ÇIĞ BĠLGĠSĠ

Hazırlayan:

David Wilbur

2014-01-22

Çığ Bilgisi

• Bir denge bozulması nedeniyle, az veya çok miktardaki bir kar kütlesinin kırılarak eğim yönüne doğru kaymasıdır.

http://www.youtube.com/watch?v=Tbuk9AyEap8

Çığ Bilgisi

Kar Döngüsü

Kar Kristalleri

Derin şeker karı Yüzey şeker karı kristali

Islak kristaller Yuvarlak şekilli kristaller Düzlemsel kristal

Çığ OluĢumu

• Uzun süreli sıkışma etkisi altında kalan bir kar örtüsünde oluşan deformasyon, kar örtüsünün derinlere doğru yoğunluğunun ve sertliğinin artmasını sağlar.

• Yerçekimi etkisi ise, karın ağırlığı altında taneler üzerine baskı yaparak örtü içinde oturmaya, yoğunlaşmaya ve dayanımını arttırmaya yardımcı olur. Kar tabakaları kendi duraylılıklarını kaybederken, bazı koşullar altında yeni bir fiziksel oluşuma atlama tahtası haline gelirler ki bu olay ÇIĞ dır!

Çığın OluĢum KoĢulları

Yağış türleri

Yeni kar yağış miktarı

Rüzgar yönü

Sıcaklık değişimleri

Eğim açıları

Yamaç yönelimleri

Rüzgar altı yamaçlar

Bitki örtüsünün etkisi

Tabakaların dayanımı

Doğal ve insan kaynaklı yükleme

Depremler

Yükseklik - Kot

ÇIĞ Topografik

Meteorolojik

Diğer etkiler

Meteorolojik (YağıĢ ve Sıcaklık)

• Mevcut eski kar üzerine, yeniden bir defada 25 cm. daha fazla kar yağması, kar miktarı/h!!

• Mevcut kar üzerine yağmur yağması, güneşin açıp hızlı erimeye sebep olması

• Şiddetli bir kar tipisinden sonra 36 saatten fazla bir süreyle hava sıcaklığının 0 derecenin üzerinde olması,

(Hava sıcaklığı arttığı sürece ısınan havanın temas ettiği kar yüzeylerinde mikro erimeler meydana gelir. Hava sıcaklığı gece tekrar düştüğünde erime sonrası kar şekil değiştirerek buza dönüşür. Altında bulunan tabakalardan ayrılmaya başlar ve bir kabuk oluşturur).

Meteorolojik (Rüzgar)

Rüzgar Yönü

Topografik (Yamaç Eğimi)

Topografik (Yamaç Yönelimi)

Diğer KoĢullar

• Depremler

• Suni Etkenler (kayakçılar)

• Özel oluĢumlar (kar balkonu, korniĢ)

• Zemin pürüzlülüğü

• Yükseklik – kot

• Kırılma hattının konumu

Bilmemiz Gerekenler

Çığ riski için bilmemiz gerekenler:

• Eğim ?

• Yeni kar gevĢek/oturmuĢ (kürek testi) ?

• Tabakalar arasında bağlar nasıl (Rutschblock) ?

Kar tanelerinin morfolojisi hakkında çok detaylı bilgi sahibi olmak gerekmez.

Çığ Tipleri

1. Tabaka Çığları

• Kuru tabaka çığı • Islak tabaka çığı • GevĢek kar çığları veya Noktasal çığlar 2. Islak kar çığları 3. GevĢek kar çığları ve Toz kar çığları

1. Tabaka Çığları

Kuru Tabaka Çığları

1. Tabaka Çığları

Islak Tabaka Çığları

Nokta Çığları

2. Islak Kar Çığları

3. Toz Kar Çığları

ÇIĞ BAġLAMA BÖLGELERĠ

MUHTEMEL KIRILMA BÖLGELERĠ

Potansiyel kırılma çatlaklarının oluştuğu noktalar stres yoğunluğu olan

bölgelerdir. Bunlar ağaçlar, sivri noktalar ve kayalardır.

