house of commons hluttaw capacity building project
TRANSCRIPT
House of Commons Hluttaw Capacity Building Projectယေကႏငငေအာကလႊတေတာ၏ လႊတေတာစြမးေဆာငရညျမႇငတငမႈစမကနး
ေကာမတဝနထမးမားအတြက ကၽြမးကငမႈဆငရာလကစြစာအပ ၂၀၁၉ ခႏစ ဇလငလ ၃၀ ရကေန႔တြငထတေဝသည။
မတဆက ........................................................................................... ၁
အခနး (၁)။ ။ သေတသနျပလပျခငး .............................................................. ၃
၁.၁။ သေတသနျပလပမည အခကမားအား သတမတျခငး ............................. ၃
၁.၂။ အငတာနကမမဟတေသာ သတငးအခကအလက အရငးအျမစ ............... ၅
မားအား အသးျပျခငး
၁.၃။ အငတာနကျဖင သေတသနျပလပျခငး ................................................ ၉
(က) အငတာနကတြင ရာေဖြျခငးနညးလမးမား ..................................... ၉
(ခ) ရလဒမားက ေဖာျပေပးေသာ Google reslult page အား ................ ၁၄
ပငးျခားေလလာျခငး
(ဂ) အျခားေသာ Google Search လပေဆာငပမား............................... ၁၇
(ဃ) မမရာေဖြေတြ႕ရထားေသာ အငတာနကမ အရငးအျမစမားက ........... ၂၀
သမးဆညးျခငး
(င) တကေသာ web page မားအတြက website မားကရာေဖြျခငး .......... ၂၁
(စ) ‘Control+F’ အသးျပျခငး .......................................................... ၂၂
(ဆ) ႏငငတကာႏငးယဥမႈမားအား သေတသနျပလပျခငး ....................... ၂၄
ေလကငခနး။ အငတာနကျဖငရာေဖြမႈဆငရာနညးပညာမား ..................... ၂၇
၁.၄။ တကမႈႏင အသးဝငမႈက ဆနးစစျခငး.................................................. ၂၇
(က) အရငးအျမစအားအကျဖတျခငး .................................................. ၂၈
(ခ) ပါဝငသညအခကအလကမားအားအကျဖတျခငး ............................ ၂၈
၁.၅။ မမ၏သေတသနျပလပမႈက အရနျမႇငတငျခငး ....................................... ၃၀
အခနး (၂)။ ။ စာတမးတအတြက ရငးလငးေသာ ဖြ႔စညးပတစခ ဖနတးျခငး ............. ၃၂
၂.၁။ ေခါငးစဥမား .................................................................................. ၃၂
(က) ေခါငးစဥႀကးမား ..................................................................... ၃၂
(ခ) ေခါငးစဥခြမား ........................................................................ ၃၅
(ဂ) Microsoft Word တြင ေခါငးစဥမား (Headings) ဖနတးျခငး ............. ၃၇
ေလကငခနး။ ေခါငးစဥမားသတမတျခငး ............................................. ၃၉
၂.၂။ မာတကာဇယား (Table of Contents) ................................................. ၄၀
(က) Microsoft Word တြင မာတကာဇယားတစခ ဖနတးျခငး .................. ၄၀
၂.၃။ Header မားႏင Footer မား .............................................................. ၄၃
အခနး (၃)။ ။ ကယစားလယမားအတြက အသးဝငမညပစျဖင ေရးသားျခငး ............ ၄၅
၃.၁။ ရငးလငးစြာ စာေရးသားျခငး ............................................................... ၄၅
(က) ရငးလငးစြာစာေရးသားျခငး၏ အေျခခအခကမား ............................ ၄၅
(ခ) စာပဒတစခအား တညေဆာကျခငး .............................................. ၄၉
ေလကငခနး။ စာပဒတစခအား တညေဆာကျခငး .................................. ၅၀
၃.၂။ ကးကားခကမား အသးျပျခငး ............................................................ ၅၀
ေလကငခနး။ ကးကားခကမားအသးျပျခငး ......................................... ၅၂
၃.၃။ အခကအလကမားအား အကဥးခးေရးသားျခငး .................................... ၅၂
(က) အကဥးခးေရးသားျခငး၏ နယာမမား .......................................... ၅၂
(ခ) မတဆကစာေၾကာငးမား ........................................................... ၅၄
(ဂ) သတငးစာေဆာငးပါးမား (သ႔) အစရငခစာမားအား ........................ ၅၅
အကဥးခးေရးသားျခငး
(ဃ) ဥပေဒ(ၾကမး) မားအား အကဥးခးေရးသားျခငး .............................. ၅၆
ေလကငခနး။ အကဥးခးေရးသားျခငး ................................................ ၅၇
၃.၄။ အဓကကစၥရပမားအား သတမတေဖာထတျခငး ..................................... ၅၈
၃.၅။ အၾကျပေမးခြနးမား ေရးသားျခငး ........................................................ ၆၀
၃.၆။ သမာသမတကစြာေရးသားျခငး .......................................................... ၆၄
(က) သမာသမတကမႈ .................................................................... ၆၄
(ခ) သမာသမတကေသာအေရးအသား .............................................. ၆၅
ေလကငခနး။ သမာသမတကစြာေရးသားျခငး....................................... ၆၈
အခနး (၄)။ ။ ကးကားခကထညသြငးျခငး ....................................................... ၆၉
၄.၁။ Footnote ထညသြငးျခငး .................................................................. ၇၀
(က) Footnote ႏင Endnote ............................................................ ၇၀
(ခ) Footnote ပစမား ................................................................၇၁
၄.၂။ Hyperlinks ...............................................................................၇၃
၄.၃။ ဥပေဒတစခအား ကးကားျခငး ........................................................၇၅
ေလကငခနး။ Footnote ႏင ကးကားခကမား .................................၇၅
ေနာကဆကတြ။ ။ ေလကငခနးမားအတြက နမနာအေျဖမား ...........................၇၇
ေလကငခနး။ ေခါငးစဥမားသတမတျခငး ........................................၇၇
ေလကငခနး။ စာပဒတစခတညေဆာကျခငး ....................................၇၈
ေလကငခနး။ ကးကားခကမားအသးျပျခငး .....................................၇၉
ေလကငခနး။ အကဥးခးေရးသားျခငး ............................................၈၀
ေလကငခနး။ သမာသမတကစြာေရးသားျခငး (နမနာအေျဖမား) ...........၈၁
ေလကငခနး။ Footnote မားႏင ကးကားခကမား .............................၈၂
1
လကစြစာအပ၏ ရညရြယခက
ဤလကစြစာအပတြငပါဝငေသာ ကြ မးကငမႈမားသည ဝနထမးမားမကယစားလယ မားအတြက အရညအေသြးျမငေသာ သေတသနအခကအလကမား ေထာကပေပးရာ တြင မရမျဖစလအပေသာ ကြမးကငမႈမားျဖစသည။ အဆပါကြ မးကငမႈမားက စာတမးတ ေရးသားျခငးႏင အျခားသေတသနျပလပမႈ အမးမး (ဥပမာ။ ။ ျဖစႏငေျခရေသာ stakeholder မား ရာေဖြေဖာထတျခငးႏင ကယစားလယမားအတြက စတဝငစားဖြယ ေကာငးေသာ အေၾကာငးအရာအသစမား စးစမးေဖာထတျခငး) တ႔အတြက အသးခႏင သည။ ဤလကစြစာအပသည သေတသနအခကအလကမား ေထာကပရာတြင တက မနကနျခငး၊ ရငးလငးမႈရျခငး၊ သမာသမတကျခငးႏင ကးကားခကမား စနစတကထည သြငးျခငးတ႔ႏင ကကညမႈရေစရန လမးၫႊနေပးႏငသည။
ဤလကစြစာအပက သေတသနျပလပေသာဝနထမးမားမ သငတနးမားတြင သငယရရခေသာ ကြမးကငမႈမားက ထနးသမးထားရရန (သ႔) ပမတးတကေစရန အတြက အသးျပႏငသည။
စာတမးတမားေရးသားရာတြင ဝနထမးမားသည ဤလကစြစာအပႏငအတ ‘ေကာမတစာတမးတ ေရးသားနညးလမးၫႊန (၂၀၁၇)’ ကပါ ပးတြအသးျပသငသည။ အဆပါလမးၫႊနစာအပသည စာတမးတ၏ အဓကပါဝငသည အပငးမားႏင တစပငး ခငးစက မညသ႔ေရးသားသငေၾကာငး တစဆငခငး လမးၫႊနခကမားႏင စပလဥး၍ အခကအလကမား ပမပါဝငသည။
ဤလကစြစာအပက သေတသနျပလပေသာဝနထမးမားအား သငတနးေပးအပ မည ပဂၢလမားျဖစေသာ House of Commons မ ေစလႊတေသာ ဝနထမးမား၊ အက
2
အညေပးေရးအဖြ႕အစညးမားမ ဝနထမးမား (သ႔) လႊတေတာမေကာမတတာဝနခမားႏင ဗဟသတမေဝသငၾကားေပးမည အေတြ႕အၾကရဝနထမးမားအတြကကပါ ရညရြယ၍ ထတေဝထားပါသည။
ေကးဇးတငလႊာ
ဤလကစြစာအပက ၂၀၁၈ ခႏစတြင Rebecca Usden ႏင Nicholas Wade တ႔မ ေရးသားျပစၿပး Dr Nay Myo Naing မ ဘာသာျပနဆျခငး၊ အခကအလကမားအေပၚ အၾကျပျခငးႏင ျမနမာမႈျပျခငးတ႔က ေဆာငရြကခပါသည။
ဤျမနမာဘာသာလကစြစာအပက အဂၤလပဘာသာမ တစပစတညး ဘာသာျပန ဆထားျခငးမဟတဘ ျမနမာဘာသာႏငကကညဆေလာေအာင ေရးသားထားပါသည။
ဤလကစြစာအပျဖင-
• ယေကလႊတေတာႏင ျမနမာလႊတေတာ အေထာကအကျပ စမကနးတြင တာဝနထမးေဆာငခေသာ House of Commons မ တာဝနရ ဝနထမးမား အားလးက ဤလကစြစာအပႏင စမကနးသ႔ပါဝငကညခမႈအတြက ဂဏျပ အပ ပါသည။
• House of Commons အရာရမား၏ ဘာသာျပနဝနထမးမားအား ဘာသာ စကား၊ ယဥေကးမႈႏင လႊတေတာတြငးလပငနးမားတြင လမးၫႊနကညေပးခမႈ အတြက ဂဏျပအပပါသည။ ၎တ႔၏အကအညမပါဘ ဤအေထာကအက ျပမႈစမကနးက အေကာငအထညေဖာရန ျဖစႏငခမညမဟတေပ။
• ျမနမာႏငင၏ ဒမကေရစတနဖးႏင ဒမကေရစအဖြ႕အစညးမား၏ ေအာငျမငမႈ အတြက မရမျဖစလအပေသာ ျမနမာလႊတေတာ ဝနထမးမား၏ ႀကးစားအားထတမႈအတြက ဂဏျပအပပါသည။
House of Commons စမကနးအား ေငြေၾကးေထာကပေပးေသာ UK’s Department for International Development (DFID) ႏင Westminster Foundation for Democracy (WFD) မ ဝနထမးမားႏငအတ လႊတေတာသးရပမ အႀကးတနးအရာရႀကး မား၏ လကတြပါဝငမႈႏင အားေပးကညမႈမားအတြက ေကးဇးဥပကာရတငရပါသည။
3
စာတမးတမားေရးသားရျခငး၏ရညရြယခကမာ ကယစားလယမားအတြက အခက အလကမားေထာကပေပးၿပး အခနကနသကသာေစရနျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင စာတမးတ မားသည လႊတေတာအတြငး၌ ကယစားလယမား ၎တ႔၏အခနးက႑ကထမးေဆာင ရာတြင အေထာကအကျပေပးသည။ သေတသနျပလပျခငးသည စာတမးတေရးသားရန အတြက ပထမဆးေဆာငရြကရမည အဆငျဖစသည။ သေတသနျပလပျခငးဆသညမာ အရငးအျမစအမးမးကအသးျပ၍ ကယစားလယမားအတြက အသးဝငေသာ အခက အလကမားက ရာေဖြျခငးျဖစသည။
တကမနကန၍ သမာသမတကေသာ သေတသနျပလပေပးျခငးသည ေကာမတ ဝနထမးမားမ ကယစားလယမားအား အေထာကအကျပရာတြင အသးဝငမႈအရဆး နညးလမးတစချဖစသည။ သ႔ေသာ သေတသနျပလပျခငးသည ဝနထမးမားအတြက ႀကးမားေသာ တာဝနယမႈတစချဖစၿပး ဤလကစြစာအပတြင ရငးလငးေဖာျပထားေသာ သေဘာတရားမား၊ ကြမးကငမႈမားႏငအည ျပလပရမည ျဖစသည။
သေတသနျပလပျခငးက မစတငမ မမ၏အေၾကာငးအရာေခါငးစဥက ဗဟျပၿပး သေတသနျပလပမည အေၾကာငးအရာက ကဥးေျမာငးရန ကန႔သတရမည။
အငတာနကေပၚမျဖစေစ၊ အငတာနကေပၚမမဟတေသာ အျခားအရငးအျမစမ ျဖစေစ ရရႏငေသာအခကအလကမားသည သမဒၵရာျပငကသ႔ ကယျပန႔ေနမည ျဖစ သည။ ထ႔ေၾကာင မားျပားေသာအရငးအျမစမားထ မဝငေရာကမ မမရာေဖြလေသာ အခကမားက ရငးလငးစြာသရရမည။ ‘Terms of reference’ ဟေခၚေသာ သေတသန ရာေဖြရန ရညမနးထားသညအခကမားက တတကကထားရျခငးျဖင သေတသနျပလပ ျခငးႏင စာတမးတေရးသားရာတြင အခနကနသကသာေစမည ျဖစသည။
4
ေအာကပါေမးခြနးမားျဖင သးသပပါ -
• ကယစားလယမားသည ကစၥရပ၏ မညသညက႑က စတဝငစားမႈအမားဆး ျဖစသနညး။
• ကယစားလယမားသည မညသညေမးခြနးမားအတြက အေျဖရာေနသနညး။• မညသညအခကအလကမားက ကယစားလယမားအတြက အသးဝငမႈ
အမားဆး ျဖစသနညး။
House of Commons သည ေအာကပါေခါငးစဥမားက မမ၏စာတမးတအတြက စဥးစားႏငရန အၾကျပျခငးျဖစသည။ မျဖစမေနထညသြငးရမညအခကမား မဟတ သညအတြက အားလးက တၿပငနကထညသြငးရန မလအပပါ။ သ႔ေသာ မမ၏စာတမး တႏင သကဆငမႈအရဆးေခါငးစဥမားကစဥးစား၍ ထညသြငးရမည။
ေခါငးစဥမားကဆးျဖတၿပးပါက တစခခငးစႏငစပလဥး၍ မမကယက ေမးခြနးမား ေမးပါ။ ဥပမာဆရလင မညသ၏ကယေရးအကဥးက ထညသြငးသငသနညး၊ အဓက ကစၥရပမားမာ အဘယနညး စသညေမးခြနးမားက စဥးစားပါ။
အစညးအေ၀း အေၾကာငးအရာ၏ အေျခခ အခက
အလကမား
အၾကျပေမးခြနးမား
အၾကျပစာမား အကဥးခပ
သကဆငေသာ သတငး
ေဆာငးပါးမား
အဓကပါ၀င ပတသကသမား ကယေရးအကဥး
ေနာကခအေၾကာငး အဓက ကစၥရပမား
5
ထေခါငးစဥမားႏင ေမးခြနးမားက အသးျပ၍ သေတသနျပလပျခငးက ပမတက လြယကေစႏငသည။ ေခါငးစဥတစခခငးစ၏ အဓပၸာယမားက အခနး (၂) တြင ရငးလငး ထားသည။
အငတာနကေပၚတြင သတငးအခကအလကမား အမားအျပားရရႏငသည။ သ႔ေသာ လကရအခနႏင ကကညမႈအရဆးျဖစၿပး တကမနကန၍ ယၾကညစတခရေသာ အခက အလကကရာေဖြျခငးသည စနေခၚမႈရႏငၿပး ဤလကစြစာအပတြင ေဖာျပထားေသာ နညးပညာ ကြမးကငမႈမားက ကညေပးႏငမညျဖစသည။ သ႔ေသာ Google က ေမးျမနး ျခငးမျပလပမ အေျဖကသရၿပးေသာ ပဂၢ လတစေယာကက ေမးျမနးျခငးသည ပမလြယက လငျမနႏငသညက အမတရပါ။
တစခ႕ေသာ အခကအလကမားသည အငတာနကေပၚတြင ရရႏငမညမဟတပါ။ ထ႔ေၾကာင အငတာနကျဖင သေတသနမျပလပမ အငတာနကမမဟတေသာ offline အရငးအျမစမားက အရငရာေဖြ၍ တငပငေဆြးေႏြးပါ။ ဤနညးသည အငတာနကတြင ရာေဖြျခငးထက ပမျမနဆနႏငၿပး အငတာနကေပၚတြင အခကအလကမား ရာေဖြျခငး ျဖင ကနဆးမညအခနမားက သကသာေစမညျဖစသည။
Stakeholder မား ဆသညမာ ၎တ႔၏လပငနးမား၊ အေတြ႕အၾကမားသည ေကာမတ၏ လပငနးအေၾကာငးအရာႏင နယပယခငးတညေသာေၾကာင အဆပါ အေၾကာငးအရာႏင ပတသက၍ ဗဟသတ (သ႔) သတငးအခကအလကမား သရေသာ ပဂၢလမားက ဆလသည။ မမသည အေၾကာငးအရာတစခခက စာတမးတေရးသားရန လတတေလာ ေလလာေနေသာလညး အဆပါပဂၢလမားသည ၎တ႔ အသကေမြး ဝမးေၾကာငးဘဝ၏ ေန႔ရကတငးတြင ေလလာေနချခငး ျဖစႏငသည။ ထ႔ေၾကာင ထပဂၢ လ မားသည ေအာကပါအခကအလကမားက လြယကလငျမနစြာ ေထာကပေပးႏငသည-
6
• မမေတာငးဆထားေသာ အခကအလကမား၊ ဥပမာဆေသာ အေထာက အထားမား၊ ကနးဂဏနးမား၊ ဇယား/ပမား စသည၊
• ၎တ႔တြငရေသာ ေနာကဆးေပၚ အခကအလကမား (သ႔) သေတသန အခကအလကမား၊
• ၎တ႔လပငနး၏ ျမနမာဘာသာျပနဆခကမား၊ မမကကညႏငေသာ အျခား stakeholder မားအား ဆကသြယႏငသည အေသးစတအခကအလကမား။
ေအာကပါ ပဂၢလမားအပါအဝင အမးမးေသာ ပဂၢလမားသည stakeholder မား ျဖစႏငသည-
• ဝနႀကးဌာနမား၊• NGO မား (သ႔) CSO မား၊• လပဂၢလတစဖြ႕ (သ႔) အေၾကာငးအရာမားက ကယစားျပေသာ အဖြအစညး
မား (ဥပမာ။ ။ ကနသြယေရးသမဂၢ)၊• ဘာသာရပဆငရာ ပညာရငမား၊• သတငးစာဆရာမား၊• စးပြားေရးလပငနးမားႏင ကမၸဏမား။
Stakeholder မားသည ႐ႈပေထြးေသာကစၥရပတစခအေပၚ ႐ႈေထာငအားလးက ေဖာျပမညအစား ႐ႈေထာငတစခတညးကသာ တငျပေပးႏငေၾကာငးသတျပပါ။ ထ႔ေၾကာင ၎တ႔၏ သေဘာထား႐ႈေထာငကမတသားၿပး အေထာကအထားမား တငျပေပးရန ေတာငးဆပါ (ဤအခနး၏ အရငးအျမစမားအား အကျဖတျခငးႏင အခနး(၃) ၏ သမာ သမတကမႈအခနးက ၾကညရန)။ Stakeholder မား၏ ဆကသြယရနအခကအလက မားကစေဆာငးၿပး မမ၏စာတမးတအား စတငမေရးသားမ ထပဂၢလမားအား တက ေသာေမးခြနးမားျဖင email ေပးပ႔၍ေမးျမနးျခငးသည မမ၏ သေတသနျပလပမႈက သသာစြာ အရနျမငတငေပးႏငမညျဖစသည။
7
Stakeholder မား၏ အေသးစတ အခကအလကမားအား Microsoft Word ဇယားတစခတြင သမးဆညးထားပက ေအာကပါသာဓကတြင ၾကည႐ႈႏငသည။
နာမည အသကေမြး ဝမးေၾကာငး
အထးျပနယပယ သေဘာထား အျမင
ဆကသြယရန
Kate Jones
႐ရားႏငငဆငရာ ယေကႏငင သအမတေဟာငး
႐ရားႏငငႏင ယေကႏငငအၾကား သတမန ဆကဆ ေရး
သမသည ယေက ႏငငႏင ႐ရားႏငင တ႔အၾကား ပမဆက ႏြယမႈက လလား သည။
မားေသာအားျဖင လနဒနတြင ေနထငသည။ [email protected] 07 28380273
Dr Kecin Joy
႐ရားႏငငဆငရာ ဘာသာရပ ပါေမာကၡ၊ Cambridge University
႐ရားႏငင စးပြားေရး
႐ရားႏငငတြင လာဘေပးလာဘ ယမႈသည ႀကးမား ေသာျပနာတစ ချဖစသညဟ ဆ ထားသည ။
မားေသာအားျဖင Cambridge တြင ေနထငသည။ [email protected] 223 13038
