hovhannes tumanyan

12
Հովհաննես Թումանյան

Upload: karinemkhitaryan

Post on 02-Jul-2015

184 views

Category:

Documents


5 download

TRANSCRIPT

Page 1: Hovhannes tumanyan

Հովհաննես Թումանյան

Page 2: Hovhannes tumanyan

ԿենսագրությունՀովհաննես Թումանյանը ծնվել է1869 թվականի փետրվարի 19-

ին, Լոռվա Դսեղ գյուղում:[2]։

1877-79 թթ-ին, Թումանյանըսովորել է Դսեղի ծխականդպրոցում: 1879-1883 սովորում էՋալալօղլու(այժմ Ստեփանավան) նորաբացերկսեռ դպրոցում:[5] 1883 թ-իցբնակվել է Թիֆլիսում: 1883-87

թթ-ին սովորել է ԹիֆլիսիՆերսիսյան դպրոցում, սակայննյութական ծանր դրությանպատճառով 1887թ. ստիպվածեղավ թողնել դպրոցը և սկսեցաշխատել Թիֆլիսի հայեկեղեցական դատարանում,

այնուհետև ՀայՀրատարակչական միությանգրասենյակում (մինչև 1893 թ)։

1893 թ-ից աշխատակցել է«Աղբյուր», «Մուրճ», «Հասկեր», «

Հորիզոն»

պարբերականներին, զբաղվելգրական և հասարակականգործունեությամբ:

1899 թ-ին նրանախաձեռնությամբ Թիֆլիսումստեղծվելէ «Վերնատուն» գրականխմբակը, որի անդամներն էինԱվետիքԻսահակյանը, ԴերենիկԴեմիրճյանը, ԼևոնՇանթը, ՂազարոսԱղայանը,ՊերճՊռոշյանը, ՆիկոլԱղբալյանը և ուրիշներ: Որոշընդմիջումներով այնգոյատևեց մինչև 1908

Page 3: Hovhannes tumanyan

1912 թ-ին Թումանյանն ընտրվել է նորաստեղծ Հայ գրողներիկովկասյան ընկերության, 1918 թ-ին՝ Հայոց հայրենակցականմիությունների միության (ՀՀՄՄ) նախագահ: Առաջինհամաշխարհային պատերազմում (1914-1918

թթ.) հայ ժողովրդի կրած վնասները հաշվելու և Փարիզիհաշտության խորհրդաժողովին (1919-20 թթ.) ներկայացնելունպատակով ՀՀՄՄ-ն 1918 թ-ին ստեղծել է Քննիչհանձնաժողով՝ Թումանյանի գլխավորությամբ:

1912-1921 թթ. եղել է Հայ գրողների կովկասյան միությաննախագահըֈ Հայաստանի խորհրդայնացումից հետո դառնումէ Հայաստանի օգնության կոմիտեի նախագահ (1921-22)։

Թումանյանը կնոջ հետ:

1921 թ-ի աշնանը Թումանյանը մեկնումէ Կոստանդնուպոլիս՝ հայ գաղթականների համարօգնություն գտնելու նպատակով: Մի քանի ամիս մնալովայնտեղ նա վերադառնում է հիվանդացած: 1922 թ-ին տարածվիրահատությունից հետո Թումանյանիինքնազգացողությունը լավանում է, սակայն սեպտեմբերինհիվանդությունը դարձյալ իրեն զգացնել է տալիս:

Թումանյանին տեղափոխումեն Մոսկվայի հիվանդանոցներից մեկը, սակայն 1923 թ.

