ootooooOoooooaoooOOoooooooooOooooooooooaooooooooO,oaooaoOOoo

#o,:yk'Llz/'lOMERO9ara'Zer'¡do¡c- )

Éteu¡ S¡e.'coro { 3trq-ti qa"te&mecdi I

KqvrnV¿co. I

il^ht=.'" ArUrJlzt' raPscd^..

l\ e-ceo- V\\\obo'¡a-

Jon l.ñali blrhü'¿baf Ilaida osa cua{d¿ I /+.

SrJue Orrt¡orti, )

DISEA

oaooooooooooOooaooooaoOooOoooOooOoOooooaOoooaooOaooooaoooOo

EUSKERAZ AINTZ A'ren ArgitalPena

Bear diran baimenarekin

Azaleko mafiatzaiOdis'en izontzia, Tunez'ko museubateko mosaikutik artuta

Depósito Legal; BI - 1 ,A26'85

ARRI;S;C; l. -' Rafaela dgYbara;T - Deusto-Bilbao

oaoooaOaooaaoooaaOOoaooooaooOooIacoaooaaoooaooaoaoooaoooaao

HOMERO

ODISEAItzultzaille:AITA ONAINDIA

Begi-aurrean euki diru:

1) Homeri Opata, David B. Manro et Th.

2) Odyssée, Jean Bérard (paris, tg6})

3) Odisea, Luis Segalá (Batzelona, tg6t)

Allen (Oxford)

<1

,.

oooaaaoaaaOaoooOaoaooaOoaIaooooooooOoooooaoaaoaIooIooooOOOa

bereziki, alai ta asfttotsu,eben, malgu ta lean

ITZAURREA

euren olerki

Aspalditik dabil nandua errien kultura, gogoJaüzed, idto-rrízkoa ain zuzen be, aztertu, ikasi ta iagoi nairik. Baita sueuskaldunok be. Ed.esti aurreko laiño artean galdurik daakaluk-ultyra ori, dakigunez. Gu be erri bat gara,-ta geure kaltirad-aukogu, ez ain unia be; beruu iaso, sa¡tkan ti gorde naiez(agigazan- alegiñak, .nai onenak nai arenak, txalogalñ dira za-Iantza-malantza barik.

lakingo-ed.o dozunez, Grezia izan zan eni lez bere kultura-ren ederraz iñor baiño leen konturatu, kezkatu ta iabetu yaku-na. Gurean lez an be, kultura mailla ta izkelgi ezbardiñak eza-giltzen 7iran, oso antxiñatik; izkelgietan iru adanok beintzat,ioniar, doriar eta eoliar adarrok, ezaganak ziran. Dialektuoneitatik bakotxak eban bere kutsu ta tankera berezia, Ianduebezan !,iteratyrg gaietatik effez aterd daikeguna. Oargarri do-ga aa be: izkelgi-diferentziok zelanbait erduzi ta danokaz ba-tasan bizi bat egiteko asntoz, koiné eritxon naspilla sarta eben,eta orduantxe galda ziran gerkarren izkelgiak oro. Begira, taikusl

Gerkar idazleale, izkelgi oneitaz baliatarik, elertizko lanbikaíñak osotu ebezan. Jonianak Asia Txikian bizi izan ziran

,otsu, eta euren olerki epikua biribildaadierazoa; Peloponeso'ko doriarrak lirika

sortzen dabe, euren izkelgi ospetsadri egoki etorkona, ta Les-bos'ko eoliarrak, sentikor eta idurimentia, euren olerki safttalsendoa bizkortzen dabe. Gai bereziak berezia dau izkelpia be.Dialektu ta literatura gaiak ba-eben izax be kidetasuo

"pizkot

Zelta.z idatzi, al,akoxe izkelgit erabillen sarú gerkar idazleak.Traierietan, adibidez, dorianen aditz-erak aüu oi ebezan, kan-t.ug

-bgteago- gerta zedin;, Hesiodo'k, eoliar zala, eoliar-ioniar

izkelgia erabilli euskun bere epopeietan; eta Teokrito'k, siziIiarra zalarik, eoliera darabil bere naite-neurtitzetan.

Homero'ren lana.-Grezia'ko olerkari gaillen dozu Hone-ro. Krístoren aurreko IX ta VIII'garren mende bitartean bizi

izan zan. Ipuin-ganduz estalía daakagu geien bat aren bizi-tza; ez dakiga nun iaio zan, Kío, Esrnirna, Atenai, Salanina,Rodas, Argos ioten dabezan arren aren kunatzat; ez d,akisunoiz bizi izan zan, eta ba-dira bizi izan zana duda-muden ipln-ten dabenak be; iñoiz esan da bertsolari itsu bat ízan iala.Orixegaitik, antxiñ.aleo erriak ardt-onat ebillen bertso-esaletzateukan Hornero. eta iakintsu batzuen eritxiz. Homero'k, berebertso-sorta biak,Iliasena ta Odisena, osotzean, bildunak eginzituan, amrcztik erriaren aotan zirauen olerkiz egiñak; Pisis-trato'ren garuian izan ei zan ori. Baiña ez dago orreld uste iza-teko benetako enazoirik.

AIan eta guzti be, aotik aorako iakintzak -igaro-alilia Ia-

zetxoegia da egi ziarraz iabetzeko- olerkizko lan bikain bionaitatzat dauka Homero. Grezia'n ezagunak ziran onen ailrre-tik be olerkari batzuk, Lin, Orfeu, Museu ta Euwolpo, adi-bidez; eta Elade iparraldea zan baitik bat ol¿rkíaren seaska.Homero'ren lan biok, baiña, gizaldiz gizaldi gerkar literatura-ren asikintzat euki izan dira. Beraz, bera dogu sarkaldeko poe-siaren arbaso nausl.

<<Epileu> deritxogun poesiarcn soileku Egeu ugarteak AsiaTxikian izan ziran. Loratze bizi-bizia izan eban, toki oneítan,ioniarrak eta eoliarak,, dorianak mendietatik iatxi ondoren,eskualde oneitan bizi izaten iarri ziranean batez be; gogo- lan-tze errimea ezagutu eben Kristoren auneko XII ta Xl'garrengizaldietan. Ugarteetako zibilizaziñ.o aü gaztiz nabarrnenda zan,eta literaturari egokionez, poeftta sail ederrak ebiltzan esale,kantari ta olakoen aotan ondako gizuren eta argidoen egin-tza zurganiak abesta eroiezan nan-nai, Troia nenpetdtil ebe-nekoak-eta, Erüz-eni ta iauregiz iauregi ioiazan bertsolarialeeuren bertsoak, kitara lagun, abestu ta ald.arrikatzen. Hotzerobe, esan dogu, otetaiko zala diñoenak ez dira gitxi. Greziazaarrak beintzat erdi-jai.nko egin eusleun.

Gerkar zaanak Hontero'renak lez eukezan, aitata biez gai-ñera, ereserki ta ziri-bertso sail batzuk: Bamakomiomakia, auda, agaraxo ta arratoien arteka burraka; Margites, gizurenbarregarri bati baruzko poenna, ta abar. Baiña lbasena ta Odi-sena doguz eder eta ezagunenak.

Iliad.a edo Iliasena'k ogetalaa kanta daukaz, aniabost batnzilla sei-oiñeko (ltexametro\ bertsogaz. Gaztetan egiña diru-

oOoooaaoaaaooaaoaoooaOooaaoOoaooooooooaaooooooaoaoaaaaoooaa

di. Eta Akil'en ashffeL abesten dau poenak, eta one?t ondo-

aaOoOoooaaoaoooooooaaoOoaoootaoaoaoOaoOooOIaaoaoaoooooOaaoa

rio doakabeak; bere nirabe Briseida ostu eutson gerkar ga-darozteen baru Aganenon'ek, Menelau Esparta'ko etegeaienernazte Elena atxillo egoa.na bererosteko Troia'ri moltzoa ipi-ñi eutsonak; ostutze aa zala.-ta, Akil, samindurik, bere etxo-Iera baztertzeni bien bitartean, barriz, erasoaldi gordiñak etatriskantza izagarriak iasan bear izan ebezan inguratzailleak.

Akil ondoren, saak drtilta oraingoan be, bariro gudu-ze-lairatzen da, Patrokol, bere adiskiderik kutunena, Hektortroiar buruzagiak il eutsoflean: ez da aa zigor bage geldituko.Hektor, beraz, ezpataz il egiten dau Akil'ek. Poena troiarburuzagi ta Patrokol'en omenezko illetak ospatilz, an¿aitzen da,

Olerki nausi ontan goitanak be esku artzen dabe, ots, Olin-pokuak, burrukald.ikopokuak, burrukald.iko goraberak ndstail ta odol-ioka latzotanpoza arturik. Abeni. naitasunezko poeffia da. Odol-jario artean

goraberak

be, ba-ditu n ofite?ttu ta iazokun samur-biozkorak.Odisena'rcn gaia, batiz, au dozu: Troia'ko gud.a ostean,

Odis'en goruberak, itxasoz ta lurrez izan zitunak, zeatz-ffieatznrargoztu ta abesten ditu, sortaldeko ipaiñez eta bdtez be fe-nizíarren alegiz edertuta bear bada. Esango doganez, lan bi-kaiña, ogetalau kantatan aragitua, amabi. bat nilla exametru-tan. Iliasena baleiteke irakurleari luze ta pizkat aspergani iru-ditzeai Odisena, ostera, errez ta aixa, atsegiñ.ez be bai, irakur-tzeko erara osotaa dago. Iliasena Honzero'k gaztetan idatziba'eban, au giz,aseme eld.u ta buru-soillarena dala esan gengi-ke. Ona dalarik be, idatzi batetik bestera ba-dago aldea, pen-tsarnentaz, igikeraz eta eder-gaiez.

gizurena floski zurtasanOdisena'ren muiña.-Liburuak'-iburuak ez áau beste xederik Odis

eta edertasattaren gandatan goi-goiiartea baiño. Olerkariak, egia esateko, aretz biran beste zear-rnearka, gertakizun etd tarteko bereziak ?ftetatzen d.auskuz etaez da oneitatik gertatzen urriena arc?r efttazte Penelope'ren ln-guruan, a lilluratu nairik, ibílli ziran senargaien eriotza; ia-zokilntza onen mamiña ard,atz dauala aragitzen d.ausku Hone-ro'k Od.is'i d.agokiozan beste nilla gorabera, gaztíen arteanpoeffid biribil, gotor eta bizia osoturik.

lainkoen batzar batek darnotso asiera: oneik, Posid.onkanpotik d.ala, Od.is etxeru ded.ila erabagiten dabe. Atene'kZeus'i eskatzen dautso, bial daila Hermes mezularia Odis atxí-Ilo daukan Kalipso ninfaren agartera, iainkoak arta dabenebatzia iragarri dagion. Atene bera be Itaka'ra doa, senargaiai

gogor egin d.aioela ta bere aitarcn barri-billa Pilos etd Espar-ta'ra doala, Telen¿ako'ri esaten. Mente'ren id,uria artarik, adoreasaltzen d,autso Penelope'ren seneari. ta onek ilrrengo egufieafierria batzarrealt batzefi dau bere erabagia errikid,eai iakin-eraz-teko. Alperrik agiraka dagitse senargaiai, oneik earen jan-edatezaratatsa lotsagarrietan danaie-ta. Ogei anaanlaügaz ontziaartu ta lenengo Pilos'era ta Esparta'ra gero, Menelau'ren iaa-regíra zuzentzen da. Oni esker iakingo dau nun aurkitzendan bere aira: Kalipso'k dauko katigu Ogigia agartedfl.

UrJarniñak ez dautso Odis'i andik urteten itxi nai; bai-ña Zeus'ek agindaz amore-dagi ta Odis'ek etxerantzako bideaartzen dau baldusa baten. Posidon (Poseidon), ostera, ntregoan eta etiopiar lurraldetik biartzerakoan, itxasodn dakusonek Odis ur-gaiñ.ean nare-nare dabillela bere baldusa baraan:ekaitz zakarra iagi-azten d,aatso eta onek arkaitz eskerga ba-ten kontra iaurtzen daa Odh, ekarren baldusa be zatl-zdtiegiñik. Egun bitan dabil gizurena ur-gaiñez ara ta ona, ola-tuen tnende ta iostaillu; irugarrenean, baniz, lurra artzen da*,tada.

guztiz nakar ta zerbel, orbeltza baten loak artata geftttzen

Feazianen erreñuan, Alkinoo ango agintaúaren iaaregiandago Odis'en laguntzaille blzkor Atene iainkosa. Ango neskatxeder Nausikaa'ri diñotsa doala urrengo egflneafi goiz-goiztikerropak garbitzera ibaira, laster ezkonduko dala¿a. Nausikaa,aitaien 6ardian, ara doa bere nirabeakaz, Od,is to dagoanerreka ondora. Erropa garbiketa amaitutakoan, pelotan da-ra4oloe neskatxak_ekin,eta ekini alako baten uretara iausiyake pelotea; neskatxak ganaxi, ta Odis esnatzen. Au dger-tzen yake, ta neskatxak iges astrapaladan: Nausikaa'k adilzenditu arrctzaren ítzak. Alkar-izketa zoragani baten ostedfl,Odis, erregin-gaiaren esana betez, uriru doa, Alkinoo'ren egoltzamiretsi, bat-batean erregearenera io ta Arete etegiñaren-oifie-ta?t ailspezten da, Txeraz ta biotz-zabalez artua da iauregian;bertakoak oro eurekaz euki nai daben affefl, Alkinoo'gándikontzi bat lortzen dau bere sofierrira biurtzeko.

Andik alde egin aurretik apari bat eskintzen dautsoe taapaú bitartean, Demodoko bertsolañak Troia'ko zdliliarenedestia ta ausiabartza abesten ¿itu, Odis barne-ikutarik gera-tzen lala. Ortaz oartu da Alkinoo, ta anotzari eskatzen dau-tsor, orrefi zergaitia, bere izena ta barriak. Eta onegaz asten

8

ooaooaoooaaoooaaooooaooaoaOotooIoaOoooaaaaooaoaooooooaoaooa

ooaoaatoaaoaaoooaaaaoooooaaotaoaOOooaaaaoOoaaoaoaoaoaaooooa

d.a Od.is bere ibilli, ioan-etoni ta goraberak zeat/, ¿flss¡s¡,Troia suntsitua izan zanetik asita: zikondanakaz izan ebanbarrukaldia; lotoialeen estualdiak; kiklopeen lurraldea, Poli-femo ta abar; Eoli izaroa, ta ango erregearenean zelan artuaizan zani lestrigondanen blotz etoi ta iokabide ankerru; bai,Kírke sorgiña bizi zan Eea ugarteru bere lagunakaz batera el-da arteko guztid. Andik aztiaren aolkuari iamaituz, Sede'koateetdra doa, an Tiresias aztruari itandu bear daatso, ba, etae-rako bidea nundik artu bear dauan. Berc arua td Troia,n iau-si ziran akeatar illak aarkitzen ditu bertan; danakaz niitza-tzen da. Kirke'ren esatlez itzulian datorrela, sirenekandik igesdagi, baita Eskila ta Karibdis'eko arrisku ta iauspideetatik be.Ogigía ugartera eltzen da, atzenez.

Alkinoo'ren jaaregian eukitako kontaldi au buruturikoan,feaziarrek Odis'i lagun egiten dautsoe; Itaka'ru eltzen da auontzi baten, eta Eunteo, bere txanizain zintzoaren bídez iaki-tun iarten da, bere iauregian iazoten danaren iakitun noski.Telemako bitartean Esparta'tik etxeru dator, il naian ebilkio-zan sefiargaien irusaku ta naltzarkerietatik iges egiñik; Odisezagutu daroa Telemako'k Atene'k aolkatata, eta biok, Odls'ek eta Telemako'k, aita-seneale erabagitzen dabe zelan ioka-ta bear daben senargeiai eriotza emoteko. Odis, eskeko ian-tzia, orrit*aretora doa, ta senargaiak burlaz ta irainka artzendabe. Penelope'k, izan dauan amesari iarraituki, uztaidrensaíoa dakartse gogorai uztaia tenkatzea lortu daglana, atce 6r-tuko ilau senartzat. Ez dau íñok lortzen, Odis'ek ezik: onekerestufl gaztiak igaroten ditu gezi bategaz.

Apen (bengantza) uxea. Odis'eh, bere seme Telenako taEumeo ta Fileti srtzain zintzoak lagun ditala, enzaztearen leia-kíde guztiak nenderatzea iarlsten dau. Eurikle zerbitzari za-rrak Penelope'ri dakartso orrelt albistea, ta Odis etxean da-goala diraatso. Penelope'k ezin daa ezagata bere senarta, ainitxura txarreko dago: ezhontz-oiaren zeaztasunak, alan be,ezaugarri eder yakoz. Bai, bene-befietan bere senarra da.

Azkenengo kantuan Hermes'ek Hade'ra daroaz senargeiillen arinak. Odis be ara doa, Laerte bere aita zarra ikustera,eta alkar ezagatil ondoren, iauregira datoz biak. Odis'ek oin-diño be iazarraldi latza ikusí bear dau, illak diran senargaiensenidartekoak emonda. Baiña, Atene lagun, azpbatzen ditaoneik be. Itaka'ko guztiak onezkoak egin eta alkar arturik,emaitzen da poema eler au.

Poemaren berezirasunak.-Iliasena'k eta Odisena,k tekni-ka ta egituraz biak antz aundia eukiagaitik, Homerc,ren bi-garren poemak, ots, Od.isena lenengoa baiño gaillenago a1iriyaku. Bigarren onek ba-daa tankera barri bere2ia, kontatzáanbatez be ikaspegi apart sdmarra darabil idazleak; Od,is itzuliaurreko,gertaerak, Kalipso'renak eta feaziarrenale, adibidez,nasai zabal adierazoak, dagoz; itzuli ostekoak, batiz, aziagozdoaz, olatu indartsu baten pareko, biziagotaz, asperkandára-ko bid,eak bereziki kontuz ta zeatz ikasi ta loturik.

Errez iauzi dagi gai batetik bestera; gertaeretan trebeta-sun errinea erakltsten dau, antx,etsu to bizkor iokatuz. Asko-taa, esateraleo, Odis'ek ezingo dau, bere ernaztea atiskuan aur-kitu arren, ettcerú biartu; baiña aarrean iarri eragozpenak az-karki- ta trebe gaínditzen ditunak ezin ukatu, iñoiz be gogaitegiteke lurlerd d,oa-ta: ziñe-mintz bizkorrean lez, ikaspe-gi"zo-raganiak danoskuz, loto-ialeak, teaziarren ostatu ideTrua,emakume lilluragarriak, Kirke, Kalipso, Nausikaa...

Norki bakotxaren argidu, izaera ta senak, ezin obeto be-reiztuak daukazuz ernen, baíta oitura ta moral-gaiak be; Eu-ftaeo ta F.ileti artzaíñen zintzotasuna, Eurikle etxeko andre na-ratza, Melanki auntz-zain lotsagaldua, senargeiakin galaikeríe-tan ibillitako nírabe ausqr4ak, eta besteak. Toki argi pres-tua daako Odis'ek; noizik-bein naltzurkeri zarrean airoiu oidalarik be, aren senar-zintzotasund ta aberriagazko maitetasunsaa ez, dira ezestekoak. Penelope'k, bere aldetik, zintzo bezintzo erafltzaten dautso gizonaren leialtasunari; ingumari, Iu-zaro sar?Tarrean zirikalari setatiak euki arren, bereanlraun ebanOdis itzuli arte.

Poerna libura onek beste elburu au be gogoan izan ebalaesan gengike: oitura ta moral-gaiari buruzko eziketak, ez ge-rc oiñarri soillez, idari ta antz-izaizun ederrez baiño, bizi tatxairo darabihz, askotan nor bakotxari ezarritakoak. <lnik be-rezitzeko be esakun zonotzak agari samat gogora oi ditu id,az-leak: Eumeo'renak eta Penelope'renak zuirik diranik ezingodau iñok ukatu.

Berein ertzez begiratuta, <<Od.isena>> olerki-liburu bikaiñadoza. lainkoak ez dira enen lege-zaintzaille zorrotz agertzefi,ezta earen eskubideak aasten dabezanen zigortzaille gogoffe-gi be, gizarteko oítara, ekandu ta legezko baldintzak gorde tazaintzea atsegín yakenak baiño. Eder yake giza-bizitza, ta gi-

10

ooooooaoIooooaaaaOooaoaooaoooOOaaooaoaaaaoaaoaaooooooooooao

aaaOaotaaaoaaoaooaooOoooaoaooaoaIaIooooaooOaaoooooaOaooaaaa

zakilffieen artean dabiltzala d,irudi, eurofl afieafi zilzefitasrora-ren arrtr¿¿st enton eta zai.ntzen. Jainkoak, alan be, ewen mailladabe, ta gizaseneak eurenai areik eta oneik alkani lagunduzbira dira, zazentasan txibiztaz alkar arturik. Ederra zíñiz Ho-mero'k bere XIV'garren (86 bertsoan) 'kantuan, Eurzeo'renagotdn iartey dauana: <<Goitar zoriontsuoi ez lakez eder egi-ñen gaiztoak; zuzen bidea ta giza-egintza zentzanezkoak, 6a-rriz, onenganitzat daukíez>>.

Itzulpen ak.-Aitaturiko po ern a biok, <O dis ena>>-k bat ez b e,eragin bizia izan dabe nunáako literaturan. Au izan be, lenenpopapiloeiafi eta gero irarkolaz irania, eta eskuz ex gitxitan, i7ánda, ta gaur be bai, gerkarren líburuetan edatuena ta irakuniena.Egia aatortzeko, asieran lliasenak izan eban, gerkaten epopeiazalako, zelai zabalagoa, baiña gero, estoikarrán garaitik,- oneikOdis eredutzat arta ebenetik, au zabalago ta irakuriago Eer-tata zafl.

Etzan orrela iazo Grezia'n bakarrik: andik kanpora be, argiizpi antzo, beingoan zabaldu zan libaru bikain onefl lillura.Erromarrak, bereziki.Iaster konturata ziran altxor eder ofiaz, etaearefia lez artu eben; Libi Androniko'k, ain zuzen be, Kristorenaurreko lll'garrien gizaldian Latíko izkuntzara biurtu ebanadisena. Eta Augusto'refl eganetako olerkariak, Bergili'k-eta,maite eben Homerolren lituratura. Beryili'ren <<Enearena>>, adl-bidez, lenengo zatia. beintzat <<Odisena>>-reff antzeta talututa da-go, e?ulefl edesten bai.t ditu Enea'ren neke-niñak. Obidio'k etaSeneka'k be naite eben Hornero. Onelaxe aalrerantzean be,mendez rnende, Erdi-Aroan eta gero, Homero beti izan da ita-karña, ikasia ta aztertua; orrez gaiñera konta-ezln ala liburuta lan et6 txoste?t ondu dira Europatko izkuntzetan aspaldikogerkar lan bikaiñaren oiñatzetatik ibilliz

Garrantzizkod z,a.fl egi-egiaz Hortero'ren idazJana, nerezleban arotz-izkantzetara be biurtzea. Alantxe, Iiteratur berbiz-kund e k o gar ai- b e t e- b e t e an Lor e n t zi V all a' k F r an t zi s k o Ar e t in o' keta Polizianolk latiñera itzuli eben dalako Od,is'en libarua;XVI'garren mendean Ander Diuo'k (1537) eta Jeronimo Bacelli(1582) italiatak, etd Gontzal Perez (1550) espaiñarrak eta Sa-lomon Certon prantsesak itzaltzen dabe; XVII'garrefr ftren-dean bardin egin eben Thonas Hobbes, Georges Chapman,lohn Dryden eta Alexander Pope ingelesak eta Kristobal Mesaespaiñarrak; Wlll'garren mendean aipagariak dira Scipione

11

{ rJf fi italiarraren iyulOena, lna Lefréa^e lrunt s es arc na, I ohann

I:l?!_ B"?*rr,Ítf.lohay H. .Yo:: doixiarrarer:rly ' ¿;';;';;i: t !:: or:fo: Melt xor Cesar ot ti i talianarena

; _ Xj X, goir;;{o;,t! of ¡ ! g P i ná e m o n t, ei r e n a t a _ a b qr. E s p ai a a''ni' F .'

-;;; ;í' ;;," ffi

Segalá Estalella ta Fernando Gatieriez'enok ditozo ;¿r;rr;iEta Euskeraz? Oraindik ez da íñor azdrtu, Odisena'z bein-

tzat. Iliasena, alan be, itzulia daukaga, oruin 23 arte eeiii.-Éi_randiaran'dar Gaizka iosulagunak osotu eban, <<Iliasenaí etiaiaeuskeraz), Gazteiz'en

-1956, 338 or.-, argitaraturik.' itiii-

tzailleak, beiñola izan dan poenarik o?tena easkaldun be, euske-1az, 9-skuetqn dogul_*ta, zorionka diñosku: <Gaur, erabat, Eus-kera'k apaingarri be*ia iantzi du, ta zeiñen ederki daiohiingerol Euzkera, ba, Gerkera bezain zaana, Gerkera bezoii asar_garria duza. Ta Eazkera ta biyek ald.i antxiñakoak diranezl as_kotan asmo bateko td gogo berdiñeko ageri dira>.

Euskal laxari buruz, qstera, onan mintzatzen da: <<Ba-dakit,euskerazko <Iliasena>> askore:ndako zailla izango dola. Eurkiiiz,ba, beste eniek eren izkuntzetan aditzen ez dutena

"re, norbai-

tzaek zeato aditu bear dutelakoan ari oi dira. Bestela, diaoteniz,garbiegi omen dago egiña. Alabañan, Euzkera,k ere, beste izkun-tzak aña, ba-dauka elerti ede*aren bearru. Ta olako eterti-Idiikdanentzako izaten ez diran ezkero, garbí egin daitezke, tkastu-nen taldiek Euzkeraz sakonago ikasten ari diralako, ortan gogozekin go diotelako>> (I tzautean\.

Irakarrid dot itzalpena ta ez derist zabar egiña dagoaxik,bere akatsak daukazan arren. L. Mitxelena'k bein, akalsok zirala-ta, espantuka idatzi eban: <Iliada>>, eder-edertzat daakat

-diño-. Are geiago, eder ori gaurko zaar-gazteak, prcstaeraberezirik gabe, dasta ta goza dezaketela badakit. Euskeraren gai-tdsttnez eztiot ezer. Ez ote zuen Orixe'k berberah esan etzui,elaizkantza egokiagorik ezagiltzen poeftra aa itzultzeko?>. BaiñaGaizka itzaltzailleaú ez gako ain egokia gertata, kritikalariakonela diñotsa-ta: <<Itzulpen onetako izkerak leku rua|kaffetanbarrena, katazka bizian, dabillen gurdl zaar negartiak baiño ku-rrinka ta karranka geiago dario>>.

Ez, errenderiarrari ez tako eder arrasatealraren itzulpena.Nik egunotan, zerbaiten billa, leenaz gaiñ, baniro irakurrí dotGaizka'ren itzulpena ta ez ydt ain zatarra iruditu, gaurko idazlenaasi ta illunzale askoren izkera baiño enez. arin, argiagora

1)

aoooooooaooaoooaooooaaaoaaaoaoaaaaaaaaaaooaooooaoooaooOaaoo

OaooaOaaaaooooaOoaaooaaoaaOaooaooOOoooaOtoIoaooaoaoooaooooao

iraditu yat,-bai, arrusateurmefl lana. Griegoak, izan be,latiñaketa latiñetiko izkerak baiño kidetasun gelago daa gur.e euske-rarckin, joskera, itz-alkartu, itz-urren áu ótako ze-atasunetazbatez be.

Azkenez bego dardar, gaztiontzat mesedegani, L, Mitxele-na'k diñona: <Euskeru ezta flerea ez zareat guztiok eúizkaaurrekoengandik artu dagun ondasun edena da.- Eta ezta iñorkbere-berea balu bezela nai duex gisara erabiltzeko

-utendi et

abutendi- eskubide osorik. Eta zorigaiztokoak euskera eta gu,beste ,¿ste badugu>. (Egan, L956, Ll2 orr.).

Id-aztean, edo-ta itzalpenak egitean, bakotxak d,au berc sena,bere kultara, bere euskal giroa, oldozkunak erabilli ta adieruz-teko. Beraz, oso zail yaku, idazlearen kaltara ta barne-giro ote-tatl sart* barik" nor beraren ikuspegi zearc estutik, gauzak ebaz-t9a.-Ots, kñtika lana ez da aisa, ezpanak edegiz bákanik egixdaikeguna.

- N-ire itzalpen aa, zelakoa eteT lrapurleak esango, berau baitda ebazlerik onefia. Gaiak ba-dau bere zera; balta Hornero'kgoiari ipiñi eutsott gerkar-estaldiak be. Gaia, mamiña berberada idazle biotan; estalkia ez. Arek griegoz idatzi eban, nik eus-gaiari ipiñi eatsott gerkar-estalkiak be. Gaio, maniña berberabai ete? Nik naia, prcsaz, itzJauz izanik be, orixe dozu. Naiakalan be, sani, bid.e erdian geratzen.

Larrea, 1985-ll-5'anAITA ONAINDIA

T3

|ainkoen batzarca, - Atene'k Telemako'ri burutara emona.

Mintza zakidaz, oi Musa!, era askotaz buru argiko gizasemeari buruz; gogora eidazu Troia uri donea suntsitu ondóren,.lu-zato be luzaro, atnbat uri ikusi ta gizaseme askoren oitu¡akikasiz, atat-onat ibilli yakuna; itxasoak eurrez zeatkatu ta, berebizia jagon nairik eta bere lagunak abenita biurtu eitezan,ziñaketa miñak ikusi zituna. Batña orrela be ezin gaakatu izan eba-zan,betak nai ebanez; eta danak ondatu ziran euren zorakeribene-benetakoz. Burubakoak! Iperion'en seme Eguzki'ren beiakjan ebezan; era oni u, yakan laket arei itzuli-egunik eltzea.Oi jainkosa, Zeus'en. alaba!, esan eigueu, arren, jalo otein zatibat besterik ezpada be.

1,3 Gataí arctan, jadanik, etio latz izugarritik iges-egin alizan ebenak euren etxeetan aurkitzen zitan, gudako tá itxásokoarriskuetatik urruti. Odis bakar-bakarrik, bere aberrira itzuh tabere emaztea ikusteko irrits bizitan ebillena, Kalipso neskatxagargatiak arpe arroan eukon giltzapean, onek, jainkoen afteanjainkosak, bere senaftzat artv nai eban eta. Urteak joan urteaketord, jainkoak etabag¡ eben azkenez biuru eitela Itaka bercsortenira; aren neke-lorrak, baiña, etzitan orieaitik amaituko.ezta berctarmkin alkatuta gerc be. Eta errukiá eursoen iainkógvztiak, Posidon'ek ezik; au bada, asanekor agertu zan betiOdis jainkotiaren aurka, gizurena bere luraláera eldu zanafteño.

27 A alan be orduantxe zan joana etiopitanen urriñeko¡¡i¡¿

-e¡gik dira gizonetatik azkenak eta lalde bi osotzendabez, batzak samalderantza ta beste batzuk fperion'en urtee-t^ntza bizi ütanak-, zeen eta aaúzko ilketa baten esku ar-tzeko. A jan-edaneafl zan bitafiean, beste jainkotasunak Olin-piat Zeus jawegianbatu zkan. Eta lenen mintzant zana gizoneneta jainkoen aita izan zan, Egisto argia eukan ba onek logoan,

14

- -l

aoaOaoootooaooaaoooIaaooaaoaoIaooOaaooaaooaoOOaaaoooaaOOooo

aaaoaaaaaaaaaoaaaaoatoaoaaIocaaoooaaooaoaaaaooaoIoooaoaoooo

Agamenon'en seme orestes leiñargiak erail ebana, ain zuzenbe, Aregaz gomutaturik, itz oneik- esan eutsez an' irezkáiia¡,

38 Zeus.-O jainkoak! Iikorrak bai goi-zaleai enua eza-rtil Gatza txanak gugandik doakioezala úñoe, ta eurak diraeuren zomkeúz alanbeanak erabagí bako ezbeairaL eurensana-tzen dabezanak. orrela jazo yakln Egisto'ri; aduaren n.i"r."ayrka,-Atrida'ren legezko emazteaz ezkondu'zan, eta au il eeineban bere sorterrirantza etoteTa, naiz-ta

^urtrti, jakin zela"ko

erio.tza jasan bearko 9pa-n gero. Geuk bialdu g.rrntéon H.m.r,

begirale zvtta, a ez iltekJ ta aten emazrea emaztetzat. ez atrunai izateko esanik-; oreste Auida'k, bada, aregandik asa*ekun-dea artu beafta eban gaztatota eldu ta bere lumaldera biurtu-naia somatu baizen laster. Hermes'ek orrela azardu eutson: bai-ña, onen onua ain argia izan arren, ez eban jadetsi ari oíi bu_ruan sartzea, eta otain Egisto'k o¡daindu dau dana batem.

52 Atene'k ontz-begidun jainkosak jardetsi eutson:53 Atene.-GurF aita, Al.liaren seme, agintzen dabenetan

bikaiñena! A obian datza, txit bidezko riíotí^.ro"o ábui"[".Bardintsu galdua beire antzean jokatzen dauana! gana bLiizuerdibitzen_yat Odis zur eta doákabea dala-ta; lurarc^n Áujo,ba, -gorriak ikusten bereakandik uffun, olatuak gogo. urt?n-duriko ugarte baten, itxasoaren erdian; zugatzez be-teiiko uEar-tean, noski; jainkosa batek ementxe dairko bere bizilek?,Atlante izugatiarcn alabak, -ain zuzen be; Atlante'k, ostera,itxasoaren o¡dar-bazter guztiak ezaganak ditu, eta lurra'ta zentabanatzen dituen zuroin-eskergak 6erak daukaz tinko. Ta-inkoonen alabak dauko atxikia O&s doakabe mindua, ltaká-ilt"lagial itz limur eta xatmagarriz a lilluratu naiean u.o, "-o'bagarik; Odis, ostera, berá jaioterriko supazter-kea iL;.í;-ratan, doi-doi enotza opa dauala aurkitzen da. Eta zuri, Olin_piar Zeus orti, ez yatzu dardatazten biotza? Bear badá Odisez yatzun b-ee$o argiborarren onrzi ondoan opariak .rLiriÁeutzrrzanean? Zeryaitik offela, oZeus, sumindu zara, atenaurka?

77 Odeialc moltzotzen dituan Zeus'ek etantzun eutson:72 Zeus.-Ene alaba! Onek itzak agin-uztaitik ises_esin

dautsuenakt zelan usre dozu nik odis jain*kotia aiztuuít izíea,bere adimen argiz beste ilkor guztien gaiñetik naban dani ta'ortzi zabaJeanbizi diran jainko iTlezkorai beti ainbat eta aiÁbatopatigai eskiñia baldin baáa? Baiña luffa gerriz esrutzen áauanPosidon'ek dau gibelminbizí ta iraunkorá, kiLlop.a, ots, iain-

15

ko-anaezko Polifemo itsutu ebalako; Polifemo da kiklopeetatikindartsuena, eta Toosa'gandik, itxaso antzuan ag¡ntea dauanForzis'en alabagandik jaio zan, au arpe sakonean Posidon'ekinalkartua tzan zane gero. Ordutik lurra iñarrosten dauan Posi-don'ek, naz-ta Odis il-azteko ezer ez egin, beraren aberritikurrun alderai databil. Baiña, tim, dagigun guk guztiok zerbaitaren itzuta errezteko, bete sorterrira eltzeko bideak atonduaz;eta Posidon'ek baretuko dau bete asatrea, ez bait dautso errezeutsiho bakarrik eta jainkoen naiaten autka illezkot guztiekin.