Sarah Smith
‘The Time’ သတငးစာမ သတငးေထာက၊ ေမာစက
႐ရားႏငငေရး အေၾကာငး
သမသည႐ရားႏငင အစးရက ေဝဖန ထားၿပး ပမဆက ႏြယမႈက ဆန႔ကင သည။
မားေသာအားျဖင Moscow တြငေနထင သည။ [email protected] 3826 2829
Vladimir Viktor
႐ရားႏငင လႊတေတာကယ စားလယေဟာငး (ၿငမး)
႐ရားႏငင၏ စစဘကဆကဆ ေရး
သသည ယေက ႏငငႏင ႐ရားႏငင တ႔၏ စစတပမားက ပမပေပါငးေဆာင ရြကေစလသည။
မားေသာအားျဖင Moscow တြငေနထင သည။ [email protected] 3476 38372
အေၾကာငးအရာႏငပတသက၍ မမေကာမတအစညးအေဝး၏ မတတမးမားက စစေဆးပါ။ ထမတတမးမားသည မမစာတမးတ၏ ေနာကခအေၾကာငးအတြက အသး ဝငႏငသည။ မမေကာမတမ ထအေၾကာငးအရာႏငပတသက၍ တငၾကားစာမား လကခ ရရထားျခငး ရ/မရကလညး စစေဆးပါ။ ထတငၾကားစာမားသည အဓကကစၥရပ အခနး အတြက အသးဝငႏငသည။
8
အေၾကာငးအရာႏငပတသက၍ လတတေလာ လႊတေတာတြငးေဆြးေႏြးခကမား ရသညဆပါက ကယစားလယမားမ တငျပေဆြးေႏြးထားေသာ ကစၥရပမားက စစေဆး ႏငသည။ အစးရ၏မဝါဒႏငစပလဥး၍ ဝနႀကးဌာနမ အခကအလကအသစမား ေထာကပ ေပးထားျခငး ရ/မရ ကလညး စစေဆးႏငသည။ လႊတေတာအစညးအေဝးအတြငး ေဆြးေႏြးခကမား၏ မတတမးက လႊတေတာအသးသး၏ website မားတြင ၾကည႐ႈ ႏငသည-
ျပညေထာငစလႊတေတာ www.pyidaungsu.hluttaw.mmျပညသ႔လႊတေတာ www.pyithuhluttaw.gov.mmအမးသားလႊတေတာ www.amyotha.hluttaw.mm ။
အစညးအေဝးမတတမးမားက အငတာနကတြငမရရႏငပါက (သ႔) ရာေဖြ၍ မေတြ႕ ပါက အစညးအေဝးဌာနကဆကသြယ၍ ေတာငးဆႏငသည။
ကယစားလယမား၏ ေမးခြနးမားအတြကလ ႕ဝကေျဖၾကားေပးျခငးအျပငလႊတေတာ သးရပမ သေတသနဌာနမားသည ကယစားလယမားအတြက စတဝငစားမႈရႏငသည အေၾကာငးအရာမားအေပၚ သေတသနစာတမးတမား ေထာကပေပးသည။ ၎စာတမး တမားက အငတာနကတြင ထတျပနထားၿပး မညသမဆရယအသးျပႏငသည။ မမ ေကာမတမစစစမည အေၾကာငးအရာႏငပတသက၍ သတသနဌာနမ စာတမးတ ေရးသားထားျခငး ရ/မရ စစေဆးပါ။ ဤနညးအားျဖင မမမ တညေသာကစၥရပအေပၚ သေတသနျပလပရမညအခနက သကသာေစၿပး မမစာတမးတအတြက အသးဝငေသာ အခကအလကမားက ရရႏငသည။ သေတသနစာတမးတမားက ေအာကပါ website မားတြင ရယႏငသည-
ျပညေထာငစလႊတေတာ https://pyidaungsu.hluttaw.mm/researches ျပညသ႔လႊတေတာ https://www.pyithuhluttaw.gov.mm/?q=othersအမးသားလႊတေတာ http://www.amyotha.hluttaw.mm/?page_id=31189 ။
9
[လႊတေတာအစညးအေဝးအတြငး ေဆြးေႏြးခကမားႏင လႊတေတာသေတသန ဌာနမ စာတမးတမားအား သကဆငရာ website မားမ ရာေဖြၾကည႐ႈျခငးသည အငတာ နကအသးျပ၍ ၾကည႐ႈရျခငးျဖစေသာလညး မားျပားေသာ အခကအလကမားထတြင ဦးတညရာမ စတငရာေဖြျခငးမျပမ တတကကသရႏငေသာ အရငးအျမစမား ျဖစေသာ ေၾကာင ကနဦးစစေဆးသငေၾကာငး တကတြနးထားျခငး ျဖစသည။]
မမလႊတေတာမျဖစေစ၊ အျခားလႊတေတာမျဖစေစ အျခားေသာေကာမတမားမ တညေသာ အေၾကာငးအရာအေပၚ လပငနးေဆာငရြကထားသညမားရပါက ထေကာ မတမ ဝနထမးမားသည အသးဝငေသာ သတငးအခကအလက အရငးအျမစမားက အၾကျပေပးႏငမည ျဖစသည။
အေၾကာငးအရာတစခအေပၚ သေတသနျပလပေသာအခါ အငတာနကသည အခကအလကမား၏ အဓကအရငးအျမစတစချဖစသည။ သ႔ေသာ အငတာနကတြင ရရႏငေသာ အခကအလကမားသည အလြနမားျပားေသာေၾကာင မမရာေဖြေနေသာ အခကမားကေတြ႕ရရန နညးပညာမား လအပပါသည။
အဆပါနညးပညာမားႏငပတသက၍ အၾကျပခကမားက ေအာကတြင ေဖာျပထား ပါသည။
အငတာနကတြင စတငရာေဖြႏငရနအတြက ‘Internet Explorer’၊ ‘Firefox’ ႏင ‘Chrome’ စသျဖင မတညေသာ browser မားရပါသည။
• Microsoft Internet Explorer သည အလပခြငအတြငးရ ကြနျပတာအမားစ တြင ပမနတစခအေနႏင ပါဝငမညျဖစသည။ ၎သည လငျမနၿပး အသးဝင ေသာလညး Firefox ႏင Chrome တ႔ႏင ႏႈငးယဥလင အေသးစတခ႕ထြင
10
ရာေဖြရာ၌ အားနညးမႈရသည။• Mozilla Firefox သည လငျမနထေရာကေသာ browser တစခ ျဖစသည။
Mozilla သညအကးအျမတအတြက တညေထာငထားျခငးမဟတေပ။ အသး ျပသမားထမ ရယထားေသာ ကနးဂဏနးအခကအလကမားက ေၾကာျငာ အတြက ေရာငးချခငးမျပေပ။
• Google Chrome သညလညး လငျမနၿပး ယၾကညစတခရေသာ browser တစခ ျဖစသည။ Chrome က Google မပငဆငၿပး စေဆာငးရယေသာ ကနး ဂဏနးအခကအလကမားက ရညမနးထားေသာေၾကာျငာမားအတြက ဖနတး သည။
အသးျပႏငေသာ အျခား search website မားလညးရပါသည။ သ႔ေသာ သေတ သနျပလပသမားအား Google ( www.google.com ) က အသးျပရန တကတြနးပါသည။ မားယြငးေသာ search engine ကအသးမျပမေစရန မမရာေဖြမညစကားလးမားအား ႐ကထညေနစဥ webpage ေပၚရ ‘Google’ လဂ ႏင tab မ ‘G’ အမတအသားတ႔က ၾကည႐ႈပါ။
Google Search မားတြငေပၚေသာ သေကၤတမား
မမလခငေသာ ရလဒမားအတြက search website တြင ရကထညရေသာ စကားလးမားက ‘search terms’ ဟေခၚသည။ စကားလးမားက ပမအသးျပေလေလ Google ကသ႔ search website မားမ အခကအလကမား ပမရာေဖြေပးေလေလျဖစ သည။ Google မ အေကာငးဆးေသာရလဒမားရရႏငရန စကားလးအနညးငယက ဂ႐ တစကေရြးခယရန အၾကျပပါသည။ ဥပမာအားျဖင အဂၤလပဘာသာစကားျဖင ရာေဖြ ရာတြင အရာဝတမား၏အမညမား (နာမမား/ Noun မား) က ဦးစားေပးေရြးခယႏငသည။ Google မ Noun စကားလးမားက အလြယတက သရႏငေသာေၾကာင ျဖစသည။
11
ပထမအႀကမအသးျပလကေသာ စကားလးမားမ မမလခငေသာ အခကအလက မားမရရလင စကားလးမား ထပမျဖညစြကျခငး (သ႔) ဖယရားျခငးမား ျပလပႏငသည။ Search terms ကေျပာငးလျခငးသည ရာေဖြမႈရလဒမားက ပမေကာငးမြနေစသည အေကာငးဆးနညးလမး ျဖစသည။
အဂၤလပဘာသာစကားျဖင search term မားရကထညရန အၾကျပခကအခ႕က ေအာကတြင ေဖာျပထားပါသည-
• Preposition မား (“in” “by” စသည ဝဘတစကားလးမား) ႏင “the” စသည က ထညသြငးေရးသားရန မလပါ။
• ရာေဖြသည စကားလးမားအၾကား အေပါငးလကၡဏာ “+” က ထညသြငး၍ လညး အခ႕ကေရးသားၾကသည။
• Capital letters (စကားလးအႀကးမား)၊ Mr (သ႔) Mrs စသည ဂဏပဒမားက တကးတက ထညသြငးေပးရန မလပါ။
ဥပမာ။ ။
Hospitals in Yangon
Report on Malaria written by the United Nations
မမ၏ search term က ပမေကာငးမြနေအာင ျပလပေသာလညး Google မ အက အညမေရာကေသာ ရလဒမားကသာ ေဖာျပေပးေနလင မမ၏ရာေဖြမႈတြင သေကၤတမား က အသးျပႏငသည။ သေကၤတမားအသးျပျခငးသည ပထမဆးေရြးခယမႈ မဟတဘ မတတသာသညအဆး ကငသးရသည နညးလမးတစချဖစျခငးက သတျပရမည။ မမ၏ search term က ပမေကာငးမြနေအာင ျပျပငျခငးသညသာ ရာေဖြမႈရလဒမားက ပမေကာငးမြနေစေသာ အေကာငးဆးနညးလမး ျဖစသည။
12
Google မ မမဖယရားခငေသာ ရလဒမားက ထပတလလေဖာျပေပးေနလင အနတ လကၡဏာက အသးျပႏငသည။ ဤနညးျဖင မမ၏ရာေဖြမႈတြင စကားလးတစခခက မပါဝငေစလေၾကာငး Google အား ရငးလငးစြာအမန႔ေပးႏငသည။
သ႔ေသာ
• အနတလကၡဏာသည ၎ႏငထေနေသာ စကားလးမားအားလးက ဖယရား ေပးမည ျဖစသည။
• အနတလကၡဏာက မမဖယရားလေသာ စကားလးမားႏင ထေနေအာင ေရးသားရန ဂရျပရမည။
• အနတလကၡဏာက မမမဖယရားလေသာ စကားလးမားႏင မထေအာင ေရးသားရန ဂရျပရမည။
ဥပမာ။ ။
(၁) မနခကစတာ ေဘာလးအသငးမဟတဘ မနခကစတာၿမ႕ႏငပတသက၍ စတဝင စားသညဆလင ‘manchester’ ဟ ႐ကထညၿပးရာပါက ရလဒမားအားလးတြင ေဘာလးႏင ပတသကသညအေၾကာငးမားသာ ေဖာျပေပးမညျဖစသည။ ‘man- chester-football’ ဟေရးသားပါက manchester ဟေသာစကားလးပါသည ရလဒ မားက ေဖာျပေပးၿပး ေဘာလးႏငပတသကသည အခကအလကမားအားလး ဖယရားၿပး ျဖစပါမည။
(၂) ျမနမာႏငင၏ လကဖကလပငနးႏငပတသက၍ လကဖကပင စကပးသညေနရာ မားႏင ၎တ႔၏အရညအေသြးမား စသည အခကအလကမားက သေတသန ျပလပမညဆပါစ႔။ Google တြင ‘myanmar tea leaves’ ဟရကထညပါက tea leaf salad (လကဖကသပ) အေၾကာငးကသာ ရလဒမားမအမားစေဖာျပၾကမည ျဖစသည။ ‘myanmar tea leaves -salad’ ဟရကထညပါက salad ႏင ပတသက သညအေၾကာငးမားအားလး ေပာကကြယသြားၿပး လကဖကထတလပေရးႏင ပတသကသည အခကအလကမားကသာ ေဖာျပေပးမည ျဖစသည။
13
Quotation marks (double inverted commas) ဟေသာ မကေတာငအဖြငအပတ သေကၤတသည အနတသေကၤတႏင ဆန႔ကငဘကသကေရာကမႈရသည။ ၎တ႔သည စကားလးမားက ဖယရားေစျခငးမဟတဘ ပါဝငေစျခငးျဖစသည။ ၎တ႔သည ဤ စကားစမားက တတကက၊ ၏/သညမေရြး အစဥလကပါဝငေစေၾကာငး Google အား အမန႔ေပးၫႊနၾကားရာ ေရာကသည။ Quotation marks ထသ႔ စကားလးတစလး ထညသြငးလင အဆပါစကားလး အနညးဆးတစၾကမ ပါဝငေသာ ရလဒမားကသာ ေဖာျပေပးမညျဖစသည။ စကားလးမားက အတြလကထညသြငးလင အငတာနကတြင ေဖာျပထားေသာ ကးကားခကမား (သ႔) တကေသာ စကားစမားကရာေဖြရာတြင အသး ဝငမညျဖစသည။
သတျပရန။ ။
Quotation marks ထသ႔ စကားလးမားထညသြငးလင Google သည မမ စာလး ေပါငးထားသညအတငး ရာေဖြေပးမညျဖစသည။ စကားလးမားက မနကနစြာ စာလး မေပါငးပါက Google မရလဒမားက ေဖာျပေပးႏငမည မဟတပါ။
ဥပမာ။ ။
ေကာမတဥက႒သည ျမနမာႏငငရ ကနးမာေရးဆငရာျပနာမားႏင ပတသက၍ သနာျပဦးေရ မလေလာကမႈျပနာမား ရ/မရက အထးျပၿပး သငအား စာတမးတ တစေစာငေရးသားေပးရန ေတာငးဆလာသည။ ‘myanmar shortage of nurses’ ဟ မကေတာငအဖြငအပတ “...” ထမထညဘ ႐ကႏပပါက ရလဒအခ႕သာ မမလခငေသာ အေၾကာငးအရာႏင သကဆငမႈရမညျဖစသည။ အျခားေသာရလဒအခ႕မာ (မလေလာက မႈအေၾကာငးမာ သနာျပအေၾကာငး မဟတေသာလညး) shortages ဟေသာစကားလး ႏငပတသကေသာ အခကမားကေဖာျပေပးၿပး အခ႕ရလဒမားမာ (shortages အေၾကာငးမဟတေသာလညး) nurses ဟေသာ စကားလးႏင ပတသကေသာ အခက မားက ေဖာျပေပးမညျဖစသည။ myanmar “shortages of nurses” ဟ Google တြင ရကႏပလကပါက “shortages of nurses” က မကေတာငအဖြငအပတျဖင ေရးသား ထားေသာေၾကာင သနာျပဦးေရမလေလာကမႈကသာ ေဖာျပေပးမညျဖစသည။
14
မမ၏ search terms ကရကထညၿပးပါက Google မ ရလဒမားက result page တြငေဖာျပေပးမညျဖစသည။ အေပၚဆး၌ ေဖာျပထားေသာ website က ခကခငးႏပ၍ ဝငမဖတပါႏင။ Result page တြင မမအတြက အေထာကအကျဖစေစေသာ အခက အလကမားႏင လမးေၾကာငးလြသြားေစေသာ အႏရာယရသည အခကအလကမား ရပါသည။ လနဒနျမ႕ရ Hilton hotel အား ရာေဖြထားေသာ ေအာကပါနမနာက ေလလာ ၾကညပါ။
အျပာေရာငစကားလးမားသည web page ၏ေခါငးစဥမားျဖစၿပး မမမ click ႏပ၍ ဝငေရာကႏငသည။ အဆပါတနဖးရေသာ result page မေပာကဆးေစရန အျပာေရာင ေခါငးစဥမားအေပၚ right click ႏပ၍ “open in a new tab” ကေရြးခယႏငသည။
15
မမရာေဖြေနေသာအေၾကာငးအရာႏင ဆကစပမႈရ/မရက သးသပပါ။ အထကပါ နမနာတြင ဒတယရလဒ၌ New York ျမ႕ရ Park Lane Hotel အေၾကာငးက ေဖာျပထား၍ မမ၏ရာေဖြမႈအတြက အသးမဝငေသာေၾကာင ေလလာေဖာထတရန မသငေပ။
URL ဆသညမာ website တစခစက ထးျခားစြာ သတမတေပးထားေသာ စကားလး မားႏင နပါတအတြလကကေခၚသည။ ၎ကႏပ၍ အငတာနက စာမကႏာတစခဖြငလက လင မမ၏ browser ၌ အျပညေပၚမညျဖစသည။ Google တြင အစမးေရာငစာသား ျဖငေပၚေနလင (Hilton ဥပမာရ အစမးေရာငျမားကၾကညရန) ၎တ႔က အတခး ထားျခငးျဖစသည ([...] ဤသေကၤတသည အခကအလကမားအား ဖယရားထား ေၾကာငး ေဖာျပထားသည သေကၤတျဖစသည။ နမနာတြငပါေသာ အစမးေရာငစကဝငးကၾကညပါ)။ URL ကကးယလလင (copy & paste လပလလင) result page မ မဟတဘ webpage မကးယရမည။ Result page ၏ link မားသည ျပညစမႈ မရ ေသာေၾကာင အလပလပလမမညမဟတပါ။
URL သည Webpage တစခအား ဝငေရာကေလလာရနသင/မသငကလညး သလြနစေပးႏငသည။ မမရာေဖြလေသာ အဖြအစညးမား၏ တရားဝင website မားအား ေဖာျပေပးေသာ စကားလးမားကရာပါ။ ေပးထားေသာဥပမာတြင အစမးေရာငျမားအနး၌ ‘hilton’ ဟေသာစကားလးပါဝငသည။ ဤအခကသည မမ၏ရာေဖြမႈႏင ပမသကဆငမႈ ရေသာ တရားဝင ‘Hilton’ website ျဖစေၾကာငး ေဖာျပသည။ အစးရ၏တရားဝင website မားကလညး တနညးနညးျဖင (ဥပမာဆလင ၎တ႔၏ URL တြင ‘gov’ ပါဝင ေသာေၾကာင) ရာေတြ႕ႏငသည။ ဥပမာ။ ။ www.mopf.gov.mm https://www.gov.uk
(အမေရာငျမားျဖငျပသထားသည) အမေရာငစကားလးမားသည website ၏ အကဥးခပ ျဖစသည။ ၎အကဥးခပတြင အဆပါ website ၌ပါဝငေသာ မမ၏ search terms စကားလးအစတအပငးမားက bold ျဖငေဖာျပထားသည။ အထကပါနမနာမား
16
တြင ေဖာျပထားေသာ ထပဆး website ႏစခမာ မမ search terms တြငပါဝငေသာ စကားလးမားက အလးစမဟတဘ တခ႕ကသာ ေဖာျပေပးထားသည။ ထ webiste ႏစခမာ မမလခငေသာအခကအလကမားႏင ဆကစပမႈသပမရပါ။ တတယ website တြင search terms စကားလးမား အလးစပါဝငေသာေၾကာင ပ၍ဆကစပမႈရသည။
ေပးထားေသာနမနာတြင ထပဆး၌ အနေရာငျမားႏစချဖင ၫႊနျပထားေသာ (Ad ဟ ေရးသားထားေသာ) အစမးေရာငအကြကႏစခသည ေၾကာျငာျဖစေၾကာငး ေဖာျပ ထားသည။ ၎ေၾကာျငာမားက ေရာငရားရမည။ မမ results page ၏ ထပဆးတြင ေဖာျပထားေပးျခငးမာ အသးဝင၍မဟတဘ ကမၸဏမ Google သ႔ အဆပါေနရာမားတြင ေဖာျပေပးရန အခေၾကးေငြေပးထားေသာေၾကာငျဖစသည။ မမတ႔အား အသးမဝငေသာ အခကအလကမားဆသ႔ မားယြငးေခၚေဆာငသြားႏငေသာေၾကာင အဆပါ အစမးေရာင အကြကမားပါဝငေသာ website မားကဝငေရာကျခငးအား ေရာငၾကဥပါ။
Search result မားတြင မားေသာအားျဖင Wikipedia website မားအား ထပနား တြင ေဖာျပထားတတသည (တတယအနေရာငျမားအားၾကညရန)။ Wikipedia တြင ပါဝငေသာ အခကအလကမားအား မညသမဆျပျပငႏငၿပး ျပျပငသသည မညသျဖစ သညက ကးကားေဖာျပရန (သ႔) ျပျပငေသာအခကမားသည မနကနေၾကာငး သကေသ ျပရနမလေသာေၾကာင အဆပါ အခကအလကမားက သတျပရမည။ Wikipedia ပါ အခကအလကမားသည မနကနေၾကာငး (သ႔) အခနႏငတစေျပးညျဖစေၾကာငး အာမခ ခကမရပါ။ Wikipedia အား မလအရငးအျမစမားရာေဖြရန (သ႔) အေၾကာငးအရာတစခ ႏငပတသက၍ အၾကမးဖငးနားလညႏငရန အသးျပႏငသည။ သ႔ေသာ ယၾကညစတခ ႏငေသာ အခကအလကမား မဟတေသာေၾကာင ကယစားလယမားအတြက ေရးသား ေပးေသာ မမ၏စာတမးတတြင wikipedia က ကးကားျခငးမျပလပရပါ။ မမယၾကည၍ ရေသာ အျခားအရငးအျမစမားအား ရာေဖြပါ (အရငးအျမစအား အကျဖတျခငး အပငးက ၾကညရန)။
• အခကအလကမားအားလးက ကးကားခကေဖာျပထားျခငးမရလင Wikipedia အားအသးမျပပါႏင။
17
• Wikipedia တြင ကးကားခကမားက နပါတအေသးမား၊ footnote မားႏင အမတအသားျပထားသည (Footnote အခနးက ၾကညရန)။
• ကးကားခကနပါတ တစခကေတြ႔လင မလအရငးအျမစက ေဖာထတရန mouse ျဖငေထာကပါ။
• Wikipedia အစား မလအရငးအျမစကဖတပါ။
Wikipedia တြင ကးကားခကမားေဖာျပပက ေအာကပါဥပမာမားတြင ၾကည႐ႈႏင သည-
Google တြငပါေသာ ‘News’ filter ကအသးျပ၍ ေဆာငးပါးမားကသာ သးသန႔ ရာေဖြႏငသည။
(Google ၏ English version တြငသာအသးျပႏငသည။)
Search bar ၏ေအာကတြင ‘Images’ ‘Videos’ ‘Maps’ ႏင ‘More’ စသျဖင လအပသလစစထတႏငသည filter မားရသည။ ‘News’ သည အလအေလာက ေပၚ မလာလင ‘More’ ကႏပ၍ ၎ေအာကမ ေပၚလာေသာစာရငးတြင ေတြ႔ႏငသည။
18
တကေသာအခနအတငးအတာတစခအတြငး ထတေဝထားေသာ ေဆာငးပါးမား ကသာ Google အားေဖာျပေစၿပး မမ၏ရာေဖြမႈက ကဥးေျမာငးေအာင ေဆာငရြကႏင သည။ Search bar ေအာကတြငရေသာ ‘Tools’ ကႏပလကလင အခနအတငးအတာက တကေအာင ေဆာငရြကေပးေသာ ေရြးခယမႈအျပင အျခားေသာေရြးခယစစထတမႈမား ေပၚလာမညျဖစသည။
News (သတငးမား)ကႏပလင Google မ သတငးေဆာငးပါးမားကသာ သသန႔ျပသ ေပးမညျဖစသည။
Tools (ကရယာ မား)ကႏပလင ရလဒမားက ပမ ကဥးေျမာငးေစ ၿပး အခနတစခခ အတြငး ထတေ၀ ထားေသာ ေဆာငးပါးမား ကသာျမငရမည ျဖစသည။
စာတမးတမားအတြက အခကအလကမားရာေဖြႏငရန တက႐ကသြားေရာက၍ ေလလာႏငေသာ website အခ႕က ေအာကတြငေဖာျပထားပါသည-
• BBC Burmese – www.bbc.com/burmese (ျမနမာဘာသာ)• Myanmar Times – www.myanmar.mmtimes.com (ျမနမာဘာသာ)
https://www.mmtimes.com/ (အဂၤလပ)
19
• Frontier Myanmar – https://frontiermyanmar.net/mm (ျမနမာဘာသာ) https://frontiermyanmar.net/en (အဂၤလပ)
• Irrawaddy – www.burma.irrawaddy.com (အဂၤလပ)• Mizzima – www.mizzimaburmese.com (ျမနမာဘာသာ) http://www.