POTANSĠYEL RĠSK ĠÇEREN ALANLAR

TEHLĠKELĠ VE GÜVENLĠ ALANLAR

TEHLĠKELĠ VE GÜVENLĠ ALANLAR

HARĠTA ÇALIġMALARI

Yukarıdaki fotoğraf gün ortasında çekilmiş, karşıdaki yamaç

kuzeye bakmaktadır. Benzer eğimlerde çığ aktivitesi

bekleyebilirsiniz.

ARAZĠ GÖZLEMLERĠ

Bu fotoğraf ağaçların nasıl stres biriktiriciler ve kazıklar olarak

davrandığını gösteriyor. Yamacın aşağısına gelene kadar ağaçlara

doğru kaymak güvenlidir.

ARAZĠ GÖZLEMLERĠ

Yeni oluĢmuĢ çığlar

duraysız bir kar

örtüsünün en kuvvetli

iĢaretleridir. Yani bu

bölgede baĢka çığların

olması olasıdır. Her küçük

kaymadan dolayı çığ

tehlikesini yeniden

değerlendirmelisiniz.

Yeni OlmuĢ Çığlar

DıĢ Bükey Yamaçlar

Dış bükey

yamaçlardan

seyahat etmek

risk içerir.

KorniĢ Altları

Korniş altlarından

geçilmemeli ve keskin

dönüşler

yapılmamalıdır.

Büyük Yamaçlar

Büyük yamaçlar büyük çığlar üretirler.

Küçük Vadi ve Kanyonlar

Küçük vadilerden,

kanyonlardan ve benzeri

alanlardan yukarıda ne

olduğunu bilmeden geçmek

her zaman tehlikeye

davetiye çıkarır.

Dik Uçurumlar

Dik uçurumların

altından geçerken

ikinci bir defa

düşünülmelidir.

Rüzgar Altı Yamaçlar Rüzgar, rüzgar üstü yamaçlardaki karı alır ve rüzgar altı yamaçlara depolar.

Rüzgar altı yamaçta biriken rüzgar çökeli karlar, günler boyunca duraysız kalırlar.

Geniş vadi tabanları genellikle güvenlidir.

GeniĢ Vadi Tabanları

DüĢük Eğimli Alanlar

Düşük eğimli alanlardan

geçilmelidir. Düşük eğimli

alanlarda sırt üzerinde

ulaşılacak noktaya hemen

hemen aynı mesafeden

ulaşırsınız.

DüĢük Eğimler

Düşük eğimli

alanlar nispeten

güvenli olmalarına

karşın

tetiklenebilecek

çığlar her zaman

olabilir.

Resimdeki bu sırt

kayakçıların beraber

tırmanmasına olanak

sağlayan düşük riskli

bir tırmanma rotasıdır.

Sırtlar

Sırtlar ve Ağaçlıklı Yollar

Sırtlardan

yürünmelidir.

Küçük bile olsa iki

tarafı ağaçlıklı yollar

yürüyüş için güvenlidir.

Ağaçlarla ÇevrelenmiĢ Alanlar

Ağaçlarla

çevrelenmiş

alanlar ne olursa

olsun daha

güvenlidir.

Bu yamaçtan yukarıya

çıkarken veya aşağıya

inerken, ağaç grupları ve

kayaç çıkıntıları durmak ve

yeniden gruplanmak için

düşük riskli alanları

oluştururlar.

Ağaçlık Alanlar

Rüzgar Üstü Yamaçlar

Rüzgar üstü

yamaçların keskin

kenarlarının uzağı

genellikle en güvenli

noktalardandır.

GeçiĢ

Yamaçlardan bir

kerede hep birlikte

geçilmemelidir.

GeçiĢ

Dışbükey yamaçların üzerinden ve tek tek geçilmelidir.

