IES SALVADOR DE MADARIAGA, A CORUÑA

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DO DEPARTAMENTO

DE FILOSOFÍA

CURSO 2015-2016

A Programación do Departamento de Filosofía mantén íntegramente todos os

contidos e pautas do curso anterior para os niveis de 2º e 4º da ESO, e 2º de

Bacharelato; renóvase completamente para os niveis de 1º e 3º da ESO e 1º de

Bacharelato; co único engadido dos Anexos seguintes, de aplicación en todas as

materias e cursos:

Anexo I: no caso de que algún/algunha alumno/a fora descuberto copiando en exame (independentemente do sistema empregado para facelo) será motivo inmediato de expulsión da aula, sen ter dereito a rematar a realización da proba. Este feito conlevará suspenso (0) na avaliación ou na convocatoria correspondente, sen dar lugar ao cálculo da media aritmética con ningunha outra proba (xa que ista só se calcula tendo obtido como mínimo unha calificación de catro), independentemente das sancións ás que poidera dar lugar.

Anexo II: ante a falta de asistencia a un exame, o docente correspondente poderá negarse a facer o exame noutra data a ese/a alumno/a sempre que non xustifique por causa grave dita ausencia, e sempre que o profesorado teña disponibilidade horaria para facelo.

A Coruña, xaneiro de 2016

Beatriz García Pazos Carlos J. González Alonso (X.D.)

Cristina Gutiérrez Fernández Mª Pilar Maceiras Neira

(Mª Dolores Costa Casas, substituta)

PROFESORADO DO DEPARTAMENTO (por orde alfabética):

Beatriz García Pazos Carlos Javier González Alonso. María Cristina Gutiérrez Fernández (Mª Dolores Costa Casas, substituta) María Pilar Maceiras Neira.

MATERIAS IMPARTIDAS POR CADA PROFESOR:

Beatriz García Pazos (diúrno, 18 horas): 6 horas de Educación para a Cidadanía de 2º de ESO 3 horas de Valores Éticos de 3º de ESO 2 horas de Cultura Clásica de 3º de ESO 3 horas de Ética de 4º de ESO 3 horas de Atención Educativa (2º ESO, 4º de ESO e 2º de Bacharelato) 1 hora de Titoría de 2º de ESO

Carlos González Alonso (diúrno, 19 horas, xefe de departamento): 3 horas de Atención Educativa (2º ESO, 4º ESO e 2º Bacharelato)

4 horas de Ética e Filosofía do Dereito de 2º de Bacharelato

3 horas de Filosofía de 1º de Bacharelato

9 horas de Historia da Filosofía de 2º de Bacharelato

María Cristina Gutiérrez Fernández (adultos, 16 horas): 6 horas de Filosofía de 1º de Bacharelato 9 horas de Historia da Filosofía de 2º de Bacharelato. 1 hora de atención a alumnos pendentes de Filosofía de 1º de Bacharelato

María Pilar Maceiras Neira (diúrno, 20 horas): 9 horas de Filosofía de 1º de Bacharelato 6 horas de Historia da Filosofía de 2º de Bacharelato 3 horas de Valores Éticos de 1º de ESO 2 horas de Atención Educativa (2º de ESO e 2º de Bacharelato)

INDICE:

NOVAS MATERIAS LOMCE: 1º de ESO: Valores éticos ............................................................ 4 (páxina) 3º de ESO: Valores éticos ............................................................ 18 1º de Bacharelato: Filosofía ......................................................... 31 MATERIAS ANTERIORES: 2º de ESO: Educación para a Cidadanía....................................... 46 4º de ESO: Educación ético-cívica .............................................. 67 2º de Bacharelato: Ética e Filosofía do Dereito ........................... 90 2º de Bacharelato: Historia da Filosofía ...................................... 101

ADDENDA: Algunhas precisións finais ..................................... 111

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DE VALORES ÉTICOS 1º ESO.

1. INTRODUCCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN

A LOMCE ten como aspecto positivo o feito de ofrecer ao alumnado que inicia a Educación Secundaria Obrigatoria, a posibilidade de coñecer as bases da Filosofía Moral, de xeito que se vaian familiarizando dende unha idade temprana para adentrarse de cheo á súa abordaxe no bacharelato.

Non obstante, consideramos necesario que a ESO contribúa a desenvolver no alumnado unhas capacidades sobre as cales asentarse calquera aprendizaxe e que constituirán o contexto sobre o que desplegar todos os demáis obxectivos, contidos e habilidades:

1º Asumir e responsabilizarse das propias tarefas e deberes; coñecer e exercer os seus dereitos no respecto dos demáis, exercitarse en valores como o diálogo, a cooperación, o respecto á diferencia, a igualdade de trato e de oportunidades como propedeútica para o exercizo futuro das súas condicións de cidadáns nunha sociedade plural atravesada pola diversidade cultural.

2º Desenvolver hábitos de disciplina, esforzo, estudo e traballo individual e en equipo encamiñados ao logro dun desenvolvemento académico e persoal axeitado.

3º Valorar a respectar ás persoas con independenza das súas diferenzas por razón de sexo, raza, etnia, relixión… rexeitando a discriminación e a violencia.

4º Fortalecer a intelixencia emocional e animar a desplegar as capacidades afectivas e os sentimentos como unha dimensión fundamental da personalidade.

5º Desenvolver a confianza nun mesmo, a iniciativa persoal, o espíritu emprendedor, a autoestima e o autoconcepto, a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisión, diseñar proxectos e asumir responsabilidades.

6º Desenvolver as destrezas básicas na utilización das fontes de información, con sentido crítico, para a adquisición de novos coñecementos.

7º Valorar críticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o cuidado da natureza… e contribuir á súa conservación.

2. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE.

Na materia de Valores Éticos procuraremos contribuir ao desenvolvemento das competencias clave, o que supón conxugar a información transmitida polo docente cun enfoque práctico apoiado en metodoloxías activas e participativas. Isto ten a súa xustificación no feito de que as competencias non se estudan nin se ensinan, senón que se entrenan, se van adquirindo co hábito e a disponibilidade.

Incidiremos no entrenamento de todas as competencias, insistindo nos indicadores máis afins á área dos valores éticos:

� COMPETENCIA MATEMÁTICA E COMPETENCIAS BÁSICAS EN CIENCIA E TECNOLOXÍA.

O desenvolvemento desta competencia na área dos valores éticos nos permite profundizar na importancia da argumentación racional e a aplicación de estratexias de resolución de problemas.

Os indicadores a traballar poden concretarse en:

� Comprometerse co uso responsable e racional dos recursos naturais para

promover un desenvolvemento sostible.

� Concienciar sobre as repercusións das acccións humanas no entorno habitual e a

influencia para xeracións futuras.

� Manexar coñecementos científicos e tecnolóxicos para a comprensión da

realidade que nos rodea e revisar críticamente certas situación da vida cotiá

� COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA

Para poder entrenarnos nesta competencia, é imprescindible fomentar o hábito da lectura, a reflexión sobre libros e/ou textos relacionados cos contidos curriculares. Trátase de fomentar a expresión oral e escrita axudándonos de materiais que servan como instrumento para a transmisión de valores éticos e reflexión sobre dereitos humanos e dilemas morais. A comunicación favorecerá outras virtudes como a escoita activa, a empatía, o diálogo, a expresión de sentimentos, etc.

Os indicadores serán:

� Comprensión lectora dos textos.

� Favorecer unha actitude positiva pola lectura

� Expresarse oralmente de xeito adecuado e coherente.

� Favorecer a comunicación non verbal ou analóxica.

� Respectar as normas de comunicación: turno de palabra, escoita atenta, expresión

correcta…

� Componer textos escritos para entregar ou ser lidos na aula.

� COMPETENCIA DIXITAL.

Esta competencia facilitará adquirir información sobre os contidos curriculares, así como

axudará a entender ao alumnado a relación entre a tecnoloxía e os valores éticos, para

orientalo a facer un bo uso dela no seu tempo de lecer.

Os indicadores son

� Empregar distintas fontes na busca de información e seleccionar a mesma segundo

a súa fiabilidade

� Elaborar a propia información a partires da obtida a traverso dos medios

tecnolóxicos

� Manexar ferramentas dixitais para a construcción de coñecemento.

� Aplicar criterios éticos no uso das tecnoloxías

� Facer un análise crítico das dependencias das novas tecnoloxías.

� CONCIENCIA E EXPRESIÓNS CULTURAIS

A área de valores éticos xoga un papel fundamental no entrenamento desta competencia,

pois posibilita a adquisición de pautas persoais, interpersoais e interculturais necesarias

para participar activa e construtivamente na sociedade, respectando os valores e dereitos

socialmente recoñecidos.

Os indicadores son:

� Valorar o multiculturalismo e o interculturalismo como fontes de riqueza persoal,

social e cultural

� Expresar sentimentos e emocións e desplegar a creatividade en tanto que

expresións artísticas do ser humano da vida cotiá

� Elaborar traballos con sentido estético.

� COMPETENCIAS SOCIAIS E CÍVICAS.

Sen dúbida, esta, é a competencia máis relacionada coa área de valores éticos.

As habilidades sociais e cívicas, así como os valores de colaboración e cooperación se

incrementan cando se reflexiona sobre o fundamento ético da sociedade e sobre as

normas e valores morais.

Os indicadores son:

� Aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no entrono escolar.

� Desenvolver a capacidade de diálogo e técnicas de resolución de conflictos.

� Promover a participación activa e correcta

� Aprender a comportarse dende o coñecemento dos distintos valores.

� Adquirir unha escala persoal de valores e saber defendelos

� Concienciar sobre as situacións de desigualdade social e rexeitar prexuizos e

estereotipos.

� Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respecto á diferenza, aos

distintos ritmos e potencialidades.

� Promover accións cun fin social ou, ao menos, coñecer as mesmas e o grao de

involucrarse algunhas persoas ou ONG´s

� SENTIDO DE INICIATIVA E ESPÍRITU EMPRENDEDOR.

Trátase de contribuir ao desenvolvemento da autonomía, o liderazgo, a creatividade, a

iniciativa persoal, a asertividade… Elo contribuirá a que o alumnado gañe en seguridade

para iniciar accións, asumir responsabilidades, tomar decisións, xestionar recursos, etc.

Os indicadores serían:

� Asumir as propias responsabilidades

� Ser constante no traballo superando as dificultades

� Coordinar as tarefas en grupo

� Iniciar tarefas e proxectos novos individual ou conxuntamente.

� Optimizar recursos persoais amparándose nas propias fortalezas.

� Saber apreciar oportunidades difíciles de apreciar.

� APRENDER A APRENDER

Esta competencia conleva ser consciente das necesidades e dos procesos de aprendizaxe,

do recoñecemento de oportunidades e da habilidade para superar obstáculos que se

presenten na consecución dos obxectivos. Implica confiar nun mesmo e no ser humano

como un ser inacabado.

Os indicadores son:

� Identificar as potencialidades para superar os límites.

� Xestionar os recursos necesarios para favorecer o proceso de aprendizaxe

� Aplicar dinámicas que favorezan o pensamento creativo, crítico, emocional, etc.

� Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe

� Avaliar a consecución dos obxectivos de aprendizaje

3. CONCRECIÓN DOS OBXECTIVOS XERAIS.

1. Coñecer e valorar o concepto de Dignidade Humana como valor absoluto da

persoa para poder valorarse a un mesmo e aos demais.

2. Comprender o valor da autonomía e do desenvolvemento da mesma en relación á

etapa da adolescencia e a crise de identidade que conleva, identificando causas,

axentes de socialización e a súa influencia.

3. Recoñecer a diferenza entre Autonomía e Heteronomía morais.

4. Reflexionar sobre o carácter social do ser humano, o proceso de socialización e a

influencia dos axentes sociais e os valores éticos no desenvolvemento persoal.

5. Reflexionar e valorar as habilidades emocionais, sociais e asertivas, coa finalidade

de moldear a personalidade a traverso de valores e virtudes éticos que promovan

unha sociedade máis equitativa e xusta.

6. Describir as semellanzas e diferenzas entre Moral e Ética, así como valorar o

respecto dos valores éticos na vida persoal e social.

7. Achegarnos ao estudo dos valores e principios éticos da D.U.D.H.

8. Entender e valorar o contido da D.U.D.H., facendo especial fincapé no respecto á

dignidade humana como base de todos os dereitos humanos.

9. Promover a reflexión ética dentro do discurso científico e técnico.

10. Reflexionar sobre os problemas que a dependencia da tecnoloxía provoca á persoa

existen na actualidad como consecuencia dos avances da medicina e da

biotecnoloxía.

4 A.- ORGANIZACIÓN E SECUENCIACIÓN DE CONTIDOS E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES.

• CONTIDOS

Os contidos da área de Valores Éticos de 1º ESO agrúpanse en cinco bloques. Estes van

encamiñados a adquirir uns coñecementos, habilidades e destrezas básicas que

permitan ao alumnado desenvolver a súa autonomía e responsabilidade e prepararse

para ser o axente principal do seu crecemento.

• BLOQUE 1. A DIGNIDADE HUMANA COMO VALOR ABSOLUTO.

o A persoa humana e as súas concepcións.

o A dignidade da persoa como fundamento dos dereitos humanos

o A adolescencia e as súas características.

o O crecemento moral.

o Como queremos ser? A adquisición dos valores éticos de referencia.