mizzima.com/ (အဂၤလပ)• Voice of America – www.burmese.voanews.com (ျမနမာဘာသာ)• Eleven Media – www.news-eleven.com (ျမနမာဘာသာ)• 7 Day Daily – www.7daydaily.com (ျမနမာဘာသာ)• MRTV4 – www.mrtv4.com.mm (ျမနမာဘာသာ)
Google Translate သည ဘာသာျပနဆေပးေသာ website တစချဖစသည။ ဥေရာပ ဘာသာစကားမားအၾကား ဘာသာျပနဆေပးေသာအခါ ထေရာကမႈအရဆးျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ျမနမာဘာသာႏင အဂၤလပဘာသာအၾကား ဘာသာျပနဆပါက အရငး အျမစတစခမ ေဖာျပထားေသာ အေၾကာငးအရာမား၏ အၾကမးဖငးကသရႏငရန အက အညေပးသည။ ဘာသာျပနဆခကမားသည တကမနကနမႈ အျပညအဝမရႏငသလ ႐ႈပေထြးမႈမားလညး ျဖစႏငသည။ ထ႔ေၾကာင ဤလပေဆာငမႈက သတျဖငအသးျပရမည။
• Google translate ၏ website အျပညအစကအသးျပပါ။ https://translate.google.com/
• ဘယဘကတြင မမဘာသာျပနဆလသည မရငးဘာသာစကားက ေရြးပါ။ ညာဘကတြင ေျပာငးလလသည ဘာသာစကားကေရြးပါ။
• ဘယဘကျခမးတြင ဘာသာျပနဆလသည စာေၾကာငးမားက ကးယထည သြငးပါက Google မ ၎၏ဘာသာျပနဆခကက ညာဘကတြငေဖာျပေပး မညျဖစသည။
Google Translate ၏ မရငး website
20
အသးဝငေသာ website မားက အမတအသားျပလပ၍ ေနာကတစၾကမထပမ ရာေဖြရန မမ၏ browser တြငသမးထားႏငသည။ ထသ႔သမးထားရနအတြက အဆပါ website မားက Bookmark မား ျပလပ၍ သမးထားႏငသည။
• Google ကအသးျပ၍ မမသမးထားလေသာ webpage ကသြားပါ။• Browser Window ၏ ညာဘကအေပၚေထာင address bar အနးတြင အျဖ
ေရာငၾကယသေကၤတက ေတြ႕ရႏငသည။ ၎ကႏပ၍ website က bookmark (သ႔) favourite အျဖစ ထညသြငးထားႏငသည။ အဆပါ website မားသည address bar တြငေပၚလာမညျဖစသည။
Bookmark တစခကဖနတးရန ၾကယသေကၤတ (သ႔) more options
(အစကသးစက) ကႏပ၍ ‘Bookmarks’ က ေရြးခယႏငသည။
bookmark က သမး ထားၿပးလင address bar ၏ ေအာကတြင ေပၚလာ မည ျဖစသည။ မေပၚလာပါက More options မ ‘Show bookmarks bar’ ကေရြးခယ ႏငသည။
21
ဤလပေဆာငခကသည မမဝငေရာကၾကည႐ႈခသည website မားႏင အခနမား က မတတမးတငေပးသည။ မမဝငေရာကၾကည႐ႈခသည website မားက ေမေလာသြား ခလင History ကအသးျပ၍ ရာေဖြႏငသည။ Shortcut အျဖစ Control+H ကအသးျပ ႏငသည (သ႔) Google ၏ Option bar က ႏပ၍ ‘History’ ကေရြးခယႏငသည။
Website မားတြင ရာေဖြမႈက ထပမလပေဆာငႏငရနတြက မနဘလးပသေကၤတ (ဥပမာအျဖစ Myanmar Times က ေအာကတြငျပသထားသည) သ႔မဟတ search box တ႔ကေတြ႕ႏငသည (ယေကလႊတေတာ ႏင BBC တ႔၏ website မားက နမနာအျဖစ ေဖာျပထားသည)။ အဆပါ search bar မားက Google ႏင မေရာေထြးပါႏင။ Google သည အငတာနကတစခလးက ရာေဖြေပးၿပး အဆပါ search bar မားသည မမ႐က ထညသည စကားလးမားက မမၾကည႐ႈေနေသာ websites မားတြငသာ ရာေဖြေပးသည။
ဥပမာ။ ။ Myanmar Times တြင စကားလးမား ရကထည၍ ရာေဖြမႈမားထပမ ျပလပလင Myanmar Times website ၏ အစတအပငးအသးသးတြငသာ ရာေဖြမႈမား ထပမျပလပမည ျဖစသည။ အျခား website တစခခတြင ရာေဖြမႈမား ထပမျပလပလင လညး ထ website အတြငး၌သာ ရာေဖြေပးမည ျဖစသည။
ဤနညးလမးသည မမ၏စာတမးတအတြကအသးဝငႏငသည။ ဥပမာ။ ။ သတငး website မားတြင မမေကာမတႏငဆကစပေသာ အဓကစကားလးမား ('agriculture’ ‘farming’ ‘education’ ‘school’ ‘health’ ‘hospital’ စသည) က အသးျပ၍ရာေဖြႏငသည။ ဤနညးအားျဖင မမအသးျပႏငသည ေနာကဆးေပၚသတငးမားက ရရႏငမညျဖစသည။
22
Webpage တစခ (သ႔) စာေစာငတစခတြင ‘Find Function’ (Control+F) က အသးျပ၍ တကေသာစကားလးမား (သ႔) သေကၤတမားက page တြင အလငအျမန ရာေဖြႏငသည။ Website တစခ (သ႔) Microsoft Word/PDF စာေစာငတစခတြင Control+F က ႏပလကပါက စကားလးမား ႐ကႏပရာေဖြႏငသည search box အကြက တစခေပၚလာမညျဖစသည။ သေကၤတတစခ (သ႔) စကားလးတစလးက (သ႔မဟတ ၿပးျပညစေသာ စကားလးတစလးမဟတဘ စကားလးမအကၡရာတစခ႕ကသာ) ၎ အကြကထသ႔႐ကထညပါက အဆပါစာေစာင (သ႔) website တြင ႐ကထညထားေသာ စကားလး ပါဝငသည အၾကမတငးက ရာေဖြေပးမညျဖစသည။
ရညလားေသာ စာေစာငမားက မမကယတငရာေဖြၾကည႐ႈရမညအစား၊ ၎တ႔က ျခငၾကည႐ႈ၍ရာေဖြေပးႏငေသာ ကြနျပတာ၏စြမးရညက အသးျပျခငးျဖင မမအလရ ေသာ အခကအလကက အလငအျမနရာေဖြႏငသည။
23
Control+F ျဖငရာေဖြမႈသည မမဖြငလစထားေသာ programme အမးအစား ေပၚမတည၍ ပစကြႏငသည။
သတျပရန။ ။
• Mouse ျဖင စကားလးမားက ေရြးခယႏငေသာစာေစာငမား [စကားလးမားအျဖစအသအမတျပေသာ စာေစာငမားတြင] သာ Control+F ကအသးျပႏင မည ျဖစသည။ Scan ဖတထားေသာစာေစာငမားအား ကြနျပတာမ စကားလး မားအျဖစ သေဘာမထားဘ image ပမားအျဖစ သေဘာထားေသာေၾကာင အသးမျပႏငပါ။
• စကားလးက မနကနစြာ စာလးေပါငးေပးရမည။ သ႔မဟတလင Control+F ျဖင မမလခငေသာရလဒက ရာေဖြႏငမညမဟတပါ။
• Control+F သည စကားလးတစခကသရျခငးမဟတဘ ပါဝငေသာ အကၡရာ မားက သရရာေဖြႏငေသာေၾကာင စကားလးတစခလးက ႐ကႏပရနမလပါ။
ဥပမာ။ ။ “England” ႏင “English” စကားလးမားကရာေဖြလလင “Engl” ဟသာ ႐ကထညလကပါက ႏစခစလးကရာေဖြေပးႏငမညျဖစသည။ သ႔ေသာ “Enlg” ဟ မားယြငး ေရးသားပါက တစခမရာေဖြေပးႏငမညမဟတပါ။
ပထမဦးစြာ မမရာေဖြလေသာ webpage (သ႔) စာေစာငတစခကဝင၍ Control+F ကႏပပါ။
• ‘agriculture’ (သ႔) ‘agricultural’ ကရာေဖြလသညဆပါက Control+F ႏပ၍ ‘agri’ ဟရကထညႏငသည။ အလားတပင Control+F ႏပ၍ ‘farm’ ဟ ႐ကထညပါက အဆပါ အကၡရာေလးလးျဖင စတငထားေသာ ‘farm’ ‘farmer’ ‘farming’ စသညတ႔က ရာေဖြေပးမညျဖစသည။
24
• ကမၸဏတစခ၏ ဆကသြယရမည အေသးစတအခကအလကမားက ရာေဖြ လပါက အဆပါ website ၏ပငမစာမကႏာ home page တြင Control+F ျဖင ‘contact’ ဟ႐ကထညႏငသည။ အဂၤလပဘာသာျဖင ေရးသားထားေသာ website အမားစတြင contact ဟေသာအပငး ပါဝငသည။
• အဂၤလပဘာသာျဖငေရးသားထားေသာ website အမားစတြင အဖြ႕အစညး တစခ၏ ရညရြယခက၊ အဖြ႕ေခါငးေဆာငမား (သ႔) သမငးေၾကာငးမားႏင ပတသကသည အခကအလကမားပါဝငေသာ ‘About’ ဟေသာအပငး ပါဝင သည။ ၎အပငးသည အဆပါ website အား ယၾကညႏငမႈရ/မရ က ဆးျဖတရာတြင အေထာကအကျပႏငသည။ Website ၏ home page တြင ‘about’ဟ ႐ကထညႏငသည။
• သေကၤတမားကလညး ရကထညႏငသည။ email လပစာမားအားလးတြင ‘@’ ဟေသာ သေကၤတပါဝငေသာေၾကာင email လပစာတစခက ရာေဖြလ ပါက Control+F ျဖင ‘@’ က ႐ကထညႏငသည။ ရာခငႏႈနးသေကၤတမား (%) ျဖင ေဖာျပေလရေသာ ကနးဂဏနးမားအတြက “%” သ႔မဟတ “per” စသညတ႔က ႐ကထည၍ ရာေဖြႏငသည။
ျမနမာႏငငမ ကယစားလယမားသည အေရ႕ေတာငအာရႏငငမား (အထးသျဖင အာဆယႏငငမား) ႏငပတသက၍ စတဝငစားမႈရႏငသည။ မညသ႔ပငျဖစေစကာမ အာဆယႏငငအခ႕သည ျမနမာႏငငႏင အလြနကြာျခားေသာေၾကာင တခ႕အေၾကာငး အရာမားႏငစပလဥး၍ ကယစားလယမားသည အေနာကတငးႏငငမားႏင ႏႈငးယဥမႈ မားက စတဝငစားႏငေၾကာငး သတရပါ။
မညသညႏငငမားအား ျမနမာႏငငႏင ႏႈငးယဥသငေၾကာငး ေရြးခယရာတြင ေအာကပါအခကမားကမတည၍ သးသပႏငသည-
• ထႏငငသည ယဥေကးမႈအရႏင လမႈေရးအေျခအေနအရ ျမနမာႏငငႏင ဆငတမႈ ရပါသလား။
25
• စးပြားေရးအေနအထား ဆငတပါသလား။• ႏငင၏ စးပြားေရးသည တညေသာက႑အေပၚ မခေနပါသလား။• ျမနမာႏငင၏နယစပတြင တညရေနပါသလား။• ျမနမာႏငငသည ထႏငငႏင ကနသြယမႈအမားအျပား ရပါသလား။ (သ႔)
ကနသြယေရးသေဘာတညခက ရပါသလား။• ထႏငငသည ျမနမာႏငငအေပၚ လႊမးမးမႈရပါသလား။• ျမနမာႏငငသည ထႏငငႏင ဆငတျဖစလပါသလား။• ထႏငငသည ျမနမာႏငငႏင ဆငတေသာ ဥပေဒမေဘာငရပါသလား။
ေအာကပါအရငးအျမစမားသညႏငငအသးသး၏အခကအလကမားက စေဆာငး ေပးၿပး လြယကစြာနားလညႏငေစရန တငျပထားေသာ အရငးအျမစအခ႕ျဖစသည။
ပထမဦးစြာ ျမနမာႏငငကယတင၏ အေသးစတကနးဂဏနးမားက ရာေဖြရန လအပႏငသည။ ေကာငးမြနေသာ website ႏစခမာ-
• The Myanmar Information Management Unit (MIMU), United Nations မ ေရးသားဖနတးထားၿပး ႏငငတကာအကအညေပးေရးအဖြ႕မားမ ေငြေၾကး ေထာကပေပးထားေသာ website တစချဖစသည။
http://themimu.info/mm (ျမနမာဘာသာ) http://themimu.info/ (အဂၤလပဘာသာ)• စမကနးႏငဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာန အထးသျဖင ၎၏ ဗဟစာရငးအငးအဖြ႕
http://www.csostat.gov.mm/ တ႔ျဖစပါသည။
မတညေသာ အေၾကာငးအရာမားႏငပတသကသည ႏငငတကာ ကနးဂဏနး အခကအလကမားအတြက အသးျပႏငေသာ အရငးအျမစအခ႕ရသည-
26
• World Economic Forum Competitiveness index: http://reports.weforum.org/global-competitiveness-index/
• The World Bank (international) https://data.worldbank.org/• The World Bank (Myanmar) https://www.worldbank.org/en/country/
myanmar • Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD)
http://www.oecd.org/statistics/compare-your-country.htm • United Nations Development Programme (Myanmar) http://www.