Doğru GeçiĢ

Grup halinde tehlikeli

bir alandan geçmeniz

gerekiyorsa, grup üyeleri

güvenli bir yerde beklemeli

ve alan teker teker

geçilmelidir.

Keskin DönüĢler

Şüpheli eğim ve

alanlarda keskin

dönüşler

yapılmamalıdır.

Yazlık Rotalar

Yazlık rotaları

kışında güvenli kabul

etmek, ağaçlık

yamaçları her zaman

güvenli kabul etmek

risk içerir.

Bu fotoğraflarda snowbordçular vadinin sağ kanadından tırmanarak

tehlikeden kaçınıyorlar. Burası yürümek için düşük riskli kolay bir alan.

Doğru Tırmanış Rotaları

Fotoğrafın sağ tarafında yer alan tırmanış rotası bir çok durum için iyi seçimdir.

En iyi iniş koşullara bağlıdır. Fakat fotoğrafta çizilerek gösterilen hat düşük riskli

bir rotayı gösteriyor ve bu geniş sırtın her iki yanındaki vadilerden sakındırıyor.

Fotoğrafın ortasında yer alan sırt ise yanlardaki vadilerden daha risklidir.

Doğru TırmanıĢ Rotaları

Soldaki sırt daima düĢük riskli bir tırmanma rotasıdır. Fakat ne kadar mesafede

bu sırtı takip edeceğimiz, yamacın yukarısının koĢullarına bağlıdır. Sırttan aĢağıya

doğru kayabilirsiniz. Çığın olmayacağına karar verdiyseniz ortadaki yamaçtan

kaymak ise daha çekicidir. Bu geniĢ vadide birkaç tane ağaç var. Bunun nedeni ise

vadinin çığ patikası olması.

Doğru Tırmanış Rotaları

Geniş sırt etkili ve düşük riskli bir tırmanma rotasıdır. Okların sağ

tarafındaki yumuşak eğimli araziden, bir çok koşulda aşağıya kayabilirsiniz.

Bununla beraber çığ riski olmadığını düşünüyorsanız sol taraftaki dik

yamaçtan kaymak daha iyidir. Arazideki küçük çığlarında ne kadar dikkate

alınması gerektiğine karar vermelisiniz. Fotoğrafın solunda yer alan tabaka

çığına dikkat edin. Henüz taze, bu nedenle sol kesimden kaymak için yanlış

olabilir.

Doğru Tırmanış Rotaları

Klasik Meteorolojik Rasatlar

Profil Alma

Kürek Testi

Kesme Dayanımı Testi

SıkıĢma Testi

Rutschblock Testi

Sondalama testi

Yamaç Testi

KorniĢ Testi

Çığ Tehlikesini Önceden Saptamak

Rutschblock Testi

UYGULANAN AŞAMA DEĞERLENDİRME VE TEDBİRLER

KAZARKEN VEYA KESERKEN KOPTU TEHELİKELİ : BÖYLE YERLERİN TEHDİTİ ALTINDAKİ

BÖLGELERDEN GEÇİLMEMELİDİR

DAĞCI ÜZERİNDEYKEN VEYA ÜZERİNDE GEZİNİRKEN KOPTU

TEHELİKELİ :BÖYLE YERLERİN TEHDİTİ ALTINDAKİ BÖLGELERDEN GEÇİLMEMELİDİR.

DAĞCININ ÜZERİNDE SIÇRAMASIYLA KOPTU

TEHELİKELİ : BÖYLE YERLERİN TEHDİTİ ALTINDAKİ BÖLGELERDEN GEÇİLMEMELİDİR. NOT : BÜTÜN EMNİYET TEDBİRLERİ ALINDIKTAN SONRA SADECE kURTARMA ÇALIŞMALARI İÇİN GİRİLMELİDİR.