• BLOQUE 2. DIGNIDADE E PERSONALIDADE

o A personalidade e o seu proceso de formación

o A construcción dunha personalidade adulta: autonomía e control da conduta

o A concepción kantiana da persoa e os conceptos de autonomía e heteronomía.

o A adquisición das virtudes éticas. A súa concepción en Aristóteles e a súa

importancia para o desenvolvemento da personalidade.

o A intelixencia emocional, características e importancia da mesma no

desenvolvemento da personalidade

o Emocións, sentimentos e valores éticos

o A capacidade da persoa para mellorar na construcción da súa identidade e da

súa autonomía conforme aos valores éticos.

• BLOQUE 3. A COMPRENSIÓN, O RESPECTO E A IGUALDADE NAS RELACIÓNS

INTERPERSOAIS.

o • A condición social do ser humano.

o A influencia entre individuo e sociedade: os grupos sociais.

o O proceso de socialización e da súa importancia na interiorización de valores e

normas morais,

o Os axentes de socialización como transmisores de normas morais.

o A importancia de valores interpersoais: a prudencia, a lealtade, a sinceridade, a

xenerosidade, a honestidade.

o A Declaración Universal dos Dereitos Humanos e os valores éticos universais.

o O respecto aos valores éticos a traverso das habilidades sociais e da

asertividade: a importancia da conduta asertiva no control da agresividade

o O deber moral e o cívico que ten toda persoa de prestar auxilio e socorro a

outra-s en casos de emerxencia.

• BLOQUE 4. A REFLEXIÓN ÉTICA

o As relación e diferenzas entre ética e moral

o Non existe ningún ser humano amoral: a distinción entre a conduta instintiva

animal e o comportamento racional e libre do ser humano

o Distintas clasificacións dos valores, características e xerarquía.

o Os valores éticos e a súa relación coa plena realización humana.

o As Teorías éticas: éticas materiais e éticas formais.

• BLOQUE 5. OS VALORES ÉTICOS E A SÚA RELACIÓN COA CIENCIA E A TECNOLOXÍA.

o Ciencia , técnica e tecnoloxía. A componente ética.

o Os perigos da tecnodependencia: a análise das súas consecuencias negativas

o Dilemas morais dos avances da medicina e da biotecnoloxía

o A investigación científica: vantaxes e límites. Os límites éticos e xurídicos.

• TEMPORALIZACIÓN

Os cinco bloques de contidos da área de Valores Éticos de 1º ESO distribuiranse en tres

avaliacións, unha por trimestre, procurando un reparto proporcional de sesión ao

longo do curso para cada bloque, se ben haberá flexibilidade en función das

circunstancias e a dificultades que presente o alumnado para a súa comprensión

• 1ª AVALIACIÓN

BLOQUE 1.- A DIGNIDADE COMO VALOR ABSOLUTO

BLOQUE 2.- DIGNIDADE E PERSONALIDADE.

• 2ª AVALIACIÓN

BLOQUE 3.- A COMPRENSIÓN, O RESPECTO E A IGUALDADE NAS RELACIÓNS

INTERPERSOAIS.

BLOQUE 4.- A REFLEXIÓN ÉTICA.

Deste bloque soamente se tratarían nesta avaliación os seguintes temas:

o As relación e diferenzas entre ética e moral

o Non existe ningún ser humano amoral: a distinción entre a conduta

instintiva animal e o comportamento racional e libre do ser humano.

• 3ª AVALIACIÓN.

BLOQUE 4. A REFLEXIÓN ÉTICA. Os temas restantes

BLOQUE 5. OS VALORES ÉTICOS E A SÚA RELACIÓN COA CIENCIA E A

TECNOLOXÍA

4 B. GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA.

O alumnado deberá ter acabado uns CONTIDOS mínimos para poder superar a materia. Estes enúncianse a continuación clasificados en cada un dos bloques que a integran:

• BLOQUE 1.- A DIGNIDADE HUMANA COMO VALOR ABSOLUTO

o A persoa humana e as súas concepcións.

o A dignidade da persoa como fundamento dos dereitos humanos.

o A adolescencia e as súas características. O crecemento moral.

o Heteronomía e autonomía morais.

• BLOQUE 2.- DIGNIDADE E PERSONALIDADE

o A personalidade e o seu proceso de formación.

o A concepción kantiana da persoa e os conceptos de autonomía e heteronomía.

o A adquisición das virtudes éticas. A súa concepción en Aristóteles e a súa

importancia para o desenvolvemento da personalidade.

o A intelixencia emocional e as súas características.

o Emocións, sentimentos e valores éticos.

• BLOQUE 3.- A COMPRENSIÓN, O RESPECTO E A IGUALDADE NAS RELACIÓNS

INTERPERSOAIS.

o A condición social do ser humano: os grupos sociais.

o O proceso de socialización: a súa importancia na interiorización das normas

morais.

o A importancia de valores interpersoais: a prudencia, a lealtade, a sinceridade a

xenerosidade, a honestidade.

o A Declaración Universal de Dereitos Humanos e os valores éticos universais.

• BLOQUE 4.- A REFLEXIÓN ÉTICA.

o As relación e diferenzas entre Ética e Moral

o Non existe ningún ser humano amoral: a distinción entre a conduta instintiva

animal e o comportamento racional e libre do ser humano.

o Os valores éticos e a súa relación coa plena realización humana

o As teorías éticas: éticas materiais e éticas formais.

• BLOQUE 5. OS VALORES E A SÚA RELACIÓN COA CIENCIA E A TECNOLOXÍA.

o Os perigos da tecnodependencia: a análise das súas consecuencias negativas.

o A investigación científica: vantaxes e límites. Os límites éticos e xurídicos.

4C CRITERIOS DE AVALIACIÓN E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE.

• BLOQUE 1.- A DIGNIDADE HUMANA COMO VALOR ABSOLUTO

1. Construir un concepto de persoa como ser único e valioso como fin en

si mesmo e valorar a dignidade que posúe a persoa en tanto que ser

libre.

1.1 Analiza o concepto de persoa, as dificultades para definila, o

seu significado etimolóxico e algunhas definicións dadas por

distintos filósofos

1.2 Describe que significa afirmar que a persoa posúe as características de:

independenza, intimidade, apertura, racionalidade, liberdade.

1.3 Explica porque soamente o ser humano pode ser responsable moral

1.4 Explica e valora a dignidade da persoa que, como ser autónomo convértese en un “ser moral”, e diferencia entre “dignidade” e “prezo”

2. Analizar as posibles causas da crise de identidade persoal na

adolescencia, a influencia dos grupos de iguais nesta etapa e a

necesidade que teñen os xóvenes de desenvolver a súa autonomía

persoal e controlar a súa conduta, para crecer moralmente no seu

tránsito á vida adulta.

2.1 Reflexiona acerca do cambio de relación que se produciu dende a nenez á

adolescencia na relación cos teus país, así como a dimensión que colocan hoxe

os teus amigos e compañeiros.

2.2 Busca información sobre grupos de adolescentes, as súas características,

intereses, e a influencia que exercen nos seus membros en relación coa súa

conduta. Fai un resumo coa información obtida.

2.3 Reflexiona acerca dos valores éticos que libremente elixes e a importancia que

teñen na túa vida para desenvolver a túa autonomía persoal.

3. Identificar os conceptos de heteronomía e autonomía, e valorar a súa

relevancia na vida moral.

3.1 Reflexionar sobre a capacidade da persoa para ditar as súas propias normas

morais.

3.2 Investigar sobre a concepción kantiana do concepto de persoa como fin en si

mesma.

• BLOQUE 2. DIGNIDADE E PERSONALIDADE

1. Describir en qué consiste a personalidade e a importancia de

enchela de valores e virtudes éticas a traverso do esforzó e a

vontade persoal.

1.1 Identifica en qué consiste a personalidade e que factores

inflúen na súa construcción.

1.2 Reflexiona acerca da capacidade de autodeterminación do

ser humano.

1.3 Fai un listado de valores éticos que consideres desexables

para integralos na túa personalidade, explicando as razóns

da túa elección.

2. Entender a relación entre actos, hábitos e desenvolvemento do

carácter mediante a comprensión do concepto de virtude en

Aristóteles especialmente deténdonos nas virtudes éticas.

2.1 Suliña en que consiste a virtude en Aristóteles e a relación

que ten coa felicidade e cos actos, hábitos e o carácter.

2.2 Infórmate acerca dos beneficios que, segundo Aristóteles,

aportan as virtudes éticas ao ser humano e ordenaas

segundo un criterio racional.

3. Analizar en qué consiste a intelixenza emocional e valorar a súa

importanza no desenvolvemento moral do ser humano.

3.1 Define a intelixencia emocional e as súas características,

valora a súa importancia na construcción moral do ser

humano e reflexiona sobre a valoración que se lle outorga

na nosa sociedade.

3.2 Explica en qué consisten as emocións e os sentimentos e

como se relacionan coa vida moral.

3.3 Interioriza en ti mesmo para recoñecer as túas propias

emocións, sentimentos e estados de ánimo, coa finalidade

de ter maior control deles e ser capaz de automotivarte e

lograr ser dono da propia conduta.

4. Comprender e valora a capacidade humana para influir de xeito

consciente e libre na construcción da propia identidade conforme

dos valores éticos, e así mellorar a súa autoestima.

4.1 Reflexiona e recolle por escrito como te gustaría ser e que

valores querrías que dirixiran a túa vida.

4.2 Diseña un proxecto de vida persoal conforme ao modelo de

persoa que queres ser e aos valores éticos que desexas

adquirir, suliñando os que queres rexeitar.

• BLOQUE 3. A COMPRENSIÓN, O RESPECTO E A IGUALDADE NAS RELACIÓNS

INTERPERSOAIS.

1. Reflexionar sobre o fundamento natural ou convencional da condición social do

ser humano, e as relacións que se establece entre este e a sociedade analizando o

papel relevante dos valores éticos na vida social.

1.1 Explica por qué o ser humano vive en sociedade e valora as consecuencias que

este feito ten na súa vida persoal e moral

1.2 Intercambiar opinións acerca da influencia mutua que se establece entre o

individuo e a sociedade

1.3 Argumentar racionalmente a necesidade duns valores éticos para guiar as

relacións interpersoais e así garantir a convivencia.

2. Describir e valorar a importancia do entorno social e cultural no desenvolvemento

moral da persoa e o papel dos axentes de socialización neste proceso.

2.1 Describe o proceso de socialización e valora a súa importancia no proceso de

interiorización de normas.

2.2 Elabora un esquema acerca dos valores morais inculcados polos axentes sociais

do teu entrono: familia, escola, medios de comunicación, amigos… e fai unha

conclusión final.

2.3 Reflexiona sobre a necesidade duns valores éticos universais e o rexeitamento

de todo o que atente contra a dignidade humana e os dereitos fundamentais.

Consulta información da D.U.D.H., servíndote se queres de soportes

informáticos

3. Utilizar a conduta asertiva e as habilidades sociais coa finalidade de incorporar á

nosa personalidade algúns valores e virtudes éticas necesarios no

desenvolvemento dunha vida social máis xusta e enriquecedora.

3.1 Explica en que consiste a conduta asertiva facendo unha comparanza co

comportamento agresivo ou inhibido, e adota como principio moral

fundamental, nas relación interpersoais, o respecto á dignidade das persoas.

3.2 Exercita na aula, a traverso de debates ou reflexións sobre temáticas,

habilidades sociais como a empatía, a escoita aciva, a interrogación asertiva,

etc, e exercita técnicas de comunicación interpersoal.

4. Xustificar a importancia que teñen os valores e as virtudes éticas para conseguir

unhas relación interpersoais xustas, respectuosas e satisfactorias.

4.1 Identifica a adquisición das virtudes éticas como unha condición necesaria para

lograr como unhas boas relacións interpersoais, entre elas a prudencia, a

lealtade, a sinceridade, a xenerosidade, etc,

4.2 Reflexiona sobre o deber moral e cívico que temos as persoas de prestar

auxilio e socorro a todo aquel que a súa vida, liberdade e seguridade estean en

perigo por razón de emerxencia. Buscar información de situacións sociais con

estas circunstancias e a resposta social ás mesmas.

• BLOQUE 4. A REFLEXIÓN ÉTICA.

1. Distinguir entre Ética e Moral, suliñando as semellanzas e diferenzas entre elas, e

valorando a importancia da reflexión ética para guiar racionalmente a conduta do

ser humano cara á súa plena realización.

1.1. Recoñece as diferenzas entre ética moral en canto á súa orixe e finalidade e

busca a relación entre ámbalas dúas.

1.2. Fai un listado de razóns que xustifiquen a importancia da reflexión ética coma

unha guía racional do ser humano.

2. Destaca o significado e relevancia da natureza moral do ser humano e da necesidade que

ten de normas morais para guiar o seu comportamento.

2.1. Distingue entre a conduta instintiva do animal e o comportamento racional

libre do ser humano.

2.2. Interioriza en que consiste a estrutura moral da persoa como ser racional e

libre, e a relación coa responsabilidade moral.

3. Xustificar o papel dos valores na vida persoal e social.

3.1. Busca a explicación de que son os valores e as súas principais características e

clases: relixosos, afectivos, intelectuais, etc.