89 Beingoan erantzun eutson Atene'k, ontz-begidun jain-kosak:

9L Atene.-Gure aita, Aldiaten seme, agintea dauenetanbikaiñena! Jainko zodontsuai atsegin ba'yake Odis zurra bereetxera biurtu jgclill¿, bial dagigun bertatik Hermes, Argifontemczularia, Ogigi ugarteta, ta iragar dagiola alik ariñen uleadar ederdun neskatxari Odis'en itzultzeaz attu dogun e$-egtazko erabagia, gizarcna etxeta bidean jarri dakigun. Nik, bitar-tean, Itaka'ra joanik, aren semearen barrua supiztuko dot zimi-ketan, aren bularrean kemena aiz t;uz, akeutar galpardunai zei-balzalrcra dei-egin dagitsen eta ainbat ardi ta adar-biurrizkoidi zangezauli etenbage sattaskitzen dituen gizongei gntiu ga-lazo dagioela aren etxean sattzea. Eta gero Espatta'ra eroangodot, eta Pilos aretsuta, an itandu ta bere aitarcn barririk lortual ba'legi, deduzko aomena habazi al izan dagian gizasemeenartean.

106 Au esanda, ur ta lur zabal anea baizen azkar eroan oieben jainkozko soiñeko luze dizditsuak jantzi zituan; eta eskuanartu eban aztamakl. sendokote, borontzezko erpin zonotzako,astun, luze, giartsua; aita gsztiz altsuaren alabak onekin suntsi-tzen zituan gizarcn talrle ssoa¡, afein aurka asanetan jartenzan guztietan. Jatsi zan bizkor Olinpo gaiñetik beera, eta, Ita-ka\a zazendurik, Odis'en egoitz-atatian gelditu zan, etxe-barneaurreko ate-ondoan; borontzezko lartza eroian eskuan eta aftotzbaten antza attaa eban, tafitarcen errege Mentes'ena ain razen,An aurkitu zituan gizongai atroak, euren gogoak alaitzeatenkartetan etxeko ate avttean eurak euren eskuz il ebezan idi-narru gaiñean jarita. Otsegille ta zerbitzati bizkor batzuk atdoata ura ixurtzen eutsezan ontzi zabaletan; eta beste batzuk maiakgatbitzen ebezan begi askodun belakiekaz, euren tokietan ipiñirik, eta amgia zeetzen eben ugari be ugari.

1,6

oOOoaoao¡aooaaaaaaaoaaOoaataaaaoooaooatOoaoaoooaaaoaOoaaooo

oaoooaaaao;aioioialo;a'oo¡ol.l.l.i.lol.l.lolololriaioi.iOlaloiolorrlrl.ia;a:o¡ooooooooaoaoooa

L23 Jainkvantzeko Telemako :rzan zan jainlcosaz lenenoartv zafla, senargaien erdian biotz-samindua aurkitzefl zanba-da, -ta_bere aita ado¡etsua ekaüen gogotan, onek bear bada,itzulirik, uxatuko zituan etxetik aréik, benetalco duintasunabarriro be eskuratu ta leen ebazan ondasunak be bereturik.Gauza oneik ausnartzerL egoan, senargaiekin ezanita, Ateneikusi ebanean. Bertatik joan zan n)zen atautrera, arroiz batekorren luzaro atean zain egon bearrak biotz-erdiratva, ta iainko-sari eskutik otatuaz, borontzezko aztamakiTla

"mu eutsón étu.

mintzaturik, itz atin oneik esan eutsozan:134 Telemako.-Agur, arrotzl Arrera bioztia artuko do-

zu gure aftean. Eta jan ostean, esango dauskuzu zeren bear.izana ete dozun.

137 Onan itz-egiñik, ibilten asi zan etaPala Atene,k arze-tik- ze_naikion. Jauregi bestelangoaren barrua ziranean, TeIe-mako'k, zutoin jaso baten ondoan aztamakilla tente iarririlrg.to Odis eroapentsoaten aztamakil asko ;"k^;;;-;ñ;i.ii:degi dirdirazian safiu eban; katabera baten iarnazo eban iain-kosa, bean oin-zamu polit azpatu bat luzatu'ta oiñentzat lánkarpiñi ondoren, eta aulki edero landu bat ufferatu eban bere-tzat; banaiz jarri eban dana senargaien gandik, gizaseme arroarein istlllu ta zalapaftagaitik,janafiak gogait eragin ez egion,eta bemk, beretik, urrun zan bere aitaz itandu al izan egitson.Jopu-eme batek emon eutsen esku-ura, ur¡ezko txangil ede-rrean ekania, ta zidattezko ikuz-ontzian jatio ta ondoien maitxit polito landutakoa jarri eutsoen aurrean, Jakizain agotga-rriak ogia ekani eutsoen, baita maian itxi eutsezan ainbat 7a-narimota be, gordeta eukazan onenetatik eskiñiaz. Jaki-zíti-tzailleak era grrztietako atagi-azpillak ekani eutsezan aumera,utrezko edontziak be inguruan janirilc. Eta otsegille bat umeratzen yaken sarri ardaoa ixuritzeko.

)56 Onetan, senargai aroputzak sartt zitan. Autki takataberetan emz jarti ziranekoxé, otsegilleak esku-ura ekarrieutlen,_ iopu-emeak ogia moltzotu eben zatetoetan, mlJtil gaz-teak edanz koroatu ebezan ardontziak, eta apaldar gozrial< ja-ten asi zitan autrcan eukezan iatekoetatik. Jan eta edanez on-do ase zitanean, beste zer batzuetam io eben: abesti ta dan-tzam,-oneikbait dfua oturuntza ta ase-aldiaren apaindura. Otse-gille batek kitan eder-edera ipiñi eban Femi-ren eskuetan,au beafizen eben ba senargaien aurrean kantatzen. Eta Femi-k

LV

kantu eder bat kitara otsez asten eban bitartean, Telemako'lcerrazoiok esan eutsozan Atene'ri, ontz-begidunari, enparauakkonturatu ez zeítezan jainkosagana bere burua urbil-azorik:

L70 Telemal¡o,-Arrotz maite! Asarratuko ete esangodautzudan augaitik? Oneik ez daukie beste ardurarik kitarata kantua baiño; eta ez yake ezet kostatzen, beste baten onda-sunak iruntsi darcez ba zígorlk bage; gizaseme leiñargi batenondasunak, bai, arcn azut zttiak euriaten euriz lur-gaiñeanusteldu edo-ta itxasoaren erraietan uin naasiak firurikatzen da-bezan attean. Itaka'ra biurtzen íkusiko ba'lebe, tttez ta jan-tziz aberuts izanbaiño naiago leukie guzti^k oiñak bizkor euki.A, alan be, illa da, bere adu gaiztoak ala naita, eta ez doguaren itxarokizunik, lurtat gizasemeen batzuk oindiño etorrikodala diñoskuen arren: aren itzuli-eguna ez da iñoiz be zabal-duko. Baiña, tira, minaa zaite ta erantzun eidazu leialki: Norzaitut eta zein lurraldetik zatoz? Nun aurkitzen dha, uria tagurasoak? ZeIako ontzit^n eldu ziñan? Itxastarrak, zelan eka-ní zinduezan ltaka'n? Nortzuk dira eumk? Ez dot uste, ba,oiñez etomiko ziñanik. Au be esaidazu egiazki, jakin dagidan:Orain zatozlenengoz ala nire aitaren etxe-lagun izan zata iñoiz?Asko dira ba gure etxea ez^gutzen dabenak, Odis'ek beste gi-zasemeak be ikusi bat emotea ekandu eban eta.

190 Atene, ontz-begidun jainkosalc erantzun eutson:

L92 Atene.-Guzti ontaz bardak emongo dautzudaz zeatzta meatz. Amosko nagokizu Mente, Ankial buuukalariaren se-

me izanez, eta afiatrnak erabilten zaleak dhan tafiarren arteanaginpidea eukiaz. Neure ontzian elda naz, neureak¿2. itxaso apar-tsvar zeat bide dagit ba beste izkuntza b^tü mintzatzen di-nn gizaseme batzuengana: Temesa'Ía floa borontzea ekartera,burdin diztikora daroatsedalaúk. Zelai ondoan lotu neban bn-tzia, urira eldu aurretik, Neio oiantsuaren oiñean datzan Et:e-tor kaian. Dedu aundiz, garc gurasoak oso antxiñatik arrotz-txera alkarri egin oi eutsoen, ottaz Laefie gizurenari itanduzeinkionez; au, esan daustienez, ez datot orain urira, landanda, larri-miñez abaildtta; emakume z at batek emoten dautsoiaten eta edaten, masti jorian z,ear naftas soin-atalak nekatzenyakozanean. Zute aita itzulita urian aurkitzen dala esan eus-tielako etofti naz, baiña zalantzarik bage jainkotasunak ez áa-be ori nai, aren it^t7iaú zoztorak jarririk; Odis jainkotia ezáa, ez, oindiño lurretik ostendu, bizi da ba ta itxas zabalean

18

aoaaooaaooaaooaaaaooaoaooaoaOaaaoolololol.lololol.lol.lololol.lololololololololol:l

oaoooaoaaaaooaaaoooaoaoaaIaooaoaooaaooooaaoaooaoooooooOaooo

dago geldiazoa, olatuen artean jalkitzen dan ugarte baten, go-gorrean daukien gizon odolzale ta basatien eskuetan jausi ia-netik egon be. Orain gerta aurretik esango jazoko dana, jain.koak gogora dakamedan lez nunbait, eta nik jazoko dala ustedodan lez, ni ez nozu ba azffu ezta amets-adieruzle trebe: <<A

ez da htzago egongo bere aberritik at, burdinJokarriz lotutaegonda be; asmatuko dau bideren bat etxera biurtzeko, gaztizasmotsua da-ta>>. Baiña, tfua, mintza ta esaidazu argiro Odisberaren seme zateanez. Aren antzeantzekoa zata bai buruaneta bai begi edetretan; eta ondo gogoratzen naz, satri alkar-tzen g¡ñan ba Troia-rako ontzia artu aurretik, ara bait zitanjoan argibotat pnntzeak itxasontzi sakonetan. Ordutik, nik ezdot Odis ikusi ezta berak ni be.

226 Telemako zutrak jardetsi eutson:

227 Telemako.-Fede onez ta zintzoki mintzatulco naia-tzu, ene atotz! Aren seme nazala diraust amak, eta e, dal<ttezer geiago; iñok ez dau ba ezagata al u,an berez bere burua-ren ondokoa. Ai ba'nintz ni, bere etxean, bere ondasunez in-guratuta, zaattuz doan gizaseme doatsu baten kimu! Baiña oraindiñoe, itaunka zaukadazan ezketo, gizaseme ilkorren attean z@d-bakoenetik natorrela.

234 Atene, ontz-begidun jainkosalc biurtu eutson:

235 Atene.-Jainkoak ez dabe antza embagi zu etorkiillunekoa izaterik, Penelope'k zarean legez erdibitu zaituas ez-kero. Baiña, ots!, mintza zaitez eta esaidazu garbi ta zintzozZet jan-edaÍr, zet batzat da au; eta zuk al dozu onakorik emonbearrik? Oturuntza ala ezkontza ospatzen da?, ez gatn ba, agi-ri danez, nork beretik jateko jai-alaian aurkitzen. Jauregianolalro aundi-sundaz jaten dabenak norbaiti fuaiña dagitsela, iru-ditzen yat; edozein gizaseme zentzunezko, bada, onein ainbes-teko zozoketiak ikusita sumiñetan jardko litzake.

244 Telemako zurrak jatdetsi:

245 Telema,ko.-Arotzl Onako gauzak itandu ta iakinnai donnan ezkero, etxe au jakiza abetatsa izan zala, baitaberoni lotsa aundiabe izan eutsoen gizaseme

^ eftianbizi izan

zan attean. Gerora aldatu egin zan jainkoen naia, ta oneik,gaitzak pill,atuz, Odis biurtu dabe gizon guztietatik aiztuenaini ez nintzan ainbeste naibagetuko, ziat asko, aren laqunenattean Troia lurraldean edo.ta guáa amaitzean aten adiskideen

19

besoetan bizia emon ba'neu, otduan bada alceutar danak illobibat jasoko eutsoen, eta aíntza azkenbagea itxiko eutson beresemeari. Alan be, ostendu zan erttzuterik bage, Arpiak indarezero¿na; aten atiotza ixilla izan zan, ez eban iñok ezagut:u; etanaigabeak, negarrak baiño ez eustazan itxi. Ta beragaitik soil-ki ez nago zotinka, ez diardut aika, jainkoak beste zotitxatbaltzik be bialdu daustie-ta. Ugarteetan, Duliki'n, Same'n etaZazinto basatsuan agintzen daben andi-mandiak, eta ltaka h-tzean nag)si diranak bardin, nire ama nai dabe danak emaz-tetzat, eta gure etxea urritu ta lur jo-etazten diardue. Nfueamak ez ditu ezesten eztegu iguingarriak, ata ez daki zelanatzena emon joko orei be; eta besteok jan dagie t¿ nire etxa-g)ntza urtu daroe, ta laster ni nerau be mirriztuko nabe.

266 Atene'k erantzun eutson, guu;tiz sumindua:

266 Atene.-O zuok, jainkuok! Zuk bai bear dozula emenOdis urrutiratua, eskuak jami dagizan senargai lotsagalduetan!Etorri ba'letor eta etxe ontako atafian agertuko ba'litz, bereburu-oskol, bere ezkuta ta bere lantza biekaz, nilc neurcan le-nengoz ikusi neban antzera, edale ta jostari, Efira'tik, Ilo Mer-merida'ren jauregitik itzuli zanean (ara joan zan Odis bereitxasontzi ariñean pozoi ilkor baten billa, borontzezko geiakigurtziteko bear ebanaren billa nunbait; baiña Ilo'k, jainhobetikomen bildur zan eta, ez eutson egokitu, nire aitak bai os-tera, rnaite-maite ebalako); orrela agertuko ba'Etz, ba, Odis tasenargaiokaz aurkitu, laburra litzake onein bizia t^ gaffa:zaknoski uste dabezan ezteguak. Baiña jainkoen eshutan egotziadago itzuliko ete dan eta bere jauregian areikandik asarekun-dea artuko dauan, eta nirc onua auxe dozu: tartekorik bagebegi emon eta ausnarta dagizula zelan bota emendik senar-gei zatanok. Ia, entzuidazu, ederba'yatzu, ta adi-adi zagokidazdiñotzudana jasoteko. Biar dei egin batzanera akeu g¡zurenai,mintza zakioze danai, ta testigu beitez jainkoak eurak be. Se-nargaiai adietazo zemaiz banandu daitezala, er¡ren etxeetarajoanik; eta

^)re amari ezkontzeko gogoak bultz ba'dat4goio,

doala bere uta txit altsuaren jautegfua, ta an eratuko yahozezteguak, alaba maitatu batek etoan bear dauan besteko ez-kontz-sari jofia antolaturik. Zuri be aolku zut bat emongodalultzrst, bemu aintzat a$1i ta bete nai ba'zendu: gertu egizuaurkitu daikezun ontzirik ederrena, ogei arraunlaúgaz; zoazta itandu zeure aitaz,luzaroegi bait dabil onezkero ofiik zeat,

20

oaoaoaoaIoOoooaaooooaaoaooaoaoooaaaaaooaaoaaaooaoaoaooooooa

eta bear bada ilkonen bat atetzaz mintzatuko yatza, edo,taZeus'egandiko aomena elduko da zute belatietara, axe bai dagizonen aintza geien zabal-azten dauana. Zoaz lenengo Pilos'era, ta galdetu Nestor jaínkotiad; zoaz anáik Esparta'ra, borontzezko bular-babeskidun argibotauetatik azken eldu danMenelau ule-goriarenem. Zute aita bizi dala ta itzuüko dalaentzuten ba'dozu, naibagetuta zagozan arren, jasan egiar danaurtebete bat geiago; baiña il dala ta jadanik ez dala bizi esanba'dagitzue, biur zaitez bertatik abenira, eraiki egiozu obi bat,eglozttz zor yakozan illetak, eta eukera egiozu zure amari se-nar bat. Eta gauza guztiak egin eta bete dagizuzanean, fuaulzeure buruatr eta biotzean zelan ilgo dozuzai senargaialc zeu-re jautegian: maltzulkeúz ala agitian; ez da egoki ba umehe-rietan ibilli zaitez,anik, ortarako ez dozu onezkero adiñiL eta.Ez dakizu bear bada zeinbesteko untza kabazi dauan gtrza-aa-rrean Oreste jainkotiak, bere aitaren iltzaillea, bere aitalen ar-gian etiotza emon eutsan Egisto sabelzuria, galdu ebanetik?Zu be,lagun, galanta ta kaiza iasokoa zarcala dakustan ezke-to, zaitez kementsu, geroak txalotu zagizan. Eta ni ba-noa neu-re oial-ontzi ta lagunakana, nire zain onezkero gogait egindadagoz apika ta. E4tzrl aftetaz nik esandako $tzúa; orof nireaoll<ty.

315 Telemako zatakbiurtu eutson:3t6 Telemako.-O atrotz! Gauza oneik, aitak bere se-

meari lr-, ain onbera ta biotz-samur diñostazuz, uingo dodazeurok sekula bizian aiztu al izango. Baiña, ea, joatéko leiazzabiltzan arren, itxaron apur baten; bustialdi bat artu ta bio.tza alaiat daizunean, biurtuko zata zetrre ontzita pozu, gai-ñezka, bez:aa bikain bat, oso edema, datoazula, nzure eslru-erakutsi lez gorde áag¡zan, oitura ori dogu gul( ba arrotz mai-t^tiakaz.

J24 Atene, ontz-begidun jainkosak erantzun:325 Atene.-Ez eidazu belu eragin, nire beingoan joareko

gogoaú zoztorak iatnaz. Zute biatzak eskeiñi nai daustan be-zuza, itzultzean emongo deustazu neure etxera eroan dagidan:aukera egizu oso edena, ta bidezko izango da nunbait beste an-tzeko bategaz nik zun ordaintzea.

330 Orela esanik, Atene, ontz-begiduna, joan zan: joanzan iainkosa, txori antzo egazka, Telemako'ren ezpirituan ke-mena ta ausafta ixuri ondoren, eta bere aitaren gomuta are

2l

geiago biztu-azotakoan. Telemako, jazotakoa bere gogoan aus-nartuz, sor ta lor gelditu zan, jainkotasun bategaz mintzatu za-naren susmoa eban eta. Gizon a, batriz, jainko itxura eukana,senargeiengana joan zan bertatik.

338 Jatrita ixillik entzuten eukazan onein aurean aedo

-bertsolari- argiak kantatzen eban Pala Atene'k Troia'tik

urten ziranean akeutarrai gertatu eutsen itzuli negargarria. Ika-ri'rcn alaba Penelope sotillak entzun eban etxe-gainditik ari-maraiño sartu yakon jainkozko kantua; eta mailladi luzetik ja-txi zan, baiña ez bakarrifc, jopu-mirabe bik lagunduta baiño.Emakumeetan jainkozkoa senargaiak egozan lekura eldu zanean,sendoki eraikitako sapaiari eutson zutoin ondoan gelditu zan,zapi ederrez matrailTak estalduta, ezker-eskuma neskatx itzal-gatn bana eú<azalank. Eta begiak malkotan bleiblei, onelaitz-egin eutson be¡tsolari jainkotiari:

350 Penelope.-Femi! Gizasemeen alaigatti, gizonen etajainkoen beste egite gureri asko, bertsolariak sarri ospatuaknunbait, zuk dakizuzan ezkero, oreitako batzuk kanta egiezazor, erdian, janita, guztiok ixililc eta ardoa edanik, adi-aü da-gozan bitattean; itxi eint beintzat bíotza bularean etenbagenaigabetzen daustan kantu itun ori: orrek damost emon beaiztu ezin dodan samiñaldi iangania. Aundia izan be gizakiorren urrun-miñak dakarstan baka*adea, beti gogotan bai dotElade'n eta Argos erdian ospe aundia dauan gizakume arengomuta!

360 Telemako zutrak jardetsi:

361 Telemako.-Ene ama! Zetgaitik galazo nai dautsa-zu aedo maitagatnan, gogoak emoten dautson lez ga alaitzea?Bertsolariak ez áta errudun, Zeus baiño: gizaki asmotsuai onekbai áautsez bere doaiak banatzen atsegin yakon eraz. Femíez da gogor artu bear danaotarfen zori txata kantatzen ba'dau be, gizakiak batez be goretsi oi dabe ba eurcn belarrietaraeltzen dan kanturik bariena. Etsi zaitez zeure biotzean eta entaÍr eizv kantu au, Odis etzan izanTtoia'n itzultzeko itxarope.na galdu ebenetatik bakana ta; beste asko be an galda zfuan.Baifia, biw zaitez zeute gelata, ta ekin zeure-zeureak diranlanai, anazka ta goruaú, ta agindu jopu-mirabeai be lanari ekindagioela; eta gizonok izango dogu izketaren ardura, eta nikbatezbe, etxe onetan neuk agintzen dot eta.

22

¡ooaooaooooaooaaoaoOaoooooaIooaaoaaaooaaooooco)aaaaaaoaaoao

ooaoOOaooooooooOoOoooooooaooooooaoooooooooooOoOoooooaOooooo

376 Joan zan Penelope, txit arrituta, bere gelata, bere

semearen -itz

ztsrrak gogobarnean erabilli t^ gogoeta, egiñik.Eta bete mhabeakaz étxé-gaindira igon zanean, Odis, bere se'

nui 1^rtunu negartu eban, Átene'k, ontz-begidunak, betazaletan

lo gozoa ixuri eutson arte.

381 Senargaiak ardailla etrotzen eben areto illunean, eta

dan-danalc opa éen Penelope'gaz etz:utea' betberaren ogean'

Baiña Telemáko zafta av esaten asi yaken:

384 Telemako.:Ene amaren senargeiok, arropuzked na-

barmenez zabiltzenok! Orrits dagigun orain zzuon zaratok itxi-iik: eder baita au lako bertsolarfbati efltztrtea, bere abotsez

iuiíto." u"tz-antzekoa danari nunbait. Eguna vtr''tze n,batza*íegian batuko gara, ta antxe esango- dautzuet nik bete-betean

znázela jauregiiik: eratu beste iag-edate latzuk-eta ign-zeüenondasunák, zéuen etxeetara bein banan alkarri dei egiñik. Bai'ña oba bdderitxazue ta egokiago gizon bat bakararen onda-

sunak ezetefi kezka barik Tndaizea, iarraitu oraiñarte ondasu-

nok urtzen; nik jainko betikorrai ots-egingo dautset, leuslekegunen baten zuén egitekoak ,zigortzea nai baldin ba'Izu be,et-a bear bada jauregi bnetan ilgo zaúe, iñok be zuen apendua

artu bagarik.

3g7 Orela esan eban; eta ezpanak aginkatu ebezan da-

nak, Telemako'k otren bekoki ta azattar;,:ri, aundiz itz-egiteneutselako, txundituta.

399 Baiña Antinoo'k Eupiterren semeak' erantzun eutsonesanazi

400 Antinoo.-Telemako! Jainkoak eurak díta egi'egitanitz-edet izaten eta ausartsu mintzatzen erakusten dautzuenak;

baiña Kronion'ek ez da:u gata za itxasoz esitutako Itaka'n erre-

ge izateúk, zeure aitaren leiñuz dagolcizunez.

405 Telemako zwrak erantzun eutson:

406 Telemako.-Antinoo! Gogait eragingo dautzu bear

bada esango dautzudanak? Atsegin izango litzakit noski ango

errege ízalea, Zeus'ek ori nai ba'leu. Enege iza-tea dala uste

dom, ausaz, gizonentzat ezbeanik txarrena? Ez da txarra erre'se izatea, aten et*ea bertatik aberats biurtzen dalako, ta ola'Éoa itzal'aundikoago agefizefi. Baiña akeutat púntze,asko, gaz-

te ta zaat,Itaka'n\izi-dira, itxasoz esitutako urian: beite ere-ge eurot;tik edozein, Odis jainkotia il zan eta, eta ni onek

23

guda'ondakin lez írabazi eban neure etxe ta monoien jauneta jabe izango naz,

416 Eurimako, Polibo'ren semeak erantzun eutson:

417 Eudmako.-Telemako! Jainkoen eskueran d.goakeuetatik zein tzango dan itxasoak inguratzen dauan ltaka'[oerfege; baiña zak jatrai. aten kea zeure ondasunai, aginduzeure jauregian, eta egundo be, Italca'n biztanleak diran bitar-tean, ezpei gizonik etotri zeure naiaren aurka zuri aberastasu-nak morrizten. Eta orain, Telemako ezin-obe oni, anotzariburuz itandu nai dautzut.Nundik etorri zan gizaki ori? Nungoadala-ta ilTar::aintzen ete da? Zein eskualdetan aurkitzen dirabere sendia ta abertia? Zure aitarcn itzuliaren albisterik eka-rri al dautzu, ala zonen baten dirua jasoteko xdez izan dabakar-bakarrik? Zelan jagi ta ioan egin zan orren bizkor, gukezagatu gengian itxaron bage? Bere arpegi.itxuratik dakusta-nez, ez dau iza¡beat tñolaz be errukami bat.

411 Telemako.-Eurimako! Urtua da onezkero nirc aita.rcn itzulae-itxarokizun a; eta barriak, áatvzala datozan lelcutilc,ez dabe ¡fueuat federik; ezta, ez nabe kezkatzen nire amakjauregira deitu ta itaunak dagitsozan aztntak egin leikezan ira-gatkiak be. Ene aÍtotz au nirc aitarcna be izana dozu, ta Ta-fos'tilc etoni yat: Mente, Ankial bumukalariaren semetzat dau-ko bere burua, eta affaunak erabiltea eder yaken tafitamenerrege da.

438 Orrela mintzatu zan Telemako, bere barruan jainko,sa ezilkorra ezagutu eban aren. Senargaiak biurtu ziran eurendantza ta kantu atsegiñetara, ta edu orretan egozaí gau illu-naten zain. Etoni zan av oraindik euren jolasean ebiltzala, tajoan zitan danak lotarako euren etxeetara. Telemako eóil.oetzangsf^ igon, larraiñaren erdian, alderdi guztietatik ikilstenzan tokian, berak beretzat ercgi ebanera, ta ogera joan zanaftez, bere gogoan gauzatik asko ausnartuz. Eurikle'k, OpsPisenorida'en alaba gogai earbidunak, Iagr¡ntzen eutson mzibiz-uakaz, neskatx au erosi bait eban beiñola Laerte'k bere on-dasun4kaz, gaztez,ator^ a eldu-ala, ogei idiren truke; eta iaure-gian oorez artu eban em^zte garbi bat bezela, baiña etzan be-tonegaz iñoiz be ogeratu, bere emaztea gorbiztu ez zekion.Arek, bada, Telemako'ri argi egion mzi biztaakaz, mirabeeta-tik maiteena ebalako ta umetatik arck azia zalako; eta gelaraeldurilc, zabalátt eutson sendaro egiñiko atea. Ogean iatii zan

24

aoOoooaOoooaaoooOoaOoaoootoaooOOoooooooaooooOoaoOooooOooaOa

Telemako, effinui eban soiñeko leuna ta andera zurrari eskue-tara emon eutsan; onek, tolosak eratu ondofen, oge zatdaLñaren ondo¿n egoan untzetik esegi eban, eta beingoz etzangu-tik urtenaz, zidar::ezko elestunetik thaka atea itxi ta ugel 6a-ten bitartez morroillatu eban. Eta Telemako'k, ardi,narruzkoestalki beroz ondo batua, gau osoa igaro eban Atene'k aolka-

bitanez moffolllatu

tu eutson joan-etordari bere buruan eragin eta eragin.

25

U KANTUA

ftakarren batzana. Badoa Telemako

Goizaren alaba, lanosazko atzdun Argidiria agettu zanean,Odis'en seme kutuna ogetik jag¡, jantn, üpata zototza be-sagaiñetik eskegi, bere oin gardenetan oiñetako dizditsuak lotu ta, a{pegietaz jainko baten iduriko, gelatik urten zan. Aidabaten agindu eban, abots zoliko otsegilleak akeutar uletsuaidei egin egioela batzanen. Eg¡n zan deia, ta beingoan asi zi-nn batzafizen. Eta deiari erantzunik alkartu ziranekoxe, Te.lemako batzatem joan zan borontzezko lantza eskuan efa txa-kur oin-arin bi jarraika zituala Atene'k jainko-edertasunezapaindu bait eban, batzatol<natzen ilcusi ebenean, eri osoaizt-latn eukan begira; zatak lekua egin eutsoen, betaz, etabere aitaren aulkian jezati zan,

15 Egipti, zaftez makur eta gauza asko ekizana, izan zanaurtenik mintzatv yakena. Beronen seme maite-maite ebana,Antifo burruka-zalea joana zan llion, zaldi edetdunera, Odisjainkotiarekin ontzi lconkiletan; eta Kiklope odolzaleak il ebananzulo sakonduan, eta apati areitatik azkena egin eban arenangiz. Beste iru eukazan aguteak

-$a¡, Eurinomo, senaf-gaiakaz aarkitzen zan, eta besteak bere aitaren soloak zaintzenebezan-,baifia etzan origaitik aizta lyntif.o'kin, eta beraugai-tik minduta egoan negaftez. Egipti, ba, mintzatu yaken, malkoixurika, onela iñotsela:

26 Egipti.-Entzun, itakarok, esango dautzuedana. Odisjainkotia itxas-ontzi sakonetan joan zanetik, bein be ez dogubatzaneruko deirik izan, ezta batzartik egin be. Nok batzar-tzen gaitu orain?'Gazte ala zaar da alakoéstualüan aurkitzendana? Gudaroztea itzuhz datorenaren albistaren bat izan eteda.u ta enparauak baiño leen jakin ebana aghian fuagan nai etedautzue? Ala eniari interesgarri yakon zetbait esan eta azal-du gura ete dau? Gizaseme deduzkoa ta oneratsua dala diru-

26

dit. Bete begio Zeus'ek, azken onera eroanik, bere biotzeandatabillena.

37 Orrel¿ mintzatu yaken. Asko poztu zan iragarri one-kin Odis'en seme kutuna, ta ez eban luzaro iraun jafuita: jagizan batzaftolci erdian, batzarkideai itz-egin naiez, eta aolku zu-rrak emoten ekian Pisenor ots-egilleak jaur-makilla ipiñi eutsoneskuan. Telemako'k batetik bat zaaragana zuzandui, onela itz-egin eban:' 43 Telemako.-O zaart. Ez daukazu urrin gizon od, taorain jakingo dozu erria batu dauana neu nazala, gazttz samin-duta aurkitzen nazan au. Ez dot gudaroztearen itzuli albistarikartu, enparauak baiño leen jakin eta zaoi agitian fuagafteko, eztaez dot ezet adienzo edo esan nai eftiatentzat interesgarri da-nik: neuri dagokidan auzí bat besterik ez da, neure etxeansartu dan zorigatx bikotxa dozu. Bata neure aira bikaiña galdunebala da, aita samuf lez zuek zlJzentzen zinduezana; bestea,otaingoa, ga*antzi geiagokoa oraindik, laster nire etxea on-datl ta ondasun gaztiak urtuko dauzana. Nire amaren senar-gaiak, lurralde ontako gizakume nabarmenen seme kutunalc,nire ama bere gogoz bestera estutzen dabe, eta lkari bere aita-ren etxera joaten ez dfua ausattzen, ezkontz-saria gefiat:u taarek nai dauanari ta amak gogokoen dauanari emon dagitson;aldetantziz, egunero gurera etoririk, idiak, ardiak etl auntzlodiak lepo egiñik, jan-edanak ospatzen dabez, ardao gonía ero-ki zintzunetafirz, tL orrela iraungi ta txukatzen dábez millag uza, Odis antzeko gizonik, gure etxaldea olako ondamendi-tik askatzeko gai danik, ez daukagulako. Ni ez nago gaur ola-korik au¡¡er¿ eroateko (aula naz afitza auffetafltzean eta bu-rrukarako kemena palta yat), bestela bai adorerik naiko ba'neu, laster, uxatuko neuke zoúguzto au etxetik, egiteko jasan-eziñak burutu üra ba berton eta nire etxea galduaz doaerarik txarrenean. Erdikide zal<tdaze zuok be sumlndura one-tan, lotsa zaiteze ingurumari diran auzokoen aurrean, eta bil-dur izan jazatu oi daben jainkoen asarre gottiz, egtada saiz-toakaz suminduta. Olinpu'ko Zeuz eta Temis'gaiti-k eskaizendautareq onek bai ditu gizonen batzanak banátu ta batzenzez egizae ortan jatraitu, adiskideak; itxi eidazue neure saminitu_na bakarrik igaro daiáan; nire aitak beat bada, Odis bikaiírak, zangvbabes ederdun akeutarrai txarto gura izanik kalteegin ez ba'eutsen eta zuok orain, kaite a nigin apendu nairik,

27

ni begitan ^ttu ta, oneik zirikatuz, niri kalte egitea gogo ez

baldin ba'dozue. Ottaz oba litzateke guztiok batéra niie etxe-ondasunak eta afialdeak oro iruntsiko ba'zenduez; od ba'zen-gie bear bada ordaiña artuko neuke egunen baten, urian zearjoango nintzake ba arpegia emonez aldarrika ta ondasunakdanai barriro biurtzea ior-to

"rt., zuoi gogor egin eta oiuka esl

katuz. Baiña orain nire biotzari dagitsozuezan arrenkura ta mi.ñak osatu eztñak dta.

