ibrahem m49@yahoo com - uob.edu.lyuob.edu.ly/assets/uploads/pagedownloads/950ee-.pdf · 1...

18
1 مدى استعدادليبيةلي اللعاتعليم ات ال مؤسساشاملة ادارة الجودة اللسفة لتبني ف أ. لفرجاني مسعود ا اهيم إبر جامعة بنغازيقتصاد كلية ا- قسم تمويل ومصارفلمصارفتمويل وا الجودة بقسم ال ومنسق عضو هيأة تدريسcom . Ibrahem_m49@yahoo ملخص البحث ا د تر بدواتداام تم بدا د ند ر د ت د ت د ن ند تمدانا قد تدخشدا تئهاابا بهامها م ددااظر ت في ا ت اا تنا تنما تمؤسسا ت كثن ترد لخدا ت دارم ت اءب ت ها ن مشق ط دامي م تنا دتا باض ت ثر مخمهاام تمسد ابدا ت د ا د ت تات خسد نهد اا مبدا امهاداسدن م ادار بداقام يداا قت نماخدقداندات فن تد باداف دعدا ت نبندا نشدن ي فديدااماخدنر ت تؤسسدا خديا تقع ت ت فوخشا ت رهدتتدار بهدام بام. نماخدقدا تء فن سدا ممندظن مافد تث باد دع تملداتا طنطم بدا سدع مطبنمطخبا .. فديشدكخ ت سدب ثدبتت ادمي ام: دا بخشدا ت ا د تات بدادا ا امدي م تبندا تما اد ت بانف تماتء تنض مكاام تا تئا ت نق لاا نق م طال نف م ظخ ق ندا ت ادسن منما تماماا فنا نامهاسم ا تادا تشدا دا ك هادامدي م ت اا مب ما ماظخ نفم تسات ايخشا ت ا ت . ر لخا ت تدخ ا ظدا اار بااما تم اا تناا تاظ مسابق تا فو خديا تقدع ت تكدخشدا ت اد ت تاتخسد نهدا مب امهاداسدنم دا ماخدنر ت ؤسسدانبندا ي فديداا تندا باطنطمخدق بدا نمادا تء فن سد خسداتدار بهدام تم لداند ت قد فدي تع تملاتا . دبادمر ت يمداهداف تندق ت بم: ف لخداماد تادااد تد فديخشدا ت اد تات ا ت ن مطد تسدنمدا ت نهداف ت ي نداات ي باسدخ هداك ؤسسد ا اتءسدن م ا دخ سدمكخي اتسم لخا تخنبنيتااماخنر ت ت.

Upload: others

Post on 19-Oct-2019

34 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

1

لتبني فلسفة ادارة الجودة الشاملة مؤسسات التعليم العالي الليبيةمدى استعداد إبراهيم مسعود الفرجاني.أ

تمويل ومصارفقسم -كلية االقتصاد –بنغازيجامعة عضو هيأة تدريس ومنسق الجودة بقسم التمويل والمصارف

com.Ibrahem_m49@yahoo

البحث ملخصت شدددا خاله دددقدهت االدددان هتم نددد ن ه ددد هت الددد هت ددد ره ه نددد هال ددد ههبددداالهتمام دددارهبدددوات هت ددد ا

ت كثن ه هت ؤسسا هتم ما ناله ت ا ناله هت اا اله ت ا اله ه فيه اظرهت دا دهه م هامهاب باائهاهت مالا الهثرهمخمهاهباضهت ا دهت ا نالهت ميهم ا دهال همشقهط نالهاه هت ب اءه ت مالداره ه لخداهت د ره

قهت ادددا يه قام دددارهبدددا ا ه م سدددن ه دددا امهاه دددااهمب نهددداه خسددد الهتات هت ددد ا ه ددد ه ددداهت مسدددابت شا خالهفو هت تقعهت ا خديه ؤسسدا هت ماخدنرهت ادا يهفديه نبنداهنشدن ه داهت دعه دافتدهبانداتهفن داهنماخدقه

سدد هبددا م طنطه تملدداتاه ددعهال هبادد تهثالافددالهم ظن نددالهمم اسدد تءهفن دداهنماخددقه.هبامام دارهبهدد تهت هدد رهه..ه مطخبا همطبنالع

ب ت اددالهتمابنددا هت مدديهماا دداهبدداات هت دد ا هت شددا خالهب دداه:هامميهادد تهت ب ثدد سددب هت شددكخالهفدديههههن القه خ ظ اله هم نفه ه اهل هط نقهم النقهلااه هت تئاهتا اهم نضهمكا نفهتماتءهت اه

ا هت مديهمالدا هاه هك داهالشدا هت داهتا اه سم نامهاه فناا ه اام هتم ما ناله ه م سن ه د ا هت دا ه.ال هت ا هت شا خالهايهالساتهت م نفه خ ظ ا ه ماهم ه مبالاه

اهفو همسابقهت ظ ا هت اا نالهت اا ه اهتمام ارهبا ا هظداا ه خ د ته لخاهت ره هؤسسددا هت ماخددنره دداه م سددن ه ددا امهاه مب نهدداه خسدد الهتات هت دد ا هت شددا خاله ه كدد هت تقددعهت ا خدديه

فدديهت قدد هت اندد هلدد هتمام ددارهبهدد اهت خسدد الهسدد تءهفن دداهنماخددقهبددا م طنطههبانددا ت اددا يهفدديه نبندداهه.ه تملاتاه ع

ا ه ات هت دد ا هت شددا خالهفدديه ددادهت ددا ا ه ههت مادد فهلخددا:هبم النددقهت هددافهت مددا يههالاددمرهت ب دد سدددم ه خ ددد ا ه ه م سدددن هالاتءه ؤسسدددا ه ك هددداهالسدددخ بايه ات ندددايهنهدددافهت ددداهت م سدددن ه ت مطددد ن هت

ه.ت ماخنرهت اا يهت خنبنالهلخاهت سم اهت كخيه

2

قددداهت ددد ه م دددعهت ا تسدددالهفددديها تسدددالهت ا ادددا ه ت اااددداهت اخنددداهت خنبنددداله ه ظددد ته خظددد فهتلندداءهانددل هت مددا نته)هفدديه نبندداهقددارهت با دد هبا دد هلن ددالهلشدد تئنالهممكدد ه دد هباددضهتم ندداله

هب ا االهب اافيه(ه ت ظ ن ه

هب اافيه ه هالههت ب تظه ه مائجههه هت شا خالهفيه ا اال هت ا ت هت كا همطبنقهتات م هثالافالهت ا االه ااهمب نهاهه; ظ هلن الهت ا تسالهايهفيه تقعهت اده ن ه قئ اله خمطبنقه

ه: ت بنئالهت م ظن نالهممسالاهلخاهمطبنقه اه ه ن هكا هت مائجهلخاهت هت ما يه

هت ا ه (اله هتابنا ه سخ كنا هتات ه ع هم الخها ه ها ه ت كخنا هت ماباال هت ا اال هتات هت ب هال بن هل خن هم اا هت اهنافهت سئ نال هنا ا ه ب ا هنانفه ا ت ه اء ه مباعهت شا خال ه ال ه هت مانن ال