3.2. Facede en grupos un listado que recolla unha xerarquía de valores, explicando

a súa fundamentación racional. Podedes empregar medios informáticos ou

audivisuais ou ben mediante unha exposición oral.

4. Resaltar a importancia dos valores éticos e a súa influencia na vida persoal e social do ser

humano. E analizar onde sitúan o valor moral das accións algunhas teorías éticas máis

relevantes

4.1. Describe as características distintivas dos valores éticos utilizando exemplos

concretos e mostrando a súa relación esencial coa dignidade humana.

4.2. Elabora unha táboa que recolla as consecuencias negativas da ausencia de

valores e normas éticas, tales como o egoísmo, a mentira, a insolidaridade, a

violación dos Dereitos Humanos, etc.

4.3. Enuncia os elementos distintivos das teorías éticas elaborando un esquema

coas súas características máis destacadas.

BLOQUE 5. OS VALORES ÉTICOS E A SÚA RELACIÓN COA CIENCIA E A TECNOLOXÍA.

1. Recoñecer a importancia que ten a dimensión moral da ciencia e da tecnoloxía, así

como a necesidade de establecer límites éticos e xurídicos coa finalidade de orientar a

súa actividade conforme aos valores defendidos na D.U.D.H.

1.1 Utiliza información de distintas fontes para analizar a dimensión moral da ciencia e

da tecnoloxía, avaliando os impactos positivos e negativos que estas poden ter en

todos os ámbitos da vida humana: social, económico, político, ético, ecolóxico, etc.

1.2 Elaborar un listado de argumentos que fundamenten a necesidade de poñer

límites éticos e xurídicos á investigación e práctica científica e tecnolóxica, valores

éticos universais recoñecidos na D.U.D.H. como criterio normativo

1.3 Destaca o perigo que representa para o ser humano a tecnodependencia,

suliñando os seus síntomas e causas, e analizándoa críticamente como adicción

incontrolada aos dispositivos electrónicos, aos videoxogos e ás redes sociais, que

conducen ás persoas cara a unha progresiva “deshumanización”

1.4 Analiza información a traverso de distintas fontes, coa finalidade de coñecer

algúns avances en medicina e biotecnoloxía que plantexan dilemas morais, como o

uso de células nai, a clonación, etc. Reflexiona sobre estas temáticas en relación

coa súa compatibilidade ou incompatibilidade cos valores éticos expostos na

D.U.D.H.

5. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN.

Como norma xeral os exames escritos (caben distintos modelos) suporán un 70% da nota

final, correspondéndose o outro 30% con outras tarefas, actividades, habilidades e

actitudes tales como:

• Comprensión das problemáticas

• Interés e motivación

• Expresión oral e escrita

• Análise, lectura e exposición de textos, contos e/ou composicións

• Realización de traballos sobre temáticas do programa da materia

• Realización de actividades e exercizos propostos polo docente

• Habilidade na recollida e selección da información.

• Capacidade de análise crítico

• Comportamento asentado en normas e valores morais.

• Capacidade de planificación e de asunción de responsabilidades.

• Capacidade de autocrítica…

En canto ás probas escritas poden ser varios modelos en función das circunstancias, temáticas, características dos grupos, preferencias docentes ou consensuadas có alumnado, etc.

No caso de que a proba escrita sexa tipo test, o exame contará con 10 preguntas con tres ou catro posibles respostas sendo soamente unha delas correcta. Cada acerto suma un punto; cada erro resta 0.25; en branco nin suma nin resta. Se fosen 20 o número de cuestións, se fará o cálculo proporcional.

Cando sexa outro modelo de exame: preguntas concretas, tema a desenvolver, texto con o usen cuestións… no mesmo aparecerá cál é a puntuación máxima que se pode acadar en cada cuestión.

Todas as probas responderán ós contidos e obxectivos de esta programación didáctica.

Cada profesor/a organizará un sistema de recuperación para o alumnado suspenso. Aqueles alumnos que teñan suspenso un parcial cun 4 ou máis de 4 poderán compensalo con outros parciais. Se a nota dun parcial é inferior a 4 deben recuperalo, pois non fará media con outros aprobados.

O suspenso da avaliación levará ao profesor/a a organizar un sistema de recuperación para cada avaliación en que cada un recuperará a/as avaliacións suspensas, ou ben traverso dunha repesca final en que cada un recuperará a/as avaliación/s suspensa/s.

O profesor decidirá se os alumnos/as que teñen aprobada algunha avaliación poden asistir a recuperación se desexan subir nota.

No caso de que algún alumno/a fose descuberto copiando en examen (independentemente do sistema empregado) será de inmediato expulsado da aula e dirixido á xefatura de estudos sen ter dereito a rematar a realización da proba. Este feito conlevará o suspenso cun 0 no exame e cun 1 na avaliación ou na convocatoria correspondente sen ter dereito ó cálculo de media aritmética con ningunha outra proba (xa que éste só se calcula tendo tido como mínimo unha calificación de 4) independentemente das sancións que poida conlevar.

A proba extraordinaria de setembro se adaptará aos mesmos criterios. Recollerá igualmente a puntuación máxima de cada cuestión e haberá que obter un 5 para aprobar

6. METODOLOXÍA

No desenvolvemento das tarefas relacionadas coa área de valores éticos de 1ºESO

empregaránse diversas estratexias metodolóxicas, axustadas ao pouco tempo do que

disponemos: 1 h/semana:

• Exposición dos contidos por parte do profesor/a

• Traballo reflexivo individual na realización das actividades individuais

• Traballos en grupos cooperativos de tres ou catro alumnos/as

• Posta en común en gran grupo despois do traballo individual ou grupal.

• Participación en xogos cooperativos

• Realización de murais, traballos monográficos, lecturas, etc para a celebración de

determinadas datas: día universal do neno (20 de novembro); día contra a

violencia de xénero (25 de novembro), día da paz (30 de xaneiro), día da muller

traballadora (8 de marzo) entre outros.

7. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS A UTILIZAR

O libro de texto proposto polo departamento é o do Seminario Galego de Educación para a

paz. Consorcio ed. Galego. Bahía. Edicións titulado: valores éticos 1º ESO.

Xunto có manual propoñemos outros materiais de apoio que poden reforzar o estudo dos

contidos da área de valores éticos neste curso:

• • BLOQUE 1.- A DIGNIDADE HUMANA COMO VALOR ABSOLUTO.

• BLOQUE 2.- DIGNIDADE E PERSONALIDADE.

o CURTOS.

� 1. VIDEO MOTIVADOR. Nunca te rindas y lucha por tus sueños (Video

motivacional) de Jorge Díaz Couso. Escrito e dirixido: Javier García (Javier

Alegre). Actor: Jorge Díaz recollido en youtube.

� 2. RESPONSABILIDADE (video informativo) publicado por: Parlamento

Cívico o 20 de maio de 2013. O guión do video baséase nos traballos

realizados polas profesoras Concepción Naval e Elena Arbués. Recollido en

youtube.

o CONTOS.

� “El verdadero valor del anillo” autor Jorge Bucay. Fonte: 26 contos para

pensar.

o TEXTOS

Entregaranse textos con preguntas para traballar as temáticas a estudar, estes

poden versar sobre algún tema como: a liberdade e a responsabilidade, a

dignidade, a amizade… ou pertencer a algún filósofo có que se vaian

familiarizando: Aristóteles, Kant …

Este apartado é común a todos os demáis bloques

• BLOQUE 3. A COMPRENSIÓN O RESPECTO E A IGUALDADE NAS RELACIÓNS

INTERPERSOAIS

o CURTOS.

� 1) RESPETO (VIDEO INFORMATIVO). Publicado por Parlamento cívico o

20 de maio do 2013. Guión baseado nos traballos das profesoras

Concepción Naval e Elena Argués. Recollido en youtube

� 2) ¿QUÉ ES EL RESPETO? Publicado por: Melanie Garibay. Actualizado o

24 de novembro do 2011. Categoría: gente y blogs. Recollido en

youtube

� 3) PRUEBA DE RACISMO EN MÉXICO. Unha proba realizada a nenos,

onde se mostra o nivel de racismo en México. Publicado por Unknown

System. Actualizado o 30 de decembro de 2011. Categoría: formación.

Recollido en youtube.

o CONTOS.

� “Los dos amigos” (para traballar a empatía). Fonte enrédate.org

� “Galletitas” autor: Jorge Bucay. Fonte 26 contos para pensar

o TEXTOS varios.

• BLOQUE 4.- A REFLEXIÓN ÉTICA.

o CURTOS.

� 1) Algún día el mundo será así. (reflexión cadena de favores) publicado

por Daniel Quintero. Actualizado o 21 de febreiro de 2012. Recollido

en youtube.

� 2) Échale narices. Payasos sin fronteras. Publicado por Nacho Prado o

19 de setembro de 2013.

� Spot da campaña publicitaria échale narices para a organización

internacional payasos sin fronteras. 2013. Categoría: gente y blogs.

Recollido en youtube.

o CONTOS

� 1) “Unha lección para el maestro” autor: Rafael Muñoz Saldaña.

Fuente: Vivir los valores, niños de valor

� 2) “La fórmula mágica” Fuente. Cuento budista incluido en la colección

Yataka.

o TEXTOS VARIOS. Ex. Texto da canción A muralla de Nicolás Guillén

• BLOQUE 5.- OS VALORES ÉTICOS E A SÚA RELACIÓN COA CIENCIA E A TECNOLOXÍA.

o CURTOS.

� 1) Humano el mejor dispositivo que existe. Publicado por

Toyoutomeblog o 28 de xaneiro de 2014. Categoría: ciencia y

tecnoloxía. Recollido en youtube

� 2) Colaboración en CM sobre tecnodependientes (y original) publicado

por Alejandro Serrano Durán. Actualizado el 15 de setembro de 2011.

Categoría: noticias y política. Recollido en youtube

� 3) Internet grooming: ciberacoso sexual a niños/as y adolescentes y su

prevención. Publicado por: pantallas amigas o 19 de marzo do 2013.

Categoría: ONG, activismo. Recollido en youtube.

O listado enumerado non é pechado, é soamente orientativo. Poderán ofertarse outros curtos, contos ou textos suxeridos polo docente ou o alumnado.

8. MEDIDAS DE ATENCIÓN E DIVERSIDADE.

A lei orgánica 8/2013 de educación recolle no seu artigo 71.2 que “corresponde a las

administraciones educativas asegurar los recursos necesarios para que los alumnos y

alumnas que requieran unha atención educativa diferente a la ordinaria, por presentar

necesidades educativas especiales, por dificultades específicas de aprendizaje, TDAH, por

sus altas capacidades intelectuales, por haberse incorporado tarde al sistema educativo, o

por condiciones personales o de historia escolar puedan alcanzar el máximo desarrollo

posible de sus capacidades personales y en todo caso los objetivos establecidos con

carácter general para todo el alumnado”

Seguindo o espíritu desta lei a LOMCE recolle tamén a atención á diversidade e,

concretamente o decreto 229/2011 que regula a atención á diversidade do alumnado dos

centros docentes na comunidade autonómica de Galicia nos que se imparten as

ensinanzas establecidas na LOMCE… establece no artigo 8 “como medidas ordinarias de

atención á diversidade todas aquelas que facilitan a adecuación do curriculum prescriptivo

sen alteración significativa dos seus obxectivos, contidos e criterios de avaliación ao

contexto sociocultural dos centros educativos e as características do alumnado.

Por otra banda considérase dentro do mesmo artigo que como medidas ordinarias de

atención á diversidade e dentro do apartado dous d que para este alumnado con ÑEAE, é

unha medida ordinaria a “adaptación dos tempos, instrumentos ou procedementos da

avaliación”.

Os membros do departamento de filosofía comparten neste aspecto o espíritu da LOMCE,

polo que seguindo os seus artigos traballarán específicamente á diversidade.

Procuraremos desvelar as potencialidades e minimizar as dificultades nos alumnos/as que

requiran desta atención; procuraremos estratexias e recursos adaptados ás súas

necesidades e adaptaremos tamén ós tempos, instrumentos e procedementos de

avaliación sempre que sexa necesario.

Ante o incremento que se está a producir de alumnado con TDAH, non perderemos de

vista as orientación que para lograr o máximo desplegué das súas capacidades propón o

protocolo de consenso sobre TDAH na infancia e na adolescencia nos ámbitos educativos

e sanitario (2/07/2014). Publicado pola Xunta de Galicia.

9. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DO ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE.

1. Qué porcentaxe de alumnos acadaron os obxectivos de aprendizaxe da unidade?

2. Cáles son as causas polas que non se acadaron os obxectivos de aprendizaxe de ser o

caso?

3. Qué recursos e actividades lograron un mellor resultado?

4. Cumpliron a materia, a metodoloxía, os recursos e as actividades o seu obxectivo de

suscitar o interese e motivación do alumnado?

5. Hai algunha actividade que non traballáramos e que descubríramos na nosa

intervención cos alumnos/as que debemos realizar no futuro porque é de gran

interese?

6. Foi adecuada a resposta do alumnado a nivel de actitude, valores e normas?

7. Houbo unha realización empática entre docente/alumno?

8. Qué modificaríamos no desenvolvemento dos distintos bloques temáticos para o

próximo curso e por qué?