82 Onela esan eban su bizitan; eta, malko xurrutan, lu-rera bota eban jaurmakila. Erri osoa errukitu zan, danak ixil-durik; iñok ez eban bekokirik izan itz zakauez Telemako'rierantzuteko, Antinoo'k izan ezik; onek erantzuo eutson esa-nezi

87 Antinoo.-Telemako iztun goratu, zeure indar zistuakneurtu-azteko gauza s zateanal Zet esan dozu gu iraintzeko?Latsa gaiztoz bete nai gainzu. Baiña errua ez da zure ama-ren ¿tzetik dabill'aan akeutarrena, berea baiño, berak bai dakirimarru aundiz jokatzen. Irugaren urtean go z, eta laster da-torhe laugafrena, akibutarrak euren barruan daben gogoa kez-karazten diarduala. ftxaropenez beteten ditu danak, eta bako-txari beteziz egintzak egin oi dautsoz, mandatuak eta igoniaz;baiña oso bestelakoak dira ak bere buruan áatabiltzan goga-menak. Aren biotzak beste in¡rur au be mataz tu eban; eunaundi, me ta azkenbako bat iruten asi zan jauregian, eta an-dilc laster gisa onetan itz egin euskun: <<Gazteok, ene senar-geiok! Odis iainkotia ilTa dan ezkero, itxaroizue, nire eztezuaklei-erazteko, eun au amaitu dagidan (ariak alperrik galdú ezdaidazan), Laerte gizurenak, erio izugariaren Parlra gaifidatorkekionean, il-iantzia euki áagian. Ez neuke nai érri-ko akeutar emakumeetatik bat bera be sumiñ-erazterik, ain-beste ondasunen iabe izandako gizaseme bat il-izan barik luremoten ikusirik!> Onela mintzatu zan,, eta gure biotz zabalaketsita geratu ziran. Une atatik egLrna emon oi eban eun aun-dia moldatzen, eta gabaz, argi-zuziakaz dizdittt baizen laster,eundua baniz deusezten eban. Modu onetan lotu eban iru-zurra gordetea ta iru urtez bere itzak akeutarrai siñesteraztea;baiña, laugarren urtean urte-aroak geftatu zitanean, jazotenzana ondo ekian emakumeetariko batek iraeaui euskun, etaeun eder-ederra izpitu ta askatzen ziarduala gaiñera etorri gin-tzakion. Orela, be¡ak nai ez-ta be, lan ori amaitu bearrean

28

oaOooaaooaooooooaoOOoaaooaOaoOoaaaoooaoooooaooaaoooaaaooaaa

ooooaaoaaoaaaaoaaaaaaaaoaoaaaaoaoaaOoaaaoooooooaoooaaoooooa

aurkitu zan. Entzun, ba, zer erantzuten dautzuen senargaiak,zure asmamenak artu dagian eta akeurar guztiak be jakin da-gien. Bioa z:ute ama bere etxera, ta agindu eiozu bere aitakaolkatzen dautsona ta betrri eder yakona artu dagiala senar-tzat. Eta akeutarrak luzatoan oiñazetuko ba'leuz, Atene'k uga-¡i emon eutsozan bikaintasun eta doez entzindurik (eskuJánederretan trebe izatea, zefltzufi oneko izan eta auffetiko ema-kumek, Tiro, AlkmeÍa ta Mikene, buru-ailla bikaindunak, Pe-nelope'k lako burukizunik batek berak be euki dabenak egun-do entzun ez doguzan malña ta kako-makoz bahatzea), etzanerabagiko egokienaren alde, zure onak eta aberastasunak badairuntsiak izango dira, jainkoak biotzeratu dautsoezan igurdizita antze-airez jataitzen dauan bitartean. Entzute zabala lottu-ko dau ziurki, baiña zun euki dozuzan ondasun jorien kezka-miña geratuko yatzu bakar-bakamik; eta gtr ez galg biurtuhogelre garatzetata, ezta beste ezertata ez iñora be, Penelopeakeutaren batekin ezkondu daiten arte.

133 Telemako zunak erantzun:134 Telemako.-Antinoo! Ez da bidezko izarea emon era

azi ninduana, bere naiaren gufiez, nik neure etxetik botate¿.Nire aita bear bada bizirik dago beste lunalde baten, edo-tabear bada ilLa da; baiña astun izango yat Ikari gauza asko beasko biurtu beara, nire ama berarikoz bialtzen ba'dautsot. Etaorduan ez ditut ezbearak nire aita unin dala-ta bakanik izango,jainkoak eurak be beste batzuk bialduko daustiez; nire amakbada, etxetik urtetean, Erini gomotogarriak otoiztuko ditu tagizasemeen asarrea gaiñ etomiko yat. Nik ez dot, bemz, iñolr.be olakorik aginduko. Jazoten dana iguinganiba'yatzae, zoazejauregitik, antola beste jaketa batzuk, eta iruntsi zeuen onda-sunak, zeuen etxeetan bat-banaka alkami dei-egiñik. Baiña obaba'de¡itxazue, ta jasekoago, gizon baten ondazunalc ezeren ar-dura barik ondatzea, jarrai aurrera olakoak txautzen; nik jainkobetiko¡rai dei egingo dautset, Zeus'ek apika egunen baten zuenegitadak zigortuak izatea emoten ba'dausku be, eta bear badajauregi ontan ilgo zaúe iñok be zuen apena artu bage.

152 Onan mintzattr zan Telemako; eta urriñera ikusi oidauan Zeus'ek arrano bi bialdu eutsozan, mendi baten gandor-muturretik egaz itristatu ziranak. Biak egaz egien bat-batem,ego-zabal, aizea baize¡ bizkoy eta batzarleku zaratatsu at en gai-ñera eldu ziranean, biraka ibilli zhan zaillu, ega lodiak zata-

29

wriki batzartutako gaztiai bu¡ura begita, eúa-zantza lez, eurenburua ta samea etpakaz urraturik, eta eskumarantza artu ebenetxeen gaiñez eta urian banena. Arrituta gelditu ziran bertakogaztiak esandako eg ztiak euren begiz ikuskatuaz, eta eufenbarruetan iraulten eben zer izanzeitekeanjazoteko zafiai ontafl,Aliterse Mastorida gizaguten zanak, bete adiñekoen artean zo.riak ezagutu ta gefia-gatrzak adienzten nabari zan bakarcak,ondoguraz itz-egin eutsen, e$a azi

167 Aliterse.-Entzun, itakatrok, esaten noatzuen,senar-gaiaibatez be dagokiena dodan arren. Aundia da oneik zemaikadaukien aldi ertuna, Odis ez da ba betetatrengandik urrun lu-zaro egongo, bear bada ostera ur dago ta eriotza ta alanbeanagefiatzefi dautse gaztiai; eta okerra etoriko yake ausaz urrun-dik ikusten dan Itaka'n bizi diran askori be. Orrela jazo aure-tik, zelan itxi-azo daikeguzan bere geiegikeriok gogora daigun,edo-ta eurak eurenez itxi dagiezala, eurentzat be oba litzateke-ta. Ez dot ba jakin bage iragarten, ondo jakiñaren gaiñeanbaiño; eta ziur diñotzuet, nik azaldu neutson gsztia bete yakogizutenari, argibotarak Ilion'etako ontziratu ta Odis asmotsuakbe at€tkaz baten arako bidea artu ebanean. Orduan esan neu-tson, aunitz zoritxat etoan eta bere lagunak galdu ondoren,ogeigatren urtean bere jaioterrira itzuliko zala, iñok be ezaga-tzake; eta orain gaztia doa bete betera.

tS4 Eudmako, Polipo'ren semeak erantzun eutson:

185 Eurimako.-O aiton! Biur zeute etxera, ta fuagarieiezu zeure semeai gura dozuna, ezeren kalterik izan ez dagienauttetantzean; baiña gauza oneitan zuk baiño naikoa obeto da-kit nik iragarten. Egazki-izpien azpian ainbat egaztik zirkin da-gie, danak alan be ez dha asmakari; gugandik urrun il zanOdis, eta zube aregazbaten galduba'ziña oba, arcla ez zeunkeesango ainbeste itagarkiztn, ezta Telemako sumindua zirikartbe, bezazaren bat etxera bialduko dautn¿la-ta. Beteko da orainesango dodana: zuk, antxiñako gaaza asko dazaguzun orrek,gizaseme gazteago ari zeure itzez atzipetu ta asarrean iraundaian su emon ba'dagiozu, batetik bat aundiagotu egingo daaren naigabea, aurte-esanakaitik ezingo dau ba eru baten joka-tu; eta nÍi, o aiton!, isun edo diru-zigotra ipiñiko dautzuguordaintzeakmin emon dagitzun eta atsekabe astuna eka¡ri. Neukneutonek, zron gaztion aurrean, aolku bat emongo dautsot Te-lemako'ri: aitarcn etxera biurtzeko agindu daiola bere amari,

30

oOaIaooaooooaoOaaoaIoaooaaaaoooaoaooaaoaooOaooaoooaooaaoOoO

aooaaooaaaoaooooooaaoooaaoaaoooaoaooooaOoooaooaoolaOoaaoOooa

an atonduho dabez ezteguak, baita alaba maitatu batek eroanbear dauan aiñako ezkontz-saria gefiatu be. Guk akeutar saz-teok ez dot uste ordurarte geure leia nekersua lagako doffik,ez bait gara bat_bere_iñorén bildur, ezta Teletlako,reník be,azatitasun aundikoa dan amen; ezta ez dausku ardurarik da-giskuzun iragarpen maminbako origatilc eta berori dala-ta oin-diño_ gorrotogamiago izango zakigozan arren. Oraiñarte lez, mo-durik txarrenean iruntsiak izango dira aren ondasunak, .eiñikokaltea egundo be kitutu bage, berak ezkontzea luzemziz-akeu-tatrai jost-erazten dautsen tartean. Eta gu, egunik egun zain,alkartegaz leiatuko gata arcfl doe bikaiñakaz iÁbeu rráitiL,

"taezkontzeko egoki ützakignan beste emakuméetara e g tá za-zenduko.

2L4 Telemako zwrak jardetsi:2L5 Telemako.-Eurimako ta senargai argi zarienok! Oni

burrlz ez dautzuet geiago eze¡_eskatu ez esango, onezkero badajainkoak eta akeutar danak ba-dabe onen barri. Tfua, oraitiño,antola eiáazue ontzi zatl7:u bat eta ogei lagun, itxaso zeat ezkey-eskoi bidea edegi dagisten. Esparta'ra ta Pilos ondartsura ioan-go- naz neure aitarcn biurpenaz itaunka, ain luze egiten yatjadanik etai bear bada ilkonen batek aretzaz itz-egingo daúsr,edo-ta belattietamtu Zeus'engandiko ospea, gizalemeen ain-tza geien zabalazten dauna ñunbait. Níre'aña bizi dala tabiurtuko dala entzun ba'nengi, beste urte betean dana igarokodot, atsellabetan egon arren; baiña il dala esango ba;Íeuste,gaur ez dala bizi, beingoan neure sorternra itzuli ta obi bateregiko dautsot, zor yakozan illetak ospaturik; eta senar batbillatuko dautsot neure ama{l

230 Onetara itz-egin ondoren, jarri egin zan. Jag¡ zanorduan Mentor, Odis argiaren adiskidea -'ak, itxasárltzean,onexeri itxi eutson bere etxe osoaren ardurea, beretamak aíto,naren esana egin egien eta beronek dana gorde ta etaz zainduegion-, onela mintzatu yaken, biotz onbera:

236 Mentot.-Entzunr ítakarok, esango dautzuedana.Aginte-makilla daroan -emegerik ez bei izan onben, ez legan,ez samlJt, ezta ez bei bere gogoa zer,zuzenetan enbilli; {zpa-bere, anker jokaru bei beti ra burutu begiz egintza illun ta eal-ganiak; iñok ez dau ba gogot^tzen Odis jainkoria erdan, b=er-tokoak aita-samurtaslJnez zuzeÍttzen ebazana. Iguin ditut senar-gaí aroputzak euren asmo txarrak eraginda darabillen gogor-

31

keriagaitik ( Odis'en etxea zuzitzen ba'dabe, gizurena ez dalabarcii biunuko uste izanik, attiskuan jatten dabez euten bu-ruak), baiña iguin doáaz are geiago erilco enparauak, iatitaixillik zagozeli, ainbeste izan aten, zeuen itzez gitxi baiño ez

ditan senárgaiai neunia iaten u zaúela saiatzen ikusirik.

250 Leokrit Ebenorida'k erantzun eutson:

25L Leokrit.-Mentot, gaizto ta zentzunbako ori! Zer esan

zendun! Zirikatttgu daukagun asmotik aldentzeko! Gaitz izango

vake, ta baita gizatalde aundiagoa aurkitzea be gugaz burrukaágiteiko guk jateketak itxi daigtzan. Itaka'ko Odis'ek berak,ona etoriirik, senargai atgiak idoroko ba'12z jauregian jaten

eta eurok etxetik botatea bere biotzean erabagi, aten eftaztea,biziro gura daualatik be, ez litzake poztuko a itzuh dala-ta, anbertan artuko leuke ba gizurenak eriotz doilloma, ainbeste gi-zonekin burrukatzea otuko ba'litzakio beiñik-bein. Ez dozu bearbaela itz-egin, egiazkl Baiña, tita, alde eg¡zu ta biw zaitezzeute atazoetara. Mentor eta Aliterse'k, aitagaitik Telemalco'renadiskide beti izan diranak, gogoa berotuko dautsoe joan-etorriaburutu dag¡an; baiña iruditzen yatanez,, faka'n entzungo dituletorkezan albistak et^ ez dau olako osterarik iñoiz egingo.

267 Orela mintzatu zan, eta itaiz batean barreatu ebanbatzana, Danalc banatu ziran euten etxeetata biurtzeko, senar-gaiak barciz Odis jainkotiaren egoitzerako bidea attu eben.

270 Telemako ondafizanntza joan z n eta, itxaso apar-tsuan eslcuak ikuzi (garbitu) ondorean, Atene'ri otoi-egineutson, esanez:

273 Telemaho.-Entzun, arren, goitar orrelc; neure etxeanizan ziñan

^tzo ta agindu zeustan: joan nendilla ontzi baten

itxaso baltzean zear neure aitarcn itzuli-bani billa, aren umin.dea luzeegia zala onezkero ta! Onen autka dagoz alceutarraheta, batez be, senargai ordu gaiztoz arropuztuak.

279 Onan esan eban, arrenga. Urreratu yakon Atene,Mentor'en itxura ta abotsa attutik, eta solas ariñok egotzieutsozan:

282 Atene.-Telemako! Gaurgeto ez zat^ lcoldar izango,üt^ zut-eza be, egintzak eta itzak burutzeko zure aitak ebangogo ona odolez jaso baldin ba'dozu beintzat otrela ba'litz,óstera oti a dozu alperrik egingo, ez da gerutuko egiteko be.Baifia, arcn eta Penelope'ren seme ez ba'zata, ez dot uste opa

aaooaoaooaaaaoaoaaaOoaaOoooaoooOaaoooaaaaaoooOaaooaaoaoooaO

aoooaoIoaoOaoaoaaaaaoaoaaoaatOaaooaoaaoaoaoaooaaoooaatooOoO

dozuna burutulco dozunik. Gitxi dira gurasoen antzeko seme-alabak, txarragoak dituzu geienak, eta batzuk dira bakarrikobeagoak. Batña zu ez zata onik aunera koldar izango, etazlJt-ezabe, ez yatza palta Odis'en adimena be, ta egiteko o¡reilcondo amaituko dozuzanaren itxarokizuna iza¡ zeinke. Ez izan,beraz, senargai burubalcoak erabagi narz gogotan erabilli daikee-naren atdurarik; oneik baáa ez daukie zentzunik, ez ntzen jokatzen, eta ez dakie eriotza vtrcr^t:uz doakiela, Parka baltza utdabela danak egun bat-berean amairu dagien. Gogo dozun os-tera ori ez da askorilc luzatuko: zwe aitagaitik zure adiskidekutun bait naz, neuk eratuko dautzut ontzi bizkor bat etazeug?z noakizu. It?uli zaite zeure etxefa, zabiltz an senargaia-kazbaten ta agindu zuk eratu da$ezala emenüo. jakt ta-ba-kaiak ontzi egokietan, ardaua txanbiüetan eta gtrza-elikatura danuruna, zatags sendoetan; nik bitartean, errian batuko dodaz,zuri berariko".,lagundu nai dautzuenak. Itaka, itxasoak esituan,berein ontzi dagoz,,barri ta zaa\ eurak arakatu ondoren, 2eu-retzat aukeratuko dot onena, ta, ondo omidu ostean, itxasozabalarcn bakat jarriko dogu.

,08 Onelaxe mintzatu zan Atene, Zeus'en alaba; eta Te-lemako'k, jainkotasunaren abotsa entzun ebanean, ez eban as-korik luzatu. Joan zan bete etxera biotz-zauritua, ta afi aurkituebazan senargai arroputzak auntzai narrua kentzen eta txarrigizenak etreten etxe-barruko lanaifiean. Antinoo'k bertatik,barreka, Telemako'ri bidera urten, eskutik oratu ta itz oneikesan eutsozan:

315 Antinoo.-Telemako iztun goratu, biotz-zauskadakneurtzen ez dakizun otit Ez egizuz irauli zeu¡e gogoan egjntzatxarmk edo-ta itzak, jan eta edan eizu neugaz orain artean eginzenduan lez, Eta akeutanak gertauko áautntez gauza Ñtiareik, ontzi bat eta arraunlari bana-banakoak, Pilos jainkolkonjoan zaitezan laster z:urc aita arg¡arcn albista bílla.

32L Telemako zunak jardetsi:

322 Telemako.-Antinoo! Ez, eziña da ni zuon arte fi,afroputzon attean, ixillik egon eta.nare-nare jan-edan etapozatiemotea. Naiko ez al da senargaiak, ni gazte nintzala, ainbestegauza bikarn niri ondatu izatea? Orain andiago nazala ta, bes-teak diñoena entzunik, zet jazoten dan be ba-dakidala, kemenaaziagotuz doa nire bularrean, eta zaok Patka zorigaiztokoetarabialtzen saiatuko naz, bai Pilos'era jorik eta bai emen uri one-

33

tan, Bidazti joango naz (eta ez da utsa izango diñodan joan-etorria), ez daukat ba ez ontzttlk, ez arraunlaririk; egokiagoderitxazue, beat bada, oLan iazotea.

333 Au esan eban, eta errez askatu eban eskua Antinoo'renetik. Etxe barruan oturuntza geltetan ebiltzan senargaiakiseka eeiten eutsoen Telemako'ri, itzez be zíplaka. Eta gazte

urro utáin arteko batek tankera ontan itz-egin eban:

338 Senargai bat.-Telemako zalantzarik bage ga zelanearbitu pentsetán dabil: Pilos ondartsutik edo Esparta'tik eka'íriko üiu lagun indartsuak, orren usi ta naikan bizitan dauka-gu!, edo-ta bear bada Efira'ko lut jorira joan naiko dau, erre'futu errodunak egokitu ta gero edontzietan emonik, gu guztiokitzah gaitezan.

344 Eta gazte ar¡oetatik beste batek tartapataka gaiñen-tu eban:

346 Beste senargai bat.-Nok daki, ontzi sakonean itxa-soratuta, bereakandik urrin ilten bada, aldenai Odis ber'elalGure lorra aundiagoa litzake otduan, bere ondasun gaztiakbanatuko geunkez ba ta etxeak au bere amari ta onen senaroiari emongo geunskio, biak alkarigaz kea atera dagioen.

352 Edu onetan ziarduen. Telemako bere aitaren etxarizabal gotatuta jatsi zan: emen aurkitzen zitan ure ta borontzemetak, kutxetan gordetako soiñekoak eta orio usaintsu parrastaaundia. An egozan ardao zaar gozozko tresnak, edari galbi jain'kozkoz beterik, ta ormeari dautsela sailka jarritik; Odis iñoizbiurtuko ba'Titzakean bere etxeta, ainbat neke ta elorrio jasan

ondoren. Ateak orri bi eukazan gogor aiutu ta giltzartapoz 1o-

turik; eta bere ondoan egoan gav ta egun, gogo etnaiz danajagoten, jaki-zaintzaille bat: Eurikle, Ops Pisenorida'rcn alaba,Telemako'k orduan oni, bere egotegira deituz, esan eutson:

364 Telemako.-Etxandera! Ia, ipiñi eidaza suilletan ar-dao gozoa, doakabe úentzat gordeten dozunaren urrengo goza-

tsuena dana, Zeus'en aziko dan Odis, eriotik eta Parketarikaske, itzuliko danaren itxatokizunez beti, zaintzen dozunarenurrengokoa nunbait. Bete amabi suil eta itxi egizuz euren pemol

edo estalkiz.Berczi egizuzbaita ogei imillaun gari-urun, tabotaondo iositako narru-mintzetan. Zeukbakatrik jakin daizula gerc.Eukizu dana baturik, eta gettu, illunabarrean natorke orrenbilla, nire ama bere bakanera goian batu baizen lastet. Es-

34

aoaaooIaaoaIaaa.aaaOaaaoooaOaoooaoaoaoaatoOoaooaaaaOaaaooooa

aaaaaaooooooooOaOaoaoaaoaooooaaoaooaaoaIaOooaaIatooIoooaooo

patta'ta egin nai dot ostera bat, eta Pilos ondartsura, nireaitarcnbiuttzeaú buruz zetedo-zet entzun edo-ta jal<ttea baldineta lortzen ba'dot.

375 Onela mintzatu zan. Negarrari emon eutsan Eurilclebere etxekoandreak eta, antziaka, itz aúñok ebagí ebazanz

377 Eurikle.-Seme maite! Zelan buruak emon dautzuolako egin-naia? Nora jo nai lunalde baztettuak zear, semebakana ta ain kutuna izanik? Odis, Zeus'en erorkikoa. tl za¡bere sorterritik urrun, eui ez-ezagun batean, Zu joanaz bat,oneik gauza biurriak asmatuko dabez iruzur eta tránkafiez nrilteko ta zute ondasun gaVtiak euren artean banatzeko. Zagozemen, zeure ondasunen aldamenean i ez zaita ezek beartzenitxaso gozakatxean zeat joaník ezbeattak igaroten, ezta emen-dik ara iperloka ibilten be.

386 Telemako'k erantzun:387 Telemako.-Mana zaite, etxandera; erabagi au ez da

artu,.ba, jainko batek nai izanbage. Baifra zin egídizu, ez dau-tsazula nire amari ezer aitatuko amaika-amabi egun igaro arte,edo-ta ni ikusi-naiak nekanzi edo alde egin dodala esaten be-rak ent?un afteafii au neganik egin ez, daian eta olan bere gor-putz ederrari kaltea ekani.

393 Au adierazo eban; eta andra zaaftxoak jainkoen zingurenari amor- emon eutsan, Zin-egitea amaitu-ala, ak, amene-ko baten, suilletara aldatu eban atdaoa, uruna be narru-minvondo josieta,n ezariúk; Telemako gora igon zan barriro, se-natgaiakaz alkartudk.

398 Atene'k orduan, ontz-begidun jainkosak, beste zer-bait agindu eban. Telemako'ren itxurea attuaz, uriko baztergaztiak urfatu, bertako giza zut, gurgani askorekin mintzatuta ilbJntzean ontzi ondoan batu zeitezela eskatu eutsen. Eska-tu eutson h,aita Frono'ren seme ospe aundikoari, ots, Noemon'i,itxas-ontzi bizkor bat, eta onek atsegin aundiz itxi eutson.

404 Egazkia etzandakoan, bide guztietaz jabetu ziranillunpeak. Jainkosak une aretan itxasoratu eban ontzi aúña tabertan jarri ebazan rosra askodun ontziak eroan oi daben apai-llu ta tresneri osoa. Kai mutur baten zuzendu eban gero, la-gun _asko ta onak batu zitan, eta Atene'k gogo-berotu zituandanak.

410 Atene'k ordun, ontz-begidun jainkosak, beste zerbaitagindu eban. Odis jainkotiaren jauregfua jorik, 1o gozotan jal::i

35

ebaza¡ senargaiak, edanari zíatduela astun, üaskel gefiatu zitanarein adimenalc, eskuetan edontziak eurak be lurreta iausterai-ño. Danak alkatren leian urian zear banafri ta lotara ioan zi-ran, loa betazal gaifietam jausi yakenetik ez zfuanba jamita lu-zmo egorr. Eta Atene'k, ontz begidunak, Mentor'en iduri taabotsa artu zitunak, jauregi erosotik at dei egin ondoren, Te-lemako'd esan eutson:

420 Atene.-Telemako! Zangwbabes ederdun zure lagu'nak, tostetan jati üra araunerako; zute esana bear dabe ba'kar-bakanik lanari.ekiteko. Goazan, eta u daigun luzatu aregeiago joan-etotria.

424 Omela mintzatu izan zanean, Palas Atene ibilten asizan bizkor, eta Telemako jainkosaren oiñatzen atzetik. Elduziran ontzita ta itxasora, ur-ettzean idoto ebezan lagun ule-tsuak. Eta Telemako zaintsu ta jainkotiak itz-egin eutsen, esa-nezi

429 Telwako,4atoze, adiskideak, eta dakatguzan ia-kiak; gertutrk dagoz ba ta berezituta iauregian. Nire amak adaki ezer, ezta neskameak be; batek ezik, auxe bait da esandautsodan bakana.

433 Onan erasiz, bidean jarri zan eta gaiñerako gtzúakjanaittt eutsoen. Jesus amenean eroan eutsoen gaztia ta tostaaskodun ontzian iarri, Odis'en seme laztanak agindu eutsenez.Berealakoan ontziratu zan Telemako, Atene aurtetik joakola;onelc u<opan, atzeko aldean, artu eban jarlekua eta arek beto-nen aldamenean, lagtnak oraki ta loturak askatu ta tostetanegokítzen zitan afiean Atene ontz-begidunak aize biguna igorrieutsen: Zefb azkara, ktesal-gaiñ bitstsuan ots egiana. Telema-ko'k bere lagunak aolkatu zituan, berga ta abar egokitu egie-zala esanez, eta beraren onua aintzat attua izan zan, Gonhteben izai-egurrezko masta, lataga edo aspean sartu ta sokakazlotu eben, baita bertatl< zabal-erazo be oial zt:lita ugel ondobivnakaz. Aizean puztu eban oiala, eta purpur-olatuak otsegien aundikiro, karena biran, ontziak biáe egiala egokion ban-dan zear. Ontzi baltz aúñati lotu eutsoezanean tfesna ta apai-lluak, edontzi ardaoz beteak jaso ta eskintzak egin eutsezanjainko illezkor betikoai ta batez be Zeus'en alaba ontz-begidu-nan. Eta ontzia bere zuzenbideari lotua joan zan gau gsztian,eta ufrengo ary1-azkotnan.

ooooaaaaaoo¡oooooaaaoaaaIoOOoIoaaaOoaaaooOoaaaaaooaaIaoaooo

76

ooOoaoooacOaooaaaaoaaaOtaoaaatoaoaaoaOaaaooaoooIOoooaoooooa

UI KANTUA

Piloe'eLoa

Dagoneko egtzkia, ur-osin txit edena lagarik, borontzezkozetut^ igonez joian jainko illezkotrai goian eta gizakume ilko-mai lur emokorrean argi egiteko, Telemako ta bereak Pilos,Neleu'ren uri ondo eregira eldu zitanean; itxas-egalean aurki-tu ebezan ango biztanleak, ule baltzizkako zezenak luma astin-tzen dauan jainko zefl)-matgozko ule-adatsdunad lepo-egin etaeskintzen. Bedentzi jarleku egozan bertan, eta bosteun gizoneurotan janita, bederatzi zezen eskintzen ziran bitartean. Pili-tarrak, erraiak txastatu ondoren, izterak jainkoarentzat effetenziatdueladk, itakarrak kaira eldu ziran, ondo aiuturiko ontziarenoialak betu, aingumz landrcu ta lutreratu ziran. Telemako'k,Atene aurretik ebala. itxi eban ontzia. Eta jainkosa ontz-begi-dunak itz oneikaz urratu eban ixillaten miesa:

l5 Atene.-Telemako! Ez daukazt onezkero ezeren lotsazertaÍr tzanik, zeure baniak jakin-min itxasoa zeatkatu doza-ta:ze lurrek daukan a gordeta, zelako zoriak áantzanzi dauan. Ea,zoaz nrzen Nestot, zaldi-alearcngana, eta jakin daigun zer gor-deten dauan an bere kolko barruan. Eska egiozu zeuk, zero-rtek, egia esari daizula, ta ez dau guzurrik esango, gaztiz zen-tzunduna dozu-ta.

22 Telemako zurrak jarduki:

D Telemako.-Mentor! Zelan nai dozu ni arengana urre-ratzea, zelan joango naz ni ari agur egitera? Oindiño ez nazoitua zur ta senez itz egiteta, ta gazteak zaanati itandutea betida lotsagatti.

27 Atene'k, ontz-begidun jainkosak:

28 Atene.-Telemako! Zenbut gauza danbilkezuz gogo-tan eta gaiñerakoak goiargi batek bururatulco; ez dot uste, ba,zute jaiotza ta azl<trntza jainkoen naiarcn aurka gertatu diranik.

t/

32 Olan mintzatuz geto, Palas Atene'k bide egian iasez-ko ibilliz, 'eta jainkosaren oiñatzen ianai Telemako. Eldu zi-ran pilitar gizurenen jarlekuetaraiña,batzar tokiraiño: an egoan

Nestor bere semealcaz iatúta, ta lagunak arein ingurumati get-tetan eben oturuntza, bai arugia effez eta bai burruntzietan egokituaz. Etu anotzak ikusi orduko, danak baten aurreratu, es-

kuekin agur egin ta iarteko eskatu eutsien. Pisistrato Nestor'ensemea :zan zan lenengo aurreratu yakena, eta eskutik oratu-rik, oturuntzanko jarti-azo zituan natru bigunetan, itxasolcoondar gaiñean, bete anai Trasimedes eta berbetaren aitarenondoan. Berealaxe etraietatik z^tibana emon eutsen , eta, vttez-ko ontzian atáaoa ixuti ta Palas Atene'ri babesa daroan Zeus'en alabari eskiñiaz, onan mintzant zani

47 Pisistato.-Etorkin! Jaso zeure otoitzak Posidon na-gusiari, ona ona eltzean aren omenez ospatzen dogun jai-alaiakinidoro zarielako. Baiña bidezko danlez garbiketa ta otoitza bu-rutu baizen laster, emoiozu orri be ardao gozozko ontzia eskiñidagian, nik uste dot ba illezkotrai eskatzen dautsela enbat,gizakumeak oro bait dagoz jainkoen beavizanez. Baiña gaztee-

na dalako (nzure urteak daukaz urrean) zeuri damoketzut le'nengo urrezko txola.

56 Au esanaz, eskuan iarri eutson atdao gozozko txola.Atsegin aundiz ikusi eban Atene'k, Telemako'ri baiño leenurrezko txola betati emon eutsan giza gurenaren zurtasuna tabiotz-bera. Eta itú-atabatean berein eskari egin eutsozan Posi'don gaiñ-gaiñekoari:

60 d1s¡s.. B¡tnrn naiza, lura esitzen dozun Posidono¡rek! Ez egizu, arren, burutu batik itxi orain eskatzen dau-tnJgona. Ezer baiño leen bete egizu aintzaz Nestor, eta beto'nen muskil-kimuak; emon pilitarrai saria ain ilketa ta sarraskiaipagawiagaitik; egizu baita Telemako ta ni ez gaitez,ala joanontzibaltz ariñean ekarri ginduzan elburua jadetsi bage.

66 Edu ontakoa izan zan aten erregua, ta berberak be-tetu eban eskatu-batri ebana. Itzetik ottzerc. eman eutsan Te-lemako'ri bere txol eder bikotxa, ta Odis'en seme kutunak beotoitz egin eban enbat Aurte-aldeko laurenak erre ostean, su-tatik aten ta zatitan banandurik, jan-edate bikain-bikaiña os-patu eben. Eta ase zitanean, Nestor, gerenitat zalduna, asi ya-ken eleketan:

38

aoOoooaaocooooaoaaooOoaoIoaaI|)oaaaIoaaaoaoaaIaa.aaaaaaaaaaaa

aaooaaooaaoaaooaoaaoOataaaoIoooooaaOoCaaOoaaoaooooo)aaOaoaa

73 Nestor.-on_a abagunerik ederrena attotzai itandu tanortzuk_diran jakin ,al izateko, jan-edanez bupo duJlu* i^i ,r-kero: <<-Erbesterarrok! Nortzuk zaúe? N_undik eldu zárie ona,bide ezoetan zeat ibilli? Arazorcn t"t.[ .irginJr llrái"" ^l^itxasoz zabiltze noraezean, zearka dabirtzan iti"r-iup"rr"L i¿"-ú, bizitza arriskuan janiz eta lur arrorzetrt " girár.il..it ulr.u

ekarriz?>.80 Telemako zuttak erantzun eutson, arnas aundiko. Ate_

ne be¡ak ixuri eutson ba biotzean urrrr.dir,r*i-ili'-iÁi^i-tik itandu ta gizartean entzute aintzatsva lo.t" üur84 Telemako.-Nestor- Nelida, akeurarren ospe bikaíñ!Nuntarrak gar-a!.itanduten dozu? Ná.rk .rango ¡;;;r b;.'l^_Iu'ttk ga:o.?,Neio'ren oiñetan dagonetik, etá gakanan garutza?, ?u agr'koa, geure_geurea baiño. Neure aitáren entzrite na-bariarcn atzetik nabil, odis jainkoti eroapentsuaren izena adi-tuko ete dodan; ni,re'aitak, áino.n.r, troir, ,r¡u ^;i;;b;r,zagaz bateta burrukaturik. Teukrotairen aurLa oH;;tu ;i;"gwtietatik !u-d4igr nun jasan eben eriotz^

"re^lÁrr:iá,--bri-ña arena.ez jakitea nai izan dau Kronion'err: iñok .ri" árit.g"nun jausi zan atgi ta,garbi adiemzo, ez etsaien .rL", ú;;;;;"il zanrk, edo-ta kresal-osiñean Anfitrite'ren ur-palasta artean.o¡igaitik et-or¡i naz belaunal< besarl<atzen, aren'eriot, gáibáI,edestu nai baldin b.a,daustazu, naiz zeute f.gi" it "ri ;;;ir,naizbidaztiren batek enlgi daitzulu, t.r. ,*L ¿.ulu¡.;;;_duratu eban ezkero. Ez eliz't.r"rr*á be git*itu ¡;r;;;-ú_gir:unez edo e'ukiz; jakirun ipiñi nagizu, óstera, il.,,ri l;; ;"_zun guztia^ Bene-benetan eskatzen iruiz,rt, nír. áilut, b¿i,ospe aundikoak zan emoniko itzik bete eurzunezr ;il; ,gl"_il:"1?:l egintzarcn bar, burutu ere ebana, an troiarren urtJÁ,biok ainbat zotitxar ikusi zenduen tokian; gogora eizu ori iaesaidazu itaan dagitzudanaren egia.

