Bô Nông nghiêp Hoa Ky

Trung tâm bao tôn tai nguyên thiên nhiên

Viên Chât lương đât

HƯƠNG DÂN ĐANH GIA CHÂT LƯƠNG ĐÂT PHUC VU CHO LÂP KÊ HOACH

BAO TÔN

(USDA)

Thang 1 – 2001

PHÂN 1

KHAI QUAT VÊ CHÂT LƯƠNG ĐÂT

CHÂT LƯƠNG ĐÂT LA GI?

Chât lương đât la kha năng thưc hiên chưc năng cua tưng loai đât riêng biêt trong cac giơi han cua hê sinh thai nhân tao hoăc tư nhiên đê:

- Duy tri năng suât cua cây trông va vât nuôi,

- Duy tri hoăc cai thiên chât lương không khi va nươc,

- Hô trơ sưc khoe va nơi sông cua con ngươi.

Cac chưc năng cua đât:

- Duy tri năng suât, sư đa dang va hoat đông sinh hoc,

- Điêu hoa va phân bô dong nươc va chât hoa tan,

- Loc, lam chât đêm, giam lương, cô đinh va giam đôc tinh cua cac vât liêu hưu cơ va vô cơ, bao gôm ca cac phê phâm cua đô thi hoăc công nghiêp va cac chât lăng đong tư khi quyên,

- Tich trư va xoay vong dương chât va cac nguyên tô khac trong pham vi sinh quyên Trai Đât,

- Hô trơ cac câu truc kinh tê – xa hôi va bao vê cac di vât quy cô đai co liên quan đên nơi cư tru cua con ngươi.

(Theo Seyboll et al, 1998).

Cac kha năng thưc hiên cac chưc năng cua đât biên đôi môt cach tư nhiên; do đo, chât lương đât đươc đanh gia tuy theo tưng loai đât. Chât lương đât đươc chia lam hai phân riêng re nhưng co quan hê chăt che vơi nhau: chât lương tư nhiên va chât lương đông.

Cac đăc điêm như: thanh phân cơ giơi, khoang vât hoc... la cac tinh chât nôi sinh cua đât, đươc quyêt đinh bơi cac yêu tô hinh thanh đât – khi hâu, đia hinh, thưc vât, đa me va thơi gian. Noi chung, cac tinh chât nay quyêt đinh chât lương tư nhiên cua đât. Chung giup so sanh môt loai đât nay vơi loai đât khac va đanh gia đât cho cac muc đich sư dung riêng. Vi du, nêu cac tinh chât khac la

1

như nhau, thi đât thit co kha năng giư nươc tôt hơn đât cat; do đo, đât thit co chât lương tư nhiên tôt hơn đât cat. Chât lương đât, vê tông quat, thương đươc xem như kha năng cua đât. Cac mô ta theo đơn vi trên ban đô cua cac bao cao điêu tra dưa trên sư khac nhau giưa cac đăc tinh tư nhiên cua đât.

Gân đây, chât lương đât thương đươc xem như chât lương đông cua đât, đươc đinh nghia như sư thay đôi tư nhiên cac tinh chât đât do cac hoat đông cua con ngươi. Môt sô hoat đông, như dung cây che phu, lam tăng vât chât hưu cơ va co tac đông tich cưc đên chât lương đât. Cac hoat đông khac, như cay bưa khi đât ươt, tac đông bât lơi đên chât lương đât do no lam tăng đô chăt đât.

Do đo, đanh gia chât lương đât thương la đanh gia cac tac đông cua cac hoat đông cua con ngươi đên “sưc khoe” đât. Tai liêu nay cung câp cac thông tin đê tiên hanh đanh gia cac loai đât điên hinh, bao gôm:

- So sanh anh hương cua cac hê thông quan ly đât khâc nhau đên chât lương đât cua 2 (hay nhiêu hơn) canh đông co cung đơn vi ban đô đât (loai đât).

- Xac đinh cac xu hương biên đông theo thơi gian trên 1 hay nhiêu canh đông đê nhân dang cac anh hương cua hoat đông cua con ngươi đên chât lương đât va cac nguôn gôc cua cac vân đê cua đât.

- Dư đoan cac khu vưc co vân đê.

Cac thu tuc đanh gia đât đươc đưa ra trong tai liêu nay không thê sư dung đê so sanh chât lương giưa cac đơn vi ban đô đât khac nhau.

2

Box 1.

Chât lương đât la gi va tai sao no quan trong?

- chât lương đât thương đươc xem như chât lương đông cua đât, đươc đinh nghia như sư thay đôi tư nhiên cac tinh chât đât do cac hoat đông cua con ngươi.

- Đinh gia chât lương đât la công cu đê đanh gia cac thay đôi gây ra do con ngươi va đê liên kêt đên cac nguôn lưc con tôn tai co liên quan đên tac đông môi trương tư cac hoat đông trên đât cua con ngươi.

