thay đổi thành công của TTGDTX là gì? ................................................................................................... 15

4.Các vai trò cần có của giám đốc TTGDTX khi QL sự thay đổi là gì? ... 15

4

5.Những đặc điểm cần có của một người quản lý sự thay đổi ở TTGDTX là gì? ...................................................................................................... 15

6.Anh/Chị cho biết Giám đốc TTGDTX hiện nay có đủ các đặc điểm cần thiết để quản lý sự thay đổi thành công? ............................................... 15

Chủ đề 2. Nguyên tắc và tiến trình quản lí sự thay đổi .......................... 16

1. Một số nguyên tắc .......................................................................... 16

2.Nhận diện rào cản khi đưa một thay đổi vào TTGDTX ...................... 18

2.3. Các giai đoạn chủ yếu trong quản lý sự thay đổi ......................... 23

2.4. Kỹ thuật triển khai 11 bước cụ thể trong quản lí sự thay đổi .......... 24

Câu hỏi ôn tập ........................................................................................ 31

1.Phân tích 11 nguyên tắc quản lý sự thay đổi. ................................... 31

2.Có những rào cản khi đưa một thay đổi vào TTGDTX .......................... 31

3.Phân tích 3 giai đoạn của sự thay đổi. Nêu ví dụ ở TTGDTX về các giai đoạn của sự thay đổi. ............................................................................. 31

4.Vận dụng quy trình 11 bước trong quản lý sự thay đổi của Trung tâm GDTX về việc xu hướng sáp nhâp Trung tâm GDTX, Trung tâm giáo dục KTTH-HN và Trung tâm dạy nghề ............................................................ 31

Chủ đề 3 Những vấn đề cụ thể trong “Quản lí sự thay đổi” ở TTGDTX hiện nay ........................................................................................................ 32

1. Lập Kế hoạch cho một sự thay đổi ở TTGDTX ................................. 32

2. Vận dụng lí thuyết quản lí sự thay đổi để đổi mới chương trình đào tạo của Trung tâm GDTX trong giai đoạn hiện nay .............................. 35

3. Vận dụng lí thuyết quản lí sự thay đổi để đổi mới hoạt động của Trung tâm GDTX hiện nay ................................................................... 38

4. Một kỹ thuật cần tham khảo trong QL sự thay đổi ở một Trung tâm GDTX ................................................................................................. 39

Giới thiệu

Thực hiện kế hoạch số .... BGD ĐT của Bộ GD&ĐT ngày tháng năm 2014

về xây dựng tài liệu bồi dưỡng CBQL Trung tâm GDTX, Dự án phát triển giáo

dục THPT giai đoạn 2 đã phối hợp với Học viện Quản lý giáo dục biên soạn tài

liệu bồi dưỡng Giám đốc Trung tâm GDTX.

Mục tiêu nhằm nâng cao năng lực cho giám đốc trung tâm giáo dục thường

xuyên, tập trung thực hiện các nhiệm vụ liên quan đến phát triển GD THPT

trong đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục thông qua hai hình thức học tập trực

tuyến và bồi dưỡng tập trung.

Thời gian: học trực tuyến 01 tháng và bồi dưỡng tập trung 03 ngày.

Tài liệu gồm 6 chuyên đề:

Chuyên đề 1. Khung năng lực của người giám đốc TT GDTX.

Chuyên đề 2. Quản lý sự thay đổi.

Chuyên đề 3. Năng lực quản lí và phát triển chương trình giáo dục ở TT

GDTX.

Chuyên đề 4. Động lực và tạo động lực làm việc cho giáo viên và nhân viên

ở TT GDTX.

Chuyên đề 5. Quản lí chất lượng giáo dục ở TT GDTX.

Chuyên đề 6. Một số kỹ năng phân công và ủy quyền trong TT GDTX.

Các chuyên đề được thiết kế theo các chủ đề, định hướng học tập trực tuyến kết

hợp với học tập trực tiếp, tăng cường thảo luận, trao đổi, thực hành thông qua

các bài tập, tình huống cụ thể.

Ban tổ chức tài liệu chân thành cảm ơn các chuyên gia, các nhà khoa học và

nhiều cán bộ quản lý TTGDTX đã tích cực tham gia vào quá trình biên soạn và

hoàn thành tài liệu.

Do điều kiện tổ chức tài liệu còn nhiều hạn chế nên không tránh khỏi thiếu sót.

Rất mong nhận được góp ý hoàn thiện tài liệu của các chuyên gia, cán bộ quản

lý TTGDTX và độc giả.

Ban biên tập

6

LÃNH ĐẠO VÀ QUẢN LÍ SỰ THAY ĐỔI

Thời lượng: 45 tiết (40 tiết học trực tuyến và 5 tiết học trực tiếp)

PHẦN 1. GIỚI THIỆU CHUYÊN ĐỀ

1. Mục tiêu

Sau khi nghiên cứu/học tập chuyên đề học viên có được:

Về kiến thức:

- Đặc điểm của các thay đổi thường gặp trong GD ở các TTGDTX trong

bối cảnh đổi mới GD hiện nay (nhận diện hay khởi xướng một sự thay

đổi ở cơ sở của bạn để tăng khả năng thích ứng).

- Nội dung chủ yếu của quản lí sự thay đổi ở một TTGDTX trong bối

cảnh đổi mới GD hiện nay.

Về kỹ năng:

- Xác định được các yếu tố của một kế hoạch quản lí thay đổi ở một

TTGDTX trong bối cảnh đổi mới

- Xây dựng và tổ chức thực hiện được một kế hoạch triển khai một sự thay

đổi cho một TTGDTX (thay đổi cụ thể do chính HV chọn cho cơ sở GD

của mình).

- Có khả năng thích ứng với sự thay đổi và có khả năng triển khai sự đổi

mới ở TT GDTX

2. Mô tả chuyên đề

Chuyên đề giới thiệu khái quát về khái niệm quản lý sự thay đổi, giúp

người học nhận diện được đặc điểm của thay đổi, nguyên nhân và quy

trình quản lý thay đổi ở Trung tâm GDTX trong bối cảnh đổi mới căn

bản, toàn diện giáo dục.

3. Yêu cầu kiến thức trước khi vào học

Người học đã được học chuyên đề khung năng lực của giám đốc Trung

tâm GDTX, đã có những hiểu biết cơ bản về quản lý,quản lý giáo dục

nói chung

4. Nội dung chính

Chuyên đề gồm các chủ đề sau:

8

Chủ đề 1. Tổng quan về thay đổi và quản lý sự thay đổi

Chủ đề 2. Một số nội dung chính của quản lí sự thay đổi và quy trình

quản lý sự thay đổi

Chủ đề 3 Những vấn đề cụ thể trong “Quản lí sự thay đổi” ở TTGDTX hiện nay

II. NỘI DUNG CHI TIẾT

Chủ đề 1. Tổng quan về thay đổi và quản lý sự thay đổi

Mục tiêu:

Sau khi hoàn thành chủ đề này, người học có khả năng:

- Nhận diện được đặc điểm của thay đổi và quản lý sự thay đổi,

Nguyên nhân dẫn đến sự thay đổi và điều kiện thực hiện sự thay đổi

thành công.

- Nhận diện được các đặc điểm của sự thay đổi của TTGDTX hiện nay,

nguyên nhân và điều kiện thực hiện sự thay đổi thành công ở

TTGDTX

1.1. Tư duy về sự thay đổi

Thay đổi là gì?

Theo hướng tích cực, có thể hiểu thay đổi là làm cho khác đi hay đổi mới

để sự vật, hiện tượng phù hợp hơn, thích ứng hơn với yêu cầu của bối cảnh. Xét

về bản chất, thay đổi bao hàm sự biến đổi về lượng, về chất hoặc/và cơ cấu của

các sự vật hiện tượng. Thay đổi có thể chỉ đơn giản là cải tiến một khía cạnh nào

đó (ví dụ đổi mới phương pháp dạy học trong quá trình dạy học trong khi đó chưa

đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập người học; cũng có thể là thực hiện

chủ trương “đổi mới căn bản,...”.

Để định hướng cho việc triển khai thành công, người quản lí cần có tư duy

đúng về sự thay đổi. Theo quan điểm của G.E. Hall và S.M. Hord tư duy quản lí

sự thay đổi gồm 3 điểm cơ bản sau:

i) Sự thay đổi là một quá trình

Sự thay đổi là một quá trình chứ không phải là một sự kiện. GD nói chung,

dạy học nói riêng ở một TTGDTX sự thay đổi là một quá trình. Thay đổi cần thời

gian và có khi là thời gian dài, cần có lộ trình và mọi sự thay đổi, cần sự đầu tư

hợp lí. Để thay đổi diễn ra cần giải quyết nhiều vấn đề liên quan, đặc biệt là thay

đổi đối với GD nói chung và trong TTGDTX nói riêng.

ii) Thay đổi phải từ bên trong

Thay đổi ở một TTGDTX gắn liền với thay đổi các nội dung và phương

thức hoạt động của nó. Một TTGDTX chưa thể thay đổi nếu các đặc trưng của nó

giữ nguyên. Sự thay đổi gắn với thay đổi nội dung của sự việc chứ không phải

thay đổi tên gọi, nếu không thay đổi cơ bản triết lí dạy và học và không đổi mới

hoạt động giáo dục của TTGDTX đó, không thể gọi là TTGDTX đó đã thay đổi.

iii) Thay đổi phải qua hành động

Không thể thay đổi có kết quả nếu không triển khai thực tiễn mới (thay

đổi không nhận diện qua lời nói). Các kết quả đo đếm và nhận diện thông qua quá

trình triển khai các thay đổi đối với các vấn đề cụ thể trong suốt quá trình thay

đổi. Không thể nhận diện thay đổi thông qua “báo cáo”; cần có các minh chứng

thuyết phục răng thay đổi đã được thực hiện. Thay đổi dạy học mà năng lực, phẩm

chất của người học không được nâng lên thì thay đổi dạy học vẫn chỉ là lời nói.

Sơ đồ: Tư duy về sự thay đổi

Quản lí sự thay đổi là gì ?

Nhận diện khái niệm “quản lý sự thay đổi” và “thay đổi sự quản lý” liên

quan đến khái niệm quản lý là gì. Khi nói “quản lý sự thay đổi” hàm ý sự thay

đổi đó diễn ra ở khách thể, đối tượng (mà khách thể của quản lý Trung tâm GDTX

là những con người tham gia vào hoạt động Trung tâm GDTX; toàn bộ công việc

mà Trung tâm GDTX phải đảm nhiệm và điều kiện, môi trường để quá trình đào

tạo diễn ra đạt mục tiêu dự kiến), diễn ra ở môi trường, bối cảnh quản lý Trung

tâm GDTX hiện nay.

Có một số quan niệm như sau: quản lý thay đổi là thực hiện các chức năng

quản lí trong việc triển khai các thay đổi; quản lý thay đổi là điều khiển sự thay

đổi để sự thay đổi đó đi đến đích dự kiến. Có tác giả còn cho răng: “Lãnh đạo,

10

quản lý sự thay đổi chính là quá trình chuyển các thành viên từ trạng thái cam

kết với mô hình hoạt động cũ sang cam kết với mô hình hoạt động mới”,... Chúng

tôi sẽ định nghĩa quản lí thay đổi như sau: “Quản lí sự thay đổi là quá trình xây

dựng ý tưởng, thuyết phục người khác tham gia và tổ chức thực hiện thành công

để đạt được mục tiêu đề ra”.

Con người luôn sống với sự thay đổi, thay đổi là cơ hội nhưng cũng là

thách thức đối với cuộc đời của bất cứ ai. Đổi với một Trung tâm GDTX cũng

tương tự, muốn bắt nhịp với cuộc sống cần chấp nhận sự thay đổi và bởi vậy việc

chủ động dự đoán nhằm tiếp cận sự thay đổi nhanh chóng là cách làm tốt nhất

cho tương lai một Trung tâm GDTX. Lời khuyên cho các nhà QL là hãy tiếp cận

sự thay đổi bằng tư tưởng cởi mở và học cách phát huy những yếu tố tích cực

1.2. Nguyên nhân dẫn đến sự thay đổi

Sự cần thiết của thay đổi và tính phù hợp của nó phụ thuộc vào “đặc điểm

của tổ chức mà ở đây là TTGDTX” trong bối cảnh hiện thời; Các Trung tâm

GDTX đang đối mặt với những thay đổi liên quan sau đây:

- Thực hiện quá trình đảm bảo chất lượng và kiểm định chất

lượng;

- Đổi mới mục tiêu, nội dung, chương trình đào tạo;

- Tăng cường xã hội hóa và đa dạng hóa nguồn đầu tư; đổi mới

quản lí tài chính gắn với hiệu quả;

- Ứng dụng công nghệ thông tin vào quá trình dạy học nói chung

và quản lý Trung tâm GDTX nói riêng;

- Thực hiện các cuộc vận động và các phong trào do ngành GD

khởi xướng để điều chỉnh hoạt động của mình cho phù hợp với bối cảnh

vừa cạnh tranh, và hợp tác với các cơ sở GD, các trung tâm đang tồn tại

trên địa bàn.

Chúng ta giả sử phần lớn các thay đổi do bối cảnh tạo nên và các nhân tố

chủ yếu tạo ra sự thay đổi là:

- Các hoạt động của Trung tâm GDTX bây giờ nhận ra là bất cập so

với yêu cầu

- Chuyển sang cơ chế QL mới, mọi người cảm thấy “sự kìm hãm

không đáng có”, cần phải có sự thay đổi.

- Vấn đề đào tạo theo nhu cầu trở thành sống còn đối với Trung tâm

GDTX,...

1.3. Nhận diện các điều kiện dẫn đến sự thay đổi thành công của một

Trung tâm GDTX

a) Một số lí do mà giám đốc TTGDTX cần biết quản lí sự thay đổi

Trong thực tế TTGDTX phải tổ chức thực hiện những chủ trương đổi mới

được hoạch định từ cấp trên. Trong trường hợp này, người Giám đốc TTGDTX

phải nhận diện tốt những yêu cầu và nội dung thay đổi chỉ đạo từ cấp trên và cụ

thể hóa các nội dung đó cho TTGDTX của mình hoặc khởi xướng những thay đổi

cụ thể ở TTGDTX mình để thực hiện yêu cầu đổi mới cấp trên đặt ra.

Lí do thứ nhất: Do yêu cầu của cấp trên và của xã hội

Đổi mới GD đặt ra yêu cầu mới cho các TTGDTX phải đổi mới. Tháng 11/

2013, BCH TW Đảng khóa XI đã ban hành Nghị quyết số 29 phê duyệt đề án

“đổi mới căn bản, toàn diện GD...” (NQ 29/TW) trong đó yêu cầu: “…Đổi mới

mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của chương trình giáo dục theo hướng

phát triển phẩm chất và năng lực người học; đổi mới căn bản hình thức và phương

pháp kiểm tra, thi và đánh giá chất lượng giáo dục, bảo đảm trung thực, khách

quan, chính xác, theo yêu cầu phát triển năng lực, phẩm chất người học,....đổi

mới căn bản công tác quản lý giáo dục, bảo đảm dân chủ, thống nhất; tăng quyền

tự chủ và trách nhiệm xã hội của các cơ sở giáo dục”. Nội dung trên đặt ra rất

nhiều thay đổi ở TTGDTX. Giám đốc TTGDTX cần nhận diện chính xác các nội

dung liên quan trực tiếp đến nhà trường mình đang quản lí để có thể triển khai

“sự thay đổi” cho TTGDTX.

Lí do thứ hai: TTGDTX muốn thích ứng với thay đổi, giám đốc các

TTGDTX phải biết quản lí sự thay đổi

Mục đích của thay đổi là để thích ứng và phát triển. Có thể coi “thay đổi”

là động lực của sự “phát triển” còn “phát triển” là mục đích của sự“thay đổi” vì

thay đổi là tiền đề, là cơ hội cho sự phát triển. Thay đổi sẽ cải tiến, sẽ đổi mới, sẽ

cải cách và thậm chí là cách mạng cái không phu hợp, cái bất cập, cái trì trệ, cái

cản trở sự phát triển làm cho sự vật hiện tượng tiến lên một trạng thái mới hoàn

thiện hơn, hiệu quả hơn,...

TTGDTX hiện nay đối mặt với nhiều thay đổi: Ví dụ, sứ mạng của

TTGDTX và nhiệm vụ của các trung tâm khác (như Trung tâm giáo dục Hướng

12

nghiệp-KTTH; Trung tâm dạy nghề; ...) có sự giao thoa, lại tồn tại trên một địa

bàn. Làm thế nào để vừa cạnh tranh, vừa hợp tác với các trung tâm đó là một bài

toán của năng lực thích ứng đối với giám đốc các TTGDTX hiện nay; nếu không

giải tốt bài toán này TTGDTX khó phát triển trong bối cảnh mới,… Một

TTGDTX tốt, hoạt động hiệu quả là một TTGDTX có khả năng phát triển trong

mọi hoàn cảnh và thay đổi chính là động lực cho sự phát triển và người giám đốc

của TTGDTX phải biết điều khiển sự thay đổi đến đích.