107 Nestor, gerenitar zaldunak damntzurso:

108 Nestor.-o adiskide! Errialde atan akeutarrok ikusigenduzan zoútxanak dakarstazuz gomutara; ;il;;;i¿ü;_{ 11, t:*.n ".",.

b atzutan alde'' ai onlzietan .";^, b;|;r;;;;' - ;r7,Akile'k rydakin billa gatoiazan tokietan barrena, .rr- ¡.#

Datzutan yframo efregeren uri aundi inguruan burruka egiñik.Gure buruzagirik onenak an atzemon rit"r, "¡"r-f.,";;"1;;;^Aranre.burrukalariaj an, Akile; an, patrokol, aolkula¡i íain-Koen kldeko; an, nire seme maite, Antiloko zangat atgia,'ko

39

rrikalari enime ta gudatí bikain. Otrez gaiñ, ezbearik aslcoituntsi genduzan. Zein gizaki ilkorrek adiemzo al leukez danalcosorik? Emen bost edo sei urte bizi izanik, aleginduko ba'ziñabe alceutar jainkotiak an zelako neke-miñak jasan ebezan itaun-ka, eziña litzakizu danak jakitea; bestera, amafia orduko, ne-katua jadanik. zeure gurasoengandiko lurrera joango zintzakez,Bederatzi uftez egon giñean arein aurka gauza txaffak asmetaneta arci ingurumari kíde guztitako lakio ta irusakuak jarten,eta orduantxe burutu zitaan ozta-oztan Kronion'ek gure neke-lanak. An etzan iñor aurkitu Odis zure aita jainkotiaz zatta-sunean bardindu nai izan ebanilc; beste guztien aftean axe zarrnabari gisa gaztitako antze ta amatfl)z, za egiaz afen semeba'zaítuga, sor ta lot bai-naz geratu zu ilrusteaz. Antz-antze-koak dira, era betean, arcn itzak eta zureak, eta e da siñis-gani gizakume ain gazteak orren peto-petoko izkeraz mintzatr¿al izatea. Odis ta biok ez gintzazan iñoiz be beste eritxikoibilli batzattegian naiz aolku-lelcuan ia egitean; bestera, gogobardiñeko izarik, zerúzunez eta enbagi z:uftez aolkatzen gen-duzan argibotarrak, geure egikizunak oro erarik onenean joaneitezan, Baiña ga, Priamo'ren uti gataia suntsitu ondoren, on-tzietan itxasoratu ta jainkotasun batek akeutarak sakabanatuebanekoxe, Zeus'ek burutan artu eban argibotarren itzalia ta,malgatú izan zedtlla; ez bait zfuan áanak gurbil, zentzunduneta onak izan, eta arein etruz askori jausi yakon zntitxama,aita altsuaten alaba ontz-begidun jainkosaren asarre gaizkiñakekati-azota, onek bada Atrida bien artean istillu-burruka ga-lanta so¡tu eban. Batzarrera dei egin eutsen akeuta¡rai, baiñaordu ezegoki ta ariñegian (eguzkia etzanda gero ta danak eto-tti zitan atdaoz astun ), ta adietazo eutsen zegaitik enia batzat-tu eben. Menelau'k burutara emon eutsen akeutar guztiai itxasbizkar zabalez euren abenim biufizea aukeratu egiela; Aga-menon'i au gaitz izan yakon zeatoan, erria geldi-azo nai e5anba, ta ilketa sagaratuz Atene'ren asarre bizia narctu. O senba-ko! Ez eban ikusten ez ebala zurituko, jainko betikorren so-goa ez da-ta beingoan aldatzen! Orr.ela biak, itz gordiñal(á-karri-esa! ondoren, zutik zirauen; eta akeutarrak, zangobabesederdunak, zutunik iani zitan, abarots ikamgatúa sórturik,eritxi biak eukiezan ba euren alderdikoak. Gau a, batzuk bes-teen kontrako egin-asmo zitalak ariltzen, emon genduan,Zeus,ek orduko bada ezbear negargarriak gertu eukazan gorctzalEgaantza agefizetakoan, itxas jainkotira bota genduzan geure

40

oaooaoooaaoaooaooaoaaaoaaoooooaaOaaIaaoaoooaoOIoaoaOaaoooao

ontziak, eta geure ondasunak eta gerui meedun emakumak ar-turik, itxasoratu giñean. Erri erdia an geratu zan Atnda Asa-menon, giza-attzaiñagaz; gaiñerako guztiok itxas-bizharre-angintzazan, goi-arnas batek bada baketu eban iz-abere aunditanugari dan kresal zabaldia. Tenedos'era eldu-ala, oparigaiak es.kiñi geuntsezan jainkoai geure erxeerara biurtzeko guiari bizitan; Zeus'ek omaitiño ez eukan gure itzulia erabagirik, eta, oiankerkeri!, beste eztabaida kaltegari bat sortu eban. Eta Odis,errege ztrt ta trebeari laguntzen eutsoenalc, itzulia egin ebenontzi makurretan barriro be Agamenon Anida'ri gogoko iza-tearren. Baiña, nik, ondoz-ondo nebazan ontzi batuakin, igeslcanenaian, iainkot¿sunen bat gure kaltez ebillela, uste nebalako.Iges egin eban bereakaz Tideu'ren seme bunukalariak be, ia-rrai zitr;inai aurrera egiteko aolkatu ondoren; gagaz bau-íangerotxoago Menelau ule-gorria, Lesbosen auikitu ginduzanonek egin beana genduan itxasketa luzean buruz er-abasitengengozala, au da, Kios malkartsu gaiñetik igaroko siñean,-psi-da ugarterantza, au ezkerretara itxirik, edo.ta Kios,en azpi-kaldetik Mimante aizetsuan zear. Jainkotasunari eslcatu geün-tson erakuts egrgula zantzaten bat eta emon euskun Eulbea,-tantza urbizharra zearkatzeko agindurik, alik eta ariñen zaingeunkan zoritxametik iges egin gengian. Aize durundutsua asizan puzka, ta ontziak, araiñetan jori dan bidea abiada aundizegiñik, Geresto'ra eldu ziran gabaz: Posidon'i eskiñi geuntsc,zan an zezen-azpi ugari, itxas edatuko txangoa onez esin sen-dulalco. Laugamen eguna zan orduko Diomeáe Tidida, laldí ez-learen lagunak Argos'en geratu zfuanean euren ontzi txit eeokituakin; baiña nik Pilos'erako bidea artu neban ,tu ,z l^-tan ifioiz be aizerik palta izan, putz-egiñik ars emon eisianjainko batek bialdu abanetik. Omelaxe etorri ninrzanr sememaite, ezeren albiste barik, alceuetatik zeintzuk onez urtenzitan eta zeintzuk ondatu zfuan iakin gabe. Alan be, nzure iau-regira biutu _nintzanetik esaten entzun dodana oraínt*e jakin-go dozu, bidezko danez; ez dautzut, ba, ezertxo be íxildubear. Ondo eldu dirala diñoe akeu mirmidondar kementsuak.Akil biotz-aundikoaren seme argiak nrzentzefl ebazanak: Filok-tete, Peante leiñargiaren semea be, onik kairatu dala: eta Idomeneuk Kreta'ra eroan zitula burrukatik iges egin eben berelagun guztiak, itxasoak bat-bera be ostu barik. Átúda,z zeuokdozue zer diñoen, ain u¡¡uti bizi zafien arren, zelan etorci zaneta Egisto'k zelako eúotza negargania inguratu eutson. Baiña

4T

modu errukagarriz ordaindu bearko eban. Ilten danarentzateder baita seme bat iztea! Oreste orrela bere aita il ebanaren,ots, Egisto maltzurraren, guraso atgiaz egin ebanarenuLü, LiBtDLU LTIaLLLLIL La,Lwr.l, óLr.l4D\r 4L ót4.¿ \-ótlt Cuanaren aDen_tzailTe izan zan. Zu be, ene adiskide, ba-dakust galanta tu lrrr.-betekoa zarcaia, izan zaitez kementsu etorteko dir"nd. t*rio-katu zagiezan.

209 Telemako ntrtakjardetsi:210 Telernako.-Nestor Nelida, akeutatren egiazko ain-

tza! Arek agandik asperkundea artu eban, eta ei gitxi, etaakeutarrak zabalaziko dabe aren untza garuia, ondoren datozangizasemeak be ezagutuko dabena. A!, niti be jainkoak oldarnaiko biziak eman ba'leustez egintza gaiztoz itsu-itsuan irain-tzen naben senargaien arrokeri gogailcaria zigot-azteko! Baiñajaínkoak ez euskuen olako zoririk ederretsi, ez nire aitati taez niri, ta orain naitaez danetik igarc beat gibel-aundiko.

219 Nestor, gereniar zaldunak erantzun:

220 Nestor.-O adiskide! Esan dozuna gogoratzen daus-tazun ezketo, asko dirala diñoe, ztJte ama emaztetzat attu nai-rik, jauregian zu gorabera egikune lotsagamiak áagiezanak.Esaidazu z;k gvata ori dagien edo.ta bear bada ertitarrak be-gitan zaituen, jainko batek iragarri dautzunagaitik. Nok dakiegunen baten zure aitak, bakatrik naiz akeutar gaztiakaz bate-ra etorririk, geiegikeri orreik zigor-azten baldin ba'ditu? A,Atene'k, ontz-begidunak, maite ba'zinduz beiñola Odis aintza-tsuz troiar luraldean arduratu oi zan lez, guk akeutarrolc ain-beste gaitz eta miñi atpegia emon bear izan geuntson lekuan(egundo ez neban entzun jainkoak ain agirian iñor maite izanebenik Palas Atene'k ari laguntzen eutson lez); edu aretanjaínkosak maite ba'zinduz, ba, bere biotzean zute atdura izan,senargaietatik batzuk uxatuko leukie eurekandik eztegu-itxaro-kizuna.

235 Telemako z:rtakt236 TelErnako.-O zaar! Onezkero ez dot uste gauza

orreik beteko diranik. Aundia da esan zenduna ta a¡riturik nau-kazu, baíña ez dot uste egi biurtuko danik, jainkoak eurakorrela nai izanda be.

240 Atene'k, ontz-begidunak esan eutsan, itz-arturik:241 Atene.-Telemako! Zelako itzak iges egin dautzuen

agiñen biratik! Eruez yako jainkotasun bati, gura dauanean, gi-

42

IaocoOaOaaOOooaooooOoaaoIoaoaooooooaoooooaaIaaaooooa¡oaoaaa

[.aotaoaooaooOoooooaaaoaaoaoaooooOaoOaaaaooaaoOIoIoOoaotoooo

zaseme bat uriñetikbe gaizkatzea. Eta nilc naiago neuke neu-re etxera biurtu ta itzuliko egunaren argi disditzua ikusi, gaitzasko igaro ostean, neure sukalderu elduaz iltea baiño; Egilto'lcta ber-bere emazteak jarri eutsoen zelata-sarc aftean il zal Asa-menon legez. Baiña jainkoak eurak be ezin daikee danentíatbardiña dan etiotzatik jarei kuruna yaken gizonbat, eriotz bil-durgarriaren Parka irsaren erpapean jausia baldin batda.

25L Telemako zuttak erantzun:252 Telemako.-Mentor! Ez gaitezan geiago olako gau-

zez mintza, atsekabez gagozarr arren. Aren itzulpéna ezin dáite-ke onezkero egi biurtu; ezilkorrak bialdu beir izan dautsoeba, eriotza ta Farka baitzeruna. Orain, alarb., Ñ;";t ;r"*du nai dautsat beste galdera bat egiñik, zuzentasunean eta zut-tasunean guztien attean nabarmen bai-da ta iru eiza-belaunal-ditan. agintati izan lalako entzurea dabil bala-bala; oftaz, be-rau ikuskatuaz, ezilkot bat iduritzen yat. O Nesior NelidalE:aidazu egia. Zelan iI zan Agamenon At¡ida gnta altsua?Nun egoa? Menelau? Zelako etiotza bilbatu eban Egisto mal-tzuttak, ainbatetan auttea attzen eutson gizal<ta

^rlfuut rko?

Menelau bearbada Akaia'ko Argos'en aru[iüen ez ialakoizanzan,.erromes apika bestelako gaataldeekin, eta Egisto,k ore-gaitik arnas atftr fa gizuren a garbitu ete euslrun?

267 Nestor, gercniar zaldvnak erantarn:268 Nestor.-Egi osoa esango dautzut, ene seme. Asma-

tu zeinlce jazoa zelan gertatu zan. Menelau Atrida ule-gorriah,Troia'tik etxetatzean, jawegian idoro ba'leu Egisto, biziiik oin-diño, -onen .gorpu illih be ez eben estal-azikó: uritik urrun,zelai laura jauttia, txalcurrak eta egaztí artapanak txiki-txikiegjn i-zango eben, akeuar emakume batek be agaitik negar-an-pulurik ixuri bage, gaiztakeri ezin-esana egin úalako. óo angengozan !i-t.a4ea4, bada, gada-egite asko buruturik, bera fu-gos'en, zaldi bizkorrak azten dituan lurraldean, aurkitzenda nasai ta flare, Agamenon'en emaztea itz goxoz itabazinaiean. Klitemnesrra jainkotiak lenengotan olako laidoga-,:fui\ V qban egb nai, sentipen onekoa-zalako ta aedo baták,Atrida'k, Troia'rako uften zanean, atten bai arren zainda egia-la esan eutsonak, Iagun egiten eutsolako. Baiña, jainkoen aáuapgterik, kuku jo bearreko unea etorri zanean,-Egisto'k iñorbizi etzan ugarte batem eroan aedoa, ta bettan it"xi eban la-guntasun bage, egazti atrapalarien bilkin eta alapide izan ze-

43

din; eta emakumea bere etxe¡a eroan eban atsegin aunditanon.L bu gogo eban, gero jainkoen altara doneetin iitii-ieufterre ta iduri asko, eunak eta urrea eskegirik, burutuko ába-nik iñoiz be uste ez eban eginkizun eskerga atatik onez urtenzalako. Ba-gentozan, ba, Troia'tik Atrida ta biok, oso adiski-de ta ur-bizkarra batera txirdstaturik; baiña, Atenai'tik ur da-goan Suni'ko lur-adar donera eldu giñanean, Poibu Apol'ek be-rc gezi legunez Menelau'ren ontzi-maisu, Frontis Onetorida ileban, une afetan ontziaren endaitza eskuetan eukana ta ekai-tzak zakat joten ebenean ontzia zaintzen iñok be itabazten ezeutsona noski. Omela ba, aunera jo nai izanda be, gelditubearren autkitu zan laganari lur emon eta illetak egin arteño.Ondoren, ontzi sakonetan kresal-bizkat apartsua zealkataz, Ma-lea'ko lur-mutur jagira eldu al izan eban arin be arin, etaZevsurrun-ikusleak nekeza egin eutson bidea putzaldi zaratatsuzkoaizeak eta olatu aundituak, izaganiak, mendi-besangak ziru-dienak bialduaz. Jainkoak o¡duan sakabanatu zitua¡ ontziak,batzuk Kreta'rantza, Yardano ur-tirain ertzetan bizi zfuan zi-dondarren lurraldeetara, eroanilc. f*aso baltzean ba-da atkaitzaundi malkartsu bat, ur-bizkar baltz-illunean Gotina ondoanaurreratzen dana: Noto'k an olatu ikatagarnak jaurtzen dituezkerreko lur-muturraren kontra, Festo'ren kontra, ta aitz :rl;il<tbatek ausi da¡oa uin-bolada aundia. Toki ontara jo eben az-kenik, eta pozik bizirik urten ziranean; olatuak ur-azpiko arri-murretara jaurti ebezan ontziak, tirabira egiñik. Menelau'k,zeru-kolorezko brankadun bost ontzikin, kairatu eban Egipto,aizeak eta itxasoak zuzendu eben tokian; eta bere galenkazata ta ona, ondasunak eta aunitz urre pillotuz, lurralde arro-tzetan zear joian bitartean, Egisto'k iauregian ziarduan egipennagatgatú areik eioten . Zaryi urtetan izan zan au agintari urrezaberats dan Mikena'n, eta ankapeturik euki eban erria, Atri-da'ren eriotz ostean. Baiña, bere zoritxaftez, zott.zigarren ufteanOteste iainkotia eldu zan Atenai'tik, eta onek emon eutsaneriotza bere aitaren iltzaille, Egisto maltzurrari, aita leiñaryiail eutsonari nunbait. Illatazo ta gero, Oreste'k il-oturuntzaemon eutsen argibotarai bere ama nazkagarriaren eta Egistokoldarraren illetetan; eta equn aretan eldu zan Menelau, bu-rrukan azattlJa asko, ontziak ekarriala beste ondasunez astun.Eta zu, adiskide, etzaitez luzaro ibilli zeure etxetik kanpora,ondasunak eta gizaki ain arroputzak betan itxi izanik: áreilrbear bada zure ondasunak euren aftean banandu ta iruntsirik.

44

oooaoooooaaoooaOaaaaotoaaaoaaaaoaoaooooaaoaaaaoooooaoooaooa

gero dagizu^ txangoa alpe*ekoa izan u, dakizun. Baiña nikauxe aolkatzen dautzut,baita otta,, bultz-eragin b., ,rrr.n áuizuzala zeure umatsak Menelau,gana; au itzuli-b¿ni dozu, iñorolako ur-zabaldi edatuan ekaitzjzfuimoletan bide galdua, ü"ti"r.eurak be, zabal-zabala oso ta izugarna baita, uite bere osoanbertatik irzuliko ez litzakezan tokl u¡ruti ur.tako ;.nt. "rieiikoraintsu biurtua, atan be. Zoaz orun ,f,tr- ontífua t4 zeutelaganakaz asi a¡e_n_ billa; liorrez joan nai ba'doru, .m.n dauka-zuz bwdia ta zaldi bizkorrak, eia nenre semeak, Menelau ulego*ia aurkitzen dan Lakedemoni jainkotiraiño lagunduko dau-tzuenak, eta afa eldurik, esaiozu zeuk otoilca egia esan daitzula,ta ez dau guzunik egotziko, zentzun aundikoi' da-ta.

)42 Orrela mintzatu zan. Egazkia sútzenkoan, illunpeakaftu ebazan bazterrak. Eta orduañ itz-egin eban Ateie;k, ónrr-begidun jainkosak:

t44 Atene.-O zaar! Orc adierazo dozu sotilki. Baiña,tira, ebagi miiñak eta- nastau ardoa, Posidont ta gaiñerako jain-koai ixurketa egindakoan, ogera gaitezan, ordua- onezLero or_dua da-ta. Sarkaldera- joana da eguzkiaren aryla a ez da egokiiainkoen otunrnrzan luzaro irautea, bakotxa bere kauta' firi-bildu bearra dogu-ta.

351. Onan mintzafiJ zan Zeus'en alabea, eta guztiak akesana egin eben. Ots-egilleak esku-ura emon eutsenf gazte ba-tzuk edaúz koroatu ebezan edontzi nausiak eta ardala banatueutsen _danai, asikiñak txoletan eskiñi ondoren; eta, miiñaksutara bota ebezanean, zutik jalti ta ixurketak burutu zituen.Oneik eskiñi ta nai aiña edan ondoren, Atene,k eta Telemakojainko-antzekoak ontzi sakonera joan guraria erakutsi eben.Baiña Nestor'ek geldi-azo zituan, itz oneikaz agfuaka eg¡ñez:

360 Nestor.-Zeus'ek eta besre iainko iüezlco¡rak ez besienai aan ontzi aúñera biurtzeko zuek nire ondotik joater"ik,janaibagebizi dan gizaki baten ondotikba,ziñoakez láz: txirobate-n ondotik, au da, bere etxean ez txabuxik ., oe-g"iñ.koestalkirik, berak eta b-erc atrotzak guri ta bigun lo-egin ?agien,ez daukanaten ondotik. Nik alan bé ba-dituitxabuxák .tr"og.-gaiñeko politak. Eta Odis'en seme kutuna ez da etzunso u,rikibere ontziko ol-gaiñean rubizi nazan artean edo-ta nire"semeaketxera datorkidazan affotzak ostatuz artzeko jautegian bizídhan attean.

45

370 Atene'k, ontz-begidun jainkotasunak esautson:

37L Atene.-Edefio itz egin dozu, zaat maite, eta egokida Telemako'k zure esana bete dagian, egin dagiken obeienaorixe da-ta. Zugaz joango da, ba, zure jauregian lo egitera, etani neure ontzí baltzera biurtuko naz,laganak azkortu ta bea-rrezko dana agindu dagiedan. Aren artean, bada,.zaaftefia na-zala-ta nago; gugaz maitasunanen datozan gizaseme gazttak,gazteak dha, ta Telemako biotz aundikoak beste urte daukiez.Antxe lotaratuko naz ontzi sakon baltzean, eta egunak txirristegiterakoan, kaukondar biotz aundiakana elduko naz, emen an-txiñako zot ez txiki bat jaso bear dot eta; zuk, baniz, Tel+mako zure etxefa eto¡ri dan ezkero, igor egizu zeure semebategaz bateta, emon baita burdi bat eta ibilien eta indattezonenak dituzun zal&btzkonak be.

355 Au esanaz, Atene, ontz-begidu na joan zan, usu arra-noa bu'Iitzan; danak anitu ziran aren jasa ikusiaz. Miretsieban baita zaatak be bere begiz ikuskaturik, eta, Telemako'rieskutik elduaz, itzok ogazi zituan;

390 Nesto,r.-Adiskidet. Ez dot gaur-gero koldar ez aulizango zareaÍraten bildurrik, ain gaztetatik jainkoak eurak la-gundu ta z:uzentzen zaituen ezkero. Jainkosa oti ez da, ba,olinpiar egoitzak daukezenetatik, Zeus'en alaba, Trigogeni os-petsua bera baiño, zure aita kementsua argibotarren atte nomenez bete oi ebana bera. Baiña zu, o erregiñal, on zakigazta emoiguzu ospe argia niú, ta nire semeai, ta neure ezkontideagwgalriari; ta urte beteko bigai bekoki zabaldtna, iño:a gi-zonak ez ezi ez buztanita lotu bagea, opatuko dautzut, arenadar inguruan urrea ixuri ondoren, zeure omenez zintntt eg¡neta eskiñiaz.

40I Orela esan eban, emeguka; eta Palas Atene'k entzuneutson. Nestor, gereniar zaláuna, bere seme ta suiñen aurfetikjani ta eurekaz jauregi ospetsurantza zuzendu zan. Euegerenegoitz bikaiñera eldu ziranekoxe, sailka ezani zfuan aulki tabesaulkietan. Andik laster zaarrak ardo gozozko edontzi batnastau eutsen, amaika urtetan jaki-zaiñak edegi eban tiña ba-ten egon zan ardoa noski; zawak nastuten eban, ba, ta ixur-ketak egiñik, babesa daroan Zeus'en alabati otoitz egioneraspentsu.

410 Ixurketak burutu ta g)ztiak nai beste zurrupatu ebe-nean, bakotxa bere etxeta joan zan; Nestor'ek, alan be, gere-

+b

ooaaooaaoooaoooaooaoaoaaaaoIooaaoooaaoaaOoaooaoooaoOIoaaooo

aooooooo)ooooaooaaaaooaOoaooooooooooaoaIaOooaooooaOaoIooooo

niar zaláunak Telemako, Odís jainkotiaren seme kuruna, anbertan, oge boilduafi, atarte zohpean, etzan eitela lortu etan,baita arcn ondoan lo egiala be- Pisistrato burrukalariak, gi-zonen buruzagiak, jauregian mutil zirauan seme bakana bítaz n eta, Eta Nestor'ek, bere aldetik, egoia gamiarcn bameanlo egin eban, bere emazte enegiñak apaindu-eutson ezkon-oiaaurkitzen zan etzarrgailr..

420 Goizaren alaba,larrosazko atzamardun Ostaritza aqer-fiiaz bateta, Nestor gereniar zaldv.a ogetil( jagí ta ateaat\ai-kiaren aurrean egozan ard txit landu, nni,'onoz dizütsueianjati zan, lenago Neleu, jainkoekin kideko aolkularia jami oi??f,gtan, afu| zuzen be; baiña au dagoneko, parka'k azptratta,Hade'n aurkitzen zan, eta Nestor zln eat:u atan toki i atzenebana, gereniar;zaldrxn, akeutanen bóesle, onen eslruak baieukan aginte-makilla. Beraren biran iari ziran semeak

-Eke-fron, Estrati, Perseu, Areto, Trasimede jainko baten kide, etaPisistrato gizurena seigamen- euren logeletatik urtenaz ioia-zanak, eta guztiok batera lagundu eutsoen Telemako iaiiko-antzekoati, z^artafen alboan jarri-eragiñik. Ontan Nestor, ge-reniar zalduna, onelal mintzatu yaken:

435 Nestor.-Seme laztanok! Bete beingoan nire gatatia,asko luzatu badk Atene'ren gogoko gertatu nadin, a-u badaikusgarri egon z n guk jainkoaren deduz ospatu gendun otu-fiintza ugari asean. Ea, ntetatik bat doala lanáara bei-zaiñaklenbailen bígaíbat ekard daian; beioa beste bat Telemako biotzzabalarcn ontzi baltzeru ta datozela ona lagun guztiak, bi ba-kanik bertan i*iaz; doala beste bat Laeúe urieginari datorrela esaten, adatbatanoan urrea ixuri dagion. Enparauok za-goze emen batzattttik, eta esan jopu-emeai dagozala etxe ospeaundikoaren batruan, gertu dagiela oturuntza, jadekuak, egu-tta ta ur gardena aterarik.

447 Eta ontan míntzatu zan, eta gaztiak afen esanerajalri zfuan. Landatik etomi zan bigaia: eldu ziran baita ontzibizkor txit egokitutik Telemako biotz zabalarcn lagunak; elduzan borontz-gillea be,, eskuan ekazala borontzezko uesnalc

-txingura, mailua ta porrika ondo landuak-, bere ogibideko

tresnak, onekin bai eban la¡tzen urrea; an zan Atene be opa-rirako; eta Nestor'ek, zaldizko zaatak emon eban urtea, taunegilleak, geftatu ostean, bigaintxaren adar inguruan ixurieban, jatnkosa arako aparnáwa ikusiz poztu zedin. Esrati'h

47

eta Ekefron jainkotiak ekarri eben biantxea ada.rretatik ora-tuta; Areto bere egotegitik urten zan lut-azp{ loreztu, garbi'tzeko urez betea, eiku batean, eta bestean zimen bat garriga*urun txeatu ekarrela; Trasimede zangatta aizkon zoffotz ba'tegaz aurkeztu z n biantxea zaatiiu,eko1' Perseu'k eukan odolaarizeko kaikua; eta Nestor, zalüzko zatta, asi z^n iuta jarioteneta un¡na batteiatzen, eta, asikiñalc eskiñiaz, Atene'ri otoitzegilson gar aundiz, eta sutara jaurtiten zituan oparigaiarenburuko uleak.

467 Eskaria egin eta garagar-uruna baneiatu ondoren,Nestot'en semeak, Trasimede biotz-zabalak umetik biantxarizafiako edetta emonik, samako zanak ebagt eutsozan aizkotaz,indarge lagarik; eta oiu egin eben Nestor'en alaba ta enenak;baita-beie e:,rnüte agurgarti Euridize'h be, Klimeno'ren alabe-tatik nagusienak. Beingoan jaso eben bigaia lur zabaletik, eta,goi eukirik, Pisisrato'k, gtrza.printzeak ztntzat egin, eban. Txa'la odol-ustu ta azuttak erbail gemtu baize¡ lastet, zatitu ebeoiiztevak ebagi eutsoezan ondoren, oituta z oteg,, eta, alde bie=tatik koipei igwtzi ta angyzafa estalita geto, ?,aaftak

-egtrixiotu gaiñean-ipiñi ta ardaogorriz txipristindu ebazan. Gaztebatark, aten aláamenean, bost oruelco turrqntziak eukezaneskuetán. Erre zituen atetrak, baita sabel-erraialc txastanr be;eta. gelditzeka, gaiñerakoa

^tú. oso txikitan zatittr, ntigkaz

ziztala ta effe egin eben, ziti erpin-zouotzai eskuz eutsi¡ik.

485 Onetan Polikasta liraiñak, Nestor Nelida'ren alabatxikienak, Telemako ikuzten ziarduan. Ikuzi ta orio ionazigattzi ondoren, txirikon ederra ta soin-gaiñekoa iantzi eutso-zaÍi eta Telemako, illezkorten antz-a¡tzeko gorputzaz, uttenzan baiñutegitik, eta Nestot, etn-atzaiñagana jorik, aren on'doan jarci zan.

49L Auneko aldeak eretakoan, ateta ebuan sutatik, eta,danak jarririk, oturuntza ospatu eben. Gizaseme bikaiñak ia-gsten zhan unezko ontzietan atdaoa zerbitzen. Eta jan-edanease zitanean, Nestor, gereniar zaldtna, onela mintzatu yaken:

496 Nestor.-Ea, ene semeok, apaindu ule-zurda ederdunzaldiak eta lotu butdiari, Telemako'k bere txangoa burutudaian.

499 Ori esan eban; eta arcik adi-adi entzun eutsoen, etaaren esanera, beingoan jalri ebezan zalü blr,korrak budiarilotuta. laki-zaiñak ogia, ardaoa ta iatekoak ekami eutsezan,

48

ooOoaaooaoooooooooaOoooooaaaoOaoooOoa

:faaaaaoaOoooaoaaoaoooa

oaaoooOooooooooooooOoooooooooooOooooaoooooOOoooooooOoooaooo

emegeak, Zeus'en üasleak, jan oi dabezan lakoxeak. Ison zanTelemako burdi eder-edenera ra aren

^u^tik pisistratiNesto-

rida, gizonen printzea orobat; onek, ao-edeak esku¡atu t^ Á-diak zigortu zintan, abiatu eitezan. Oneilc, poza$en, egaz eeineben zabalditantz^,_Pilos uri gatua atzetaitxi ta égñ or;;buztarriari emg¡tea be laga barik.

¡08 Eguzkia beeranaa joian eta bideak afizen ebiltzanitzalak, Fetas'era, ots, Diokles, Orsiloko'ren semearen egonle-kura eldu zirggean-; Alfeu'k sorrua zan. av. An lo egin-ebeng r atan, Diokles'ek atteta u(e¡atsua egin eutseo eta.

- 5t2 Goizaren alaba agenu zanekoxe, ostera, lamosazkoatzamardun Egun-antza, zaldiak buztartu,'burdi ixit landuraigon eta bebarru ta etxeaurre zeat' nzendu eben. Pisistrato,Lzattanr zituan zaIüak, asi eitezan, eta oneik egaz egin ebenpozift, bai pozrk'. Eta gari:a;a zan lau bateru eldurft, bai-batetanamaitu eben txangoa; ,azkar -bai joiazan zalú znhak! Eguzkiasartu zan, eta illun balaa jabeu zan bide guztietaz.

49

IV KAI{TUA

Lakedemoni'ko¿

Lakedemoni zabal ta leizatsura elduaz bateru, Menelau gu-ienaren egoitzera joan zfuan ztJzefl-zlJzen; adiskide askoz ingu-rafirt^ idorc eben au bere seme ta alaba argien ezkontza bikotxa zala-ta, e*;teg;-bazkana ospatzen. Menelau'k, Akileu'rensemeari bialtzen eutson bere alaba, au da, gudamutil taldeenburuzagi zmatí; an Troia'n bada bere bueaa emon eutsan,alabea emongo eutsola-ta zin-egiñik, eta jainkoak egin eten az.kenik eztegua egiazki burutzea. Zaldi ta burdiakaz bialtzeneban, ba, átek aginaen eban mirmidondarren gri ospatsura.Eta aldi berean Alektot'en alaba, Estarta'tik eldutakoagaz e-kontzen bere seme, Megapente kementsua, adin elduan jopu-eme bategandik aunetik be seiña izana; Elena'n, bada, jain-kotasunak ez eutsoen emon beste umerik Hermione maitaga-rria, ots, urre-itxurako Afrodita'ren ederra eukana baiño.

16 Orela pozten zfuan utegu-jana egiñez, sapai jasodunjauregi barne txairoan, Menelau aintzatsuaren adiskide ta auzúkoak. Aedo jainkotiar batek abesten eutsen kitata soiñuz eta,asiera jo baizen afin, dantzari bik anazi-iawkak egiaan baz-kaldarren etdian.

2L Orduan, ain zazenbe, gazte biak, Telemako gizutenaketa Nestor'en seme argiak, geldi-azo zituen euren zaldi zaluakjauregi ata:ur:ean. Emendik urtetean, Eteoneu leiñargiak, Me-nelau aipatuaren otsein maratzak ikusi zitun, eta barruta joangtrza-aniarñari orren albistea emoten. Eta, arcn aurreta eldurik,itz bizkot oneik esan eutsazani

27 Eteoneu.-Gizon bi eldu dira, o Menelau, Zeus'enikasle, gSzon bi Zeus'en jatomikoak dirudienak. Esaidazu arenzaldt bizkomak askatu bear doguzan ala notbait bialdu beardogun eurengana, affeta txeratsua egin dagitsen,

32 Asatez kiskal, etantntn eutson Menelau baltzennakz

50

oooooooaaooooOoOooaoooOoooooooaoooooOooaooooaooooOaOaoooooO

34 Mmelau.-Len etziñan ain kashala, Eteoneu, Boeto'renseme_ori; baiña orain lelokeriak esan daioaan -"utá t"t.Llez. Geuk be, ona itzuli giñan arte, sa*iran jan gendurn l.ri.¿*¡rliki batzuen a'*otz-mai rxeratsuan, eta Íaker- bekio zñigu alako ezbearretik anrrerantzean be zaindu t^ urr]*u,rl li^egizaz aftotzen zalüak eta datozela eurak ona, gate bazkítianesku artu dagien.

4l o'ela esan eban. Eteoneu'k otoz-otoan jauregitik ur-te\M, bcste morroi perkatx batzui dei egin #",", j;g""d"egig1. Beingo baten askatu ebean giñamá'pean aetán.:¡;;;zaldiak, euren asketan lotu ta galtxiria emon eutsen, gatasarzutrz nastauta; burdia orma dizditsuetará *rriiiu,';ó:;jainkozko- artan sartu ebezan artotzak. Oneik, or.gE*,Zevz' en ikasleáren jauregia ikusiz zuttoialoiJ;;rü;"1iñ_ki edo-ta -illulgr antzera dizdiz egian, ba, Menelao zur.ná*egonleku be¡ebizikoak. A ikusiz euren begiak ase ziraáean, bai-ñutegi nrit edertuetata joan zfuan gatbrk"_ü.giiá. ¡"p"-.?áI,ikuzi ta orioz igurtzi ebezanean, txabusak

"ti roin*ai¡.ko J"-tsuak jantzi eutsezan, ondo¡en Atrida Menelau'reñ ardamene-ko aulkietan egokiturik. Neskame batek esku-ura eriani eutsenurrezko murko bikaiñean, eta zidarcezko"a4pil zabalean, ixurieben, ianaian maí ondo landua be euren

"rr-r"un iarririk" laki-

zain agatgarriak ogia ekarri eutsen, eta askotariko janariaÉitxizifr,nn \',aian, gordeta eukanetik onena zurai eskiñiaz. Muetaguztietako amg¡-azptllak aurreratu eutsezan amgr-zatñak, .*.neskumende urrezko txolak be ja*irik. Eta Ménerau baltzera-nak, eskuaz agur egitsoela, ed,,inet.r ú;gi" ;;.;

63 Menelau.-Artu janariak, eta ase zaitezei ian dasi-zuenean itanduko dautzuegu zeraka gizasemeak zaúen.'zuen íu-rasoen etorkia, bada,. ez da izan inundik be illunpean eitíi^ta aginpide-makilla daroen erregeen, Zeus,en ikasleen ,.*.e-takoak zane nurl<t; azizirtziLletilc ez baíthtzake sortuko olako4undikirilc.

69 Orela mintzatu zani et^ idi errearen saieski guriaekami eutsen bere eskuz aurrera, berari omen egiteko ,lurr.-ratu eutsoena, ain zazen. Eta areik aurrean eukezan iansaieta-tik a¡tu eben ugari. Jan-edanez ase ziranean, TelemaÉo,É onunitz-egin eutson Nestor'en semeari, burua onegana uneratuz bes-teak konturatu ez eitezan:

5L

75 Telemako.-Oar, nik maite zaitudan Nestor'en seneIaztan onek, borontzezko dadiza jauregi durundutsuan; baitaurrezko, eletru, zidat eta marfillezkoa be. Orrelaxe dozu nunbait barrutik Olinpiar Zeus'en egoítza. Mahña bat gatna e,rn"esaneko! Amituta, konkorrik nago eurok ikuskatuaz.

81 Eta'Menelau baltzeranak, arek iñoanari antz emonik,itz aún oneikaz mintzat:o yaken:

aaoOoooooooaOaOaoootaaoooaooooooaoaooooaoooaooOooOoOoaooaoo

52

ootoooooaaooaoIoooaoIoOooooooaoooooooaoooOoaaoOooaoooaooOaa

asko Lae¡te zarak be deitoratzen dau; Penelope ta Telemako,bere etxean jaio-barri itxi ebanak orobat negjrrez áagoz.

118 Onela mintzatu z n, eta Telemako'ri bere aitagaitiknegar-gurea softuazo eutson: bere aitarenazkoa entzunik, bee-raiño iausi zan-negar-tanta bat iaigi yalcon begietatik; eta or-d_uan, esku biakaz soin-gaiñekoa iasorik, arpegi aurrean iarrieban. Oartu zan Menelao ortaz eta zeú-nakió g:ertatu ,* t.i"spgoa.g eta biotzean, berak bere aita aita¡t arr;itxaron ala.len.danetik itandu ta gauza balcotxa atloz azalduaz joan, ¿;k;i;.