Y NGHIA CUA CHÂT LƯƠNG ĐÂT

Lich sư

Cac ưng dung va lơi ich đa dang

Tiêp cân tich hơp

Châp nhân va thuc đây hoc tâp thân thiên

CAC KHAI NIÊM CHINH TRONG ĐANH GIA CHÂT LƯƠNG ĐÂT

Cac chi thi chât lương đât

Viêc đanh gia chât lương đât đươc hương dân bơi cac chi thi đanh gia. Cac chi thi co thê la cac tinh chât vât ly, hoa hoc, sinh hoc, cac qua trinh hoăc cac đăc điêm cua đât.

Cac chi thi chât lương đât đươc lưa chon do chung co quan hê vơi cac đăc tinh va chât lương cua đât. Vi du, chât hưu cơ trong đât la môt chi thi đươc sư dung phô biên do no co thê cung câp thông tin vê phô rông cac tinh chât đât như dinh dương đât, câu truc đât, đô bên cua đât va kha năng giư dương chât cua đât.

3

Box 2.

Cac chi thi tiên dung?

- Dê đo lương

- Dê đo lương cac thay đôi trong cac chưc năng cua đât,

- Đanh gia đươc vơi lương mâu hơp ly theo thơi gian,

- Dê tiêp cân vơi sô đông ngươi sư dung va ap dung đươc trong cac điêu kiên đông ruông,

- nhay cam vơi cac thay đôi cua thơi tiêt va hoat đông con ngươi,

- Đai diên cho cac đăc điêm ly, hoa, sinh hoc đât,

- Đanh gia đươc băng cac phương phap đinh tinh va đinh lương.

Tương tư như vây, cac chi thi vê cây, như đô ăn sâu cua rê co thê cung câp cac thông tin vê dung trong hoăc đô chăt cua đât.

Cac chi thi co thê đươc đanh gia bơi cac ky thuât đinh tinh hoăc/va đinh lương. Đanh gia đinh tinh la xac đinh ban chât cua chi thi. Đanh gia đinh lương la cac sô liêu chinh xac cua chi thi đo. Vi du vơi xoi mon, đanh gia đinh tinh la quan sat cac dong chay hoăc ranh nho trên đông, chung chi ra sư tôn tai cua xoi mon. Đanh gia đinh lương tưc la đo lương lương xoi mon trên canh đông đo. Môt vi du khac, đanh gia đinh tinh kha năng thâm qua la quan sat dong nươc thưa chay khoi canh đông. Đanh gia đinh lương la đo lương ty lê thâm qua đo.

Đanh gia đinh tinh co nhân tô chu quan trong đo, do đo phai do cung môt ngươi tiên hanh trong cac khoang thơi gian khac nhau đê han chê đên mưc thâp nhât sư dao đông trong kêt qua.

Cac chi thi đươc đo theo cac phương phap đinh lương phai chinh xac va cho kêt qua la nhưng gia tri băng sô. Do đo, nhưng ngươi khac nhau thưc hiên cung theo môt hương dân co thê cho cac kêt qua tương tư.

Đanh gia đinh tinh thông thương đươc tiên hanh đơn gian va nhanh chong, va ngươi thưc hiên co thê lam ma không cân trơ giup. Nêu cân co công cu hô trơ thi chung thương la đơn gian va dê sư dung. Tuy nhiên, vi ban chât chu quan cua phương phap nay, cac kêt qua không thê dung đê so sanh vơi bât ky môt câp đô “muc tiêu” nao cua cac tinh chât đât cung như không thê dung đê so sanh giưa nhưng ngươi sư dung khac nhau va giưa cac nông trai khac nhau.

Măc du mât nhiêu thơi gian hơn va đôi khi phưc tap hơn, cac đanh gia đinh lương phu hơp hơn khi nhiêu ngươi khac nhau cung thưc hiên đanh gia theo thơi gian hoăc khi cân co sư so sanh giưa cac loai đât vơi cac câp muc tiêu dưa trên điêu tra đât hoăc cac dư liêu khac.

Tôi thiêu hoa bô dư liêu va chi thi

Bô dư liêu tôi thiêu la bô cac tinh chât đât hoăc chi thi nho nhât cân đê đo lương hoăc đăc tinh hoa chât lương đât. Cac tinh chât cơ ban cua đât đươc xac đinh la cac tinh chât nhay cam vơi sư thay đôi cac chưc năng cua đât va chung tao thanh bô dư liêu tôi thiêu.

Môt bô dư liêu tôi thiêu không thương bao gôm tât ca cac tinh chât co liên quan cua môt vung hoăc môt hê nông trai. Môi bô dư liêu đươc thay đôi cho

4

môi vung hoăc đơn vi ban đô đât va chi gôm cac tinh chât co liên quan đên loai đât, hê nông trai va loai sư dung đât cua vung đươc đanh gia. Biên soan bô dư liêu tôi thiêu giup xac đinh cac chi thi đia phương va đanh gia môi liên hê giưa cac chi thi đươc chon vơi cac tinh chât cua đât va cây cua khu vưc.

