D

Dadaclk : Dadaizm; 1.Dnya Sava sralarnda, 1916da Fransada, air Tristan Tsara tarafndan bir akm haline getirilen, savan kahredici ac sonularyla baakabilmek iin, ocuklarn en ilkel konuu hecelerini bir araya getirerek, psiko-sosyal bir savunma olarak dil ve resim sanatlarana aksetmi, alayclk, hereyi hor ve aa grme, deerleri hie saymay esas alan bir psiko-sosyal davran. 1920lerden itibaren yavalamaya, izlerini silmeye balamakla beraber, 21. y.y.n bu gnlerinde tekrar canlanacaa benziyor.

BCEKLERLE SOLUKSUZ SAVA ---------------------------------------------- ntikal halindeki minik dadaclar(*), Kurnazsnz, ok da nktedan. Ender yaadm sakin anlarm Mahvediyorsunuz, ekilden ekle giriyorum Yakksz bir delilik nbetinde Elimde terlikle uzanrken ardnzdan. (*) Dadac: Hayata kar mstehzi, alayc, kurallar hie sayan (Charles Simic-Nazmi Al; iir Atlas, Cevat apan, Cumhuriyet Kitap, 24.02.05) Dadanmak : Alkanlk ya da kar ereiyle bir kimseyi sk sk ziyaret etmek, u ya da bu ekilde ar kullanmak

Can alacak noktay bulmak budur ite: Komularmzdan Belyavski adnda yakkl, zengin bir herif

vard, bizimkine gz koyduu iin eve dadanmt. (F. Dostoyevski, Karamazov Kardeler, Cilt:I, sa:210) Meryem artk dnsel yaam sevmiyor. Marta artk etkin yaamdan holanmyor. Leah ksr, Rael tensel adan bakyor her eye, Cato genelevlere dadanm, Lucretius kadns olmu. Her ey, rndan km. O gnlerde, Tanrya kr, stadmdan renme isteini ve yollar engebeli de olsa varolan doru yol duygusunu rendim. (U. Eco, Gln Ad, sa:35) Kk sahibi bayan, donuk baklarn belediye bakan zerinde dolatrarak: Ne istiyorsunuz? dedi. Ne istediinizi biliyorum, fakat buna olanak yok! Zavall rahipiimizi ldrm olan serserinin ocuklaryla ilgilenemem. Olan da buradaym! u haline bir baksanza. Hem ben onu tanrm; kiraz aalarna dadanmt. (E. Eschenbach, Kyn ocuu, sa:10-11) Ben, bu Nerimann kke dadanmasndaki nedeni sezer gibi olmutum. Galiba bizim budala kuzeni gzne kestirmiti. Evlenmek iin mi? Zannetmem. (R.N. Gntekin, alkuu, sa:37)

Bacaklarm titreye titreye ayaa kalktm. lk i olarak, eek adl anamn burcu burcu iek kokan memelerine dadandm. Birka kez acemi acemi ekitirebildim. Anam beni emzirmek iin temi-berimi dileriyle kayordu. Ama, bende hal kalmamt. (Halikarnas Balks, Egeden Denize Braklm Bir iek, sa:87) I (Giderken biraz glge dt m gzlerine? 4 eyll 1844) ---------------------------- Akam, mumun alevinde,

Tp tp cvldard. Kzarm ama dardan, Pervaneler dadanrd.