!26 Bere butuan eta biotzean olako gauzak itaal:r:en úardualadk, Elena urten zan berc sapai iasoiio esoitz ;.ir¡"tiL$tlg-.ir, urre-uzta-ia daroanaren idu¡lcf- Á¿trri.'t fpini ;;iJ;jarleku uebe landu bat, Alzipe'k ekarri,eurson

"tá ,*tgur[o

oinpeko bat eta Filo'k zidattezko zimerea, Eeipto'ko Tetas'enbizi zan aberastasun aundiko Polibo'ren .martJ Ail.rndrak emoneütsona. ---Polibo'k esku-erakutsiz emon ."trozn-üñ.i*;¡ndanezko baiñuleku bi, krisbiña edo nebera bi ta amar urte-talentu; eta emazte k bere aldetik bezvza bikain oneik emoneutsozan Elena'ri: unezko gorua ta zimea biribilla, zidar:;ez-t<oa, urrezko ettzakaz-. Filó iopu-emeak itxi .¡rn-t.,-iñ.r..aú jadanik irezkituz betea, ta gaiñean iarri eban gorua artulemo_re-gorrizkeaz. Jar"i zan Elena aulki zabal, oiñántzat lenkatxiki bat eukanean, eta bertatik itandu,eutson.bere senarrariitz oneil<az:

142 Elena.-Ba-dakigu onezkero, o Menelau, Zeus'en ikasile, nottzuk ete diran gure egoitzera etorritako gizaseme omeik?Zipotza sartuko ete dautsat neure buruaú ala eeia ete daitekeesatera noiana? Mintzatzeko diñost biotzak. Ez dot ezuno ikusiiño1, ez gizonik, ez emakumerik, beste bati ain bardiña (au-turik nago berau ikuskatuazt, ). au Odis biotz-aundidunarenseme Telemako'¡en antzeko dan lez: ak, zuok aLeutarrolc neuk,txakur-begidun onek eraginda, voiatanakaz eraso-aldi anker-basatiak astera joan zintzazenean, iaio-bari bere etxean itxiebana nunbait.

152 Menelau baltzetanak erantzun eutson:

l5t Menelau.-Begitandu yatan bai, o emazte-, zuri iru.di¿en yatztna; ¿ntzekoak zfuan, bai, aren oiñak. eta eskuak.eta bei¡ien soa, ta burua. ta estaltzen eutson ulea. Oraintxeberton, edesten neutsen, Odis gogoratuaz, zelako nekeak iasan

53

ebazan neugaitik, eta ori negar aunditan asi zan, urrezko soin-gaiñekoa begi aurrean jarteraiño.

160 Orduan Pisistrato Nestor'en semeak onela:16L Pisistrato.-Menelau Atrida, Zeus'en ikasle, gizonen

pdnt¡e! Diñozunaren seme da egt-egraz, baiña zurtaJunarenjabe. da ta ez dau uste egoki danik, lenengoz ona eldurik, zureautrean itz utsalak esatea, zure abotsa bada jainkotasun batenaba'ltz lez, atsegin aundiz entzuten dogu. Beionegaz bialdu nauni Nestor, gereniar zaldunak,lagun egin dagiodan, ikusi pn¡raztnduzalako, zak aolkaru zengion berak esan edo burutu Éeardauanai unin aurkitzen dan aitaren semeak, ba, neke-min aun-diak jasan d^!9ry, Telemako'ri orain jazoten 1¡akon lez bestepertsona batzuk lagunueko ezba'áavkazz joai yakon oní aitaeta erri otoan,ez dago zoritxar ortatik onez ateralco dauanik,

173 Ménelau baltzeranalc erantam:174 Menelau.-Jainkoak! Neu nintzala-ta, ainbat eraso-

aldi neketsu izan zituan gizaseme maitearen semea etxerafttyati au maite izatelco asmotan nintzan, biurtzen zanean, atú-botar beste iñor baiño geiago nunbait, Zeus olinpuar uirutilaikusleak, guk, ontz-i anlez it*asoa zr ikatuz, gerrre .b"rrira iotabefian itzaltzea gogoko baldin ba'eban. Orretara ezkero, uribat egokituko neutsan Argos'en, bertan bizi tzan zeíten; baitajauregi batbetetzat jaso be, bera bere aberastasunakaz eta betesemea ta e¡ri osoa ftaka'tik ekatririk, nik aginpidea dodan auzo-inguruetako urietatik bat-bakata utsitu-azo ondoreq. Eta sar¡iizango genduan ar-emona alkatregaz eta, beti adiskide ta zcriontsu, ezek be ez ginduzan alkarregandik bananduko, etiotza-ren laiño goibela gure gaiñ zabaldt zedin arre. Baiña onen bekai-tzez bizi zan afltza zoritxarreko a,

^xe bakar-bakarrik, aberrira

biunu barik itxi dauan jainlcoa.

t9O Au esan eban, eta negar gurea somatu eben danak.Negar egian Elena atgibat, Zeusren alabeak; negar Telemako'keta Atrida Menelauth; eta Nestor'en semea etzan geratu begi-negar txukatuakaz, gogora etorkion ba Antiloko nánio gabía,Egu-antz dizditsuaren seme argiak enotza emon eutsona, Eta,a gogota ekarnaz, itz zala oneik ebagi ebazanz

197 Pisistato.-Atrida! Nestor adintsuari esan oi geun-tson, zritzaz alkat izketan javegian ziardugun guztietan, besteilkorrak baiño naikoa geiago ziñeala arrtasunean. Orain badabete.egizu, alba zengi, nire aolku au, Ez yat atsegrn apatita-

54

oaOooa

.oaoaooaOoaoooaIaoOOoaoIooIaoo'oooaooIoaaoaoooaoaaOoooo

taOaaoooaaaaaoataaaOIaoooooaoaoaoaIooaooaOooaooaoaooOaooooa

koan illeta joterik; baiña, Egu-antzak, goizarcn alabak, aryiaurtatzetakoa.Ír, ez dot txarto ikusiko beie etorri-beana'betéazil zanagaitik negar egitea, ilkor gaixoai bada dedu auxe baha-ltik gentzgn yake: ebagi dagiela beretar¡ak ule-mototsa, ta ma-trallak malkoz zearka, Nire anaia be il zan, argibotanen arteantxarrena etzana nunbait; eta zulc ezags[J bear zenduan aurki(ni ez nintzan an egon,, ezta ikusi be éz neban egin), eta diño,enez, guztien artean 'nabaú zan, aiñeketan lez gudaldietan be.

2LI Menelau bahzetanak jardetsi:272 Menelau.-Adiskide! Urte geiagoko gizaseme zentzun

aundiko batek lez itz egin doza, Zelakó atta'alako semea, taorigaitik dia¡duzu zurtasun aunüz Ettez ezastru oi da eizonaren ondorena, zeta, Kronion'ek ezkontzatii edo-ta iaii za-netik zorion4 gertatu dautsan arena; orain, adibidez, ñlestor,idamotsa etengabe, egunero, zattzato gozoa la¡an daiala berejauregian, et¿ bere semealabalc txit zurmh izan duteúala tat¡ebeak oso aztarÍrakilla e¡abilten. Emon daiogun azkena eein 'dggon negarrari, gogora daigun aparia, ta ekár ¡egisLue iraeskuetara. Eta Egu-antza ageftrr dánekoxe, ez yaku É"ri. tA"-mako'¡i ta bioi itzik paltako alkarrekiri jardun daglguri.

224 Olan mintzatlJ zan. Asfalion'ek emon eutsen ura, Me-nelau ospetsu_arel zetbitzafi zohak, eta Jesus amenean í,,"ttneukeezan jatekoak attzen asi zitan.

, 227 Orduan Elena'k, Zeus'en alabeak, beste zerbait eratueban. Edaten ziarduen ardaotan dtoga bat bota ebán nesareta asa$eaten aurkakoa, gaitz gazaak aztú-azten ebazana. Iv-pillean nastauta gero olakoa amu dagianak, egun osoan nesar-malko bat be mamalleran jausterik ei dau jariisiko, berberaienbegiz bere ama naiz bere áita ilten, edo-ta'botonuáz bere anainaiz bete-bere semea sakaíltzen ikusita be. Ain bikain eta ondogerturiko drogak gorde oi zit,nn bere kautan Zeus,en alabakegiptotar Poliáamña, Ton'en emazteak áÁá"Jrn"* ;i";;'aren lurmlde jorian bait dfua artzen olukor[ "g"riltitñ.;nastea osasungrarri yatza ta beste batzuena kaltegarri. An norbakotxa osagille da, jalútez gizon guztien artean nabaú danaPeon'en jatorrikoa d;l*p. Elina'k,"dro gr egot;i ¡ái"* t.".i,ydaga banantzeko agindu eban, era edu oneian itz-egin eutrenbamiro be:

243 Elena.-Atrida Menelau, Zeus'en ikasle, eta zuok, ei-zaki aandtkien semeok! Zeus jainkoak eg¡-egiaz, áana a! dauin

55

ezkero, noiz bialdu oi dauslcuz ondasunak eta noiz gatxak igor-ten; jan eizue orain, areto ontan jarririk, eta poztu zeuen aliiararteko izketaz, nik bada gauza etazko ta dagokizuezanak esan-go dautzuedaz. Odis eroan aundil(oaren lanak oro ezingo neus-kizuez esan ez adíeruzo, ta au:re bakar-bakardk esaneo dau-tzuet, alceutarrok ainbeste zotitxat izan zenduen troiai er¡iangizaseme zangat arek burutu ta jasan ebana noslci. Zauú aal-kegarrialc gorputzean zitula, moroi bat ba-litzan pildriski tadandar irolak bizkareratu ta bere arerioak bizi ziran uri kalezabaletan zear sartu zan, Onelaxe, bere buru ta nor-izana estal-duaz, beste gizaseme baten, eskeko baten itxurea artu eban,akeutar ontzien ondoan orrelakoa ez zanatena beintzat. Gisaofretan sartu zan Troia'n. Baltza sakatu eutsen guztiai, neukbakarrik ezagatu nebqg, baita galdetu be, baiña ik itzaigaizkaalde egiten erstan. _AIan be, ikuzi ta orioz igurtzi tajantúbat eskuratu ta Odis barriro bere etzangu ti oial-ontzietaraeldu arteño troianai ez yakela erzet aglri-aioko zin sendoz agin-du neutsonean, otduantxe autoftu eustan akeutarrak arao*trnzukien grztia. Eta troiar asko punta luzezko boron:zel., illazoondoren, itzulizan argibotarretnta, gauza askoren iakite ta ezau-kundea etoanik. Trciar emakumak negar-zinkurin bizitan jarrizitan, eta niú pozu gañezkata vatan biotza, neure barruansorterrira biurtzeko gurari bizi-bizia somatzen neban ba, taAfrodita'k aÍa eroanaz, neure aberritik urrun ain zuzen. bi-tartean jarri eustan okerra negartzen neban; an itxi beat izannebazan, bada, neure alaba, ezkont-oge ta jakite ta adore bizianiñok fuabazten ez eutson senarra.

273 Menelau baltzeranak erantzun eutson:

274 Menelau.-Bai, emakume, ze tz-meatz kontatu doa¡.Gizuren askoren pentsakera ta sentikera ezagutzera etorri nin-tzan,baiña nire begiak ezin izan eben egundo be jasankot zanOdis'ek lako biotza leukaken gizonik iáorc.7*t ez eban egineta iasan gizaseme kementsu arck zat txit landuzko zaldian; gukargibotar onenok geunkan aren barnea, troianai üiskantza' taerioa eroateko nunbait! Ztt, zeutez etoni ziñan (troiarrai ospeaemon nai eutsen goitarren batek ortara eragin zinduzan ba),Deifobo iainkoen antzekoa atzetik zenduala ianaika.Iru bideribilTi ziñan iruzur utsalaren biran, a ikutuaz eta danaatar ausar-tenai euren izenez deika: eta, orrela egitean. argibotar bako-txaren emazteen abotsazbaliatzen zintzazan. Nik eta Tididarrak.

56

oooaaoaaOaoooaaooaooaaOoaaaoOaooaaaaooOaooaoaooaaooaaaoOoaa

aoaOaoooaooaaaaoaooaaaoaOoaooaoaooaooaaooaaaooaaoaaoaaoooaa

Oüs jainkotiagaz batera erdian gengozanok, entzun geuntzundei egin zeunskunean eta andilc urten nai izan genduan edotabarrutik zuri erantzun; baiña Odis'ek ez eban nai ta ez euskunitxi guk biziro gura izanik be. Akeutarren seme guztial( egozanixil-ixil, Antiklo'k bakar-bakarrik erantzun nai eban aldairika;baiñ¿ Odis'ek agoa itxi eutson bere eshu giartsuz eta akeutargztiak gaizkaat zifi,nn, eten gabe atí eutsirik, Palas Atene'kandik alde-eragin eutzun arte.

296 Telemako zurrak jardetsi:

ullelatueutson:

119 Menelau.-Telemako gizuren! Zek beattu zaitu onaetorten, Lakedemoni jainkotira, itxas-bizkar edatuan zear?Errikq auziren batelc ala zeuk dozunen batek? Esaidazu argita garbi.

123 Telemako zumak, iardetsiz, bota eutson:

324 Telemako.-Atrida Menelau, Zeus'en ikasle, gizonenprintze! Neure aitaren izparren bat emon ba'zengikedan, etordnaiatza. Nire efxeko dana urtuaz doa ta sololanda aberatsak

57

be galduaz: jauregia gizon gaiztoz beterik dago; nire ama se-naftzat artu nairik eta lotsa-izpirik be erakutsi bage, nire ar-talde jorietako ardiak eta adat biurridun idi zaneo malzuakilten daustiez. Ofixegaitik nator zure belaunak bésarkaüeraaten eriotz itsa konti'tu nai ba'zengist, naiz r."L r."t" t-.sijilcusi zendula, naiz bidaztiren bati- entzun dautsazula zerb"aitesaten, bere amak oso zoritxameko munduratu eban eta. Ezeldaza ezer ixildu, begirunez naiz ercukiz; bestera, ikusi i2andozunari buruz jakitun ipiñi nagizu, furen eskatzin dautzut:nire aitak, Odis leiñargiak, bein edo bein bere eutzun rrn.on:dako iaa edo-ta agindu eutzun egintzaren bat 'burutu ebanan troiatarten effiár. aheuraffok ái"6ri ;rbr;; t;;"1";tokian; gogo¡a egszu ta esaidaat itandu dagrrzrtdanaren egia.

. 342 Eta;;Menelau ule-goniak e¡antzun eutson txit gai-t¿ituaz l

343 Menelau.-<Jainkoak! Egia da gaon ain koldargreik-gizasgme arras saiaruaren oiari Io egin'nai dabela. OreinFul, .b.q. kumarxo jaiobaniak leoi bipi baten gordezuloanitxirik,-basarte_ ta ihar bedartsuetan zeat bazkauJn joan, etaleoiak bere kabi-zulora biurtuaz orein-kume biai eriotz iguin-gattia emo_n eutsen lez, orobat Odis'ek be arei emongo dautselots_agarrizk o enotza. Agertuko ba'litz, aita 7-,eus, Ateñe, Apol !,Legbos ondo eraikian Filomelid¿'ren aurka jags zaneati lakoxea;otduan, eztabaida baten, arcgaz bumukatu

'tl oldar:iq azpfuatu

eban, akeutar danak plz-eztitan itxirik; edu aretan rg.intik,senatgaiak.az aurkituko ba'lttz Odis, egiaz labur¡a izalso htza-ke onein bizia ta ezteguak oso mingotJbiurtuko litzakióez¡ aut-ki. Baiña itanduten dausrazun eta- nik zuri edestut.r n"¡ Já-zun orretan, ez neuke egitik aldendu gsta, ezta zwi ziriúksartu be; itxasoetako agura egitiak konlatu eustazan gauzeta-tik, ez dautzut bat be ixilduko, ezta gordeko be.

36t <Jainkoak geldi euki ninduen Egipto'n, naiz-ta nt\,ona-itzuli nqi izan, ilketa osoak egin ez neutseezalako, antzaijainkotasuntk,bada, euren aginduak guk aztutedk ez dabe g+ra. Itxaso naspiltsuan ugartebat dago, Egipto'ri avtrez aune;Faro deritxe oni! ta ontzi sakon batek, aize durundutsuak sakaba'dagio, egun osoan egin daikean bidarloa baizen urrun dau-kazs. Kai edera dauko ugarteak aingura botatzeko, eta emen-dik egotzi oi dabez itxasora ontzi txit egokituak, iturburu sa-kon baten urgunea egin ondoren. An euki ninduen jainkoak

58

oaaotoaoaooaaoaooaoaaaoaaoaaOaaoaoaOaaaaooo¡oooooooaaaoaooa

oaaaaaIoaoaaaooOooaaaaooaaoaOoaootaaooaaooIaooOOIaaoooaooao

ogeí egunez, itxasoan putz-egin eta ontziak aren lepo-zabal sai-ñez dambiltzazarr aize egokiJaguntxailleak jagi aite. ApuíkaSpurka, amaituaz ioakiáazan bizigaillu ta jarratTak, eta giionenkemena- be gitxituaz; nigaz errukitu zan jainlcosa bate-k, alanbe, onik atara ninduen: fdotea'k Proteu bulartsu, itxasoetakoagurearen alabak; or,.eri nitzaz errukitu ta bioaa-dardamtu taausi yakon, eta bein baten buru egin genduan, ni alderrai nen-billela ta ugafiear ba*ena, goseak bailutsezan sabelak alatzen,amu makuffez aspeftu barik arraiñetan ziatduen nire srzona-kandik urrin samar nengoala. Idotea'k, bidean geldi, itzo-k esaneustazan:

382 <fdotea.-Arrotz! Olakon zate,, ain xalo ta oarkabe?AIa zeuk naita zabiltz egaberan i*ia, ta eder yatzu atsekabe-

-tan mur_giltzea, aspalditik bada ugartean euki-azóa ta, zure aüs-kideen-biotzg dagoneko oso jausita egorr arren, .goóra oni arkamaia ipinteko biderik aurkitzen ez dozun ezkero?

387 <<Onan itz egin eban, ta gisa onetan erantzun eutson:,88 <Metrelau.-Erango darrtzut, jainkoset an zarcala za-

teana, ez nagoala neure gogoz emen geldi, ezpabe pekatu esinbeat izan dot ortzi zabalean bizi diran ilezkonen aurka. Balñakagat eidaza (jainkoak dana dalde-ta) illezkorreratik zeiñeknaukan emen atxillo, bidea izten daustala, ta zelan eldu nei-kean aberdra, arraiñetan ugatia dan itxasoa zearkatrn.

395 <<Onela mintzant nintzakion. Betatik erantzun eus-tan jainlcosen artean jainkotiar danak:

397 <<Idotea.-Oi anotz! Zi¡tzo be zintzo dautzudazlarriak emo4gQ. ftxasoetako agura egiti Proteu egiptoar ezil-kona muz ibilli oi da toki onetan ta onek ondo áakiz itxasoosoak ditun barrenak, eta Posidon'en zetbitzaria da: neureaita dala diñoe, berz izan zaTa ni sortu ninduana. Zuk, barran-duan jarritik, zelan edo alan ari otatzea jadetsiko ba'zendu,berak esango zeuskizu zein bidez joan bear dozun, zenbat den-poran ibilli ta zelan bamiro abeniratu, itxaso auaiñetan uga-ria zearkautz, Baita berak emongo leuskizu, Zeus'en ikajie,jakin nai ba'zendu, joan-etorri \ne ta nekez au egiteko urtenzintzazanetik zure etxean jazo izan dan txarraren naiz onarenalbistea.

409 <Orela esan eban; eta Menelau'k erantzun:4L0 <<Menelau.-Erakuts eidazu zeuk agura jainkotiari

jalri bear dautsadan sare-amarrua: alüa baiñó len- igani ez

59

dagidan, edo-ta nire azpikeriaz konturatu ez daiten, eta igesariemon; guztiz gatxa da, ba, gizaseme ilhorrak jainkoa meñdera-Aea.

4L4 <OIan adieruzi eutson, eta jainkosen arrean jainfto-tia danak erantzun eustan:

416 <Idotea.-Oi arrotz! Fede onez eskolatu nai zaitut.Egazkia, bere bideari ekiñik, ortzi-erdira eltzen danean, itxa-.soetako agura eg¡zalealc, olatu baltz kirimillatuetan estalduta,Iurrera zapafi egin oi dau, Zefk'en pafaldira. Beingoan etzunoi da axpe sakonean, eta bere ingurumari etzuten dim lotara-ko, danak bateta, itxas-txakur (foka) zango igarilaridunak, Ha-losidne ederraren alabak, itxaso banen-barrenaren sunda ga*a-tza datioela kresal apartsutik urteten diranak. Ara eroangozait:ut, egufia.l uffat?,e n, an etzan zatezen zu eta zuteta¡ráltangaz yagoken saillean; oftamko inr lagun aukeratuko dózaz,tor-t. Lüod,rn ontziet;n daukantzan ;"ilrril.;;Ll Asr;#ditun maltzurked danak esango dautzudaz, Lenengo fokáÍc zen-batuko difir, euren gaiñetilc ára-on" ibilliaz; eta,"bostean bos-tean zenbatu ta guztiak ondo ikuskatu ondoren, erdian etzqn-go da afiz in bat ataldearen erdian lez. Ikus zengien baizenlaster, indartsu ta bipil zaiteze. ta errtsi egiozuq antxe bertan,alr iges egin nai izan eta ortarako alegiñak alegin saiatuho ya-tzuen arren. Orduan, Iurrean narras dabiltzan izaki Eaztienantza attlr naiko dau, eta u¡etan, eta su galdatan dabiltzane-na; baiña zuok eutsi gogor-gogor, estuago egiñik. Eta, lotanikusi zenduanean lez agiú, izanik, itzez itandu dagirzunean,ez embil gaiago zakarkeririk: laga eizu aske agurea, oi gizu-ren!, eta zure aurka dagoan iainkotasuna zein dan, itandu égio.za, eta zelan biurtu al izango zatean aberrira, itxaso arraiñetanjoti dana zeatkantz.

442 <Au esanih, itxas naasian mureildu zan. Ni ontzie-taln zrzendu nintzan, ondar gaiñean ego)anetara, biotza eqin-gogo askoz urduri nebalarik. Neure ontzi t^ itxasora elduazbatera, apana gertatu genduan; laster eldu zan gau iainkotiata ondar gomian etzun giñan lotarako. Eta, goizarcn alaba la-rrosazko atzdun Ega-antza ageftu zanekoxe, itxas-egal, bide za-baldunera joan nintzan, jainkoai eskari beroak egiñu; eta neu-gaz etoan nitun iru lagunak, nfuetz,at edozein arazotarako usteosozkoak zfuanak.

60

oaooaaaaaaotoaoaaoooaaaaaoaaItaooaooooaoOooaooaotaOaaoOoaOa

toaOoooaaaoaaoaaaOoacaooaooOtooaaooooaaaoaaaoa¡ooaaOaooaooa

452 <Arteetan, itxas-sabel edatuan murgildu zan iainlcosak, lau foka-narru edendu-barriak aten ebez-an; .oroká,

"st.eban-eta iraziko ebala bere aitaren aurkako azpiteria. Etr, on.dattzako arean zulo batzuk egiñik, janita egoán gure zan'. Guaratu- giñaneko, zulo a¡ein barruan etzun-eiágin eushun sailkata gaiñen bota euskuzan foka-na¡ru aundiak. Iruzur au izuin-gatna izan yakun.oso,. irxas-txakurren Lirats gogaikarriak] ba,kresaletan aziak dualako, ozpintzen ginduzariiágariro.'Noretntn al itxas bidutzi baten aldamenean? Baiña berak arinduginduzan osagard bikaiña asmatuaz: srüretan ipiñi euskun an-brosi -apur bat, eta onek, usain gozo leuna émonik, bidutziarein kiratsa uxatu .-"*Lry.. Qoiz g.lztran egon ginaazan z,ainlarderia e¡oan au¡idikoz; fokak atlenean url"n iiran itxasotikdanak batera ta w-efizean etzun ziran sailka. Ezuerdia zanzaaffa itxasotik etotri zanean: idoro zitun foka ñü;t, il;artetik ibilliz zenbatr ebazan. Guregandik asi eban iü.;A;reen kopurua, bere barruan iruzunarén susmorik e, ebala; eta,gero, bera be etzun zan. Une aretan eraso geuntson oiu. txi.lio ta garraxi ikaragauitan, eta danok oratu genduan. Zaanaketzitun aztu, bere maiña mal¡¡rrtz iruzurtiakJ leoi lrima aun-diko, dragoi, leoi ñabar ta basurde zarr¡at iururalc amu ebazanondozka ta bein banan;-gelo ur ixurbera egin yakun, baita zu-gatz-aldot gaiñgaiñeko be. Baiña gog_or be gogót or"r"rik !.;kan ez.kero, a{ore giartsuz, azken

-batean gogaitu ,.o igur.

maltzur a ta edu ontan mintzatu yatan:479 <Proteu.-Atreu'ren seme! Jainkoetan zeiñek esko-

latu zaitu ni omela ngure naiaren kónta oratu ta eusteho,itxura ontako amarrr¡an matazaturik? Zet gogo dozu?

482 <Olan mintzatu zarr; eta erantzun neutson, esanez:483 <Menelau.-Ba-dal<izu, zaar. Zegutik itz dagistazu

orrela, ni atzipetu nairilc? Ba-dalcizu, bai, aspaldi dala ugárteangelü-moa, ez dot aurkitzen biderik egoera oni amaia -emote-

\otiL, eta onezkero oso biotz-jausia "rai nuatan, Baiña. esai-

dazu (iainkoak dana dakie-ta) illezkorretatik zeiñek ;^uk;emen, ibilteko bidea itxirik, eta zelan eldu naiteken aberdraitxaso alraiñez ugaria dana zeatkattn.

490 <Onela esan neutsan. Eta bertatik erantzun eustan:492 <Proteu.-Itxasofatu aurretil(, Zeus,i ta gaiñeraLo

jainkoai opad bikaiñak eskiñi beana zeunkan, asko lüatu ba-rik zeure sorterrira eltzeko, kresal bizi irakiñean zear ibüiaz,

6L

OOooOaaoaoaooaaaooOacaaaoaaaaootaIoaaoaooaoaaoaooaoaaaaaaoa

lEzinbesteak enbag¡ dau zuk ez daizuzala ikusi zeure adiski-deak, ezta be, ez zaitezala biurtu zeure etxe ondo eregira tagruasoen lurraldera, Egipto'ko rüetata, zeruko zuriak aliLatzendaben ibaira itzuürik, ottzi zabala daukien jainko illezkorraiilketa doneak eskiñi arte: orduantxe itxiko dautzue jainkota-sunak gura dozun bidea egiten,

501 <<Gisa onetan itz-egin eban: erdi bi egin yatan bio-tza,, osteta be itxas illunean ,r ,

-joan-etorri luze ta nekeza

nunbait-, Egipto'ra biurtzeko agintzen eustala gogorahraz:Baiña, alan eta $rzti beL erantam neutsan esanik:

- -

505 <Menelau.-Agindu dagidazuna dagiket, agure. Bai--ña, ea, esaidazu ary¡ ta garbi Nestor'ek eta nik Troii'tik aldeegitean- +eutaflak euren ontzietan bizirik itzuli zi-r;an ala ez,edota baieren bat erio gaftatzez bere ontzian naiz adiskideeubesoetan iI ete zan, guda bukatuta gero.

510 <Onan il'z-egua neutson; eta jattaian erantzun eus-tans

5Lt <Prcteu.-Atrida! Zet dala-ta itanduten datstanezolako gauzak? Ez dagokiza zt;r:, oreik ez gutzea, ezta nire bu-rubideak aztettzea be; eta danak jakin ondoren, uste dot, ez.

zarcala luzaro egongo negar egin barik. Areitatik aslco il ziran,eta beste askok onik urten. Akeutar buruzagi bi, borontzezkobular-oskoldunak erori ziran bakar-bakatrik, biuttzerakoan;eraso-aldietakoa, ba, zeuk be ikusi zenduan. Bat, bizirik oin-diñokarren, it:ras zabalean aurkitzen da gelü-azoa. Aiante jau-si zan arraun luzedun bere ontziakaz: aurrenen, Posidon'ekurreratu eban Girea arkaitu aundietara, itxasotik bizi ta osa-suntsu atateazi eta eriotzatik be onez u$engo zan, naiz-ta Ate-ne'k gaítz-etsia, kalte aundia ekarri eutson izketa artoa izanezpalea: jainkoak gor.úeta, itxas-ondar ikaragarritik berakiges egingo ebala, esan eban. Posidon'elc entzun ebazan atq,itz aropatzak, eta, buru-itzul batean, esku giarrakaz burdin-sardea arturik, Girea arkaitza jo t^ zati bi eginda itxi eban:zati bata bertan geratu zan, eta bestea, emen bai egoan Aienteautrctiaz janita bere kalte aunditan, itxasoan jauái zan g¡zu-rena kresaltegi zabal iluntsura eroanik. An il zan, itxas-ui ge-zaltsua zurrustatu ondoren. Zwe anaiak, ontzi sakonetan igeseg¡ñez txuliatu zitun alanbearrak, Hera agurgarriak gaizkáweban eta. Baiña Malea'ko mendi ganiarcn oiñera eltzelio egoa-Ia, ekaitz batek enuzi eban, ntnr^ utsean, itxaso anatñéun

62

aaaoatooaoaoooIOaaoataoaaoaoOoooIooaaoaaaaatOaaoaoaatooaaIo

ugad daneaa zeat, orduan Egisto Tiestiada bizi zan eta lee-nago 'lreste'k bere etxea eul(an landearen bazteteniño efoa-naz. Ata ezkero biu¡kera effeza eritxen .tr, j.i"Lárf "rit.aizea aldatu bait zan, euren erxeetara eldu ,ir;; ;I^;;; bat.n.

fqgelorl'ek.poz-eziitan zapaldu ..brn f"d ;ñ;;iñ j;;,ostera ta barnz bera ikutu ta mosukatuz; begietatrk be malkoh.tg* ,.ti.*L pozarcn pozaz bazter a iku.ka"ro;.n;lñ;"^1"-gegr bateuk rkusi eban, saritzat umezko talentu bi aeináutaEgisto maltzurr-ak

.an_ járri. eban talaiati b;rck;

'., ";il-ü;"zala zan. ango begirale (Agamenon eto*i etzedin iñok ikusibage ta kemen oldartsua eratutsi); eta supituan joan zan iau-regira g.izoner¡ zaiñaú aren ba*i'.*ot.ii.- f,. 'ü";T.' ';;otsean irazi eban azpi-joko maltzanaz eniko ieel-'nu,i iÁ-gar aukeratu ta zelitan ipiñi,ebazan, b&;;¡:drt ";;'*#"bat getatu egielá agintzen eban

^rír ,. Áñ;;, ;;;;"zaiiagana jo -e!gi gero oruruntzamko dei eg[ten, ;rfdi -; t*diakaz, bere kolkoan tdki-maillu iguinga*iaÉ ár.Éil-á¡"ri[. üingaz etoan eban gizur_ena, gqrtu éutsoen etiotzaz o", ., .ki._la, eta jaten eTondakoan, bizia kendu eurson .rk" onáünilten dan idiari lez., Attjda,gaz_ara eldu ,ir* iás,;?.rit 1",bera be el.aan bnittk gelditu, Egisto ta onen hcñren ;rk".tr-lit,ñok ez eban iges-egin, ezplbe danak üakLan ri;^;-l;;-rcgran.

560 '<Orrela

mintzant zan,Biotza ausruten yatalazirudi-dan eta, ondanean apatx jezarnrik, negar nengiá .á;;;b;"are geiago bizi. gua, ezta. onezkero

"g*Lidi;dizit begitu G.lJarna, negar-egrtez eta ondaffean naffastuz ase nintzanean. itxa-soetako agwa egtrzaleari onela mtnlzatu nakion:

565 <Proteu.-Ez -etzu, Affeu'ren seme .omek , ltnato taTnls .aÍu b1se. negayik 9sin, ,, drit.[" bá-;;;ñ;;;-J'rbiderik idoro. Baiña egízu alegin alik ariñen zeure aberrf lumerabiurtzeko ta idoroko lozu a, bizirik oindiño; eta Oreste,k zuriaurrea arturilc ilgd ba'Ieu, illeta oturuntiit^Éo;i¿"k;;;;;: -*

570 <<Gisa onetan mintzat:u zan. poza so¡tu yatan bio_tzean

-eta ireure gogo zabalean, atsekabe miñetan nengoan anen,

itz atin oneikaz itz-egin neutson aguteati:573 <<Menelau.-Gauza onein bani ba-dot lendik be. Aita

eidazu irugarrfn gizasemea, a, oraindik bizi dana; i*u, zubilean dago gelü-azoa, edo-ta illen arteko da bear bada. Nik. ba.atsekabez ta maskal nagon arren, aren albistak nai ditut.'

63

577<Onetata esan neutson, eta bat-batea efantzun eustan:

578 <<Prcteu.-Laerte'ren semea da, bere egoitza Itaka'ndaulrana. Izarc bates ikusi neban, eta malkoak- nasai eriokaeukazan begiak; Kalipso maitederrak dauka bere jauregian, aknai-ezta atxillo, eta ezifia yalco bere asaben lumera eltzea, udau ba eskura ez ontzi atraundunik, ezta lagunik be itxas-bizkargarñez eroango dauenilc. Zuti dagol<izanez, oi Menelau, Zeus'enikasle, aduak ez dau agintzen zuk zeure bizia amaitu ta zeureazkena Argos'en, zaldi ariñetan jori dan eskualdean, bete dai-zunik, illezkorrak, bada, Eliseu Zelaietan bialduko zairue, lu-rraren azken-mugaldera, Erradamend ule-gorria aurkitzen danlekura (gizoqak an zoritsu bizi dfua, an ez dago iñoiz edurdk.ez negu lwerik, ez zuririk, Okean'elc bada bei bialdu oi dituZefb, ats-aldil ozentsuaten bafada bigunak, gizonai eder-atsegingeiago embteko), zu bada, Elena zule emalte izanik, Zzusíensuifia zam iattkoentzat

594 <<Au esanik, itxas naasian murgildu zan. Ni ontzietaraztnendu nintzan, neure lagun jainkotiarrakaz, eta nire biotzakegin-asmo ugari erabiltzan irabioka. Neure ontzira ta itxasoraelrlu giñanean, ,aparia gertatu gendun; laster etorri zan gavjginkotia ta ondar gorian etzuurr gintzazan. Eta goizaren allba,larrosazko atzdun Egtantza agertu zanekoxe, ontzi ondo ego-kituak itxasoratu genduzan, masta ta oialak jamirik; gero, sailkaiezatri ziran nirc lagunak tostetan eta itxaso bitsez betea astinduten asi ziran euren ar:.a:uri,akaz. Egipto'n geldi-azo genduzanontziak, zeru-euriak janatitzen daben ibaian, eta bertan esk;¡¡nebaTTn sarraski opariak. Jainko betikorren asarrea adndurik,ard-illobi bat jaso neutson Agamenon'i, aitu-eiña izan zedinaren ospea. Gauza oneilc amaitutakoan, itzulia artu neban, etaaize doatsua emon eusten illezkorrak eta beingo baten eLamininduen neure sorterri kutunera . Baiña, tira, lotu zaitez, iawe-gian amaika edo amabigarren egunsentia eldu atte, ta oiduan,esku-erakutsi bikain le, irc zaldi ta txit dotore landutalco bur-dia emonilc, agur egingo dautzut; baita txol eder bat be emonbear datuut jainko illezkorai ixurketak egin eta ni gogoratunagizan egunefo>.