ه ناله ات هت ا هت شا خالهال ه سمبااهفيهت ق هت ان هبا ره هت عهم اهتات ه خ ا هت شا خالهلخاه سم اهت ا االه سالن ه خ ا هفيهكدهكخناله قسره ك اهبا ره ه اهتفكا ه

. ا جهمالننره ك ه ب هلخاه قه

هتمهت هباددضهلن ددالهت ا تسدداله ددرهنطخادد تهلخنهدداه ددرهت هدداههلخدداهت دد ره دد ه دد اه سددا اله خ ا اددال ( ه دد ا هات دددهت كخنددا ه دددهت ا تسدداله ه ندد هتظهدد ه مددائجهت ا تسددالهت دداهت هت م كنددفهلخدداه سددا اله

.ت كفه اءهنانفه ن ه قئره

.ت هتات هت ا االه نته انهاهتا تاهب ه ره فخس الهتات هت ا هت شا خاله (جه

ه:مقدمة

ت ظ ددددددددددددددا هت كبندددددددددددددد ه ت ددددددددددددددان ه نادددددددددددددداه ق مالدددددددددددددداءهب سددددددددددددددم اهت ددددددددددددددا ا هسدددددددددددددد تءهمسدددددددددددددااهتكا ددددددددددد همسددددددددددددااه خددددددددددد بوهترهمه م النددددددددددددقهت ددددددددددد ا هنا دددددددددددديهم الندددددددددددقهت دددددددددددد اه ت ددددددددددد دهت دددددددددددداها ددددددددددالهت م دددددددددد قهت دددددددددد يهنادددددددددداه ددددددددددثقهنمدددددددددد قهت نددددددددددعهاتئ دددددددددداهكددددددددددده الددددددددددا يهت ا دددددددددداله ت سددددددددددم نان ه

بهددددددددداهت النددددددددداا هه هددددددددداهلخددددددددداه ددددددددداهت سددددددددد تءه ددددددددد تهماددددددددداهت ددددددددد ا ه ددددددددد هتادددددددددرهت النددددددددداناهت مددددددددديهمهدددددددددمرتمات نددددددددالهفدددددددديهتندددددددداله شددددددددا همسددددددددااه ددددددددافعه سددددددددم اهتاتئهدددددددداه دددددددد هت ا نددددددددالهتم ما ندددددددداله ت ا ندددددددداله هك دددددددددددددداهمادددددددددددددداهت دددددددددددددد ا هت دددددددددددددداهتمسددددددددددددددبالنا هت م افسددددددددددددددنالهت مدددددددددددددديهنسددددددددددددددااه م النالهدددددددددددددداهت ددددددددددددددان ه

ه.ت اا ه

3

الددددددددددداهت مدددددددددددده نددددددددددد عهت ددددددددددد ا هاليه ددددددددددد ا هت سدددددددددددخااله ت ا دددددددددددالهتم ندددددددددددالهفددددددددددديهتمام دددددددددددارههههباددددددددددداهت هتمندددددددددددوهت هددددددددددداهم ثددددددددددددهت اا ددددددددددددهت ئنسددددددددددديهفددددددددددديه دددددددددددا هبهدددددددددددافهم سدددددددددددن هتم ما نددددددددددداله

ت ظ دددددددددا ه كددددددددددا ه دددددددددا هت نابددددددددددا ه ددددددددددقدهت دددددددددثق هت االدددددددددد اهتم ندددددددددد ه ددددددددد هت الدددددددددد هت اندددددددددديه بشدددددددددددددكده دددددددددددددايهفددددددددددددديهسددددددددددددد قهت ددددددددددددد الا هتم كم نددددددددددددداله ددددددددددددد الالهت سدددددددددددددنا ت ه ددددددددددددداهمسددددددددددددااهت ظ ددددددددددددا هفدددددددددددديهتمام ددددددددددددارهبددددددددددددا ا ه مشدددددددددددداهت هفخسدددددددددددد الهتات هت دددددددددددد ا هت شددددددددددددا خاله

ه. خس ا هتمات نالهت انثاله سبناهمامب ه هت

ك دددددددددددداهمامبدددددددددددد هت دددددددددددد ا هت شددددددددددددا خاله ددددددددددددا قهتسددددددددددددم تمن ناهم مدددددددددددداجهتفنددددددددددددده ددددددددددددمجهت ه ا ددددددددددددالهههه. ك اله ه اه ه قدهتمبمكا هت سم ه

مك دددددددددد هفخسدددددددددد الهتات هت دددددددددد ا هت شددددددددددا خالهادددددددددد هت م نددددددددددفهفدددددددددديهمالددددددددددانرهت ا دددددددددداله ادددددددددد هت هددددددددددافههءه كددددددد هنكددددددد هاددددددد تهت م كندددددددفهلخددددددداهت ددددددد يهمسدددددددااهت ندددددددعهفددددددديه ا دددددددالهمالدددددددانرهت ا ددددددداله خا دددددددق

ت همخدددددددددداهت ؤسسددددددددددا هممسددددددددددااهت دددددددددداهم النددددددددددقهت دددددددددد بوهم هدددددددددداه ظ ددددددددددا ه ندددددددددد هااافددددددددددالهت دددددددددداهه.ت بوه

دددددددددددد هبدددددددددددددن همخدددددددددددداهت ؤسسدددددددددددددا ه ؤسسدددددددددددددا هت ماخددددددددددددنرهت ادددددددددددددا يهفهدددددددددددديه ؤسسدددددددددددددا ه ا ندددددددددددددالههممسددددددددددددااهت دددددددددددداهم النددددددددددددقهت دددددددددددد بوه ه قا ندددددددددددداله ندددددددددددد هت ا ددددددددددددالهت الا دددددددددددداله هتمهت هم ندددددددددددد ه

الهمالخنانددددددددددداله ه دددددددددددد ها ددددددددددداه دددددددددددداء هت ا تسددددددددددداله خ ا دددددددددددداله الدددددددددددددهمخددددددددددداهت ا خنددددددددددددا هندددددددددددمرهبط نالددددددددددددت ط نالدددددددددددالهت مالخناندددددددددددالهت ددددددددددداهت ط نالدددددددددددالهت انثددددددددددداله ه اددددددددددد اهاددددددددددديهفخسددددددددددد الهتات هت ددددددددددد ا هت شدددددددددددا خاله

ه.ايهت م سن هت سم ه ا الهتم مالاءهبا ا اله

ه: البحثمشكلة ه داهلد هط ندقهب ت االهتمابنا هت ميهماا اهباات هت ا هت شا خالهب اهن الدقه خ ظ داله د هم ندفه

م النقهلااه هت تئاهتا اهم نضهمكا نفهتماتءهت اهتا اه سدم نامهاه فنداا ه ادام هتم ما نداله ه م سدددن ه ددد ا هت دددا ا هت مددديهمالدددا هاه هك ددداهالشدددا هت ددداهال هت ددد ا هت شدددا خالهاددديهالسددداتهت م ندددفه