Bang 1. Vi du vê bô dư liêu va chi thi tôi thiêu cho chât lương đât

Chi thi Quan hê vơi sưc khoe đât

Chât hưu cơ trong đât (OM)

Đô phi, câu truc, đô bên vưng, kha năng giư dương chât, xoi mon va sưc chưa nươc hiêu dung cua đât.

Vât lyCâu truc đât

Đô thâm va dung trong

Đô day tâng đât va rê cây

Kha năng giư nươc

Kha năng giư va vân chuyên nươc va chât dinh dương, nơi cư tru cua vi sinh vât va xoi mon đât.

Chuyên đông cua nươc, đô xôp va kha năng hoat đông.

Ươc tinh năng suât tiêm năng, đô chăt va tâng đê cay.

Trư va câp nươc.Hoa hocpH

EC (Đô dân điên)

N, P, K chiêt đươc

Tinh linh đông cua dương chât va sinh hoc.

Sư sinh trương cua cây trông, hoat đông cua vi sinh vât va kha năng chiu muôi.

Kha năng mât N va P va cac chât dê tiêu vơi cây. Sinh hocSinh khôi C va N trong vi sinh vât

N vô cơ hoa tiêm tang

Trao đôi khi cua đât

Tiêm năng xuc tac sinh hoc va chưa C va N.

Năng suât cua đât va tiêm năng cung câp N.

Đo lương hoat đông cua vi sinh.(Theo Doran et al, 1996; Larson & Pierce, 1994; va Seybold et al, 1997)

5

PHÂN II

THU THÂP VA PHÂN TICH THÔNG TIN PHUC VU ĐANH GIA CHÂT LƯƠNG ĐÂT

Chin bươc trong kê hoach

1. XAC ĐINH CAC VÂN ĐÊ VA CƠ HÔI

Liên hê vơi cac nha san xuât. Xac đinh cac vân đê chung vê nguôn tai nguyên, cac cơ hôi, cac quan tâm va thu thâp thông tin vê muc tiêu chung cua nha san xuât. Lơi dung thuân lơi tư cac kê hoach dai han cua khu vưc đê năm băt cac môi quan tâm cua đia phương va tiêp cân thông tin cua đia phương như cac ban đô đât va cac nguôn tai nguyên khac co liên quan đên cac muc tiêu va cac vân đê cua nha san xuât.

2. XAC ĐINH MUC TIÊU

Nhin chung, muc tiêu cua cac nha san xuât rơi vao cac linh vưc sau:

- Cai thiên chât lương đât,

- Duy tri chât lương đât,

- Ngưng hoăc đao hương thoai hoa đât,

- Giai quyêt cac vung co vân đê.

3. KIÊM KÊ CAC NGUÔN LƯC – ĐANH GIA CHÂT LƯƠNG ĐÂT

3.1. Thu thâp thông tin cơ sơ

Tơi cac nông trai va phong vân cac nha san xuât vê hiên trang va qua khư sư dung đât tai nông trai đo. Nhưng thông tin nay se giup tich hơp cac tac đông cua yêu tô nôi sinh cua đât vơi cac hoat đông sư dung đât trong qua khư, hiên tai

6

va tương lai. Sư dung Sô thưc đia đanh gia chât lương đât hoăc cac file đê lưu thông tin.

3.1.1. Giai đoan 1: Đanh gia đia điêm

Thu thâp cac thông tin vê cac tinh chât tư nhiên cua đât ơ đia điêm đo như lương mưa va đơn vi ban đô đât (loai đât).

3.1.2. Giai đoan 2: Thao luân vê biên phap quan ly đât hiên tai va tương lai

Bươc nay nhăm xac đinh liêu cac hoat đông kê hoach cua nông dân co phu hơp vơi muc đich cai thiên va duy tri chât lương đât hay không. Vi du, nêu môt nha san xuât co y đinh chuyên đôi đông co lâu năm sang môt hê thông canh tac khac, thi khi dư bao anh hương đên chât lương đât, cân lưu y đên thay đôi nay.

3.1.3. Giai đoan 3: Lich sư sư dung đât

Tim hiêu vê lich sư sư dung đât giup thiêt lâp loai hinh sư dung đât đa va đang tôn tai va liêu loai hinh sư dung đât hiên tai co anh hương đên thoai hoa đât hay không. Vi du, trông liên tuc ngu côc trên hương xoi mon cua đôi thi vung đo co chât lương đât rât thâp. Nêu trông luân canh vơi co hoăc trông xen vơi cây che phu vao mua đông se giup cai thiên chât lương đât.