Lí do thứ ba: QL thay đổi là một nội dung trong Chuẩn giám đốc của

TTGDTX

Một TTGDTX tốt, hoạt động hiệu quả là một TTGDTX có khả năng phát

triển trong mọi hoàn cảnh và để quản lí TTGDTX đó phải là người giám đốc của

TTGDTX đạt chuẩn đã được Bộ GD&ĐT ban hành từ 2012. Nếu xem xét kỹ nội

dung của chuẩn năng lực quản lí thì chúng ta thấy trong đó có yêu cầu của năng

lực quản lí thay đổi với một số tiêu chí cụ thể. Một người giám đốc của TTGDTX

đạt chuẩn trong bối cảnh hiện nay phải có khả năng thích ứng và biết quản lí sự

thay đổi. Có khả năng “chuyển các thành viên từ trạng thái cam kết với mô hình

hoạt động cũ sang cam kết với mô hình hoạt động mới”. Chủ động với những yêu

cầu thay đổi và hướng dẫn giáo viên, nhân viên cung thực hiện sự thay đổi…

Như vậy, Quản lí thay đổi là một trong những năng lực cần có của người

giám đốc của TTGDTX trong bối cảnh đổi mới giáo dục.

Điều kiện cần và đủ cho quản lý sự thay đổi thành công:

1. Lãnh đạo có quyết tâm và có sự chỉ đạo quyết liệt cho “sự thay đổi”.

2. Đặt được mọi người trong tổ chức vào vị thế sẵn sàng cho sự thay đổi.

3. Có một kế hoạch với lộ trình đi đến đích “xác đáng”(phù hợp với đặc điểm

của tổ chức mình và khả thi trong bối cảnh cụ thể).

Các điều kiện dẫn đến sự thay đổi thành công của một Trung tâm GDTX

Tổ chức phải là tổ chức biết học hỏi là điều kiện thành công vì trong tổ

chức đó chấp nhân sự thử nghiệm và thách thức; tổ chức đó luôn “hướng mở”.

Cần gắn sự thay đổi với sứ mạng của Trung tâm GDTX và hướng vào mục

đích nâng cao vị thế của Trung tâm GDTX, gắn với sự phát triển đội ngũ và

chuyên môn.

Xây dựng cho được “văn hóa chất lượng” của Trung tâm GDTX; một

Trung tâm GDTX có văn hóa chất lượng là Trung tâm GDTX có mục tiêu chất

lượng rõ ràng và công bố rộng rãi, có mong muốn làm việc hợp tác, có giao tiếp

hiệu quả, có bầu không khí thân thiện, cởi mở và trung thực; mọi thành viên của

tổ chức đều phấn đấu vì thương hiệu của Trung tâm GDTX.

Lãnh đạo phải có tầm nhìn, có khả năng dự báo và có uy tín.

6 câu hỏi mà người QL sự thay đổi phải tìm cho được câu trả lời khi

bắt tay vào “QL sự thay đổi” ở một TTGDTX:

1/ Cái gì ở TTGDTX của mình cần thay đổi, kết quả mong đợi là cái gì:

Cái đích muốn đến khi thực hiện sự thay đổi đó?

2/Dự báo trạng thái hiện hành của TTGDTX (tồn tại như thế nào khi các

trung tâm khác cũng vươn sang đối tượng truyền thống của mình): Vấn đề định

thay đổi đối với TTGDTX có đặc điểm gì?

3/ Khoảng cách hiện hữu giữa 2 trạng thái nêu trên (đặc biệt liên quan đến

“sự thay đổi)?

4/ Có “năng lượng/sự sẵn sàng” hay “rào cản/phản ứng” khi tiến hành sự

thay đổi không?

5/ Điều người QL sự thay đổi ở một TTGDTX mong muốn và khả năng

thực hiện được thay đổi đó?

6/ Tính phù hợp và khả năng hiện thực hoá sự thay đổi trong bối cảnh của

địa phương nơi TTGDTX đang tồn tại?

Kết luận: kết quả của sự thay đổi phụ thuộc nhiều vào: Đặc điểm của

TTGDTX (huyện, tỉnh) và quản lí tổ chức đó (Quy định về chức năng, nhiệm vụ);

Đặc điểm của con người (cộng đồng, địa phương; GV, người học) của TTGDTX

đó; Đặc điểm của “sự thay đổi” (thay đổi nhiệm vụ hay thay đổi một yếu tố nào

đó của quá trình GD&ĐT của TTGDTX) và đặc điểm của kết quả mong đợi của

sự thay đổi (ngắn hạn, dài hạn,...).

14

1.4. Các vai trò cần có của giám đốc TTGDTX khi QL sự thay đổi

Chức năng chính của một người quản lý thay đổi là làm sao để thay đổi đó

diễn ra một cách có hiệu quả nhất và ít bị xáo trộn nhất. Vậy người giám đốc

TTGDTX khi“QL sự thay đổi” phải thực hiện các vai trò:

i). Người cổ vũ, “xúc tác” kích thích sự thay đổi

Để là người xúc tác người quản lí biến “nhu cầu thay đổi khách quan” thành

nhu cầu “tự thân” của các thành viên trong tổ chức thông qua việc tạo áp lực phải

thay đổi; thông qua việc tạo môi trường “niềm tin” vào kết quả và lợi ích của sự

thay đổi; tạo cơ chế khuyến khích, động viên kịp thời những kết quả đạt được dù

nhỏ. Đảm bảo nguyên tắc hài hoà lợi ích.

ii). Người hỗ trợ suốt quá trình sự thay đổi

Để là người hỗ trợ, người quản lí luôn là điểm tựa cho nhân viên; giúp cấp

dưới khắc phục những trở ngại khi họ gặp phải. Kịp thời hướng dẫn khi cần và

tạo điều kiện môi trường cho họ tự chủ, tự chịu trách nhiệm về công việc của họ.

Người quản lí phải biết chia sẻ thông tin và “luôn luôn lắng nghe, luôn luôn thấu

hiểu”, kịp thời ghi nhận thành công của thuộc cấp dù nhỏ.

iii) Người giải quyết các tình huống cho sự thay đổi

Để là người tạo ra và xử lí các tình huống, người quản lí cần có kỹ năng dự

báo và phát hiện các rào cản và các xung đột có thể có trong quá trình thay đổi;

người QL phải biết đánh giá tình hình và lựa chọn các giải pháp tối ưu trong điều

kiện cụ thể của đơn vị; đặc biệt có tiếp cận mềm dẻo khi giải quyết các xung đột

nếu có.

iv) Người liên kết các nguồn lực cho sự thay đổi

Để là người liên kết các nguồn lực, người quản lí phải biết phân tích dữ

liệu liên quan đến sự thay đổi; nhận diện các nguồn lực (nhân lực, vật lực, tài

lực,...) liên quan trực tiếp đến sự thay đổi; người quản lí phải biết phân tích SWOT

và kết nối các mối quan hệ, kết nối nhu cầu và nguồn lực để quyết định có tính

khả thi khi tiến hành sự thay đổi.

v) Người duy trì sự ổn định trong sự thay đổi

Để là người duy trì sự ổn định, người quản lí phải nhận biết được “độ bất

định” của sự thay đổi và phải lường được “trạng thái hiện hành của tổ chức” đang

ở mức độ nào để lựa chọn con đường, “lộ trình” đạt được mục tiêu của sự thay

đổi phù hợp với điều kiện, nguồn lực của đơn vị, tổ chức. Người quản lí phải biết

lắng nghe và tạo môi trường tâm lí tin tưởng cho các thành viên; quan tâm thích

đáng đến nguyên tắc tôn trọng “lịch sử” để “kế thừa và phát triển”.

1.5. Những đặc điểm cần có của một người quản lý sự thay đổi ở

TTGDTX

Những người quản lý sự thay đổi ở TTGDTX cần có những đặc điểm:

- Họ biết rõ mình muốn đạt được điều gì.

- Họ có thể biến mong muốn thành hành động thực tế.

- Họ có thể nhìn thấy sự thay đổi được đề xuất không chỉ từ chính mình mà

từ quan điểm của những người khác.

- Họ lập kế hoạch một cách linh hoạt.

- Họ không bị thất bại làm nản lòng.

- Họ giải thích được rõ ràng sự thay đổi (ND-đặc điểm, tính chất,...).

- Họ để lại lịch sử thay đổi thành công phía sau mình.

- Họ lôi kéo được mọi người tham gia vào sự thay đổi và biết bảo vệ nhân

viên khi họ vấp ngã.

Câu hỏi

1. Thế nào là thay đổi và quản lý sự thay đổi

2. Vì sao Giám đốc TTGDTX cần phải quản lý sự thay đổi?

3. Điều kiện cần và đủ cho quản lý sự thay đổi thành công của

TTGDTX là gì?

4. Các vai trò cần có của giám đốc TTGDTX khi QL sự thay đổi là gì?

5. Những đặc điểm cần có của một người quản lý sự thay đổi ở

TTGDTX là gì?

6. Anh/Chị cho biết Giám đốc TTGDTX hiện nay có đủ các đặc điểm

cần thiết để quản lý sự thay đổi thành công?

16

Chủ đề 2. Nguyên tắc và tiến trình quản lí sự thay đổi

Mục tiêu

- Nhận diện được các nguyên tắc của quản lý sự thay đổi và các

giai đoạn của một tiến trình quản lý sự thay đổi.

- Vận dụng được các nguyên tắc, yêu cầu của quản lý sự thay đổi

trong Trung tâm GDTX trước các yêu cầu đổi mới căn bản, toàn

diện giáo dục.

- Vận dụng triển khai quản lý thay đổi ở TTGDTX theo quy trình

11 bước .

1. Một số nguyên tắc

Nguyên tắc 1: Sự thay đổi là một quá trình chứ không phải là một sự kiện

- nguyên tắc Lộ trình: Thay đổi cần thời gian và có khi là thời gian dài, cần có lộ

trình và mọi sự thay đổi cần sự đầu tư; để thay đổi diễn ra cần giải quyết nhiều

vấn đề, đặc biệt là thay đổi đối với GD nói chung và trong Trung tâm GDTX nói

riêng.

Nguyên tắc 2: Nguyên tắc kế thừa và phát triển: Thừa kế và phát triển là 2

mặt của một đồng xu. Nguyên tắc này coi trọng tính “cân băng động” trong quản

lí sự thay đổi; hãy lưu ý “truyền thống” của tổ chức trong quá trình thay đổi và

không xáo trộn nếu không thật sự cần thiết.

Nguyên tắc 3: Thay đổi một tổ chức gắn liền với thay đổi các đặc điểm cơ

bản của nó: Một tổ chức chưa thể thay đổi nếu các đặc trưng của nó giữ nguyên:

“Muốn nhộng thành bướm phải trút bỏ vỏ bọc”. Một tổ chức hình thành bởi một

sứ mạng nhất định với các cấu trúc tổ chức phù hợp với chức năng nhiệm vụ của

nó và các hoạt động gắn với “công việc đặc thu” của tổ chức đó: sự thay đổi gắn

với thay đổi nội dung của sự việc chứ không phải thay đổi tên gọi.

Nguyên tắc 4: Sự thay đổi đến với các “kích cỡ” khác nhau. Cũng là sự

thay đổi nhưng thay đổi một tổ chức liên quan đến nhiều vấn đề trong khi đó thay

đổi một hoạt động trong tổ chức đó chỉ là thay đổi nhỏ; ví dụ như để thực hiện

chủ trương đào tạo theo nhu cầu xã hội ở các trường khu vực GDCN và GD ĐH

mà nhà nước đang yêu cầu là một sự thay đổi cũng có “kích cỡ” khá lớn vì phạm

vi của sự thay đổi không thể chỉ diễn ra trong diện hẹp. Cần nhân diện “kích cỡ”

thông qua kết quả đạt được sự thay đổi cả quá trình tạo ra kết quả hay thay đổi.

Một khuyến cao cần nhớ khi nhận thức nguyên tắc này là: “Sự thay đổi không thể

diễn ra nhanh hơn khả năng hệ thống có thể hấp thụ”!

Nguyên tắc 5: Không thể thay đổi có kết quả nếu không triển khai thực tiễn

mới: Các kết quả đo đếm và nhận diện thông qua quá trình triển khai các thay đổi

đối với các vấn đề cụ thể trong suốt quá trình thay đổi.

Nguyên tắc 6: Để thay đổi có kết quả, phát triển bền vững sự quản lí, điều

hành là cốt yếu. Không phải ngẫu nhiên rất cần tính “chuyên nghiệp trong phát

triển Trung tâm GDTX ”. Các cảm hứng cho sự thay đổi có thể đến từ nhân viên,

bối cảnh nhưng nếu sự thay đổi đến từ “dưới” mà không được “trên” ủng hộ hay

biến thành chủ trương thì khó mà phát triển bền vững và nguyên tắc 6 này cũng

thường gắn với nguyên tắc 5.

Nguyên tắc 7: Yêu cầu gắn với ủy quyền. Nguyên tắc này coi trọng sự phân

quyền và sự tham gia rộng rãi vào thay đổi của mọi người liên quan đến thay đổi.

Mệnh lệnh chỉ cần thiết ở giai đoạn đầu, trong quá trình thay đổi cần thiết phải

phân quyền, truyền thông tốt, huấn luyện tốt, hướng dẫn tốt và theo dõi thường

xuyên- đó là “chiến lược”.

Nguyên tắc 8: Trung tâm GDTX chỉ là một đơn vị cơ sở của sự thay đổi.

Trung tâm GDTX phải thay đổi và sự thay đổi đó có nguyên nhân từ ngoài hay

từ trong, song GD là một hệ thống và Trung tâm GDTX là bộ phận của xã hội và

chịu sự chi phối rất nhiều yếu tố của cộng đồng xã hội. Thay đổi của Trung tâm

GDTX không được xã hội ủng hộ và tạo điều kiện thì khó mà phát huy được tác

dụng.

Nguyên tắc 9: Làm việc theo “đội” tạo sự thay đổi dễ dàng hơn: Huy động

sự tham gia của mọi thành viên là động lực cho sự thay đổi; học hỏi lẫn nhau,

chia sẻ với nhau để tìm cách giải quyết tối ưu cho các tình huống xẩy ra khi thay

đổi là điều quan trọng trong quản lí sự thay đổi; kết hợp nội lực với ngoại lực tốt

sẽ là điều kiện cho sự thay đổi thành công. Nên tận dụng “đội tiên phong” gồm

những người tích cực, tâm huyết với sự thay đổi để kích thích những người còn

chần chừ hay thích chống đối khi gặp phải sự thay đổi.

Nguyên tắc 10: Tạo môi trường niềm tin cho đội ngũ: Ghi nhân sự tham

gia, giảm thiểu sự phản ứng đối với sự thay đổi. Mọi sự thay đổi có thể gặp các

phản ứng. Phản ứng có thể đến do phá vỡ thói quen, có thể đến từ việc nghi ngờ

18

kết quả mà sự thay đổi mang lại hay ảnh hưởng đến lợi ích mà họ cho là đang

tốt...Trong mọi trường hợp người QL sự thay đổi phải biết tạo môi trường để giảm

thiểu các phản ứng băng cách tạo thuận lợi cho các thành viên tham gia và kịp

thời chia sẻ.

Nguyên tắc 11: Bối cảnh có vai trò quan trọng, ảnh hưởng lên quá trình

thay đổi của Trung tâm GDTX. Bối cảnh ảnh hưởng lên cả khía cạnh vật chất và

cả con người. Chúng ta có thể nêu ra một ví dụ: đã đến lúc bài toán đào tạo theo

nhu cầu xã hội phải đặt ra quyết liệt khi nền kinh tế đất nước phát triển đa dạng

hơn so với trước tức là hiện nay đào tạo theo nhu cầu trở thành nhu cầu “thay đổi”

tự thân và của cả bối cảnh. Một ví dụ khác cũng có thể nêu ra: Bài toán đa dạng

hóa nguồn lực để phát triển GDCN và GD ĐH trong bối cảnh toàn cầu hóa và gia

nhập WTO,... tạo ra áp lực thay đổi tư duy về quản lí nguồn lực,...

