ENDÜLÜS’TE BİR İSLAM DÜŞÜNÜRÜ

İBNİ RÜŞD -AVERREOS

Dr. Vural YiğitDr. Vural Yiğit22.08.201522.08.2015

BATI İSLAM DÜNYASIBATI İSLAM DÜNYASIENDÜLÜS EMEVİLERİENDÜLÜS EMEVİLERİEndülüs Emevi Devleti İspanya’da, (M.S.756)

yılında kurulmuştur. Başkenti Kurtuba’dır.Emevîler İspanya'da tam bir İslam egemenliği kurmuşlardı. Bilim, sanat ve kültür alanında eserler verdiler.Dünyanın en ünlü medresesi olan Kurtuba Medresesi’ni kurdular. Endülüs Devleti, Franklar'ın saldırıları sonucunda zayıfladı ve 1031 yılında yıkıldı.

BENİ AHMER DEVLETİBENİ AHMER DEVLETİ«Gırnata» merkez olmak üzere İspanya’da kuruldu. (1232)Elhamra Sarayı gibi büyük eserler yaptılar.İspanya'da Hıristiyan birliğinin kurulması ile Hıristiyan saldırıları sonucunda yıkıldı.(1492)Böylece İspanya'da Müslüman etkinliği sona ermiş oldu.Burada yaşayan Müslümanlar ve Museviler, Kemal Reis komutasında bir donanma ile Osmanlı Devletine getirildi.

BENİ AHMER DEVLETİBENİ AHMER DEVLETİ1232-1494

İspanya’da Endülüs Eserleri

İSPANYA’DA İSLAM DÜŞÜNÜRLERİBu dönemde İspanya; İslam, Hıristiyan ve Yahudi kültür geleneklerinin bir arada yaşadığı ilginç bir yerdir.Burada yetişen bilim adamları; Felsefe, dinsel inanç ve eski Yunan'dan beri sürüp gelen felsefi düşünceleri uzlaştırma çabası içine girer.Endülüs’te yetimiş en büyük islam düşünürlerinden biri «İbni Rüşd» idi.

İBNİ-RÜŞD-AVERREOSİBNİ-RÜŞD-AVERREOS (1126-1198) (1126-1198)

Endülüslü-Arap felsefeci ve hekim, felsefe, fıkıh, matematik, astronomi ve tıp alimidir. Kurtuba'da doğdu ve Marakeş, Fas'ta öldü. 1160'ta Sevilla kadısı oldu ve hizmeti boyunca Sevilla, Kurtuba ve Fas'ta birçok davaya baktı. Ailesi de kadılık yapmıştır.Pek çok kitap ve Aristo'nun eserlerine şerhler-yorumlar ile bir de tıp ansiklopedisi yazdı . Eserleri,1200 lerde, Arapça'dan, İbranice'ye ve diğer dillere çevrildi.

İbni Rüşd-Averreos, Rafael’in Ünlü Athena okulu tablosunda, büyük filozofların arasında yer almaktadır.

İbni Rüşd Felsefesiİbni Rüşd'e göre, felsefe öğrenmek dini bir zorunluluktur. Din, var olanlara akılla bakmayı ve değerlendirmeyi zorunlu kılmaktadır. Başka dinlerin ve ideolojilerin fikirlerini öğrenmek de aynı şekilde zorunludur.Gerçek her nerede ise alınır ve yararlanılır. Eskilerin kitaplarındaki bilgilerle, dinin bildirdikleri amaç bakımından benzemektedir.

FELSEFE ANLAYIŞIİbni Rüşd'e göre felsefe becerisi olanlar bunu toplumun ilerlemesi için kullanmalıdır. Ancak bunlara nadiren rastlandığı için hükümdar olmalarını sağlayacak sayıya hiç bir zaman ulaşamayacaklardır. Sıradan insanlar ise yasaları,

din ve bilimsel öğretiyi sorgulamamalıdır.

Cordoba’da İbni Rüşt heykeli

FELSEFE ANLAYIŞIİbn Rüşd’e göre, akıl ve felsefe, gerçeğe ulaştırıcı en önemli yaşamsal araçtır. Ona göre İslam'la, felsefe arasında bir çatışma yoktur. Kişinin hem felsefe, hem din yoluyla doğruya ulaşabileceğini düşünmüştür.Evrenin sonsuz, varlığın başlangıçsız olduğuna inanırdı.