mm.undp.org/ • Our World in Data (from Oxford University in the UK) https://
ourworldindata.org/• Nation Master http://www.nationmaster.com/
ႏငငတကာမဝါဒဆငရာႏႈငးယဥမႈမားအတြက အခကအလကမားရာေဖြျခငးသည မဝါဒနယပယတစခအေပၚ မမထားရေသာ ပညာရပဆငရာ စတဝငစားမႈ အေပၚမတည သည။ အခ႕ေသာ အေၾကာငးအရာနယပယမားတြင ဤကသ႔ အခကအလကစာေစာင မားသည အျခား စာေစာငမားထကပ၍ အသးဝငႏငသည။ ေအာကပါနမနာအခ႕မာ မဝါဒဆငရာ ႏႈငးယဥမႈမားအတြက အသးဝငႏငေသာ နမနာမားျဖစသည။ (ေအာကပါ နမနာမား၏ အမားစတြင ျမနမာႏငငႏင တက႐ကႏႈငးယဥထားမႈမား မပါဝငပါ။)
• အေျခခဥပေဒမား https://www.constituteproject.org/• အခြနမဝါဒမား
http://www.oecd.org/tax/tax-policy/tax-database.htm • လအခြငအေရးမား။
http://unimelb.libguides.com/human_rights_law/comparative • ကနးမာေရးမဝါဒမား https://geographyas.info/health-issues/comparing-healthcare-
services/
27
• ပညာေရးမဝါဒမား http://www.enic-naric.net/educational-systems-country-profiles-
and-other-tools.aspx • စြမးအငဆငရာမဝါဒမား
https://www.iea.org/policiesandmeasures/
Website မားတြင ရာေဖြျခငးအပငး၌ ေဖာျပထားေသာ ကြမးကငမႈအခ႕က လကေတြ႕ကငသးႏငရန ေအာကပါေလကငခနးမားက ေရးဆြထားသည။
Google ကအသးျပ၍ အခကအလကမားကရာေဖြပါ။ မတညေသာအေျဖ အသး သးက ရရႏငေသာေၾကာင အေျဖမားက ယခလကစြစာအပ၏ ေနာကတြငေဖာျပေပး ထားျခငးမရပါ။ မညသညအေျဖမားက ရရႏငမညနညး။ ရာေဖြၾကညပါ။
(၁) ေနာကဆယရကအတြက ေနျပညေတာ၏ ရာသဥတအေျခအေန ခနမနးခက က ရာေပးပါ။
(၂) ျမနမာႏငငအစးရ၏ ႏငငသားဘတဂကကရာပါ။(၃) ျမနမာႏငင၏ ကနသြယေရးအေၾကာငးႏင ပတသက၍ လႊတေတာသေတသန
ဌာနမ ေရးသားထတေဝထားေသာ သေတသနစာေစာငတစခကရာပါ။(၄) ၂ဝ၁၈ ခႏစ ျမနမာႏငငသမၼတေရြးေကာကပြအေၾကာငး ေရးသားထားေသာ
ေဆာငးပါး ၅ ခက မတညေသာသတငးဌာန ၅ ခမ ရာေပးပါ။(၅) ၂ဝ၁၄ ခႏစ ျမနမာႏငငရ အရြယေရာကသ စာတတေျမာကႏႈနးက ရာပါ။
(ကနးဂဏနးကသာ ရာေဖြျခငးမဟတဘ ဤအခကအလက ပါဝငေသာ စာေစာငကရာပါ။)
သေတသနျပလပျခငးမ ရာေဖြေတြ႕ရထားေသာ အခကအလကမားအား စာတမး တတြင မထညသြငးမ အခကအလကမားသည အသးဝငျခငး ရ/မရ ႏင တကမနကနမႈ ရ/မရ က ဆနးစစရမည။ အရငးအျမစႏင ပါဝငေသာအခကအလက ႏစမးလးက အက ျဖတျခငးျဖင ဆနးစစႏငသည။
28
စာေစာင (သ႔) ေဆာငးပါးတစခ၏ အသးဝငမႈႏင တကမနကနမႈက ဆနးစစရန အတြက ၎တ႔၏အရငးအျမစက အကျဖတရာတြင ေအာကပါေမးခြနးမားက အသးျပ ႏငသည။
(၁) စာေရးသမာ မညသနညး။ ၎တ႔သည ကစၥရပႏငပတသကေသာ ပညာရင မား (အႀကးတနးဘာသာရပပညာရင သ႔မဟတ သကဆငရာအဖြ႕အစညး တစခ၏ ကယစားလယ) ဟတပါသလား။
(၂) မလအရငးအျမစဟတပါသလား။ ဥပမာဆေသာ ေဆာငးပါးတစခ (သ႔) web- site တစခသည အျခားအရငးအျမစမားက ကးကားထားလင အျခားပဂၢလ မားမ ေဖာကးေရးသားထားသညမားမာ တကမႈမရဘ ဘကလကမႈ ရႏင ေသာေၾကာင ကးကားထားေသာ မလအရငးအျမစက ရာေဖြဖတ႐ႈရမည။
(၃) မမသည ထအရငးအျမစႏင ရငးႏးကြမးဝငပါသလား။ ဥပမာအားျဖင မမ သည အခကအလကရယထားေသာ website ကသရပါသလား။ အဆပါ အရငးအျမစသည တရားဝငအရငးအျမစျဖစပါသလား။ ယၾကညအားကးႏင ပါသလား။ အဖြ႕အစညးတစချဖစပါက website ေပၚရ ‘About’ တြင ရာေဖြ ၾကည႐ႈႏငသည။ (Control+F အခနးကၾကညပါ)
(၄) အရငးအျမစစာေစာငသည မဝါဒဆငရာအစအစဥတစခခ(သ႔) သေဘာထား အျမငတစခခ ရပါသလား။ အရငးအျမစမားအားလးသည သမာသမတကမည ဟ မဆႏငပါ။ ၎တ႔တြင သေဘာထားထငျမငခကမားရႏငသည။ ၎တ႔၏ သေဘာထားကသရၿပး အျခားသေဘာထား ထငျမငခကမားျဖင မတမႈ ရေစ ရန ထညသြငးေပးရမည။ ထ႔ေၾကာင အဆပါ စာနယဇငးသည အစအစဥ တစခခ (သ႔) သေဘာထားအျမငတစခခ ရ/မရ က ဆနးစစရမည။
စာေစာင (သ႔) ေဆာငးပါး တစခ၏ အသးဝငမႈႏင တကမနကနမႈက ဆနးစစရန အတြက ပါဝငေသာအခကအလကမားက အကျဖတရာတြင ေအာကပါေမးခြနးမားက အသးျပႏငသည။
29
(၁) အခကအလကက မညသညရကစြျဖင ေရးသားထားသနညး။ ေနာကဆး ရရ သည အခကအလကမားသာ အသးဝငမႈႏင ယၾကညစတခရမႈ အမားဆး ျဖစႏငသည။
(၂) အခကအလကမားသည တစခႏငတစခ တစသမတတညး ရပါသလား။ စာေစာငတြင ေဖာျပထားေသာ အခကအလကမားသည တစခႏငတစခ အဓပၸာယ ကကညမႈရပါသလား။
(၃) စာေစာငက ေကာငးမြနစြာ ကးကားထားပါသလား။ ကးကားထားေသာ အရငး အျမစမားသညလညး ယၾကညစတခရပါသလား။
(၄) ပါဝငေသာအခကအလကမားက အျခားျပငပအရငးအျမစမားႏင အတညျပ ႏငျခငး ရပါသလား။ ဤစာေစာင၏ ေျပာဆခကမားက အျခားစာေစာငမား တြင ေဖာျပထားေသာ အခကအလကမားမ ေထာကခထားပါသလား။ မမ၏ စာတမးတတြင အခကတစခက အရငးအျမစမားစြာျဖင ေဖာျပေပးျခငးသည အရငးအျမစမားအနက တစခခ၏ ဘကလကျခငးႏင တကမနကနမႈ မရျခငး တ႔က ေကာလႊားႏငေသာ အေကာငးဆးနညးလမးျဖစသည။
သတျပရန။ ။
အခ႕ေသာအခကအလကမားအေပၚ သသယရ၍စစေဆးျခငးသည ေကာငးမြန ေသာအေလအထတစခ ျဖစႏငသည။ အငတာနကေပၚရ အခကအလကမားအားလးက မနကနသညဟ မဆႏငပါ။ အငတာနကေပၚႏင အငတာနကမ မဟတေသာ offline အရငးအျမစ အသးသးမာလညး သမာသမတကမညဟ မဆႏငပါ။ မမ၏ သေဘာထား ထငျမငခကက လမးေၾကာငးတစခခသ႔ ဦးေဆာငေခၚယသြားမည ပဂၢလမားလညး ရႏငသည။
သမာသမတကမႈကေသခာေစေသာ အေကာငးဆးနညးလမးသည မမ၏စာတမး တ၌ အေၾကာငးအရာတစခအေပၚ မတညေသာသေဘာထားမားစြာက ထညသြငးေပး ျခငး ျဖစသည။
တကမနကနမႈက ေသခာေစေသာ အေကာငးဆးနညးလမးသည မမ၏ စာတမး တ၌ အခကအလကတစခအေပၚ မတညေသာအရငးအျမစမားစြာက ထညသြငးေပးျခငး ျဖစသည။
30
ဤအခနးတြင မမ၏သေတသနျပလပမႈက ျမနဆနေအာငေဆာငရြကႏငသည နညးလမးအမးမးက ေဖာျပခၿပးျဖစသည။ ထနညးလမးမား၏ အႏစခပမာ ေအာကပါ အတငးျဖစပါသည-
• မမ၏သေတသနျပလပမႈက တတကကအထးျပၿပး သေတသန မစတငမပင မမရာေဖြေနသည အေၾကာငးအရာအတြက ဦးစားေပးအခကမားက တည ေဆာကရမည။
• အငတာနကအသးျပျခငးမစတငမ အငတာနကမပါဘ ရရႏငသည သတငး အခကအလက အရငးအျမစမားက ေမးျမနးတငပင၍ ရယရမည။
• မညသည link မားက ဝငေရာကၾကည႐ႈသငေၾကာငး၊ မညသည link မားမာ မမက မားယြငးစြာေခၚေဆာငသြားႏငေၾကာငး သတျပႏငရနအတြက Google result page က ေသခာၾကည႐ႈရမည။
• အသးဝငေသာ website မားကရာေဖြေတြ႕ရလင မေပာကဆးပါေစႏင။ Bookmark ျပလပ၍ မတသားျခငး၊ (သ႔) ကးကားခကမား ဖနတးထားျခငးမား ျပလပရမည။ သမးဆညးထားရန ပကကြကခပါက History ကအသးျပ၍ ျပနလည ရာေဖြႏငသည။
• Control+F ကအသးျပ၍ မမအလရေသာ website မား၊ ရညလားေသာ စာေစာငမားက အလငအျမန အၾကမးဖငးၾကည႐ႈရမည။
အရငးအျမစတစခ၏ အသးဝငမႈက အလငအျမနဆးျဖတႏငရနအတြက ကနရ ေသာ အၾကျပခကမားက ေအာကတြငေဖာျပထားသည။
အရငးအျမစတစခခငးစက အကနလးအေသးစတဖတ႐ႈ၍ မမသေတသနျပလပမႈ ႏင ဆကစပမႈရ/မရ ဆးျဖတျခငးသည အလြနအခနကနေသာ နညးလမးျဖစသည။ ထစာေစာင၏ ‘အႏစခပ’/‘အကဥးခပ’ အပငးက စာေစာင၏တစေနရာရာတြင ေတြ႕ရ ႏငသည။ (အကဥးခပေရးသားျခငး ကြမးကငမႈက အခနး (၃) တြငေဖာျပထားသည။)
31
အႏစခပ တစခသည ရညလားေသာစာေစာငမားမ အေရးႀကးေသာအခကမားက ပမတေတာငးသညနညးလမးျဖင ေဖာျပေပးသည။ စာေစာငတစခတြင အဆပါ အႏစ ခပမားကရာေဖြ၍ ဖတ႐ႈျခငးသည တစခလးကဖတ႐ႈျခငးထက စာေစာငကပမ ျမနဆန စြာ နားလညႏငသည။
• အစရငခစာတစေစာငကဖတ႐ႈေနပါက မာတကာစာမကႏာက ေလလာပါ။ အခနးေခါငးစဥမားက ဖတ႐ႈျခငးျဖင မမစတဝငစားေသာကစၥရပမးက ေဖာျပ ထားျခငးရ/မရ သရႏငသည။ စာေစာငမားရေရ႕ဆးတြင အျမတမးလလ “Executive Summary” “Overview” “Key Findings” စသျဖင အပငးတစပငး ပါတတသည။ ၎တ႔အား အစပငးတြင မေတြ႕ရပါက Control+F ျဖင ရာေဖြ ႏငသည။
• သတငးေဆာငးပါးမားသည တေတာငးေသာေၾကာင မာတကာ စာမကႏာ ထညသြငးႏငရန မျဖစႏငပါ။ သ႔ေသာ စာသားမားထတြင ေခါငးစဥခြမား ပါဝငတတေသာေၾကာင အဆပါေဆာငးပါးမားအား မမ၏သေတသန ျပလပမႈ ႏင ဆကစပမႈ ရ/မရ သးသပႏငသည။
• အခနးေခါငးစဥမားႏင စာပဒမားအတြငး ေရးသားထားေသာစာမားတြင ၎ တ႔၏ အဓကအခကမားက ရငးျပထားေသာ စာေၾကာငးမားအား ေရ႕ဆး သ႔မဟတ ေနာကဆးတြင ေရးသားထားတတသည။ ထ႔ေၾကာင စာပဒေခါငး စဥမားႏင စာပဒမား၏ ေရ႕ဆးႏင ေနာကဆးမ စာေၾကာငးမားကအရငဖတပါ။ အသးဝငသညဆမသာ ကနရသညမားက ဆကလကဖတ႐ႈပါ။ အသးမဝင ပါက ဆကလကရာေဖြပါ။
32
အခနး (၁) သေတသနျပလပျခငးတြင သတငးအခကအလကမားက ထေရာကစြာ ရာေဖြရနအတြက လအပေသာ သေတသနကြမးကငမႈမားက ရငးလငးခၿပး ျဖစသည။ ယခအခါ သတငးအခကအလကမားအား စာတမးတတြင ထညသြငးၿပး ကယစားလယ မားအား တငျပပနညးလမးမားက ေဆြးေႏြးမည ျဖစသည။
စာတမးတတစခသည ရငးလငးၿပး နားလညရလြယကမသာ ကယစားလယမား အတြက အသးဝငမညျဖစသည။ ဤအခနးတြင စာတမးတတစခလး၏ ဖြ႕စညးပမ မမ ေရးသားထားေသာ စာေၾကာငးတစေၾကာငးခငးစအထ မမ၏သတငးအခက အလက မားအား ရငးလငးစြာတငျပပက သငၾကားေပးမည ျဖစသည။
ေခါငးစဥမားသတမတျခငးသည ေကာမတတစခအတြက မညသညစာေစာငက မဆ ျပငဆငေပးရာတြင အေရးႀကးေသာအပငးျဖစသည။ ေခါငးစဥမားသည-
• ဖတ႐ႈရနခကခသည ရညလားေသာစာသားမားက ထပမခြျခမးေပးသည။• စာတမး၏အေၾကာငးအရာက စာဖတသအား အၾကမးဖငးသရေစသည။• စာဖတသမ စတဝငစားမႈအရဆးေသာ အပငးမားက အေလးထားဖတ႐ႈႏငေစ
သည။
အခနး (၁) တြင ေဖာျပထားသညအတငး မမ၏စာတမးတတြင ထညသြငးႏငရန ေအာကပါေခါငးစဥႀကးမားမ အခ႕ကေရြးခယထညသြငးႏငသည။
အဆပါေခါငးစဥမားက ေအာကပါအစအစဥအတငး ထားေလရသည (၂၀၁၇ ခႏစ ေကာမတစာတမးတလမးၫႊနကၾကညရန)-
• အစညးအေဝး၏ အေျခခအခကအလကမား• ေနာကခအေၾကာငး• ကယေရးအကဥးမား• အဓကကစၥရပမား• အၾကျပစာမားအကဥးခပ• သကဆငေသာသတငးေဆာငးပါးမား• အၾကျပေမးခြနးမား။
အထကတြငေဖာျပထားေသာ ေခါငးစဥမားအားလးက အျမတမးထညသြငးရမည ဟ မဆလပါ။ စာတမးတ၏ရညရြယခက၊ မမရရသညအခနႏင အေၾကာငးအရာတ႔ အေပၚမတည၍ လအပေသာ ေခါငးစဥမားကသာအထးျပၿပး အျခားေခါငးစဥမားက ဖယရားႏငသည။
အစညးအေ၀း အေၾကာငးအရာ၏ အေျခခ အခက
အလကမား
အၾကျပေမးခြနးမား
အၾကျပစာမား အကဥးခပ
သကဆငေသာ သတငး
ေဆာငးပါးမား
အဓကပါ၀င ပတသကသမား ကယေရးအကဥး
ေနာကခအေၾကာငး အဓက ကစၥရပမား
(၁) အစညးအေဝး၏ အေျခခအခကအလကမားသည အစညးအေဝးျပလပမည အခနႏင ေန႔ရက၊ ေနရာ (မညသညအေဆာကအဦ၊ အခနး)၊ ေဆြးေႏြးမည အေၾကာငးအရာ၊ တကေရာကမည ပဂၢလမားႏင ေကာမတသးသန႔ အစညး အေဝး (သ႔) တခါးဖြငအစညးအေဝးျဖစသည စသညအခကမားက ေဖာျပေပး သည။
(၂) ေနာကခအေၾကာငးသည ေဆြးေႏြးမညကစၥရပမား၏ အေၾကာငးအရာႏင သမငးေၾကာငးက ရငးျပေပးသည။ စာတမးတမ အျခားအခနးမားက မဖတ႐ႈမ ေကာမတဝငမား သရထားရနလအပေသာ အခကအလကမားက ေဖာျပေပး သည။
(၃) ကယေရးအကဥးမားသည ေကာမတမေတြ႕ဆမည ပဂၢလမား၏ (ယခင အလပအကငအေၾကာငး၊ ပညာေရးႏင ေဆြးေႏြးမညအေၾကာငးအရာအေပၚ ၎တ႔၏အယအဆမား စသည) အခကအလကမားက ေဖာျပေပးသည။ အဖြ႕အစညးတစခ၏ ေနာကခသမငးႏင လပငနးမားကလညး အေသးစတ ထညသြငးႏငသည။
(၄) အဓကကစၥရပမားက ေရးသားရနေမးခြနးအခ႕ျဖင စဥးစားႏငသည။ အဘယ ေၾကာင ဤကစၥရပသည လကရအခနႏင သကဆငေနသနညး။ အနာဂတ တြငလညး မညသည အကးသကေရာကမႈမားျဖစႏငသနညး။ သတငးမား တြင ေဖာျပေနေသာ (သ႔) ျပညသလထမ ျငငးခေဆြးေႏြးေနေသာ ကစၥရပမား မာ အဘယနညး။ ျငငးခေဆြးေႏြးေနေသာ ကစၥရပအေပၚ မမေကာမတဝငမားမ စတဝငစားမႈအရဆးေသာ ႐ႈေထာငမာအဘယနညး။ ေကာမတဝငမားမ သရ ရနလအပေသာ အေရးအႀကးဆးေသာ အေၾကာငးအရာမားမာ အဘယနညး။
(၅) အၾကျပစာမားအကဥးခပသည မမေရးသားေသာ စာတမးတက အေထာက အကျပေစမည အဓကစာေစာငမားက အခကအနညးငယျဖင စာရငးျပစ ေဖာျပျခငး (သ႔) စာေၾကာငးအနညးငယျဖင ေဖာျပျခငးျဖစသည။ အခနး(၃)၏ အကဥးခးေရးသားျခငးအခနးကၾကညပါ။
(၆) သကဆငရာ သတငးေဆာငးပါးမားအခနးက အဓကကစၥရပမား အပငးမ သးသပရယႏငသည။ မမသေတသန ျပလပေနစဥအတြငး ဖတ႐ႈခေသာ အသးဝငမႈအရဆးႏင အေကာငးဆးေသာ အရငးအျမစမား၏ link မားႏင ကးကားခကမားပါဝင၍ ကယစားလယမားမ အဆပါအရငးအျမစမားက ဆႏၵ ရပါက ဖတ႐ႈႏငသည။
(၇) အၾကျပေမးခြနးမားအပငးက အဓကကစၥရပမားအပငးမလညး အေထာက အကျပႏငသည။ ဤအပငးတြင ဝနထမးမားသည အစညးအေဝးတစခ (သ႔) ေတြ႕ဆမႈတစခအတြငး ကယစားလယမားမ ေမးျမနးလေသာ ေမးခြနးမားက အၾကျပ ေရးသားေပးသည။ အဓကကစၥရပမားသည ေကာမတဝငမားမ ေမးခြနးေမးျမနးရန စတဝငစားမႈအရဆး အပငးျဖစသည။
အထကပါေခါငးစဥႀကးမားက ေခါငးစဥခြမားျဖင ထပမခြျခမးႏငသည။
ဥပမာ။ ။
မမသည အာဆယႏငငမားအေၾကာငး စာတမးတ ေရးသားေနသညဆပါက ေနာကခအေၾကာငးဟေသာ ေခါငးစဥႀကးမားတြင ေအာကပါေခါငးစဥခြမားက ထညသြငး ႏငသည-
• အာဆယအေၾကာငးမတဆက• အာဆယအဖြ႕ဝငႏငငမား• သမငးေၾကာငး• စးပြားေရး/ကနသြယေရး• ယဥေကးမႈ/ယဥေကးမႈဆငရာ ႏးေႏာဖလယမႈမား• ကာကြယေရး။
ျမနမာႏငင၏ စကပးေရးႏငေမြးျမေရးအေၾကာငးက စာတမးတေရးသားေနသည ဆပါက အဓကကစၥရပမားအပငးတြင ေအာကပါအေၾကာငးအရာမား ထညသြငးႏင သည-
• စကပးေရးႏင ေမြးျမေရး ထြကကနမား၏အရညအေသြး• စကပးေရးႏငေမြးျမေရးလပငနး၏ ပတဝနးကင အကးသကေရာကမႈမား• စကပးေရးႏင ေမြးျမေရးဆငရာ စကပစၥညးမားတြင ရငးႏးျမႇပႏရန လအပ
မႈမား။
အထကပါအခကမားသည ေခါငးစဥခြမားျဖစသည။ သ႔ေသာ အဆပါေခါငးစဥခြ မားတြငလညး ေနာကထပေသာေခါငးစဥငယမား ထပမခြျခမးႏငေသးသည။ ဥပမာ။ ‘စကပးေရးႏင ေမြးျမေရး ထြကကနမား၏အရညအေသြး’ ၏ ေအာကတြင ေခါငးစဥငယ မားက ေအာကပါအတငး ထညသြငးႏငသည-
• စကပးေရးႏင ေမြးျမေရးထြကကနမား၏ အရညအေသြးo ေကာကပသးႏမားo ေမြးျမေရးထြကကနမားo ငါးလပငနးထြကကနမားo သစေတာထြကကနမား
ျမနမာႏငင၏ေရရားပါးမႈျပနာအေၾကာငး ေရးသားထားေသာ စာတမးတတစ ေစာငတြင ထညသြငးႏငေသာ ေခါငးစဥႀကးမား (အန)၊ ေခါငးစဥခြမား (အျပာ) ႏင ေခါငးစဥငယမား (အစမး) တ႔က ဥပမာအျဖစ ေအာကပါအတငး ေတြ႕ျမငႏငသည။
Microsoft Word တြင ယခေဖာျပေနသည ေခါငးစဥအဆငဆင သတမတႏငရန Heading ပစ 1, 2, 3 တ႔ျဖင ေဆာငရြကႏငသည။ ေခါငးစဥမားအဆငဆင ခြျခမးထားမႈ မားျပားလင မမ၏စာတမးတက ႐ႈပပြေစၿပး ရငးလငးမႈေလာနညးေစေၾကာငး သတျပပါ။
Heading တစခဖနတးရန-
• Heading တစခအျဖစ ေျပာငးလခငေသာ စကားလးမားအားလးက select လပပါ။