2.Nhận diện rào cản khi đưa một thay đổi vào TTGDTX

Trung tâm GDTX là một xã hội thu nhỏ, trong đó có thể tồn tại các mối

quan hệ, các chuẩn mực bất thành văn, các lợi ích mong đợi và các đặc điểm cá

nhân đa dạng; có những sự thay đổi chỉ đụng chạm “bề ngoài” nhưng không ít sự

thay đổi là thử thách đối với các giá trị và có thể gây sự xáo trộn “toàn diện” và

có thể gây ra sự “lo sợ” của nhiều người.

Một số rào cản sẽ xuất hiện khi quản lí sự thay đổi:

Rào cản về tâm lí: sức ỳ lớn, bảo thủ, ngại thay đổi, sợ thất bại,…

Rào cản về nhận thức: thiếu hiểu biết về nội dung “cái thay đổi”, không có

khả năng thực hiện thay đổi,…

Rào cản về lợi ích: đụng chạm lợi ích, sợ mất “giá trị”, tốn công sức,...

Rào cản về nguồn lực (nhân lực-vật lực-tài lực-tin lực-thời lực..): điều kiện

để triển khai không có, thiếu thông tin, thiếu sự hỗ trợ, thiếu động lực để thay đổi.

Rào cản về môi trường: thiếu đồng bộ, không được sự đồng thuận của

những người liên quan, văn hóa tổ chức “LÙN”, môi trường thiếu niềm tin,…

Rào cản về QL: Người QL thiếu năng lực cần thiết cho việc quản lí sự thay

đổi, uy tín thấp,…

Muốn thực hiện thay đổi thành công cần giảm thiểu các rào cản trên. Các

tài liệu nghiên cứu về quản lí thay đổi khuyến cáo các gợi ý sau:

i) Để giảm thiểu rào cản về tâm lí: sức ỳ lớn, bảo thủ, ngại thay đổi, sợ thất

bại cần thực hiện các hoạt động sau:

- Truyền thông tốt về nội dung và cách thức thay đổi cho những

người liên quan;

- Chứng minh cho họ khả năng thành công nếu họ cùng cam kết

thực hiện;

- Cho họ biết họ được tạo điều kiện môi trường và được hỗ trợ khi

thực hiện thay đổi như thế nào.

ii) Để giảm thiểu rào cản về nhận thức: thiếu hiểu biết về nội dung “cái

thay đổi”, không có khả năng thực hiện thay đổi, cần thực hiện các hoạt động sau:

- Cần có bước “chạy đà”, trang bị thêm kiến thức, kỹ năng liên quan đến

các khía cạnh và nội dung của sự thay đổi cho những người tham gia

sự thay đổi; tổ chức các buổi xemina, thảo luận có sự tham gia các

chuyên gia về nội dung thay đổi để có những trao đổi, đối thoại rộng

rãi, từ đó thống nhất quan điểm tiếp cận với các thay đổi và hiểu rõ

cách thực hiện các thay đổi.

- Tìm chuyên gia tư vấn để lập dự án cho sự thay đổi ở trường mình; dự

án và các thành phần của một dự án thay đổi cần có nhiều thông tin và

kinh nghiệm mới xác lập chính xác được. Nếu nhà trường chưa đủ dữ

kiện để lập dự án, hãy mời chuyên gia tư vấn.

iii) Để giảm thiểu rào cản về lợi ích: đụng chạm lợi ích, sợ mất “giá trị”,

tốn công sức cần thực hiện các hoạt động sau:

- Chỉ cho những người liên đới thấy được giá trị của thay đổi đối với nhà

trường nói chung, với họ nói riêng; và sự thành công sẽ đem lại lợi ích

cho mọi người mà trước hết là thương hiệu của nhà trường và của chính

họ.

iv) Để giảm thiểu rào cản về nguồn lực (nhân lực-vật lực-tài lực-tin lực-

thời lực,...): điều kiện để triển khai không có, thiếu thông tin, thiếu sự hỗ trợ, thiếu

động lực để thay đổi:

- Hãy lập dự án - một dự án cho các thay đổi và thông qua dự án đó để phân

bổ nguồn lực đang có hợp lí với các khía cạnh của nội dung thay đổi và

tiến độ của nó. Chọn ưu tiên đầu tư theo thứ tự của vấn đề thay đổi nếu

thay đổi định tiến hành có nhiều nội dung;

20

- Biết huy động cộng đồng (lãnh đạo địa phương, ngành, hội cha mẹ HS

hay các tổ chức chính trị xã hội có quan hệ với trường) không chỉ nguồn

lực vật chất mà cả sự tư vấn, sự ủng hộ, sự tham gia,…

v) Để giảm thiểu rào cản về môi trường: thiếu đồng bộ, không được sự

đồng thuận của những người liên quan, văn hóa tổ chức “lun”, môi trường niềm

tin thiếu, cần thực hiện các hoạt động sau:

- Phải nhận diện cho đúng những khía cạnh của rào cản loại này, ví dụ thiếu

đồng bộ ở cấp vĩ mô không thuộc tầm với của GIÁM ĐỐC TTGDTX ;

thiếu đồng bộ trong trường, GIÁM ĐỐC TTGDTX phải biết sắp xếp lại,

điều chỉnh,… để có môi trường thuận lợi cho việc thay đổi;

- Nếu “Văn hóa tổ chức” (tính đoàn kết, tính đồng thuận, đồng cảm, cộng

đồng trách nhiệm; phong cách quản lí và ý thức về nghĩa vụ,...) chưa cao,

cần có bước “xây dựng văn hóa tổ chức” trước khi có thể đưa ra hoặc thực

hiện các thay đổi.

vi) Để giảm thiểu rào cản về quản lý: Người quản lý thiếu năng lực cần

thiết cho việc quản lí sự thay đổi, uy tín thấp cần thực hiện các hoạt động sau:

- Bản thân Giám đốc TTGDTX phải tự nâng cao uy tín của mình băng

các hoạt động cụ thể (thông qua các quyết định sáng suốt, hiệu quả);

biết sử dụng những người có những thế mạnh hơn mình trong đơn vị để

phát huy tiềm năng của tập thể nhà trường;

- Giám đốc TTGDTX phải không ngừng học tập, cập nhật thông tin để

tăng khả năng thích ứng với các yêu cầu đổi mới, tìm hiểu kỹ những nội

dung liên quan đến thay đổi mà mình định quản lí để có thể hỗ trợ GV,

để có thể thuyết phục những người liên đới,…

Khi thực hiện các thay đổi thường xẩy ra xung đột; những xung đột sau

cũng thường gặp:

- Xung đột giá trị; Không tin tưởng vào sự thành công của sự thay đổi;

- Xung đột cách thực hiện; Xung đột tâm lí và nhận thức; xung đột lợi

ích,...

- Xung đột về nguồn lực: Cản trở về cán bộ, nhân lực có khả năng thực

hiện được sự thay đổi. Thiếu các hệ thống thông tin và nguồn lực cho sự thay đổi.

Thiếu kinh nghiệm/chuyên môn quản lí “cái mới”. Sự phản đối có thể đến từ cá

nhân do thiếu hiểu biết, thiếu niềm tin, muốn an thân, do tính cách quen chống

đối, ngại thay đổi. Chống đối cũng có thể đến từ các nhóm do công tác truyền

thông kém, quyết định thiếu sáng suốt (áp đặt cách làm,...). Chống đối ở mức “tổ

chức” có thể do khủng hoảng giá trị (vài sự thay đổi trước đó không đem lại kết

quả mong muốn); “Hoài cổ”; áp lực quá sức; thiếu nguồn lực, văn hoá tổ chức

chưa được xây dựng tốt.

Rào cản và xung đột sinh ra chủ yếu từ các nguyên nhân sau:

- Sự quá tải: một sự thay đổi có thể kéo theo nhiều thay đổi khác (Thay

đổi càng rộng lớn càng khó thực hiện).

- Sự thiếu đồng bộ: kiến thức, kỹ năng đối với sự thay đổi cho mọi người

(Mọi thay đổi có độ bất định).

- Sự không thích hợp: Điều kiện và nguồn lực tương thích với sự thay đổi

(mọi chuyện có thể xẩy ra, cần học hỏi từ thực tế).

- Thiếu kỹ năng thay đổi: Mọi sự thay đổi cần tri thức và kỹ năng tương

ứng, cần điều kiện, môi trường và sự huấn luyện để thay đổi thành công.

- Thiếu nguồn lực thích ứng: Sự thay đổi nào cũng cần nguồn lực (ý tưởng,

tiền bạc, thời gian và cả chuyên gia), đừng “duy ý chí”; phải thực tế nhưng có kỳ

vọng.

- Lưu ý chiến lược cho sự thay đổi: Kế hoạch tốt và sự điều hành quyết

liệt là nhân tố cho sự thay đổi thành công. Cần một số lưu ý sau cho việc kế hoạch

hoá sự thay đổi: Phát triển tầm nhìn (coi trọng cân băng động và sự tích hợp) -

Coi trọng tính “cách mạng” trong kế hoạch (mục đích không thay đổi chiến thuật

luôn thích ứng) - Coi trọng sáng kiến và sự chia sẻ trách nhiệm trong quá trình

thực hiện. Phát triển đội ngũ và trợ giúp trong quá trình thay đổi. Bám sát lộ trình

và kịp thời giải quyết các vấn đề nảy sinh (Không phải khi nào “từ trên xuống”

đều đúng và “từ dưới lên” đều sai! Cả 2 cách tiếp cận đều nên xem xét tuỳ ngữ

cảnh).

2.3. Các giai đoạn chủ yếu trong quản lý sự thay đổi

Quản lí sự thay đổi thực chất là kế hoạch hoá, điều hành và chỉ đạo triển

khai sự thay đổi để đạt được mục tiêu đề ra cho sự thay đổi đó. Thông thường

quản lí sự thay đổi phải trải quan 3 giai đoạn chính, đó là giai đoạn chuẩn bị về

mặt tinh thần của nhân viên cho tiến trình thay đổi được gọi là giai đoạn “Rã

đông”. Ở giai đoạn này cần phải chuẩn bị cho cho đội ngũ thay đổi về thái độ,

22

kiến thức, kỹ năng,...; giai đoạn 3 của quá trình thay đổi là đạt được “trạng thái

mong đợi”; “Tái định hình” khi sự thay đổi đã xảy ra, “định hình” niềm tin, cách

làm việc mới… thích ứng với “sự thay đổi” đã đạt được. Công đoạn giữa (hay

giai đoạn 2) là tiến hành “sự thay đổi” (giai đoạn này dài ngắn tuỳ thuộc vào nhiều

yếu tố như sức ỳ của các nhân viên, trình độ “văn hoá của tổ chức”,... và đặc biệt

là năng lực quản lí “sự thay đổi” của chính đội ngũ cán bộ quản lí của đơn vị đó.

Quản lý sự thay đổi có 3 giai đoạn:

Giai đoạn 1: Nhận diện trạng thái hiện hành của tổ chức

Giai đoạn này bao gồm:

- Nhận diện vấn đề tổ chức đang đối mặt cần sự thay đổi;

- Xác định điểm “tối” và phát triển cách tiếp cận mới;

- Chọn vấn đề tác động lớn nhất và các cơ hội.

Giai đoạn 2: Mô tả trạng thái mong đợi của tổ chức

Giai đoạn này bao gồm::

- Thực hiện dự báo và quán triệt cho mọi thành viên về trạng thái tương

lai;

- Lựa chọn lộ trình tối ưu đi tới đó;

- Thống nhất lộ trình và đề nghị cam kết từ những người liên quan đến lộ

trình đã thống nhất.

Giai đoạn 3: Kế hoạch hoá cho sự thay đổi

Giai đoạn này gồm 3 bước:

Bước 1: Xây dựng kế hoạch hành động tiến tới trạng thái mong đợi Hình

thành “tầm nhìn” cho sự thay đổi;

- Thống nhất những kết quả có khả năng đạt được cho mọi người;

- Chọn bước đi cụ thể thích hợp để đạt được kết quả đó.

Bước 2: Hiện thực hoá kế hoạch hành động

- Triển khai những nội dung cụ thể của kế hoạch;

- Giải quyết các “vấn đề” nảy sinh;

- Hỗ trợ tích cực cho những người đi tiên phong;

- Ghi nhận kịp thời thành công bước đầu.

Bước 3: Điều chỉnh và duy trì những kết quả đạt được:

- Đánh giá và khảng định mức độ đạt được mục tiêu của sự thay đổi cho

từng yếu tố và cho mỗi giai đoạn;

- Phát triển cho chu kỳ tiếp theo của sự thay đổi;

- Bảo đảm tính bền vững của kết quả đạt được.

2.4. Kỹ thuật triển khai 11 bước cụ thể trong quản lí sự thay đổi

Trong quá trình QL sự thay đổi người QL cần phải quyết định xem mình

muốn đạt được gì và khi nào. Tuy nhiên, trước khi ra quyết định họ phải hiểu rõ

nội dung của sự thay đổi và đặc điểm của sự thay đổi này. Trong quá trình hoạch

định sự thay đổi nên xác định những điểm cần cân nhắc khi thực hiện sự thay đổi

trong bối cảnh cụ thể của đơn vị mình, lập danh sách cho những việc cần làm và

cách làm chúng. Khi thực hiện sự thay đổi cần quan tâm đến thông tin phản hồi

và cập nhật thông tin. Sau khi quán triệt cho mọi thành viên của đơn vị nhận thức

mục đích, nội dung và thống nhất cách làm, người QL nên trao quyền cho người

dưới quyền thực hiện sự thay đổi, đưa tinh thần của sự thay đổi vào công việc mà

mình đang đảm nhiệm và tạo điều kiện môi trường cho sự thay đổi diễn ra trôi

chảy trong suốt quá trình và cân nhắc những xáo trộn không cần thiết. Cần lưu ý

răng một tổ chức theo kiểu “Tổ chức biết học hỏi”, đủ linh hoạt thì có khả năng

thực hiện sự thay đổi thuận lợi hơn. Một bầu không khí làm việc cởi mở, thân

thiện, biết chia sẻ, hỗ trợ và tin cậy lẫn nhau sẽ góp phần rất lớn giúp việc thực

hiện sự thay đổi dễ dàng. Cần thận trọng trong việc truyền thông tin về sự thay

đổi để giảm thiểu các “nhiễu” có thể xẩy ra; Cách đưa thông tin có thể làm cho

người nhận có những phản ứng không cần thiết, chuyển tải thông tin về chủ

trương thay đổi cho đội ngũ phải rõ ràng và nhấn mạnh mục đích tốt đẹp và sự

cần thiết phải thay đổi. Sự thay đổi có thể mang lại những cảm hứng mới cho

công việc nếu được khích lệ kịp thời. Sự thay đổi có thể là thử thách đối với một

số người cần thiết có sự chia sẻ, hỗ trợ của người QL: Chấp nhận sự “vấp ngã để

bớt dại” là điều không tránh khỏi trong khi thực hiện sự thay đổi. Vì vậy, người

QL phải tạo bầu không khí cởi mở và khích lệ, làm cho mọi người được chia sẻ

và thấy được mặt tích cực của sự thay đổi. Kỹ năng cơ bản đòi hỏi ở đây là người

QL tìm cách để có được sự ảnh hưởng, sự tin cậy, và lòng tôn trọng; kích thích

được tính tự giác, tự nguyện. Cần lưu ý, nếu không thật cần thiết thì không nên

xáo trộn và tôn trọng quy luật lịch sử của vấn đề.

24

Trong lí thuyết quản lí thay đổi thường nêu ra 4 bước đó là: Chuẩn bị cho

sự thay đổi; Kế hoạch hoá sự thay đổi; Tiến hành sự thay đổi và cuối cùng là

đánh giá, duy trì những kết quả đã đạt được của sự thay đổi và trong mỗi

bước lớn có thể chỉ rõ các bước nhỏ hơn và tạo thành “11 bước cụ thể” như sau:

Bước 1. Nhận diện sự thay đổi: Xác định tường minh các đặc điểm sự

thay đổi mà bạn mong muốn thực hiện.

Đánh giá đúng tính phức tạp của sự thay đổi với hiệu ứng đa chiều của sự

thay đổi. Vấn đề ở đây là trước hết người quản lí phải nhận diện được “sự thay

đổi” sẽ hoặc phải diễn ra ở tổ chức/đơn vị là gì, nội dung cụ thể của các khía cạnh

của sự thay đổi, mục đích của sự thay đổi này là gì, mức độ cần thiết và ảnh hưởng

của nó tác động lên hoạt động của tổ chức/đơn vị như thế nào và cách thức triển

khai cũng như hiệu quả mà nó đem lại cho tổ chức trong quá trình phát triển trong

bối cảnh cụ thể của tổ chức/đơn vị mình.