Thu thâp thông tin vê nhiêu khia canh cua hoat đông sư dung đât như hoat đông tươi tiêu, cac loai va ty lê phân bon, cac bô sung, sư dung phân chuông, hê thông canh tac như han chê hoăc không lam đât, cac hoat đông canh tac như bưa nông hay sâu. Nhin chung, cân thu thâp thông tin trong khoang it nhât la tư 5 đên 10 năm trơ lai.

3.1.4. Giai đoan 4: Tim hiêu vê kiên thưc cua nha san xuât

Cac nha san xuât cung câp thêm bât ky thông tin va quan sat nao khac chưa đươc đê câp đên. Thông thương, cac nha san xuât không lâp danh sach thông tin theo cung môt cach vơi cac chuyên gia. Do đo, cân tiêp tuc thao luân đê nha san xuât co thê cung câp thông tin co thê rât quan trong cho đanh gia sau nay. Vi du, nông dân co thê chi ra cac điêm trung thâp trên ruông, cac vung co san lương thâp hoăc cac vung co lương tich muôi cao. Nhưng thông tin đo giup quyêt đinh phương phap lây mâu hơp ly nhât.

Sư thao luân nay cung tao cơ hôi đê nha nông noi vê nhưng vân đê khac ma ho quan sat đươc trong cac thơi điêm khac trong năm như xoi mon hay cưng hoa đât hoăc cây bi coi coc. Cac câu hoi mơ như “Ông/ba con vân đê gi vê đât đai ma

7

ông/ba cho la co anh hương lơn đên chât lương đât?” hoăc “Cac vân đê hoăc môi quan tâm khac ma ông ba thây co anh hương đên chât lương đât?” se thương cung câp cac thông tin không thu đươc trong suôt qua trinh tư giai đoan 1 đên 3.

3.2. Cac phương phap đanh gia chât lương đât

3.2.1. Phiêu đanh gia chât lương đât

Phiêu nay chưa cac chi thi chât lương đât do nông dân tư chon va cac mô ta cơ ban co liên quan cua nông dân. Thông thương, cac chi thi như lam đât, lương sâu đât, hoăc đô thâm nươc co thê đanh gia ma không cân sư hô trơ cua cac thiêt bi phân tich hay ky thuât.

Tât ca cac phiêu đêu co hê thông cho điêm, thông thương gôm ca thang đanh gia tư tôt đên xâu va thang điêm sô tư 1 đên 10 cho môi chi thi. Điêm sô cua môi chi thi thương không đươc tông hơp hoăc công gôp va thương co khoang trông trong môi trang đê ghi cac kêt qua cho môi manh ruông.

Phu luc A cho mâu câu truc chinh cua Phiêu đanh gia chât lương đât bang Mariland. Co thê tham khao mâu phiêu cua Viên Chât lương đât tai website http://soil.usda.gov/sqi.

Phiêu đanh gia chât lương đât tich hơp cac đăc điêm hoa, ly, sinh theo cach thưc dê hiêu vơi nông dân. Cac kêt qua thu đươc nhanh chong va cho phep ngươi dung đanh gia nhanh sô lơn canh đông. Hương dân sư dung co trong môi phiêu.

Đê dung phiêu nay, cân chon khu vưc đai diên cho ca canh đông. Điêm chât lương cho môi chi thi la do quyêt đinh cua ngươi đanh gia. Lưu nhưng thông tin nay vơi cac dư liêu quan trong khac như hoat đông quan ly đât đai, ty lê phân bon, quan ly sâu bênh, sư dung phân chuông.... Đanh gia vê sư thay đôi cua chât lương đât tôt nhât la sư dung đanh gia cua cung môt ngươi trên cung canh đông vơi cac điêu kiên tương tư (như thơi điêm lây mâu trong năm).

Phiêu đanh gia chât lương đât la cac công cu hô trơ do nông dân tư thưc hiên va không đươc sư dung như môt văn ban chinh thưc phuc vu cho kê hoach bao tôn. Phiêu co thê đươc sư dung đê hương dân ngươi san xuât đanh gia đât va thông tin thu đươc co thê đươc dung đê thao luân vê chât lương đât. Nha san xuât đươc khuyên khich tông hơp cac thông tin liên quan đên chât lương đât. Tuy nhiên, kêt qua đanh gia đât không phu thuôc vao ho. Chi khi đươc sư đông y cua

8

cac nha san xuât, thông tin tông hơp tư cac phiêu đanh gia mơi đươc dung trong kê hoach bao tôn/

3.2.2. Mâu phiêu đanh gia chât lương đât cua NRCS

Mâu phiêu NRCS cho môi đia phương cân tương thich vơi đia phương đo. Mâu phiêu chuân măc du vân co thê dung nhưng no đa đươc đôi chiêu vơi rât nhiêu khu vưc trong nươc My va rât chung chung. Đê đia phương hoa mâu phiêu nay, cân chon cac chi thi va cach mô ta mang tinh đia phương. Noi chung, không sư dung nhiêu hơn 20 chi thi trong môt mâu phiêu. Dung qua nhiêu câu hoi se lam qua trinh tiên hanh công viêc bi vương. Cân kiêm tra cân thân xem cac thông tin thu đươc co liên quan đên đia phương hay không va thay đôi cac gơi y không phu hơp vơi cac điêu kiên đia phương.