ه. خ ظ ا ه ماهم ه مبالاه

نالهت اا ه اهتمام ارهبا ا هظداا ه خ د ته لخاهت ره ه اهفو همسابقهت ظ ا هت اا دداه م سددن ه ددا امهاه مب نهدداه خسدد الهتات هت دد ا هت شددا خاله ه كدد هت تقددعهت ا خدديه ؤسسددا هت ماخددنره

4

ت اددا يهفدديه نبندداهبانددعهفدديهت قدد هت اندد هلدد هتمام ددارهبهدد اهت خسدد الهسدد تءهفن دداهنماخددقهبددا م طنطهه.ه تملاتاه ع

ؤسسا هتات هت ا هت شا خالهفيهه تقع ه قده اه ك هفالاه اهت با هتا نالهفيهت ما فهلخاه

ت ماخ هلخاهباضهت شكق ههمالا هاساناه ق مالاءهب سم اهت ا ا هت ميههت ماخنرهت اا يهت خنبنال

. هاه هاهك شكق هت م ظنرهتمات يه ت يه ه شكق هفيهت ا هت بش يه ايهتاهماا يت ميه

:فيهت سؤتدهت ما يههت ب شكخالههت با لخنعهفالاه ااهههه

لتبنااااااي -جامعااااااة بنغااااااازي –مؤسسااااااات التعلاااااايم العااااااالي الليبيااااااةمااااااا ماااااادى اسااااااتعداد ) ددددددد ه دددددددقدهاددددددد تهت ب ددددددد هسددددددد ا دهت م الدددددددقه ددددددد ه دددددددااه(فلسااااااافة ادارة الجاااااااودة الشااااااااملة

: الهت ننا هت ئنسناله ت لنالهت ما ناله

ه:الهت ننالهت ئنسن

هتسمااتاه ا االهب اافيه مب يهفخس الهتات هت ا هت شا خالهه

هت ننالهت لنالهتم ا

ه.هت ا االتسمااتاه ا االهب اافيه مطبنقه ه رهت م كنفهلخاه سا اله

هت ننالهت لنالهت ثا نال

ه.تسمااتاه ا االهب اافيه مطبنقه ه رهت شا كالهفيهل خنالهتم ا هت ال ت ه

هت ثا ثالت ننالهت لناله

ه.تسمااتاه ا االهب اافيه مطبنقه ه رهت ق كفنالهتمات ناله تمسمالق ناله

هت ننالهت لنالهت تباال

ه.تسمااتاه ا االهب اافيه مطبنقه ه رهت ما ن هت سم ه

5

:أهمية البحث ه:نسم اها تهت ب هتا نمعه قلمبا ت هتممناله

.تثا ه ليه ت مبااهت الناات هتمات نالهبا ا االه -1

نسم اها اهت ب هتا نمعهك عهنمط قهت اه ن عهتثبم هم دا هتم د ن ه ا دعه ك اءمدعه -2ه.ل اهمب نعهفاخناه

:أهدافالبحث

ا ه ات هت دد ا هت شددا خالهفدديه ددادهت ددا ا ه ه ك هدداهالسددخ بايه ات نددايهنهددافهت دداهت م سددن هه ا فددال . ت مط ن هت سم ه خ ا ه ه م سن هالاتءه ؤسسا هت ماخنرهت اا يهت خنبنالهلخاهت سم اهت كخيه

: البحثمنهجية ت دد يه دداه دد ه ددقدهفالدداهتلم دداهت با دد هلخدداهت د هجهه ظد تيه طبناددالهت ا تسدداله م النددقهالاداتفهاه

ه.ت م خندهت يه خبنا ا هت ميهمرهم ناهاه ه م عهت ا تسالهباسم اترهت س هت ئ ناله

ه:مرهت النارهبه اهت ا تسالهتمسمكشافناله ه قده

-:الجانب النظري: أوالا

اه ه قدهتإلطقعهلخاهت كمد هه,مرهفيها تهت ا هماطنالهتألساتهت ظ يه ن عهت ا تساله

ه. ت ا نا هت ماخالالهب ن عهت ا تساله

-:ثانياا الجانب العملي

ن هتسمهافها تهت ا هت بنا ا هت ماخالالهب ن عهت ا تساله بطهتمطا هت ظ يهبا تقعهت ا خيه هه. قاهمرهتسم اتره ن الهتمسمبنا هكاات ه عهت بنا ا ه

:مجتمع البحث

6

فالددطهت ب دد ه دد ه نددعه ؤسسددا هت ماخددنرهت ادا يهت خنبندداله قدداهمددرها تسدداله ا اددالهب اددافيهم ددعهنمكد ه لددارها تسددالهبالنددالهت ؤسسددا هتم دد اهكدد هت ه ا اددالهب اددافيه دد هتقددارهت ا اددا هت خنبندداله تل قهدداه

ه. ت سب هتم ها هت نعهتم يهت ان ه سمال هفيهت بخاه

:البحثنطاق وحدود ا ادالهب ادافيهه– ااهتسمااتاه ؤسسا هت ماخنرهت اا يهت خنبنالهفيه ا فالهم ه ا اها تهت ب ه

ه.ه مب يهفخس الهتات هت ا هت شا خال-

:البحثتقسيماته: اه ا بن هالساسنن ههت ب مرهمالسنره

-:الجانب النظري: أوالا داه د ه دقدهتإلطدقعهلخداهت كمد هههت ب د مرهفيها تهت ا هماطنالهتألساتهت ظ يه ند عه

ه.هت ب ت ماخالالهب ن عه ت ا تسا ه ت ا نا هه-:الجانب العملي: ثانياا م خندهلخاهم نعهت بنا ا هباسم اترهتسم ا هتسدمبنا همدرهاللداتاااه هد تهت ا ند ههمن ها تهت ا ه

ه. ه قدهت م خندهتإل ائيت بنا ا هت ميهمرهم ناها : للبحثالجانب النظري أوال

ه:مقدمةمم ندددددددددددفهتألسددددددددددد تقهت اا ددددددددددد هبا افسدددددددددددالهت ددددددددددداا هبدددددددددددن هت شددددددددددد ه هاددددددددددد تهك ا ددددددددددداله هددددددددددداه خ ددددددددددددد ده ددددددددددددداه شدددددددددددددباعهتف منا دددددددددددددا ه هت مطخبدددددددددددددا ه خ سدددددددددددددمهخكن ه ه ندددددددددددددائهرهبم دددددددددددددماهرهبا فتندددددددداهت م افسددددددددنالهت مدددددددديهممددددددددنوه هددددددددرهتإل م دددددددداظهب دددددددد قاهرهفدددددددديهت ندددددددداان هت مدددددددديهنا خدددددددد هبهدددددددداه

ه.

لخددددددداهت ؤسسدددددددالهت مددددددديه دددددددانهاهت بدددددددالهفددددددديهت بالددددددداءه هت ددددددد ه دددددددعهت م ددددددد قه هف ددددددداهلخنهددددددداه ه ددددددد تهسددددددددد اهال هممب ددددددددداهفخسددددددددد اله اندددددددددا هم مكدددددددددفهلخددددددددداهمالدددددددددانرهقن دددددددددالهاللخددددددددداه خ سدددددددددمهخاهت سدددددددددمهافه

ه.