DAĞCININ YUKARIDAN İLK ATLAYIŞIYLA KOPTU. ŞÜPHELİ : BÖYLE YERLERİN TEHDİTİ ALTINDAKİ BÖLGELERDEN GEREKLİ EMNİYET TEDBİRLERİ ALINMAK SÜRETİYLE GEÇİLEBİLİR FAKAT BÖLGEDE İLERLEYEN PERSONELİN KENDİSİ ÇIĞA SEBEP OLABİLİR.

DAĞCININ YUKARIDAN İKİNCİ ATLAYIŞIYLA KOPTU

DAĞCININ KAYAKLARINI TAKIP ATLAMASIYLA KOPTU EMNİYETLİ :BÖYLE YERLERDE ENDER OLARAK ÇIĞ

DÜŞER.YİNEDE DİKKATLİ OLUNMALIDIR

BLOK KOPMADI EMNİYETLİ: BÖYLE YERLERDE ÇIĞ TEHELİKESİ YOKTUR

Kürek Testi

• Test için, Ģüphe edilen zayıf tabakaların daha alt seviyelerine kadar dik sütun Ģeklinde bir kar kolonu kesilerek hazırlanır.

• Küreği kar sütununun arkasına sokulup, yamaç eğimi yönünde yenilme oluĢana kadar çekilmesi ile uygulanır. (EL veya BATON kullanabilirsiniz)

• Eğer üstteki tabaka veya tabakalar kuvvet uygulanır uygulanmaz kayar ise, bu yenilme tabakalar arasındaki çok zayıf olan bir yüzeyin varlığını gösterir.

• Bu iĢlem, Ģüphe edilen her bir tabaka için uygulanır

ÖNCELİKLE ; Çığ oluşum kriterlerinin sürekli kontrol edilmesi ve

izlenecek ROTANIN belirlenmesi gerekmektedir.

Topografik olarak

tehlikeli ve güvenli

alanlar belirlenmeli

ve alan güvenlik

derecesine göre

ayrılmalıdır.

ÇIĞA YAKALANMAMAK-I

ÇIĞA YAKALANMAMAK-II

Lokal Hava Durumu ve Çığ Bilgileri Öğrenilmelidir.

Aşırı Kar Yağışı ve Tipi

Yağmur

Rüzgar ve Kar Taşınımı

Ani Isınmalar

Arazide yeni olmuş bir çığ, kar örtüsünü kesen

çatlamalar ve örtüde oturma sesleri varsa

ÇIĞ TEHLĠKESĠ YÜKSEKTĠR.

Çığ konusunda temel eğitimli olmak,

Bir kaçıĢ planına sahip olmak,

Güvenlik ekipmanlarını kullanabilmek,

Alana ait çığ riskini bilmek ve çığ tehlikesini tespit

edebilmek (Kar stabilite testlerini yapabilmek),

Çığa karĢı her an hazır bulunmak,

Çığ olmuĢ alanlara kesinlikle girmemek gerekir.

ÇIĞA YAKALANMAMAK-III

ĠNSAN FAKTÖRÜ

Birçok çığ kazasında genellikle birden çok sayıda belirgin

DURAYSIZLIK işareti bulunur.

Bazı çığ kurbanları bu belirgin kanıtlara bakar ama görmezler!!

Ve bazıları bu işaretleri görür ama aldırış etmezler!!

ÇIĞA YAKALANIRSANIZ

Çığın kopma anında,

çökme, oturma veya kırılma sesi oluĢur.

1-2. saniyeler arasında,

kar tabakaları hareket etmeye baĢlar,

tabakalar parçalanarak bloklara ayrılır. Tabaka

yaklaĢık 2 sn içinde hızlanır ve hızı 15 km/saate kadar

çıkar.

2-5. sn arası,

40 km/sn'ye çıkar.

Kaymak imkansız hale gelir. Kayak takımları ayaktan

çıkar

5-10. sn arası,

Hız, 70 - 130 km/saat’e ulaĢmıĢtır.

KiĢinin yön ve yüzeyi belirleme imkanı kalmamıĢtır

Her nefes alıĢta kar ve hava karıĢımından oluĢan buz

katmanı ile boğazın tıkandığı hissedilir.