մարտի 23-ին, 54 տարեկան հասակում ՀովհաննեսԹումանյանը վախճանվում է:[6]

Page 4: Hovhannes tumanyan

ՄԵԾԵՐԸ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԻ ՄԱՍԻՆՆրա կախարդական գրիչը ուր դիպավ, կատարվեց իսկական արվեստի հրաշքը`լինի առակ թեքառյակ, հեքիաթ թե պատմվածք, հովվերգություն թե վիպերգություն:...Նա եղավ մեզ համար այն, ինչ որ եղավ Պուշկինը ռուսների համար, Միցկևիչը` լեհերի համար:Մեծ է նաև նրա կատարած քաղաքական դերը:Կովկասյան ժողովուրդների եղբայրացման ջատագովներից ամենից մեծն եղավ նա իր հզոր խոսքովև օրինակով: Եվ որպես այդպիսին, անմոռանալի պիտի մնա նրա հոյակապպատկերը:

ԱՎ. ԻՍԱՀԱԿՅԱՆ***Դսեղը երեք կողմից շրջապատված է վիթխարի, անդնդախոր ձորերով:Ես լռում եմ, Հովհաննեսը պատմում է, պատմում է անվերջ, մի աննման քաղցրությամբ ուհիացմունքով:...Այդ րոպեին նա ինձ թվում էր մի տիտան, որին տված է ամենադժվար հյուսվածքներ կազմելլեռնային ամեն տեսակ հմայքներից, մի կախարդ, որին մնում է մի գրիչ առնել ձեռքը, և ահա ամենինչ`ամպ ու մշուշ, արև ու հեղեղ, երկինք ու ծաղիկ, գազան ու ջրվեժ այնպես կլինեն, ինչպես նա էուզում: Եվ թվում էր, թե Լոռուհսկաներն ամեն կողմից և′ Դվալը, և′ Լալվարը, և` ուրիշ հարյուր ու միգագաթներ այս միևնույնն էին ասում մռայլ ժպիտներ հագած...

ԼԵՈ***Այսօր Թումանյանը իր լեզուն հասցրել է այն բյուրեղանման պարզության, որը մոտեցնում է նրանՊուշկինին, և որը նրա գերագույն արժանիքներից մեկը պիտի համարվի:

Վ. ՏԵՐՅԱՆ***Այո′, Թումանյանն իր արվեստով նման է կախարդի. բնավ չեք զգում, որ գրել է. թվում է երկըժողովրդականմի կենդանի խոսք է իր ձևերով, երանգներով ու հույզերով. զգում եք, որ բանաստեղծըելնում է իր ժողովրդիընդերքից, իր մեջ ներծծած, խտացրած այն ամենը, ինչ կոչվում է ժողովրդիկյանք` նրա մաքուր, ազնիվ հոգին, նրա մարդասեր աշխարհայացքը, նաև նրա տառապալիցառօրյան, աղքատի ապրուստը... Մի խոսքով,Թումանյանի երկերում կա, ինչպես Տերյանն է նկատել«հայրենի խինդ ու ժպիտ և հայրենի վիշտ»...

ՍՏ. ԶՈՐՅԱՆ

Page 5: Hovhannes tumanyan

ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ1887ԱղոթքԳութանի երգըԱմառվա գիշերը գյուղումՀին օրհնություն

1889«Երանություն էր խոստացել հույսսինձ...»

Վերջին խոսք«Ի՞նչ ես կատաղել անմեղարարքից...»

«Ես նայում եմ. իմ առջև...»

Մանկություն«Ներիր, ո՛վ կույս, որ հուզեցի...»

Կալի երգ (լոռեցոնց)

«Երբ ես տխուր, հուսահատ...»

«Ա՜խ, երանի թե լիներ մի հնար...»

1890«Այդ ի՜նչ սրտամաշ տխրություն էքեզ...»

«Եթե իմ վերջին հայացքը մնա...»

«Պանդուխտն երգեց օտարերկրում...»

«Մի՛ որոնիր մի ժամանակ...»

«Շատերի նման նա էլ խեղդվեցավ...»

ԽորհրդածությունՄարգարեA la՛ Նադսոն. ՊոետինԳիշերային առաջին աստղի դիմացՉարամիտներինԴարձյալ նրանցՄիամիտներին«Ո՛հ, խնայեցեք, մի՛ հիշեցնեք ինձ...»