• Microsoft Word ရ ‘Home’ တြင ‘Styles’ ကႏပပါ။• ေခါငးစဥႀကးအတြက Heading 1 ကေရြးခယပါ။• ေခါငးစဥႀကး၏ေအာကတြငထားရမည ေခါငးစဥခြအတြက Heading 2 က
ေရြးခယပါ။• ေခါငးစဥခြ၏ေအာကတြငထားရမည ေခါငးစဥငယအတြက Heading 3 က
ေရြးခယပါ။
ေရြးခယထားေသာ ေခါငးစဥစကားလးမားအား သကဆငရာ Heading သ႔ ေျပာငးလၿပးေသာအခါ ျမနမာစကားလးမားသည ပမနမဟတေတာဘ (မမ၏ ကြနျပတာ တြင ခနညႇထားသည အေျခအေနအေပၚမတည၍) ေျပာငးလသြားတတသည။ ထသ႔ ျဖစလင ေခါငးစဥစကားလးမားအားေရြးခယၿပး မမလအပသလ (မနကနေသာ font/ အရြယအစား/အေရာင) ျပနလညခနညႇႏငသည။
Heading ေရြးခယေသာအခါ ေခါငးစဥစကားလးမား ေျပာငးလသြား၍ မမလအပ သလ ျပနလညခနညၿပးလင ေနာကထပေသာ ေခါငးစဥမားကလညး အခနတငး ျပန လညခနညႇရျခငးအား ေရာငရားရနအတြက မမေရြးခယေျပာငးလထားေသာ စကားလး ပစက ပေသသတမတထားႏငသည။
• Heading ေရြးခယေသာေနရာအနးတြင (မားေသာအားျဖင ညာဘကေအာက ေျခ၌ 'style' ဟ၍ ျမားအေသးတစခကေတြ႔လမမည။ ၎ကႏပပါ။
• Heading 1 စကားလးပစ ေျပာငးလသညဆလင Heading 1 ၏ေဘးမ
မမစာတမးတပါ အပငးအားလး၏
ေခါငးစဥမားအတြက Heading 1
ကအသးျပပါ။
အဓကေခါငးစဥတစခစေအာက
တြင ေခါငးစဥခြမားအတြက
Heading 3 ကအသးျပပါ။
အပငးတစခစတြင အဓက
ေခါငးစဥမားအတြက
Heading 2 ကအသးျပပါ။
ေနာကထပေခါငးစဥခြအေသးမားလညး
အသးျပႏငသည။ ၎တ႔သည စာပဒတြင
ေပၚလာမညျဖစေသာလညး
မာတကာဇယားတြင ေပၚလာမညမဟတပါ။
သေကၤတကႏပပါ။• Update Heading 1 to Match Selection ကေရြးခယပါ။• ေနာကထပေခါငးစဥမားက Heading 1 ေရြးခယလကလင ယခငပေသသတ
မတထားသညအတငး မနကနစြာေပၚလာမညျဖစသည။• ထနညးအတငး အျခား Heading 2, Heading 3 မားကလညး ေျပာငးလသတ
မတႏငသည။
၁။ ေခါငးစဥႀကးမားျဖငစတငပါ။ ေအာကပါေခါငးစဥႀကးမားႏင စာတမးတေခါငးစဥ က အေကာငးဆးျဖစေအာင အစဥလကစပါ။
၂။ ယခအခါ ေမးခြနး(၁) ၏အေျဖ၌ ေအာကပါေခါငးစဥခြမားက သးသပ၍ သငေတာ ေသာ ေခါငးစဥႀကးမားေအာက ထညသြငးေပးပါ။
မာတကာဇယားမားက စာတမးတ၏ ပထမဆးစာမကႏာတြင ထားေလရသည။ မာတကာဇယားသည စာတမးတတြငပါဝငသည အေၾကာငးအရာမားက အၾကမးဖငး သရေစၿပး သတငးအခကအလကအသးသးက ရာေဖြႏငသည စာမကႏာမားက ေဖာျပ ေပးေသာေၾကာင ကယစားလယမားအား အခနကနသကသာေစေသာ အဓကနညးလမး တစချဖစသည။
ေခါငးစဥမားအား မနကနေသာ Heading မားအျဖစ ေျပာငးလေပးျခငးျဖင မာတကာဇယားတစခတြင ထညသြငးလသည ေခါငးစဥမားအား Microsoft Word က အသေပးၿပးျဖစသည။ မာတကာဇယားက မမဘာသာ ႐ကႏပဖနတးရနမလဘ Heading မားေရြးခယေပးျခငးျဖင မမေရြးခယထားေသာစာမကႏာတြင Microsoft Word မ အလ အေလာကျပလပေပးႏငမညျဖစသည။
Microsoft World တြင မာတကာဇယားတစခကဖနတးရန ပထမဦးစြာ Heading 1, 2, 3 မားက မနကနစြာ ခြျခားပါ။
ထ႔ေနာက
• စာတမးတ၏ ေရ႕ဆးတြင click ႏပပါ။• ‘References’ Tab ကႏပပါ။
• ‘Table of Contents’ ကႏပပါ။• ဇယား၏ ပစက (Automatic) အားေရြးပါ။
Heading ကသ႔ပင မာတကာဇယားတစခ ဖနတးၿပးေသာအခါ တစခါတစရ၌ ျမနမာစကားလးမားသည ပမနမဟတေတာဘ (မမ၏ကြနျပတာတြင ခနညႇထားသည အေျခအေနအေပၚ မတည၍) ေျပာငးလသြားတတသည။
ထသ႔ျဖစလင ေခါငးစဥစကားလးမားအားေရြးခယၿပး မမလအပသလ (မနကန ေသာ font/အရြယအစား/အေရာင) ျပနလညခနညႇႏငသည။
မာတကာဇယားဖနတးၿပးလင ေခါငးစဥအသးသး၏ စာမကႏာနပါတမားက ထ ဇယား၌ ေဖာျပေပးမညျဖစသည။ သ႔ေသာ မမ၏စာတမးတတြင စာမကႏာနပါတ ထည သြငးထားျခငးမရပါက ကယစားလယမားအတြက မာတကာမ စာမကႏာျဖင ရာေဖြႏင မညမဟတေသာေၾကာင မမ၏စာတမးတက စာမကႏာနပါတထညသြငးရန လအပ သည။
o ‘Insert’ ကႏပပါ။o ထ႔ေနာက ‘Page Numbers’ ကေရြးခယပါ။
မာတကာဇယားအမ ေခါငးစဥမားက ေျပာငးလလလင ထဇယားထတြင တက႐က ျပျပငျခငး မျပရ။ ထသ႔ျပျပငပါက မမစာတမးတအတြငးရ ေခါငးစဥမားက ေျပာငးလေစ မညမဟတပါ။
ေခါငးစဥမားတြင ေျပာငးလမႈမားျပလပမသာ မာတကာဇယားတြင ေျပာငးလေစ ရန Word က ျပလပေပးမညျဖစသည။
o ေခါငးစဥမားက ေျပာငးလမႈျပလပၿပးလင ‘Update Table’ ကေရြးခယပါ။o စာေစာငက print ထတတငး Word မ ‘Update Table’ လပမညလား ဟ
ေမးျမနးလမမည။
မာတကာဇယားက update ျပလပရန-
• မာတကာဇယားေပၚတြင click ႏပလကပါက update လပျခငးအား ေရြးခယ ရန ေပၚလာမညျဖစသည။
• သ႔မဟတ ‘Reference’ Tab တြင ‘Update Table’ က သြားေရာကေရြးခယႏင သည။
• ထ႔ေနာက ‘Update entrie table’ ကေရြးခယရမည။
သတျပရန။ ။
မာတကာဇယားက update ျပလပၿပးလင မာတကာပါ စကားလးမားအားလးသည ပမနမဟတေတာဘ (မမ၏ကြနျပတာတြင ခနညႇထားသည အေျခအေနအေပၚ မတည ၍) ေျပာငးလသြားတတသည။ ထသ႔ျဖစလင (မာတကာတစခလးက ႏပ၍ေရြးခယျခငး မဟတပ) မာတကာပါ စကားလးမားအားေရြးခယၿပး မမလအပသလ (မနကနေသာ font/ အရြယအစား/ အေရာင) ျပနလည ခနညႇႏငသည။
မမစာတမးတအတြငး စာမကႏာတငး၏ထပဆး (သ႔) ေအာကေျခတြင အျမေဖာျပ ေပးေနမည စကားလးမားအား (ဥပမာ။ ။ မမေကာမတ၏အမည၊ စာမကႏာနပါတ သ႔မဟတ အဆပါစာေစာငသည လ႕ဝကျဖစေၾကာငး စသည တ႔က) ထညသြငးလပါက Header/Footer ကအသးျပ၍ ျပလပႏငသည။
44
‘Insert’ tab ကေရြးခယ၍ မမ၏ လအပခကအရ‘Header’ သ႔မဟတ ‘Footer’ က ေရြးခယပါ။ Header/Footer တြင ေရးသားထားေသာ စကားလးမားက အဆပါစာေစာင ၏ စာမကႏာတငးတြင ေဖာျပေပးမညျဖစသည။
Header ကေျပာငးလမႈျပလလင စာမကႏာ၏ထပတြင double click ႏပပါ။ Footer ဆလင စာမကႏာ၏ေအာကေျခတြင double click ႏပပါ။ ျပျပငမႈၿပးစး၍ ထြကလလင စာကယရေသာ စာမကႏာေနရာတြင double click ႏပပါ။
45
မမ၏ ေကာမတစာတမးတအား ရငးလငးေသာ ဖြ႕စညးမႈပစျဖင ေရးသားထားျခငး အျပင မမသေတသနျပလပ၍ ရာေဖြေတြ႕ရထားေသာ အခကအလကမားကလညး ရငးလငးေသာ စာေၾကာငးပစျဖင ေရးသားရမည။ ရငးလငးစြာေရးသားထားျခငး မရ ေသာ စာတမးတတစေစာငသည ကယစားလယမားအား အခကအလကမားက ထေရာက စြာ ေပးစြမးႏငျခငးမရဘ အခကအလကမားအား နားလညရနၾကးစားေနရသျဖင အခနကနေစမညျဖစသည။ သေတသနျပလပမႈ မညမေကာငးမြနပါေစ ရငးလငးေသာ ဖြ႕စညးမႈပစမရပါက စာတမးတေရးသားေပးရျခငး၏ ရညရြယခက ေအာငျမငမည မဟတေပ။
ရငးလငးမႈရျခငးအျပင မမတငျပေသာ အခကအလကမားသည သမာသမတ ကၿပး တကမနကနရမည။ တကမနကနမႈမရဘ မားယြငးေနပါက (သ႔) သမာသမတကမႈ မရဘ သကေသအေထာကအထား၏ တစစတတစပငးကသာ တငျပပါက ထစာတမးတ သည ကယစားလယမားအတြက အသးဝငမညမဟတပါ။ ရရႏငေသာ သကေသအေထာက အထားအမးမးက တငျပေပးျခငးျဖင ကယစားလယမားသည စလငေသာ အေထာက အထားမားအေပၚမတည၍ ဆးျဖတခကမားက ခမတႏငမညျဖစသည။ ရငးလငးစြာ၊ သမာသမတကစြာႏင တကမနကနစြာျဖင ကယစားလယမားအတြက အသးဝငေသာ နညးလမးျဖင ေရးသားပက ဤအခနးတြင ေဖာျပေပးထားသည။
စာေရးသားေသာအခါ ကြနပတ႔သည ပ၍နညးလမးတကျဖစၿပး ႐ႈပေထြးေသာ ပစျဖင ဆကသြယေရးသားရသညဟ မတယၾကသည။ ဤသ႔မတယရျခငးမာ အဆပါ
နညးလမးသည တညၾကညေလးနကၿပး ခငလေစေသာ အဓပၸာယက ေဖာျပေပးႏငမည ဟ ထငျမငေသာေၾကာငျဖစသည။ အမနအားျဖင အဆပါနညးလမးသည ဖတ႐ႈသမား အတြက ပမနားလညရခကေစပါသည။
• ပညာရပဆငေသာ (သ႔မဟတ) မလအပဘ႐ႈပေထြးေနေသာ စကားလးမားက ေရာငရားပါ။ တေတာငးေသာ စကားလးမားက အသးျပပါ။
• အတေကာကစကားလးမားက ပထမဦးဆးအၾကမ အသးျပေသာအခါ ကယ စားလယမား နားမလညဘျဖစႏငသညအတြက အကယခ႕ရငးလငးရမည။ ဥပမာဆရေသာ ‘SDGs’ သ႔မဟတ ‘UDHR’ ဟမေရးဘ Sustainable Development Goals (SDGs) , Universal Declaration of Human Rights (UDHR) ဟေရးသားရမည။ ပထမအၾကမ ရငးလငးေဖာျပၿပးေသာအခါ ေနာကတစၾကမေရးသားလင အရညမေရးဘ အတေကာကကအသးျပႏငျပ ျဖစသည။
စာေရးသားျခငးမျပမ နႈတျဖငေျပာဆၾကညပါ။ အေၾကာငးအရာတစခက ရငးလငး စြာေရးသားရန အေကာငးဆးနညးလမးအား စဥးစားရာ၌ အခကအခေတြ႕ေနပါက လပ ေဖာကငဖကတစဦးအား ႏႈတျဖငရငးလငးေျပာျပၾကညပါ။ မမေျပာျပလေသာ အေၾကာငး အရာက အျခားသမားအား လြယကစြာနားလညေစႏငသည နညးလမးျဖင ေရးသားႏင ေစၿပး အေရးႀကးေသာ အခကအလကမားက ဦးစားေပးေဖာျပ ႏငမညျဖစသည။
ရညလားေသာစာေၾကာငးမားသည ကယစားလယမားအတြက ပမနားလညရ ခကေစေသာေၾကာင စာေၾကာငးရညမားကေရာငရားပါ။ မမေဖာျပထားၿပးေသာ အေၾကာငး အရာအား ထပတလလေရးသားျခငးက ေရာငပါ။ မမေရးသားေသာ စာေၾကာငးတစခစ တြင အဓကအေၾကာငးအရာတစခစသာ ထညသြငးပါ။
Bullet point မားႏင နပါတစဥမားထညသြငးျခငး
ကယစားလယမားသည အလပမားေသာေၾကာင အခနသပမေပးႏငၾကပါ။ ထ႔ေၾကာင သတငးစာေဆာငးပါးတစပဒကသ႔ ေခါငးစးတစခက အရငေပးဖတရမည။ ၿပးမသာ အဘယေၾကာင ထသးသပခကက ခမတရေၾကာငး မမအေျခခထားသည သကေသ အေထာကအထားမား၊ အျခားသမား၏ ထငျမငခကမားျဖင ရငးလငးတငျပပါ။
ရငးလငးေသာအေရးအသားႏင မရငးလငးေသာအေရးအသားတ႔၏ နမနာမား
လသအမားဆးျဖစသည ငကဖားေရာဂါတကဖကေသာ ေဆး သးမးမာ ataovaquone proguanil hydrochloride ဟေသာ malarone၊ mefloquine ဟေသာ lariam ႏင Doxycycline ဟေသာ staphylococcus aureus ကသ႔ေသာ ဘကတးရးယား ပးမႊားမားက တကဖကရာတြင အသးျပသည အသးမားေသာ tertracycyline အမးအစားဝင antibiotic တစမးတ႔ျဖစသည။
လသအမားဆးျဖစသည ငကဖားေရာဂါတကဖကေသာ ေဆးသး မးမာ-
• Malarone
• Lariam ႏင • Doxycycline (အသးမားေသာ antibiotic တစမး) တ႔ျဖစသည။
[စာရငးျပစေဖာျပရနအတြက bullet point ကအသးျပပါ။ သ႔မဟတ အကၡရာစဥ တပ၍ စာရငးျပစပါ။ ဗနးစကားမားအသးျပျခငးႏင မလအပေသာ အခကအလကမား ထညသြငးျခငးက ေရာငၾကဥပါ။]
Vision Myanmar ႏငပတသကသည အခက အလကမား• ၎၏သမငးေၾကာငးအရ ဥက႒ ၅ ဥးရခသည။• ၎က ၁၉၉၅ တြင တညေထာငခသည။• မၾကာေသးခငက ၎တ႔၏အမတတဆပက
ေျပာငးလခသည။• လကရတြင အဖြ၀င ၂၉၉၅၈ ဥးရသည။• Vision Myanmar သည ျမနမာႏငငရ မကမ
ျမငမားက ေထာကပေပးေနေသာ ပရဟတ အဖြ႕အစညးတစချဖစသည။
• ၎၏ website မတဆင အဖြ႕၀ငအျဖစ ေလာကထားႏငသည။
Vision Myanmar ႏင ပတ သကသညအခကအလကမား• Vision Myanmar သည
ျမနမာႏငငရ မကမျမငမား က ေထာကပေပးေနေသာ ပရဟတ အဖြ႕အစညးတစခ ျဖစသည။
• ၎က ၁၉၉၅ တြင တည ေထာငခသည။
• လကရတြင အဖြ၀ငေပါငး ၃၀၀၀ နးပါးရသည။
[အေရးအႀကးဆးေသာအခကအလကက ပထမဦးစြာေဖာျပေပးပါ။ အေရးမႀကး ေသာ အခကအလကမားက ခနခပါ။]
မားျပားေသာေရပမာဏအား ထနးသမးထားႏငရန အေျခခ တည ေဆာကပ၌ ေရပကမားက ၾကခငမႈလေလာကစြာ တညေဆာက ထားျခငးမရေသာေၾကာင အဆပါေရပမာဏက ထနးသမးထား ႏငမႈမရဘ ကြထြကသြားျခငးက ထပတလလ ျဖစပကေနေသာ ျပနာတစခအျဖစ အစရငခစာတြင ေဖာျပထားသည။ ေရမား
ေျမျပငေပၚသ႔ ထြကကကနၿပး ျပနလညရယႏငျခငးမရဘ ၎၏ ရညရြယထားေသာပနးတငသ႔ မေရာကရႏငခေပ။
အစရငခစာအရ ျဖစေပၚေနေသာျပနာတစခမာ မားျပားေသာ ေရ ပမာဏက ထနးသမးထားႏငရန ေရပကမားက ၾကခငမႈ လေလာက စြာတညေဆာကထားမႈ မရျခငးျဖစသည။ ပကမားကြထြက၍ ေရမား အလဟျဖစခရသည။
႐ႈပေထြးေသာစကားလးမားအစား တေတာငးေသာစကားလးမားက အသးျပပါ။ ထပတလလေရးသားျခငးက ေရာငၾကဥပါ။ အလြယတကနညးလညႏငျခငး ရ/မရ အသ ထြက ဖတၾကညပါ။ ရညလားေသာစာေၾကာငးမားအား စာတစေၾကာငးလင အဓက အေၾကာငးအရာတစခပစျဖင ထပမခြျခမးပါ။
မမေျပာၾကားလသည သတငးအခကအလကမားက တတႏငသမရငးလငးစြာ တငျပႏငရနအတြက စာပဒတစခစအား ဂ႐တစကတညေဆာကရန လအပသည။
စာပဒတစခစသည-
• ကစၥရပတစခက အထးျပရမည။• အဆပါကစၥရပက ေဖာျပေပးထားေသာ မတဆကစာသားတစေၾကာငးျဖင
စတငရမည။ (အကဥးခးေရးသားျခငးအခနးက ၾကညရန)• ကစၥရပက လရငးတရငးစာေၾကာငးမားျဖင ဆကလကရငးလငးရမည။ စာ
တစေၾကာငးလင အဓကအခကတစခကသာ ထညသြငးေရးသားရမည။• ေဆြးေႏြးမညကစၥရပႏငသကဆငသည အခကအလကမားကသာထညသြငး
ရမည။• ေဖာျပၿပးေသာအခကအလကမားအား ထပတလလေရးသားျခငးက ေရာငရ
မည။
ေအာကပါစာပဒကဖတပါ။ အဆပါစာပဒ၏မညသညအပငးသည အထကပါ ေဖာျပထားေသာအခကမားႏင ကကညမႈမရဘ ျဖစေနသနညး။ ထစာပဒက ပမေကာငး မြနေအာင မညသ႔ေဆာငရြကႏငသနညး။
ယေကႏငင၏ဧကရာဇက အယလဇဘကဘရငမႀကး ဟေခၚသည။ ဧကရာဇသည ဥပေဒမားအားေရးဆြျခငးႏင ျပငဆငျခငးက ေဆာငရြကႏင စြမး ရခေသာလညး ယခအခါ အဆပါအာဏာသည ယေကလႊတေတာ၌သာ ရၿပး ႏငငေတာ၏ဥပေဒမျဖစခင လႊတေတာမတငသြငးေသာဥပေဒတငးက ဧကရာဇမ လကမတထးေပးရဆ ျဖစေသာလညး လကရ ဒမကေရစစနစ တြင ဧကရာဇသည မညသညအခါမ ဥပေဒတစခအား လကမတေရးထး ေပးရန ျငငးဆချခငးမရဘ ႏစေပါငး ၃၀ဝ အတြငး မညသညဧကရာဇမ ျငငးဆချခငးမရေပ။ ဥပေဒမားအား ေရးဆြျခငးႏင ျပငဆငျခငးက ဆက လကေဆာငရြကႏငစြမးမရေသာ ဧကရာဇသည ႏငငေရးအျမငတစစတစခ အား ေဖာျပျခငး (သ႔မဟတ) ႏငငေရးပါတ တစခအားေထာကချခငးတ႔က မျပလပေပ။ လႊတေတာဆငရာ ကာလသတမတခက အကဥပေဒ (၂၀၁၁) အရ လႊတေတာမ ေရြးေကာကပြက ေဆာလငစြာေဆာငရြကရန မေပးျခငးမ လြ၍ ယေကႏငငသည အေထြေထြေရြးေကာကပြက ၅ ႏစတစခါ ေဆာင ရြကရမညျဖစသည။ အေထြေထြ ေရြးေကာကပြတစခအၿပးတြင ဧကရာဇမ ဝနႀကးခပအား တရားဝငခန႔အပရန တာဝနရေသာလညး မညသညပဂၢလ အား ခန႔အပရမညဟေသာ ဆးျဖတခကအား ခမတရာတြင မညသညအခနး က႑မ ပါဝငျခငးမရပါ။
အရငးအျမစမားမ တက႐ကကးကားျခငးသည မမ၏စာတမးတအတြက သကေသ အေထာကအထားမားထညသြငးရန အလြနအသးဝငေသာ နညးလမးတစခ ျဖစသည။ သ႔ေသာ ထသ႔ကးကားထားေၾကာငးက ရငးလငးစြာေဖာျပရနလအပၿပး ကးကားခက သေကၤတမား (မကေတာငအဖြငအပတ) က အသးျပ၍ ထသ႔ေဆာငရြကႏငသည။
သ႔ေသာ တစစတစဦး၏ စကားလးမားအားကးယၿပး ကးကားခကသေကၤတမား မထညလင သတပါး၏စကားလးမားအား မမ၏ကယပငအျဖစ တငျပရာေရာကေၾကာငး သတျပပါ။ ကယစားလယမားသည သင၏အျမငႏင အျခားသ၏ အျမငမားက ခြျခား ႏငစြမးမရေတာဘ သင၏ သမာသမတကမႈအေပၚ သသယရႏငသည။ အျခားသ၏ စကားလးမားက မမ၏ကယပငစကားလးအျဖစ တငျပျခငးသည မနကနေသာ အျပအမ မဟတပါ။
ကးကားခကသေကၤတက ေအာကပါအတငးဖနတးႏငသည-
• မကေတာင အဖြငအပတသေကၤတ (“…”) က မလအရငးအျမစမ တကစြာ ကးယထားေသာ စကားလးမားတြင ထညသြငးေပးရမည။
• စာေၾကာငး၏ တစစတတစပငးသာကးကားလလင စာေၾကာငးအျပညအစက ျဖတယထားေၾကာငး ျပသလလင မကေတာငအဖြငအပတ သေကၤတမားတြင အစကသးစကသေကၤတ ထညသြငးေပးရမည။ (“... ကးကားခက ...”)