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DE VALORES ÉTICOS de 3º ESO.

4. INTRODUCCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN

A LOMCE ten como aspecto positivo o feito de ofrecer ao alumnado que inicia a Educación Secundaria Obrigatoria, a posibilidade de coñecer as bases da Filosofía Moral, de xeito que se vaian familiarizando dende unha idade temprana para adentrarse de cheo á súa abordaxe no bacharelato.

Non obstante, consideramos necesario que a ESO contribúa a desenvolver no alumnado unhas capacidades sobre as cales asentarse calquera aprendizaxe e que constituirán o contexto sobre o que desplegar todos os demáis obxectivos, contidos e habilidades:

1º Asumir e responsabilizarse das propias tarefas e deberes; coñecer e exercer os seus dereitos no respecto dos demáis, exercitarse en valores como o diálogo, a cooperación, o respecto á diferencia, a igualdade de trato e de oportunidades como propedeútica para o exercizo futuro das súas condicións de cidadáns nunha sociedade plural atravesada pola diversidade cultural.

2º Desenvolver hábitos de disciplina, esforzo estudo e traballo individual e en equipo encamiñados ao logro dun desenvolvemento académico e persoal axeitado.

3º Valorar a respectar ás persoas con independenza das súas diferenzas por razón de sexo, raza, etnia, relixón …, rexeitando a discriminación e a violencia.

4º Fortalecer a intelixencia emocional e animar a desplegar as capacidades afectivas e os sentimentos como unha dimensión fundamental da personalidade.

5º Desenvolver a confianza nun mesmo, a iniciativa persoal, o espíritu emprendedor, a autoestima e o autoconcepto, a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisión, diseñar proxectos e asumir responsabilidades.

6º Desenvolver as destrezas básicas na utilización das fontes de información, con sentido crítico, para a adquisición de novos coñecementos.

7º Valorar críticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o cuidado da natureza… e contribuir á súa conservación.

5. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE.

Na materia de Valores Éticos procuraremos contribuir ao desenvolvemento das competencias clave, o que supón conxugar a información transmitida polo docente cun enfoque práctico apoiado en metodoloxías activas e participativas. Isto ten a súa xustificación no feito de que as competencias non se estudan nin se ensinan, senón que se entrenan, se van adquirindo co hábito e a disponibilidade.

Incidiremos no entrenamento de todas as competencias, insistindo nos indicadores máis afins á área dos valores éticos:

� COMPETENCIA MATEMÁTICA E COMPETENCIAS BÁSICAS EN CIENCIA E TECNOLOXÍA.

O desenvolvemento desta competencia na área dos valores éticos nos permite profundizar na importancia da argumentación racional e a aplicación de estratexias de resolución de problemas.

Os indicadores a traballar poden concretarse en:

� Comprometerse co uso responsable e racional dos recursos naturais para

promover un desenvolvemento sostible.

� Concienciar sobre as repercusións das acccións humanas no entorno habitual e a

influencia para xeracións futuras.

� Manexar coñecementos científicos e tecnolóxicos para a comprensión da

realidade que nos rodea e revisar críticamente certas situación da vida cotiá

� COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA

Para poder entrenarnos nesta competencia, é imprescindible fomentar o hábito da lectura, a reflexión sobre libros e/ou textos relacionados cos contidos curriculares. Trátase de fomentar a expresión oral e escrita axudándonos de materiais que servan como instrumento para a transmisión de valores éticos e reflexión sobre dereitos humanos e dilemas morais. A comunicación favorecerá outras virtudes como a escoita activa, a empatía, o diálogo, a expresión de sentimentos, etc.

Os indicadores serán:

� Comprensión lectora dos textos.

� Favorecer unha actitude positiva pola lectura

� Expresarse oralmente de xeito adecuado e coherente.

� Favorecer a comunicación non verbal ou analóxica.

� Respectar as normas de comunicación: turno de palabra, escoita atenta, expresión

correcta…

� Componer textos escritos para entregar ou ser lidos na aula.

� COMPETENCIA DIXITAL.

Esta competencia facilitará adquirir información sobre os contidos curriculares, así como

axudará a entender ao alumnado a relación entre a tecnoloxía e os valores éticos, para

orientalo a facer un bo uso dela no seu tempo de lecer.

Os indicadores son

� Empregar distintas fontes na busca de información e seleccionar a mesma segundo

a súa fiabilidade

� Elaborar a propia información a partires da obtida a traverso dos medios

tecnolóxicos

� Manexar ferramentas dixitais para a construcción de coñecemento.

� Aplicar criterios éticos no uso das tecnoloxías

� Facer un análise crítico das dependencias das novas tecnoloxías.

� CONCIENCIA E EXPRESIÓNS CULTURAIS

A área de valores éticos xoga un papel fundamental no entrenamento desta competencia,

pois posibilita a adquisición de pautas persoais, interpersoais e interculturais necesarias

para participar activa e construtivamente na sociedade, respectando os valores e dereitos

socialmente recoñecidos.

Os indicadores son:

� Valorar o multiculturalismo e o interculturalismo como fontes de riqueza persoal,

social e cultural

� Expresar sentimentos e emocións e desplegar a creatividade en tanto que

expresións artísticas do ser humano da vida cotiá

� Elaborar traballos con sentido estético.

� COMPETENCIAS SOCIAIS E CÍVICAS.

Sen dúbida, esta, é a competencia máis relacionada coa área de valores éticos.

As habilidades sociais e cívicas, así como os valores de colaboración e cooperación se

incrementan cando se reflexiona sobre o fundamento ético da sociedade e sobre as

normas e valores morais.

Os indicadores son:

� Aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no entrono escolar.

� Desenvolver a capacidade de diálogo e técnicas de resolución de conflictos.

� Promover a participación activa e correcta

� Aprender a comportarse dende o coñecemento dos distintos valores.

� Adquirir unha escala persoal de valores e saber defendelos

� Concienciar sobre as situacións de desigualdade social e rexeitar prexuizos e

estereotipos.

� Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respecto á diferenza, aos

distintos ritmos e potencialidades.

� Promover accións cun fin social ou, ao menos, coñecer as mesmas e o grao de

involucrarse algunhas persoas ou ONG´s

� SENTIDO DE INICIATIVA E ESPÍRITU EMPRENDEDOR.

Trátase de contribuir ao desenvolvemento da autonomía, o liderazgo, a creatividade, a

iniciativa persoal, a asertividade… Elo contribuirá a que o alumnado gañe en seguridade

para iniciar accións, asumir responsabilidades, tomar decisións, xestionar recursos, etc.

Os indicadores serían:

� Asumir as propias responsabilidades

� Ser constante no traballo superando as dificultades

� Coordinar as tarefas en grupo

� Iniciar tarefas e proxectos novos individual ou conxuntamente.

� Optimizar recursos persoais amparándose nas propias fortalezas.

� Saber apreciar oportunidades difíciles de apreciar.

� APRENDER A APRENDER

Esta competencia conleva ser consciente das necesidades e dos procesos de aprendizaxe,

do recoñecemento de oportunidades e da habilidade para superar obstáculos que se

presenten na consecución dos obxectivos. Implica confiar nun mesmo e no ser humano

como un ser inacabado.

Os indicadores son:

� Identificar as potencialidades para superar os límites.

� Xestionar os recursos necesarios para favorecer o proceso de aprendizaxe

� Aplicar dinámicas que favorezan o pensamento creativo, crítico, emocional, etc.

� Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe

� Avaliar a consecución dos obxectivos de aprendizaje

6. CONCRECIÓN DOS OBXECTIVOS XERAIS.

11. Coñecer e valorar o concepto de Dignidade Humana como valor absoluto da

persoa para poder valorarse a un mesmo e aos demais.

12. Comprender o valor da autonomía e do desenvolvemento da mesma en relación á

etapa da adolescencia e a crise de identidade que conleva, identificando causas,

axentes de socialización e a súa influencia.

13. Recoñecer a diferenza entre Autonomía e Heteronomía morais.

14. Reflexionar sobre o carácter social do ser humano, o proceso de socialización e a

influencia dos axentes sociais e os valores éticos no desenvolvemento persoal.

15. Reflexionar e valorar as habilidades emocionais, sociais e asertivas, coa finalidade

de moldear a personalidade a traverso de valores e virtudes éticos que promovan

unha sociedade máis equitativa e xusta.

16. Describir as semellanzas e diferenzas entre Moral e Ética, así como valorar o

respecto dos valores éticos na vida persoal e social.

17. Achegarnos ao estudo dos valores e principios éticos da D.U.D.H.

18. Entender e valorar o contido da D.U.D.H., facendo especial fincapé no respecto á

dignidade humana como base de todos os dereitos humanos.

19. Promover a reflexión ética dentro do discurso científico e técnico.

20. Reflexionar sobre os problemas que a dependencia da tecnoloxía provoca á persoa

existen na actualidad como consecuencia dos avances da medicina e da

biotecnoloxía.

4 A.- ORGANIZACIÓN E SECUENCIACIÓN DE CONTIDOS E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES.

• CONTIDOS

Os contidos da área de Valores Éticos de 3º ESO agrúpanse en seis bloques. Estes van

encamiñados a adquirir uns coñecementos, habilidades e destrezas básicas que

permitan ao alumnado desenvolver a súa autonomía e responsabilidade e prepararse

para ser o axente principal do seu crecemento.

• BLOQUE 1. A XUSTIZA E A POLÍTICA (I).

o As relación entre ética, xusticia e política.

o A democracia e o valor da xusticia.

o O significado e a relación existente entre os seguintes conceptos :

democracia,cidadanía,soberanía,representatividade,autonomía personal,igualdade

e xusticia.

o A participación activa da cidadanía no exercicio da democracia.

o Principais valores éticos na Constitución Española.

• BLOQUE 2. A XUSTIZA E A POLÍTICA(II).

• As razón que dá Aristóteles para establecer un vínculo necesario entre ética, política e

xustiza. A lexitimación do Estado e a finalidade ética na educación.

• A fundamentación racional e ética, a elección da democracia como sistema superior

das formas de goberno: a incorporación dos valores éticos baseados nos Dereitos

Humanos.

• O concepto de “Estado de dereito” e a súa relación coa defensa dos valores éticos e

cívicos na sociedade democrática.

• A división de poderes proposta por Montesquieu e a función que desempeñan nun

Estado democrático.

• A adecuación da Constitución Española aos principios éticos defendidos pola

Declaración dos Dereitos Humanos.

• Os elementos esenciais da Unión Europea: beneficios recibidos e dereitos dos seus

cidadáns e das súas cidadás.

• BLOQUE 3. OS VALORES ÉTICOS, O DEREITO E A DECLARACIÓN UNIVERSAL DOS

DEREITOS HUMANOS (I).

o As diferenzas, semellanzas e vínculos existentes entre Ética e o Dereito.

o Legalidade e lexitimidade.

o A función da Declaración Universal dos dereitos humanos como un código ético.

o A Declaración Universal dos dereitos humanos, o dereito e a democracia.

o As tres xeracións de dereitos humanos.

o Os dereitos da infancia.

o O papel das ONG en cumplimento dos Dereitos Humanos.

• BLOQUE 4. OS VALORES ÉTICOS, O DEREITO E A DECLARACIÓN UNIVERSAL DOS

DEREITOS HUMANOS (II).

o A “ teoría iusnaturalista do Dereito”: o seu obxectivo e características na teoría de

Locke.

o O pensamento sofista, a distinción entre physis e nomos.

o O positivismo xurídico de Kelsen,

o Os obxectivos que tivo a creación da ONU e a data que se asinou a Declaración

Universal dos Dereitos Humanos.

o Os Dereitos Humanos e a súa vulneración: as discriminacións.

• BLOQUE 5. OS VALORES ÉTICOS E A SÚA RELACIÓN COA CIENCIA E A TECNOLOXÍA. (1)

o Ciencia , técnica e tecnoloxía. A componente ética.

o Os perigos da tecnodependencia: a análise das súas consecuencias negativas

o Dilemas morais dos avances da medicina e da biotecnoloxía

o A investigación científica: vantaxes e límites. Os límites éticos e xurídicos.

o BLOQUE 6. OS VALORES ÉTICOS E A SÚA RELACIÓN COA CIENCIA E A TECNOLOXÍA (II).

o Os límites da ciencia e da técnica desde os ámbitos social, económico, político,

ético e ecolóxico.

o Vantaxes e desvantaxes do uso dos medios electrónicos.

o Límites dos avances de medicina e biotecnoloxía: células nai, clonación e

euxenesia.

o A investigación científica está determinada por intereses políticos, económicos.

Análise da idea de progreso e a súa interpretación errada.

• TEMPORALIZACIÓN

Os seis bloques de contidos da área de Valores Éticos de 3º ESO distribuiranse en tres

avaliacións, unha por trimestre, procurando un reparto proporcional de sesións ao

longo do curso para cada bloque, se ben haberá flexibilidade en función das

circunstancias e a dificultades que presente o alumnado para a súa comprensión

• 1ª AVALIACIÓN

BLOQUE 1.- A XUSTIZA E A POLÍTICA. (I).

BLOQUE 2.- A XUSTIZA E A POLÍTICA (II).