Nefes almak giderek zorlaĢır.

ġapka, eldiven, gözlük gibi giysiler kaybedilecektir.

Yapılabilecek en iyi hareket; yoğun bir Ģekilde yüzme

hareketi yapmaktır.

10-15. sn arası,

YavaĢlama baĢlar.

Yüzme hareketine devam edilmeli,

Yüzün etrafında bir hava kesesi oluĢturmaya

çalıĢılmalıdır.

ÇIĞA YAKALANIRSANIZ

Çığ durduğunda,

Beton sertliğinde durur.

Kar içinde parmakları dahi hareket ettirmek

imkansızdır.

Kar kazılamaz veya hava kesesi oluĢturulamaz.

4. dakika,

Sürekli nefes alıp vermeyle oluĢan karbondioksit

solunmaya baĢlanır.

ġuur kaybı olabilir

15. dakika,

ġuur kaybedilmiĢ ve bazen de beyin hasarı oluĢmuĢ

olabilir ancak kiĢi hala hayattadır.

ÇIĞA YAKALANIRSANIZ

25. dakika,

Tamamen gömülü kazazedelerin yaklaĢık %50'si

hayatını kaybeder.

35. dakika,

Tamamen gömülü kazazedelerin yaklaĢık %70'si

hayatını kaybeder, sağ kurtulabilenler, yeterli

büyüklükte hava kesesi oluĢturanlardır.

90. dakika,

Kazazedelerin %80'ni ölür.

130. dakika,

Kazazedelerin yaklaĢık %95'i ölür. Kurtulanlar,

yüzeye çıkan hava kanallarına sahip olanlardır.

ÇIĞA YAKALANIRSANIZ

Çığın fiziki yapısına ve etraftaki daha güvenli engellere göre alandan hızla ayrılmak, Çığın kenar kısımlarına ulaĢmaya çalıĢmak, Bağırarak veya baĢka ses kaynakları ile (korna, ıslık, siren vb.) diğer insanları uyarmak, Çığa yakalanmak kaçınılmaz ise, batonları atmak ve etraftaki sabit bir cisme tutunmak, KırılmıĢ ağaç veya kayalardan korunmak, Yüzme hareketi ile çığın üstünde kalmaya çalıĢmak, Ağzı sıkıca kapatmak ve nefesi tutarak az oksijen harcamak, VEYA oturma pozisyonu almak ve durma zamanında bacaklarla zemini itmek, Bir eli ile ağzı ve burnu kapatmak, diğer eli de baĢın üstünde tutarak hava boĢluğunu oluĢturmak, BaĢı sürekli sağa ve sola çevirmek,

NASIL HAFĠF ATLATABĠLĠRĠZ ?

ÇIĞDA HAYATTA KALMA ġANSI

Bazı ülkeler (Amerika, Kanada, Ġsviçre, Fransa, Avusturya gibi) çığa

yakalanan insanların sayısı, ölüm sayısı ve nedenini içeren istatistiksel

verilere sahiptir. AĢağıdaki tablolar yaklaĢık olarak istatistiksel verileri

özetlemektedir.

Tablo 1. Çığa yakalanan kiĢilerin hayatta kalma yüzdesi

80 % Yüzeyde kaldılarsa

40-45 % Kısmen yada tamamen

gömülüyseler

55-60 % Binalar yada araçlar

içindeyseler

ÇIĞDA HAYATTA KALMA ġANSI

65 % Boğulma

25 % Ağaçlarla, kayalarla ya da

diğer nesnelerle çarpışma

10 % Hipotermi ve şok

Tablo 2. Çığlarda ölüm nedenleri

Çığda hayatını kaybeden

bir kayakçı

REDÜKSĠYON METODU

Kabul edilebilir risk =<1 olmalı

potansiyel riskler

KER =------------------------- ; =<1

riski azaltıcı faktörler

http://environment.nationalgeographic.com/environment/natural-disasters/avalanche-interactive/