Bước 2. Chuẩn bị cho thay đổi: làm cho mọi người hiểu đúng mục đích,

nội dung sự thay đổi, tránh nhiễu không cần thiết

Người QL sau khi đã tự trả lời thấu đáo 6 câu hỏi như đã trình bày ở trên

và bảo đảm người dưới quyền cũng hiểu thấu đáo vấn đề như vậy để tránh các

nhiễu không cần thiết lên việc triển khai sự thay đổi và gây khó khăn cho việc

thực hiện,... Điều quan trọng là người quản lí phải nhận diện thói quen khó thay

đổi hay sức ỳ mà nhân viên mình đang có, đồng thời biết phân tích tâm lí hay

nắm bắt các trạng thái tâm lí của nhân viên trong đơn vị khi thực hiện sự thay đổi

để hoá giải chúng khi tiến hành sự thay đổi: sức ỳ và thói quen không phải dễ

dàng khắc phục, cần phải có biện pháp và thời gian.

Các vấn đề chung nhất có thể gặp là:

(i) Cản trở về cán bộ/ nhân lực có khả năng thực hiện được sự thay đổi.

(ii) Thiếu các hệ thống thông tin và nguồn lực cho sự thay đổi.

(iii) Thiếu kinh nghiệm/chuyên môn quản lí “cái mới”.

Cuối cung, và rất quan trọng cần phải nói đến về thời gian và chi phí cho

việc thực hiện thay đổi: mọi sự thay đổi nghiêm túc luôn luôn là tốn kém; mặc

du không phải bao giờ có nhiều tiền đều có thể thực hiện được sự thay đổi như

mong muốn nếu không giải quyết tốt bài toán lợi ích trong quá trình triển khai

“sự thay đổi”. Cần tạo bầu không khí thân thiện cho sự thay đổi diễn ra; tạo

niềm tin cho đội ngũ răng nếu đồng lòng, cung quyết tâm chúng ta có thể thực

hiện được sự thay đổi cần thiết!

Bước 3. Thu thập số liệu, dữ liệu.

Cần phải xây dựng được “cơ sở dữ liệu” băng cách in ấn các kĩ thuật/kinh

nghiệm thành công của các nơi đã thực hiện sự thay đổi tương tự.

Cần có đầy đủ thông tin về “sự thay đổi”: Phân tích ”SWOT” (Mặt

mạnh/Yếu của tổ chức; Thời cơ/Thách thức của bối cảnh - về vấn đề này sẽ

được trình bày trên bài giảng) và xác định trạng thái hiện hành của tổ chức/đơn

vị mà mình QL (về văn hoá của tổ chức, về sự sẵn sàng đón nhận sự thay đổi

của đội ngũ,…).

Khi phân tích SWOT(S-Mạnh; W-Yếu của đơn vị/O- thời cơ; T-Thách

thức từ bối cảnh) thì SW được gọi là yếu tố bên trong của tổ chức; OT được coi

là yếu tố bên ngoài từ bối cảnh, môi trường. S chính là lợi thế của tổ chức; W

chính là “yếu thế” của tổ chức; O là thời cơ, cơ hội đang tồn tại từ bối cảnh,

môi trường đối với tổ chức mình; T là nguy cơ, thách thức, trở ngại tổ chức có

thể phải đối mặt. Tất cả yếu tố trên có tính “động”, tương đối trong một thời

điểm xác định. Khi phân tích SWOT cần quan tâm đến cặp SO; WO; ST; WT để

tìm ra các “chiến lược”hay các “dữ kiện” cần thiết cho dự báo.

Về kỹ thuật phân tích SWOT có các bước cơ bản:

Bước I: Nhận diện các yếu tố của SWOT:

- Liệt kê các yếu tố có tính thời cơ đang diễn ra liên quan đến tổ chức của

mình;

- Liệt kê những thách thức mà môi trường, bối cảnh đang tạo ra đối với

tổ chức của mình;

- Liệt kê những mặt mạnh mà tổ chức mình đang có;

- Liệt kê những mặt yếu/hạn chế mà tổ chức mình đang có.

Bước II: Lập ma trận với Cột là Mạnh/Yếu; hàng là thời cơ/ thách thức

26

Bước III: Cho các yếu tố “cột” như mạnh - yếu giao thoa với yếu tố hàng

như thời cơ - thách thức để tìm được các biện pháp QL tận dụng mặt mạnh và

thời cơ để hạn chế mặt yếu và vượt qua thách thức đối với tổ chức/đơn vị mình.

Nếu đơn vị đang ở vùng SxO thì nên hướng vào sự Phát huy-Phát triển

“tận dụng cộng hưởng dương”; nếu ở vùng WxO thì nên hướng vào sự ổn

định và chớp thời cơ để Phát triển; nếu SxT thì hướng vào việc ổn định chờ

thời cơ phát triển; nếu WxT thì tốt nhất là xem lại mình, ưu tiên bảo đảm sự

ổn định và có biện pháp phòng ngừa “hiệu ứng âm”.

Bước 4. Tìm các yếu tố khích lệ, hỗ trợ “sự thay đổi”

Khi thực hiện sự thay đổi có thể gặp những phản ứng hoặc không chấp

nhận của một số nhân viên; người QL phải xây dựng đơn vị mình thành tổ chức

biết học hỏi. Theo lí thuyết QL hiện đại một tổ chức có các đặc điểm sau thì tổ

chức đó được gọi là “tổ chức biết học hỏi”:

- Cơ cấu tổ chức theo mô hình mạng lưới có nghĩa là các bộ phận/cá

nhân trong tổ chức được phân quyền rộng rãi;

- Lãnh đạo/quản lí theo tư tưởng công khai, dân chủ hoá;

- Văn hoá tổ chức mạnh nghĩa là ở đó mọi người đối xử với nhau đầy

tình thương và trách nhiệm đồng thời mọi người đều thấm nhuần chức năng nhiệm

vụ của bản thân và tự nguyện, tự giác thực hiện.

Về xây dựng tổ chức thành tổ chức biết học hỏi trải qua 3 bước:

1/ Phân tích trạng thái của tổ chức hiện hành (chủ yếu về văn hoá TC).

2/ Đưa các đặc điểm của một “tổ chức biết học hỏi” (Theo lí thuyết QL

hiện đại một tổ chức có các đặc điểm sau thì tổ chức đó được gọi là “tổ chức biết

học hỏi”):

- Cơ cấu tổ chức theo mô hình mạng lưới có nghĩa là các bộ phận/cá

nhân trong tổ chức được phân quyền rộng rãi;

- Lãnh đạo/quản lí theo tư tưởng công khai, dân chủ hoá;

- Văn hoá tổ chức mạnh nghĩa là ở đó mọi người đối xử với nhau đầy

tình thương và trách nhiệm, đồng thời mọi người đều thấm nhuần sứ mạng của

đơn vị và chức năng nhiệm vụ của bản thân, tự nguyện, tự giác thực hiện.

3/ Phát triển và đi đến khẳng định tổ chức của mình đã trở thành tổ chức

biết học hỏi với đầy đủ các đặc trưng của nó và phát huy tác dụng trong thực

hiện sứ mạng của đơn vị.

Khi quản lí sự thay đổi người QL chấp nhận cho nhân viên “vấp ngã để bớt

dại” bởi vì cái mới đòi hỏi sự “trả giá” nhất định; không duy ý chí: không phải “

mọi việc muốn là được”. Cần nâng niu những thành công dù rất nhỏ, đặc biệt đối

với những người tự nguyện xung phong thay đổi.

Bước 5. Xác định mục tiêu cụ thể cho các bước chỉ đạo sự thay đổi

Đừng hy vọng mọi sự có thể thay đổi một cách dễ dàng và đạt được mục

đích đề ra cho nó một cách nhanh chóng: Thay đổi cần phải có thời gian vì mọi

thói quen đều có sức ỳ của nó. Lộ trình thực hiện sự thay đổi phải trải qua một số

giai đoạn. Thông thường mục tiêu cụ thể của giai đoạn đầu của sự thay đổi là

“phá vỡ sức ỳ” và thay đổi dần thói quen không phù hợp với yêu cầu đặt ra cho

sự thay đổi mà người QL dự định tiến hành. Tiếp đến là làm cho mọi người hiểu

nội dung và mục đích của sự thay đổi; sau đó là thống nhất cách làm và cách thức

nhận diện sự thay đổi diễn ra theo đúng mong muốn của người QL và cuối cùng

là đánh giá đúng những “thay đổi” tích cực đã được thực hiện so mới mục tiêu dự

kiến đặt ra cho “sự thay đổi”. Mục tiêu cuối cung là duy trì được những mặt tích

cực đã đạt được của sự thay đổi hay duy trì cho được “sự thay đổi” đã diễn ra tiếp

tục bền vững.

Bước 6. Xác định trọng tâm của các mục tiêu

Sự thay đổi có thể mất nhiều thời gian mới đạt được và nó có thể diễn ra

thông qua một số giai đoạn và mỗi giai đoạn đều có các mục tiêu cụ thể như đã

nêu trên. Tuy nhiên, cần phải đặt trọng tâm cho mục tiêu cho từng giai đoạn “thay

đổi”. Trọng tâm của bước chuẩn bị sự thay đổi là phá vỡ sức ỳ của thói quen, bảo

thủ, xây dựng văn hoá thích ứng với sự thay đổi; trọng tâm của giai đoạn triển

khai sự thay đổi là chọn đúng việc mà làm và làm đúng cách việc đã chọn; trọng

tâm của giai đoạn cuối là đánh giá đúng sự thay đổi đã diễn ra và hiệu quả của

chúng, tìm cách duy trì những cái đã đạt được phát triển bền vững.

Bước 7. Xem xét các giải pháp (Trong thời kỳ “quá độ”)

Như sơ đồ mô tả trong tiếp cận hệ thống, cần quan tâm đến giai đoạn quá

độ. Để sự thay đổi diễn ra theo đúng ý đồ của người quản lý, việc lập kế hoạch

tiến hành thay đổi là cần thiết và vì sự thay đổi rất khó lường trước được cái

28

đích và thời gian đạt được đích nên đây là một kế hoạch mang tính “động”và có

thể phải lên kế hoạch cho từng thành tố liên quan đến sự thay đổi. Các kế hoạch

cần phải được tham khảo ý kiến rộng rãi trong phạm vi Trung tâm GDTX càng

nhiều càng tốt và có được mức độ ủng hộ đông đảo càng khả thi; điều này không

loại trừ hành vi phản ứng, đối phó của những người bảo thủ. Lập trường giáo

điều có xu hướng tạo ra sự đối kháng nhiều hơn. Các kế hoạch cần phải được

hình thành sao cho có thể chỉ ra thời gian biểu để hoàn thành các giai đoạn và

các cá nhân chịu trách nhiệm về nó. Một điểm quan trọng ở đây là bất cứ sự đổi

mới nào cũng sẽ tự gây ra hàng loạt những cái khác và chiến lược cần phải xác

định có bao nhiêu yếu tố ảnh hưởng, có thể là cản trở trong các giai đoạn như

thế nào. Điều này phụ thuộc vào khả năng dự báo của người quản lí nhăm đối

phó với các yếu tố đó.

Trong quản lý sự thay đổi không có thể nói biện pháp nào là tốt nhất vì

sự thay đổi bao giờ cũng chứa yếu tố bất định và đôi lúc cũng cần mạo hiểm,

vì vậy chỉ có biện pháp tối ưu trong bối cảnh cụ thể và khả năng của tổ

chức/đơn vị mình mà thôi.

Bước 8. Lựa chọn giải pháp

Việc lựa chọn giải pháp thích hợp luôn là vấn đề khó. Tuy nhiên, giải pháp

tối ưu là giải pháp phù hợp với khả năng chỉ đạo của người quản lí và khả thi

trong điều kiện hoàn cảnh cụ thể và đấy là giải pháp cần được cân nhắc lựa chọn

trong khi tiến hành QL sự thay đổi; cần lưu ý tính “động” trong khi lựa chọn các

giải pháp tối ưu vì chữ tối ưu gắn với không gian, thời gian lựa chọn và tương

tích với điều kiện, hoàn cảnh, nguồn lực. Từ đó xác định các khía cạnh của quá

trình thay đổi và các cách tiếp cận phù hợp thể nhận diện thông qua 2 quan điểm:

- Sự thay đổi được áp đặt từ trên xuống.

- Sự thay đổi được khởi xướng do nhu cầu của con người và sự thấu hiểu

nguyện vọng của con người trong tổ chức.

Sau khi ưu tiên quan điểm ra quyết định theo quan điểm a/ hay b/ nêu trên

hay tích hợp với nhau cho việc lựa chọn giải pháp; cần lưu ý thích đáng các tiếp

cận thích hợp: Tiếp cận có tính chất kỹ thuật hay tiếp cận có tính chất chính trị

hay tiếp cận có tính văn hoá (những vấn đề này sẽ được trao đổi khi lên lớp).

Bước 9. Lập kế hoạch chỉ đạo việc thực hiện

Khi lập kế hoạch chỉ đạo việc thực hiện điều quan trọng là xác định rõ mục

tiêu của sự thay đổi và xác định các yếu tố chính của sự thay đổi; lên danh sách

những việc cần làm và tiến độ phù hợp, dự kiến các giải pháp và dự kiến cách

thức duy trì “sự thay đổi” để đạt được mục tiêu dự kiến.

Cần phải dự kiến một số nguồn lực để tăng cường các hoạt động hỗ trợ

chủ yếu cho việc tiến hành. Khả năng đề xuất một số khen thưởng là rất quan

trọng, nhất là ở một số chỗ việc lập kế hoạch hay tiến hành có thể bị sai lầm, vì

cái mới chưa có tiền lệ thường có độ bất định cao.

Trong bất kì trường hợp nào cũng sẽ phải có các phương án dự phòng, vì

có thể có một số kết quả không ổn định cho du việc lập kế hoạch có tốt đến đâu.

Phương pháp tiếp cận thực dụng là chuyển sự không ổn định đó thành sự liều

lĩnh hay cần chấp nhận mạo hiểm và làm giảm chúng đến mức thấp nhất càng

sớm càng tốt.

Bước 10. Đánh giá thay đổi

Không có một “sự thay đổi” nào lại hoàn toàn kết thúc, vì những kết quả

của các thay đổi hỗ trợ nhau. Tuy nhiên, ở một thời điểm thích hợp sẽ là thực tế

tốt nếu tiến hành đánh giá các thành quả đạt được cho cho từng giai đoạn. Đổi

mới thành công phải được nối tiếp băng lề lối làm việc với “cái mới” đã thay

thế cho “cái cũ”, sự kiểm tra sáng suốt phu hợp với “cái mới” đã đạt được. Đừng

mong muốn mọi thứ sẽ thay đổi ngay và mọi điều mong muốn đều có thể làm

được: phải có quan điểm duy vật biện chứng và duy vật lịch sử trong đánh giá

“sự thay đổi”! Cần chỉ ra được những kết quả thu được và những điều cần khắc

phục để có thể phát triển bền vững khi đã đạt được sự thay đổi.

Bước 11. Đảm bảo sự tiếp tục đổi mới

“Làm cách mạng đã khó; phát huy được thành quả cách mạng còn khó

hơn”: Sự thay đổi có thể duy trì sự bền vững khi mọi người trong tổ chức đều

thấy được lợi ích và mục đích của sự thay đổi là nếu không “thay đổi” sẽ khó

tồn tại và phát triển trong bối cảnh hiện thời, đồng thời mọi người đều được

tham gia và có khả năng tham gia, thực hiện tốt công việc mà mình đảm nhiệm

trong sự thay đổi này. Yếu tố nhận diện của bước này là một chương trình thay

đổi đã thành công và được kiểm soát tốt và có chiến lược duy trì các kết quả đạt

được.

30

Câu hỏi ôn tập

1. Phân tích 11 nguyên tắc quản lý sự thay đổi.

2. Có những rào cản khi đưa một thay đổi vào TTGDTX

3. Phân tích 3 giai đoạn của sự thay đổi. Nêu ví dụ ở TTGDTX về các giai

đoạn của sự thay đổi.

4. Vận dụng quy trình 11 bước trong quản lý sự thay đổi của Trung tâm

GDTX về việc xu hướng sáp nhâp Trung tâm GDTX, Trung tâm giáo dục

KTTH-HN và Trung tâm dạy nghề

Chủ đề 3 Những vấn đề cụ thể trong “Quản lí sự thay đổi” ở TTGDTX

hiện nay

Mục tiêu:

Hình thành kỹ năng triển khai một số nội dung cụ thể trong quản lý sự thay

đổi ở TTGDTX hiện nay.