617 Telemako zanak, jardetsiz:

618 Telenratr<o.-Atrida! Ez nagau emen euki luzaro. Nikufte osoa emongo neuke zure alboan, ez neure etxearekiko ezneure gurasoengandiko bakartaderik somatu bage (ainbeste poz-

64

IaaaooaaIoaOoaóaaoOoOaaooaaooaooooaaaaaaooOaaaaaooaaaaooOoa

aaaoaooaaaaaaOaaoaaaIoOoaaaooIaoaoaaaaaaaoooaooaIaaotaaaaoo

ten bait nau zure -solas eta e*azoiak entzuteak); baiña sosaitegiñi\ eqo-n bear dabe onezkero *r. l.gunut

-iiior-l;nL:;"r",

lspaldi dala naukazu emen.eta. Egin nr"iá;drñ fif;i;*daitela s9r{e daiteken zetbait. Z'ilaiir.., ¿;-;;;-ii}á,r.::i""fl:j$ Tipk :emen bait ütut itxiko. zutetzat.¿.reri, üto,lTur;bedal, gari,' galtxuri ta gamgat zuri txit g"r¡r.o ?[Lrri.udan rautada zabarean agintze-n doza-ta,Itaka,k ez dauka ordokizabalik atn-atxtka ta f,ar¡ata ; -f.É,-;;;; lñi?ÉT;;;tzak lanatzeko lu*a. batta, zaldíik Álrrut odrb.rrnak'brftoatseginga*i?goÍ noJF: I*asonntza;.k ¿; di;;;;fiilie7 lha egokiak zaldilaste{ketarako, .z da,rkie t*ürJ?ii.rl-dk be, eta ftaka'k besteak baino gitxiago.

- 633 Au esan eban. Iripar. egin eban Menelau,k, era$oankeme¡tsuak, eta, qskuz o,.r"É .!iar'{ on""-*inir.iiütü, ""'635 Menelau.-seme raztan! pfu¿r¡arnstik oná9 agiri da,d{<a1un odol andikia. Aldatuko áot áoit a, egin dágifi.t-ü;

nire.jauregian gordeten diran gauzer.r¡t .á.t &r-¡iri.?i'.i""-go .dautzut. Ardontzi .(raaterá) -hndu b.t d".o[.t"oi.,rü"-saritzat, dana ndanezko a, enzak *r¿-;;"id"t.kd -H;ññ1kegiña do''l ta Fedimo gizurenak, zidoni"*án ;;&érk. ;;,eustan, ni neure etxera biurtzean berem atotri n]ná.rrn.Á.Orixe da opari egin nai dautzudana.

643 Era ontako autuah embilTezala, apatam deituak ba-it-g?*':r-t-.ge

jainkotiare n egoitzata: batiuk ardiák ;drr*;,beste batzuk a¡dao b.izigVrlia; eta eufen emazteak, ealafiz,redenez apainduak. ogia 6iauu ;i;;ó;r.ü;;ffá,riljf"-regi barruan, janatia gertatzen.

.

648 Bien bitartean, al-ai ziarduen senargaiak jorasketan

9*:':r yuegi aurrean,. solairu luná,r"n t"i*In-áü"fi;;;-?:!tñ?k tya$a; emen egin oi ebezan, ba, euren egitada nrbar-menar(, A"TT. lezanita egoan, baita Eurimako fainkoitxura_ko-a be; oneik biok ziran senargaien buruzagi, ta blsteen s iñr,,qabad ztuan oldar ta.ausanziañ. On.in bi[áj;-J,n-ñ"#;;Froni'ren semea ; onek, Antinoo,gana

^r.nJ"ri[, itr"iri-iiñáíeutsan:

656 Noemon.-Antinoo! Ba-dakigu, ausaz, Telemako noizbí]rrtuko dan Pilos aretsutilc? Neure íorli^n j";;;;;;-Eliezabaleu joateko bera bear dot orain, u'' er;-k;;;'i;r;;isabel-beor era mando eroapent,suak oindiño ¿rib;L,;.-üJitatik bateren bat ekarriko-neuke ezteko.

65

667 Au esan eban; eta zurturik gelditu ziran Telemako,kPilos erako, Neleu'ren urirako bidea artu ebanik ez ebelakouste,_mendian zalakoan bai egozan txarrizaiñen trabolan beiardiak ikusten.

665 Antinoo'k, atzenez, Eupite'ren semeak, erantzuneutson, esanl¿¿z

667 Anti¡oo.-Esan argi ta gatbí. Noiz joan zan eta zein-tzuk gaztek jarairu zutsoen? Itáka'ko mutil gazte rot.to"kdira ala, bear bada, gizon alogerekoak eta bere jopuak? Onelabe egin zeinkean ba. Autor eidazu egiaz oneri buruz dakizuna.neuk be orren bami euki dagidan: indarrez eta zeuk nat etÁkendu eurzun onl.;zi b.al:za, ala ia egiten joan yatzunean zeukemon zeuntson berarikoz?

674 Nclemon, Froni'ren semeak, modu onetan jardetsieutsan.

oaoaoOaOaaoo

,oaaaIOoaaaaaOaaoaIOoaoaaottaaooaaaaaoooocaaaaOa

684 Au esanaz, Noemon bere aitaren etxera joan zan. An-tinoo a¡roa ta Eurimako muxindu ziran euren barnrraho; etasenargai enparauak, jolasak itxiaz, eutakaz jezati ziran. Danenaurrean Antinoo'lc, Eupite'ren semealc itz-egin eban, naigatetuta, errai baltzak sumiñetan eta begiak su-háldatan ébazalatft:

690 Antinoo.-Jainkoak! Egitsari itzala burutu dauskuTelemako'k, awokeriz nunbait, ibillaldi onegaz- Eta ez ebalaazkeneruiño eroango, esaten gendun! Askok Áai ez-ta, joan zanumea; ontzi bat itxasomtzea lortu ta besteak aukemltaz; gaz-taroaren orrilloa jadetsi baiño len, obe Zeus'ek ezereztukoba'lzutsoz ondarrak. Baiña, ea, etl:eztu eidazue ontzi bizkor bateta ogei lagun, eta oflantza datorrenean mano egingo dautsat,Itaka Samos malkar¡etilc banantzen dauan mearsunean iarr:i uaren biurtze aren zain egonik, bere airaren bariák jakiteko asieban itxasal üa zoti-*artxarrekoa izan dal<ton

66

oaaoaoIoaoaaaoaOaaaaaaooaoaIOIaoaOoaoaaIaooatooaooaOaaooooo

70L Onan mintzgtu yqlen, Iñotsena_aintzat attr eben guz.tiak, esana egrliurtzeko aoll€tzen eursoela; eta jagiaz, bertátikzuzendu ziran Odis'ea jauregira.

704 Asko luzatu barik jakin ebazut Penelope'k, senarlaiakixilka artu ebezan enbagíak, Medonte otiefilleak' aüétazoeutson-eta: onek kanpoko aldetik entzun eban larmiñean ma-taza eioten ziarduen artean iñoena. Sa¡tu zan, ba, etxean Pe-nelope'ri entzuna esateko, ta onek, atanan ikusirik, itz-egineutson:

725 Orduan Medonte, zentzunezlco gogorakizunez beteak,au erantzun eutsan:

727 Medomte.{i bahtz, ene eregiñ!, gatxik aundie-na. Senargaiak ba beste izugarciago bat asmetan dabltz orain;Kronion'ek, arten, ez beí azkenemiño eroan. Telemako il guradabe borontze zouotzez, a jautegi ontara elduaz batera; bereaítarcn beri billa joan da, ba, Pilos donera ta Lakedemonijainkotta,

T3 Era onetan mintzatu zan. Penelope'k, belaunak etabiotza aul-amz:n' joakozala, somatu eban, luzatoan egoa zaíitzik ebagi eiñda, malkoz bete yakozan begiak, eta abots zo-lia eten. Baiña atzenik itznkaz jardetsi bear izan eban:

737 Penelope.-Otsegille! 7-ergaitik joan zan nire semea?Ez eukan zetan itxasoratu ibillí ariñeko ontzietan, gszonak zal-diak iduri itxasoz erabilli ta kresal-zabaldi edatuak zeatkatzen

67

áabezanak, aurki. Bear bada, bere izenaren gomutadk be gizonen artean geratu ez zeün, ein ete eban?

743 Zentztnezko gogorakizunak biotzean erabiltzan Me-donte'k erantzun:

745 Medonte.-Ez dal<tt jainkotasunen bat izan zan z¡tt-katu ebana, ala bere biotza soilki izan zan, bere aitaren itzul-barriak euki-naiez, Pilos'era joateko bultz eragin eutsona; ezdakit, gaiñeta, ari zer gertatu yakon.

749 Au esanaz, Odis'en bizitokirantza joan zan. Atsekabeajabetu zan Penelope'z, austu oi dituan atsekabea, ta geroztikezin lzan eban jatlekuan ezatnta egon, etxean jarlekuak er[rezzitan atr:eti egoitz ondo landuko sarreran jatn ta errukia emo.teraiño nega¡ egian. Bere biran erosta egien baita jautegiko jo-pu-eme gaztiak, gazteak lez zaanak be. Penelope'k esan eu-tsen, negar-anpulu ugaritan:

757 Penelope.-Entzun, ene adiskideak; Olinpoarrak, ba,ntgaz batera jauo ta azi atan gtntietan iñoti baiño lor ta sa-

miñ-aldi geiago emon daustaz: auttettaz senar entzun zabale-koa galdu neban, leoi bat bazen kementsu zana ta danaota-rren artean edozelako bikaintasunez nabatmentzen zana, giza-seme argia ta betonen aomena Elade'n eta Argos btan zabal-azterr zalni eta ekaitzak orain jauregitih etoango eben nire se-

me laztana, ospe bage ta nik aten joateaten albisterik izateke.Anker alenak! Zuetako iñod be ez yakon burura etord ni og+trk jagi-azterik, eta zuek jakin zenduen, ziurtasun osoaz jakinbe, noiz itxasoratu zan q ontzi sakon baltzean! Nire belarrie-tara eldu :uan bahtz, ba, ostera ori asmetan ebillela, etxeangeratuko zan, joan-nai benetakoak eukita be, edota illik itxi-ko nindun jaweglan, Bioa bateren bat ann Doli zaarrari, enemouoiari dei egitera; ona etomi nintzanean aitak emon eus-

tana da au ta neure batatza, zugatz askoz betea, zainda datoazdoala Laerte'ren billa ta esan daiola dana; Lae*e, beat bada,zetbait asmafrrz, jatottia, Odis jainko baten idekoatena, onda-tu nai daben untarrai atpegira botaten u$en ba'dadi be.

777 Eurfie, bere iñude laztanak esan eutson orduan:

778 Euikle.-Ume maite! Borontze zakanez I naiz:ola,bizitlk itxi jautegqan, ez dautzut ezer be ixildu gura. Dana nekian nik, eta agindu eustan gaztia emon neutsan Telemako'ri,

68

aaaOtatoOaoaaoaoooaoa¡ooIooaatoIoaaaaoooooooaaoacooaaaaoaoa

aaoaoooIaaooooaooaoOaaooaoootIoaaoaoItaaooaataIoooooa,ooaaa

ogi ta ardao gozo; b'uña egiazko ziña egin-azo eustan zrni ezetez esateko amabigamen egunerafte, edota zu a ikusi_n a,ez kez_katu edo joan zaia esaten-zuk .nt^n ,rt , zuk, zeufe gorputzederraren kaltez, negar egitea orela galeruzoz. Baiña oiain,zoaz zeute jopu-neskameakaz etxe_gainiegira, iLo, ,rii., -i"rr-

tzi gatbietan batu zeure gorpuaa, la ü;;ü1r.i. ZLr,en alaba, babeskia_ daroanlri, eta lainko"saL gri;k.,ol;;ri;r_tik zure sernea. Ez egizu 3r" q.1rso 1tr.f.iU.ü-;;;.;;ü..betu bat, nik ez dot riste, b", ÁtkÉJr¿"t.o-i"t"rrü-;;ür.-raiño iguing.arri yakenik jainko zorootru"i;

-d.ri ;;ro;L;;",ostera, sapai jasoko erxearen sololanda r.U¿ ;oriir--üü;;r-go danen bat.

. .791 4.} .*?r. negana arerlu eurson, begi areik malkoilt'roa,itxirik, Garbitu zan fenerop.,-' r"i¡.t"'"rr,r*" []*eba¡ bere gorputza, jopu-aeskam.dio .o,"_g"irrJ.sii"-ig;; r"úme', baten garagar-uruna jatúaz, Atene iri*"r.iilt i?-'Jr¡r"eutson onela:

, .,799 Penelope--E ntnn naiztt, babeslcia daroan Zeusrenalaba offek, Ezisaitz! Odis asmotsuah iñoiz, jauregi barne"rr,iü-iztat gudak nliz ar-ctienrk, ;;;-;;;"ez erre ba,ebazan: eG,gora eizuz..yllk, gaizka eg¡daza seme maite^ ti ¡*n;&ksenargai zitaT,biurri ta putzak artuak.

804 Au esaterakoan, deadar egin eban; jainkosak enuuneutson egindalco eslcaria. 's.nátJrirfÁ^r^

ateraten eben are-to goibelean ' eta gazte "trop,rtát.tiL [ri"t-áiair;*.b;,

808 Abots bat.-Ainbarek sena*zat garudaben effeeiñar(ezkontza eratu bear duu, ,ti-'o;rki É;iü;"t ]iJ#;.etioüa geturik daukala.811 Onan abotsak; baiña ez ekien barruan jazotur zana,Eta Antinoo'k onela:81' Antinoo.-Doak¿beak! Ez geiago berba goni ausar-tik; iñor joan ez drldgl. penelope,ri 7o Lrgrrt.r. "B.iñr, ;il,jagi ta dagigun, ixil-ixillik, d"noi ,tr.!in y"irn". ----'' r"e

, 8.18 Au esanaz, ogei gizon autatuenak aftlJ ta itxas_esa-L.o loan zan eutakaz, oial_ontna egoan lekura. Au¡renik, if;;sakonera bota eben on.*i bakza, ;;;; ,urr. "itrk ;r;i;;eutsoezan, ondoren ary2nak, narru.irgelez g.rtrro .b.r* i*;zanez' azkenez oial zuúak aizeratu, tá guenean izkinuak .l;;

69

eutsezan euren zerbitza! biptllak Ainguratu eben ontzia, itxas-barrura eroanda gero, lunera zapafi egin eta jaten asi ziranaffatsa noiz etorriko zain.

828 Penelope ntra. bitarrean, goilco bizitzan egoan iarri-ta, baraurik, ezer jan ez edan bage, beti bere seme égin-egiñe-koak eriotzatik iges egingo ete eban edo senargai arroen es-kuetan ilgo ete zan pents¿mentua beregandik urrindu eziñik.Leoi batek, esi maltzurra ingurumari egiten dautsoen gaatal-dearen billaldea ikusiz, buma dakazan gavak asko 6adira,beste ainbeste eukazan Penelope'k be buruan iraullca Io g*zoak afi:u ebanean. Erdi-etzuna lokartu zan, eta bere soin-aia-lak oro zqtt-atazi ta nasaitu ziran.

837 Atene'k, ontz-begidunak, orduan, beste zerbait asin-du eban. I¡eixo bat, mamu bat antola eban emakume baien,

-ots, fftima, Ikari biotz-zabalaren alabaren antzekoa; Ferastnbere etxea eukan Eumelo'relcin egoan au ezkondurik; eta da-Ialro-mamua Odis jainkotiarraren bizilekura bialdu eban, ia-p,uruka negar egian Penelope'ren malko ta i¡tziriai zelan-edo-alan amaia jateko. Sartu zan, ba, tximistaka giltz-moroilloa-ren ede-azpitik zeat, eta aren buru gaiñean gilditurik, itzokbota eutsozan:

845 lretxoak.-Lo zagoz, Penelope, biotzean min dozula?Zoritslr bizi dfuan jainkoak e datzae izten negar egiten, ezatsekabetzen i zarc semea, ba, itzuliko da oindifo, jainkotásu-nen aurka ez eban ezetan utsik egin-eta.

849 Lo gozo-leunean egoan lrukulux-atetilc erantzun eu-tson Penelope zumak.

851 Penelope.-Aizta! Zetamko etoti zata? Oraiñatteetzinan onantza etbrten, zure egoitzetilc au urrun au¡lcitzen da-ta.Azkena emoteko diñostazu neure atsekabea¡i ta buru-biotzakartegatzen daustiezan nekelor ugariai! Lenago senaf entzunzabalekoa galdu neban, leoia buzen kementsu zana ta danao-tarfen attean edozelako bikain-trebetasunez nabarmentzen zafla.at$a zenduan, bai, ta beronen aomena Elade'n eta Argos bi-mn zabal-azten z ni eta orain seme maitea, ume oraindio, hn-itzetan ezjal<tña, joan yat ontzi sakonean. Auxegaitik negar da-git, agaitikbatñg geiago; augaítik iñarrosten yat gorputzai et^ioan zan arein lurraldean edo itxasoan okemen bat izango ete

70

aaoaooaooooaaoaooaaaaaaaoaoaatoaaooaaooaoaaaoaaocoaooaoaaao

ooooaIoaaOaaOoaoooaooaootoootooo)aoaoaoaoooatoIaoaaaaoaaooo

{1uan, bjldur-ikaraz naukazu. Aslco dfua, bai, arcnkontra azoi_igk:uT daragoien.arerioak,. bere asaben i"rrérá-Li¿"-ilfi"- i!"bzia kendu nai dautsoenak, ain nJzen.

866 fretxo ball¿ak, emnrzuki:687 rretxo.-Biotz on!, eta ez izan zeute kautan ainbeste

bildur. Zure semea.lagund¡:ta doa; gizasem. urLok gor;L;k"_$ie gein al dabenak éurak be ottJr*. lagundual( 1;;;;;r-f*las Atene dau laguntzaiüe, ra, zugr,.rr"LiiuriL, U.r.t Ul¿t*"nau zuri gauzok adiemzten.

872 Penelope zarra batnz, onela mintzatu yat<on:874 Penelope.-lginkosa ba,zata, ba, ta jainkotasun ba-

ten,aotsa entzun baf dozu, ia, esaidant doakaÉe arek, bizi¡ikom.dlno, eqazkl-atga gozatzeÍ dan, edo illa, Hade egoitzeanaurkitzen dan.

878 fretxo baltzak e¡antzun eutson, esanez:879 fretxo.-Ez dautzut ary¡ ta gaü itaganiiko bizi dan

ala i77a áan, gauza ursalez mtntzl:izea i**r" ¿6rr-ta,881 Au adietazo ostean, arearen mo*oinotik labandu zan

aize-bafada lez. Irxartu zan Ikari'ren ri"b." áblá ;;;;í;;;:kon, gau illunean lo ain atgtra izan ebalako.

885 senargaiak orduko itxasomtuak zitan eta zabaldi ur-tsuan zear- joiazan, Telemako'rentzat etrotza ankerra .ú; b;-truaa azpiz jokaturik. rtxasoan izaro arrirsu bat d.eo,-it"L"ta Samos latzarcn tar_rean

-Asteds-; ez da zabali,ffiil;;-rrer¿ bikotxeko kaiak daukaz, bikaiñak oro orrtriák-A;;"*eukiteko: akeutarrak antxe jairi zkan zelatád T;É"L;i;zain.

7l

V KANTUA

Odis'en baldusa

Egq-antza, Titon urena itxirik, baJoian ogetik jagiaz, iTlez-korrai eta ilkorrai ary1a zabaltzeko jainkoak baaartean batuzkanean; an z;an Zeui goiburrunbaria be, ael-en txit andikoa. Eta Atene'k, Odis'en milla ezbear gogora ekarririk, iain.kotasunai; iragarri eutsezan eurak; zazpi alak egiñak nunbait,itxasoko neslcatx ederraren jauregian aurkitzen zan gizuenarenalde:

8 Atene.-Zzus aita, jainko zoruntsu ta betikonak! Ezbedi aan, jaur-makilla eskuratzen dauan erregerik, ez adeib+ta, ez betatz, ez samur, eta ez bei erabil bere arlimena gavzazrrzenetani bestera, baiño, joka bei beti biotz-bage ta lakalegi¡eko irxrsi ta nazkagatnak buruturilc; uritaren artean, ba,onezkeio iñortxok be ez dau gogotatzen Odis jainkotia, eurenerrege zala aita samurtasunez zuzendu ebazana noski. Uartebaten dago orain,,neke-min gordiñez oiñazetua; eta eziña ya-ko bere aberira biurtzea, ez bait dauka ontzidk arraunez orni-durilr; ez lagunik itxas-bizkar edatu zear naen-aziko dauanik.Orain, ortezaz gaiñ, seme kutuna iI nai dautsoe bere etxerabiurtu-ala, bere aitaren bari billa Pilos donera ta Lakedemonijainkotira joana da-ta.

22 Zeus, odeiak batzen dauazanak, erantzun:23 Zeus.-Ene alaba! Zelako itzah iges-egin dautzuen

agin-biratik! Zeú. ez zenduan oretu egin-asmo ori: Odis'ek,bere lurrera itzulitakoan, areín apena aúuko ebal¿? Lagn za-kioz, ba, zLrt ta ernai Telemako'ri, egin zeinke-ta, bere sorte-rri¡.?- kalterik bage biurtu_dedin, eta ontzian dagozan senargaiakandik itzuli beana izan dagien.

29 Au esan eban; eta, Hermes, bere seme laztanaganazuzendurih, gisa ontan mintzatu yakon:

3l Zeus.-Hermes! Gaiñerakoan be zu muulari zara,zoaz eta esaiozu kopeta ederdun neskatxari: gure erabagi sen-

72

ooaoaoaaoooaooaaoaoOaaoaooaaoeooaataocaaooaOoaoocaaa¡oooaOa

aaaoooooooaaooaaoaaoaoOoaooaOoOaooaOacoJaoOaoaIoooooaaooaoa

do¿ dala (Odis jasankorra bere sorterrira biurtu daiten), etagizutena doala an iñok lagundu barik, ez jainkok eta ez glzo-nek; biurri askoko lotzaikiz egindako baldusa baten itxásoazeatkafiiz, ogei egunez eta neke-lor askoz E'.skeri aputz nafora,jatortiz jainkoen urbil samarreko diran featziarren lurrera el-duko da; areik txera aundiz, jainkotasun bat bezela, artukodabe, ta gero ontzí baten bere gurasoen lurrera bialduko, bo-tontzea, urrea ugari, janaiak, eta osasunez eta legokion guda-ondakin zatia eslrutar dauala Troia'ra elduko ba'htz be, andii<iñoiz atemko ez lzukezan aiñako gauzak. Balbe'k erabagita dau-ka Odis'ek. ikus daizala bere adiskideak; sapai garaiko etxeraeldu ta sortu zan aberiari agur-egiñik.

46 Zeus'ek au adiemzo ondoren, fugifonte mezulariaetzan tzan esañ-gaqxekoa: irti-ara batean it<as-gaiñez naiz luredatua barna aaeqbaizen bizkor eroan oi eben urrezlco aztalegodunak oiñetan:iantzi ostean, nai ditun gizonen begiak lota-ratu naiz lo dagózanenak itxartzen ditun zaaroa eskuratr¡ eban.Au eskuetan ebalarik, Argifonte altsua asi zan egazka ta, Pie-ri'ra eltzean, eguratsetik lcresalera jatsi ta uin-gaiñ joian ega-ran, bizkor be bizkor, kaioak, itxas antzuaren sabel andiet¿natrain billa dabillela, bere ego satri ta itsualc lresal uretanbusti oi dauaza¡ez: orela zirudian Herrnes'ek baga ta uin-arroen guñez egan ebillelarik. Uarte urruti artata eldu zanean,itxas moretilc urten, lur artr¡ ta bere bideari jattaint zutson ko-peta ederdun neskatxa bizi zan koba zabalera eldu arteño; ba-rruan idoro eban. Su andia eukan ke-gametan eskaratzean, etaan erreterr zfuan zeáto (izu) ta tuia ezpalduen usaiña ogarteanzeat zabal1a:en zafl oso uriñera; atek, bitartean, abots éderrezlcantari, barruan euna eioz ziaiduan'urrezko Áazkan. Amea-ren biran, oian orlegia agiti zan makalez, eltxunez eta il-zu-gatz usaintsuz beterik, egats luzezko egaztiak er¡rotan abi egi-nez: gau-ontz, mitotz eta miin zabaleho itxas

-belatxinga-k,uretako gauzaz bizi diranak. Antxe bertan, koba sakonaren-on-doan, zabalaztefl zan tnaasti eder bat, maats-mordoz astun; etalau iturd ur-jarioka, bata-besteagandilc ur-ur, ur gardenak anta ofla txiristatzen zhala, Ingurumari briolet eta apido saillakikusten zitafli eta, bertara eláukeran, illezkor bat bi txundituageratuko- zan, biotza pozez jatzika eukala-ta. Bertan geldiarzan Argifonte, ingurura soka; eta, dan¿ miretsi ondorer¡ arpezabalean sattu zan, eta Kalipso'k, jainkosen attean jainkotiak,laster ezagutu eban, aurrean aurkeztu yakonetik

-jainko illez-

7t

korrak bada, banatuta bizi izan atren, alkar ederto ezaglrtzendabe-; baiña Odis biotz aundikoa ez eban idoro: au ur-eltzeanaurkitzen zan negafiari emonda, andik bait zitun eten barik.negar-anpulu, intziri ta atsekabez aitu bearrean, begiak ,orr;oz-ten ur-zabaldi soillean, 1ienu, beteril¡. Eta Kalipso'k, jainlio-sen artean jainkotiak aulki garai eder batean jezani-azó ebanHetmes, onela itandurik:

85 Kahpsa.f,et dala-ta, oi Hermes, urrczko zaaroa do-zun ori, agugarri ta laztan otr, zatoz nire aterbera? Leen etzi'ñan ot¡er maiz etoften. Esaidazu zer nai dozun, barne.leiakbultzatzen nau b¿ zuk nai dozuna egitera, neud dagokidanata neure eskuetan dagoana baldin ba'da. Baiña jarlaistazu,a*otz-maitasun eraln¡ts-irik doiak eskiñi daitzadazan.

90 Era ontan itz egiñaz, mai bat ipiñi eutson jainkosakaurrean, anbrosiz betea, ta edari gozoz nastaua. Anu<e edaneta jan eban Argifonte mezulariak. Apaldu ta janez gogo-biz.lcortu zanean, itz oneikaz etantzJn eutson Kfipso'ri:

95 Hermes,-Niti, oi jainkosa, jainko nazan oni, itan-duten daustazu zegauk etotn nazan Argi ta gatbi esango dau-,tzut, orela agindu darcastaza-ta. Zeus'ek agindu eustán etc,rri nintela, neure gogoaren konta: nok igaroko lzulcean jitonean esan ezin daiteken aiña ut gazi, batez be ilkonak iain-koai opariak egin eta ilketa autatuak eskintzen uri bat berá beot zeat aurkitzen ezpada? Buña eztña yalco edozein jainkoribabeskia daroan Zeus'en naikuna zapalda edo-t¿ bete barikiztea. Glzal<t¿me bat ei dago zu¡gaz, Priamo'ren uri inguruanbedemtzi urtez gudakatu ta amargarrenean, a birrihdudk,,etxera biurtu zitanen artetik zori txarrekoena, ain zazeni bai-,ña itzultzean Atene ilain{u eben eta jainkosak aize kaltegata-'koa ta olatu amo bleibleiak jagi-azo eutsezan. Oneitañ izaneben eriotzea aten lagun saiatuak; eta bera ona ekami eben,aizeak eta baga-emsoak. Zeus'ek agintzen dautzu itxi daiozulagrzafu otri albait ariñen joan daiten, bere zoria q, da, ba, beretarrengandik urrun iltea; bestem, Balbe'k etabag¡a dau iku-si dagizala barriro be, bere etxe sapai jasokora ta sortu zane-lco lurraldera eldurik.

It5 Olan mintzatu zan. Latz-tkanw zan Kalipso, jainko.sen aftean jainkotia, ta itz ariñokaz etantztrn eutson:

L\7 Kalipso.-Jainkoak!, iñor baiño gaizkin eta bekai*tiagoak zatie, senattzat aftu daben g;tzonaz etzuteko lotsarikez daukien jainkosai bekaitza dautsezue-ta. Orela, larrosazko

74

ooooooaoIooaaoaooooaaaaoooaoooaoaooaaaaIaaaaoOaoooooooooaoa

ooooooaooaooaoaoaooaaoooooooottooOoaaoaoaaooIoaaoooooooooOo

atzdun Egu-antzak Orion affapatlr ebalako, zuok, jainkuak,ezeren ardura barik bizi zatienok, bekaitza izan zéuntsoen,ur¡ezko aulkian jatten dan Antemis garbiak Ortigia'n il ebanar_teñg, bere gezi leunez eratxita. Bardintsu, Demeter, kopetaederduna, bere biotz-indarrai men egiñik, maitasunez eta ógez,iru aldiz landutako lur barrian, Yasion'egaz alkarw zanéan,Zeus'ek, ori bertatik jakiñak, il eban gizurena oiñaztani, gar-tsuaz jota. Niri be enbat bekaitza dausrazue, oi jainkoák!,gizaseme bat neugaz daukadalako; neuk onik atera neban aubakarrik eta kadena gaiñean :lr-gaiñez ebillela, Zeus'ek, kresalapartsuan ontzia zattatv ta onen kontra oiñ?g,tatú gartsua jaur-tirilc. Antxe galdu eben bizia aren lagun kementsuak; Odis,alan be, ona ekarri eben aizeak eta olatu-eragiñak. Eta neukatosi neban adiskide usaiñean, neugaz eukirili; sarri adierazoneutson illezkor egingo nebala, zaaftzarotik aske beti-betikoan.Baiña, jainko bati be aiz:u ez yakon ezketiño babeskia daroanZeus'en naia zapaldu edo-ta bete bage lagatzea, bioa a itxaselkorrean zeat, arek zirikatu ta baldin agindu ba'dagio; nik ezdot emendik botako (nik ez daukat, ba, amaunez ornidutakoontzirik, ezta ezin dagikeot emon itxas-bakat nasaian zear eroandagikeen lagunik), gogoz aolkatuko dot, alan be, ezertxo ixi-lazo barik, osasunez etabniúk eldu dedin bere gurasoen lurral-dera.

L44 Argifonte mezulariak jardetsi:L45 Hetmes.-Agur egiozu azkat, eta Zeus'en asarrearen

bildur zaite; jainko au, bear bada, sumin-gordturik, aurrera-koan sapuztu ez daiten zure aurka.

148 Au erautsirik, alde egin eban andik Argifonte altsu-alr; neskatx agxgatna, ostera, Zzus'en mandatua entzunda-koan, Odis biotz-zabalaren billa joan yatzan Ondar gomianaurkitu eban jezarita, an egoan-eta, bere begiak etenbako mal-koz bustirik eta etxera biurtzea noiz izango ete ebanez bizisamurra galtzen; egoaneko, bada, neskatxa ez yakon atsegin.Arpe sakonean lo egiten bearturik, berak maitatu bage maiteeban maitagattiaz gaua emon bearrik, eguna igaro oi eban itxas-e¡tzeko atkaitzetan jarrita negar-burbulaz, intzitiz eta lor-mi-nez batrua erresumiñetan. itxas elkorrerantza begiak zoffoz-turik, erosta ta pfogu egian eud antzeta, Eta, arcn ondoangeldituaz, jainkoen artean jainkotiak era onetan ítz-egin eutson:

L60 Kelipso.-Doakabe on! Ez eizu geiago neganih egin,ezta zeutebizia orcela ondatu; gogo on-onez itxiko dautzut joa-

75

ten. Ea, ebagi egur aundiak, botontzeaz galgatu ta miiñetansarturik, antola eizu baldusa zabala ta estal gaiñetik olezkoz.oladwa bategaz, itxas illuneaÍ zeat etoan zagizan. Neuh ipi-ñiko dautzut bertan ogia, ura ta ardo gonia, biotza pozten ila-kiana, goserik igarc ez daizun; jantziak be emongo dautzadazeta aize atseginkofia bialdu, osasuntsu ta bu:ink eldu zaitezanzeure gorasoen lumaldera, ofizi nasaian bizi diran jainkoaLopa ba'dabe; areik ni baiño geiago dira, bai asmo ta xedeakmatazatzen eta bai azken onera eurak eroaten.

t71 Onela mintzatu zan. Dardatazo zan eroapen aundikoOdis íainkotia ta ia arin oneikaz erantzun eutson:

L77 Oüe.4erbait darg¡bilzu gogoafi iraulka, oi jainko-sa'!,, ta gz aun zuzen be nire urteera, itxas-leza aundia baldusabaten z,earkatzeko agjntzen daustazunean; izugarri ta arisku,tsua da lez,a on, ta neuffi oneko ur-ontzialc, oial ontziak be,ez leukie arcn érrez zearkatulco, ¡aiz-ta Zeus'ek bialdutalco aizelaguntzailleak bultz-eragm. Ni ez nintzake baldusara igongo,naiz-ta zuk gura; beste oker kaltegarririk ez daustaarla ekarri-ko zin bene-benetakoz erabakiten ez ba'dozu.

181 Onela esan eban. Kalipso'ti, jainkosen artean jain-kotiarí, irripar gozoa loratu yalcon ezpan-efize n; eta, eskuztxeralr egiñik, onela ia-egin zutson:

18t Kalipso.-Zuzen-eza zan eg¡az, gauza utsalik gogo-tan erabiü oi ez dozun afren, olako itzak esaten azattu zata-ta.Beki orain Lurrah eta goitilc Ortzi nasaiak eta Estix'eko uribilliak (auxe bait da nñlfr- aundi ta izuganiena iainko zorun-tsuentzat) : ez dot bilbatuko zure aurka oker galaailledk, etagogoan darabilt eta aolkatuko dautzut neure bunra beatnzanain estuan ikusirilc nik neuretzat goft izango neukena. Nireasmoa da, ta nire biotzak ez dauko zurekiko gaitz danik, erru-kia baiño.

t93 Otrela iardun ostean, jainkosen artean fainkotia ibil-ten asi zan azkar eta Odis jainkotasunaren urrats atzetik iatai-ka; Eldu zfuan koba sakonera jainkosa ta gizona, au Hermesjagtr zan ¿ulkian egokitu z^n, eta neskatxak gisa guztitarikoelikaturalr ekarri eutsozan aurrera, ianatiaklez, edariak be, gr-zaki illrorralc jan-edan oi dabezanetarikoak. Ondoren beta ja-ni zan Odis jainkotiari autrez-aurre, eta anbrosia ta junkeedatia maian emon eutsezan neskameak. Bakotxak aurrean eu-kanetik atrs, eban; eta, jan-edanez ase ziranean, Kalipso'k, iain-kosen artean jainkotiak urratu eban ixilla, esanez:

76

OoaaaoaoooooaooocaooaooooooaOaoooaaaoaaaaaaooOaooooooooaoao

ooOoOooOoooaaoaaooooaooaoooOoOoOoooooooooooooooaaoooooOoIoo

?01 Kalipso.-Laerte'ren seme, Zeus'en jatorriko! Odis,atrikuluetan jori! Orduan, ba, bertatik, joan nai dozu zeureetxerata abemira? Zaíte augaitik doatsu. Baiña zure adiñak ba,leki, zeure sortenira eldu baiño leen naitaez eroan bead<o do-ntzan neke-loralc, emen geratuko ziñake neugaz, toki au zain-tzen eta illezkor zintzakez, zeute emaztea ikusteko miñez,arengandik urrun aurkitu beanak biotza unero zaudtzen dau-tzen dautzunarren. Nik ez dot neure burua a baiño txikiagouatez berezkotik ez gorputz aldetik: ilkonak ezin dagikee jainkoa-kin leiatu ez aüñez ez edertasunez.