• 2ª AVALIACIÓN

BLOQUE 3.- OS VALORES ÉTICOS E A DECLARACIÓN UNIVERSAL DOS DEREITOS

HUMANOS (I).

BLOQUE 4.-OS VALORES ÉTICOS E A DECLARACIÓN UNIVERSAL DOS DEREITOS

HUMANOS (II).

• 3ª AVALIACIÓN.

BLOQUE 5. OS VALORES ÉTICOS E A SÚA RELACIÓN COA CIENCIA E A

TECNOLOXÍA (I).

BLOQUE 5. OS VALORES ÉTICOS E A SÚA RELACIÓN COA CIENCIA E A

TECNOLOXÍA (II).

4 B. GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA.

O alumnado deberá ter acadado uns CONTIDOS mínimos para poder superar a materia. Estes enúncianse a continuación clasificados en cada un dos bloques que a integran:

• BLOQUE 1.- BLOQUE 1. A XUSTIZA E A POLÍTICA (I).

o As relación entre ética, xusticia e política.

o A democracia e o valor da xusticia.

o O significado e a relación existente entre os seguintes conceptos :

democracia,cidadanía,soberanía,representatividade,autonomía personal,igualdade

e xusticia.

o A participación activa da cidadanía no exercicio da democracia.

o Principais valores éticos na Constitución española.

• BLOQUE 2. A XUSTIZA E A POLÍTICA(II).

• As razón que dá Aristóteles para establecer un vínculo necesario entre ética, política e

xustiza. A lexitimación do Estado e a finalidade ética na educación.

• A fundamentación racional e ética, a elección da democracia como sistema superior

das formas de goberno: a incorporación dos valores éticos baseados nos Dereitos

Humanos.

• O concepto de “Estado de dereito” e a súa relación coa defensa dos valores éticos e

cívicos na sociedade democrática.

• A división de poderes proposta por Montesquieu e a función que desempeñan nun

Estado democrático.

• A adecuación da Constitución Española aos principios éticos defendidos pola

Declaración dos Dereitos humanos.

• Os elementos esenciais da Unión Europea: beneficios recibidos e dereitos dos seus

cidadáns e das súas cidadás.

• BLOQUE 3. OS VALORES ÉTICOS, O DEREITO E A DECLARACIÓN UNIVERSAL DOS

DEREITOS HUMANOS (I).

o As diferenzas, semellanzas e vínculos existentes entre Ética e o Dereito.

o Legalidade e lexitimidade.

o A función da Declaración Universal dos Dereitos Humanos como un código

ético.

o A Declaración Universal dos Dereitos Humanos, o dereito e a democracia.

o As tres xeracións de dereitos humanos.

o Os dereitos da infancia.

o O papel das ONG en cumplimento dos Dereitos Humanos.

• BLOQUE 4. OS VALORES ÉTICOS, O DEREITO E A DECLARACIÓN UNIVERSAL DOS

DEREITOS HUMANOS (II).

o A “ teoría iusnaturalista do Dereito”: o seu obxectivo e características na teoría

de Locke.

o O pensamento sofista, a distinción entre physis e nomos.

o O positivismo xurídico de Kelsen,

o Os obxectivos que tivo a creación da ONU e a data que se asinou a Declaración

Universal dos dereitos humanos.

o Os Dereitos Humanos e a súa vulneración: as discriminacións.

• BLOQUE 5. OS VALORES E A SÚA RELACIÓN COA CIENCIA E A TECNOLOXÍA(I).

o Ciencia , técnica e tecnoloxía. A componente ética.

o Os perigos da tecnodependencia: a análise das súas consecuencias negativas

o Dilemas morais dos avances da medicina eda biotecnoloxía

o A investigación científica: vantaxes e límites. Os límites éticos e xurídicos.

o BLOQUE 6. OS VALORES ÉTICOS E A SÚA RELACIÓN COA CIENCIA E A TECNOLOXÍA (II).

o Os límites da ciencia e da técnica desde os ámbitos social, económico, político,

ético e ecolóxico.

o Vantaxes e desvantaxes do uso dos medios electrónicos.

o Límites dos avances da medicina e da biotecnoloxía: células nai, clonación e

euxenesia.

o A investigación científica está determinada por intereses políticos, económicos.

Análise da idea de progreso e a súa interpretación errada.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE.

• BLOQUE 1.- A XUSTIZA E POLÍTICA. (I).

1. Comprender as relación existentes entre coñecemento, ética, xustiza

e política.

2.1 Significados de democracia, cidadanía, autonomía persoal,

igualdade e xustiza.

1.2. Participación activa da cidadanía na democracia do seu pobo-

nación.

1.3. Valores éticos presentes na nosa Constitución Española.

• BLOQUE 2. A XUSTIZA E POLÍTICA (II).

5. Comprender o vínculo necesario que establece Aristóteles entre ética, política

e xustiza. Tamén entender a lexitimación do Estado e a finalidade ética da educación.

5.1 Fundamentación racional da ética, recoñecemento do

reximen democrático como sistema superior das formas de

goberno e incorporar os valores éticos que se derivan dos

Dereitos Humanos.

5.2 División de poderes.

5.3 Constitución Española e adecuación á Declaración Universal

dos Dereitos Humanos. Elementos esenciais da Unión

Europea.

• BLOQUE 3. OS VALORES ÉTICOS, O DEREITO E A DECLARACIÓN UNIVERSAL DOS

DEREITOS HUMANOS (I).

4.3 Diferenciar entre ética e dereito , legalidade e lixitimidade.

4.4 Reflexionar sobre a Declaración Universal dos Dereitos Humanos como código

ético e relacionar dita Declaración co dereito e a democracia.

4.5 Coñecer as tres xeracións de dereitos humanos. Profundizar nos Dereitos da

Infancia e recoñecer o papel das ONG no cumplimento dos Dereitos Humanos.

• BLOQUE 4. OS VALORES ÉTICOS, O DEREITO E A DECLARACIÓN UNIVERSAL DOS

DEREITOS HUMANOS (II).

o A “ teoría iusnaturalista do Dereito”: o seu obxectivo e características na teoría

de Locke.

o O pensamento sofista, a distinción entre physis e nomos.

o O positivismo xurídico de Kelsen,

o Os obxectivos que tivo a creación da ONU e a data que se asinou a Declaración

Universal dos Dereitos Humanos.

o Os Dereitos Humanos e a súa vulneración: as discriminacións.

BLOQUE 5. OS VALORES E A SÚA RELACIÓN COA CIENCIA E A TECNOLOXÍA(I).

2. Descubrir o compoñente ético da ciencia e da técnica.

9.1. Reflexionar sobre os perigos da tecnodependencia : análise das consecuencias

negativas.

9.2. Discurrir sobre os avances morais da medicina e da biotecnoloxía.

9.3. Postura crítica sobre a investigación científica: vantaxes e límites.

9.4. BLOQUE 6. OS VALORES ÉTICOS E A SÚA RELACIÓN COA CIENCIA E A

TECNOLOXÍA (II).

BLOQUE 6. OS VALORES ÉTICOS E A SÚA RELACIÓN COA CIENCIA E A TECNOLOXÍA(II)

2. Recoñecer a importancia que ten a dimensión moral da ciencia e da tecnoloxía, así

como a necesidade de establecer límites éticos e xurídicos coa finalidade de orientar a

súa actividade conforme aos valores defendidos na D.U.D.H.

1.5 Utiliza información de distintas fontes para analizar a dimensión moral da ciencia e

da tecnoloxía, avaliando os impactos positivos e negativos que estas poden ter en

todos os ámbitos da vida humana: social, económico, político, ético, ecolóxico, etc.

1.6 Elaborar un listado de argumentos que fundamenten a necesidade de poñer

límites éticos e xurídicos á investigación e práctica científica e tecnolóxica, valores

éticos universais recoñecidos na D.U.D.H. como criterio normativo

1.7 Destaca o perigo que representa para o ser humano a tecnodependencia,

suliñando os seus síntomas e causas, e analizándoa críticamente como adicción

incontrolada aos dispositivos electrónicos, aos videoxogos e ás redes sociais, que

conducen ás persoas cara a unha progresiva “deshumanización”

1.8 Analiza información a traverso de distintas fontes, coa finalidade de coñecer

algúns avances en medicina e biotecnoloxía que plantexan dilemas morais, como o

uso de células nai, a clonación, etc. Reflexiona sobre estas temáticas en relación

coa súa compatibilidade ou incompatibilidade cos valores éticos expostos na

D.U.D.H.

PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN.

Como norma xeral os exames escritos (caben distintos modelos) suporán un 70% da nota

final, correspondéndose o outro 30% con outras tarefas, actividades, habilidades e

actitudes tales como:

• Comprensión das problemáticas

• Interés e motivación

• Expresión oral e escrita

• Análise, lectura e exposición de textos, contos e/ou composicións

• Realización de traballos sobre temáticas do programa da materia

• Realización de actividades e exercizos propostos polo docente

• Habilidade na recollida e selección da información.

• Capacidade de análise crítico

• Comportamento asentado en normas e valores morais.

• Capacidade de planificación e de asunción de responsabilidades.

• Capacidade de autocrítica…

En canto ás probas escritas poden ser varios modelos en función das circunstancias, temáticas, características dos grupos, preferencias docentes ou consensuadas có alumnado, etc.

No caso de que a proba escrita sexa tipo test, o exame contará con 10 preguntas con tres ou catro posibles respostas sendo soamente unha delas correcta. Cada acerto suma un punto; cada erro resta 0.25; en branco nin suma nin resta. Se fosen 20 o número de cuestións se fará o cálculo proporcional.

Cando sexa outro modelo de exame: preguntas concretas, tema a desenvolver, texto con o usen cuestións… no mesmo aparecerá cál é a puntuación máxima que se pode acadar en cada cuestión.

Todas as probas responderán ós contidos e obxectivos de esta programación didáctica.

Cada profesor/a organizará un sistema de recuperación para o alumnado suspenso. Aqueles alumnos que teñan suspenso un parcial cun 4 ou máis de 4 poderán compensalo con outros parciais. Se a nota dun parcial é inferior a 4 deben recuperalo, pois non fará media con outros aprobados.

O suspenso da avaliación levará ao profesor/a a organizar un sistema de recuperación para cada avaliación en que cada un recuperará a/as avaliacións suspensas, ou ben traverso dunha repesca final en que cada un recuperará a/as avaliación/s suspensa/s.

O profesor decidirá se os alumnos/as que teñen aprobada algunha avaliación poden asistir a recuperación se desexan subir nota.

No caso de que algún alumno/a fose descuberto copiando en examen (independentemente do sistema empregado) será de inmediato expulsado da aula e dirixido á xefatura de estudos sen ter dereito a rematar a realización da proba. Este feito conlevará o suspenso cun 0 no exame e cun 1 na avaliación ou na convocatoria correspondente sen ter dereito ó cálculo de media aritmética con ningunha outra proba (xa que éste só se calcula tendo tido como mínimo unha calificación de 4) independentemente das sancións que poida conlevar.

A proba extraordinaria de setembro se adaptará aos mesmos criterios. Recollerá igualmente a puntuación máxima de cada cuestión e haberá que obter un 5 para aprobar.

1. METODOLOXÍA No desenvolvemento das tarefas relacionadas coa área de valores éticos de 1ºESO

empregaránse diversas estratexias metodolóxicas, axustadas ao pouco tempo do que

disponemos: 1 h/semana:

• Exposición dos contidos por parte do profesor/a

• Traballo reflexivo individual na realización das actividades individuais

• Traballos en grupos cooperativos de tres ou catro alumnos/as

• Posta en común en gran grupo despois do traballo individual ou grupal.

• Participación en xogos cooperativos

• Realización de murais, traballos monográficos, lecturas, etc para a celebración de

determinadas datas: día universal do neno (20 de novembro); día contra a

violencia de xénero (25 de novembro), día da paz (30 de xaneiro), día da muller

traballadora (8 de marzo) entre outros.

10. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS A UTILIZAR

O libro de texto proposto polo departamento é o de Seminario Galego de Educación para a

paz. Consorcio ed. Galego. Bahía. Edicións titulado: Valores éticos 3º ESO.

Xunto có manual propoñemos outros materiais de apoio que poden reforzar o estudo dos

contidos da área de valores éticos neste curso:

• BLOQUE 1.- A XUSTIZA E A POLÍTICA (I). • BLOQUE 2.- .- A XUSTIZA E A POLÍTICA (II).

• • 1. VIDEO MOTIVADOR. Nunca te rindas y lucha por tus sueños (Video motivacional) de

Jorge Díaz Couso. Escrito e dirixido: Javier García (Javier Alegre). Actor: Jorge Díaz recollido

en youtube.

� 2. RESPONSABILIDADE (video informativo) publicado por: Parlamento

Cívico o 20 de maio de 2013. O guión do video baséase nos traballos

realizados polas profesoras Concepción Naval e Elena Arbués. Recollido en

youtube.

o CONTOS.

� “El verdadero valor del anillo” autor Jorge Bucay. Fonte: 26 contos para

pensar.

o TEXTOS

Entregaranse textos con preguntas para traballar as temáticas a estudar, estes

poden versar sobre algún tema como: a liberdade e a responsabilidade, a

dignidade, a amizade… de pertencer a algún filósofo có que se vaian

familiarizando: Aristóteles, Kant …

Este apartado é común a todos os demáis bloques.