Xử lý các tình huống cụ thể về quản lý sự thay đổi ở TTGDTX

1. Lập Kế hoạch cho một sự thay đổi ở TTGDTX

Xây dựng kế hoạch nhăm vạch ra lộ trình, xác định nguồn lực, phân công

trách nhiệm thực hiện và quy định các chỉ số đánh giá của sự thành công. Để xây

dựng và triển khai một kế hoạch cho một sự thay đổi bất kỳ, giám đốc một

TTGDTX phải lưu ý bốn vấn đề sau:

1.1. Xác định đúng đặc điểm, tính chất của thay đổi ở TTGDTX của bạn.

Đây là khâu rất quan trọng vì nếu không biết sự thay đổi có đặc điểm gì,

thay đổi định tiến hành là một khía cạnh của một vấn đề (ví dụ thay đổi PPDH

chỉ có thể thực hiện nếu thay đổi kiểm tra, đánh giá và yêu cầu đổi mới cách xác

định mục tiêu cần đạt) hay là một dự án thay đổi (dự án thì phải gắn với sản phẩm

phải đạt được trong một khung thời gian và theo tiến độ được lập ra),... Quy mô,

cấp độ của thay đổi như thế nào, gồm những nội dung cụ thể nào, cần những điều

kiện nào thì quy mô đó có thể thực hiện được...Tính chất và quy mô của thay đổi

quyết định độ phức tạp hay đơn giản của kế hoạch thay đổi.

Sau khi đã nhận thức tốt những vấn đề nêu trên, bước tiếp theo là xác định

mục tiêu, những việc phải làm, những rào cản, điều kiện tối thiểu cần có, biện

pháp, ai làm, tiến độ, dự kiến kết quả cụ thể cho từng khía cạnh của thay đổi; xác

định các nguồn lực và các điều kiện cho việc thực hiện các nội dung cụ thể của

sự thay đổi: Tất cả những cái đó là cơ sở để xây dựng kế hoạch cho một sự thay

đổi.

1.2. Xây dựng được lộ trình thực hiện cho TTGDTX của bạn

Lộ trình chung cho cả sự thay đổi và lộ trình riêng cho các khía cạnh của

sự thay đổi định tiến hành. Lộ trình này có được khi đã chỉ rõ “khoảng cách” từ

điểm xuất phát đến đích và phân tích được các điều kiện, nguồn lực có thể có để

thực hiện các bước trong lộ trình. Như phần trên đã nêu độ dài, ngắn của lộ trình

32

một sự thay đổi không giống nhau ở các TTGDTX khác nhau vì nó thuộc vào

“khoảng cách” của TTGDTX trước khi thay đổi và khi đến đích của sự thay đổi

(khi cung thực hiện một thay đổi) cũng như điều kiện nguồn lực cụ thể của

TTGDTX đó. Xác định những việc phải làm, và cách làm khi tổ chức thực hiện

các nội dung của một sự thay đổi ở từng bước trong lộ trình, những rào cản cụ

thể ở từng bước của lộ trình, có biện pháp giảm rào cản đó; dự kiến tiến độ, kết

quả cụ thể cho từng khía cạnh của thay đổi ở từng giai đoạn và cách nhận diện

kết quả của từng giai đoạn đó...Là những nội dung quan trọng có trong lộ trình.

1.3. Chỉ ra các kế hoạch hành động cụ thể để đạt mục tiêu mà TTGDTX

của bạn đã hoạch định

Mục tiêu cho từng giai đoạn (từng bước của lộ trình) đã xác định. Trong kế

hoạch hành động này phải mô tả tường minh các khía cạnh của nội dung phải

làm, bao nhiêu nhân lực cho một khía cạnh của nội dung thay đổi, ai làm, ai phối

hợp, điều kiện nguồn lực tối thiểu phải có để có thể thực hiện được nội dung đó

là gì (nhân lực có khả năng thực hiện; điều kiện vật chất tối thiểu cần có, nếu

không có thì không thể triển khai được nội dung thay đổi; thời gian cho việc tiến

hành,...); đặc biệt phải chỉ rõ các biện pháp giảm thiểu rào cản đã lường trước và

sẽ xuất hiện trong quá trình thực hiện, các biện pháp tổ chức thực hiện khi gặp

rào cản,... đây là một nội dung quan trọng cần lưu ý khi xây dựng kế hoạch hành

động.

Nội dung của bước tổ chức thực hiện kế hoạch đã được trình bày kỹ khi

nghiên cứu về chức năng quản lí; ở đây cần lưu ý: Mọi thay đổi đều có độ bất

định nên khó lường hết được các vấn đề sẽ xẩy ra vì vậy cần có cách tiếp cận

mềm dẻo khi tổ chức thực hiện và đôi khi buộc phải điều chỉnh một số khía cạnh

mà trong kế hoạch chưa lường trước được.

Một khuyến cáo rất cần được lưu ý: mục đích thì kiên định nhưng cách tiếp

cận vấn đề thì có thể thay đổi và đôi chỗ phải làm lại từ đầu nếu xuất hiện yêu

cầu mới.

1.4. Xác định các công cụ nhận diện kết quả đạt được khi TTGDTX của

bạn đã thực hiện được

Xác định các công cụ nhận diện kết quả đạt được của sự thay đổi ở cả nội

dung của sự thay đổi và cho từng khía cạnh của sự thay đổi. Thông thường phải

có các tiêu chí đánh giá kết quả và yêu cầu các minh chứng kèm theo. Báo cáo

chỉ là “văn kiện tham khảo”, minh chứng của các kết quả đạt được của sự thay

đổi mới là cái cần thiết khi nhận diện mức độ thành công của một sự thay đổi.

Trong “kế hoạch hóa” một sự thay đổi ở TTGDTX của bạn, giám đốc cần

lưu ý nội dung “duy trì bền vững kết quả đã đạt được” của cả sự thay đổi nói

chung và ở từng khía cạnh của sự thay đổi nói riêng. Đây là một hoạt động xen

lẫn trong lộ trình thực hiện thay đổi.

Mọi thay đổi phức tạp không đến đích đồng loạt mà có những thay đổi đạt

được kết quả trước hay có những yếu tố có thể thay đổi dễ hơn những yếu tố khác.

Người giám đốc TTGDTX phải nhận diện và có biện pháp duy trì, phát huy các

kết quả thay đổi đã đạt được trong khi vẫn phải tiếp tục thay đổi các khía cạnh

khác, các yếu tố khác để sự thay đổi được thực hiện toàn vẹn và “phát huy thành

quả” một cách bền vững. Để duy trì bền vững kết quả đạt được theo một chiến

lược dài hơi hơn, giám đốc TTGDTX phải biết huấn luyện “người mới” để thay

thế “người cũ” (những người đã thực hiện được sự thay đổi ở TTGDTX nhưng

đã thuyên chuyển hay về hưu) hoặc ghi chép đầy đủ những thành quả và cách đạt

được chúng cho người kế tục sự nghiệp của Giám đốc TTGDTX (khi Giám đốc

về hưu hay thuyên chuyển,...). (Vấn đề này chúng ta sẽ trình bày chi tiết ở công

đoạn cuối cung của quy trình quản lí sự thay đổi)

Tóm lại: Nội dung chủ yếu của “kế hoạch hóa một sự thay đổi”:

Chỉ ra được nội dung cụ thể (hay các khía cạnh của sự

thay đổi) của một sự thay đổi định tiến hành;

Xác định mục tiêu của của sự thay đổi và các kết quả

(đích) mong muốn đạt được khi hoàn thành sự thay đổi đó;

Xác định các nguồn lực và các điều kiện cho việc thực

hiện các thay đổi;

Xác định những việc phải làm, những rào cản, điều

kiện tối thiểu cần có, biện pháp, ai làm, tiến độ, dự kiến kết

quả cụ thể cho từng khía cạnh của thay đổi;

34

Chỉ ra các kế hoạch hành động cụ thể để đi đến các

mục tiêu (mục tiêu chung và mục tiêu từng giai đoạn trong

lộ trình) đã xác định;

Chỉ ra kế hoạch hành động cho từng công đoạn của lộ

trình tổ chức thực hiện các thay đổi với các nội dung đã đề

cập trong kế hoạch chung đã dự kiến;

Xây dựng các công cụ nhận diện/đánh giá và tiến hành

kết quả đạt được của sự thay đổi ở từng khía cạnh, từng

công đoạn triển khai sự thay đổi;

Tìm các biện pháp duy trì các kết quả đã đạt được sau

sự thay đổi một cách bền vững.

2. Vận dụng lí thuyết quản lí sự thay đổi để đổi mới chương trình đào

tạo của Trung tâm GDTX trong giai đoạn hiện nay

Trong lí thuyết quản lí thay đổi thường nêu ra 4 bước đó là: Chuẩn bị cho

sự thay đổi; Kế hoạch hoá sự thay đổi; Tiến hành sự thay đổi và cuối cung là đánh

giá, duy trì những kết quả đã đạt được của sự thay đổi. Vận dụng 4 bước này cho

việc chỉ đạo đổi mới chương trình đào tạo ở Trung tâm GDTX.

2.1. Nhận diện việc đổi mới chương trình, sách giáo khoa phổ thông,

chương trình GDTX THCS, THPT) và lập kế hoạch tiến hành thay đổi đó.

Có một khuyến cáo rất đáng ghi nhớ: “Trong quá trình hoạch định sự thay

đổi cần phải quyết định xem bạn muốn đạt được được gì và khi nào; xác định

những điểm cần cân nhắc khi thực hiện sự thay đổi; lập danh sách những việc cần

làm và cách làm…”Trước tiên cần nhận thức đổi mới chương trình đào tạo sẽ liên

quan đến những vấn đề gì? (Ví dụ “đầu ra của chương trình” đã được xác định

tường minh về phẩm chất, năng lực cụ thể tương ứng với trình độ đào tạo; chương

trình truyền thống của TTGDTX còn phù hợp nữa hay không hay cần điều

chỉnh.v.v.…). Trạng thái Trung tâm GDTX cũng như thói quen, sức ỳ của cán bộ

giáo viên của Trung tâm GDTX đối với vấn để này ở TTGDTX của bạn đang ở

mức độ nào? (Ví dụ Trung tâm GDTX chưa có thói quen phát triển chương trình

trong đó trọng tâm là điều chỉnh những bất cập trong chương trình ảnh hưởng đến

“chất lượng sản phẩm đào tạo”) Nhận thức và khả năng triển khai đổi mới chương

trình ở trường mình có thuận lợi, khó khăn nào? Đổi mới chương trình đào tạo ở

trường mình nên bắt đầu từ ai, từ đâu, bước đi nào là hiện thực nhất đối với hoàn

cảnh điều kiện của Trung tâm GDTX ?...Đó là những câu hỏi cần thiết phải đặt

ra và tìm câu trả lời khi người quản lí bắt đầu hoạt động quản lí “ sự thay đổi “ và

thực hiện bước lập kế hoạch đối với việc đổi mới chương trình đào tạo ở một

Trung tâm GDTX.

Kế hoạch triển khai đổi mới chương trình của Trung tâm GDTX cần phải được

tham khảo ý kiến rộng rãi trong và ngoài phạm vi Trung tâm GDTX và có được

mức độ ủng hộ đông đảo là tốt nhất. “ Để thay đổi có thể diễn ra người quản lí cần

có sự cam kết và ủng hộ mạnh mẽ mọi nỗ lực của nhân viên nhưng rất cần sự chỉ

đạo quyết liệt và thực hiện một lộ trình khoa học cho quá trình chuyển đổi”- đây

là lời khuyên bổ ích của lí thuyết QL sự thay đổi. Các kế hoạch cần phải được

hình thành sao cho có thể chỉ ra “chọn đúng việc để làm và làm đúng cách việc đã

chọn”; thời gian biểu để hoàn thành các giai đoạn và các cá nhân chịu trách nhiệm

về nó. Trước khi tiến hành thay đổi nên nghĩ trước vấn đề vận dụng các chức năng

quản lí cho trường hợp này như thế nào và nó có thể ảnh hưởng tới hoạt động của

TTGDTX của bạn như thế nào. Việc lập kế hoạch và các thủ tục hành chính chuẩn

mực (ví dụ các quy định, hướng dẫn khi thực hiện chuyển đổi chương trình; chuẩn

bị lực lượng tổ chức chuyển đổi chương trình bao gồm cả việc tập huấn, huấn

luyện cách thức phát triển chương trình,...) cần được làm càng sớm càng tốt. Có

thể thành lập những “nhóm tiên phong” nhỏ để tiến hành các khía cạnh riêng của

các công đoạn phát triển chương trình bắt đầu từ phân tích nhu cầu và yêu cầu của

sản phẩm chương trình, tham khảo các chương trình tiên tiến, điều kiện triển khai

chương trình,..., công việc của các nhóm này là phối hợp các nỗ lực và chúng sẽ

giải tán khi công việc được hoàn thành. Các nhà tư vấn từ bên ngoài (có thể từ các

cơ quan hỗ trợ) có thể được mời đến giúp sắp đặt một số khía cạnh của vấn đề, ở

những vấn đề mà cán bộ của TTGDTX của bạn thiếu những kinh nghiệm hoặc

sức ỳ quá lớn,… Tất cả những vấn đề này đều phải lưu ý trong kế hoạch quản lí

“sự thay đổi” đối với việc thay đổi chương trình đào tạo ở một TTGDTX trong

bối cảnh hiện nay.

36

2.2. Tiến hành thay đổi (đổi mới chương trình GDTX THCS/THPT ở

TTGDTX của bạn

Việc thiết kế những chiến lược và tiến hành thay đổi đòi hỏi thử nghiệm.

Khi đưa tư tưởng “phát triển chương trình” vào việc đổi mới chương trình cần

nắm chắc các bước phát triển chương trình; các bước đó bao gồm: phân tích nhu

cầu mới đối với chương trình; đánh giá chương trình cũ so với yêu cầu mới có

phu hợp không thông qua phân tích mặt mạnh, mặt yếu của “sản phẩm đào tạo”;

sau khi phát hiện “độ vênh” cần chỉ rõ những khía cạnh cần điều chỉnh MT-ND-

PP ĐT,... đối với chương trình; xây dựng chương trình “mới” theo các điểm đã

xác định được ở trên; triển khai và đánh giá tính hữu dụng và chất lượng của

sản phẩm của chương trình và chu kỳ “phát triển chương trình” lặp lại.

Cần phải có một số nguồn lực để tăng cường các hoạt động hỗ trợ chủ

yếu cho việc tiến hành nêu trên. Khả năng đề xuất một số khen thưởng là rất

quan trọng (nhất là ở một số chỗ việc lập kế hoạch hay tiến hành có thể bị sai

lầm nhưng những người tiến hành vẫn khắc phục được). Những khen thưởng

nên là băng vật chất, nhưng cũng có thể bao gồm cả những phần thưởng khác

Trong bất kì trường hợp nào cũng sẽ có một số kết quả không ổn định cho du

việc lập kế hoạch có tốt đến đâu. Phương pháp tiếp cận thực dụng là chuyển sự

không ổn định đó thành sự mạo hiểm và làm giảm chúng đến mức thấp nhất “độ

bất định” càng sớm càng tốt. Coi trọng việc xử lí các xung đột và hạn chế các

rào cản như phần lí thuyết đã nêu trên.

2.3. Đánh giá các kết quả đạt được khi thực hiện chương trình ở

TTGDTX của bạn:

Không có một “sự thay đổi” nào lại hoàn toàn kết thúc, vì thay đổi thường

là một quá trình phát triển theo quy luật của duy vật biện chứng; những kết quả

đạt được ở mỗi giai đoạn là tiền đề cho thay đổi sau. Công việc “đổi mới chương

trình đào tạo” ở TTGDTX cũng vậy. Tuy nhiên, ở một thời điểm thích hợp sẽ là

thực tế tốt nếu tiến hành đánh giá và chỉ ra các thành quả đạt được. Nên đánh

giá những kết quả cụ thể về các vấn đề:

- Thay đổi nhận thức về xây dựng chương trình đáp ứng yêu cầu của xã hội

(ví dụ đưa tiếp cận CDIO vào việc phát triển chương trình).

- Thay đổi cách tổ chức triển khai chương trình hướng vào tăng tính “hữu

dụng” cho người học (theo quan điểm của NQ29/NQTW là tăng cường năng lực,

phẩm chất của người học) và đảm bảo chất lượng sản phẩm của chương trình đào

tạo đáp ứng các đặc điểm của đào tạo theo nhu cầu xã hội (ví dụ đặt kế hoạch

hàng năm hoặc chí ít 2 năm để xem xét “độ vênh” của chương trình so với “yêu

cầu XH” về sản phẩm ĐT của Trung tâm GDTX).

- Thay đổi cách đánh giá kết quả tích luỹ kiến thức, kỹ năng theo đúng yêu

cầu của đổi mới chương trình và tinh thần đổi mới căn bản GD (ví dụ hướng vào

đánh giá “năng lực thực hiện, phẩm chất công dân” theo yêu cầu trình độ được

đào tạo).