FELSEFİ GÖRÜŞLERFelsefenin, varlık kavramı altında toplanan

bütün nesneleri konu edinen bir disiplin olduğunu belirtmiştir.

Bu nedenle düşünce sisteminde felsefe, teolojiden önce gelir. Bununla birlikte, felsefe ve teolojiden her birinin kendisine özgü bir işlevi olduğunu söylemiştir.İslam dünyası ve Endülüs'teki serbest düşünce hayatını etkilemiştir.Bu etkiler Avrupa’yı ve Latin Amerika’yı kapsar.

FELSEFİ ESERLERİEn önemli felsefî eseri, «Tehâfüt-ül Tehâfüt/Çelişkilerin Çelişkileri» adını taşır.Bu eserde, Gazali'nin «Tehâfüt-ül Felâsife /Felsefelerin Çelişkileri» kitabındaki İslama karşı olma iddialarına karşı, Aristo felsefesini savunur. «Faslu'l-makâl ve el-Keşf an minhâci'l-edille» isimli iki risalesinde ise felsefe-din ilişkilerini konu alır.

VARLIK ANLAYIŞIFelsefenin temel konusunun varlık olduğunu, felsefenin varolanı, genel bir bütünlük içinde insana verileni açıklamaya çalıştığını söyler.Bütün varlık türlerinin en tepesinde bulunan yüce bir varlık olarak Allah'a, yalnızca var olandan, beş duyu ile algılanıp akıl ilkeleri ile açıklanan varlıklardan yola çıkarak gidebileceğimizi belirtmiştir.

İBNİ RÜŞD VE ARİSTOİbn Rüşt, Aristo'nun eserlerinden yaptığı, bugün Batı'da pek çoğu unutulmuş, tercüme ve şerhleriyle(yorumlarıyla) ünlüdür. 1150'den önce Avrupa'da Aristo'nun eserlerinin birkaç tercümesinden başkası yoktu ve bunlar da din adamlarınca incelenmiyorlardı. Batı'da Aristo'nun mirasının yeniden keşfedilmesi, İbn Rüşd'ün eserlerinin 12. yüzyıl başlarında Latince'ye tercümesiyle başlamıştır.

ARİSTO ELEŞTİRİLERİİbn Rüşd'ün Aristo üzerine çalışmaları otuz yıllık bir dönemi kapsar.Erişemediği "Politika" dışında onun bütün eserlerine şerhler (Yorumlar) yazmıştır. İbn Rüşd'ün düşünceleri, Hristiyan skolastik gelenekten, Aristo'nun mantık çalışmalarına değer veren, Thomas Aquinas ve diğerleri tarafından özümsenmiştir. Thomas Aquinas gibi meşhur filozoflar, ona "Şârih" (Yorumcu) diyorlardı.

İbni Rüşt ve Aquino’luThomas

ŞERHLER -YORUMLARIFelsefe üzerine sayısız eseri vardır. Aristo'nun Organon külliyatı üzerine küçük, orta ve büyük olmak üzere pek çok şerhi vardır. Bunları sıralayalım:

Organon'a Giriş Şerhiİkinci Analitikler ŞerhiDiyalektika ŞerhiSofistika ŞerhiPoetika ŞerhiRetorika ŞerhiDevlet Şerhi

EDEBİYATTA İBNİ RÜŞDOrta Çağ'ın Avrupalı skolastikleri ondan

etkilenmiş ve saygı göstermişlerdir. Dante,, «İlahi Komedya» da İbn Rüşd'ün, diğer büyük filozoflarla beraber, «İltifatın üne borçlu olunduğu" söyler. İbn Rüşd, Doğu ve batıdaki pek çok düşünür ve yazarı etkilemiştir.Eserleri Latince ve daha pek çok dile çevrilmiştir.Ünü Latin Amerika’ya ve Arjantin’e kadar uzanır.

Jorge Luis BORGES- (1899-1986) AVERROES'İN ARAYIŞI

Arjantinli yazar Jorge Luis Borges'in "Ölüm ve Pusula" adlı kitabında

"Averroes'in Arayışı" başlıklı bir öyküsü vardır.