هاددددددددددد ته ددددددددددداه اددددددددددددهتإلام دددددددددددارهبدددددددددددا ا هظددددددددددداا هلا نددددددددددداله نددددددددددد هال دددددددددددب هت ظ دددددددددددا ه ه ددددددددددد ا هاددددددددددديهت ظن دددددددددددالهت ك دددددددددددا هفددددددددددديهت ادددددددددددا رهم نهددددددددددداه ام ا ددددددددددداه ا ددددددددددداه ه هال دددددددددددب هت

7

تأل دددددددددداهأليه ظ دددددددددداله هفخسددددددددددد اله ات ندددددددددداله هالسدددددددددددخ ه نددددددددددا ه م ك هدددددددددداه ددددددددددد هت دددددددددد دهلخددددددددددداهت ندددددددددددف هت م افسدددددددددددناله نددددددددددد هال دددددددددددب هت ددددددددددد ا هسدددددددددددق اهتسدددددددددددم تمن ناه خ ددددددددددد دهلخددددددددددداهت ندددددددددددف ه

هقددددددددددداهالااه ا تاهالا ندددددددددددالهت ددددددددددد ا هكسدددددددددددق هتسدددددددددددم تمن يه خ ددددددددددد دهلخددددددددددداه ندددددددددددف ه.ت م افسدددددددددددناله هاددددددددديهفخسددددددددد الهقائ دددددددددالهلخددددددددداهالسددددددددداته"ه ددددددددد ا هت شدددددددددا خاله ات هت "هم افسدددددددددناله ددددددددداهمب ددددددددديهفخسددددددددد اله

لددددددددداله ددددددددد هتألفكدددددددددا هت ا دددددددددالهبدددددددددا ظ ه ددددددددداهت ددددددددد ا هلخددددددددداهالسددددددددداتهال هددددددددداهل خندددددددددالها دددددددددجه نددددددددددعهال شددددددددددطالهت ظ دددددددددداله ه ظائ هدددددددددداه ت هت اققدددددددددداله خ دددددددددد ده دددددددددداه سددددددددددم اه م نددددددددددفه دددددددددد ه

ه.ت ا ه هم بوه سؤ نالهكدهف اهفيهت ظ اله اهن فعهالاتءهت ؤسساله

....(1)الجودة تعريف

همادددددددددددااه هت دددددددددددمقفه هدددددددددددا هت ظددددددددددد ه خكمابدددددددددددا هفددددددددددديه نددددددددددد عهت ددددددددددد ا ه اددددددددددددها دددددددددددااهت مقفددددددددا هفدددددددديهما ن هدددددددداه هادددددددد ته ددددددددرهتإلام ددددددددارهت مفتندددددددداهبهدددددددداه ه دددددددد تهن دددددددد هنددددددددبطهما نددددددددفهشدددددددددددا ده ه تندددددددددددوه خ ددددددددددد ا هات ددددددددددددهاليه ظ ددددددددددداله نددددددددددد هن كددددددددددد هقنددددددددددداتهت ددددددددددد ا ه همطبنالدددددددددددعه

ه.لخاهت ا ده

ظدددددددددد ه هفخسدددددددددد اله ات هت دددددددددد ا هه هسدددددددددد ال رهباسددددددددددما تضه هشدددددددددد ه ا دددددددددداهت دددددددددد ا ه دددددددددد ه هدددددددددداله.ت شا خالهكالالا ه طخقه هاه اهما نفه هم ننوهالباااااه

التعريف المبني على المنتج : الفرع األول

نب ددددددددداهما ندددددددددفهت ددددددددد ا ه ددددددددد هاددددددددد اهت فت ندددددددددالهلخددددددددداهال هددددددددداهت مددددددددداجهت ظ ددددددددداله سدددددددددخاالهال همالدددددددددانرهت فدددددددداءهه ا ددددددددالهب سددددددددم اهلددددددددا يه دددددددد هت ك ائددددددددالهت م نددددددددف ه هفمكدددددددد هقدددددددداا ه دددددددد ه ق هدددددددداهلخددددددددا

با منا دددددددددددددا ه ه بدددددددددددددا هل قئهددددددددددددداه هبا شدددددددددددددكدهت دددددددددددددد يهنم دددددددددددددقه دددددددددددددعهم قادددددددددددددامهره هم النددددددددددددددقهت ندددددددددداه هت سددددددددددااا ه ددددددددددانهره ه هنددددددددددمره دددددددددداه دددددددددد ه ددددددددددقده الدددددددددداننته ندددددددددد لالهسددددددددددخ اهإل مدددددددددداجه

ه(2)ت سخاالهال همالانرهت ا اله ه ه ن ااه الهت م نفهفنه اه

التعريف المبني على المستخدم : الفرع الثاني

(1)

09 ص 1998حامد عبدهللا السقاف ، المدخل الشامل لإلدارة الجودة الشاملة ، مطبعة الفرزدق ، السعودية (2)

12،ص 2003سونيا محمد البكري ، إدارة الجودة الكلية ، الدار الجامعية ، مصر ،

8

هدددددددداهال دددددددد هفدددددددد ايهنام دددددددداهلخدددددددداهم نددددددددنق هت سددددددددم ارهت مدددددددديهنطخبهدددددددداهنادددددددد فهت دددددددد ا هلخدددددددداهالفددددددددددديهت سدددددددددددخاالهال هت ا ددددددددددداله ه هت م دددددددددددا هت مددددددددددديهمالدددددددددددارهاللخددددددددددداه شدددددددددددباعه هددددددددددد اهت م ندددددددددددنق ه

ه.(1)مامب ه هت م ا هتأللخاه ا ه

التعريف المبني على التصنيع : الفرع الثالث

ددددددددد هت دددددددددائيهنام دددددددداهما ندددددددددفهت دددددددد ا هت ب ددددددددديهلخدددددددداهالسددددددددداتهت مكخ دددددددداله هتألسددددددددداا هلددددددددااهتأل ددددددددددددد اه ه هنام ددددددددددددداهت الددددددددددددد ت هت شددددددددددددد تئيه خ سدددددددددددددمهخاهلخددددددددددددداهت ددددددددددددد ا ه هت الن ددددددددددددداله هت دددددددددددددمجه

ن دددددددددفه"هتألفندددددددددده ددددددددد ا ه"هتأللخددددددددداه ددددددددد ا همهنا ددددددددديهلددددددددداا هتألفنددددددددددهقن دددددددددالهفهددددددددد تهت خالددددددددد هه"هتأل س هش تءه"ت مجهال هت ا الهه