2.4. Duy trì “sự thay đổi trong chương trình” ở TTGDTX của bạn:

- Đổi mới chương trình gắn với lí thuyết phát triển chương trình cần có một

đội ngũ thấu hiểu lí thuyết phát triển chương trình và có khả năng hiện thực hóa

chúng cho Trung tâm GDTX: cần huấn luyện một đội ngũ đủ khả năng thực hiện

được điều này.

- Nên thành lập một bộ phận “chuyên trách-kiêm nhiệm” cán bộ được lấy

từ phòng đào tạo và các bộ phận tham gia đào tạo hay các GV tâm huyết của

Trung tâm GDTX để thực hiện khuyến cáo nêu trên.

- Thường xuyên kiểm tra đánh giá việc triển khai chương trình để phát hiện

“lỗi” và kịp thời điều chỉnh.

- Cuối cung, và rất quan trọng cần phải nói đến về chi phí cho “sự thay

đổi”, vì dường như mọi thay đổi hay đổi mới nghiêm túc luôn luôn là tốn kém

(chữ tốn kém ở đây bao gồm cả nhân lực-vật lực-tài lực và cả thời gian).

3. Vận dụng lí thuyết quản lí sự thay đổi để đổi mới hoạt động của

Trung tâm GDTX hiện nay

Vận dụng 3 công đoạn trong lí thuyết QL sự thay đổi để giải bài toán này:

a. Nhận diện cho chính xác “trạng thái hiện hành”: Hiện nay các Trung

tâm GDTX đang hoạt động trong lúng túng với cả đầu vào lẫn đầu ra, phân nào

đó giao thoa, trung lặp với các Trung tâm GDKTHN; TTNNTH,... hay đâu đó

ứng xử với Trung tâm GDTX như một loại hình trường của trường bổ túc văn hóa

trước kia,...

b. “Cái đích phải đến”: Xây dựng các chương trình đáp ứng nhu cầu người

học và xã hội ở địa phương, cộng đồng.Tiến tới tích hợp nhiệm vụ của các trung

38

tâm hiện có ở địa phương. Mỗi trình độ chương trình sẽ mô tả “đầu ra” tương ứng

để người học thấy được lợi ích của mình sau khi hoàn thành chương trình học ở

Trung tâm GDTX khi thực hiện luôn cả sứ mạng của các trung tâm khác có trên

địa bàn.

c. Khoảng cách phải “rút ngắn” và lộ trình của nó: Lộ trình 3 giai đoạn

Giai đoạn 1: Nhân diện cho đúng tại sao có trình trạng “hiện tại”: Hãy liệt

kê những bất cập của TT GDTX từ đầu vào, đầu ra và phương thức tổ chức ĐT.,…

để nhận diện cho đúng trạng thái “lúng túng” hiện hành.

Giai đoạn 2. Kế hoạch hoá cho việc đi đến “đích”: Vạch lộ trình và cách

thức để chuyển đổi chương trình ĐT hay tích hợp nhiệm vụ; khảo sát nhu cầu

thực tiễn; kinh nghiệm quốc tế; bước tiếp theo là phát triển chương trình đào tạo

phu hợp với sứ mạng mới; tiếp theo là chuẩn bị các điều kiện, nguồn lực tương

ứng với sứ mạng mới và đổi mới quy trình đào tạo gắn với các tiêu chí kiểm định

chất lượng.

Giai đoạn 3. Hiện thực hoá kế hoạch nêu trên: Thành lập một “đội” thực hiện thí

điểm kế hoạch vạch ra và từng bước hiện thực hóa những điều đã được kế hoạch

hóa nêu trên theo một lộ trình phu hợp với điều kiện hoàn cảnh cụ thể của Trung

tâm mình,... Lộ trình có thể tiếp cận theo 3 giai đoạn: Phá băng-thay đổi- định

hình trạng thái mới; cũng có thể theo 4 bước: Nhận diện và khởi xướng thay đổi-

Kế hoạch hóa cho thay đổi-Thực hiện thay đổi-Phát huy kết quả của sự thay đổi

và tham khảo 11 bước cụ thể mà phần trên đã trình bày.

4. Một kỹ thuật cần tham khảo trong QL sự thay đổi ở một Trung tâm

GDTX

a) Thăm dò niềm tin của đội ngũ khi thực hiện sự thay đổi

Đánh dấu () cho từng câu hỏi ở 3 mức: Hiếm khi, Đôi khi, Thường xuyên.

Bảng 2.1. Xác định trạng thái tâm lí của GV khi thay đổi

Hiếm

khi

Đôi

khi

Thường

xuyên

Bạn cho biết, nội dung chương trình của Trung tâm có

thay đổi trên cơ sở thích hợp nhất cho học sinh, đáp ứng

nhu cầu xã hội không?

Cán bộ quản lý có tham khảo ý kiến của bạn về các

quyết định liên quan đến cam kết của bạn về thêm việc

không?

Bạn có tự nguyện báo cáo thông tin cho Giám đốc về

những thành công của bạn trong lớp không?

Bạn có tự nguyện báo cáo thông tin cho Giám đốc về

những vấn đề bạn đang gặp không?

Bạn có chia sẻ những vấn đề chuyên môn với giáo viên

hoặc nhân viên khác không?

Giám đốc có chia sẻ thông tin về các thay đổi cần thiết

phải tiến hành đối với Trung tâm GDTX không?

Giám đốc TT có uy tín đối với bạn không?

Để đo được mức độ thực hiện, bạn cần đề ra một mô hình thay đổi triển

khai ở TTGDTX của bạn, bao gồm bản tóm tắt những đặc điểm chính một cách

ngắn gọn.

Bảng 2.2. Đo được (nhận diện) mức độ thực hiện thay đổi ở một TTGDTX

Ví dụ về Lập mô hình nhận diện sự thay đổi đã đạt được

(Các loại câu hỏi có thể hỏi)

- Mục tiêu hay mục đích của thay đổi đã đạt được là gì, ở

mức độ nào?

- Yếu tố nào trong TTGDTX căn bản đã thực hiện được sự

thay đổi?

- Khi thay đổi được thực hiện, bạn sẽ thấy giáo viên đã làm

được gì?

- Kế hoạch thay đổi đặt ra đã được thực hiện như thế nào?

- Tài liệu mà giáo viên và học sinh sẽ sử dụng được cải

tiến và cải tiến phu hợp không, các giờ học có thay đổi

không?

....

40

Những yếu tố cơ bản của thay đổi được thể hiện rõ trong tất cả các lớp học

của TTGDTX CỦA BẠN và nó đã trở thành “thông thường” của quá trình dạy

và học. Hầu như tất cả các lớp đều thể hiện những yếu tố thay đổi một cách thống

nhất.

Những yếu tố cơ bản của thay đổi được thể hiện rõ ở một số lớp này nhưng

không ở lớp kia; một số GV đã đạt được kết quả bước đầu của sự thay đổi.

Có rất ít băng chứng các yếu tố về thay đổi trong lớp học. Thay đổi ít có

tác dụng. GV không nhiệt tình thực hiện các thay đổi. Người học không cảm nhận

được sự thay đổi.

Nếu cơ sở GD của bạn ở gần phía trên đỉnh của biến thiên thì bạn có thể

tiếp tục kế hoạch “sự thay đổi” vì thay đổi đang đi đến đích.

Nếu TTGDTX của bạn ở giữa của cột biến thiên thì bạn cần phải xem liệu

răng những mục tiêu của kế hoạch có còn phu hợp không và có thể đạt được

không. Giáo viên cần tiếp tục được ủng hộ, giúp đỡ phu hợp với thay đổi và thời

gian. Cần cung cấp bổ sung những thông tin nào và đánh giá lại sau một khoảng

thời gian thích hợp để điều chỉnh và tăng tính quyết liệt trong chỉ đạo sự thay đổi.

Nếu cơ sở GD của bạn ở phía dưới đáy của biến thiên thì bạn có thể phải

xem xét lại toàn bộ quá trình thực hiện “sự thay đổi” vì thay đổi đang đi lệch

hướng và nguy cơ thất bại đang hiện hữu.

Đưa thay đổi vào phương hướng phấn đấu của TTGDTX

Như trên đã có chỗ đề cập, thay đổi đã khó, duy trì kết quả thay đổi còn

khó hơn, nhất là trường hợp sự thay đổi phải kéo dài và cần duy trì kết quả đạt

được một cách bền vững. Cần sử dụng một số “công cụ” để nhận diện và thực

hiện vấn đề trên. Hãy ghi rõ ràng những yếu tố cơ bản đã được thay đổi và kết

quả tốt đẹp của nó. Đưa một số tóm tắt về xuất phát điểm để chỉ ra thay đổi như

thế nào và khi nào thay đổi, hoặc trích dẫn các kết quả đã đạt được vào các mục

của kế hoạch chiến lược phát triển TTGDTX của bạn. Bạn sẽ chứng minh được

răng bạn đã đạt được cái bạn cần đạt và chứng minh cho những người khác giá

trị của chúng và nó là một phần của chiến lược phát triển của đơn vị. Ghi rõ kết

quả thay đổi đã đạt được cần phải duy trì và những điều cần xem xét lại...

PHẦN 3. CÂU HỎI ÔN TẬP VÀ THẢO LUẬN

1. Các câu hỏi tự luận CHO THẢO LUẬN TRÊN LỚP

1. Trong tài liệu có đề cập đến 5 vai trò của một người quản lí sự thay

đổi; xin cho ý kiến về tính thực tế của nó khi đối chiếu với kinh nghiệm quản lí

sự thay đổi của đ/c?

2. Một trong các yêu cầu của QL sự thay đổi là phải có lộ trình “xác

đáng”, đ/c cho biết lộ trình triển khai sự thay đổi phụ thuộc vào những yếu tố

nào ?

3. Đ/c cho biết thay đổi lớn nhất đang đòi hỏi Trung tâm GDTX phải đối

mặt trong giai đoạn hiện nay và khả năng “quản lí nó” ở cơ sở của đ/c?

2. Câu hỏi trắc nghiệm khách quan cho tự kiểm tra, đánh giá

Chủ đề 1. Tư duy về quản lí sự thay đổi

Câu 1. Lựa chọn câu trả lời đúng

Thay đổi là làm cho khác đi hay đổi mới để sự vật, hiện tượng phu hợp

hơn, thích ứng hơn với yêu cầu của bối cảnh.

a) Đúng

b) Sai

Đáp án: a)

Câu 2. Lựa chọn 1 câu trả lời đúng nhất

Lý do Giám đốc TTGDTX cần biết quản lí sự thay đổi là:

a) Do yêu cầu của cấp trên và của xã hội

b) TTGDTX muốn phát triển phải thay đổi

c) QL thay đổi là một nội dung trong Chuẩn giám đốc của TTGDTX

d) Tất cả các nội dung trên

Đáp án: d)

Câu 3. Lựa chọn ít nhất 1 câu đúng

42

Điều kiện cần và đủ cho quản lý sự thay đổi thành công:

a) Lãnh đạo có quyết tâm và có sự chỉ đạo quyết liệt cho “sự thay đổi”

b) Đặt được mọi người trong tổ chức vào vị thế sẵn sàng cho sự thay đổi

c) Có một kế hoạch với lộ trình đi đến đích “xác đáng” (phu hợp với đặc

điểm của tổ chức mình và khả thi trong bối cảnh cụ thể)

d) Tất cả các nội dung trên

Đáp án: d)

Câu 4. Chọn câu trả lời đúng nhất trong các phương án sau:

Các Trung tâm GDTX đang đối mặt với những thay đổi liên quan sau đây:

a) Đổi mới mục tiêu, nội dung, chương trình, phương pháp đào tạo theo

hướng phát triển năng lực, phẩm chất cho người học

b) Đào tạo theo nhu cầu xã hội trở thành sống còn đối với Trung tâm

GDTX

c) Tăng cường xã hội hóa và đa dạng hóa nguồn đầu tư; đổi mới quản lí

tài chính gắn với hiệu quả

d) Tự chủ và tự chịu trách nhiệm xã hội trong các cơ sở GDTX

Đáp án: a)

Câu 5. Các điều kiện dẫn đến sự thay đổi thành công của một Trung

tâm GDTX là

a) Xây dựng Trung tâm GDTX thành tổ chức phải là tổ chức biết học hỏi

b) Gắn sự thay đổi với sứ mạng của Trung tâm GDTX và hướng vào mục

đích nâng cao vị thế của Trung tâm GDTX, gắn với sự phát triển đội ngũ và

chuyên môn

c) Xây dựng được “văn hóa chất lượng” của Trung tâm GDTX

d) Lãnh đạo phải có tầm nhìn, có khả năng dự báo và có uy tín

e) Tất cả các phương án trên

Đáp án: e)

Câu 6. Chọn 1 câu trả lời đúng

Kết quả của sự thay đổi phụ thuộc nhiều vào:

a) Đặc điểm của tổ chức và quản lí tổ chức đó

b) Đặc điểm của tổ chức và quản lí tổ chức đó; Đặc điểm của con người

trong tổ chức đó và Đặc điểm của “sự thay đổi” và đặc điểm của kết quả mong

đợi của sự thay đổi.

c) Đặc điểm của con người trong tổ chức đó và Đặc điểm của “sụ thay

đổi” và đặc điểm của kết quả mong đợi của sự thay đổi.

d) Đặc điểm của kết quả mong đợi của sự thay đổi.

Đáp án: b)

Câu 7. Chọn câu trả lời Đúng – Sai

Thay đổi sẽ đem lại Phản ứng tích cực như sau:

Nội dung Đ S

a) Những hứng thú mới trong công việc

b) Mở ra những triển vọng phát triển nghề nghiệp

c) Có thể mang đến một góc nhìn mới mẻ cho công việc

d) Tạo cơ hội tiếp thu những kỹ năng mới

e) Tức giận vì họ đã bỏ nhiều công sức để xây dựng hệ

thống công việc lâu nay bỗng dưng bị vứt bỏ

Đáp án: a) Đ; b Đ); c) Đ; d) Đ; e) S

Câu 8. Chọn câu trả lời đúng

Các vai trò cần có của người quản lý sự thay đổi gồm:

a) Người cổ vũ, “xúc tác” kích thích sự thay đổi

b) Người hỗ trợ suốt quá trình sự thay đổi

c) Người giải quyết các tình huống cho sự thay đổi

d) Người liên kết các nguồn lực cho sự thay đổi

e) Người duy trì sự ổn định trong sự thay đổi

Đáp án: a,b,c,d,e

Câu 9. Chọn câu trả lời Đúng - Sai

Những đặc điểm cần có của một người QL sự thay đổi giỏi:

Nội dung Đ S

44

a) Họ biết rõ mình muốn đạt được điều gì

b) Họ có thể biến mong muốn thành hành động thực tế

c) Chần chừ trước sự thay đổi

d) Họ không bị thất bại làm nản lòng

e) Họ lôi kéo được mọi người tham gia vào sự thay đổi và

biết bảo vệ nhân viên khi họ vấp ngã

Đáp án: a) Đ; b Đ); c) S; d) Đ; e) Đ

Câu 10. Chọn câu trả lời Đúng - Sai

Những nguyên tắc của sự thay đổi là:

Nội dung Đ S

a) Thay đổi cần thời gian và có khi là thời gian dài, cần có

lộ trình và mọi sự thay đổi cần sự đầu tư

b) Thay đổi cần đảm bảo kế thừa và phát triển

c) Thay đổi của Trung tâm GDTX không cần cha mẹ học

sinh/người học ủng hộ

d) Một tổ chức chưa thể thay đổi nếu các đặc trưng của nó

giữ nguyên

e) Không thể thay đổi có kết quả nếu không triển khai thực

tiễn mới

f) Để thay đổi có kết quả, phát triển bền vững sự quản lí,

điều hành là cốt yếu

g) Yêu cầu gắn với ủy quyền

Đáp án: a) Đ; b Đ); c) S; d) Đ; e) Đ; f) Đ; g) Đ

Câu 11. Chọn câu trả lời đúng

“Trung tâm GDTX là một xã hội thu nhỏ, trong đó có thể tồn tại các mối

quan hệ, các chuẩn mực bất thành văn, các lợi ích mong đợi và các đặc điểm cá

nhân đa dạng; có những sự thay đổi chỉ đụng chạm “bề ngoài” nhưng không ít sự

thay đổi là thử thách đối với các giá trị và có thể gây sự xáo trộn “toàn diện” và

có thể gây ra sự “lo sợ” của nhiều người”.

a) Đúng

b) Sai

Đáp án: a)