Tarihin iki farklı döneminde, farklı kültür ikliminde yaşamış iki büyük filozofun, entelektüel varlıklarıyla buluştuğu

bu öyküde, kültürler arası iletişimin, kimi zaman ne kadar çetrefilli olabileceği açıklıkla sergilenir.

AVERREOS’UN ARAYIŞI İbn Rüşd, Endülüs'ün cennet gibi bahçelerinden birinde oturmuş, rengârenk çiçek açmış ağaçlardan gelen ıtırlı rahiyaları içine çekerek Aristo'nun "Retorik" adlı kitabını yorumlamaktadır. Karşısına "tragedya" ve "komedya" diye iki terim çıkar. Bunları nasıl anlaması gerekir? Ne anlam vereceğini bir türlü bilemez. Başvurabileceği bütün kaynaklara bakar. Bulunabilecek bütün sözlükleri tekrar tekrar inceler. Ama ne anlama geldiklerini bir türlü kavrayamaz.

AVERREOS’UN ARAYIŞISözcükleri, içinde yer aldıkları bağlama göre anlamlandırmaya çalışır. Beyhude! Zihninde bunlara ilişkin kavramları bir türlü yerli yerine oturtamaz. Çünkü, kendi yetiştiği kültür ikliminde bu kavramlar yoktur. "Tragedya" ve "komedya" Yunan'a özgü kavramlardır. İslam'da böyle şeyler olmaz. O nedenle bunlara karşılık olabilecek terimler de yoktur. Zamanın Müslüman Endülüs'ü her bakımdan Batı'dan ileridir. Ancak kültür farklı bir şeydir.

BORGES’İN YANILGISIİslam dünyası Aristoteles’in Poetika’sını tanıyordu. Ya çeviri, ya da özet yoluyla Arap yazarları buradaki çeşitli tragedya kavramlarını değişik terimlerle karşılamışlardı… Bu tanışıklıktan ne yazık İslam dünyasında bir dramın varlığını söyleyemeyiz. Ancak bir dramın, bir tragedyanın doğumu için, ritüel ve mithos’a uygun ortam, ve koşullar yeterliydi.

Metin And, «İslamda Tragedya (Trajedi) Kahramanı ve Tragedya Örnekleri»

İbni Rüşt, İslam felsefesi, felsefe, tıp, astronomi, mantık, gramer gibi pek çok konularda, 20.000 sayfayı aşkın eser vermiştir.Aristo, platon ve El-Gazali gibi düşünür ve yazarlara karşı düşünce ve felsefe geliştirdi.Onların eserlerindeki çelişkileri ortaya koydu.Endülüs‘te 12. yüzyılın sonralarında yayılan bağnazlık dalgasıyla, Kurtuba yakınlarında bir yerde hapsedildi ve 1198 de Fas, Marakeş 'te

vefat etti.

ÇELİŞKİLERİN ÇELİŞKİLERİ

İbni Rüşt ile Yeni- Platoncu düşünür Porfiryus (MS 234-305) arasında hayali tartışma

SONUÇEndülüs (Andalus). 711-1492 yılları arasında, İber Yarımadası'nda Arapların etkisi altında bulunan bölgelere verilen isimdir. Tarık bin Ziyad’ın İspanya’ya ayak basması ile başlayan ve yaklaşık 780 yıl süren, İslam varlığı, sanat bilim, kültür ve felsefe açısından önemli bir dönemdir.

DEVAM EDECEKMüslümanların İber Yarımadasındaki varlığı daha sonraları da devam etti.Vatanı İspanya olan müslüman ve yahudilerin (Moriskolar),1609 yılında İspanya'dan sınır dışı edilmesiyle son buldu.Endülüs-Osmanlı ilişkileri, ayrıca ele alınacaktır.

V.Y

Kaynaklar:Louis Borges, «Ölüm ve pusula»http://www.msxlabs.org/forum/soru-cevap/295490-enduluslu-musluman-bilim-adamlari-kimlerdir.html#ixzz3hjvN6CaFhttps://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0bn_R%C3%BC%C5%9Fd