Հիշողություն հայրենիքից«Ո՛հ, մեղմացնել չես կարող դուն...»

«Դեռ անհիշելի վաղմանկությունից...»

Նախերգանք

Page 6: Hovhannes tumanyan

Պոեմներ

Page 7: Hovhannes tumanyan

ՀԵՔԻԱԹՆԵՐԱնհաղթ աքլորըՊոչատ աղվեսըԱնխելք հիմարըԽելոքն ու հիմարըՁախորդ ՓանոսըԾիտըՉախչախ թագավորըՃամփորդներՏերն ու ծառանՈսկու կարասըԽոսող ձուկըԿռնատ աղջիկըԲարեկենդանըՔեֆ անողին քեֆ չի պակսիլԿացին ախպերԵդեմական ծաղիկըԿիկոսի մահըԱնբան ՀուռինՍուտլիկ որսկանըՈւլիկըՔաջ Նազարը

Page 8: Hovhannes tumanyan

ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

1. Մեր ուխտը2. Հայոց լեռներում3. Հրաժեշտ4. Իմ սերը5. Ինձ մի՛ խընդրիր, ես չեմ երգի...

6. Գարնան հիշողություն7. Մոռացված սեր8. Տրտունջ9. Օ՛, լո՛ւռ կաց, ընկե՛ր. այդ ի՞նչ ես երգում...

Page 9: Hovhannes tumanyan

ԱՇՈՒՆ

Դեղնած դաշտերինԻջել է աշուն,

Անտառը կրկինՆերկել է նախշունֈ

Պաղ-պաղ մեգի հետՓչում է քամին,

Քշում է տանումՏերևը դեղինֈՏըխուր հանդերից

Մարդ ու անասունՔաշվում են կամացԻրենց տունն ու բունֈ

Page 10: Hovhannes tumanyan

ՀՐԱԺԵՇՏ

Այստեղ ահա կըբաժանվենք.

Մնաս բարյավ, սիրելի.

Այսպես ես չեմ ցավել երբեքԴառնությունով սիրտս լիֈԱյստեղ ահա քեզ թողնում եմԵվ չգիտեմ, ուր կերթաս.

Կասկածներից ես դողում եմ...

Թող պահպանե քեզ աստվածֈԱ՛խ, առանց քեզ տխուր կյանքիս,

Օրը տարի կդառնա,

Բայց ուր լինիս, դարձյալ հոգիսՇուրջդ պիտի թրթռաֈՄնաս բարյավ, բայց միշտ հիշիր,

Որ քեզ շատ եմ կարոտել.Եվ տեսության ժամի համարՉըմոռանաս աղոթելֈ1891

Page 11: Hovhannes tumanyan

ՎԵՐՋԻՆ ԽՈՍՔ

Հեռո՛ւ, ո՛վ սուրբ խաղաղություն,

Մենք քեզ համար չունենք անկյունՄեր հալածված հայրենիքումԵվ մեր ցաված սրտի խորքումֈ

Գնա դեպի այն լեռները,

Ուր որ հովիվն ու գառներըԱպահով են պատառողից,

Մենք ազատ չենք ահ ու դողիցֈ

Գնա՛, հանգիր այն դաշտերում,

Ուր որ իրար էլ չեն տիրումԵղբայր-մարդիկ, և հերկելովՔեզ օրհնում են սուրբ երգերովֈ

Գնա դեպի երանավետԱյն վայրերը, ուր կյանքի հետԽաղ չեն անում զվարճությանԿամ հեշտության համար միայնֈ

Իսկ մենք ցավով լեցուն սրտովԱնկարող ենք միշտ անվրդովԵ՛վ քուրդերի լուծը տանել,Ե՛վ քեզ օրհնել փառաբանելֈ

Հեռո՛ւ, ո՛վ սուրբ խաղաղություն,

Մենք քեզ, իբրև մի լոկ անուն,

Երանությամբ միշտ հիշելովՊիտի կռվենք մեռցնող սրովֈ

Page 12: Hovhannes tumanyan