214 Odis asmotsuak erantzun:215 Odis.-Ez zahdaz asanatu, jainlcotasun agurgani!

Ba-dakit ondo be Penelope zurra xeago yatn;/.a ede¡tasuneaneta luze-laburrean; a ilkor áa ta zu illezkor, eta zaafttt e::iña,Ori gotabera, gataldot et¿ eten barik opa dot neure etxerajoan eta neure biurpenaren eguzki-argia dlu,duka ikustea. Etajainkoetatik bateren batek itxas apartsuan suntsitu nai ba'nin-du, jasango dot ori be nire balrlua asetzen dauan eta neke-miñetarako orren eroapentsua dan biotz aundi ta beteaz; askobe asko jasana nozu, ba, bai itxasoan eta bai gudatean, etabetot gutz au besteen ondoren.

225 Era ortan mintzatu zan. Sartu zan egnkia, ta illunajaasi zan gaiñem, Baztefti ziran orduan leza sakonaren bare-nengo txokora; eta an, alkari eutsela, poza aurlcitu eben mai-tasunean.

229 Baiña, gotzaten alaba, larosazko atzdun Egu-antzaagertu zanekoxe, Odis'ek txabuxa ta soingaiñekoa jantzi eba-zan; Kaüpso'k be janai nasai, leun bikaiña soiñeratu, urrczl<ogeuiko bitxiz geria estutu, bere burua estali, ta Odis biotz-zabalarcn urteera gefiatzen jarti zan. Aizkora aundi bat, bo-tontzezkoa, alde bietatik zotrotza, ondo aiututako orio-zurez-ko ederduna, emon eutsan emez erabili egian; baita emon eu-tsan aun¡r oso ederto egindako bat be, ta izatoarcn umiñekoegalbateta eroan eban, au da, zagatz gataiak

-makal, lertxun

eta ortamiñg igon oi dan izai- egozan lekura; oneilc igaregozafl aspalditik eta CIrit gogoralc ziran eta egokiak oso urgaiñean irauteko. Eta zugatz aundi areik nun azi ziran erakutsieutson baizen laster, Kalipso, jainlcosen artean jainkotia. bereegoitzen biurdu zani Oüs, batnz, enborrak ebagiten asi zan,asko luzatu batik bere lanati amaia emoflaz. Ogei eratxi ebazan,borcntzu lautu, ttebetasunez leundu ta galga baten bitartez

77

a$eztu. Kalipso'k, jainkosen artean jainkotiak, bara aundi ba-tzuk ekami eutsozan, eta gizurenak oneikin zulatu ebazan, gerozaa gntiak alkarloturik, untze, ziri ta txurrillakin. Lanei[eduin ta zertatako batek eratu legikean katgako irxas-ontzl onbatek barrua nasaia ta biribilduá izan oi dauan lez, onelaxeantolatua gerahl zn Odis'en baldusa be. Gaiñaldea egin eutsongero, zuraie lodiak beroni egokiturik, eta ol luzezlco soruazazkena emonik; m^sta bat ipiñi eutson erdian egokion bela-zu:ffonazi baita endaitz bat be egin eban baldus¿ zuzentzeko. Auan.lik eta emendik mimen eiotarikoz babestu eban, olatuen-tzat atzet^pibe laan eite4n, eta azkenik egur ugadz lastatueban. Kalipso'k, jainkosen artean jainkotiak, bita$ean, eunaekami eutson oialentzaho; Odis'ek trebe ta antzetsu etatu zi-tuan. Eta bere lanari bukaera e-onik, baldusari lokarriak, zir-gak eta bolinak lotuaz, zulo-takek batzuen bitanez itxaso jaio.kotira bota eban.

26L Laugaren egunerako dana egoan amaiturik, eta bost-gaftenean, ílatzi ta soñeko usainduak jantzi ostean, Kaüpsojainkotiak bialdu eban ugartetik. Jainkosak emonda eroiazanzatagi bete ardo.baltz, beste zang¡ aundi bat urez beterik,zaku bat elikaturaz eta beste jaki atsegingami askoz betetaemon eutsozan jainkosak; aize on atsegiña be bialdu eutson.Pozik, beraz, askatu zitun Odis jainkotiak oialat eta, endai-tze^fi jamirik, baldusa zuzentzen asi zan an:zetki ta jas aun-ütan; etzan loa etomi aten betualetam fza*ZazpiTúak, etabelu sartzen dan Boote, ta Artza, Burdia izengoitn ilruskatzenzitun arte: au beti dabil leku berberean biraka, Oriont adi-¿didago, ta Okean'en ezkoztlt oi ez dan bakana dozu; Kalipso'kjaikosen afteafi. jainkotia danak, agindu eutson bada bere ezke-rrera zuki eg¡ala izat au, itxasaldi bitartean. Amazazpi egunemon ebazan itxasoan zeat, eta emetetzigarean íkusi al u:anzituan Íeazitanen lu¡raldeko mendi laiñotsuak, ur-zabaldigoibeleko unerik urrenean ezkutu bat bai'huazan agerturik.

279 Lurta dardatazten dauan Posidon altsua orduantxeetorren etiopiar larraldetik eta urrunera, Soümos mendietatikikusi eban Odis, itxasoz ebillela agertu yakon eta. Asare bi-ziak arf:u eban jainkotasuna, ta, buruari eragiñik, era onetan

oIoaaooooo

,iolo'ooooo:fo,orOOooao

:O

ooaOooaooooooooaoooooOooOoOooaoo

mintazuJ zafl: ,284 Posidon.-Jainkuok! Jainkotasunak, bear bada, alda-

tu egin dabez Odis'i buruzko etabagiak, ni etiopianen atteaanengoala. Faezitat lur ondoan aurkitzen da dagoeneko, t? sin-

78

aoaoaoaaooooooooaOoooooooaoaooooooooaoaaoooooooOoooOaoooIoo

bestekoa da gaiñeratu yakozaa ezbeat ashotik aske utetea. Nikuste dodanez, gaitzak etorriho yakoz, eta ez gitxi, aumerakoanbe lepo gaiñera.

290 Au esan eban; eta, itu-ottza eskuraturik, odeiak mol-tzotu ebazan eta iuraso4 asaldatu; milla eratakó aize-zitíÁoleskergak ateta-azo ziatn- 1!!ñoz bete eban lura, ta itxasoa,ta gata jausi zan orzitik. Euro, Noto, Zeffu oldarsuak putz-e-gin eben; baita egarutsean jaiorik, baga izuganialc iasi-iitind,auazan Borea be. Orduan indargetu ta auláu ziran ódis'enbelaunak eta hiotza i gizurena,' in tzifúra, bere gogo zabalai- óie-Ia mmtzatu yakon:

298 Odis.-Ai, ene zoritxara! Zer iaznko yat azkena,niri? Jainkosak aur¡ez esana egi biutuko

-ete danaren bildur

naz; arck iñgstan, bai gorriak iliusi bearko nitula itxasoan neu-te errira eldu baiño len; orain dana doa ba arek esan lez be-teten. Zelako odeiez itxi dauan Zeus'ek r.ru t"r.iái-illú;-soa.naspil-azl! Eta guztitako aizez ziftmoltsu dfua buiurrik.9t"itr, ziur asko, etiotz izugarria dagokit. O!, milla bid; ;;-riontsuago, Atndatanai poz emotearien T¡oia- zabalean burru-katuz tl ziran danaotarrak! O¡rela tlba,ntn:a. ni be, neure alan-beula -beterik, Pelion'en go{pu ondoan nengoala i."Lro mól-tzoak borontzez,ko lantzak jáaftzen eustezai egunean! Illetaospetsuak jarirsi.ba'neuz bertan, et¿ akeutanak ñire ^nti gnretsi; baiña alanbearrak nai dau ni edotza tegarganiz iaustéa.t13 Onela minuau;en zala, olatu tkamglni-bat eíorririh,Odis'en garñen jausi zan goitik been izaga:tnro, baldusa tan-galaka ondatzer ipiñfuik. Gizurena baldusetilc umin íaurtia :zanzan, aten,eskuak endaitza laga eben-eta; ondoren dfia zan uzenaasizko burrunba biuuiak erditik apurtu eban masta, oialata bela-zutrana bertatik umun írxasoan jausiaz. Odis hiarcanegon zan u{pean; uiñen oldar eskergagaitik ezin izan eban ber-tatik ut-azalera urten, -Kalipso_jainkotiak emon eutsazan jan-tziak pixu._aq¡rdikoak zralako. Ur-gaiñeratu zan, atzenez, .ótiketa burutik beera be ugari txirrio ozentsuz úr gazia eriola.Alen- be, naiz-ta nekatua, ez eban begitilc ken-tzen balJu-sa; bestera, olatu #,tean azkat ibillirik, eslruz orrto taaren _erdian jatn zan e¡iotzatih iges egiteko. Itxaski za-karrak nora uiña araxe erabillen báldusa. Udagoieneko Bo-rea'k illaun-mordoa ondo bildu ta matazatua, zeíati r.*-.o.r-tandal:'ez,eroan oi daben lez, aizeak orrelaxe eroien baldusá bekresal-bizka*gaiñ, ata ta ona; batzutan Noto,k jaurtzen eban

79

Borea'ra, eroan egian, eta beste batzutan Eurc'k 7xlÍifi izteneutson, onek etaso egion.

334 Baiña Ino Leukote'k, Kadmo'ren alaba oin ederdu-nak ikusi eban: lenago ilkor abotsez ornidua izanik, orduanitxas-ondamean bizí zala, jainkozko deduz gotetsia zanak, ainnrzen. Odis, urak ero^na ta itomendi egiña, ikusitik, attzazbiotz-errukitua, itxas-bele biurtu, kresal-ondarretik egan urteneta biur azkorekin egindako baldusa gaiñean kokaturik, itzoneik esan eutsozan:

342 fno.-Begi txauak jo ori! Zeryaitik,lum¿ asrintzendauan Posidon asarratu yatzu ain gogor, ainbat gutz zarcautka jag¡-aaorik? Biziro gura ba'dau be, eziña izango yako zueratxi ta ezeteztutea, Egiza esango dautzudana, nire ustez zurtazata-ta2 ken jantzi orreik, laga baldusa aizeak eroan daien, eta,besoakaz iged, alegindu zute feaziarren lumera eltzen, Balbe'kza an gaizkaaea embagi dau-ta. Eutsi, zabal eiza zapi illezkorau zeure bularpean, eta ez izan bildur jasateko, ezt¿ ilteko be.Eta lur tinkoa eskuakaz ikutu daizuneko, kendu ta bota egintitxaso apartsuafl, leonetik urn¡n, burua bestaldera biurturik.

354 Itz oneik esandakoan, jainkosak zapia emon eutsaneta, itxas-bele biurtuaz, bauiro murgildu zan v-zabaldi ola-tutsuan, eta uin baltzizl<ak estaldu eben. Odis jainkoti eroa-pentsua, ala eta guzti be, ezbaian egoan eta, zntinka, edu one-tan zirautson bere biotz onberari:

359 Odis.-Ai, ene bada! Ez daidala illezkorren batekoratu-sarea jari, baldusa izteko agindu daroastanean, Zet ja-zoko be, u dot oindiño aren esana egingo, neure begiz dakustbada oso urrin dagoala, diñoenez, aterpea idoroko dodan lurta;auttetiaz, onart jokatuko dot, nire e¡itxitan onena da-ta; zat-abeak zwiz alkattuta dirauen arteafl, emen jaraituko dot, da-tozan gutzak eroanik, eta olatuak baldusa puskatzen dauste-nean, asiko naiatnt igerika; buruak ez damost, ba, gauza obea-gorik.

369 Onako gauzak enbtltzan buruan eta biotzean iraul-ka, luna astintzen dauan Posidon'ek itxaski izugani bat, eu-tsi-ezifia, sapaia baizen gataia, jaso-azi ta gizwenaien aurka bo-ta ebanean,. Aize zakarak lasto igar moltzoa nastau ta zokodk zoko sakabanatzen dauan lez, erubat ausi ta banandu zi-tuan olatuak baldusaren egur lodiak. Odis orduan, oletatikbati ontaaz: bere gaiñean jalri zan ankalatraba; etantzi ebazan

80

oooaOOoaooOaaooooooaoaooooooOaaOIoooooOoooaoooaoooaoaoooaoa

oooaooooooaooootooaooaOoooaOooaaooaoOoOooaaooooaoOoooaooaoo

Kalipso jainkotiak esku-erakutsiz emon eursazan jantaak, eda.tu eban_ annga zapía bete bular azpian et^ .*eu;a ia,rsteir ll*ieutson bere buruari auspez, besoa[ zabalik, igeri eein ;.i;.Lu*a astintzen dauan jainko_ altsuak ikusi.e6an .í., ¡uru.rietagiñez, onan mintzatlr zan. berekiko:t82 Posidon.-Ainbat zoritxar eroan dozun ezketo. zoaz

orain itxasoan barruna, gtzakt orreikaz, Zeus,en tkasleakaz alkafizea jadtsi áagizun arie. Iruditzenyatanez, o¡duantxe bi Lyatnrz gitxi begitanduko lzan donuan ezbearrak.

)86 Au esanda, zútaru ziasn zigotrez zutda ederdu¡ zal-diak eta bizitoki bikaiña daukan Egás,era joan zan.

389 Atene'k beretik, Zeus'en alabak, beste zerbait eeineban. Aiz.eai bidea itxi ta, otzandurik, atsáden egiteko ;gifd"eutsen; eta, Bo-rea azka\t-afi putz-eragiñih, ausi ebazan ola-tuak,Z.eus'en jatorriko, eriotik etá Balde,- tatik aske, .rr."rr"t .ü-bilten zaleak yatztnan feazitanen lurera eldu zan afieiño.. ..395. Egun- bi ta-gau -bi ibilli zan aldemai gizurena uinlodi gaiñez, tgkian takian biorzak erioa iragarñLan i"irot"-rik. Egu-antz kopeta ederdunak, irugarren efunad asiera emoneutsoneko; zearaize ta mendebalaibítt;u,, baréaldi gozatsua izanzan, eta Odis'ek orduan ikusi al izan eban, olatu eskersa ba-ten gaiñetilc, begiak aü-adi,lurra naiko ui eukola. Gajxorikoian,, oiñaze-aundiz betea, aspaldi dala, txarren dongeak joa,apu$a apurka,urtqaz doan aita baten bizia, jainkoak zoíionaundiz, gaitzetik askatzen baldin ba,dabe, poz'aunü ta soso-betegarri yalce semeai eg¡-eg¡az; Odis,i bq bnelaxe, ats.g"in!a-ri.agenu- Izan yakozan lurra ta basattea. Uger egian, bá, Iurtinkoan 9,inrk jarteko. alegiñak 4.e!n egrñal; baiña, ur-egale-tik-(onaiño elduko zitan arcn deadana-k) rrt-trr egóala,ít*^-soak, efizeko atkaitzetan ausi ta puskatzean, ataíataí ebanbutrundara enrzun eban. Orro egienblatu tabaga amai bakoak,itxasalde legorra zakar be zakár zigor-azorik,- eta oro .gounbíts gaziz estaldua; aÍ etzan ba kaiiik aurkirzen, ontziak"sar-tzeko,_ uta leiot-txokorik be, Tabat zut pekatsuaÉ, moskak etauartiak baiño. Odis'i, ori ikusiaz, belauñak auldu'yakozan etabiotza kj.kildu; eta, nega*ziñuka, onela iñotsan bere go,go za-bal aundiari:

417 Odis.-Ai ene! Osin au zearkatu ta itxaroten ez fle-ban lurra ikustea Zeus'ek emon daustan arren, itxas apartsu-tik urtetea lortu daikedan tokirik ez dot aurLitzen. Kanpotikaitz zortotzak agiri dira, onein ingurumari olatuak orroaka-diar-

81

due, ta .Iau-zapal -gotatzefi da a*aitzai emen, ostera, itxasoaondo sakonekoa bait da,- ezin dodaz oiñak gogortu 'g.it .titiges egrn dagidan. Bear bada, urteterakoan, -olátu

esf,erearenbatek aidean artu ta labat arritsuan t-iLitufto nun, "r.ó do-danak ustel urtenik . Baiña, uger ba'noa , ondattií üiU"- n.i,itxas-kai billa, bildur naz bar¡iro be ekatxak artu ra arraiñe-tan jorí dan itxasora efoango ete nauan, negaf-zotin barren-ba¡renkoiak atera-eragiñik; edo-ta jainkotasunen batek ez etedauan zirikatuko nire- audca itxas-bidutziren bat, Anfitrite ;;:giak ugari be ugari azten dabezanetakoak; ba-dakit ba lunaastindu oi dauan jainko aotua konua daukodana.

4t3 Onako oldozkunak bere adin eta biotzean iraultzenziatduan ¿rtean, itxaski batek eroan eban ur-ertz lakamera.

oooooooooooOooaaaoooaooaoooaoaaaaooooooaooaoaoaooaoooaaooaO

Att*g ur¡atu\o yakon narrua ta azuttak apurtu, Atene'k ontz,begidun _jainkbtasunak, burutu ebana emo} ez'ba,leutson go.g.oak: arkaitzeru zapaÍt egiñik, esku biakaz ari oratu ta, rnln-rika, ant.',e atxari itsatsia iraun eb¿rn uin ikamganía igato zanarte. Onela iges egin eutson; baiña, atzeta jotean, kol-pe zaka-rrez, ur-porzura bialdu eban osrera be, ta ondo barruri bialdube, gero, olaganoak, bere gordelekutik ateraten dabenean, bere erro luzeai eruntsita ainbat ari-korkor eroan oi áauazanez,Odis'en esku sendoen narrua be erabat urratu ta aitr.erciñe-tan geratu zan, vin ezin-geiagokoak estaltzen ebalarik. gta ber-tan amaituko eban Odis zongaiztokoak, aduak erabagitakoarenkontra, Atene'k, ontz-begidun jainkotasunak, zurtasüna idaro.ki ez balleutso. Urten zan ut-azaleta ta, Iur-ertzean bu¡runbata dunbotsez lettzen ziran olatuetatilc iges esiñaz. ur-eealeanzear igeú egln eb4n, lunera begira, uiñak ze-arka' joten'ebenondartzaren bat edo-ta itxas-kaiien bat ikustatzen baldin ba'eban. Beti igerika, azkenik, tirain edemeko ibai baten zintzu-nera eldu z flean,leku egokia iruditu yakon, an ez but zanatxik eta aizeetatik be babestua. Eta, ur eskinka etorren ibaiazala jaktñrk, onan eskatu eutson bere artean:

456 Odis.,-Entzuidant, goitiko orrek, zateana zarcafalZugana nator leiatsu, itxasotik eta Posidon'en asaffetik ises-ka. Itzalgani da nunbait jainko illezkor¡entz^t be ol:;a 'aónaibilli ta aurkezru oi dan gizona, ni orain nxe tfuain ta belau-netafa natoffen lez, neke-min ugari igarota etoffi be. Oi efie-ge!, erruki zakít, zeure erregularitzat naukazun ezketiño!

463 Orelaxe esan eban. Ibaiak beingoan ebagi eban be-re tiraiña, eta, olatuak be ibiturik, barcaldta zabala[o eban b+

82

aoaooooooaoaoooOaaooOooaooOaO,oaooaoooaaaooaIoaoooaoooooaao

83

oOaoaaaaooooOoaaoooOoaaooaoaaoaaooIooooaooaaaoooaaoooaaoaoI

VI KANTUA

Odic, feazitanen luffaldera eltzen da

Orela 1o egoala Odis jainkoti etoapentsua, lo-gureak etaleerdutak zapaTdata eukoela, Atene feazitarten e¡ri ta urira al-datt zan; oneik aspaldi batean Biperea nasaian b:rli izan zitan,

zkalako zartei, feazitauai, kalte aundiak egin oi eutsezalárik.Jainko bate.n kideko zan Nausitoo'k atem zitun andik, eta Es-keri'ra eroan ebazan, gizaksme piju areingandik urn¡n, bertanbtzitzvn asirik; uri inguruan arresia eraiki eban, etxeak eregi,jainkotasunai jauretxeak be jaso ta solo-zabaldegíak banart a-trian. Baiña, otduko, Ba1be'k azpitataa, Hade'ra iatxia zan, etaAlkinoo zan errege: jainkoak eurak argituta attzen zitun onekaolkuak; onen jautegira ntzendu ebazan Atene'k, ontz-begidunjainkosalc, bere ur¡atsak, Odis biotz aundiareri iauli¿ gogotanebala. Alkinoo gurenaren alaba, berukoz ta edertasunez illez-konen pareko, ots, Nausikaa lo e-goan etzango ottzez landurasattlr zarl Atene; neskatxaren-alílamenean, safreran andilc etaemendik, jopu-mirabe bi egozan, Eskerrak edertasunez ornidu-dutakoak aip, ntzexr, eta ate-orri bikain-bikaiñ¿ft s¡di-2afalikaurlcitzen ziran. Atene araxe, gaztearcn ogeta nrzenda zan, aize-bolada bair.en azlrat; aten buru gaiñean kokatu, ta mintzatzenasi yakon, Dimante, itxas-gizon ospetsuaren alabaten, Nausi-kaa'ren adiña eukitik, oso atsegngami yakonaren itxura atnJaz.Orrela antz-aldaturík, esafl eban Atene, ontz-begidunah:'27 Atene.-Nausikaa! Zegaitrk el¡ard zinduzan amakain memela? Soiñeko eder panpoxak bazter itxtta daukann,eta A$e ezkontz-eguna, jantzi politak, zatoazanai be parte emo-nez, etoarrgo doztnana ur daukazu; olan baut da entzute aun-üa jaristen grzaftean, aitan ta ama ag:l.gaftiari eg¡azko pozasortazirik. Goazan, bada, lkuztera, egunsentia :urcatr;a bat, etaneuk lagun egingo dautzut bertatik gertu euki áagizun dana;

84

aaoo

: zure neskatasuna ez da asko luzatuko, feazítatetatik onenak,- ba, zu.be jatoffi ortakoa zata, nrte alzeuk dabiltz aspalü da-t nik. Tira, esaiozu zeute aita atgiati, egun-antzea umatu baiño: len, prest euki dagiezala mandoak era zeure itoltzak, txabusi-

: 1ak.eta. 9st{ei eder ik-usgarriak eroango dozuzan burdia, agin-¡ du dagiala. Zeuretzat be, oiñez baiño oba da onela joatea, uri-o tik umin samar aurkitzen dra ba garbitegiak.

: .41 Atene_, ontz-begiduna, onela qintzqtu ostean, Olinpo,: m joan zan, diñoenez jainkotasunen bizileku betiko ta es[i+¡ r¡a aurkitzen dan tokira; alderdi oni aizeak ez dautsoe kalte-? dk-egiten, gz eurlak busti, ez edurrak estaldu -an eguraldia,! bada, beti da garbi ta laiño bakoa-, eta ostera arsitásun be-: tea dau beti dirdirka: antxe daukie zorion betihoa iáinko doa-; tsuak. Atantza zuzendu zan, ba, ontz-begidun nesÉatxari aol-O Kua emOndakO¿n.

? 52 Laster eldu zan Egaantza, aulki ederduna, ta iaarhr: eban Nausihaa, txabusina áotoredúna; neskat*a, b.*ir, u-"t; arcgaz miretsia, jauregi barrura joan zan bere gurasoai, aita tao ama1i, bera iragrtera, tabiak aurkitu ebazan bamean: 4rna, su-

? tondoan egoan jarrita, neskameakaz, purpur-margozko artulea! euntzen; eta aita, enegegai ospetsuakai eukiteko ;anbatzaffern: urten-agiñ€an -aur!it',fn zala, dei egin zursoen ba feazitar pres"; guen4k. Nausikaa'k, bere aitaren ondo'o¡doan gelditurik,bne- .

o la esan eutson:

: 61 Nausikaa.-Aitalaztanl Ez zeuskit gertatuko burdi an-: di bat, tri¡rinka sendoduna, bertan eroan áagidazan enekata.,a garbitzeko, Ioi daukadazan jantzi bikaiñak? Zeuri be egoki ya-a tzu soiñeko garbiak eroatea, gizaseme nausienakaz batzanean? ebatzi bitartean. Bost seme daukaa¿2, eaiñetn, iaureeian: bi| 7 ezkonduak, eta iru gazte adin onekoak'eía danuúa díninein¿' jantzi gatbiak eroan nai izaten dabez; eta, ba-dakiza, atazor or¡en ardurea neuk daukat.

: 70 OIan mintzattr zaíi lorsa ernoten eutson, ba, bere aita-

; ri eztegu garerdikoak aitatzea. Arek, baiña, oro ulerturik, itzo.a Raz emntzun eutson:a 7) Alkinoo,-Ez dautzut ukatuko, ene alaba, ez mando-: !ft, ez beste_ ezer be. Zoaz, eta moroiak apainduko dautzue

; burdi garai bat, txirinka sendoduna, oltzaz- orniduta.a 76 Itzok erausirik, agindua emon eutsen morroiai, ta? oneik ots-otsean esana bete eben. Gaitu eben etxetik at txi-ooo85aa

OaoaaOoaaoaoaoooaaooaaoaaooaooaoaaaaooaoOaoaaoaaOoOoooooaaa

ninka sendodun burdi bat,- mandoentzako egoki etorrcna; e¡¿oneik ekarriaz, buztawira lotu ebezan. Neriat"rÉ,- bi";i.;;atem ebazan btzitzatik soiñeko bikaiñak, b"rdi dizditsu;;1;l:ñiaz. Berc amak zimera baten ja*i eursozan guztitariko ñ-i;-ti ta biztkaiak; atdaoa, a.ontz-narru baten-ipini

""trái; -.-ü

neskatxa burdi¡a igon zanean, orio ixuria emon eutsan uriezl<ozaúka.ba-ten, neskameakaz batem bere gorputza igar:¿i esian.Nausjk¿a'k; zalü-zigotra attu ta, ede dizáikór¡rk .íku"o.;?;;;-azi zituan mandoalc ibiltzen asi eitezan. Abia ziran on.¡L ian-baradaz ta txaito. jpi*g"-lauoinlca, jantziak.t" n"rL.t"", ü.karrik ez, bere mirabeak lagun eginda joiana, eroanik.

. 90 Ilaiaren ti¡ain edemera, loiena be garbitzeko ur usa-ria .ta gagdena,egoan toki? eldu-ziranean, mandoak ark"to"i.rbai zurrunbillotsurantza bota ebezaqr, ango azki gozoa janegien. Burditj\ iantúak anu ra ur sakonerá eroanikl **o ü-asketan .z7ea1!:, eb,eLan, danak alkanen l.i"n nok oteto ;-ir.go. .Garbitu ebezanean, gogoz garbitu be, itxasoak sarri ikuá

-"i d'1rn u¡egal9kg, pen{ular¡j iabale,tan éd"t" zit"en. J;.;i;

:k:3*, orio.joriz igartzi ta ibarertzean jati ziran jateio, ian-f aK egazKr''¿pftafr legoftzen zfuan afiean Neshameak eta Nau-sikaa'lc garurña ian ebenean, buru-zapiak kendu ,r p.i"i*-.*¡r,eh€n; et4 guztien atteafl,.NausikJa, beso zuridr:n;; L.";";ail zan. -weztar lauttzea eder yakon Artemis, Taigeto mendigataiag bar.na edo+a.-Erimanto

-zear basudg t^a ;eir tid.;-

rren atzetik jattaíka ibilli oi dan lez,.t" óiá*rr"irár*ii.ñt.babeskia daroan Zer¡¡'eL alabák noski, orrein ¡ol"J.irn-1rGattzen dabela Leto'k ikusi ta egiaz poztu-'oor,-*i-Zibere- buru-bekokiak enparauen gá.ftrr- jasota, d;"[-.d;izantk be, bera eft-ez

-ézagatu leiteken Lurk, n.r[.*r-Gera berean, bere eskuko oindiñokaffen, txit nabari-;-;:rabe-jopuen artean.

-' Ll4 Baiña;"rnandoak buztartu ta jantzi edenak tolostu-rik, etxeralco bidea afizeko egozala, Atenek ontz-begidon lá¡n-lrotasunak, beste zerbait erabagi eban, Odis,ek lotatii ú;tue.feavila.yten urira eroan bear eban neskatx begi galant . it riegian. Lenengoak jopu bati bota eutson pelotea ta uts-esineban tiroa, zurrunbillo bizian jaurtirik; etá gaztiak oiuka ?rizitan biziro. Orduantxe itxarru zan Odis jainkotia, eta, jatnta,pentsamentuok erabiltzan buru-biotz:

86

aotOaaaaaaaaooOoaaooaooooooOoatoaaooooaoaaaaooaaoaIataaOooo

124 Odis.-Ai, ene! Zelako gizasemeak bizi ete dira eldunazan lurcalde ontan? Zakatak ete dira, basatiak eta biotz-gabeak, ala arrotz-adeitsuak et^ jainkoen bildur diranak?Emendixelc entzun áarcadaz mendi.erpiñetan bizi diran maita-gatn gazteen emakumezko oiu ta ijuiak; baitá ibaí-errzetakoiturrietan eta bedamez estalitako zelai-landetan dabiltzanerak be.Gizaseme abotsdunen ondoan aurkitzen naz, beat bada? Ia,urten naiten emetik alegiñak egiñez ikusi daidan.

L32 Onela iñoalarik, Odis jainkotia urren kima ta nsaz-ño artetik, eta basarte naasian adar ostotsu bat ausi eban b.-eree_sku giartsu sendokotez, Iotsarialc estaldu egizan eurakin. Bi-dean jarrí zan geto,leoi basati baten antzera, bere kemen-inda-fretan pentzutua; aurrefa doa, naiz euria naiz aiiea izan, satandatoazbeg¡akj etiridiai, atdtai naiz basauntzai eraso ta ekiñiL,edo-ta etxe tinkoiú baten joz, emon dagitsela'giberiai eska-tzen dautso sabel"gosetiak; bríehxe Odis"be u"ñé*-"tL¿ritbear yake-n _adats ederreko neskatxai, bilosik egon arren, ezafior-taralro bultteragion eta. Lazgati agertu yakán, ba, itxasokozaborca ta etdokaz txit itsuski i eta gaztiak igesad emon eu-tsoen, ur-egal gangaffetan zeai banlndudk. Áftinoo'ren al¿-bea, alan be, balcardk eta zi¡kiñik egltzake, Atene'k, ba,biot*kemena emon eutsan, eta aren soin-atalak bildurretik aske.Gizurenaren begi-aurrean, beraz, iraun eban aldatu batik; etaOdis zalantzan gelditu zan, ez ekiala zein zan oba, begi,.eder-dun neskatxari, belaunetatik besarkatu, ala urriñetik eta iagozoz eskafu, erakuts egiola urirako bidea, eta zegaz estalduaemon. Ondo oldoztuz, urriñetik itz gozoz eskatzea aango zalaonena, iruditu yakon: neskatxa, beat bada, belaunak besarka-

,tzen ba'eutsozan, minduko yakola ta, Ottaz ba itz gozo ta la-banok ebagi zitun:

L55 Odis.-Erreguz nagokint, oi erregin, jainkosa naizilkona zarcalal Zeru zabala daukien jainkotásunetatik bat ba'zata, Attemis, Zeus gurenaren alab,arcn lcideko aurlcitzen zaitut,zeure berezkoz eta anditasunez; eta lurrean egoitza daben gi-zakumeengandik jaioa baldin ba'zata, zorionrsuak milla biderzarc aita, zr:r.e ama ta z.fie nebarrebak, euron bamena bada'unbro poztuko da bizi-bizí olako kimua dantzan urteten.ikusidagienean. Eta doatsua bere biotzean, iñor baiño geiago, ez-kontz-doe ta satiz bikain gaillendurik , zE emaztetzat bere etxe-ta eroatea lortu dagiana, Ez dot ba egundo, ez gSzon ez erna-

87

aoacaOaoooaoooaaaao

.aOaaoaooaaIoaaaoooaaooooaoaaaooaoaooaooo

kume, antzeko ilkouik bggi aurrean euhi, ta zu ikusiaz, ez ze-mako ez lunerako gelditu naz. Bein bakarrik ikusi neÉan a¡-gaz kidetu leikena, Delos'en azi zan palnondo muskil qaztebatean, Apolo'ren altara ondoan (an egon nintzan erritai as-kogaz, gaitz negatgaffiak etorriko yatazan ostera artan): mus-kil aren aurrean hv;arc egon nintzan zurturik, lur¡etik'ez baitzan urten sekula a lazko kimurik; era berean zakustaz sor talor, oi emalmma!, arunditurik naukazu, ta bildur naz zure belaunak besarkatzen, neke-min txit aundi batek abailduta nau-kanagaitik. Atzo urten al izan neban itxas ardanoitik, ur sazi.tan, Ogigia ugartea itxi nebanetik, olatuen eta aize-erarintiibiurrien mende, ogei egun igaro ta gero; goitaren batek iaur-ti nau ona, zoritxar barriak izan dagidaian, e dot ustá baoneik ampitu yatazarúkz bestera, jainkoak antza beste asko bial-du bear daustiez oindiño. Baiña zu, oi erregiñ, erruki zakit;zeu zaitut, Uada ainbeste gai:a- igaró ondorñ, i.nengo

""tkiltzen zaittdana, eta ez-ezagnak yataz un ta luralde oátako ei'zonak, Eralcuts eidazu urra, ta emoidazu zerbut soin-biran fo,tzelco, ona ziña¡ean ekami baldin ba'zendua zeozet janaiakbatzeko. Fta junkoak emon beitzue zure biotzak opá d.,rangaztla:'benar, sendi ta adískidetasun gozoat gauza edei ta obea-gorik ez dago, ba, senar-emazteak euren etxéa alkar ondo aitu-ta nrzentzea baifro; onek, min andia dakatse arerioai ta Dozostera maite dabezanai, eatak (senar-emazteak) izanik ánenobariak geien aintzakotzat attzen dabuanak,

'195 Nausikaak, beso zuridunak, eranrzun eutson:196 Nausikaa.-Erbestetar ori! Ez zatat, ez zentzun bako

zarcanik ez de¡itxat-eta, jakizu, Zeus Olinpoanak berak ba-natu oi dauala zoriona onai ta txartai, ta ñeke oueik bialduba'dautzuz, eroapenez josan bear dituzu; baiña orain, gure urita lurrera eldu zarean ezketiño, & yat^r iantzirik palia-ko, eztaeskeko errukarri batek itzal-zttíri^i i^ltti b.m d"L.ran g *;tatik ezertxo be. Erakutsiko dautzut uria, bertako biztanleenizena be -zuri iragaririkz Íeazitanak daukie utia ta eskualdea,eta ni Alkinoo biotz zabalaren alabea nozu, feazitarren arteanindarra ta aginpidea áaukazanarena,

- 207 Au ebagi eban; eta neskame kopeta ederdunai agin-du eutsen:

209 Nausihaa.-Geldi, arren, jopuok! Nora igeska, gtza-seme bat ihusi dozuelata? Arerio.ddá uste al dozüe? Éeízio-

88

aaaIaaaaaaoaoaaoaaaaaaaaaoa)oaIaaOaoaoaooooooooaoaaIOoaaoao

l3rlen lur¡ari gogor egite-1 etorriko dan_ilkor izuganittk ez da4oo egen, ezta_ egongo be, oneik illezkorren adishide kutunüta-ta. Banaka bizi gata ra itxaso naaspilduak inguratzen eai-tu; gizonetatik azkenak gara ta beste illcorrek J dru

^ín*a¡tu-emonik. Doakabe bat dozue au galdurik datorrena. ia"la-guntasuna e_mon bear dautsogu, Zeus'enak üta, ba,

^tioa "talxjro guztiflc,_eta atsegingarri yake egin oi yaken mesede txi-kiena be. Zuok, betaz, nire mirabeol¡femon

-auotzat't iaten eta

edaten, eta ikuzi egizue ibaian, aizebem dan babesleÉu baten.221 Alantxe mintzatu zan. Gelditu ziran neskatx ioouak

et_a, alkat -gogo.berotutik, Odis jezatú-azo eben lelcu ,.rbÉ.*,

Nausikaa'k, Alkinoo biotz-zabala¡en alabeak aeindu eutsenez.alboan itxi' eutsoen manru b"t, b"ii" árkñ ^l tl- Ér

-i""iri

-e-gi$; orio- ixuria eskuratu eutsoen¿ urrezko zarikan, ibaiÉo uribillian garbiru 'zeüLa erreguturik.-odis jainkotiak orduan a"esan eutsen:

228 Odis.-Neskatxak! Unindu zaitee pizkat, neure sor-baldako itxas-zaborra kendu daidan era gero riire gorprrtzak as,paldían e-uki dauan orioz igurt¡i naiten. gustiafdirik, baifia,ezin neinke zuen au_trean artu, lotsa nintzake ba gazte kopetaederdunen attean billosik jarten.