.التعريف الشامل للجودة : الفرعالرابع

الهلخدددددددددداهت فدددددددددداءهبم قاددددددددددا هت سددددددددددمهخاهال ه مدددددددددداهما دددددددددديهت دددددددددد ا ه ه الددددددددددا هت ددددددددددمجهال هت ا ددددددددددم دددددددد قهم قاامددددددددعه هفما دددددددديه دددددددد دهت سددددددددمهخاهلخدددددددداه الابددددددددده دددددددداهمددددددددرهافاددددددددعه خ دددددددد دهلخنددددددددعه دددددددددد ه ددددددددددافعه هقدددددددددداهمكدددددددددد هال دددددددددداهتألسدددددددددددبا هت ئنسددددددددددنالهإل دددددددددداضهت دددددددددد ا هفدددددددددديه ظ ام ددددددددددداه ت ددددددددددعه دددددددددداهم كنددددددددددفه اظددددددددددرهت ظ ددددددددددا هلخدددددددددداهت مكخ دددددددددداله هتإل ما نددددددددددالهالكثدددددددددد ه دددددددددد ه ام ا دددددددددداه

ه.ب ن عهت ا ه

هن دددددددددعه دددددددددا هت ظ دددددددددا هت نابا نددددددددداله ددددددددداهقدددددددددا مهاهلخددددددددداهب ددددددددداءهسددددددددد االهطنبدددددددددالهلددددددددد ه ددددددددد ا ه م امهددددددددددددداه ه هاددددددددددددد تهنسدددددددددددددماليهبا ملكنددددددددددددداهنددددددددددددد هف ددددددددددددديه ظ ام ددددددددددددداه خسناسدددددددددددددا هت مددددددددددددديهمباهددددددددداه هتمبددددددددداعه دددددددددات ده ب ندددددددددالهلخددددددددداهم سدددددددددن ه ددددددددد ا هت م دددددددددا ه فنددددددددداا هقدددددددددا تمهاهت م افسدددددددددناله

ه.

اا مهدددددددددداه ددددددددددنتهلخدددددددددداهالسدددددددددداتههفالدددددددددداهال ددددددددددبوها ددددددددددااهتام ددددددددددارهلددددددددددا يهبلا نددددددددددالهت دددددددددد ا ه ه. ظ ه ؤقماله ه ه ك هلخاهالساتهال هاه فءهمهنم فءه هت م ا ه هت ا ا ه

(1)

16، مرجع سابق ، ص سونيا محمد البكري

9

...إدارة الجودة الشاملة

ات هت دددددددددد ا هت شددددددددددا خالهادددددددددديهفخسدددددددددد اله انثددددددددددالهمل دددددددددد هشددددددددددكده هددددددددددجهال ه ظدددددددددداره ات يهشددددددددددا ده هقدددددددددائرهلخددددددددداهالسددددددددداته دددددددددات هماننددددددددد ت ه ن ابنددددددددداله نددددددددداله كددددددددددهشددددددددديءهات ددددددددددهت ظ ددددددددداله ه ه دددددددددداه دددددددددد هال دددددددددددهم سددددددددددن ه همطدددددددددد ن هكددددددددددده ك ددددددددددا هت ظ دددددددددداله ه خ دددددددددد دهأللخدددددددددداه دددددددددد ا ه

هفيه امهاه

لخدددددددددداها دددددددددداله دددددددددد هت ندددددددددداه ددددددددددااه هبلقدددددددددددهمكخ دددددددددداله هبهددددددددددافهم النددددددددددقهال(هسددددددددددخعه ه ددددددددددا ا ه)هل قئهددددددددددداه هلددددددددددد هط ندددددددددددقه شدددددددددددباعه ا دددددددددددامهره ه بدددددددددددامهره ه فدددددددددددقه ددددددددددداهنم قا دددددددددددعه هبدددددددددددده هم طدددددددددددديهادددددددددددد تهت م قددددددددددددعه هم اشددددددددددددناه ددددددددددددعه سددددددددددددم تمن نالهمددددددددددددا اهال ه ندددددددددددداهت فبدددددددددددد ه هاددددددددددددافهت ظ ددددددددددالها دددددددددداهادددددددددد فه ت دددددددددداه ه هبالدددددددددداءهت ظ دددددددددداله ه ا هدددددددددداه ه سددددددددددم ت ااهنام دددددددددداهلخدددددددددداه

ماا دددددددددددده اهددددددددددداه ددددددددددد ه نددددددددددد هت فبدددددددددددائ هاددددددددددد تهت نددددددددددداه ه هكددددددددددد اهلخددددددددددداه نددددددددددداهكدددددددددددده ددددددددددد هنكدددددددددا ان ه ه نددددددددد اره ه هنالددددددددد رهادددددددددد تهت ددددددددد هجهت انددددددددداهت شدددددددددا ده دددددددددد هال ددددددددددهم الندددددددددقه انمددددددددددعه

ه"هت ا دهت نوهبا هال طاءه هت هتأل اه"هلخاهقالا همالاه

ه: ها ااهلا هماا نفهال اه هاه

ا اهت مدددددددددديهمدددددددددد"هادددددددددديهت خسدددددددددد الهتإلات ندددددددددداله خ ؤسسدددددددددداله:ه"هما نددددددددددفه ظ ددددددددددالهت دددددددددد ا هت ب نطا ندددددددددداله ددددددددد ه ق هددددددددداهم الندددددددددقهكدددددددددده ددددددددد ه منا دددددددددا هت سدددددددددمهخاه هكددددددددد اهم الندددددددددقهالاددددددددداتفهت شددددددددد عه

ه.

ات هت دددددددددددد ا هت شددددددددددددا خالهادددددددددددديهالسددددددددددددخ ه ملكندددددددددددداهت الخندددددددددددداله هت ك دددددددددددداء هت ال دددددددددددد اه خ ظ دددددددددددداله"بمطبنددددددددددقهت ا خنددددددددددا ه هت دددددددددد ظرهت مدددددددددديهمددددددددددؤايه دددددددددداهت م دددددددددد قه هم ددددددددددعهتأل طدددددددددداءه ه همؤكدددددددددداهال ه

ه"كده شاطهبا ظ اله مبطهب ا نا هت ا قءه

ه ددددددددددددد هاددددددددددددد ته سدددددددددددددم مجهال ه ات هت ددددددددددددد ا هت شدددددددددددددا خاله هاددددددددددددديه ظدددددددددددددارهنددددددددددددد بطهبدددددددددددددن ه ات ت ه هالقسدددددددددارهت شدددددددددل هت مخ ددددددددداله هت ادددددددددا خن هبهددددددددداه ه ددددددددداهنال ددددددددد هبدددددددددعه ددددددددد هال شدددددددددطاله مبان دددددددددالهفددددددددديه

ه. ظ اله مكا خاله ه م اسالاله

...اهداف ادارة الجودة الشاملة

11

دددددددددداه ندددددددددداءهه هت افسددددددددددالهمهن كدددددددددد هأل دددددددددداهال هن دددددددددد اهفدددددددددديه ههدددددددددداه ه مه دددددددددد هنسددددددددددااهت ا ندددددددددددددده هم الندددددددددددددقه مطخبامدددددددددددددعه ه بامدددددددددددددعهبا دددددددددددددالهلا نددددددددددددداله ه هم طنهددددددددددددداهبشدددددددددددددكدهاتئدددددددددددددره ه سدددددددددددم ه ه هم الندددددددددددقهت ال دددددددددددالهتر دددددددددددالهت ددددددددددد ك ه هت مددددددددددديهمابددددددددددد هلددددددددددد هادددددددددددافه ات هت ددددددددددد ا ه