3.2.3. Bô test chât lương đât

Bô test nay bao gôm cac công cu đo lương cac chi thi chât lương đât tiêu chuân như đô thoang khi cua đât, đô thâm nươc, dung trong, đô dân điên, pH, đô bên kêt tâp, đô vôi hoa, va sinh vât đât (sâu đât). Bô test nay đươc chinh sưa va phat triên bơi Viên chât lương đât NRCS va cac nhân viên NRCS. No bao gôm ca Ban hương dân sư dung.

3.2.4. Phân tich trong phong thi nghiêm

Phong thi nghiêm tiên hanh cac phân tich vê cac chi tiêu hoa hoc va cac chât dinh dương đa lương va vi lương. Cac chi tiêu nay bao gôm ca pH, EC, CEC, N va Al. Cac chât dinh dương đa va vi lương gôm S, P, K, Na, Mg, Zn va Cu. Cac nguyên tô như Al va B cung đươc phân tich. Đa sô phong thi nghiêm co thê tiên hanh phân tich chât hưu cơ trong đât (OM), N tông sô. Môt sô cung phân tich cac chi tiêu vât ly như dung trong.

Cân cô găng thưc hiên phân tich ơ cung môt phong thi nghiêm hoăc tranh cac khac biêt vê phương phap phân tich. Sư dung cac phong phân tich tai đia phương lây mâu. Cân yêu câu phong thi nghiêm cung câp vê phương phap va đơn vi ho sư dung đê co thê so sanh cac kêt qua vơi bô test nhanh.

Môt sô phong thi nghiêm co thê thưc hiên cac phân tich vê chi tiêu sinh hoc, gôm ca hô hâp va hoat tinh sinh hoc hay tinh trưc tiêp sô lương vi khuân, nâm, tao, va giun tron. Sô it co thê phân tich đươc đông vât chân đôt hoăc quân thê đông vât đât.

9

Yêu câu lây mâu cho phong thi nghiêm cung tương tư như yêu câu cho bô test nhanh. Noi chung, cac phong thi nghiêm se đưa ra cac hương dân vê sô lương mâu va phương phap chuân bi mâu. Mâu phân tich cac chi tiêu sinh hoc thương phai thoang khi va đươc vân chuyên đên phong thi nghiêm trong vong 24 tiêng.

3.2.5. Lưa chon phương phap

Vân đê quan trong nhât khi lưa chon phương phap la cac kêt qua hưu dung va chưa đưng cac yêu câu vê thông tin cua nha san xuât.

Trươc khi tiên hanh đanh gia chât lương đât, cân đôi thoai vơi nha san xuât vê cac dang thông tin ma ho mong muôn co đươc (Xem Bang lưa chon cac chi thi va Đê xuât cac biên phap quan ly cho cac vân đê vê chât lương đât trong phân Nguôn lưc). Thông thương, ho se co cac y kiên vê cach tiêp cân mong muôn trong qua trinh đanh gia chât lương đât.

Vi du: môt nha san xuât co thê muôn co cang nhiêu thông tin cang tôt, trong trương hơp bô chi thi đây đu đươc sư dung. Nhưng ngươi khac co thê chi quan tâm đên môt hoăc môt vai vân đê đăc biêt như xoi mon đât, đô thâm nươc. Trương hơp nay không cân sư dung bô chi thi đây đu ma chi cân dung cac chi thi đăc biêt. Môt sô ngươi lai chi cân cac kêt qua đinh lương tư phong phân tich, nhưng ngươi khac co thê muôn tư minh thu thâp thông tin va sư dung cac công cu như phiêu đanh gia chât lương đât hoăc bô test nhanh.

3.2.6. Ghi chu vê lây mâu

10

Lưa chon cach tiêp cân đanh gia chât lương đât

- Chon cac phương phap va cac chi thi phu hơp vơi yêu câu thông tin cua nông dân va cung câp cac thông tin thưc tiên.

- Chăc chăn răng ngươi hương dân đanh gia (nông dân va/hoăc cac chuyên gia) co đu nguôn lưc thưc hiên thanh công phương phap đo.

- Kiêm tra xem phương phap đo co thê lăp lai không han chê theo thơi gian.

- Bao đam môt khung thơi gian thưc tiên đê tiên hanh đanh gia.

- Thu thâp mâu tư cac vung co cung đơn vi ban đô đât (loai đât) nêu phai tiên hanh so sanh.

- Lây mâu tai cac thơi điêm giông nhau trong môt năm, tư năm nay qua năm khac va trong cung điêu kiên đô âm đât.