• မရငးကးကားခကတြင စကားလးတစလးထညသြငးလလင ေလးေထာငကြငး ထထညသြငး၍ ေရးသားႏငသည(“... ကးကားခက ... [မမ၏ျဖညစြကခက] ...ကးကားခက”)။ ကးကားခကသည မမ၏ျဖညစြကခကမပါလင အဓပၸာယ မရဘ ျဖစေနမညဆမသာ ထသ႔ထညသြငးရမည။
• စကားလးတစလးတညးက အေရးပါေနလငလညး အဆပါစကားလး တစလး တညးက ကးကားႏငသည။
• ရညလားေသာကးကားခကက အသးျပလင (စာေၾကာငးႏစေၾကာငး ထက ပမရညလားေနလင) Block Quote ကအသးျပသငသည။ ၎ Block Quote သည ပမေသးငယေသာ စာလးအရြယအစားျဖင ေရးသားထားၿပး tab ကႏပ၍ မလစာသားမားႏင အနညးငယခြျခားထားေသာ စာပဒအသစတစချဖစသည။
“ကးကားခက ကးကားခက ကးကားခက ကးကားခက ကးကားခက ကးကားခက ကးကားခက ကးကားခက ကးကားခက ကးကားခက ကးကားခက ကးကားခက ကးကားခက ကးကားခက ကးကားခက ကးကားခက ကးကားခက ကးကားခက ကးကားခက”
ကးကားခကမားအားလးအတြက စာအပတစအပ၏ေနရာ (သ႔) အဆပါ အခက အလကရရေသာ webpage ေနရာအတအကက အျမတမး footnote ျဖင ကးကား ေဖာျပရမည။
အဆပါကးကားခကက မညသမ ေျပာဆခေၾကာငး (သ႔) မညသညေနရာမ ရယ ခေၾကာငးက ကးကားခကမတငခင (သ႔) ကးကားခက၏ေနာက ကပရပတြင အျမတမး ထညသြငးရမည။
ဥပမာ။ ။ ဥက႒ႀကးမ “...ကးကားခက...” ဟေျပာဆခသည။
(သ႔) “...ကးကားခက...” ဟ ဥက႒ႀကးမ ေျပာၾကားခသည။
Myanmar e-Governance Strategy (2016 – 2020) က အြနလငးမ ရာပါ။ အဆပါစာေစာငက အသးျပ၍ သင၏ကးကားခက အသးျပမႈစြမးရညက ေအာကပါ ေလကငခနးမားျဖင ေလကငပါ။
(၁) စာပဒနပါတ (၃) မ အေရးအႀကးဆးေသာစာေၾကာငးက တက႐ကကးကားပါ။(၂) စာပဒနပါတ (၃) မ ေနာကဆးစာေၾကာငး၏ တစစတတစပငးက ကးကားပါ။(၃) အဆပါစာေစာငမ သငၾကကႏစသကရာစာေၾကာငးက ကးကားပါ။ သ႔ေသာ
အဓပၸာယပမရငးလငးေစရန မမ၏ကယပငစကားလးမား ထညသြငးေပးပါ။
အကဥးခပတစခသည စာပဒတစခ (သ႔) စာေစာငတစခမ စာေၾကာငးရညမားက တေအာငခ႕ေပးၿပး ရညလားေသာစာေစာငမားက အခနတအတြငး နားလည ႏငေအာင ကညေပးသည။ ကယစားလယမားအတြက အကးရေစရန ေအာကပါအေၾကာငးအရာ မားက အကဥးခးေရးသား ေပးႏငသည-
• ဥပေဒမား• အစရငခစာမား
• သတငးစာေဆာငးပါးမား• စာပဒတစခ (သ႔) ကးကားခကတစခ။
ဥပေဒမား (သ႔) အစရငခစာမားသည စာမကႏာမားစြာ ရညလားႏငသည။ သ႔ေသာ ၎တ႔ကစာပဒအနညးငယအျဖစ အကဥးခးေရးသားေပးႏငသည။ သတငးစာ ေဆာငးပါးမားသည စာမကႏာတစမကႏာ (သ႔) ႏစမကႏာခန႔ ရႏငေသာလညး ၎ တ႔က စာေၾကာငးအနညးငယအျဖစ အကဥးခးေရးသားေပးႏငသည။ စာပဒတစခ (သ႔) ကးကားခကတစခကမ စာေၾကာငးတစေၾကာငးတညးျဖစေအာင အကဥးခးေပးႏင သည။
အကဥးခပမားသည ရညလားေသာစာေစာငမားမ အဓကအခကအလကမားက အစအဆး ဖတ႐ႈရနမလဘ နားလညေစေသာေၾကာင ကယစားလယမားအတြက အသး ဝငသည။ ကယစားလယမားအား အခနကနသကသာေစေသာေၾကာင ရညလားေသာ အခကအလကမားအား အကဥးခးေရးေပးျခငးသည ဝနထမးမားမ ကယစားလယ မားအတြက ျပလပေပးႏငေသာ အသးဝငမႈအရဆး အလပတစခ ျဖစသည။
အကဥးခပတစခသည ဖတ႐ႈသအတြက လငျမနစြာျဖင အလြယတက နားလည ေစသည။ အကဥးခပတစခတြင-
• အေရးႀကးေသာအခကအလကမားအားလးပါဝငသည။ သ႔ေသာ အေရးမႀကး ေသာ အခကအလကမားက ခနထားသည။
• ႀကးမားေသာအခကအလကမားက ဦးစားေပးေရးသားၿပး အေသးစတအခက အလကမားက ခနထားသည။
• တညေသာအေၾကာငးအရာမားက ထပတလလမေရးဘ တစေနရာတညးတြင အတတကြ ေပါငးစညးေရးသားသည။
မညသညစာေစာငကမဆ အကဥးခးေရးသားပါက မလအရငးအျမစမ ထညသြငး မည အခကအလကမားႏင ခနထားမညအခကအလကမားက ဆးျဖတရန မမ၏ စစစ ပငးျခားျခငးစြမးရညက အသးျပရမည။
ေရးဦးစြာ မမအကဥးခးေရးသားမည စာေစာငအားဖတ႐ႈၿပး အဓကအခကမားက အမတအသားျပလပျခငး (သ႔) စာတမားမတသားထားျခငးျဖင စတငေဆာငရြကရမည။
မမမတသားထားေသာ အခကမား၏ စာရငးက ျပနလညသးသပၿပး အကဥးခပအတြက အေရးႀကးေသာအခကမား၊ အသးဝငႏငေသာအခကမားႏင အေရးမႀကးေသာအခက မားက ခြျခားဆးျဖတရမည။
စာပဒတစခခငးစ၏အစတြင စာတမးတအေၾကာငးအရာတစခလးႏင စပလဥး ေသာ အခကအလကအသစတစခစက မတဆကရငးလငးေပးသည အႏစခပစာေၾကာငး တစေၾကာငးျဖင စတငေရးသားရမည။ စာပဒတစခခငးစ၌ အဆပါစာပဒတြငေဖာျပမည တကေသာအခကတစခက မတဆကေပးသည စာေၾကာငးတစချဖင စတငရမည။ သ႔မသာ အဆပါစာပဒအား ထညသြငးေဖာျပရေသာ ရညရြယခကက ကယစားလယမား က နားလညႏငမညျဖစသည။
အဆပါပထမစာေၾကာငးသည ‘introductory sentence’ (မတဆကစာေၾကာငး) ဟေခၚေသာ အကဥးခပတစေၾကာငးျဖစသည။ ၎စာေၾကာငးသည စာပဒ တစပဒလး က အစတြငတစေၾကာငးတညးျဖငအကဥးခးထားေပးျခငးျဖစသည။ ထကသ႔ မတဆက စာေၾကာငးမားအား စာပဒမားတြငထညသြငးေပးျခငးျဖင ကယစားလယမားမ မမေရးသား ထားေသာ စာတမးတက နားလညေစရန အေထာကအကျပေပးသည။
ဥပမာ။ ။
စကပးေမြးျမေရးသည ျမနမာႏငင၏စးပြားေရးအတြက အေရးႀကးသည။ ၎ က႑သည gross domestic product (GDP) ၏ ၂၉%၊ အလပအကငရရမႈ၏ ၅၀% ႏင ပကနမား၏ ၃၀% ရသညဟ ကမၻာဘဏမ ေျပာၾကားထားသည။ စကပးေရး၊ ေမြးျမ ေရးႏင ဆညေျမာငးဝနႀကးဌာန၏ ေျပာၾကားခကအရ ေကးလကေဒသေန ျပညသ ၆၈% သည ေကာကပသးႏမားႏင ေမြးျမေရးကအားထားကာ ဝငေငြရရေနသည။
ျမနမာႏငငသည ေရႀကးမႈက ခႏငရညမရေသာ ႏငငျဖစသည။ ျမနမာသတငး အခကအလက စမခန႔ခြမႈယနစ (MIMU) အရ ျမနမာႏငငတြင ႏစစဥ လ ၂ သနးေကာ သည ေရႀကးမႈဒဏက ခစားေနေၾကာငးသရရသည။ UN Habitat ၏ အစရငခစာအရ မတသရာသႏင ဆငကလနးမနတငးသည ျမနမာႏငငအား ရာသဥတဒဏေၾကာင ထခကႏငမႈက ျမငမားေစၿပး မးရြာသြနးမႈအမားဆးျဖစေသာ ၾသဂတလတြင ထခကႏင ေျခအျမငဆးျဖစသည။
သတငးစာေဆာငးပါးတစခ၊ တေတာငးေသာအစရငခစာ (သ႔) website တစခမ စာသားမား (A4 စာမကႏာ တစမကႏာမ ေလးမကႏာခန႔) က bullet point မားအျဖစ အကဥးခးေပးသငသည။
ဥပမာ။ ။
ေအာကပါေဆာငးပါးသည ျမနမာႏငင မေကြးတငးတြင ျဖစေပၚေနေသာ ေရရား ပါးမႈ ျပနာအေၾကာငး ေဖာျပထားသည သတငးစာေဆာငးပါး တစချဖစသည။
ေနေအာင၊ ျမနမာတငးမ၊ မေကြးအေနာကျခမး ေတာငေပၚေဒသ ေကးရြာမား ေရရားပါးမႈ န႔ ရငဆငေနရ၊ ၂၀၁၇ ခႏစ ေဖေဖာဝါရလ ၁၅ ရကhttps://myanmar.mmtimes.com/national-news/mandalay-upper-myanmar/24629-2017-02-15-04-13-03.html
အထကပါေဆာငးပါးက bullet point အနညးငယျဖင အကဥးခးေရးသားႏငသည-
• မေကြးတငးတြင ေရရားပါးမႈျဖစေပၚေနၿပး အခကအခမား ၾကေတြ႕ေနရသည။• တရားမဝငသစခတမႈသည ေရရားပါးမႈက ပမဆးရြားေစေသာ အခကတစခ
ျဖစသည။• အျခားျပနာတစခမာ ေရေပးေဝရနအတြက ေရပကမားမလေလာကမႈ ျဖစ
သည။• ေဒသချပညသမားသည အစးရအဖြ႕အား ေရေထာကပေပးေစလသည။
ဥပေဒမား (သ႔) ဥပေဒၾကမးမားသည စာမကႏာမားစြာ ရညလားႏငသည။ ၎ တ႔က အခနးအသးသးေအာကတြင သးသန႔စာေၾကာငးမားျဖငေရးသားကာ စာပဒတစခ (သ႔) bullet point စာရငးတစခအျဖစ အကဥးခးေပးႏငသည။
ဥပမာ။ ။
ေအာကတြင ဥပေဒတစခ၏ နမနာအကဥးခပကေဖာျပထားသည။ အဆပါ ဥပေဒက အကဥးခးႏငသညနညးလမးမားစြာရႏငသညအနက နမနာတစခအျဖစ ေဖာျပ ထားျခငးျဖစသည။ နမနာအကဥးခပ၌ စာေၾကာငးတစခစမ ကးကားထားေသာ အခနး မားက သရႏငေစရန အေရာငတစခစျဖင အမတအသားျပထားသည။
အခနးမားအားလးက အကဥးခးထားျခငးမဟတေၾကာငးသတျပပါ။ ဥပမာ အား ျဖင အခနး(၁) ‘အဓပၸာယဖြငဆခကမား’ တြင သသာထငရားေသာ အခကအလက အသစမား မပါဝငေသာေၾကာင အကဥးခပတြင ထညသြငးထားျခငးမရပါ။ တညေသာ အခကအလကပါဝငသည အျခားေသာအခနးမားအား အတတကြ ေပါငးစညးထားပက သတျပပါ။
ျမနမာႏငငအမးသားပညာေရးဥပေဒ (ဥပေဒအမတ ၄၁/၂၀၁၄) က စကတငဘာ လ ၃၀ ရက၊ ၂၀၁၄ ခႏစတြင ျပဌာနးခသည။ ေတြးေခၚၾကဆ ေဝဖနပငးျခားႏငေသာ အသဉာဏရသည ႏငငသားမားေမြးထတေပးႏငေရး၊ အရညအခငးျပညမေသာ သက ေမြးပညာဆငရာ ကြမးကငသမားေမြးထတေပးေရး စသည အမးသားပညာေရး ရည မနးခကမားပါဝငသည။ အေျခခမမားျဖစသည ပညာသငၾကားခြငႏင ေကာငးမား၊ တကသလမား၏ လြတလပေသာ ကယတငစမခန႔ခြခြငတ႔က အေသးစတေဖာျပထား သည။ သင႐းညႊနးတမးမားေရးဆြျခငး အပါအဝငျဖစသည အမးသားပညာေရး ေကာမရင၏ တာဝနႏငလပပငခြငမားလညး ပါဝငသည။ ထ႔ျပင မဘမား၊ အပထနးသ မား၊ ဆရာ၊ဆရာမမား၊ ေဒသဆငရာအစးရႏင ပညာေရးဝနႀကးဌာန၏ တာဝနမားက လညးေဖာျပထားသည။ ပညာေရးအဆငတငးတြင အရညအေသြးျပညမေစေရး အစအစဥ မားက ေဖာျပထားသည။1
1 ျမနမာအမးသားပညာေရးဥပေဒ(ဥပေဒအမတ ၄၁/၂၀၁၄)၊ ၂၀၁၄ ခႏစ စကတငဘာလ ၃၀ ရက
xxx အခနး (၂) xxx အခနး (၃) xxx အခနး (၄) မ (၇) xxx အခနး (၈) (၉) (၁၁) xxx အခနး (၁၀)
(၁) ေအာကပါစာပဒမားအတြက မတဆကစာေၾကာငးမားေရးသားေပးပါ။
(က) ေသြးလြနတပေကြးေရာဂါသည ျခငမတဆငကးစကၿပး ျမနမာတငးမသတငး စာအရ အဆပါေရာဂါေၾကာင ၂၀၁၅ ခႏစတြင လ ၁၄၀ ဦး ႏင ၂၀၁၆ ခႏစ တြင ၅၄ ဦးေသဆးခသည။ ျခငမားသည (WHO ၏ ခန႔မနးခကအရ ျမနမာ ႏငငတြင ၂၀၁၆ ခႏစ၌ လေပါငး ၂၄၀ ကေသဆးေစခေသာ) ငကဖားေရာဂါ ပးႏင ဇကာဗငးရပစကလညး သယေဆာငႏငသည။
(ခ) ျမနမာတငးမ သတငးေဆာငးပါးတစခအရ ရနကနႏင မႏေလးကသ႔ျမ႕ႀကး မားတြင ျပညသမားမ အမႈကမားကဆႏၵရသလ ပစေနၾကသညအတြက ေရဆးေျမာငးမား ပတဆ႔ေနသည။ မႏေလးျမ႕တြင ေနထငေသာ ကစညသ က “ဒအဓကေရေျမာငးမာ အမႈကေတြပတေနတအတြက မးရြာရင ေရေတြ လႊမးကနတယ။ လေတြကလညး အမကအမႈကေတြက စညးကမးမရဘ ေျမာငးထလာပစၾကတယ။” ဟ ေျပာဆထားပါသည။
(ဂ) United Nations Population Fund (UNFPA) အရ ျမနမာႏငငတြင လဦးေရ အေယာက ၁၀ဝ၀ အတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈဝနထမး ၁.၃ ေယာကရၿပး WHO အရ အနညးဆး ၂.၃ ေယာကရသည။ ၂၀၁၆ ခႏစတြင ျမနမာတငးမသတငးအရ တဘေရာဂါကသ႔ေသာ ေရာဂါမားကတကဖကရန ဆရာဝနအငအား မလေလာကေၾကာငးသရရသည။ Frontier Myanmar ၏ အစရငခစာတြင “အရညအခငးျပညမေသာဝနထမးမား အျမျပတလပေန ျခငးသည ဘြ႕ရၿပးေသာအခါ ၎တ႔၏ကြမးကငမႈမားက ျမနမာႏငငအတြငး အသးခႏငရန ထနးသမးထားႏငမႈ မရျခငးႏင ေဆးပညာ (သ႔) သနာျပ ဘာသာရပအား ဦးစားေပးေရြးခယသငယရန လႈေဆာႏငမႈမရျခငး တ႔ေၾကာင ျဖစသည” ဟ ေရးသားထားပါသည။
(၂) ျမနမာႏငငအတြငး ေရျပတလပမႈႏငပတသက၍ ေအာကပါသတငးေဆာငးပါး အသးသးကဖတ႐ႈပါ။ အဓကအခကမားက မညသ႔အကဥးခးေရးသားမညနညး။
(က) http://www.7daydaily.com/story/92133 (ခ) http://www.7daydaily.com/story/84293
(၃) ၂၀၁၁ ခႏစ အေသးစားေငြေရးေၾကးေရး ဥပေဒကရာပါ။ အထကတြင သာဓက အျဖစ ေဖာျပထားေသာ ၂၀၁၄ ခႏစ အမးသားပညာေရး ဥပေဒက အကဥးခးထား သညအတငး ဥပေဒပါအခနးအသးသးက အေၾကာငးအရာအလက စေပါငး၍ စာပဒတစခတညးျဖစေအာင မညသ႔အကဥးခးမညနညး။
‘အဓကကစၥရပမား’ အား သတမတေဖာထတျခငးသည တညေသာေခါငးစဥတစခ အေပၚ ေရးသားထားေသာ အမးမးေသာစာေစာငမား (ဥပမာ။ ။ လႊတေတာအစညး အေဝးအတြငး ေဆြးေႏြးမႈမား၊ အစညးအေဝးမတတမးမား၊ NGO အစရငခစာမား၊ ဝငစာမား၊ အၾကျပစာမားႏင သတငးေဆာငးပါးမား) အား ဖတ႐ႈရန လအပသည။ ထ႔အျပင အဆပါစာေစာငအမးမးမ တငျပထားေသာအခကမားမ အဓကဆလရငးက ဆြထတႏငရနလအပသည။ ထအဓကဆလရငးမားသည အဓကကစၥရပမားျဖစသည။
အဓကကစၥရပမား စာရငးက ျပစရနၾကးစားရာတြင ေအာကပါေမးခြနးမားအား မမကယမမ ျပနလညေမးျမနးပါ။
• ဤဥပေဒၾကမး/မဝါဒ၏ အဓကပါဝငသည အခကအလကမားမာ အဘယ နညး။
• ဤ ဥပေဒၾကမး/မဝါဒ ႏငပတသက၍ ေကာမတတြင အစညးအေဝး ျပလပ ၿပးျဖစပါက ေဆြးေႏြးခကမားအတြငး အဓကကစၥရပမားမာ အဘယနညး။
• ေကာမတမ ဤအေၾကာငးအရာႏငပတသက၍ တငၾကားစာမား၊ မတခက မား လကခရရဖးပါသလား။ ရရဖးပါက အဓကျပနာမား၊ စးရမမႈမားမာ အဘယနညး။
• တညေသာ ကစၥရပအေပၚတြင အၾကျပစာ/ဝငစာမားမ တငၾကားထားျခငး၊ မတခကျပထားျခငးမား ရပါသလား။
• ဤဥပေဒၾကမး/မဝါဒက သကေရာကမႈရေစသည (သ႔) လအမား စတဝငစား ရန ျပလပေပးသည အျဖစအပကမား ရပါသလား။
• ဤအေၾကာငးအရာသည အျငငးပြားဖြယ အေၾကာငးအရာ ျဖစပါသလား။ သတငးမားတြင ပါဝငေရးသားထားပါသလား။ အဘယေၾကာငနညး။
• အေၾကာငးအရာႏငပတသက၍ NGO မားမ အစရငခစာ ေရးသားထားျခငး ရပါသလား။
ေကာမတစာတမးတတစေစာငအတြက အဓကကစၥရပမားအား သတမတေဖာ ထတရာတြင မမ၏ ကနဦးစာရငးအား လပေဖာကငဖကတစေယာက (သ႔) ေကာမတ တာဝနခတ႔ႏင ေဆြးေႏြးပါက အသးဝငႏငသည။ မမ၏ ေကာမတဥက႒ (သ႔) အတြငး ေရးမႉးတ႔ႏင ဥပေဒၾကမး/ေခါငးစဥႏင စပလဥးေသာ အဓကကစၥရပမားက ေမးျမနးႏင သည။ ဤနညးအားျဖင အဆပါကစၥရပမားအား မမစာတမးတတြင ထညသြငးေရးသား ထားေၾကာငး ေသခာေစမညျဖစသည။