ه.ت شا خالهبشكدهلار

مهنكددددددددددد هفددددددددددديهت تقدددددددددددعه ه مه ددددددددددد ه دددددددددددقدهتسدددددددددددم تمن ناله مكا خددددددددددداله همندددددددددددعه ددددددددددد هلن نهددددددددددداه سددددددددددم اه دددددددددد ا هلددددددددددا يهفدددددددددديهسددددددددددبندهم النددددددددددقه ندددددددددداه هسددددددددددااا هادددددددددافاهالساسددددددددددناهادددددددددد هم النددددددددددقه

لا نالهت سم اه ااهت ا قءه ه ن ا هت بالاءه هتإلسم ت ه هت مط هت طخ ه

ه...مراحل ادارة الجودة الشاملة

:ما قبل الثورة الصناعية: المرحلة األولى

فدددددددددديهادددددددددد اهت دددددددددداله ددددددددددرهنكدددددددددد هت دددددددددد عه دددددددددد اهب ا دددددددددداهت كخ دددددددددداله دددددددددداه دددددددددد اه شددددددددددا ه هفا سدددددددباله ا خندددددددالهت قابدددددددالهلخددددددداهت ددددددد ا هفالددددددداهكا ددددددد همدددددددمره ددددددد هقبددددددددهت اا دددددددده سدددددددعه ه ددددددد ات ه

ه. عهماقنقه هائيه هقبده ا هت شال

.بعد الثورة الصناعية: المرحة الثانية

فددددددديهاددددددد اهت خددددددداله دددددددرهماددددددداهت قابدددددددالهلخددددددداهت ددددددد ا همدددددددمره ددددددد هقبددددددددهت اا دددددددده سدددددددع هبدددددددده ددددددد هه.ؤ نالهت م القه هت ا قبدهت ش فهت باش هت يهكا هلخنعه س

.اإلدارة العلمية: المرحلة الثالثة

فدددددددديهادددددددد اهت خددددددددالهظهدددددددد ه هدددددددد رهف دددددددديهت دددددددد ا هت دددددددد يهسدددددددد هب بددددددددعه سددددددددؤ نالهف دددددددديه دددددددددددد ا هت ددددددددددددمجه دددددددددددد هت شدددددددددددد فهت باشدددددددددددد ه السدددددددددددد ا ه دددددددددددداه مشددددددددددددن ه م ددددددددددددن هبا ا ددددددددددددده

ه.ت قابيهلخاهت ا

: الرقابة اإلحصائية على الجودة: المرحلة الرابعة

ظهدددددددددد هت قابددددددددددالهتإل ددددددددددائنالهلخدددددددددداهت دددددددددد ا ه ددددددددددعهظهدددددددددد هالسددددددددددخ هتإل مدددددددددداجهت كبندددددددددد هلددددددددددارهت دددددددددد يه ددددددددددا بعهت دددددددددد تاه هدددددددددد رهم ددددددددددنطه هم ندددددددددداهتإل مدددددددددداجهك سددددددددددنخاله قددددددددددقده دددددددددد هه1931

11

ال طددددددددددداءهم ددددددددددد نعهت سدددددددددددخااله هفالددددددددددداه ددددددددددد رهكدددددددددددده ددددددددددد هادددددددددددا ه ددددددددددداها اجه هادددددددددددا يه ن نددددددددددد هه.السخ باه ائناه يهلن ا ه هتإل ماجهبامه هف عهكخع

.تأكيد الجودة: رحلة الخامسةالم

ثددددددددددرهطدددددددددد هبادددددددددداه دددددددددداه نل دددددددددد هالبادددددددددداااهه1956بدددددددددداالهت م كندددددددددد هب هدددددددددد رهملكندددددددددداهت دددددددددد ا هلددددددددددارهه:كلسخ هفاادهفيه ادهت قابالهلخاهت ا هلخاهفخس اله ااااه اهنخي

هت دددددددددد ده دددددددددداه دددددددددداه سددددددددددم اهلددددددددددا يه دددددددددد هت دددددددددد ا ه هم النددددددددددقه مدددددددددداجهبددددددددددا هال طدددددددددداءه ها خندددددددددا ه ه دددددددداه دددددددد ه خددددددددالهم دددددددد نرهت ددددددددمجه مددددددددداهنمطخدددددددد ه قابددددددددالهشددددددددا خالهلخدددددددداهكافددددددددالهت

خدددددددداله دددددددد عه خسدددددددد قهه ندددددددداهت سددددددددمهخاه هادددددددد تهنا دددددددديه دددددددد اه هدددددددد اه شددددددددم كاله دددددددد هقبدددددددددهه. نعهتإلات ت هت ا نالهبم ن ها اهت ت ده

إدارة الجودة اإلستراتيجية: المرحلة السادسة

هكددددددددددددا ه دددددددددددداهه1980 هه1970ظهدددددددددددد هادددددددددددد تهت هدددددددددددد رهلدددددددددددد هت دددددددددددد ا ه دددددددددددداهبددددددددددددن هلددددددددددددا يه ها دددددددد دهت م ددددددددا هت اا نددددددددالهفدددددددديه ا دددددددداله افسددددددددالهبددددددددن هت شدددددددد كا هت نابا نددددددددالهت مدددددددديه ددددددددف هبسددددددددب

السدددددددددددد تقهت اددددددددددددا رهب م امهدددددددددددداه ت هت دددددددددددد ا هت م نددددددددددددف ه هتألسدددددددددددداا هت اال دددددددددددداله ه ادددددددددددددهشدددددددددددد كالهرهتأل نكندددددددددددددددددالهاددددددددددددددددديهال ددددددددددددددددداهت شددددددددددددددددد كا هتأل نكندددددددددددددددددالهت مددددددددددددددددديهمب ددددددددددددددددد ه ات هت ددددددددددددددددد ا ه. .

ه.تإلسم تمن ناله

شاملة إدارة الجودة ال: المرحلة السابعة

ظهدددددددد هادددددددد تهت هدددددددد رهلدددددددد هت دددددددد ا هفدددددددديهت ث ا ن ددددددددا ه ه ددددددددافتده سددددددددم ه مدددددددداهن دددددددداهادددددددد ته هسدددددددددددددب هظهددددددددددددد اهاددددددددددددد همفتنددددددددددددداهشدددددددددددددا هت افسدددددددددددددالهت اا نددددددددددددداله ه كمسدددددددددددددا هت ددددددددددددد الالهت نابا نددددددددددددداله ألسدددددددددددددد تقه ه ا ددددددددددددددالهت بخددددددددددددددات هت ا ندددددددددددددداله ه ه سددددددددددددددا هت شدددددددددددددد كا هتأل بندددددددددددددداله هتأل نكندددددددددددددداله