- Lây mâu hoăc quan sat tai khac khu vưc điên hinh trên canh đông. Tranh cac khu vưc không điên hinh như cac vung đât ươt va khô không đai diên, vung go cao hoăc xoi mon. Đông thơi tranh cac vung ria canh đông, cac băng phân bon va cac điêm gân đương.

- Nêu muc tiêu đanh gia la cac vân đê đăc biêt, cân thu thâp mâu tư cac vung co vân đê va, nêu đê so sanh, tư cac vung “binh thương” gân đo trong cung đơn vi ban đô đât.

- Mâu phai phu hơp. Vi du, chi so sanh mâu lây tư môt hang cây va/hoăc tư môt hinh de quat. Khi so sanh hai canh đông, so sanh mâu theo hang vơi mâu theo hang va mâu không theo hang vơi mâu không theo hang.

- So sanh cac mâu co cung điêu kiên đô âm. Đô âm đât co anh hương đang kê đên tât ca cac đăc tinh sinh hoc đât va môt sô tinh chât ly hoc.

- Cô găng lây thêm mâu phu nhăm bao đam tinh chăc chăn trong kêt qua. Mâu phu đươc đinh nghia la hai hoăc nhiêu hơn mâu đươc lây va phân tich tư cung môt vung va nhăm đia diên cho cung môt vung hoăc canh đông. Ba hay bôn mâu phu se bao đam cho môt kêt qua chăc chăn.

3.2.7. Ghi chu vê lưu giư thông tin

Vi tri lây mâu, ngay lây mâu va đô day tâng đât cân đươc ghi đây đu trong môi bô mâu hoăc đươc theo doi đê bao đam tôn tai trong thơi gian dai lây mâu. Nêu co thê, cân đanh dâu trên Bao cao đông ruông vê đanh gia chât lương đât cac chi tiêt chinh xac vê vi tri lây mâu. Nêu co điêu kiên, môt ban phô tô phong to vê cac điêu tra trên thưc đia hay môt ban in tư cac ban điêu tra ky thuât sô la ly tương cho muc đich nay.

4. PHÂN TICH DƯ LIÊU NGUÔN LƯC – ĐINH GIA VA TICH HƠP KÊT QUA

4.1. Tim kiêm cac mâu điên hinh

11

Nhom cac kêt qua tư cac chi thi thông thương va tim kêt qua điên hinh. Vi du, môt canh đông co kêt qua cho thây thuôc dang kem thâp hay tươi tiêu kem không? Canh đông khac cho thây lương lơn sinh vât đât va co lương lơn tich luy hưu cơ trong đât hay mui mong muôn? Cây trông ơ canh đông khac khoe, rê cây phat triên tôt theo chiêu thăng xuông hay co mau nao đo?

4.2. So sanh cac kêt qua

Nêu sư dung cac phương phap khac nhau, môt bô kêt qua ly tương phai co cac chi thi cho thây môt khuynh hương chung. Vi du, Phiêu đanh gia cho thây đât đươc cay bưa ky trong cung môt canh đông co phân trăm vât chât hưu cơ cao hơn gia tri đươc phân tich trong phong thi nghiêm. Hoăc, ca bô test nhanh va cac phân tich trong phong thi nghiêm đêu cho thây tri sô dung trong cao hơn trên canh đông ma Phiêu đanh gia chi ra ro rang co tâng đât cai răn hoăc rê cây coi coc. Môt lân nưa, nhưng kêt qua nay lưu y đên khuynh hương hương đên môt câp đô riêng cho chât lương đât.

4.3. Đanh gia cac sai khac

Viêc tich hơp cac kêt qua la rât phưc tap nêu cac chi thi giông nhau cho thây cac khuynh hương khac biêt tư cac phep đo tương tư hoăc tư cac phương phap khac nhau. Vi du, quan sat băng măt thương co thê nhân thây sư coi coc va sư phat triên theo chiêu ngang cua rê, nhưng bô test nhanh co thê cho kêt qua la đô thâm nươc va dung trong trong mưc thich hơp. Trong trương hơp nay, cân cân nhăc tât ca cac ly do co thê cho vân đê cua rê như sư lan tran cua mâm bênh, thưa dương chât hoăc cac nguyên tô đôc hai (như nhôm). Trong trương hơp nay, nêu cây trông la môt phân trong đanh gia, cân nhin xa hơn cac tinh chât đât đên cac kha năng như bênh cây hoăc cac vân đê dinh dương.

Hương dân sư dung bô test nhanh la môt nguôn tôt cho cac thông tin nên vê cac kêt qua tich hơp.

Cac thông tin tich hơp tư cac kêt qua phân tich trong phong thi nghiêm không đươc toan diên nhưng phong thi nghiêm luôn đưa ra day muc tiêu tiên dung va đê xuât cac phep đo hoa hoc va phân bon chăc chăn.