• BLOQUE 3. DECLARACIÓN UNIVERSAL DOS DEREITOS HUMANOS.

� 1) RESPETO (VIDEO INFORMATIVO). Publicado por Parlamento cívico o

20 de maio do 2013. Guión baseado nos traballos das profesoras

Concepción Naval e Elena Argués. Recollido en youtube

� 2) ¿QUÉ ES EL RESPETO? Publicado por: Melanie Garibay. Actualizado o

24 de novembro do 2011. Categoría: gente y blogs. Recollido en

youtube

� 3) PRUEBA DE RACISMO EN MÉXICO. Unha proba realizada a nenos,

onde se mostra o nivel de racismo en México. Publicado por Unknown

System. Actualizado o 30 de decembro de 2011. Categoría: formación.

Recollido en youtube.

o CONTOS.

� “Los dos amigos” (para traballar a empatía). Fonte enrédate.org

� “Galletitas” autor: Jorge Bucay. Fonte 26 contos para pensar

o TEXTOS varios.

• BLOQUE 4.- VALORES ÉTICOS E O DEREITO.

o CURTOS.

� 1) Algún día el mundo será así. (reflexión cadena de favores) publicado

por Daniel Quintero. Actualizado o 21 de febreiro de 2012. Recollido

en youtube.

� 2) Échale narices.Payasos sin fronteras. Publicado por Nacho Prado o

19 de setembro de 2013.

� Spot da campaña publicitaria échale narices para a organización

internacional payasos sin fronteras. 2013. Categoría: gente y blogs.

Recollido en youtube.

o CONTOS

� 1) “Unha lección para el maestro” autor: Rafael Muñoz Saldaña.

Fuente: Vivir los valores, niños de valor

� 2) “La fórmula mágica” Fuente. Cuento budista incluido en la colección

Yataka.

o TEXTOS VARIOS. Ex. Texto da canción A muralla de Nicolás Guillén

• BLOQUE 5.- OS VALORES ÉTICOS E A SÚA RELACIÓN COA CIENCIA E A TECNOLOXÍA (I).

o CURTOS.

� 1) Humano el mejor dispositivo que existe. Publicado por

Toyoutomeblog o 28 de xaneiro de 2014. Categoría: ciencia y

tecnoloxía. Recollido en youtube

� 2) Colaboración en CM sobre tecnodependientes (y original) publicado

por Alejandro Serrano Durán. Actualizado el 15 de setembro de 2011.

Categoría: noticias y política. Recollido en youtube

� 3) Internet grooming: ciberacoso sexual a niños/as y adolescentes y su

prevención. Publicado por: pantallas amigas o 19 de marzo do 2013.

Categoría: ONG, activismo. Recollido en youtube.

O listado enumerado non é pechado soamente orientativo. Poderán ofertarse outros curtos, contos ou textos suxeridos polo docente ou o alumnado.

• BLOQUE 6.- VALORES ÉTICOS E CIENCIA E TECNOLOXÍA (II). LONGAMETRAXES.

• La duda. ( película que trata sobre o descubrimento do VIH ). • El jardinero fiel (comercio internacional de medicamentos).

11. MEDIDAS DE ATENCIÓN E DIVERSIDADE.

A lei orgánica 8/2013 de educación recolle no seu artigo 71.2 que “corresponde a las

administraciones educativas asegurar los recursos necesarios para que los alumnos y

alumnas que requieran unha atención educativa diferente a la ordinaria, por presentar

necesidades educativas especiales, por dificultades específicas de aprendizaje, TDAH, por

sus altas capacidades intelectuales, por haberse incorporado tarde al sistema educativo, o

por condiciones personales o de historia escolar puedan alcanzar el máximo desarrollo

posible de sus capacidades personales y en todo caso los objetivos establecidos con

carácter general para todo el alumnado”

Seguindo o espíritu desta lei a LOMCE recolle tamén a atención á diversidade e,

concretamente o decreto 229/2011 que regula a atención á diversidade do alumnado dos

centros docentes na comunidade autonómica de Galicia nos que se imparten as

ensinanzas establecidas na LOMCE… establece no artigo 8 “como medidas ordinarias de

atención á diversidade todas aquelas que facilitan a adecuación do curriculum prescriptivo

sen alteración significativa dos seus obxectivos, contidos e criterios de avaliación ao

contexto sociocultural dos centros educativos e as características do alumnado.

Por otra banda considérase dentro do mesmo artigo que como medidas ordinarias de

atención á diversidade e dentro do apartado dous d que para este alumnado con ÑEAE, é

unha medida ordinaria a “adaptación dos tempos, instrumentos ou procedementos da

avaliación”.

Os membros do departamento de filosofía comparten neste aspecto o espíritu da LOMCE,

polo que seguindo os seus artigos traballarán específicamente á diversidade.

Procuraremos desvelar as potencialidades e minimizar as dificultades nos alumnos/as que

requiran desta atención; procuraremos estratexias e recursos adaptados ás súas

necesidades e adaptaremos tamén ós tempos, instrumentos e procedementos de

avaliación sempre que sexa necesario.

Ante o incremento que se está a producir de alumnado con TDAH, non perderemos de

vista as orientación que para lograr o máximo desplegué das súas capacidades propón o

protocolo de consenso sobre TDAH na infancia e na adolescencia nos ámbitos educativos

e sanitario (2/07/2014). Publicado pola Xunta de Galicia.

12. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DO ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE.

9. Qué porcentaxe de alumnos acadaron os obxectivos de aprendizaxe da unidade?

10. Cáles son as causas polas que non se acadaron os obxectivos de aprendizaxe de ser o

caso?

11. Qué recursos e actividades lograron un mellor resultado?

12. Cumpliron a materia, a metodoloxía, os recursos e as actividades o seu obxectivo de

suscitar o interese e motivación do alumnado?

13. Hai algunha actividade que non traballáramos e que descubríramos na nosa

intervención cos alumnos/as que debemos realizar no futuro porque é de gran

interese?

14. Foi adecuada a resposta do alumnado a nivel de actitude, valores e normas?

15. Houbo unha realización empática entre docente/alumno?

16. Qué modificaríamos no desenvolvemento dos distintos bloques temáticos para o

próximo curso e por qué?

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DE FILOSOFÍA 1º BACH.

1. INTRODUCCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN.- Coa LOMCE a materia Filosófica e Cidadanía

pasa a denominarse Filosofía, e a contar con tres horas semanais de docencia frente ás

dúas que establecía a LOE.

A materia Filosofía ten como meta última lograr que o alumnado sexa capaz de pensar

e comprender racionalmente a realidade na súa totalidade máis alá das distintas

concrecións que desta fan as outras materias. A filosofía caracterízase por vincularse

específicamente a reflexión, ao razonamento, á capacidade crítica e á argumentación

nese eterno e radical preguntarse polo que existe máis alá do aparente, polos

problemas máis radicais e últimos da experiencia humana e da relación deste co

mundo, e elo sen abandonar a súa prentensión de cambio e transformación tanto no

individuo como na sociedade.

A filosofía é un modo especial de preguntar e de saber, un xeito de entender e de

enfrentarse críticamente á realidade que nos rodea, as circunstancias culturais, sociais,

nas que vivimos inmersos e que contribúen a conformar a nosa forma de ser e a

comprensión de nós mesmos como partes dunha realidade máis ampla que conforma

a nosa circunstancia.

2. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE. Partiendo da

asunción do carácter transversal teórico e práctico da filosofía que posibilita integrar

nunha visión de conxunto a gran diversidade de saberes, capacidades e valores a

materia Filosofía permite traballar e lograr a maioría das expectativas suliñadas nas

competencias clave para aprendizaxe permanente propostas no marco educativo

europeo. Servan de exemplo a continuación algunhas competencias desenvolvidas

pola materia en todos os seus niveis e mediante a estructuración dos contidos en

bloques

Cursando Filosofía en 1º de bacharelato o alumnado debe acceder determinadas

competencias que pola súa transversalidade e carácter xeral ademáis de favorecer á

súa maduración intelectual, social e humana incorpora unhas aprendizaxes e

procedementos actitudinais de carácter funcional que servirán tanto nesta materia

coma noutras do currículo. Estas competencias son fundamentalmente as de

tratamento da información e competencia dixital comunicativa, social e cidadá de

autonomía e iniciativa persoal:

• COMPETENCIA MATEMÁTICA E COMPETENCIAS BÁSICAS EN CIENCIA E

TECNOLOXÍA.

A metafísica, a teoría do coñecemento e a filosofía da ciencia é da natureza

permiten profundizar no coñecemento dun mesmo e na comprensión do

entorno desenvolvendo a competencia para interpretar sucesos, analizando as

súas causas predicindo consecuencias e analizando críticamente os factores

que posibilitan transformar a realidade.

• COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA.

A traverso da filosofía da linguaxe, á lóxica, a retórica e a argumentación

edúcase a expresión e interpretación do pensamento e dos sentimentos

utilizando a linguaxe para regular a propia conduta e as relacións sociais

empregando o razoamento lóxico para propiciar as resolucións de problemas

e coñecemento de diferentes linguaxes comunicativas desenvolvendo así a

capacidade crítica que distingue entre o esencial e o accidental.

• COMPETENCIA DIXITAL

Esta competencia facilitará adquirir información sobre os contidos curriculares

así como axudará a entender ao alumnado a relación entre a tecnoloxía e os

contidos que integran a materia de Filosofía e facer unha análise crítica do uso

e abuso das novas tecnoloxías. Manexaranse ferramentas dixitais para a

construcción de coñecemento e a busca e elaboración de información.

• CONCIENCIA E EXPRESIÓNS CULTURAIS

No ámbito práctico o estudo da ética e da filosofía política desenvolve a

comprensión da realidade individual, cultural e social da man da capacidade

normativa e transformadora da filosofía permitindo realizar razoamentos

críticos e dialogantes, e fomentando o respecto dos valores universais e a

participación activa na vida democrática. Dende os estudos de estética

acádanse competencias culturais como o respecto á liberdade de expresión e

diversidade cultural.

• COMPETENCIAS SOCIAIS E CÍVICAS.

As habilidades sociais e cívicas, así como os valores de colaboración e

cooperación vense incrementados cando se reflexiona sobre a ética e a

filosofía política impulsando a educación en valores, principalmente a

coeducación, solidaridade, igualdade, non discriminación, responsabilidade,

autonomía respecto aos demáis e ao entorno…

• APRENDER A APRENDER

A materia debe motivar ao alumnado para “aprender a aprender”,

competencia que está na base do “amor ao saber”, finalidade da filosofía e

que constitúe a eixe para xenerar iniciativas persoais enfrentándose á vida e

crecendo autonomamente como persoas.

� SENTIDO DE INICIATIVA E ESPÍRITU EMPRENDEDOR.

Trátase de contribuir ao desenvolvemento da autonomía, o liderazgo, a creatividade, a

iniciativa persoal, a asertividade… Elo contribuirá a que o alumnado gañe en seguridade

para iniciar accións, asumir responsabilidades, tomar decisións ou xestionar recursos.

Os indicadores serían:

� Asumir as propias responsabilidades

� Ser constante no traballo superando as dificultades

� Coordinar as tarefas en grupo

� Iniciar tarefas e proxectos novos individual ou conxuntamente.

� Optimizar recursos persoais amparándose nas propias fortalezas.

� Saber apreciar oportunidades nas dificultades.

• CONCRECIÓN DOS OBXECTIVOS XERAIS

Ademáis dos obxectivos de etapa (comúns a primeiro e segundo de

bacharelato) como obxectivos xerais serán:

1-. Explicar a diferencia entre as descripcións mítica e filosófica da realidade

2.- Distinguir a filosofía doutras actividades como a ciencia, a relixón ou a arte.

3.- Interiorizar o carácter de saber universal, radical, racional e crítico da

filosofía.

4.- Valorar as distintas funcións que desenvolve o saber filosófico

5.- Relacionar as propostas teóricas da filosofía e a súa utilidade práctica.

6.- Distinguir entre uso teórico e práctico da razón.

7.-Describir as principais etapas da historia da filosofía occidental e as

inquedanzas de preocupación fundamentais dos filósofos das distintas etapas.

8.- Comprender de qué se ocupa a metafísica e cales son as súas preguntas

fundamentais

9.- Apreciar a diferencia ente visións estéticas e dinámicas da realidade.

10.-Valorar a relevancia histórica da metafísica e coñecer as principais

aportacións dos máis relevantes filósofos.

11.- Expoñer as diferentes concepcións e teorías filosóficas acerca do valor da

verdade.

12.-Diferenciar as teorías racionalistas e empiristas do coñecemento captando

a súa importancia na historia do pensamento

13.- Valorar a relevancia da crítica kantiana captando a súa importancia na

historia do pensamento

14.- Identificar os elementos da antropoloxía grega: a racionalidade, a

moralidade e a sociabilidade humana

15.- Coñecer as distintas posturas filosóficas en torno ao ser humano.

16.-Aproximarnos ás distintas interpretacións dadas sobre o tema da

liberdade humana.

17.- Diferenciar a ética da moralidade e a legalidade.

18.- Interiorizar a interrelación entre a moralidade e a liberdade e cómo se

vinculan a responsabilidade moral.