234 Ori esan eban. Bazteffu ziran neskatxak, et¿ Nausi-kaa'ri esan eutsoen dana. Odis jainkotia, bitartean, ibaian sar-bitzren zan_, bere gorputzetik kenduaz sorbaldea ta Lesagain-na-saiak estaltzen eutsozan itxas-loia, buru¿ be itxaso leoriak itxieutson bits eta abarretik garbituaz. Baiña, garbitudk, orio uga-tiz igafizi ta neskatx, oraindik aske zanalc emon eutsozan ianái-ak soiñeratu ebazanean, Atene'k, Zeus,en alabeak, eeii ebanaundi,ta lodiago emon egiala, ta bere burutik dineilizkl aqertueitezala_jazintu_ loren antza euken ule kizkurtuak. Eta gizoñ tre-beak, Hefesto'k eta Palas Atene'k zemaitatako erti-lñetan es_kolatuak, zidanaurrez biran arturik, lan bikaiñak .gd ;i dñ;lez, orrelaxe Atene'k be ixuri eban ffiairotasuna Odi-s,en buru tabesagaiñetan be. Au, apur bat bazterturik, i*"s-.rt .un ía*izan, eder u txaitoz dizditsu. Miretsi eban'neskatxak, kofetaederdun mirabeai esan eutsen:

25L Nausikaa.-Entzun, beso zuridun mirabeak. esansodautzuedana; gizaseme oú ez dator jainko-antzeko f.eíziotañe-tara Olinpo'nbizi diran jainkoak naia bage. Lenensoran urliamatxar begitandu yatan, baiña zetu zabala aftzen áauen jain-

89

koen antza dauka orain. Oi, olako gizasemeafi neure senardeitu al ba'nen_g!o, ernenrxe bizi izantkl Oi, gurekin gelditu naiba'leu! Dana dala, mirabeok, emon jaten etá edaten aftotzart,

260 Orela esan eban. Areik entzun eutsoen, eta esanaegin, jakiak eta edaúa aftotz ti eroanez. Odis jainkoti eroa-pentsuak gutat aundiz edan eta jan eban, aspaldian egoan babarau gonian.

Nausikaa'k, orduan, beso zuridunak, beste zerbait erabagieban: burdi txairoan ipiñi eropa ondo tolostua, beatz sendó-dun mandoak buztamian atondu, bera burdizan jatli, ta, Odis'idei egiñik, edu onetan eskatu eutson:

kameakaz mandoen eta burdiaren atzetik, eta neuk erakutsikodautzut urira igoten dan bidea; uri au, anesi garai ta torre-dunez inguratuta dago, eta albo bietan ao estuko kai edenezornidua dan ezkero, onaxe zuzendu oi dabez itxas-ontzi ma-kurak, egoitz seguruak gaztienaako daukiez-eta. posidon'enjauretxe dizdikor baten ondoan aurkitzen da batzarlekua, oiñarriondo sakonduetan lurmokor landuak ditula: antxe gordeten da-bu o¡tzi baltzetako uesnak. zitga-baga ta unamal, armunakb_€ zoffoztuz; teazianak ez dabe, ba, uztai ia gezi-ontzien ar-duatik, .masta ta affaun eta ondo egokitudko itxas-ontzienabaiño, oneikaz zeatkatzen bait dabe pozik osin apartsua. Oraih,ostera, árein esan mingotsai iges egin nai dautsiet; bateren ba-tek jorratu' ez nagian'gero (urian bada gaon txit lotsa-bakoalr

{agoz), edo-,ta beste norbaitek, motzago oraindik, gu biolc al-kanegaz auikicean, onela itz-egin ez dag¡an: <Noi da anotzori, orr.en tantai ta lerden, Nausikaa'ren atzetik doana? Nunidoro ete eban? Bere senar¡a :g;an bear dau. Bear bada ur¡iñe-tako gtrzon bat artu dau, bere ontzia galduta aruntz-onuntz ebi-llena, emen inguruetan ez dago olakorik era; edo-ta jainko batda aptka, bere etenbako deiai erantzunik, zenrtih jatsí dana, taegunero beragaz.eukiko dauana.. Obeto neskatxa senar billa besteleku batera joan ba'da, Í,eaziaten eria gitxi eritxirik; emenbada giza-seme asko ta aryiak dabilkioz ondoren>>. Onan erau-tsiko dabe, ta sekulako itatñak jasan bearko ditut. Neu be su-

90

aaoaooaaooa¡aoaaoaaoaaoaOaaaooooaoooOooooooaoaaaaaaaIaaooaa

ooaoaaaooooooaaaaaaaaoaoaaaoo,oaooaoooaaoaaooOaaoaOo.a\ooaooa

minduko nintzake or_rela egingo leukenaren aurka; oindiño bizidiran gurasoak gorabera, ágiiiko ezkontzaz emaztefu au*etikgizonakin batuko litzalcena¡en aurka, an zuzen be. oi attotz!,ulertu _ondo esango dautzudana, nire aitagandik jatitsi dainnanlagunak beingoan, zeure sorterrira eltzeko be:at dozuzanak. Bidealbora jarrugiko dozu Atene'ri opaturiko eltxun oian ederra,bertan daukazu iturri bat, eta inguruan lana-zelai bat: an dau-kaz nire aitak landa bat eta maaiti loretsua, uri ondo-ondoan,befton emon oi dan oiua errez entzuteko moduan. Jatti zaiteztoki aretan eta itxaron bertan gu, udan sattuaz, nsure aitarenjauregira eldu arte. Err ry etxean gagozala iruditzen yatn)nean,zaze¡du zaitez zev be kazitanen urimntza ta galáet" ,."r"aitaten, Alkinoo biotz z,abalaren egoitzagaitik; erlez d^ ^i á-gutzen eta ume batek be zuzenduko zaiw bettam, feaúrattenbeste etxeak bada Alkinoo gizurenaren aldean besielakoak di-tuzu. Jauregian eta onen barrubean saÍu ondoren, arctoa iga-roko dozu azkar neure amagana eldu arteño;

"n utrtkitoko dolzu

a, eskaratzeko su-dirdiritan ezaftia, zutoin bati sorbardak emo-nik, purpur artulea iruten, gauza ikusgattia, atzean neskameakdavkazala. Antxe bertan, supazter alboan, daukazu jartoki ga-raia, nire uta janen dana, ilTezkor baten pareko ardoa edané2.Igaro jartokiaren aurretik eta zabal-azi z{ve besoalc nire am¿-ren belaunetata, zeute abemirako biurtze eguna, uttin zagozanarren, alik eta lastenen pozez asea zabaldu dakizun. Nirelma,ba, onbera ba'yatzt, amu zeinke zeure adiskideak ikusi ta zeutesorleku ta etxe ondo landura elduko zareanaten itxarokizuna.

328 Onela esanik, ja ebazan mandoak bere ede dizditsuaz.bat-batean itxi eben otréik ib.it o igaro-bid" a, dt;ka-dtak;-;;-ñean, bide zabalean oin-da¡tadalc huatuz. Nausilcaa'k eukazanedealc, mirabeak eta Odis oiñez janai etoni eftiozan, eta senaundiz zifikatzen ebazan mandoak. sarkalde¡a iatxiz ioian eeuz-kia Atene'ri eskeiñitako oian ede*era eldu

- ziranóan. Añt*"

ger-atu zan_ Odis, eta jattaian otoitz egin eutson onela Zeusandiaren alaban:

336 Odis.-Entzun nagiza, babeskia daroan Zeus,en alabaomek!

-Ezigaitzl L^ry9 zal<rl,omin, lurra astindu daroan jainügutenak txatto erabilli ninduenetan iñoiz be egin etzenduan.*:tg, F,idaza, feazitanen arrera eldukeran, on.ik .rt, nagieleadiskide lez, nitzaz e¡n¡kiturik.

9T

tzun euts-on. Jainkosa, alan be, ez yakon agertu oindiño, bereait¿ren aldeko osabaren bildur zan-et^i au, bada, bizibizi su-minduta egon z n Odis jainkotiaren aurka, gizuren au bereaberrira biurtu¿ l¿;an ute,

34t Onela oles egin eban erreguka, ta Palas Atene'k en-

92

oaaaaoIaaoooaOaooaaaaooooooooaoaoaaaaooooaooOo¡oooooaooaoao

vII KANTUA

Alkinoo'ren iaur,egian sartzen da Odic

15 Orduantxe, ain nrzen, jagiten zan Odis, udra joateko;eta ondo gura eutson Atene'k laiño lodiz estaldu ebani feanarpfestuen batek, bidera urtenik, itzez min-atazi ta not zan itandu9z egion. Gizurena erd atsegingardan saftuaz bat, Atene, ontz-begidun jainkosa, egokitu yakon bidean, txanbil bat eroian nes-ka¡\ gaztez 6¡¡2,?ldatua, Odis aurrean gelditu zana. Gin¡ten jain-kotiak, au itandu eutson:

24 Odis.-Oi alabat Ezin eroan ete nengikezu gizasemeonein gaiñ efiege dan Allcinoo'ren jauregira? Amotza nozu;gorrialr ikusi ta gero, eldu naz ona, urriñetik, luralde baztertr¡batetik etotriaz; ez dot ezagsn uri onetan eta zabaldegi oneitanbizi diran gizonetatik bat bera be.

29 Atene'lc, ontz-begidun jainkotasunak, erantzun:30 Atene.-Neuk erakutsiko dautzut, afiotz agurgarri, ü.

raustaain jauregia, neure aita gomgarriarcn egoitzetik ur-urdago-ta, Zabtltz epanak edegi barik, eta bidean grdan izangonaiatzu; batña ez begiratu gizonik, ezta itaunik egin be, arroaakin ez dba ba eroan aundiko, erbestetik datomena e, áabe

93

aüskide Iez afizen. Areik, euren ontzi bizkonez entzinduak.lurra astintzen dauan Posidon'ek lagata, zearkatzen dabe itxas-osin zabala, ta arein ur-ontzik egoak edo-ta oldozkuna baizenariñak üturu.

40 Au esanez, Palas Atene biz,kor samar ibilten asi zan.Odis'ek jarraiturik jainkosaren otñatzak, Eta f.eazitanak, itxas-tar ospetsuak ez zfuan oartu urian et¿ euren artean ebillenaz,Atenetk, adats ederdun'jainkosa"izugarriak ez eban ba itxi, on-ber¿ ta errukior laiño jainkotiaz estaldu eban-era. Odis'ek zur-

oaaoaooIaoaoaOaooaooaoaoaaaaaooooaIooooooaoaaoaooooaoooooao

tuta begitatzen zitun kai areik, ondo egokitu ontziak, gizurenaryrn baaart_egiak_eta ikusgarí ziran orma aundi ta garaiak,ateín baaartegial¡ eta ikusgani ziran orma aundi ta garaiak,zur+siz orniduta. Baiña, erregearen jauregi lerdenera elduaz ba-tera, Atene, onrtzóegidun jainkoisa, onela asi yakón mintzozz.

52 Atene.-Auxe dozu, aita anotzl, erakuts52 Atene.-Auxe dozu, uta atotzl, e¡akuts negitzula es,katu zeustan jauregia: berton idoroko dozuz eregeak, Zeusfenikasleak, janalü bat ospatzen; za, alan be, zoaz auttetantzaiezeren kezka bage, gizona bada, ausarta baldin ba'da, erbestelurraldetik etorria banda be, zori obekoa d¿ burutan ¿rtr¡daua¡ arloa¡. Gtzategsan sarttraz, erregiña aurkituko dozu Ienengoi fuete deritxooa; ta Alkinoo erregea sortu eben asababer-beren jatorrikoa. Lenengotan sortu ebezan Nausitoo, luraastintzen dauan Posidon jainkoa, ta Peribea, emakumeetanederréna, beste orduz Etraldoi afroputzen errege izan zanBurtmedonte ospetsuaren alaba txtkia. Eurimedonte'k, baiña, galdueban bere eria, ta galáu zan bera be; Posidon'ek, batriz, arc-garidik seme bat izan ebai, Nausitoo bioztuna, gero feazitarengaiñ. agintea izan ebana. Nausitoo'k, Errexenor eta Alkinoosorfu zitun: baiñá,lenengoa ezkon-bani ta seme barik egoala,Apolo'k il eban, zidanezko tztaia darabillenak, eta jauregianalababakana itxi etan, Arete, Alkinoo'k ernaztetztt artu ebana;eta orain senarrak goretsi oi dau au, etxe bat zuzendu ta eurengizonen mende bizi dfuan lureko emakumeetatik besre iñorbrobáiño geiago goretsi be. Orrelaxe, gaztiz txeratsu, ta begiruneaunáiz, eul<t izan dabe, ta daukie, bere seme-alabak, Alkinoo'kberak eta etritar gazÍiak, urian dabillenean jainkos a bat lezatllr t^ berba maitekorez agur-egiñik. Adin argikoa da ta,arcin auzi ta eztabaidak ebatzi oi ditu, gizonak izinagaitik betionbera ta biotz-bigun. A onbera ba'yatzu, itxaron bai: ikusikodozuz zeure adiskideak, zeure softemin ta sapai jasoko etxerairitxirik.

94

aaaooaaaaootoo)aaoaaaaaaotoaoaootaaooaoaoaoaoaooaaoooooooaa

80 Atene. ontz_be.giduna, au esane z, ut-azale joan zan;eta, Eskeri liiluragarritif ili;ü ü"Jir,on,.r. ta kale askokoAtenai'n eldu ta -rr*á"t

n-üáir* r.rá" ;;; ;;.fr;"r.O.9i:'"\, baniz, Alkinoo?án;";1.;il, era zuzentzen zirun bereoiñak; borontzezko ay}¡ ^uiigru;rdr';;i"k;;".;-;rü ".r"-

billi zitun burutan; Att i¡á; ¡iJt ¡Iür.r, egoitz.gorsna, bada,eguzkiaren naiz illátgiar.', ^reo';uiü eutan dirdi-urtika. Ez-ker-esk.ma, ataridk -banv^íaa.

borJntz.rko orma lodiak Iu-zatzen ziran; euron gaiñean "rilrdtilrk. ;;;;;-d;;;*,u¡rezko ateak isten e"q krry,íL

-.r*.r."¿"-J;;rl#;"1dr-rrezkoakzitan ate-z ngo U¡ut, boront.ito ataritik asita; eurokeusten eursoen ate-buru zidaírezkóu;;; ;;;;ü i#,"r.il*eresruna. Alde bietan txakur b.tz"l-9qoz*, riJr.lü.-,irr.,illezkor eta sekura zaartzen ;rri;.Lllkiroo biozrunaren erxeagorde egien Flefesto'r<

^ut .'" -*ir.?r*

i*ár"t.'tti. fr.ieutsela aulkiak u'eari, at.ko arÁadl"tik ¡arru-barruraifio eten-bako errezk adan.-eta' on it .rrdrr.tl;¡;;;[;"k;;;' #;".talco tapiz-kuruóin"k. A"d6;;;"fárrr^, ¿undiki¿ft ian-eda-nean, aten barik ospatu oi -ebáan ,;i;k-;;i]d# ,*firi"euskari.,gaiñetan

^r* .urkitr.o -rüi"

urrezko aurrxoak; ga-?3?,

or.ik argit'.oi ,.b.:*, argontri ¡¿io"t olü;;;;4.-.,egokezan zautamkóak Be*ogeiamar mirabe_jopu ;;ri;;r- ;iiri_:::'L bere jauregi^n; a^tÁi'ñ;;r;i." ausruren dabe e'o-tatxoan, beste batzuk .,.rrr" ñrrt.ñ dabe. eta,;.ramita"-go;-o;dambiilez biralca, eskuak pl^;;;- ;;l;irr.o o*i ak bairhuan,igi-azitrk,.ta orio ixuriak-Iez dnáz dagie .d.rki-;lJ"* ,¿_sak. Feazitay.k, sizahr*. g'rE.;il?o, ilb; diilLli;_osin zear oial-ontzil zuzenlzen, orrelaxe'nabñ;?; ;"em¿kumeak danetariko -i.rur..*t

-.rfrtene'r. emon dautse batreberasuna lan eder-edermk egitJij lr"- ¡.ü ü##;'r"#-tsuak doguz. Barrunbez lcanpo, ateen ondoa", j*g.J;;[;i;;

tegi eder bat d.aukaza, i"áu,Ármrri -{^^l^'¿¿""¡i"ir,jf.""ri

Iuzea. Antxe azi dita z-asatí r*di-i"l;;.ñd.;-;;]i-i-*ü,',k,granadak,aleederduln.rg.r-oniJrk;pilr;il;;;;ffi ffi -tantai muskerrak. Zus\tz onein igaliak ;; dit;; ü."1 .L ¡"iiemon daro.e, .udan náiz - neguani ¡.ili"rL dir;;';;;' i;íiti:;ateÍta batik joaz. aldi barJan d^kai-ia,tzuk Éih"-ril"?beste batzuk.'Maáaúi *.Jrri;#;; ,f,^r* oi da, sasarra sa_gar.gaiñean, maats-sail bat egizkitan lelortzen ¿"'tá1fi-rriot"ta lauan, beste sail batntk.¡'rt" .gin-L?¡rú;ilrr;bffi;zapaldu, era or datoz berdeaL be,-ñLnlr;r*,-;r;-É;ir¿ff;

95

asten diranak.- An, o$u-barrenean, ari guztitako barazki lerro.kadak azten zitan, beti joritsu. ur-askabi dagoz b.rt¡n,-¡ái,ortu guztian ze t doa; bestea, egoitz bikaiñerantz eeiñik. ata-riko zubi azpian agefizen da: erdtarmk ona datoz

"riiU". fmontakoak ziran jainkoen bezaza ta doe bikaiñak Alkinoo'ren,aufegmn.

lti Guzti au ikusi ta miresten geratu zan Oüs i¿inkotiefoapentsua i eta, zati batean olan ikus-miretsi ondorán, ate-aurrea azkar igaro ta etxean sartu zan; feazitanen b"ntzáe iaemegegaiak, edontziak eskuetan, Argifonte begiralariad, olera-tu aurretik, azken ixurketak egiten aurkitu ebazan; Odis jain-koti eroapentsua, alan be, Atene'k gaiñ ipiñi eurson laíño lo.diáz estalduta ibilli zan jawegian zear, Arete ta Alkinoo eme-gea egcziam,lekura eldu arteño. Odis orduan Arete'ren belau-natera lvzatu ebazan bere., besoak, gandu jainkotia uftu zan,etxeko gaztiak mututu zitáÁ, aurtean eukien sizaseme a ikusiazarritutik, eta Odis'ek onela asi eban bere erregua:

148 Odis.-Arete, jainko bat langoa zan Enexentor,en1Lalal Asko be asko etoanda gero, zuie senarm gana ta nrtebelaunetara natorkizu; baita bazkaldar onein

"urrer. be: raket

bekie jainkoai guztiok zoriontsu bizi izatea, ta euren ondasu-nal¡ eure_n jauregietan itxitako semeai emon'al izatea, etabainertiagandik afi:u izan dabezan dedu oorek be. Baiña emoida-zuq, otain g¡zonak, neure aberrira ni adk eta ariñen zuzentzekogai Etzakezanak; _aspaldidanik nabil, ba, adiskideengandilrurrun, ezbearen ezbearrel., txit austuta.

L57 Au esanaz, eskaratzeko sutondoan jani zan, autsean;gaztiak, ixil ta mutu egozan. Baiña, azkenez, Ekeneu zaargizure-na, feaziat gizasemeen attean zaftena zaaak, eta alatieder, berein gatrza ta zaarak jakiñik, biotz-bera ta goitik onanil¿-egn eutsen:

L6t Ekeneu.-Alkinoo! Ez da ona, ezt^ egoki be, zure-tzat, atrotza lurrean jatúa, supazterreko auts gaiñean egoterik;eta oneik, zure itzen zain, galgaturik euhitea. Ía,bada,lagt zaí-t&, ezafii egiza zidaruntzeterizko jarleku baren, eta ots-esilleaknastu daigula atdaoa, Zans'i; oiñaztarú-zale dan eta oloizlanagwgatúai Tagtntzen áakian jainkoari, ixurketak eskintzeko.Jakt-zaiñak ekar begio, o:rdoren, apantaruko, an. barruan gor-deta datkazan jananetatik,

96

oatoaoooaaotooaaoaaaaooaoooIoooooaaaoooooooaoaaaaoaaooooooa

oooaooIooooaoaaoaaaoaaoaaoOoatoooaaOaoaaoaoaoaaooaOoaaooaoo

L72 Alkinoo'ren menpe doneak au entzun ebanean, Odiszuur ernea, eskuz oratu, sutondotik jaso ta aulki ederrean iarri-azo eban, alboan jarita eukon eta maite eban bere seme Láoda-mante kementsuak afi:,en ebana, ain naen be. Eslcu-ura emoneylsan neskatxa_ batek, unezko pitxar aberatsean ekamena, tazidarrezko azpillean ixuri eban; bstean, mai ondo tandua ióinieutson Odos'i aurrean. Jakt-zan agurgarrialc ogia ekami eution,baita edu askotaLo jangriak be, mairatu eutsozan, gorderikeukozanak ain ntzen, Odis iainkori eroapentsua edaten áta iatenasi zan Alkinoo altsuak oidun esan euison ots-egilleari: '

184 Alkinoo.-Pontonoo! Nastazi atdaoa kantiñean etabanand:r' bertatik jauregi?o aurkitzen ütan gntiu,T*us,i, oiñaz-tani-zale dan eta oto?lari agargarnai laguntzen dakian jain-koari, ixurketak egin daioguzan.

188 Olari emon eban aditzera. pontonoo,k, ardo qozoanastazi ta bertan.'aurkitzen ntan gaztien artean bánandu Ébanasikiñak txoletan eskiñi ondoren.ita i"urL"tak ;gil;; ;;ü:txak nai aiña edan ebanean, Alkinoo'k, iztun edei, onela esar¡eutsen:

L9t Alhinoo.-Entzun, f.eazitarren gudalburu ta eneqesai-ok, era esango dautzuet neure biorzak koiloan diñosrana. dráin

"pía" dozuln *;r; Á;¿ -;;"o';;;.;d ;-i; ;si"'-ü;;eguna urratu buzen laster, zaag geiagod dei egiñik, -atzenitataa affotz bezela anuko dogu jauegian, jainkotásunai sekulakoopariak eskiñitalcoan, beroni emon bear dautsogun lawntzazmintzatuko gara, neke ta ezeten kezka barik, etá eeuk-lasun-duta, txit urruti egonda be, bere sort-lurrera bizhor eta-alaieldu daiten, eta bere eskualdera jo arte iñundiko kalte ta ez-bearrik izan ez dagian; bere etxean autkitzean, bada. iearobearko dau aduak eta Gorulari alasokoalc, bere ámak atsltanekarterakoan, aria irutean enbagi ebena. Éta zerutik iat*i danillezkorren batba'htz, zeozer g{rtatzen dauskue iainkóak: eaurarte, ba, beti ageru yakuz argi be argi guk itkeia bikaiñiñ es-kintzerakoan, eta gevgaz jan oi dabe jtar::ita, geuk ian daroazunlekuan bertan. Eta bidezko bakartiren bat batlegoke eutekazl, e,yakoz estaltzen, geure jatorl<a, bada, orreitatik ur-ur gagoz,Kiklopetanak eta Erraldoien enda basatia Legea.

2lJ Odis asmotsuak erantzun:214 Odis.-Alkinool Ez uanolakoúh gogoan; ni eznozu,

ez senez ez soifrez, ortze zabala daukien jainkoen kideko, giza-

97

seme ilkorrena baiño: neke-lorez bardindu naiteke ezbearrikgeien jasan dabela dahizuenakaz et^ arc aundiagoak edestukoneuskizuez, jainkoak naita zelakoak ikasi dodazan esango ba'neu-tzuez, Baifia, naigabetua nagon anen, itxi egidazue apaLaenie, dago, ba, sabela baifro gauza alamentsuagorik eta u-gatai-koagorik: oso naigabetuak eta ni orain aurkitzen nazan Iezezertarako gogo badk egonda be, jan-edanen gatoaz beti, etaomingoz jasan dodazan neke ta ezbear guztiak aztuteko diñost,ta asebete dagidala bera. Eta zuok zabiltze bizkor, egunsenriaagertu danekoxe, eta eg¡zre, otoi, ní, asko be asko sufriduatzaaarren, zori txarreko au!, biur naitela neure aberdra. Bizia bu-katu ez daidan, bai, neure etx gantz , neute moffoi-mirabeaketa neure sapai jasoa dauan etxe lerdena ber-ikusi barik.

23L ¡Oltntxe mintzatu zan. Danak onaftu ebezan arenitzak, etá, iñoana enezoizkoa zala-ta, attotza be¡e sorterriraeroan bea¡ zala erabagi eben. Ixurketak egin eta balcoitzak naibeste edan ondoren, euren etxeetan itzah ziran; Odis jainkotia,baiña, jauregian geratu zan, eta berari alottez jarri ziian Areteta jainko-itxurako Alkinoo, mirabeak euren aldetik oturuntza:,rako tresnak barteztzen zituen bitartean. Arcte, beso zuriduna,izan zan aurrenilc mintzatu zana, Odis'en jantzi ederrak ikus-kafiiz,.bada, laster ez gstu ebazan beralc bere mitabeakaz eundualkondara ta txabuxa. Janaian itz atin oneik zueendu eutsozangizurenari:

242 Arete.-Arrotz! Neuk itandu gura dautzut lenengo:Nor zaitugu ta nundik zatoz? Nok emon e;utzazan jantzi oire.ik?. Itxasoaa zeat, galdua, etoni zarcala ez ete.diRoáue

246 Odis asmotsuak erantzun:247 Odis.-Ez litzateke etteza, oi erregiñ!, neure ezbea-

nak zeatz-meatz kontatzea, zeruko jainkoak bada gaztiz ugatibialdu eustiezan; baiña galáetu ta itánduten daustazirnari bu-ruzitz-egingo dautzat,. fsasoan izarc writibat dago, Ogigia; emenbizi da Atlante'ren alaba, Kalipso malizurra, ule-kopeta txai-roduna, ez jainko bategaz ez {tzaseme ilkonakaz ariu-emonilcez d?ukan jainkotasun altsua; ni, alan be, doakabe au, arensukalde¡a eroan nindun goitar indarren batek, Zeus'ek be¡eoiñaztarti galdatuz nire ontzi bizkoma ur-osin apartsuaren erdianbtintzatuta gero. An galdu zitan nire lagun saiatuak, baiña ni,ontzi makurraren kadenari besarkatua, aruntz-onuntz ibilli nin-tzan bedemtzi eganez eta amúgatrenean, gau illunez, Kalipso,

98

aoaoaaaaaaaoaoaaaoaoaooaaaooatoooooaoaaaaoaaaoaaaaooaoaoaao

oooaoaoaoaoooaaaO.Oo:Oo,ao.¡alo,IOlo.a.o.oaaaoaaaoaaa'oaoaacaooooooaoo

adars txairoduna,. jainkosa izugania bizi dan oeieia usartera:::l-l-"rnl"en jainkoak: neskarx liraiñak a¡tu nináun ñer.arr,ato.rraz eta maitekiro artu ta euki be, jaten eta bear nebanaemolik; illezkor, egingo nindula .rrn é*tuo ,arri, eta ¡.-,ito,za^rtzato gabea, baiña onek ez nindun iñoiz be gogo_bete. Zazpíurtehn eg_o_n-nintzan an, eta negar-malkozbuslialo nebazan ás-per gabe Kalipso'k emon eusrazan soiñeko ji¡,*átia.'ürn-garren urtea ehzean, ala¡ be, aglkatu nindun eta andik ¡á.t.Lo€san eustan, zalazeus'ek mandatuen bat emon eutsal^iÁ. ia^be¡ari bere sosoa aldaru yakolako. Korapi[o mortzoaz igi¡ir.obaldusa baten 6ialdu "r"d;; ;;i;;;;;" gozoa usatibiderako:Tg?e¿ jain*ozlco jantziak'ipini in .t&f;;;1lilü#;i.omrdurik. Amazazpt egunez ibilli ¡¡nrrun ur_osin barruña:"ama_zortzigatrean zuen l"Jtqkq mendi-gaillur itzaltsuak iLori át iza"nebazan, eta niri. doakak gyiti pÁz.ez;.ñ.rkr"ñ;- r;;;"biotza. Oraindino, baiña, posidon;et ,or,.,-.rrr*o eustazan ne-kelo¡rakaz aurkituko nint"an, l"rr"

"rti"tzen dauan jainkoak,

allraren aurkako aize-ak jagi -azo

rir"rrr, ñ;;i;ür';;;;d"ta niri bidea. engo-tziaziolatualc .,

"urrí.n tiill'ü;rfl-iil"

nengol o¡eri, baldusan joaten, eta aa laster suntsit" .brn-.Lr-txak. 0.rdu-an igeri egin neban, osiña zeatkanu, aaeak eta urakzuen eskualde¡a u'eiaru ninduen arre. rftasotiL "ti.t.*, áü-tuak Iur tinkoaren aurka zatifiLá

"inJr",-ril.iir.Já'r.r."ondagar¡irl jaurtirik;. baiña atzera egin ;úr;g.;k;ib.i b;_ten-; -atkaitzik ez eukalalco ta aize{n a,r¡ka ba6erLu üii*ebalako, egokia oso begitandu yataneia, ;id ;rr* il;-;iil;;iausten itxi neban neuré burua,-kemena' arr"rit ; ¡"in. ;; hi;-kotia jausi yatan gaiñ eta, zerutat euriak utir.utr.n á-abei-iúililuttinduaz, z.lgatz txiki batzuen artean lotafatu nintzan. neureingurumari orbel ugaria moltzoturih : lo bete-ber.,

-i"ori' *ri*,arnkoren batek. Antxe, orri artean eta bjol'za goibel, lo eginneban.gau guztian, go-iz gaztian eta eguerdiao, .ñir[ü'ririíÁr.tx nindun Io gozoak. Zve alabaren mirabek ikusi nitun or-duan betagaz bateru ondar go*ian jolasketan: jainkosa emoteneban zure alabak. Otoiztu neban ,t^ ", eutson uts-emon zen-tzun onak, orrela aurkitzen dan neskatx s r'- báiái ü;;; ;;i-ñenetan erakutsi bear dauanez, monoskoa-k bada beti agertu"oidira buru-arin era zanapoka. ógia ta ardo gorria .mori*rt*ugaú ta eurrez, ikuzi nengiela ibaian agindu eban , eta jantziokemon eustazan. Auxe zan, naiz-ta naigabetua, zuri esan íai neu_tnJna, jazo áanaren egiari berea emonaz.

99

fi2 Alkinoo'k erantzun eutson, zirautsola:

Odis asmotsuak jardetsi:

Odie.-Oi gizuren! Ez egioza odgaitik, agiraka eginneskatx ain bikaiñari; mirabeai jarraitzeko otoieru nindun, 6ai-ña nik ez neban na izan bildumez eta lotsaz: ni ikusteak bearbada za.sumindulco zindazan, lur gaiñean bizi gann gizonokoso susmaberak gara-ta.

31t Alkinoo'k erantzun:

30t Alkinoo.-Arrotz! Nire alabeak, egi-egtaz, ez ebanartu-erabagirik e_gokiena; ez ztndun ekarri ba gure jauregira,mitabeakaz, zuk lenengo erregutu zeuntsona bera izanik.

aaoaaaooooooooaooaoaooocooooaaaoaaoaaaaaooaaoOaooaoaaOOaaoo

307

308

3L4 , Alkinoo.-Anotz, Ez, nirc bulauak ez dau gordetenzío batü rrrmintz.n dan biotzt,-;;; ;;;;; Ñ-¿il;;;Oi, Zeus aitagaitrk, Atene ta Apolo-gaitik!, zarcana rzatttk eianik uste dodanez uste izanift, nfue alaba emaztetzat attv ta,geug^z bizi nanaz, ne,r!" r,riha dei egingo ba'lzutzuel ft"iáta ondasunak emongo, neuskizuz, zerüe gogoz geratuko ba'zifraizeuk n4 ezik, bada, feaziat batek be etzaitlr emen geldiazolco,orrek Zeus aita atsekabetulco leuke-ta. Eta on ontatik deraba-git, ondo jakin dagizun, arre joan-etoria biar gertatu daiten:logureak abailduta Io egin ostean, lagunak itxaso bate zeatanaun egingo dabe zeure aberri ta etxera eldu arte, edo.ta,Eubea baiño urriñago egonda be, zzuri eder litzakizun lekuajo arte; Eubea au, txit urnrti aurhitzen dala diñoe Radamantisgottizka Titi, Lui'aren semea ilrusten eroan ebenean begi¿ joeben utitarrak: joan zita¡ an ta egun bat-batean eta nekatubarik, osterea amatu ta euten etxeetara biurtu zitan, 7-ercttekikusiko dont zein bikain diran nil( daukadazan itxas-ontziak,eta zein üebe nire gazteak ur-osiña arralnel. io ta zaplaaeko,

313 Orrela esan eban. Odis jainkoti eroapentsua egiz poz.tazi zan, eta, attenga, edu onetan mintzant zanz

315 Odis.-Zzus aita! Ai, Alkinoo'k esana oro egi biur-tuko ba'leu! Onen aintza ez dedilla iitoiz be lur jori gaiñeanitzali, ta nik lomu dudala neure abemiru eltzea,

338 Onakoa zan onein alkauzketa. Arete'k, beso zuri.dunak, baniz, mirabeai agindu eutsen: atartepean oge bat aton-du egiela, purpurazko estalki ederez ornidua, gaiñetik oin-za-mauak zabalda ta ondoan alkondara uletsuak berotzeko gertu,

100