Khi co sư sai khac, cân xem xet cân thân lai cac thu tuc lây mâu va phân tich. Cân bao đam tât ca cac mâu đươc lây cung thơi gian va trong cung điêu kiên như vi tri, đô âm, trươc hoăc sau cay. Bao đam cac thu tuc test va phân tich

12

đươc tuân thu chăt che. Vi du, nêu mâu phân tich dung trong trong phong thi nghiêm đươc lây dươi hang cây va mâu phân tich nhanh đươc lây giưa cac hang cây hoăc trong de quat, cac mâu nay không thê đươc coi la cung vi tri hay như nhau. Bao đam răng moi kêt qua băng sô, nêu phai chuyên đôi đơn vi, đêu đươc thưc hiên đung. Nêu cac kêt qua dương như qua sai khac, cân thưc hiên phân tich lai đê lam ro kêt qua.

Xem xet cân thân cac khuynh hương giông nhau nhưng lai chiu anh hương cua cac hoat đông quan ly đât đai hoăc khi hâu khac nhau cung như cac kêt qua quan sat hoăc đo lương đươc co mâu thuân. Vi du, môt canh đông co thê giau vât liêu hưu cơ, đươc cay bưa ky va co kha năng hoat đông tôt nhưng cung co lương vi sinh thâp va co it tin hiêu vê sinh vât đât. Sư sai khac nay co thê la do lây mâu trong điêu kiên khô hơn hoăc âm hơn binh thương hoăc co thê do cac hoat đông bon phân va phun thuôc trư sâu mơi tiên hanh.Đât cung co khung hương biên đôi theo không gian vôn co rông lơn thâm chi la trong cung môt đơn vi ban đô đât. Điêu nay co thê chông lai cac anh hương. Khi thây cac mâu thuân mơ rông, cân noi chuyên vơi cac nha san xuât vê nhưng quan sat nay môt cach chi tiêt. Thông thương, ho co kiên thưc vê đât hoăc cac hoat đông quan ly đât đai co thê giup hoa giai cac mâu thuân môt cach ro rang.

4.4. Xac đinh cac muc tiêu va đương giơi han

Môt muc tiêu cơ ban cua đanh gia đât la cung câp khuynh hương biên đôi cua chât lương đât (phat triên, thoai hoa hay đươc duy tri).

Cac kêt qua thu đươc tư lân đanh gia chât lương đât đâu tiên cung câp đương cơ sơ đê đanh gia cac thay đôi trong tương lai. Cac kêt qua tiêp sau cung câp thông tin vê khuynh hương hoăc hương biên đôi tinh chât đât. Muc đich la cac chi thi đât biên đôi theo hương mong muôn hoăc trơ lên ôn đinh tương đôi trong mưc đô châp nhân đươc.

Bang điêu tra đât liêt kê thanh phân cơ giơi, EC, thanh phân câp hat set, kha năng giư nươc hiêu dung, pH va vât chât hưu cơ tâng măt. Do đo, nêu môt nha san xuât co cac phep đo tương tư sư dung phương phap đinh lương thi kêt qua co thê đươc dung đê so sanh.

Trong khi, trên ly thuyêt co thê so sanh cac kêt qua đanh gia đât vơi cac gia tri đươc thiêt lâp cho tinh chât đât, nhưng gia tri nay phai tin cây đươc, co thê thưc nghiêm đươc, va đap ưng đươc cho cac hê thông cua nha nông cho đơn

13

vi ban đô đât va cho sư dung đât. Cân nhơ răng môt sô đât co ban chât tôt hơn cac đât khac, do đo sư so sanh chi đung vê cơ ban khi thưc hiên trong cung đơn vi ban đô đât (loai đât). Sư dung cac lưu y khi so sanh cac kêt qua như môt sô loai đât co cac đăc tinh tư nhiên tôt hơn cac đât khac. Chât lương cac loai đât nay se co ve tôt hơn ma không liên quan đên cac nô lưc trong quan ly đât đai nhăm vươt qua cac kho khăn.

5. XÂY DƯNG CÔNG THƯC LƯA CHON – TIÊN HANH CAC BƯƠC ĐÊ CAI THIÊN CHÂT LƯƠNG ĐÂT

Công thưc hoa cac dang chuyên đôi se giup đat đươc yêu câu cua nha san xuât, giai quyêt cac vân đê vê nguôn lưc tư nhiên va tao cơ hôi cho kha năng cai thiên hoăc bao vê cac điêu kiên cua tai nguyên.

Trươc khi thưc hiên cac giai phap đăc biêt, cân tich hơp cac đăc tinh tư nhiên va kha năng cua hê vơi cac kêt qua đinh gia chât lương đât va loai hinh cua hê thông quan ly đât. Điêu nay giup cho giai phap la dê thuyêt phuc va thưc hanh. Vi du, cac nha san xuât ơ cac vung khi hâu khô nong se co cac kho khăn trong viêc san xuât va duy tri chât hưu cơ hơn la cac nha san xuât ơ vung khi hâu ôn hoa hơn va âm hơn. Trong trương hơp nay, điêu quan trong la xac đinh cac giơi han cua hê va quyêt đinh cach tiêp cân hiêu qua nhât.