မမေဖာထတထားေသာ ကစၥရပတစခစက ‘အဓကကစၥရပမား’ ေခါငးစဥေအာက တြင သးသန႔ေခါငးစဥခြတစချဖင စာရငးျပစေဖာျပရမည။ (အခနး ၂ ၏ ေခါငးစဥမား ႏင ေခါငးစဥခြမားက ၾကညရန)
အဓကကစၥရပမား ေရးသားျခငးဆငရာ လမးၫႊနမႈမားအတြက ‘ေကာမတ စာတမးတေရးသားနညးလမး ၫႊနစာအပ (၂၀၁၇)’ ၏ အခနး (၈) ကၾကည႐ႈႏငသည။
ဥပမာ။ ။
မမသည ျမနမာႏငင၏ မးပြားမႈကနးမာေရးအေပၚ သေတသနျပလပေနသညဟ စတကးၾကညပါ။ မမဖတ႐ႈၿပးေသာ အခကအလကစာေစာင အသးသးတြင မခငႏင ေမြးကငးစကေလးသငယ ကနးမာေရးျပနာက သသာစြာအဓကထား ေရးသားထား ေၾကာငး ေတြ႕ရရသည။ အခကအလကစာေစာငအသးသးတြင လငမတဆင ကးဆက ေသာေရာဂါမားအေၾကာငးကလညး ေတြ႕ရရသည။ ထ႔အျပင ျမ႕ျပတြငရရႏငေသာ မးပြားမႈကနးမာေရးဆငရာ ေစာငေရာကမႈႏင ေကးလကတြင ရရႏငေသာ ေစာငေရာက မႈကြာျခားေနပကလညး ကးကားခကတစခ႕ႏငအတ သတျပမသည။ ဆယေကာသက မားႏငလငယမား၏ မးပြားမႈကနးမာေရးကလညး ေနရာအခ႕တြင ေဖာျပထားေၾကာငး ေတြ႕ရရသည။
ဤနညးအားျဖင မမသည ေအာကပါအခကမားပါဝငေသာ အဓကကစၥရပမား စာရငးက စတငေရးသားႏငသည။
• မခငႏင ေမြးကငးစကေလးသငယ ကနးမာေရး• လငမတဆင ကးစကေသာ ေရာဂါမား• ဆယေကာသကမားႏင လငယမား၏ မးပြားမႈကနးမာေရး• ျမ႕ျပႏင ေကးလက ရရႏငေသာမးပြားမႈကနးမာေရးဆငရာ ေစာငေရာကမႈ
ႏႈငးယဥခက
အေၾကာငးအရာႏငပတသက၍ ပမဖတ႐ႈလင မမစာရငးျပစထားၿပးေသာ အဓက ကစၥရပမားႏင ဆကစပသည ေနာကထပအခကအလကမားက ရာေတြ႕ႏငသည။ ထ႔ျပင အျခားေသာအေၾကာငးအရာပစမားကလညး သတျပမလင စာရငးထသ႔ ျဖည စြကႏငသည။
မမ၏စာတမးတသည stakeholder မားႏင ျပလပေသာအစညးအေဝး၊ လထ ၾကားနာမႈ၊ ေကာမတေလလာေရးခရးစဥ (သ႔) seminar တစခအတြက ေရးသားထား သညဆလင ကယစားလယမားေမးျမနးရနအတြက အၾကျပေမးခြနးမားက ထညသြငး ေပးႏငသည။ မမေဖာထတထားေသာ အဓကကစၥရပမားအေပၚ အေျခခထားေသာ အၾကျပေမးခြနးမားက ကယစားလယမားက ေကာမတအစညးအေဝးတြင အခကအလက မားပမရရရန အသးျပႏငသည။ အဆပါအခကေၾကာင ေမးခြနးမားက ရငးလငးစြာ ေရးသားေပးရန အထး အေရးႀကးသည။ ရငးလငးမႈရရမညအျပင ေခါငးစဥႏငဆကစပရနလအပၿပး ကယစားလယမား လအပေသာအခကအလကက ရယရာတြင ထေရာကမႈ ရရမည။
အၾကျပေမးခြနးမားေရးသားျခငးအတြက အျခားေသာအၾက`ဉာဏမားက ‘ေကာ မတ စာတမးတေရးသားနညးလမးၫႊန (၂၀၁၇)’၏ အခနး(၉)တြင ဖတ႐ႈႏငသည။ ထပမျဖညစြကထားေသာ အျခားအၾကဉာဏမားက ေအာကတြငေဖာျပထားသည။
မမ၏ေမးခြနးမားက အသထြကဖတၾကညပါ။ ဤနညးသညေမးခြနးမား ရငးလငးမႈ ရ/မရ ဆးျဖတႏငေသာ အေကာငးဆးနညးလမးျဖစသည။
ရညလားေသာေမးခြနးမားသည နားလညရခကခသည။ ကယစားလယတစဦး သညေမးခြနးမားက နားမလညပါက အဆပါေမးခြနးမားက ေမးျမနးႏငမညမဟတပါ။
ေမးခြနးေပါငးေျမာကမားစြာက တစျပငနကတညးေမးျမနးျခငးအား ေရာငၾကဥပါ။ ထကသ႔ေမးျမနးျခငးသည အျခားသမားက ႐ႈပေထြးေစၿပး အကးမရႏငပါ။ ဥပမာအား ျဖင ေမးခြနးသးခရလင ေမးခြနးတစခတညးအျဖစ ရညလားစြာေမးျမနးမညအစား ရငးလငးေသာ ေမးခြနးတစခႏင ေနာကဆကတြ ေမးခြနးႏစခ ပစျဖငေမးျမနးပါ။
ဥပမာဆရလင ‘ယခႏစအတြငး ကနးမာေရးက႑အတြက အသးစရတ မညသည အဆငထ သးစြရနစစဥထားပါသနညး’ ဟေမးၿပး ေနာကဆကတြ ေမးခြနးအေနႏင ‘ေနာကတစႏစအတြက အသးစရတက မညမစစဥထားသနညး’ (သ႔) ‘ယခင ႏစတြင မညမသးစြခသနညး’ စသည ေမးခြနးတမားျဖင ေမးျမနးႏငသည။
မမ၏စာတမးတတြင ေအာကပါအတငး ေရးသားႏငသည-
• ယခႏစအတြငး ကနးမာေရးက႑အတြက အသးစရတ မညသညအဆငထ သးစြရန စစဥထားပါသနညး။o ေနာကတစႏစအတြက အသးစရတက မညမစစဥထားသနညး။o ယခငႏစတြင မညမသးစြခသနညး။
ကယစားလယမားသည ကစၥရပမားကသးသပရျခငးမာ ျပနာတစရပက တငျပ လာေသာေၾကာငျဖစသည။ မမသည ၎ျပနာကတငျပထားေသာ သတငးေဆာငးပါး မား၊ အစရငခမား (သ႔) stakeholder မားမ ေပးပ႔လာေသာ အခကအလကမားက ရာေဖြေတြ႕ရႏငသည။
ဥပမာ။ ။
• “ျမနမာႏငငမာ ဆရာဝနအငအား မလေလာကမႈ ျဖစေနပါသလား။”• “စြန႔ပစအမႈကမားန႔ ပတေနတေရဆးေျမာငးေတြက ေရႀကးမႈကျဖစေစတ အဓက
အေၾကာငးအရာတစခ ဟတပါသလား။”• “ျမနမာႏငငမာ ျခငေၾကာငျဖစပြားေသာေရာဂါမား ပ႕ႏ႔ေနဆ ျဖစပါသလား။”
ပထမဦးစြာ သကေသထြကဆမညသမား၏ အျမငက ေမးျမနးပါ။
• သငရအျမငအရ ဒျပနာက ရေနပါသလား။ ဘယေလာကထဆးရြားေနပါ သလ။
ျမနမာႏငငတြင ရငဆငရႏငသည ျပနာတစခခ၏ အေၾကာငးရငးႏင ဆးရြားမႈ အေျခအေနတ႔ႏင စပလဥး၍ သေဘာထားအျမငမားၾကားသရလင အလြနအကးရ ႏငသည။
ဒတယအေနျဖင ေျဖရငးရနနညးလမးႏငပတသက၍ ေမးခြနးေမးပါ။
• အဆပါျပနာက ေျဖရငးရနအတြက မညသ႔ေသာအစအစဥမားက ေဆာင ရြကသငပါသနညး/ မညသ႔ေသာ အစအစဥမားက ေဆာငရြကေနပါသနညး။
လႊတေတာ၏အခနးက႑သည ျပညသလထ၏ဘဝက ျမႇငတငေပးရနျဖစေသာ ေၾကာင ျပနာအားေဖာထတၿပးလင ျဖစႏငေသာအေျဖမားက အျမေမးျမနးရမည။
မဝါဒတစခ၊ ျပနာတစခ (သ႔) ေျဖရငးရနနညးလမးတစခတ႔အား တငးတာႏင မည နညးလမးမားကရာေဖြပါ။ အဆပါ ကနးဂဏနးမားႏင တငးတာခကမားသည ယခင ျဖစပကခေသာအေျခအေန (သ႔) အျခားႏငငမား၏ အေျခအေနႏင ႏႈငးယဥေပး ႏငသည။ ေကာမတမ ေနာကဆးေဆြးေႏြးေမးျမနးခသညအခနမစ၍ ကနးဂဏနးမား ေျပာငးလမႈမားရ/မရ၊ တးတကမႈမား ရ/မရ သရျခငးျဖင ကစၥရပတစခတြင တးတကမႈ မား ရ/မရက စစေဆးႏငသည နညးလမးတစခလညးျဖစသည။
သကေသထြကဆသမားမ ေျပာဆေသာ ကနးဂဏနးမားအား တငးတာႏငရန ေကာမတမေမးျမနးႏငေသာ ေမးခြနးမားက ေအာကတြငနမနာျပ၍ ေဖာျပထားသည-
• ျပနာႏငပတသကေသာ အခနကာလမားက ေမးျမနးပါ။ ဤျပနာ ျဖစပကေနသညမာ မညမၾကာျမငေနသနညး။ ေျဖရငးမႈက မညသညအခန ေဆာငရြကမညနညး။
• ျပနာျဖစပကေနသညမာ အၾကမမညမရျပနညး။• လအေရအတြကမညမ ထခကမႈရသနညး။• အဖြ႕အစညးမညမ ပါဝငသနညး။• ရရႏငေသာ ကနးဂဏနးအခကအလကမားမာ အဘယနညး။• သကေသထြကဆသမား ေျပာဆေနေသာ အခကမားက ေပၚလြငရငးလငး
ေစရန ျပမား (သ႔) အေျဖမား၏ သာဓကမားက ေဖာျပေပးပါ။• အဆပါသာဓကမားက မညသ႔စစေဆး အတညျပႏငသနညး။
လႊတေတာဝနထမးတစဦးအျဖစ တာဝနထမးေဆာငရာတြင သမာသမတ ကမႈ သည အေရးအႀကးဆးအပငးျဖစသည။ ဤအခကသည ကယစားလယမားမ ဝနထမး မား လပငနးေကာငးမြနစြာ ေဆာငရြကႏငေၾကာငး ယၾကညေစသည အခကျဖစသည။ ဝနထမးအေနျဖင ႏငငေရး႐ႈေထာငတစခ (သ႔) သေဘာထား အျမငတစခအား အျခား တစခထကပ၍ ဦးစားေပးသညပစအျဖစ ကယစားလယမားမ ထငျမငျခငးမရေစရန ျပလပရမည။
ဥပမာ။ ။
ရြာတစရြာတြင သတတြငး တစတြငး တးေဖာရနသင/မသင ျငငးခမႈမားရေနသည။ အလပအကငမားက ဖနတးေပးႏငၿပး သတတြငးေကာမတမ ေကာငးတစေကာငးႏင ေဆး႐တစ႐ေဆာကလပေပးရန ကတေပးထားေသာေၾကာင အခ႕လမားက တးေဖာမႈ က ျပလပေစလသည။ သ႔ေသာ ညစညမးမႈမားျဖစေပၚေစျခငးႏင ရြာသ႔ ေငြေၾကးအနညး ငယ ျပနလညေပးအပေသာလညး လယယာေျမမားအား ထခကမႈမားျဖစေပၚေစျခငး တ႔ေၾကာင အျခားသမားက သတတြငးတးေဖာရန ဆနကငၾကသည။
ထရြာသည သင၏ဇာတရြာျဖစေနၿပး သငထတြငျပငးထနေသာ အျမငသေဘာ ထားမား ရေနႏငသည။
သ႔ေသာ သမာသမတကေစရန သငရာေဖြေရးသားေသာ အခကအလကမားတြင -
• မမ၏ကယပငထငျမငခကက ဖယထတၿပး မမကယပငယဆခကမားအား ေရးသားျပသထားျခငးမရရပါ။ အထကပါ သတတြငးဥပမာတြင မမ၏ စာတမး တ၌ ေရးသားထားျခငးမားမတဆင မမ၏ကယပငယဆခကမားအား သတျပ ႏငျခငး မရရပါ။
• အေၾကာငးအရာႏငပတသက၍ မညသည႐ႈေထာငကမ အေလးေပးေဖာျပ ျခငး (သ႔) ေဝဖနျခငးမျပဘ ႐ႈေထာငအားလးက ထညသြငးရမည။
သမာသမတကမႈအတြက အဓကအခကတစခမာ ကးကားခကထညသြငးျခငး ျဖစသည (အခနး ၄ ကၾကညရန)။ အထကပါ သတတြငးဥပမာတြင သတတြငးတးေဖာ
မႈႏငပတသကသည ခးကးေျပာဆမႈမားႏင ေဝဖနမႈမားကထညသြငးႏငသည။ သ႔ေသာ ကးကားခကမားက ထညသြငးေပးျခငးျဖင-
(၁) စာတမးတပါ သေဘာထားမားသည အျခားသမား၏ သေဘာထားမား ျဖစၿပး မမ၏ ကယပငထငျမငခကမားမဟတေၾကာငး ျပသႏငသည။
(၂) အမးမးေသာ သေဘာထားအျမငမားက ထညသြငးထားေၾကာငး ျပသႏင သည။
(၃) အခကအလကမားအား ရယထားေသာ မရငးေနရာက ျပသေပးၿပး ကယစား လယမားမ ကယတငဖတ႐ႈႏငသည။
သ႔ေသာ မမ၏အရငးအျမစမားက ဂရတစကေရြးခယၿပး ကးကားခကမား ထည သြငးေပးျခငးအျပင သမာသမတကေစရန မမစာတမးတတြင ထညသြငးေရးသားေသာ စကားလးမားႏင ဘာသာစကားမားကလညး ဂရျပရမည။
သမာသမတကမႈက ေအာကပါအတငး ေဆာငရြကႏငသည။
• ဘကမလကေသာ၊ မညသညထငျမငခကမ မထငဟပေစေသာ အသးအနႈနး မားျဖင ေရးသားပါ။ (နာမဝေသသနမားႏင ၾကယာဝေသသနမား၊ အျပ သေဘာ (သ႔) အနတသေဘာေဆာငသည စကားလးမားက အသးျပေသာ အခါ သတႀကးစြာထားပါ။)
• အခကအလကႏင ထငျမငခကမားက ခြျခားပါ။• မမေရးသားသည အရာအားလးက အေထာကအထားမားျဖင ခငမာေအာင
ျပလပပါ။• မတညေသာ ႐ႈေထာငအသးသးက ေသခာထညသြငးပါ။
၂၀၁၅ ခႏစတြင ဥပေဒကျပ႒ာနးခေသာလညး အစးရအဖြ႕သည ျပျပင ေျပာငးလမႈမားက မၾကာေသးမကမ စတငအေကာငအထညေဖာ ေဆာင ရြကေနဆ ျဖစသည။
» ျပျပငေျပာငးလမႈမားက အစးရအဖြ႔က ေဆာလငစြာေဆာငရြကသင သည ထငျမငခကက ထငဟပေစေသာေၾကာင အထကပါစာေၾကာငး သည ဘကမလကေသာဘာသာစကားျဖင ေရးသားထားျခငး မဟတပါ။
၂၀၁၅ ခႏစတြင ဥပေဒကျပ႒ာနးခၿပး အစးအရအဖြ႕သည ျပျပငေျပာငး လမႈမားက ၂၀၁၈ ခႏစတြင စတငအေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကခ သည။
» အထကပါစာေၾကာငးတြင ဥပေဒျပ႒ာနးခသညအခနႏင ျပျပငေျပာငး လမႈအား အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကသညအခနတ႔က ခးမြမးျခငး (သ႔) ေဝဖနကရျခငးမရဘ အခကအလကမားက ေဖာျပထားသည။ အစးရ အဖြ႕မ ျပျပငေျပာငးလမႈက ပ၍ေဆာလငစြာ ေဆာငရြကသင/ မသငက ကယစားလယမားမ ၎တ႔၏ ကယပငသးသပခကမားျဖင ဆးျဖတႏင မည ျဖစသည။
အစးရအဖြ႕သည အဆျပခက၏ ပတဝနးကငဆငရာ ထခကမႈမားက သးသပရန ပကကြကခသည။
» ပတဝနးကငဆငရာထခကမႈမား ေသခာေပါကရေနျခငး၊ ထကစၥရပ က စတဝငစားမႈမျပေသာေၾကာင အစးရ၏လပရပမာ မားယြငးျခငးစသည အခကႏစခက ေဖာျပေနေသာေၾကာင ဘကမလကေသာ ဘာသာစကား ျဖင ေရးသားထားျခငးမဟတပါ။
အစးရအဖြ႕က အဆျပခက၏ ပတဝနးကငဆငရာ ထခကမႈမားက သးသပထားသည အေထာကအထားမားက မေတြ႕ရပါ။
» ဝနႀကးဌာန၏ ေျပာဆခကတြငပါဝငေသာ အခကကသာ ေျပာၾကား ထားၿပး ေဝဖနခကျပေသာ ဘာသာစကားက အသးမျပထားပါ။ ဤ စာေၾကာငးက အေထာကအထားႏငတကြ အျပညအဝ ေထာကပေပးႏင သည။
လႊတေတာသည အလြနေကာငးမြနေသာ စြမးအငဆငရာဥပေဒၾကမးက ေႏးေကြးစြာ သးသပေနသည။ အဆပါလပငနးစဥသည အခနအေတာ ၾကာျမငျပျဖစၿပး ေႏာငေႏးမႈမား ရေနသည။
» ဘကမလကေသာ ဘာသာစကားျဖင ေရးသားထားျခငး မဟတပါ။ ဥပေဒၾကမးက ခးမြမးထားၿပး လႊတေတာကေဝဖနထားသည။
လႊတေတာသည စြမးအငဆငရာဥပေဒၾကမးက ျပငဆငရနသင/မသင ဆးျဖတႏငရန စတငသးသပေနသည။ အဆပါလပငနးစဥသည လြနခ ေသာႏစလတြင စတငခသည။ ရကသတပတ ၃ ပတအတြငး ၿပးစးႏငရန အစအစဥဆြထားသည။
» အခကအလကကသာေပးၿပး အရညအေသြးအေပၚ ဆးျဖတမႈမျပ ထားပါ။
ဥပေဒၾကမးတြင အားနညးခက သးခကရသည။
ဥပေဒၾကမးတြင အားနညးခက သးခကရသညဟ NGO မ ေဖာထတခ သည။
ဤစမကနးသည ေကးလကေဒသရ ဆငးရႏြမးပါးမႈက ေလာခရာတြင အေထာကအက ျပႏငလမမည။
ဤစမကနးသည ေကးလကေဒသရ ဆငးရႏြမးပါးမႈက ေလာခရာတြင အေထာကအကျပႏငလမမညဟ ဝနႀကးဌာနက ေျပာၾကားခသည။
လႊတေတာသည စြမးအငဆငရာဥပေဒၾကမးက ပမေကာငးမြနေစရန တျဖညးျဖညး သးသပေနသည။ သ႔ေသာ အဆပါလပငနးစဥသည အခန အေတာၾကာျမငျပျဖစသည။
“ရာသဥတေျပာငးလမႈက ဆန႔ကငသမား” ဟေသာ NGO အဖြ႕သည စြမးအငဥပေဒၾကမး၌ ကာဗြနဓာတေငြ႕ထတလႊငမႈ ေလာခေရးအတြက
နညးလမးမားမပါဝငေသာေၾကာင အားနညးခကမားရသညဟ ေကာမတ သ႔ ေရးသားေပးပ႔ခသည။ အဆပါစာတြင ယချပနာမာ အေျဖတစခ အလငအျမနလအပေသာ အေရးႀကးျပနာတစခ ျဖစေသာေၾကာင သးသပမႈလပငနးစဥမာ ေႏးေကြးလြနးသညဟ NGO မ ေထာကျပထား သည။
ေအာကပါစာေၾကာငးမားက ဖတ႐ႈ၍ ပ၍သမာသမတကေသာပစျဖင အၾကျပ ေရးသားပါ။
(၁) တ႐တႏငငသည ၎၏ၾကြယဝမႈကအသးျပ၍ ကနသြယေရးႏင စးပြားေရး တးတကမႈက လႊမးမးေနေသာေၾကာင အေရ႕ေတာငအာရတြင ႀကးမားေသာ ျပနာတစခ ျဖစေနသည။
(၂) ႏငငျခားကမၸဏမားသည စးပြားေရးအေျခအေနက ပမဆးရြားေစသညဟ ပါတေခါငးေဆာငက ေျပာၾကားခသည။ အဆပါကစၥရပသည အဓကျပနာ တစချဖစေၾကာငး ပါတဒတယေခါငးေဆာငက သေဘာတခသည။ ထ႔ေၾကာင ႏငငျခားကမၸဏမားအားလးက ပတပငသငသည။