Câu 12. Chọn câu trả lời đúng

Một số rào cản sẽ xuất hiện khi quản lí sự thay đổi là:

a) Xung đột giá trị

b) Tranh giành quyền lực

c) Xung đột cách thực hiện

d) Xung đột tâm lí và nhận thức; xung đột lợi ích

Đáp án: a,b,c,d

Câu 13. Chọn câu trả lời đúng

Trong quá trình thay đổi, một số “yêu cầu có thể trở thành rào cản”:

a) Sự quá tải

b) Sự thiếu đồng bộ

c) Cần sự thích ứng

d) Rèn luyện kỹ năng thay đổi

Đáp án: a,b,c,d

Câu 14. Chọn câu trả lời đúng

Chống đối cũng có thể đến từ các nhóm do công tác truyền thông kém,

quyết định thiếu sáng suốt (áp đặt cách làm,...). Chống đối ở mức “tổ chức” có

thể do khủng hoảng giá trị (vài sự thay đổi trước đó không đem lại kết quả mong

muốn).

a) Đúng

b) Sai

Đáp án: a)

Câu 15. Chọn câu trả lời đúng

Kế hoạch hoá sự thay đổi là:

a) Phát triển tầm nhìn

46

b) Coi trọng tính “cách mạng” trong kế hoạch

c) Coi trọng sáng kiến và sự chia sẻ trách nhiệm trong quá trình thực

hiện

d) Phát triển đội ngũ và trợ giúp trong quá trình thay đổi

e) Bám sát lộ trình và kịp thời giải quyết các vấn đề nảy sinh

Đáp án: a,b,c,d,e

Câu 16. Trung tâm Giáo dục thường xuyên cần thực hiện các công việc

nào dưới đây để chủ động trước sự thay đổi

Nội dung Đ S

a) Xác định các thay đổi cần thiết, xác định “trọng tâm” ưu

tiên

b) Thành lập “nhóm đặc nhiệm”, phân tích “sự sẵn sàng”

c) Thu thập “ý kiến hay”

d) Loại bỏ những người chống đối

e) Giải quyết mâu thuẫn/xung đột

f) Bổ sung nguồn lực

g) Điều chỉnh nếu cần

Đáp án: a) Đ; b) Đ; c) S; d) S; e) Đ; f) Đ; g) Đ

Chủ đề 2. Một số nội dung chính của quản lí sự thay đổi và Quy trình

quản lý sự thay đổi

Câu 1. Chọn câu trả lời đúng

Các giai đoạn của sự thay đổi gồm:

a) Giai đoạn 1: Nhận diện trạng thái hiện hành của tổ chức

b) Giai đoạn 2: Mô tả trạng thái mong đợi của tổ chức

c) Giai đoạn 3. Kế hoạch hoá cho sự thay đổi

Đáp án: a,b,c

Câu 2. Chọn 1 câu trả lời đúng nhất trong các phương án sau:

Hiện thực hoá kế hoạch hành động gồm:

a) Triển khai những nội dung lớn của kế hoạch

b) Triển khai những khía cạnh cụ thể của nội dung kế hoạch; hỗ trợ tích

cực cho những người đi tiên phong; ghi nhận kịp thời thành công bước đầu

c) Tổ chức thực hiện những nội dung cụ thể của kế hoạch; giải quyết

các “vấn đề” nảy sinh; hỗ trợ tích cực cho những người đi tiên phong

d) Tổ chức thực hiện và giám sát, chỉ đạo những nội dung cụ thể của

kế hoạch; giải quyết các “vấn đề” nảy sinh; hỗ trợ tích cực cho những người đi

tiên phong; ghi nhận kịp thời thành công của những người tham gia thực hiện

thay đổi.

Đáp án: d)

Câu 3. Chọn 1 câu trả lời đúng nhất trong các phương án sau:

Điều chỉnh và duy trì những kết quả đạt được gồm

a) Đánh giá và khẳng định mức độ đạt được mục tiêu của sự thay đổi

cho từng yếu tố và cho mỗi giai đoạn; phát triển cho chu kỳ tiếp theo của sự thay

đổi; bảo đảm tính bền vững của kết quả đạt được.

b) Phát triển cho chu kỳ tiếp theo của sự thay đổi; bảo đảm tính bền

vững của kết quả đạt được

c) Đánh giá và khẳng định mức độ đạt được mục tiêu của sự thay đổi

cho từng yếu tố và cho mỗi giai đoạn

d) Bảo đảm tính bền vững của kết quả đạt được

Đáp án: a)

48

Câu 3. Chọn câu trả lời đúng

Quy trình quản lý sự thay đổi gồm 4 bước chính:

a) Chuẩn bị cho sự thay đổi

b) Kế hoạch hoá sự thay đổi

c) Tiến hành sự thay đổi

d) Đánh giá, duy trì những kết quả đã đạt được của sự thay đổi

Đáp án: a, b, c, d

Câu 4. Chọn câu trả lời đúng

Nhận diện sự thay đổi là

a) Xác định tường minh các đặc điểm sự thay đổi mà bạn mong muốn

thực hiện

b) Tìm ra các đối thủ trong đơn vị

c) Tìm ra nguồn kinh phí cần có để thực hiện sự thay đổi

d) Tìm nhà tài trợ cho sự thay đổi

Đáp án: a)

Câu 5. Chọn câu trả lời đúng nhất trong các phương án sau:

Chuẩn bị cho thay đổi là:

a) Vận động mọi người không ủng hộ sự thay đổi

b) Làm cho mọi người hiểu đúng mục đích, nội dung sự thay đổi, tránh

nhiễu không cần thiết

c) Không tạo cơ hội để mọi người hiểu đúng về sự thay đổi

Đáp án: b

Câu 5. Chọn câu trả lời đúng

Kỹ thuật phân tích SWOT gồm:

a) 2 bước: Bước 1. Nhận diện các yếu tố của SWOT; Bước 2. Lập ma

trận với cột là mạnh/yếu; hàng là thời cơ/ thách thức

b) 3 bước: Bước 1. Nhận diện các yếu tố của SWOT; Bước 2. Lập ma

trận với cột là mạnh/yếu; hàng là thời cơ/ thách thức; Bước 3. Cho các yếu tố

“cột” như mạnh-yếu giao thoa với yếu tố hàng như thời cơ-thách thức để tìm được

các biện pháp QL, tận dụng mặt mạnh và thời cơ để hạn chế mặt yếu và vượt qua

thách thức đối với tổ chức/đơn vị mình

c) 2 bước: Bước 1. Lập ma trận với cột là mạnh/yếu; hàng là thời cơ/

thách thức; Bước 2. Cho các yếu tố “cột” như mạnh-yếu giao thoa với yếu tố hàng

như thời cơ-thách thức để tìm được các biện pháp QL, tận dụng mặt mạnh và thời

cơ để hạn chế mặt yếu và vượt qua thách thức đối với tổ chức/đơn vị mình

Đáp án: b)

Câu 6. Chọn câu trả lời đúng

Xây dựng tổ chức thành tổ chức biết học hỏi cũng trải qua các bước:

a) 3 bước: 1) Phân tích trạng thái của tổ chức hiện hành (chủ yếu về

văn hoá TC); 2) Đưa các đặc điểm của một “tổ chức biết học hỏi” và 3) Phát triển

và đi đến khẳng định tổ chức của mình đã trở thành tổ chức biết học hỏi với đầy

đủ các đặc trưng của nó và phát huy tác dụng trong thực hiện sứ mạng của đơn vị

b) 2 bước: 1) Phân tích trạng thái của tổ chức hiện hành (chủ yếu về

văn hoá TC); 2) Đưa các đặc điểm của một “tổ chức biết học hỏi”

c) 3 bước: 1) Đưa các đặc điểm của một “tổ chức biết học hỏi”; 2) Phân

tích trạng thái của tổ chức hiện hành (chủ yếu về văn hoá TC); và 3) Phát triển và

đi đến khẳng định tổ chức của mình đã trở thành tổ chức biết học hỏi với đầy đủ

các đặc trưng của nó và phát huy tác dụng trong thực hiện sứ mạng của đơn vị.

Đáp án: a)

Câu 7. Chọn câu trả lời đúng

Trong QL sự thay đổi không thể nói biện pháp nào là tốt nhất vì sự thay

đổi bao giờ cũng chứa yếu tố bất định và đôi lúc cũng cần mạo hiểm vì vậy chỉ

có biện pháp tối ưu trong bối cảnh cụ thể và khả năng của tổ chức/đơn vị mình

mà thôi.

a) Đúng

b) Sai

Đáp án: a)

Câu 8. Chọn câu trả lời sai

50

Lập kế hoạch chỉ đạo việc thực hiện thay đổi cần:

a) Xác định rõ mục tiêu của sự thay đổi

b) Xác định các yếu tố chính của sự thay đổi

c) Lên danh sách những việc cần làm và tiến độ phù hợp, cách thức duy

trì “sự thay đổi” để đạt được mục tiêu dự kiến

d) Thải hồi các nhân viên chống đối sự thay đổi

e) Dự kiến một số nguồn lực để tăng cường các hoạt động hỗ trợ chủ

yếu cho việc tiến hành

Đáp án: d)

Câu 9. Chọn câu trả lời đúng

Giám đốc Trung tâm GDTX không chỉ có trách nhiệm theo dõi, đánh giá

và phân tích các quy trình diễn ra sự thay đổi, mà còn phải kiểm tra từng cá nhân

trong đơn vị. Mỗi giáo viên, nhân viên đều phải biết rõ về những thay đổi trong

công việc hiện tại của họ, đồng thời họ cũng cần được hướng dẫn để có thể thực

thi các công việc, nhiệm vụ mới. Ngoài ra, giáo viên, nhân viên phải được tạo

điều kiện và thời gian để điều chỉnh các mục tiêu cá nhân, cải thiện hoạt động và

thích nghi với vị trí mới của họ.

a) Đúng

b) Sai

Đáp án: a

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Havelock, R.G. (1973), The change agent’s guide to innovation in

education, Englewood Cliffs, NJ: Edu. Technology Publications.

2. “Làm chủ sự thay đổi-đón đầu mọi thử thách”, NXB trẻ, 2005.

3. Leon de Caluwe, Hans Vermaak (2003), Learning to change – A guide

for Organisation change Agents, SAGE Publications.

4. Đặng Xuân Hải, “Vận dụng lí thuyết Quản lí sự thay đổi để chỉ đạo đổi

mới PPDH trong các trường đại học trong giai đoạn hiện nay”, Tạp chi GD số

3/2005, trang 3-5.

5. Đặng Xuân Hải, “Quản lí sự thay đổi”, Sách bồi dưỡng cán bộ QLGD

của dự án đào tạo GV THCS, H. 2003.

6. Kiểm soát sự thay đổi – Sổ tay người QL, N. Russel-Jones – Dũng

Tiến-Thuý Nga biên dịch, NXB tổng hợp TP. Hồ Chí Minh, 2003.

7. Gene E. Hall, Shirley M. Hord, Implementing Change, Pearson, Boston

New York.

8. K.B.Everarad I. Wilsson, (2004) “Quản Trị nhà trường hiệu quả”,

Sách dịch (chương 4), Hà Nội, 2010.

Gene E. Hall; Shirley M. Hord. Implementing Change; Pearson; Boston

New York

K.B.Everarad I. Wilsson, (2004) “Quản Trị nhà trường hiệu quả” Sách

dịch (chương 4), Hà Nội, 2010.

52

PHỤ LỤC

KẾ HOẠCH TRIỂN KHAI DẠY HỌC CHO MỘT NGÀY

MỤC TIÊU: Rèn luyện kỹ năng QUẢN LÍ SỰ THAY ĐỔI thông qua

việc chọn một sự thay đổi (cho bản thân hay cho TTGDTX bạn

đang phụ trách) và thực hiện quy trình quản lí nó

1. Hoạt động 1: Lấy ý kiến bình luận về bài tập TNKQ cho việc tự kiểm tra đánh

giá khi nghiên cứu nội dung chuyên đề ở nhà để phát hiện “nhu cầu và nguyên

vọng” học chuyên đề của HV.

2. Hoạt động 2 : Đề nghị HV trả lời các câu hỏi sau:

Câu hỏi 1: HV cho biết 1 nội dung bản thân tâm đắc nhất ở các nội dung đã

trình bày trong tài liệu của chuyên đề hoặc chỉ ra khả năng vận dụng một vài

nội dung mà mình tâm đắc?

Câu hỏi 2: Hãy cho biết: Theo trình bày của tài liệu này, khi một CBQL

TTGDTX kế hoạch hóa cho một sự thay đổi, cần lưu ý những nguyên tắc nào?

3. Hoạt động 3 : Giải các tình huống và làm bài tập thực hành

3.1. Hãy giải các tính huống sau:

a) Tình huống 1: Khi giám đốc TTGDTX phổ biến kế hoạch triển khai “đổi mới

căn bản toàn diện GD...” và yêu cầu các giáo viên cụ thể hóa nội dung “đổi

mới” cho việc dạy học của mình; một giáo viên đứng lên phát biểu: “Đề nghị

Giám đốc cho biết tính khả thi của kế hoạch mà giám đốc vừa phổ biến ở

TTGDTX của chúng ta và điều kiện cần và đủ để chúng tôi có thể triển khai

tư tưởng của việc “đổi mới căn bản...” vào hoạt động dạy học của mình”. Với

tư cách là một giám đốc, bạn xử lí tình huống đó như thế nào?

b) Tình huống 2: Một giáo viên sau khi được tham gia một lớp tập huấn của dự

án về đề nghị giám đốc thay đổi cách quản lý, trao quyền tự chủ cho giáo viên

nhiều hơn (có thể không theo các mẫu giáo án của Trung tâm hay của ngành

giáo dục đang chỉ đạo mà cho họ tự “sáng tạo ra kịch bản” cho bài dạy của

mình hay chủ động sử dụng tài liệu khác cho việc dạy một bài học cụ thể nào

đó..v.v..). Gặp trường hợp đó đ/c sẽ xử lí như thế nào ?

3.2. Bài tập thực hành: Hãy khởi xướng “một thay đổi” cụ thể cho TTGDTX

của bạn đang phụ trách khi tổ chức thực hiện kế hoạch hành động đề án “đổi

mới căn bản GD...” của ngành giáo dục ở TTGDTX của bạn. Cho biết các khía

cạnh và đặc điểm của sự thay đổi đó; cho biết lộ trình triển khai hợp lí nhất

thay đổi đó ở trường bạn.

KẾT QUẢ MONG ĐỢI:

Sản phẩm của một ngày học là một “bản kế hoạch cho quy trình 4 bước” cho một

sự thay đổi cụ thể ở một TTGDTX trong bối cảnh đổi mới GD hiện nay và trở

thành sản phẩm của lớp học!

54

Câu hỏi trắc nghiệm

Câu 1. Lựa chọn câu trả lời đúng

Thay đổi là làm cho khác đi hay đổi mới để sự vật, hiện tượng phù hợp hơn, thích

ứng hơn với yêu cầu của bối cảnh.

a) Đúng

b) Sai

Đáp án : a)

Câu 2. Lựa chọn 1 câu trả lời đúng nhất

Lý do Giám đốc TTGDTX cần biết quản lí sự thay đổi là:

a) Do yêu cầu của cấp trên và của xã hội

b) TTGDTX muốn phát triển phải thay đổi

c) QL thay đổi là một nội dung trong Chuẩn giám đốc của

TTGDTX

d) Tất cả các nội dung trên

Đáp án : d)

Câu 3. Lựa chọn ít nhất 1 câu đúng

Điều kiện cần và đủ cho quản lý sự thay đổi thành công:

a) Lãnh đạo có quyết tâm và có sự chỉ đạo quyết liệt cho “sự thay đổi”

b) Đặt được mọi người trong tổ chức vào vị thế sẵn sàng cho sự thay đổi

c) Có một kế hoạch với lộ trình đi đến đích “xác đáng” (phu hợp với đặc điểm

của tổ chức mình và khả thi trong bối cảnh cụ thể)

Đáp án : a, b, c

Câu 4. Chọn câu trả lời đúng

Các Trung tâm GDTX đang đối mặt với những thay đổi liên quan sau đây:

a) Đổi mới mục tiêu, nội dung, chương trình, phương pháp đào tạo

theo hướng phát triển năng lực người học

b) Đào tạo theo nhu cầu xã hội trở thành sống còn đối với Trung tâm

GDTX

c) Tăng cường xã hội hóa và đa dạng hóa nguồn đầu tư; đổi mới

quản lí tài chính gắn với hiệu quả

d) Tự chủ và tự chịu trách nhiệm xã hội trong các cơ sở GDTX

Đáp án : a, b, c, d

Câu 5.