(Victor Hugo-Galip Baldran, iir Atlas, Cevat apan, Cumhuriyet Kitap, 07.08.03) PRELD : Dncelerimin stnde bir glge aslyd. ------------ Dncelerimin stnde bir glge aslyd, Isszlk diyelim, ya da dpedz terk edilme. Hibir tandk ekil kalmad benimle, Ne aalarn ho grntleri, Ne denizin, gkyznn, yeil krlarn rengi; Ama insanlar gibi yaamayan devasa, Gl ekiller usul usul kmldanyordu Gn boyu kafamda, Geceleri ise dadanmtlar ryalarma. (William Wordsworth-Nazmi Al; iir Atlas, Cevat apan, Cumhuriyet Kitap, 26.11.09) Zar zor bir yl geirir Hesse, derken bu okul deneyimi de fiyaskoyla sonulanr. kili lokallere dadanr Hesse, sada solda srter, ona buna borlanr, ne var ki, pek sevdii tavanarasndaki odasnda gece ge vakitlere kadar oturur. (B. Zeller, Hermann Hesse, sa:36) Dad : Eski Osmanl konaklarnda, ocuklarn bakcs ve refakats hanm Kk Hanm etrafna baknd ayr ayr yokladktan sonra: -Sokak dar, kapank, pencereler sk kafeslerle svama rtl. Ev deil mezara benziyor. Byk szme tvbe, ben burada oturamam. Ruhuma skntlar basyor. Haydi kalk dad, beraber bir para sokaa kalm. Seni arabaya bindireyim, hava alrsn, iin alr. (H.R. Grpnar, Gulyabani-Melek Sanmtm eytan, sa:358) Daa kmak : Ekya olmak Baz ilere karmak zorundayd. Buna da razyd. Baka bir felaket kmasn, kimse kendisine dokunmasn, herhangi bir sebepten gene daa kmak zorunda kalmasn. (Y. Kemal, akrcal Efe, sa:106) Ali Safa Bey geldi yanna oturdu. Sakaln okad: Aman Abdi Aam sen bu kasabay yaktracaksn. O arzuhaller ne yle? Hkmet bir ordu gnderecek. Gnah deil mi bizim kasabamza? Yazk deil mi? ki stsz daa km diye ad ktye mi ksn? (Y. Kemal, nce Memed, Cilt:I, sa:374) Daarcnda bir eyler olmak, Daarcn doldurmak : Bilgi birikimi olmak

LAUREL - Senin de daarcnda bir takm laflar vardr ya! Hi mektup alyor mu? Gzetliyor musun onu? MAITLAND - Kimi? LAUREL - Bizim Dkn kzn canm. cretli arkadamz. (E. Bagnold, Kireli Bahe, sa:46) Her gn, kitaplardan ya da konumalardan daarcn doldurabilecek bir takm yeni fikirler toplamaya dikkat etmekte, kendi kendini eitmektedir. (S. Zweig, Dnya Fikir Mimarlar, Stendhal, Cilt:III, sa:169) Daarcnda nesi varsa tkenmek; Daarckta bir ey kalmamak : Bilgisi, sermayesi, sylenecek sz bitmek

MEZARCI - Bylece atma bir saat kadar srd. ki rakip, ark konusunda memleketin en gl iki

adam olduklar ve daarcklar tkenmez gibi grnd iin bu durum btn gece srebilirdi. (G. Sand, eytanl Gl, sa:138) Bu szler, La Vernayee, kibar iltifat olarak daarcnda nesi varsa hepsini unutturuverdi; belleini yitirtti sanki.. (Stendhal, Lamiel, Cilt:II, sa:116) Da ba; Dabanda yaamak : Ky ya da bir kasabada, ehirden uzakta yaamak; Issz, az mekanl blge Birileri kabaca, hakaretamiz, tacizkar davrandnda, etraftan biri diyebilir: Yava ol, sinirlerine hakim ol, buras da ba deil!

-Beyim, bu dan banda sabah akam dilerini fralamak neyine gerek. -Beyim, bizde salarn kadnlar tarar. -Beyim, geceleri, sabahlara dek mrl mrl ne okuyup duruyorsun? Seni by yapar sanarlar. (Y.K. Karaosmanolu, Yaban, sa:21)

Peki Rana, sen imdi git bakalm, bir aresine bakarz!... -Nasl aresine? O sulu olan, ya kz yolda evirip pataklar, yahut yaralarsa?... -Buras da ba m yahu, hi byle ey olur mu? -Ey, olur, olur! Neler oluyor ki... Zaten onun sarholuu ok amurdur. Ona sebep, sana ok yalvarrm; bir zaman ne Emine seni grsn ne de sen Emineyi!... (O.C. Kaygl, ingeneler, sa:268)

Koca Ahmet ald paray har vurup harman savurmazd. Zaten nereye harcasn? Da ba... Gezdii blgenin hastalarna ila, kzszne kz, fkarasna unluk alrd. (Y. Kemal, nce Memed, Cilt:I, sa:68)