ه. يهكبن ه هتألس تقهه

12

....(1)مزايا تطبيق ادارة الجودة الشاملة

ماددددددددددففهت قددددددددددعهت م افسدددددددددديه هدددددددددد اهت ظ ددددددددددا هطا دددددددددداهن دددددددددد يهت م كنددددددددددفه دددددددددد ه ق ددددددددددعه ات ه -1ت ددددددددد ا هت شدددددددددا خالهلخددددددددداهمالدددددددددانرهت ا ددددددددداله ت هت ددددددددد ا هت اا نددددددددداله با مدددددددددا يهفنددددددددداا هتإل مددددددددداجه

.هفبلقدهت مكا ن

الادددددددددداتفهاهفدددددددددديهن ثدددددددددددهمطبنالهدددددددددداهسخسددددددددددخاله دددددددددد هت اا نددددددددددا هت مدددددددددديهممددددددددددنوه خ ظ ددددددددددالهت ددددددددددافه -2 .م النقهت ه فناا هتأل با ه تمسمث ا ه ت اااهت بش ناله

ت م كنددددددددددفهت سددددددددددم هلخدددددددددداهم سددددددددددن هت ا خندددددددددداله هفددددددددددا م كنفهلخدددددددددداهت ددددددددددا هال هت مددددددددددائجه -3 .مااه سل الهفيه انالهتألا ناله

فنددددددددددداا هت ك ددددددددددداء ه ددددددددددد ه دددددددددددقدهمالخدددددددددددنيهت ندددددددددددناعهفددددددددددديهت دددددددددددف ه مالخدددددددددددنيهتأل طددددددددددداءه -4 .با ا خنا هت مشانخناله

دددددددددددالهت سددددددددددد قناله الددددددددددداهالسددددددددددده هتأل شدددددددددددطالهت ماخالدددددددددددالهباسدددددددددددم اتره ات هت ددددددددددد ا هفنددددددددددداا هت -5 ما نددددددددداله ت ا ندددددددددالهبشدددددددددكدهكبنددددددددد هت شدددددددددا خالهفددددددددديهفنددددددددداا هت دددددددددالهت سددددددددد قناله خ ظ دددددددددا هتإل

.

....(1)صعوبات ومعوقات الجودة الشاملة

. ادهمطبنقهت ا هت شا خالهلقجهشافيه نعه شاكدهت ظ اله .1

.ت مفت هاهبوات هت ا هت شا خالهل فهتإلات هت اخناهل هم ننوه .2

ل دددددددددددفهتإلات هت سدددددددددددطاهلددددددددددد هم هدددددددددددرهتألا ت هت اندددددددددددا ه ددددددددددد طهقنددددددددددداا هت ددددددددددد ا هت شدددددددددددا خاله .3 شددددددددددا ارهت هددددددددددااهبددددددددددا هفخسددددددددددد الهت دددددددددد ا هت شددددددددددا خالهسددددددددددم الاهت ادددددددددددا خن هقدددددددددد مهرهفدددددددددديهت دددددددددددافه

.ت ا ده

ت م كندددددددددفهت ادددددددددا يهلخددددددددداهت اا ندددددددددا هت ات خنددددددددداله خ ددددددددد ا ه تمام دددددددددارهبهددددددددداهأل هددددددددداه ه دددددددددالهفددددددددديه .4ل اءااه ه ا ا هت فبائ هت ا نن ه بامهرهتأل .اتءهت ئنسيه خ ا ه ت

(1)

. 11-11ص ص , ( 2002, دار صفاء للنشر والتوزيع : عمان ) , بدون طبعة , ادارة الجودة الشاملة , محمد العزاوي

(1)

.34ص , ( 2001, الجامعة االردنية : عمان ) , بدون طبعة , ادارة الجودة الشاملة , خضير كاظم

13

مشدددددددددددكندهفددددددددددد قهل ددددددددددددهكثنددددددددددد ه ه لدددددددددددارهمددددددددددد فن هت ددددددددددد ت اه تإلات هت طخ بدددددددددددالهب ددددددددددداهنك دددددددددددده .5 . ا هاه

نب ددددددددددددديهبددددددددددددد ت جه مددددددددددددداف ه خ ددددددددددددد ا ها ه ددددددددددددد تءهمادددددددددددددانق هلخنهددددددددددددداهب ددددددددددددداهن سددددددددددددد ره دددددددددددددعه .6 . ائيهت ظ اله

ه.ت ا نالههتفهت ا ه ت ا تئانافهت بطهبن هالاا .7

ه:نتائج تحليل استمارة االستبيان : ثانيا

أداة جمع البيانات

هنامالداهه مرهتسم اترهتسدم ا هتمسدمبنا هكدلات ه م ندعهت بنا دا ه ت اخ دا ه د ه م دعهت ا تسدالهههه دداه سدده اله"هه ت با دد هال هتمسددمبنا هنامبدد ه دد هالكثدد هالا ت ه ددعهت بنا ددا ه قء دداله هدد اهت ا تسدداله

ك داهت دعهنامبد هه إل كا نالهم فناعهلخاه طاقه تسعه لخاهلااهكبن ه د هت شدا كن هه ا تهتألسخ ه نددافاله دداهسدده الهلدد ضه م خندددهت بنا ددا ه ت اخ ددا هت مدديهنددمرهت دد دهه تقدددهتألسددا ن همكخ دداله

اشدد همسددبا هلانددا ه هدداهتسددم اترهت م فنددعهت بادد ته قدداهمددره،(1)"هلخنهدداه دد ه ددقدهتسددم ا هتمسددمبنا ه كدد اه ملكدداهلخدداهالا نددالهتإل ابددالهه شدد هباددضهتمسددئخالهت مدديهقدداهن تادداهباددضهت شددا كن ه ا ندداله

قدداهمددرهم فنددعه نددعه قدداهمددرهمالسددنرهتسددم ا هتمسددمبنا ه دداه لخدداه نددعهت الدداطه دد هقبدددهت شددا كن همددرهتسددمقرهتمسددم ا ت هبط نالددالهش ددناله ه(ه م ددعهت ا تسدداله)هتسددم ا ت هتمسددمبنا هلخدداهت شددا كن ه

ه%ه.ه111 كا ه سبالهت ا اه,هت فلاله

تسددم ا هتسددمبنا ه(هه41)ه ندد هبخادد ه,هلددااهتمسددم ا ت هت فلدداله(هه1-1)هن نددوهت ددا ده قددرههههه. قاه ا هت ا اهبا كا ده

(1–3) جدول

معدالت ردود المشاركين

(1)

. 121 - 120ص ,( 1111, دار زهران : األردن ) , أساليب البحث العلمي, ظاهر الكاللدة محفوظ

14

الفئة المشاركةاستمارات

مرسلةاستمارات

واردةاستمارات

لم تردنسبة الردود

%144044 4 04 04 اعضاء هيأة تدريس وموظفين

%144044 4 04 04 المجموع

تحليل البيانات

نم ا دها تهت ا ه,هنهافها تهت ا ه اهل ضه مكا ده خبنا ا هت ماخالالهبو ابا هت شا كن هههه

م خندددهت بنا دددا هت م ددددهلخنهددداه ددد نايه ددد هت ابدددا هتمسدددئخالهت ددد ت ا هباسدددم ا هتمسدددمبنا هت مددديهمدددره