19.- Apreciar a diferencia que existe entre as éticas do ben, do deber e da

xustiza.

20.- Coñecer as propostas éticas de Aristóteles, Epicuro, Mill, Kant e Sartre.

21.- Distinguir entre a teoría da sociabilidade natural e da sociabilidade

convencional.

22.- Reflexionar sobre a lexitimación do poder político.

23.- Coñecer as características dun estado democrático de dereito e

diferenciar un estado democrático dun totalitario.

24.- Aproximarnos ao concepto de dignidade e estudo dos Dereitos Humanos

recoñecidos na D.U.D.H.

25.- Explicar as características específicas da linguaxe humana que a distiguen

doutros sistemas de comunicación animal.

26.- Saber cales son os requisitos que caracterizan un argumento convincente

27.- Comprender que o carácter aceptable ou falaz de moitos argumentos

depende das situacións e/ou circunstancias.

28.- Coñecer a importancia da estética e apreciar o xeito no que o significado

e a función da arte evolucionaron ao longo do tempo.

29.- Apreciar o papel das empresas no actual sistema económico social e

laboral.

30.- Cuestionar dende a filosofía o noso actual modelo económico.

• ORGANIZACIÓN E SECUENCIACIÓN DE CONTIDOS E ESTÁNDARES DE

APRENDIZAXE AVALIABLES.

A) CONTIDOS

Os contidos de filosofía de 1ºBACH agrúpanse en tres bloques a filosofía como

saber teorético, a filosofía como saber antropolóxico e a filosofía como saber

aplicado. Cada bloque está integrado por diferentes temas encamiñados a

contribuir a desenvolver os obxectivos de etapa común para primeiro e

segundo de bacharelato así como axudar a sentar as bases do saber filosófico

nacido dese “amor pola sabedoría” e leva inevitablemente a buscar a verdade

partindo do recoñecemento de que non o sabemos todo.

A actitude filosófica amósase a sí mesma como a eterna inquedanza a

insaciable curiosidade que non se satisface con solucións dogmáticamente

impostas senón que segue a procurar respostas motivadas pola insatisfacción

e o inconformismo.

• BLOQUE 1. A FILOSOFÍA COMO SABER TEORÉTICO.

o 1. O SABER FILOSÓFICO

� 1.1 Natureza da filosofía. O ser humano como animal que se

pregunta. O asomo ou curiosidade como motor da filosofía.

� 1.2 A orixe da filosofía occidental. O paso do mito ao logos

� 1.3 Características diferenciadora da filosofía fronte a outros

saberes (ordinario, científico)

� 1.4 O saber filosófico a través da súa historia

� 1.5 A especificidade do saber filosófico, relixión, ciencia e

filosofía. Creenzas e razón

� 1.6 Razón teórica e razón práctica. Os dominios ou ramas da

filosofía

o 2. O COÑECEMENTO

� 2.1 O coñecemento humano: coñecemento sensible,

coñecemento racional e pensamento abstracto

� 2.2 O problema filosófico do coñecemento: teorías filosóficas

do coñecemento e os seus límites

� 2.3 O problema da verdade:

• Criterio de verdade

• Actitudes filosóficas ante a verdade

• A filosofía do coñecemento ao longo da historia:

o O coñecemento na antigua Grecia

o O coñecemento na filosofía moderna:

racionalismo, empirismo, criticismo kantiano.

o 3. A METAFÍSICA E CONCEPCIÓNS FILOSÓFICO- CIENTÍFICAS SOBRE A

REALIDADE.

� 3.1 A explicación metafísica da realidade. A dicotomía

realidade- apariencia.

� 3.2 A metafísica como estudo do “ser” das cousas. Algunhas

formulacións ao longo da historia

o A Metafísica en Grecia: Platón e Aristóteles

o A substancia na metafísica moderna: Descartes

e Hume

� 3.3 A Metafísica como estudo de Deus.

� 3.4 Cosmovisións filosófico-científicas sobre a realidade.

o Cosmovisión aristotélica

o O universo mecánico.

• BLOQUE 2. A filosofía como saber Antropolóxico. A racionalidade práctica

o 4 ) A dimensión cultural e social do ser humano

� 4.1 O ser humano. Persoa e sociedade. Natureza e cultura.

� 4.2 A orixe do ser humano: creacionismo, fixismo,

evolucionismo.

� 4.3 O ciclo vital do ser humano

� 4.4 Concepcións filosóficas do ser humano:

• Ser humano como animal racional e político

(Aristóteles)

• Ser humano como ser dual (Platón, Descartes)

• Ser humano como “animal enfermo”: ser inquedo,

desconcertado, insatisfeito (Freud, Nietzsche)

• Ser humano como ser libre (Sartre)

• Ser humano como persoa (Mounier)

� 4.5 A variedade de culturas e o fenómeno do

Multiculturalismo.

� 4.6 Actitudes ante a diversidade cultural: etnocentrismo,

relativismo cultural e pluriculturalismo.

o 5) A Ética ou Filosofía Moral

� 5.1 A dimensión moral do ser humano e a liberdade como base

de moralidade.

� 5.2 Distinción entre moral e ética: moral vivida e moral

pensada.

� 5.3 Distintas Teorías éticas: éticas materiais e éticas formais.

• Distinción entre ámbolos dous tipos de éticas.

� 5.4 Éticas materiais ou Teleolóxicas. O Ben como Felicidade.

• Eudemonismo de Aristóteles.

• Hedonismo de Epicuro

• Utilitarismo universalista de John Stuart Mill.

� 5.5 Éticas formais ou Deontolóxicas: Éticas do Deber.

• O formalismo moral en Kant

• A moral existencialista: Sartre

� 5.6 Outras Teorías Éticas

• A xustiza como imparcialidade en Rawls

• A ética dialóxica de Habermas.

o 6) A Filosofía Política

� 6.1 Política e sociedade. Poder e lexitimidade.

� 6.2 Sociais por natureza ou por convención?

• A teoría da Sociabilidade Natural (Aristóteles)

• A sociabilidade convencional. Teorías do contrato

social: Hobbes, Locke, Rousseau

� 6.3 Democracia e Dereitos Humanos.

• Fundamentos filosóficos don estado democrático de

dereito

• Dignidade e Dereitos humanos. A D.U.D.H.

• BLOQUE 3. A FILOSOFÍA COMO SABER APLICADO.

� 7.1 Dimensión simbólica do ser humano. O simbolismo

artístico.

� 7.2 A estética como reflexión filosófica sobre a beleza e a arte.

• As claves da beleza

• O sentido da obra artística

• Distintas concepcións da Arte: como harmonía, como

expresión do gusto, como xogo, etc.

o 8) DIMENSIÓN LINGÜÍSTICA do ser humano e Filosofía da Linguaxe. A

Lóxica proposicional

� 8.1 Comunicación e Linguaxe.

• Comunicación e Linguaxe humana.

• O simbolismo lingüístico

• A retórica: a arte de persuadir.

� 8.2 A argumentación

• A arte de razoar

• A estructura da argumentación

• Falacias formais e información

� 8.3 A lóxica proposicional ou de enunciados

• Signos da lóxica proposicional

• Regras para a formación de fórmulas proposicionais.

• Táboas de verdade das fórmulas proposicionais.

• Dedución natural, leis lóxicas e regras de inferencia.

o 9) Filosofía Aplicada ao desenvolvemento de proxectos

� 9.1 Filosofía aplicada e desenvolvemento de proxectos

� 9.2 Contribución da Filosofía ao mundo empresarial

• A empresa como proxecto racional

• Os valores que moven a economía

• O avance da cultura grazas ao espíritu emprendedor

das persoas.

• Unha perspectiva crítica sobre a Economía e a

Sociedade.

• GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA.

O alumnado deberá acadar uns contidos mínimos para poder superar a

materia. Estes enúncianse a continuación en cada un dos bloques e unidades

que a integran:

• BLOQUE 1. A FILOSOFÍA COMO SABER TEORÉTICO

o 1) O Saber Filosófico.

� Natureza da Filosofía. O ser humano como animal que se

pregunta. O asomo ou curiosidade como motor da Filosofía.

� A orixe da Filosofía occidental: o paso do mito ao logos.

� Características diferenciadoras da Filosofía fronte a outros

saberes (ordinario, científico)

� Razón teórica e razón práctica. Os dominios ou ramas da

Filosofía.

� A Filosofía ao longo da historia.

o 2) O coñecemento

� O coñecemento humano: coñecemento sensible, coñecemento

racional e pensamento abstracto

� O problema filosófico do coñecemento: teorías filosóficas do

coñecemento e os seus límites.

� Criterios de verdade

� A Filosofía do coñecemento ao longo da historia.

• O coñecemento na antiga Grecia.

• O coñecemento na Filosofía Moderna: Racionalismo,

Empirismo e Criticismo Kantiano.

o 3) A metafísica e concepcións filosófico – científicas sobre a Realidade

� A metafísica como estudo do “ser” e das súas causas.

• A metafísica en Grecia: Platón e Aristóteles

• A substancia na metafísica moderna: Descartes e Hume

� A metafísica como estudo de Deus.

• BLOQUE 2. A FILOSOFÍA COMO SABER ANTROPOLÓXICO: A RACIONALIDADE

PRÁCTICA.

o 4) A dimensión cultural e social do ser humano.

� O ser humano, persoa e sociedade. Natureza e cultura.

� A orixe do ser humano: Creacionismo, Fixismo, Evolucionismo.

� O ciclo vital do ser humano

� Algunhas concepcións filosóficas do ser humano (enunciación e

rasgos xerais)

� Multiculturalismo e posturas ante a diversidade cultural.

o 5) a ética ou filosofía moral

� A dimensión moral do ser humano; e a liberdade como base da

moralidade

� Distinción entre Moral e Ética. Moral vivida e moral pensada.

Práctica e reflexión.

� Distintas teorías éticas: éticas materiais e éticas formais.

o 6) A Filosofía Política

� Sociais por natureza ou por convención?

• A Teoría da Sociabilidade Natural (Aristóteles)

• A sociabilidade convencional. Teorías do contrato

social: Hobbes, Locke, Rousseau.

� Fundamentos filosóficos dun Estado Democrático de Dereito

• BLOQUE 3. A FILOSOFÍA COMO SABER APLICADO

o 7) Dimensión simbólica do ser humano. O simbolismo artístico.

o 8) Dimensión lingüística do ser humano. Filosofía da linguaxe

� Comunicación e linguaxe; a retórica ou a arte de persuadir.

� A argumentación: a súa estructura

• B) TEMPORALIZACIÓN

Os contidos da materia de Filosofía de 1º de Bacharelato distribuiranse en tres

avaliacións, unha por trimestre, procurando un reparto proporcional de

sesións para cada un dos temas, en función non só do seu número, senón da

dificultade dos mesmos.

Centrarémonos nos aspectos máis axeitados para a consecución dos contidos

mínimos. En todo caso, haberá flexibilidade na distribución en función das

dificultades e circunstancias que se presenten para a súa comprensión

o 1ª Avaliación: Unidades 1, 2

o 2ª Avaliación: Unidades 3, 4 e 5

o 3ª Avaliación: Unidades 6, 7 e apartado 1 da nº 8

A unidade 9 só será vista dun xeito transversal.

• CRITERIOS DE AVALIACIÓN E ESTÁNDARS DE APRENDIZAXE

o TEMA 1. O SABER FILOSÓFICO

� A) CRITERIOS DE AVALIACIÓN

• Comprender a especificidade e importancia do saber racional,

en xeral, e do saber filosófico en particular, en tanto que saber

de comprensión e interpretación da realidade, así como

conceptualizar a Filosofía coma unha actividade e actitude

encamiñada a estimular a capacidade crítica, a autonomía, a

creatividade e a innovación.

• Identificar a dimensión teórica e práctica da Filosofía, os seus

obxectivos, características, métodos e funcións, e

relacionandoo con outros saberes de comprensión da

realidade

• Contextualizar histórica e culturalmente as problemáticas

filosóficas analizadas, identificando os principais problemas e

respostas aportadas, así como argumentando as propias

opinións ao respecto. Todo elo debería ser posible explícalo

por escrito e comentalo a traverso de textos.

• Relacionar e diferenciar os problemas plantexados nos textos

cos contidos estudados, así como con outros intentos de

comprender a realidade como a explicación científica ou a

teolóxica/relixiosa.

� B) ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES.

• Recoñece as problemáticas e interrogantes que caracterizan á

filosofía dende a súa orixe, comparando esta explicación coa

científica e teolóxica.

• Explica a orixe do saber filosófico, diferenciándoo da

explicación mítica.

• Identifica, distingue e relaciona a dimensión teórica e a

práctica da filosofía, identificando os diferentes dominios que

conforman a filosofía.

• Expresa por escrito as aportacións fundamentais das correntes

máis importantes da filosofía occidental.

o TEMA 2. O COÑECEMENTO.

� A) CRITERIOS DE AVALIACIÓN

• 1. Coñecer as problemáticas implicadas no proceso de

coñecemento humano analizadas dende a perspectiva

filosófica, os seus graos, ferramentas e fontes, explicando por

escrito os modelos explicativos do coñecemento máis

significativos.

• Explicar e reflexionar sobre o problema de acceso á verdade,

identificando as problemáticas e as posturas filosóficas que

xorden no seu estudo.