O zamanlar iin bile da ba saylabilecek Saryer srtlarnda, gayet aalkl ve kuytu bir yerde, akam vakti gene yle full makyaj, ayanda yksek topuklu ayakkablar, gerdan salkm saak inci-boncukla dolu, hafif bir dekolte giysiyle otostop yaparken karlm. (M. Mungan, Yksek Topuklar, sa:302) Da bayr dolamak : ok gezegen olmak, seyahat etmek; zntden ortalktan kaybolup Doada dolamak Gnlerden beri da, bayr dolaan gen avc, usuz bucaksz Ren Vadisine bakan orak tepede durdu. (G. de Maupassant, Mutluluk, sa:51) Ertesi gn odasndan kmak istemeyen Giulio, prense haber gnderip Petrellaya dnmek zere izin istedi ve kendisini birka gn grmemesini rica etti. Fakat, prensin ve askerlerinin ortadan kaybolduu haberini getirdiler. Prens, gece on nc (Papa) Gregorionun ld haberini almt; dostu Giulioyu unuttu, da bayr dolayordu. (Stendhal, talya Hikayeleri, Cilt:II, sa:135)

Dadaa (amak, iinde yaamak) : Problem, sorun; Kavga, patrd grlt, mcadele, ya herru ya merru iinde yaanan bir hayat biimi HAKM - Ben kalbe nem vermem Miss Madrigal. Adaleti yerine getiririm. (Masaya dnmekte olan Mrs. St. Maughama.) Yzmdeki her izgiyi hayat deil, yasa izmitir. Mrs. St. MAUGHAM, oturur. - Delikanl, eskiden olduu gibi gene hep bu ilerin iine srklenmek... Hep dadaa iinde yaamak... (E. Bagnold, Kireli Bahe, sa:77) Papazn iine gelmedi; aras ok gemedi, gelip olur olmaz eyler sordular, olur olmaz ricalarda bulundulkar, bama trl dadaa atlar. Her yl fukaraya iki yz frank datmak istedim; yok bunu bir takm papaz kurumlarna vermeli imiim, raz olmadm, trl hakarete uradm. (Stendhal, Krmz ve Siyah, Cilt:II, sa:5) Dadaa : Tela, patrd, tela Bayram dadaas yava yava dindi, balonun al yaklat. Pek ou gzellemek zere evlerinin yolunu tuttu. (J.M. de Vasconcelos, Kardeim Rzgar Kardeim Deniz, sa:51) Dalmak : zmek, dikkat ya da konsantrasyonu azalmak, dzeni bozulmak ay nce, Fontaine Komutan Strathmoreun einin onu terk etmek zere olduu haberini almt. Strathmoreun akl almaz ssatler boyu altn ve bask altnda dalacakm gibi grndn syleyen haberler de almt. (D. Brown, Dijital Kule, sa:267) Dalamak : Kzgn bir metal (demir) ile bir yaray saltmak, bir hayvan markalamak; Acs yreine ilemek ... sitem ettiim iin saldrya geip bu huyumun kt olduunu, gereksiz yere byttm sylyor. Ama beni en zen ey, benim iin ok deerli olan bir eye nem vermemesi oldu. Ve benim yreimi dalayan bir eyden byle nemsizmi gibi sz edii...

(A. Gide, Kadnlar Okulu, sa:59) Trkler Vardr... Dakz 2 ------------ Ah, benim gibi lgn atlarm, gzler gibi kaak atlarm, Kann lav dalyor yreimi, kar ile rtn iitimimi! Varsn tahrik etsin havann frfrlar burun deliklerimi, Koparsn dilerini salarma karan msr pskllerini! (Carolina lica-Suat Engll; iir Atlas, Cevat apan, Cumhuriyet Kitap, 26.05.05)

Aphroditeye Yakar

Ey taht l l lmsz Aphrodite Ulu Zeusun dzenci kz yalvarrm yreimi aclarla dalama! (Sappho, nedir gene deli gnln elen, sa:55)

Dalara talara : Aman nazar demesin, dalara talara tk tk, tm dnya tanktr onun ok iyi bir insan olduu konusunda

-yle ama, kadnlarn glge sahibi olmalar ounlukla kt sonu verir. Bu konumalar duyan prenses Myahkaya birden seslendi oturduu yerden: -Dalara talara... ok iyi bir insandr Karenina. Kocasn sevmiyorum ama, ona baylyorum. (L. Tolstoy, Anna Karenina, Cilt:I-II, sa:262) Dalar kadar (ayrm, fark olmak) : ok, pek ok (Nitelik bakmdan fark olmak) ROSINA - Dorusunu isterseniz, u berbat evle yazlktaki kk arasnda dalar kadar fark var. COSTANZA - Fark undadr ki,