ا ه اهلخداهت د ه فالايه أل فتءهت ت ا هباسم ا هتمسمبن.هم ناهاه هت شا كن ه ك اهتسمام ناه

ه-:ت ما يه

: تتعلق بأسئلة الدراسةمعلومات

/تتكون من اربعة محتور رئيسية وهي

.تطبيق مفهوم التركيز على رسالة مركز بنغازي الطبي : المحور االول

.تطبيق مفهوم المشاركة في اتخاذ القرارات : المحور الثاني

.االدارية واالستقاللية تطبيق مفهوم الالمركزية : المحور الثالث

تطبيق مفهوم التدريب المستمر : المحور الرابع

15

Descriptive Statistics

N Maximum Mean Std. Deviation

المحور االول

يوجد دليل واضح وموثق لسياسة ومعايير تطبيق إدارة الجودة

الجامعةالشاملة في

40 5 2.97 1.025

على حضور ندوات ومؤتمرات تتعلق الجامعةتشجع إدارة

بالجودة الشاملة

40 5 3.02 1.271

المحور الثاني

تستطلع االدارة اراء الذين سيتأثرون بالقرار قبل اتخاذه بشكل

نهائي

40 5 2.70 1.159

توجد مشاركة فاعلة بين االدارة والموظفين ورؤساء االقسام في

عملية صنع القرار

40 5 2.25 1.032

1.310 3.78 5 40 عملية صنع القرار مركزية وتقوم بها االدارة العليا

تحث االدارة العاملين في المستويات االدارية على المشاركة في

اتخاذ القرار

40 5 2.20 .966

ان االدارة العليا مؤمنة ومقتنعة بضرورة التطوير والتحسين

المستمر

40 5 2.92 1.248

المحورالثالث

1.174 2.43 4 40 بالالمركزية االدارية الجامعةتتمتع

1.107 3.58 5 40 بالجامعةيوجد ثبات في االدارات العليا

على توسيع قاعدة الالمركزية االدارية الجامعة تعمل ادارة

للمشاركة في اتخاذ القرارات لدى المدراء ورؤساء االقسام

والعاملين بها

40 5 2.63 1.005

االدارات ورؤساء االقسام والوحدات بالصالحيات يتمتع مديرو

مما يمكنهم من اتخاذ القرارات بدون الرجوع الى االدارة العليا

40 5 2.65 1.210

16

الصدق الثبات اإلنحراف المعياري المتوسط الموزون عدد العبارات المحور

0.837 0.701 1.013 3.00 2 المحور األول

40700 0.562 4.690 2.77 5 المحور الثاني

40720 0.531 4.718 2.82 0 المحور الثالث

40033 0.870 1.036 2.57 0 المحول الرابع

40034 0.865 ------- 2.79 15 اإلجمالي

المحور الرابع

تعمل ادارة المركز على اقامة دورات تدريبية للمديرين ورؤساء

االقسام والوحدات والعاملين في مجال ادارة الجودة

40 5 2.77 1.271

1.176 2.48 5 40 تعمل االدارة على تطوير مهارات وقدرات العاملين باستمرار

يتم الترشيح للدورات التدريبيه على اسس موضوعية وليست

شخصية

40 5 2.48 1.358

تعمل ادارة المركز على عقد ندوات ومحاضرات دورية لتأكيد

مفهوم الجودة

40 5 2.55 1.061

M1 40 5.00 3.0000 1.01274

M2 40 4.80 2.7700 .69363

M3 40 4.25 2.8188 .71832

M4 40 5.00 2.5687 1.03618

17

_______________________________________________________

نتائج البحث

ت ا هبن هت ب هال هتات هت ا االه ت كخنا هت مابااله هاهم الخهاه عهتابنا ه سخ كنا هتات ه (هالت شا خاله اءهنانفه ا ته ب اهنا اهت اهنافهت سئ نالهم ااهل خنالهت مانن ه ه ال ه مباعههتات ه هم ا ه هت ع هبا ر هفيهت ق هت ان هال ه سمباا هت شا خال هت ا ه ات ه نال خ ا هت شا خالهلخاه سم اهت ا االه سالن ه خ ا هفيهكدهكخناله قسره ك اهبا ره ه

.ا ه ا جهمالننره ك ه ب هلخاه قه اهتفك

لخاهت ره ه اه سا اله خ ا االه هتمهت هباضهلن الهت ا تساله رهنطخا تهلخنهاه رهت هاه (ه دد ا هات دددهت كخنددا ه دددهت ا تسدداله ه ندد هتظهدد ه مددائجهت ا تسددالهت دداهت هت م كنددفهلخدداه

. سا الهت كفه اءهنانفه ن ه قئره

ه. انهاهتا تاهب ه ره فخس الهتات هت ا هت شا خالهت هتات هت ا االه نته (هج

ه توصيات البحث

18

ه ه قدهتمابنا هت مخ اله هال همباالهفيهم سن هت خده ت عهت ال ههتات هت ا االنمان هلخاه

دهت ا تساله ه ت م ثخالهفيهلارهت ا فالهب اانرهتات هت ا هت شدا خاله ه دايههت كخنا ت ا هفيه

عهت هت سالنالههت طبالالبا ره هشن عهت ه رهفيهت م اا هتم اهس تءههت ا اال تسخ بايهمات

مطبنالددعه دد هت ددا ده ه دداه دد ه ددقده دد تهقددنرهت دد ا هت شددا خالهفدديهت الندداات هت اخندداه ه ت همكدد ه

هت ماكنددداهلخدداه شددد هثالافدددالهت دد ا ه ددد ه دددقدهلالددداهه خ ا ادددال دد ا هت شدددا خالهاددديهت كنددف هتمساسدددنالهت

ه.ت ا ت ه ت ؤم ت ه ت ا ت هت ما نبنالهت كث اله

ددداه ما ندددفههت كخندددا ت ا ددددهلخددداهت الندددارهب دددق هم ل ندددالهات ددددههت ا ادددالك ددداهنمادددن هلخددداهتات ه

ت طددطهت سددمالبخناله فدداهاددا تهت دد فهبددن هتمقسدداره ت ددات ههت ا اال تادداتفهات اددا خن هب سددا اله

ه. ا الهتش تاهت اا خن هفيهل خنالهت م سن ه ت مط ن ه

المراجع

(ه طباالهت فاقهه–ت سا اناله) ا اهلباتهللهت سالافه هت ا دهت شا دهمات هت ا هت شا خاله -11111.

.ه2004(هات هت ا انالهت ه– ه)هس ناه اهت بك يه هتات هت ا هت كخناله -2

.ل ه يه هت ه نالهت مكا خالهمات هت ا هت شا خاله -4

.2002(هات ه اءه خ ش ه ت م فنعهه–ل ا ه)ه اهت افت يه هتات هت ا هت شا خاله -3

2001(هل ا هت ا االهتم ا ناله)ه نن هكاظره هتات هت ا هت شا خاله -2

ه(هه1111,هات هفا ت ه:هتأل ا ه)ه,ه يهالسا ن هت ب هت اخ,هظاا هت كق ا ه ظه -6