Do chât lương đât va cach quan ly tai nguyên thiên nhiên la khac biêt cho môi vung, cân lâp danh sach cac hiên tương va giai phap cho cac vân đê điên hinh. Đê xuât cac giai phap quan ly cho cac vân đê chât lương đât ơ phân nguôn lưc co đưa ra cac giai phap ngăn gon. Tuy nhiên, cân bô sung cac giai phap đia phương va khu vưc.

Hương dân ky thuât cua NRCS la môt nguôn thông tin tôt vơi danh sach đây đu cac hoat đông bao tôn co liên quan như luân canh, cây che phu, quan ly thuy lơi, va cay bưa, thich ưng cho môi vung.

Đưa nha nông tham gia thao luân vê cac kêt qua va mô hinh cua giai phap. Thông thương, khi nha nông tiêp xuc vơi cac thông tin vê đât đai cua ho, thương tao ra đông lưc khich lê ho tim kiêm cac giai phap tư ban be hay cac nguôn khac. Noi chuyên vơi cac nông dân khac thương giup ho phat triên đươc môt giai phap cua riêng minh ma co thê hiêu dung hơn la chiên lươc đươc giơi thiêu cho ho ma không co sư tham gia cua chinh ho.

14

6. ĐANH GIA CAC KHA NĂNG

Lưu y tơi bât cư khia canh anh hương co lơi hay bât lơi nao cua môi hương chuyên đôi. Bao gôm ca tai nguyên thiên nhiên, sinh thai, cac tac đông xa hôi, văn hoa va kinh tê cung như kich cơ nông trai, dang hoat đông, kha năng vê nguôn lưc, va hê thông hoat đông nông trai trong bât ky môt đê xuât nao. Giup đanh gia cac chuyên đôi va dư đoan hâu qua cua rât nhiêu hoat đông. Cân lưu y tơi cac gia tri sinh hoc đươc bao vê bơi luât phap hoăc cac chê tai khac.

7. RA QUYÊT ĐINH

Bây giơ, nha nông co thông tin đây đu đê lưa chon môt phương phap tiên hanh. Giup ra quyêt đinh nhưng bao đam răng nha san xuât hiêu quyêt đinh cuôi cung phu thuôc vao ho. Sau khi lưa chon đươc cac quyêt đinh va cac hanh đông, cung lam viêc đê đưa ra ban phac thao cac điêm thơi gian cho cac hoat đông. Chuân bi chu đao cho cac văn ban cân thiêt ơ giai đoan nay.

8. THƯC THI KÊ HOACH

Hô trơ cac nha san xuât trong cac hoat đông ưng dung va cac hoat đông co liên quan đên kê hoach bao tôn. Luôn hiên diên trong suôt qua trinh.

9. ĐANH GIA KÊ HOACH – TIÊP TUC TIÊN HANH

Do viêc cai thiên chât lương đât phai mât nhiêu năm nên cân theo đuôi va đanh gia no. Sư cam kêt vê quan ly cac anh hương cua cac thay đôi trong phương phap quan ly đât đai co liên quan đên cac muc tiêu cân đat đươc cua chât lương đât giup giai thich cac qua trinh va co thê cho thây sư cân thiêt phai sưa đôi trong kê hoach quan ly đât. Trong đa sô trương hơp, chât lương đât không cho thây sư cai thiên trong môt sô năm đâu tiên, nên viêc lây mâu phai tiên hanh liên tuc nhăm lam ro xem liêu cac tinh chât mong muôn co đươc cai thiên hay vân giư nguyên.

Sư theo đuôi kê hoach cung cân thiêt đê lam ro cac kêt qua thu đươc trong năm đâu tiên không bi anh hương qua mưc bơi cac hoat đông ngăn han. Vi du, cac gia tri nên cua đô chăt co thê cao hơn binh thương do nông dân đăt cac thiêt bi năng trên suôt canh đông trong thơi ky rât âm ươt cua mua xuân. Theo đuôi

15

va đanh gia cung cân thiêt đê bao đam răng cac đê xuât cho cac hoat đông quan ly tôt nhât không co cac anh hương tiêu cưc va do môt sô ly do dân đên sư suy giam chât lương đât.

Do muc tiêu cua chât lương đât la duy tri năng suât, tăng chât lương nươc va không khi va hô trơ sưc khoe va cuôc sông cua con ngươi, cac kê hoach bao tôn đươc phat triên trong suât qua trinh nay la dai han va kêt thuc mơ. Theo thơi gian, cac kê hoach co thê đươc sưa đôi đê phan anh cac thay đôi trong kinh tê, sư dung đât va ky thuât. Sư theo đuôi va đanh gia liên tuc đươc yêu câu ơ mưc đô cao nhăm giup bao đam kê hoach nay duy tri sư thich hơp va liên tuc hương tơi kêt qua thanh công.

16