Các điều kiện dẫn đến sự thay đổi thành công của một Trung tâm GDTX là

a) Xây dựng Trung tâm GDTX thành tổ chức phải là tổ chức biết

học hỏi

b) Gắn sự thay đổi với sứ mạng của Trung tâm GDTX và hướng

vào mục đích nâng cao vị thế của Trung tâm GDTX gắn với sự

phát triển đội ngũ và chuyên môn

c) Xây dựng được “văn hóa chất lượng” của Trung tâm GDTX

d) Lãnh đạo phải có tầm nhìn, có khả năng dự báo và có uy tín

Đáp án: a,b,c,d

Câu 6. Chọn 1 câu trả lời đúng

Kết quả của sự thay đổi phụ thuộc nhiều vào:

a) Đặc điểm của tổ chức và quản lí tổ chức đó

b) Đặc điểm của tổ chức và quản lí tổ chức đó; đặc điểm của con người trong

tổ chức đó và đặc điểm của “sự thay đổi” và đặc điểm của kết quả mong

đợi của sự thay đổi

c) Đặc điểm của con người trong tổ chức đó và đặc điểm của “sự thay đổi”

và đặc điểm của kết quả mong đợi của sự thay đổi.

d) Đặc điểm của kết quả mong đợi của sự thay đổi.

Đáp án: b)

Câu 7. Chọn câu trả lời đúng

56

Thay đổi sẽ đem lại Phản ứng tiêu cực trước sự thay đổi

a) Đúng

b) Sai

Đáp án: b)

Câu 8. Chọn câu trả lời Đúng – Sai

Thay đổi sẽ đem lại Phản ứng tích cực như sau:

Nội dung Đ S

a) Những hứng thú mới trong công việc

b) Mở ra những triển vọng phát triển nghề nghiệp

c) Có thể mang đến một góc nhìn mới mẻ cho công

việc

d) Tạo cơ hội tiếp thu những kỹ năng mới

e) Tức giận vì họ đã bỏ nhiều công sức để xây dựng

hệ thống công việc lâu nay bỗng dưng bị vứt bỏ

Đáp án: a) Đ; b) Đ; c) Đ; d) Đ; e) S

Câu 9. Chọn câu trả lời đúng

Các vai trò cần có của người quản lý sự thay đổi gồm:

a) Người cổ vũ, “xúc tác” kích thích sự thay đổi

b) Người hỗ trợ suốt quá trình sự thay đổi

c) Người giải quyết các tình huống cho sự thay đổi

d) Người liên kết các nguồn lực cho sự thay đổi

e) Người duy trì sự ổn định trong sự thay đổi

Đáp án : a, b, c, d, e

Câu 10. Chọn câu trả lời Đúng - Sai

Những đặc điểm cần có của một người QL sự thay đổi giỏi:

Nội dung Đ S

a) Họ biết rõ mình muốn đạt được điều gì

b) Họ có thể biến mong muốn thành hành động thực tế

c) Chần chừ trước sự thay đổi

d) Họ không bị thất bại làm nản lòng

e) Họ lôi kéo được mọi người tham gia vào sự thay đổi

và biết bảo vệ nhân viên khi họ vấp ngã

Đáp án: a) Đ; b Đ); c) S; d) Đ; e) Đ

Chủ đề 2. Một số nội dung chính của quản lí sự thay đổi

Câu 1. Chọn câu trả lời Đúng - Sai

Những nguyên tắc của sự thay đổi là:

Nội dung Đ S

a) Thay đổi cần thời gian và có khi là thời gian dài, cần

có lộ trình và mọi sự thay đổi cần sự đầu tư

b) Thay đổi cần đảm bảo kế thừa và phát triển

c) Thay đổi của Trung tâm GDTX không cần cha mẹ

học sinh/người học ủng hộ

d) Một tổ chức chưa thể thay đổi nếu các đặc trưng của

nó giữ nguyên

e) Không thể thay đổi có kết quả nếu không triển khai

thực tiễn mới

f) Để thay đổi có kết quả, phát triển bền vững sự quản

lí, điều hành là cốt yếu

g) Yêu cầu gắn với ủy quyền

Đáp án: a) Đ; b) Đ; c) S; d) Đ; e) Đ; f) Đ; g) Đ

Câu 2. Điền vào chỗ trống các từ cần thiết

58

Huy động sự (1)----- --- của mọi thành viên là động lực cho sự thay đổi;

(2) --- --- lẫn nhau, chia sẻ với nhau để tìm cách giải quyết tối ưu cho các tình

huống xẩy ra khi (3) ---- --- là điều quan trọng trong quản lí sự thay đổi; kết

hợp (4) --- --- với ngoại lực tốt sẽ là điều kiện cho sự thay đổi (5) ----- ----.

a) Tham gia

b) Học hỏi

c) Thay đổi

d) Nội lực

e) Thành công

Đáp án: (1) a; (2) b; (3) c; (4) d; (5) e

Câu 3. Chọn câu trả lời sai: Theo tiếp cận hệ thống trong quản lí sự thay đổi

các bộ phận cấu thành sự thay đổi gồm:

a) Điểm xuất phát “sự thay đổi”

b) Lịch sử hình thành của tổ chức

c) Đích đến khi thực hiện sự thay đổi

d) Khoảng cách cần rút ngắn tồn tại giữa trạng thái hiện tại và đích đến với

các chiến lược cần có để rút ngắn khoảng cách.

Đáp án: b)

Câu 3. Chọn câu trả lời đúng

Xác định tường minh các đặc điểm và kết quả của sự thay đổi là rất cần

thiết; tầm nhìn càng tốt thì khả năng dự báo càng có độ chính xác cao

a) Đúng

b) Sai

Đáp án: a)

Câu 4. Chọn câu trả lời đúng

Đánh giá sự thành công của sự thay đổi là đánh giá quá trình và đánh giá

kết quả từng giai đoạn, từng yếu tố thay đổi; cần trả lời cho câu hỏi : sự thay đổi

có bền vững không và làm thế nào để duy trì “cái được của sự thay đổi” mà chúng

ta đã đạt được

a) Đúng

b) Sai

Đáp án: a)

Câu 5. Chọn câu trả lời đúng

“Trung tâm GDTX là một xã hội thu nhỏ, trong đó có thể tồn tại các mối

quan hệ, các chuẩn mực bất thành văn, các lợi ích mong đợi và các đặc điểm cá

nhân đa dạng; có những sự thay đổi chỉ đụng chạm “bề ngoài” nhưng không ít sự

thay đổi là thử thách đối với các giá trị và có thể gây sự xáo trộn “toàn diện” và

có thể gây ra sự “lo sợ” của nhiều người”.

a) Đúng

b) Sai

Đáp án: a

Câu 6. Chọn câu trả lời đúng

Một số rào cản sẽ xuất hiện khi quản lí sự thay đổi là:

a) Xung đột giá trị

b) Tranh giành quyền lực

c) Xung đột cách thực hiện

d) Xung đột tâm lí và nhận thức; xung đột lợi ích

Đáp án: a,b,c,d

Câu 7. Chọn câu trả lời đúng

Trong quá trình thay đổi, một số “yêu cầu có thể trở thành rào cản”:

a) Sự quá tải

b) Sự thiếu đồng bộ

c) Cần sự thích ứng

d) Rèn luyện kỹ năng thay đổi

Đáp án: a,b,c,d

Câu 8. Chọn câu trả lời đúng

60

Chống đối cũng có thể đến từ các nhóm do công tác truyền thông kém, quyết

định thiếu sáng suốt (áp đặt cách làm,...). Chống đối ở mức “tổ chức” có thể

do khủng hoảng giá trị (vài sự thay đổi trước đó không đem lại kết quả mong

muốn)

a) Đúng

b) Sai

Đáp án: a)

Câu 9. Chọn câu trả lời đúng

Kế hoạch hoá sự thay đổi là:

a) Phát triển tầm nhìn

b) Coi trọng tính “cách mạng” trong kế hoạch

c) Coi trọng sáng kiến và sự chia sẻ trách nhiệm trong quá trình thực hiện

d) Phát triển đội ngũ và trợ giúp trong quá trình thay đổi

e) Bám sát lộ trình và kịp thời giải quyết các vấn đề nảy sinh

Đáp án: a,b,c,d,e

Câu 10. Trung tâm Giáo dục thường xuyên cần thực hiện các công việc nào

dưới đây để chủ động trước sự thay đổi

Nội dung Đ S

a) Xác định các thay đổi cần thiết, xác định “trọng tâm”

ưu tiên

b) Thành lập “nhóm đặc nhiệm”, phân tích “sự sẵn sàng”

c) Thu thập “ý kiến hay”

d) Loại bỏ những người chống đối

e) Giải quyết mâu thuẫn/xung đột

f) Bổ sung nguồn lực

g) Điều chỉnh nếu cần

Đáp án: a) Đ; b) Đ; c) S; d) S; e) Đ; f) Đ g) Đ

62

Chủ đề 3. Quy trình quản lý sự thay đổi

Câu 1. Chọn câu trả lời đúng

Các giai đoạn của sự thay đổi gồm:

a) Giai đoạn 1: Nhận diện trạng thái hiện hành của tổ chức

b) Giai đoạn 2: Mô tả trạng thái mong đợi của tổ chức

c) Giai đoạn 3. Kế hoạch hoá cho sự thay đổi

Đáp án: a,b,c

Câu 2. Chọn 1 câu trả lời đúng

Hiện thực hoá kế hoạch hành động gồm:

a) Triển khai những nội dung cụ thể của kế hoạch

b) Triển khai những nội dung cụ thể của kế hoạch; hỗ trợ tích cực cho những

người đi tiên phong; ghi nhận kịp thời thành công bước đầu

c) Triển khai những nội dung cụ thể của kế hoạch; giải quyết các “vấn đề”

nảy sinh; hỗ trợ tích cực cho những người đi tiên phong

d) Triển khai những nội dung cụ thể của kế hoạch; giải quyết các “vấn đề”

nảy sinh; hỗ trợ tích cực cho những người đi tiên phong; ghi nhận kịp thời

thành công bước đầu

Đáp án: d

Câu 3. Chọn 1 câu trả lời đúng

Điều chỉnh và duy trì những kết quả đạt được gồm

a) Đánh giá và khẳng định mức độ đạt được mục tiêu của sự thay đổi cho từng

yếu tố và cho mỗi giai đoạn; phát triển cho chu kỳ tiếp theo của sự thay

đổi; Bảo đảm tính bền vững của kết quả đạt được

b) Phát triển cho chu kỳ tiếp theo của sự thay đổi; bảo đảm tính bền vững của

kết quả đạt được

c) Đánh giá và khẳng định mức độ đạt được mục tiêu của sự thay đổi cho từng

yếu tố và cho mỗi giai đoạn

d) Bảo đảm tính bền vững của kết quả đạt được.

Đáp án: a

Câu 4. Chọn câu trả lời đúng

Quy trình quản lý sự thay đổi gồm 4 bước chính:

a) Chuẩn bị cho sự thay đổi;

b) Kế hoạch hoá sự thay đổi;

c) Tiến hành sự thay đổi

d) Đánh giá, duy trì những kết quả đã đạt được của sự thay đổi

Đáp án: a,b,c,d

Câu 5. Chọn câu trả lời đúng

Nhận diện sự thay đổi là

a) Xác định tường minh các đặc điểm sự thay đổi mà bạn mong muốn thực

hiện.

b) Tìm ra các đối thủ trong đơn vị

c) Tìm ra nguồn kinh phí cần có để thực hiện sự thay đổi

d) Tìm nhà tàitrợ cho sự thay đổi

Đáp án: a

Câu 6. Chọn câu trả lời đúng

Chuẩn bị cho thay đổi là:

a) Vận động mọi người không ủng hộ sự thay đổi

b) Làm cho mọi người hiểu đúng mục đích, nội dung sự thay đổi, tránh nhiễu

không cần thiết

c) Không tạo cơ hội để mọi người hiểu đúng về sự thay đổi

Đáp án: b

Câu 7. Chọn câu trả lời đúng

Kỹ thuật phân tích SWOT gồm:

a) 2 bước: Bước 1. Nhận diện các yếu tố của SWOT; Bước 2. Lập ma trận với

cột là mạnh/yếu; hàng là thời cơ/ thách thức

b) 3 bước: Bước 1. Nhận diện các yếu tố của SWOT; Bước 2. Lập ma trận

với cột là mạnh/yếu; hàng là thời cơ/ thách thức; Bước 3. Cho các yếu tố “cột”

như mạnh-yếu giao thoa với yếu tố hàng như thời cơ-thách thức để tìm được các

biện pháp QL tận dụng mặt mạnh và thời cơ để hạn chế mặt yếu và vượt qua

thách thức đối với tổ chức/đơn vị mình

64

c) 2 bước: Bước 1. Lập ma trận với cột là mạnh/yếu; hàng là thời cơ/ thách

thức; Bước 2. Cho các yếu tố “cột” như mạnh-yếu giao thoa với yếu tố hàng

như thời cơ-thách thức để tìm được các biện pháp QL tận dụng mặt mạnh và thời

cơ để hạn chế mặt yếu và vượt qua thách thức đối với tổ chức/đơn vị mình

Đáp án: b

Câu 8. Chọn câu trả lời đúng

Xây dựng tổ chức thành tổ chức biết học hỏi cũng trải qua các bước :

a) 3 bước: 1) Phân tích trạng thái của tổ chức hiện hành (chủ yếu về văn hoá

TC); 2) Đưa các đặc điểm của một “tổ chức biết học hỏi” và 3) Phát triển

và đi đến khẳng định tổ chức của mình đã trở thành tổ chức biết học hỏi

với đầy đủ các đặc trưng của nó và phát huy tác dụng trong thực hiện sứ

mạng của đơn vị.

b) 2 bước: 1) Phân tích trạng thái của tổ chức hiện hành (chủ yếu về văn hoá

TC); 2) Đưa các đặc điểm của một “tổ chức biết học hỏi”

c) 3 bước: 1) Đưa các đặc điểm của một “tổ chức biết học hỏi”; 2) Phân tích

trạng thái của tổ chức hiện hành (chủ yếu về văn hoá TC); và 3) Phát triển

và đi đến khẳng định tổ chức của mình đã trở thành tổ chức biết học hỏi

với đầy đủ các đặc trưng của nó và phát huy tác dụng trong thực hiện sứ

mạng của đơn vị.

Đáp án: a

Câu 9. Chọn câu trả lời đúng

Mục tiêu cụ thể cho các bước chỉ đạo sự thay đổi nên được trình bày trong bối

cảnh tình hình thực tế và liên quan với mục đích chung của đơn vị. Điều này

yêu cầu hoạt động thông tin và giao tiếp nội bộ phải được đảm bảo thông suốt

để toàn bộ giáo viên, nhân viên đều chắc chắn răng Trung tâm GDTX của bạn

đang đi đúng hướng, đồng thời các mục tiêu lớn của Trung tâm không mâu

thuẫn với nhu cầu của giáo viên, nhân viên. Quy trình thay đổi nên được bắt

đầu với những tuyên bố rõ ràng và chi tiết về các mục tiêu mà bạn muốn vươn

tới.

a) Đúng

b) Sai

Đáp án: a

Câu 10. Chọn câu trả lời đúng

Trong QL sự thay đổi không thể nói biện pháp nào là tốt nhất vì sự thay

đổi bao giờ cũng chứa yếu tố bất định và đôi lúc cũng cần mạo hiểm vì vậy chỉ

có biện pháp tối ưu trong bối cảnh cụ thể và khả năng của tổ chức/đơn vị mình

mà thôi.

a) Đúng

b) Sai

Đáp án: a)

Câu 11. Chọn câu trả lời SAI

Lập kế hoạch chỉ đạo việc thực hiện thay đổi cần:

a) Xác định rõ mục tiêu của sự thay đổi

b) Xác định các yếu tố chính của sự thay đổi

c) lên danh sách những việc cần làm và tiến độ phù hợp, cách thức duy

trì “sự thay đổi” để đạt được mục tiêu dự kiến

d) Thải hồi các nhân viên chống đối sự thay đổi

e) Dự kiến một số nguồn lực để tăng cường các hoạt động hỗ trợ chủ

yếu cho việc tiến hành

Đáp án: d

Câu 12. Chọn câu trả lời đúng

Giám đốc Trung tâm GDTX không chỉ có trách nhiệm theo dõi, đánh giá và

phân tích các quy trình diễn ra sự thay đổi, mà còn phải kiểm tra từng cá nhân

trong đơn vị. Mỗi giáo viên, nhân viên đều phải biết rõ về những thay đổi

trong công việc hiện tại của họ, đồng thời họ cũng cần được hướng dẫn để có

thể thực thi các công việc, nhiệm vụ mới. Ngoài ra, giáo viên, nhân viên phải

được tạo điều kiện và thời gian để điều chỉnh các mục tiêu cá nhân, cải thiện

hoạt động và thích nghi với vị trí mới của họ.

a) Đúng

b) Sai

Đáp án: a

66