(၃) ႏငင၏ ေတာငဘကပငးတြင အမေျမကစၥသည ျပနာတစချဖစေနခၿပး လတတေလာပငးတြင ပမဆးရြားလာသည။
69
သေတသနျပလပၿပး အခကအလကမားရာေဖြေတြ႕ရကာ မမစာတမးတထတြင ထညသြငးၿပးေသာအခါ အဆပါအခကအလကမားအတြက ကးကားခကတစခ ဖနတး ရမည။ ကးကားခကတစခသည အခကအလကမား ရရသညေနရာကျပသၿပး အျခားသ မားမ အဆပါအခကအလကမားက ကယတငရာေဖြႏငေအာင ေဆာငရြကေပးသည။
ကးကားခကထညသြငးျခငးသည ေအာကပါအခကမားေၾကာင အလြနအေရးႀကး သည-
• ထငျမငခကတစခက ထညသြငးထားပါက မမ၏ ထငျမငခကမဟတဘ မညသ၏ ထငျမငခကျဖစေၾကာငးက ေဖာျပေပးျခငးျဖင ကးကားခကသည သမာသမတကမႈက ျပသေပးသည။
• မမဆကသြယရယထားေသာ အရငးအျမစမားႏင မတညေသာ အရငးအျမစ အသးသးကရယထားေၾကာငး မမ၏ကယစားလယမားက ေဖာျပေပးျခငးျဖင တကမႈက ျပသေပးသည။
• မမဆကသြယရယထားေသာ အရငးအျမစက မမ၏ကယစားလယမားႏင တာဝနခတ႔မ ဖတ႐ႈႏငေသာေၾကာင ရငးလငးမႈကျပသေပးသည။ အထး သျဖင အေၾကာငးအရာတစခက အကဥးခးေဖာျပေပးထားလင အရငးအျမစ တစခလးက ဖတ႐ႈေစႏငေသာေၾကာင ဤအခကသည အေရးႀကးသည။
• မမဆကသြယရာေဖြထားေသာ အရငးျမစမားႏင အခကအလကရယထား ေသာေနရာမားက ရကသတပတမားစြာ (သ႔) လေပါငးမားစြာ (သ႔) ႏစေပါငး မားစြာတငေအာငထ မမအားမတမေစႏငသည။
သ႔ေသာ အထကပါအခကမားႏငကကညေစရန ကးကားခကမားသညရငးလငးၿပး ရာေဖြရလြယကရနလအပသည။ မမအသးျပႏငေသာ ကးကားခကပစမားႏင ထေရာက စြာအသးျပႏငသည နညးလမးမားက ကနအခနးမားတြင ေဖာျပေပးထားသည။
ကးကားခကမားထညသြငးရန အဓကနညးလမးမားမာ footnote ထညသြငးျခငး ႏင endnote ထညသြငးျခငးျဖစသည။ Foonote သည အခကအလကက ေရးသားထား ေသာ စာမကႏာ၏ ေအာကေျခတြငေဖာျပေပးၿပး Endnote သည စာေစာင၏ ေနာကဆး တြင ေဖာျပေပးသည။ ၎တ႔ႏစခလးသည အရငးအျမစမားႏငပတသကသည အခက အလကမားကေဖာျပေပးၿပး အမနတကယကြာျခားခက သပမရပါ။ ၎တ႔ႏစခသည ပစျခငးဆငတေသာလညး Footnote အသးျပလင စာဖတသမ စာတမးတ၏ေနာကဆး သ႔လန၍ ၾကည႐ႈရနမလအပဘ အခကအလကကသရႏငေသာေၾကာင footnote က ပ၍ ႏစသကၾကသည။
Footnote တစခက ေအာကပါအတငးဖနတးႏငသည။
• ထညသြငးခငေသာ စာေၾကာငး၏ေနရာ (မားေသာအားျဖင စာေၾကာငး၏ အဆး) က click ႏပပါ။
• ‘References’ ကႏပပါ။
• ‘Insert footnote’ကႏပပါ။
(မတခက။ ။ အဆင(၂) ႏင အဆင (၃) အစား shortcut Ctrl+Alt+F ကႏပ၍ footnote ကဖနတးႏငသည။
• စကားလး၏ေဘးတြင footnote နပါတတစခ ေပၚလာမညျဖစသည။ သက ဆငရာစာမကႏာ၏ ေအာကေျခတြငလညး မမ၏ကးကားခကက ထညသြငး ႏငသည ေနရာတစခေပၚလာမညျဖစသည။
နပါတကဖကလကလင footnote ကဖကၿပးသားျဖစမည။
Footnote မား ထပမထညသြငးလင (သ႔) ပယဖကလင footnote နပါတမား သည ေနာကဆးအေျခအေနႏငကကေအာင အလအေလာက ျပငဆငသြား မညျဖစသည။
Footnote ကအသးျပ၍ ကးကားခကမားထညသြငးေသာအခါ အထားအသပစက တစပစတညးျဖစေအာင ေရးသားသငသည။
အျခားအခကအလကမားမပါဝငဘ Link (URL) မားကသာ footnote တြင ကးယ ေဖာျပျခငး မျပသငပါ။ Link မားကသာထညသြငးထားပါက ကယစားလယမားသည စာတမးတစာရြကေပၚတြင အသးျပႏငမညမဟတေသာေၾကာင အရငးအျမစႏငပတ သက၍ အခကအလကေပးစြမးႏငမႈမာ ကန႔သတခကမား အမားအျပားရေနသည။
သတငးအခကအလကတစခ၏ အရငးအျမစ၊ ေရးသားေသာသ၊ ေရးသားသည ရကစြႏင မမၾကည႐ႈသညရကစြ စသညတ႔က ကယစားလယမားအားသရေစရန တတ ကက ေဖာျပရမည။ သတငးအခကအလကမားသည အခနႏငအမ ေျပာငးလၿပး သက ဆငမႈမရေတာဘ ျဖစႏငေသာေၾကာင ေန႔စြကထညသြငးေပးရန အေရးႀကးသည။ မမ ရာေဖြေတြ႕ရေသာအခနႏင မမေရးသားေသာအခနတ႔က ထညသြငးေပးျခငးျဖင ကယ စားလယမားအတြက အကးရေစသည။ တတႏငပါက Link ထညသြငးေပးျခငးျဖင အကးရႏငသည။ သ႔ေသာ အထကပါေဖာျပပါ အခကမားအား ထညသြငးၿပးမသာ link ကထညသြငးရမည။
ေအာကတြငေဖာျပထားေသာပစအတငး အစဥလကထညသြငးၿပး အခကမားက တတႏငသမ အမားဆးထညသြငးရမည-
• စာေရးသအမည (သ႔မဟတ စာေစာငတစခအား ထတေဝထားေသာ အဖြ႕ အစညး/ မဒယာ၏နာမည)
• ေခါငးစဥ (ပမနအားျဖင italics ျဖငေစာငး၍ေရးသည။ မျဖစမေနလကနာရန မလပါ။)
• ထတေဝသနာမည (စာအပတစအပျဖစခလင)• ထတေဝသညရကစြ• စာမကႏာနပါတ (အစရငခစာ၊ စာအပတစအပ၊ စာေစာငတစခမ တက႐က
ကးကားခကျဖစလင)• ၾကည႐ႈသညရကစြ ေလးေထာငကြငးအတြငး (ဒစဂစတယစာေစာင/ေဆာငး
ပါးအတြက)
ေရးသားသ/အဖြ႔အစညး အမည၊ ေခါငးစဥ၊ ထတေဝသ၊ ေန႔စြ၊ စာမကႏာနပါတ၊ [ၾကည႐ႈသညေန႔စြ]
သာဓကမား။ ။
ထးသန႔၊ ျမနမာတငးမ၊ ေကးလကမးလငးေရးတြင ျဖညစြကသးစြမည အတလေခးေငြ ယရသနး ၃၀ က လႊတေတာအတညျပ၊ ၁၅.၈.၂၀၁၈ [ၾကည႐ႈသည ရကစြ ၂၀.၅.၂၀၁၉] https://myanmar.mmtimes.com/news/114170.html
ျမငေဆြ (ေၾကး/ေျမ)၊ ျမနမာဆနစပါးက႑ ဖြ႕ျဖးတးတကေရး၊ ျမနမာအလငး၊ ၁၆.၃.၂၀၁၈
၂၀၁၇-၂၀၁၈၊ ဘ႑ာေရးႏစ ရသးခန႔မနးေျခ ေငြစာရငးဆငရာ အခကအလကမား၊ စမ ကနးႏငဘ႑ာေရး ဝနႀကးဌာန၊ ၃၁.၅.၂၀၁၇၊ စာမကႏာ ၁၃ [ၾကည႐ႈသညရကစြ ၂၃.၇.၂၀၁၉]
၅.၁၀.၂၀၁၈ တြင ကနသြယေရးဝနႀကးဌာနႏင ျပလပေသာ အစညးအေဝး၏ မတတမး၊ ျပညသ႔လႊတေတာ စးပြားေရးႏင ဘ႑ာေရးဖြ႕ျဖးတးတကေရး ေကာမတ၊ စာမကႏာ ၂
Hyperlink ဆသညမာ ဒစဂစတယစာေစာငတစခတြင စကားလးတစလးက ႏပ လကပါက website တစခက အလအေလာကေရာကရသြားေစေသာ စနစတစခ ျဖစ သည။ အြနလငးအရငးအျမစတစခက အေျခခ၍ ေရးသားထားေသာစကားလးမားက ႏပလကျခငးျဖင သေတသနျပလပရနအတြက အဆပါအရငးအျမစ တစခက တက႐က ဖတ႐ႈေစႏငေသာ နညးလမးတစချဖစသည။
သ႔ေသာ hyperlink မားသည ကြနျပတာ၊ မဘငးဖနး စသညျဖငဖတ႐ႈရေသာ ဒစဂစတယစာေစာငတြငသာ အသးဝငမညျဖစၿပး စာရြကမားေပၚတြင အသးဝငမည မဟတပါ။
Hyperlink တစခက ေအာကပါအတငးဖနတးႏငသည -
• သတငးအခကအလက၏ မလ website ႏင ကးကားခတဆကခငေသာ စကားလးမားက highlight လပပါ။
• Right click ႏပၿပး ‘Link’ (သ႔) ‘Hyperlink’ က ေရြးခယပါ။ URL ‘Address’ (website လပစာ) ထညသြငးႏငသည box တစခေပၚလာမည။
• Website ကသြားပါ။ (ယခနမနာမာ သတငးေဆာငးပါးတစချဖစသည။) URL က highlight လပၿပး Copy လပပါ။
• “Address” ဟေသာ ေနရာတြင URL က paste လပၿပး OK ကႏပပါ။ သင ေရြးခယထားေသာ စကားလးမားသည hyperlink အျပာေရာငအျဖစ ေျပာငး သြားၿပး ခတဆကထားေသာ internet သ႔ ၾကည႐ႈႏငမည ျဖစသည။
ဥပေဒတစခက ကးကားလေသာအခါ အနညးငယကြျပားေသာနညးျဖင ကးကားရသည။ ျမနမာႏငငဥပေဒတစခက ကးကားလလင-
ဥပေဒ၏နာမည (ျပ႒ာနးေသာေန႔ရက)၊ အခနး (သ႔) စာမကႏာနပါတ၊ ပဒမ
ႏငငျခားဥပေဒတစခကကးကားလလင-
ႏငငျခားအစးရ (သ႔) လႊတေတာ၏နာမည၊ ဥပေဒ၏နာမည (ျပ႒ာနးေသာေန႔ရက)၊ အခနး (သ႔) စာမကႏာနပါတ၊ ပဒမ
ဥပမာ။ ။
[ျမနမာဥပေဒ] ႏငငသားဥပေဒ၊ စာမကႏာ ၄၄[ႏငငျခားဥပေဒ] ယေကႏငငလႊတေတာဆငရာဥပေဒ၊ Enterprise Act 2016, အခနး ၈
Footnote တစခဖနတးရနအတြက လအပေသာ အခကအလကမားအားလးက ေအာကပါသာဓကမားတြင ေဖာျပထားသည။ ေဖာျပထားေသာ ပစမားႏင နညလမးမား က အသးျပ၍ footnote တစခဖနတးပါ။
(၁)
(၂)
(၃)
(၄)
77
(၁)
(၂)
ပထမစာေၾကာငး သည ျပနာက မတဆက ေဖာျပ ထားျခငးမရပါ။
စာေၾကာငး တစေၾကာငးတြင မတညေသာ အခကမားစြာ ပါဝငေနၿပး နားလညရ ခကခေနသည။
တညေသာအခကအလကက ထပတလလ ျပနလညေဖာျပ ထားသည။
ဤအခကအလက သည စာပဒတြင ေဆြးေႏြးထား ေသာ ကစၥရပႏင တကရက ဆကစပမႈ မရပါ။
ယေကႏငင၏ ဧကရာဇက ဒတယအယလဇဘက ဘရငမႀကး ဟေခၚသည။ ဧကရာဇသည ဥပေဒမားအား ေရးဆြျခငးႏင ျပငဆငျခငးက ေဆာငရြကႏငစြမး ရခ ေသာလညး ယခအခါ အဆပါအာဏာသည ယေကလႊတ ေတာ၌သာရၿပး ႏငငေတာ၏ ဥပေဒမျဖစခင လႊတေတာမ တငသြငးေသာ ဥပေဒတငးက ဧကရာဇမ လကမတထး ေပးရဆ ျဖစေသာလညး လကရ ဒမကေရစစနစတြင ဧကရာဇသည မညသညအခါမ ဥပေဒတစခအား လကမတ ေရးထးေပးရန ျငငးဆချခငးမရဘ ႏစေပါငး ၃၀ဝ အတြငး မညသည ဧကရာဇမ ျငငးဆချခငးမရေပ။ ဥပေဒမားအား ေရးဆြျခငးႏင ျပငဆငျခငးက ဆကလက ေဆာငရြကႏင စြမးမရေသာ ဧကရာဇသည ႏငငေရးအျမင တစစတစခအား ေဖာျပျခငး (သ႔မဟတ) ႏငငေရး ပါတတစခအား ေထာက ချခငးတ႔က မျပလပေပ။ လႊတေတာဆငရာ ကာလသတ မတခက အကဥပေဒ (၂၀၁၁) အရ လႊတေတာမ ေရြး ေကာကပြက ေဆာလငစြာေဆာငရြကရန မေပးျခငးမလြ၍ ယေကႏငငသည အေထြေထြေရြးေကာကပြက ၅ ႏစ တစခါေဆာငရြကရမညျဖစသည။ အေထြေထြေရြးေကာကပြ တစခအၿပးတြင ဧကရာဇမ ဝနႀကးခပအား တရားဝငခန႔ အပရန တာဝနရေသာလညး မညသညပဂၢလအား ခန႔ အပရမညဟေသာ ဆးျဖတခကအား ခမတရာတြင မည သညအခနးက႑မ ပါဝငျခငးမရပါ။
အထကပါစာပဒက ပမေကာငးမြနေအာင ေအာကပါအတငးျပငဆငႏငသည။
မတဆကစာေၾကာငး တစေၾကာငးျဖင စာပဒတြင ေဆြးေႏြးမည ကစၥရပက ရငးလငးစြာ အစပး၍ ေဖာျပထားသည။
ယေကႏငင အစးရစနစတြင ဧကရာဇသည ႏငငေရး (သ႔) အပခပေရးအာဏာမား ကငသးျခငးမရဘ အဓကအားျဖင သေကၤတတစခအျဖစ တညရသည။ ဧကရာဇသည ဥပေဒမားအား ေရးဆြျခငးႏင ျပငဆငျခငး က ေဆာငရြကႏငစြမးရခေသာလညး ယခအခါ အဆပါ အာဏာသည ယေကလႊတေတာ၌သာရသည။ ႏငငေတာ ၏ဥပေဒမျဖစခင လႊတေတာမ တငသြငးေသာ ဥပေဒ တငးက ဧကရာဇမ လကမတထးေပးရဆျဖစၿပး လကရ ဒမကေရစစနစတြင ဧကရာဇသည မညသညအခါမ ဥပေဒတစခအား လကမတေရးထးေပးရန ျငငးဆချခငး မရေပ။ ႏစေပါငး ၃၀ဝ အတြငး မညသည ဧကရာဇမ ျငငးဆချခငးမရေပ။ ဧကရာဇသည ႏငငေရးအျမင တစစတစခအား ေဖာျပျခငး (သ႔) ႏငငေရးပါတတစခအား ေထာကချခငး တ႔ကမျပလပေပ။ အေထြေထြေရြးေကာကပြ တစခအၿပးတြင ဧကရာဇမ ဝနႀကးခပအား တရားဝင ခန႔အပရန တာဝနရေသာလညး မညသညပဂၢလအား ခန႔အပရမညဟေသာ ဆးျဖတခကအား ခမတရာတြင မညသညအခနးက႑မ ပါဝငျခငးမရပါ။
(နမနာမား)
(၁) “e-Gorvernment သည အစးရအဖြ႔အစညးမား၏ ဝနေဆာငမႈက သတငး အခကအလကႏငနညးပညာ (ICT) အား ကရယာအျဖစ အသးျပ၍ ေဆာင ရြကေပးျခငးျဖစသျဖင စြမးေဆာငရညရၿပး ထေရာကေသာ ဝနေဆာငမႈမးက ျဖစေပၚ ေစပါသည။” (ဤစာေၾကာငးသည e-Gorvernment စနစ၏ ရညရြယ ခကက အကဥးခ းေဖာျပေပးေသာေၾကာင အေရးႀကးေသာစာေၾကာငးျဖစသည။)
(၂) Master Plan အရ အစးရမားသည “ျပညသကဗဟျပေသာအစးရ ဟသည လမးေၾကာငးအား ေလာကလမးလာၾကေၾကာငး” ေဖာျပထားသည။
(၃) e-Government လပငနးစဥ ဖြ႕ျဖးတးတကမႈမားသည “ႏငငအတြငးရ ICT လပငနးစ၏ ထတလပမႈႏင ေရာငးလအားက ျမႇငတငေပးႏငသညစြမးပကား” ရေနသည။ (စာပဒ၄)
၁။
(က) “ျမနမာႏငငတြင ျခငမားသည ေသေစႏငသည အလြနဆးဝါးေသာ ေရာဂါ မားက သယေဆာငသည။”
(ခ) “အမႈကမားျဖငပတေနေသာေရေျမာငးမားသည ေရႀကးေစေသာ အခက တစခကျဖစသည။”
(ဂ) “ျမနမာႏငငတြင ဆရာဝနအငအားမလေလာကမႈႏင ၾကေတြ႕ေနရသည။”
၂။
(က)
• မႏေလးတငးေဒသႀကးရ ေကးရြာမားက အစးရမေရေထာကပမႈ ျပလပ ေပးမညျဖစသည။
• ထေရေထာကပမႈအတြက ကနကေငြမာ ကပသနး (၂၀) ျဖစသည။• ေရရားပါးမႈကၾကေတြ႕ေနရေသာ ေကးရြာအေရအတြကမာ ျမငတက
လာသည။• စဥဆကမျပတျဖစေသာ အေလအကငမားႏငပတသက၍ အသပညာ
ေပးျခငးသည ေရရားပါးမႈမားအတြက ေျဖရငးမႈတစချဖစသည။
(ခ)
• ရခငျပညနယ စညပငသာယာအစးရသည ေရရားပါးမႈကကညေျဖရငး ရန ေရတြငး၊ ေရကနမား တညေဆာကရန ေငြေၾကးေထာကပမႈမား ျပလပေနသည။
• ေရတြငး၊ ေရကနေပါငး ၁၂၀ တညေဆာကရန စစဥထားၿပးျဖစသည။• ေရလအပေသာျပညသမားသည အစးရကဆကသြယႏငၿပး အစးရ
အဖြ႕မ ေရေထာကပေပးမညျဖစသည။
၃။
(၁) တ႐တႏငငသည သသာထငရားေသာ ေငြေၾကးအရငးအျမစမားရၿပး အေရ႕ ေတာငအာရႏငငမားႏင တကၾကြစြာ ကနသြယေဆာငရြကကာ ရငးႏးျမႇပႏ မႈမားက ျပလပသည။
(၂) ႏငငျခားကမၸဏမားသည စးပြားေရးအေျခအေနအေပၚ ဆးကးသကေရာက မႈမားရေနသညဟ ပါတ၏ဦးေဆာငသအဖြ႕ဝငမားမ ေျပာၾကားခသည။
(၃) လြနခေသာ ႏစအနညးငယအတြငး အမျခေျမမား၏ အရညအေသြးႏင ဝယယရရႏငမႈသည ႏငင၏ေတာငဘကပငးတြင ေလာကလာသညဟ အေထာကအထားမားအရ သရရသည။
(၁) House of Commons Libary; by Matthew Keep, Briefing paper: The Welfare Cap, 2 March 2017
(၂) ျမနမာႏငင အငဂငနယာေကာငစဥပေဒ ၂၀၁၃
(၃) Zaw Nyunt, Battle beats up for key seats in coming by-election, Myanmar Times, 22 March 2017, [accessed on 29 October 2018] https://www.mmtimes.com/national-news/25414-battle-heats-up-for-key-seats-in-coming-by-election.html
(၄) UK Government, Equality Act 2010, Chapter 15