• Analizar de forma crítica, fragmentos de textos significativos

sobre a análise filosófico do coñecemento humano, os seus

elementos, posibilidades e os seus límites, valorando os

esforzos da Filosofía por acadar a verdade, alonxándose do

dogmatismo e os prexuizos.

� B) ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE.

• Identifica e expresa os elementos e as problemáticas que

conlevan o proceso do coñecemento da realidade, como os

seus graos, as súas posibilidades e os seus límites.

• Explica e contrasta diferentes criterios e teorías sobre a

verdade, utilizando rigorosamente termos como gnoseoloxía,

razón, sentidos, abstracción, obxectividade, certeza, dúbida,

evidencia, coherencia, adecuación.

• Analiza de forma crítica, fragmentos de textos filosóficos sobre

a reflexión filosófica acerca do coñecemento aproximándonos

así ao pensamento de filósofos como Platón, Aristóteles,

Descartes, Hume, Kant…

o TEMA 3. A REALIDADE

� A) CRITERIOS DE AVALIACIÓN

• A explicación metafísica da realidade. A pregunta polo ser

como punto de partida da filosofía. Platón vs. Aristóteles.

• A interrogación metafísica sobre a verdadeira realidade: o

problema apariencia e realidade. A pregunta pola orixe e

estructura do real. A caracterización da realidade: o cambio ou

permanencia, a estaticidade fronte ao cambio.

• A interrogación metafísica sobre Deus e distintas aportacións

• As cosmovisións científicas sobre o Universo. O paradigma

cualitativo organicista do universo en Aristóteles. O Universo

como máquina: a visión mecanicista na Modernidade.

� B) ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLE

• Coñecer que é a Metafísica e utilizar a abstracción para

comprender os seus contidos e actividades, razoando sobre os

mesmos

• Describe as principais interpretacións metafísicas e os

problemas que suscita o coñecemento metafísico da

realidade.

• Analiza e comenta comprensivamente fragmentos de textos

significativos sobre as problemáticas metafísicas que plantexa

a realidade, de pensadores como Platón, Aristóteles, Hume,

Descartes, Nietzsche…

• Elabora esquemas, táboas e/ou mapas conceptuais

comparando as diferentes características adxudicadas

históricamente ao universo entendido como, totalidade do

real, contextualizando histórica e culturalmente cada

cosmovisión, relacionándoas e ampliando información

mediante internet e/ou fontes bibliográficas.

• Reflexiona e argumenta sobre as implicacións filosóficas que

afectan á visión do ser humano, en cada unha das

cosmovisións filosófico-científicas estudadas.

• BLOQUE 2. A FILOSOFÍA COMO SABER ANTROPOLÓXICO. A RACIONALIDADE PRÁCTICA.

o TEMA 4. A DIMENSIÓN CULTURAL SOCIAL DO SER HUMANO.

� A) CRITERIOS DE AVALIACIÓN

• Coñecer e explicar as implicacións filosóficas da evolución, e o

seu xiro respecto do creacionismo.

• Reflexionar e argumentar acerca da interacción dialéctica entre

natureza e cultura no ser humano, sendo o culturalmente

adquirido a condición para a innovación e creatividade da

especie humana

• Reflexionar sobre o Multiculturalismo e o Interculturalismo, e

sobre as distintas posturas ante a diversidade cultural, así

como valorar os coñecementos adquiridos nesta unidade

fronte ao rexeitamento dos prexuizos, abandonando actitudes

de inxustiza, discriminación e exclusión.

� B) ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES

• Utiliza con rigor vocabulario específico da temática, como

evolución, dialéctica, selección natural, creacionismo,

evolución cultural…

• Coñece e compara as perspectivas creacionista e evolucionista

sobre a orixe do ser humano

• Identifica e expón en qué consiste o compoñente natural

innato do ser humano e a súa relación cos elementos culturais

que xorden nos procesos de antropoxénese e humanización,

dando lugar á identidade propia do ser humano.

• Reflexiona sobre o ser humano como froito da dialéctica entre

o xenéticamente humano e o culturalmente adquirido.

• Contrasta e relaciona as principais concepcións filosóficas que

históricamente se deron acerca do ser humano

• Argumenta coherentemente sobre as implicacións de adoptar

prexuizos antropocentristas á hora de enxuizar aos seres

humanos e ás distintas culturas.

o TEMA 5. A ÉTICA OU FILOSOFÍA MORAL.

� A) CRITERIOS DE AVALIACIÓN

• Identificar a especificidade da razón na súa dimensión práctica,

en tanto que orientadora da acción humana

• Recoñecer o obxecto e función da ética, e a súa distinción e

relación coa moral.

• Coñecer e explicar as principais Teorías éticas ao longo da

historia.

� B) ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES.

• Recoñece a función da racionalidade práctica para dirixir a

acción humana, pero recoñecendo os seus vínculos coa razón

teórica e a intelixencia emocional.

• Explica as semellanzas e diferenzas entre ética e moral, e o

obxecto e función da ética.

• Explica a orixe da ética occidental, contrastando razoadamente

a concepción socrática coa dos sofistas.

• Coñece e reflexiona sobre as principais Teorías éticas, facendo

unha valoración persoal e comentarios a partir de textos de

distintos autores.

o TEMA 6. A FILOSOFÍA POLÍTICA.

� A)CRITERIOS DE AVALIACIÓN

• Explicar a función, características e principais interrogantes da

Filosofía política, como a orixe e lexitimidade do Estado, as

relacións individuo-Estado….

• Coñecer as principais teorías e conceptos filosóficos que son a

base da construcción do Estado e das súas funcións,

apreciando o papel da Filosofía como reflexión crítica.

• Analizar textos de diversos autores en relación coa unidade

temática.

� B) ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

• Identifica a función, características e principais interrogantes

da Filosofía política

• Explica coherentemente o plantexamento filosófico-político de

autores como Platón, Aristóteles, Hobbes, Locke, Rousseau,

entre outros.

• Analiza críticamente textos representativos dalgún dos autores

estudados, nos que se argumenta sobre o concepto de polis,

Estado, xustiza, ben común…

• BLOQUE 3. A FILOSOFÍA COMO SABER APLICADO.

o TEMA 7. A DIMENSIÓN SIMBÓLICA E ESTÉTICA DO SER HUMANO

� A) CRITERIOS DE AVALIACIÓN

• Recoñecer a capacidade simbólica como elemento distintivo da

especie humana.

• Coñecer o campo da Estética

• Relacionar a creación artística con outros campos como o da

ética, o coñecemento e a técnica.

o TEMA 8. DIMENSIÓN LINGüÍSTICA DO SER HUMANO E FILOSOFÍA DA

LINGUAXE. A LÓXICA PROPOSICIONAL.

� A) CRITERIOS DE AVALIACIÓN

• Entender a importancia da comunicación para o

desenvolvemento do ser humano e das sociedades.

• Coñecer en qué consiste a lóxica proposicional, apreciando o

ser valor para mostrar un razoamento correcto.

• Coñecer e utilizar as regras e ferramentas básicas do discurso

baseado na argumentación demostrativa.

o TEMA 9. FILOSOFÍA APLICADA AO DESENVOLVEMENTO DE PROXECTOS

� A) CRITERIOS DE AVALIACIÓN

• Coñecer as posibilidades da filosofía na creación dun proxecto,

en xeral, e no ámbito empresarial en particular, valorando o se

papel potenciador da análise, a reflexión e o diálogo.

• Coñecer e valorar a importanza da razón crítica no avance dun

proxecto persoal e colectivo.

• Recoñecer e valorar a función e relevancia das persoas

emprendedoras e innovadoras para a construcción e avance

dunha cultura e a transformación da realidade

� B) ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES

• Comprende e utiliza conceptos como o da estética,

creatividade, símbolo, signo, arte, experiencia estética, gusto,

subxectividade…

• Diserta sobre a relación e posibilidade transformadora da

realidade humana da creación artística, da Ciencia e da Ética.

• Investiga acerca de elementos fundamentais da reflexión

estética a partir de información obtida sobre autores como

Platón, Hume, Kant, Nietzsche, Marcuse…

• Diserta coherentemente sobre o valor das Artes para

transmitir ideas filosóficas.

o TEMA 8.

• Utiliza os elementos e regras de razoamento na lóxica de

enunciados.

• Comprende e explica a estructura e estilo da retórica e da

argumentación.

o TEMA 9.

• Valora a importancia das persoas innovadoras no avance da

cultura.

• Realiza un listado de valores éticos que deben rexir no mundo

laboral, e en relación coa sociedade e a natureza

• Comprende e valora a importancia da razón crítica para lograr

o avance dun proxecto persoal e colectivo, así como para

transformar a realidade.

• PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN

Haberá probas escritas nas que se valorará a adquisición dos contidos. Como norma

xeral, os exames escritos (caben distintos modelos) suporán un 80% da nota final,

correpondendo o 20 %a outras tarefas, actividades, traballos, habilidades e actitudes…

En canto aos criterios de avaliación, o alumnado será avaliado en tres periodos

distintos, cada un dos cales contará ao menos, cunha proba escrita e obxectiva de

coñecementos, pudendo incluir algún texto para comentar ou con preguntas guiadas.

Nos exames, o docente recollerá a puntuación de cada cuestión, e o seu criterio para

avalialo.

Todas as probas responderán aos contidos e obxectivos da programación didáctica.

A superación da materia implica superar cada un destes periodos avaliativos, non

pudendo aprobar obtendo menos un 4 nalgún deles, pois é o mínimo esixido para

calcular medias aritméticas. O mesmo sucederá se hai varias probas por avaliación.

O alumnado terá dereito á recuperación das distintas avaliacións, ben trimestralmente

ou ben nunha recuperación final á que asistirá cada alumna/o coa/s avaliación/s que

non superara ao longo do curso. Dependerá de cada profesor facer a maiores algunhas

outras probas de recuperación ou para subir nota se o estima convinte. De realizarse

unha repesca final, suporá o 80% da nota global

Para avaliar os exercizos, controis, traballos sobre lecturas obrigatorias, comentarios,

etc coa finalidade de superar cada avaliación no exame hai que contar mínimo cun 4.

A falla de asistencia reiterada a clase poderá influir no suspenso da materia, ao igual

que levarlles a perder o dereito á avaliación contínua. Igualmente poderán perder este

dereito aqueles que sexan descubertos copiando, e neste caso poderán ser avaliados

cun CERO na avaliación correspondente.

Na convocatoria de setembro, a proba escrita versará sobre os contidos mínimos da

materia e as lecturas obrigatorias. Para superar o curso, tanto en xuño como en

setembro, deberá obterse unha cualificación mínima de 5.

• METODOLOXÍA

o Exposición dos contidos por parte do docente

o Realización de actividades individuais ou grupais.

o Controis individuais, se o docente o considera convinte.

o Poderá ter que realizarse a lectura dalgún/s libro/s co conseguinte traballo ou

exame

• MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS A UTILIZAR

Cada alumno/a debe contar cun manual de texto para o seu uso persoal, dando o

profesor/a a biografía para que poida elixir un como manual de consulta.

Poderán ter que proceder á lectura dalgún libro suxerido polo docente. Se propoñen

outros materiais de apoio para reforzar o estudo dos contidos da materia: videos,

textos, lecturas, test, etc.

o Posibles libros de lectura (entre outros a suxerir). O listado non está ordenado

alfabéticamente, senón en base á temática a abordar seguindo o

desenvolvemento dos bloques que integran a materia:

� Savater, Fernando. Las preguntas de la vida

� Roger Pol – Droit La filosofía explicada a mi hija

� Goñi, C. Buscando a Platón vía internet

� Sábada, Javier La filosofía contada con sencillez

� Haddon, Mark, El curioso incidente del perro a medianoche

• Hawking S y L La clave secreta del Universo.

• Aldoux Huxley Un mundo feliz

• Golding, W. El señor de las moscas

• Marwin Harris. Vacas, cerdos, guerras y brujas

• Hannah Arendt. La condición humana

• Sartre, J.P. El existencialismo es un Humanismo.

• Savater, Fernando. El valor de educar.

• Savater, Fernando. Ética para Amador.

• Cortina, Adela. Ética mínima.

• Cortina, Adela, ¿Para qué sirve realmente la ética?

• Stuart Mill, J. El utilitarismo.

• London, Jack, Martin Eden.

• Giordano, Paolo, La soledad de los número primos.

• Doherty, Berlie, Querido nadie.

• Savater, F. Política para Amador.

• Bradbury, Ray, Fahrenheit 451.

• Frankl, V. E., El hombre en busca de sentido.

• Hosseini, Khaled, Cometas en el cielo.

• Orwell, George. 1984

• Remarque, E. M., Sin novedad en el frente.

• Roca, Paco, Los surcos del azar.

• Satrapi, Marjane, Persépolis.

• Spiegelman, Art, Maus, relato de un superviviente.

• Vega Reñón, L. Si de argumentar se trata. Madrid, Montesinos 2003.

• Weston, A. Las claves de la argumentación. Barcelona, Ed. Ariel

• Aristóteles. Poética

• Kant. Lo bello y lo sublime.

• Savater, Fernando. Ética para la empresa.

• Cortina, Adela. Ética de la empresa.

• FILMOGRAFÍA (entre outras)

• El mundo de Sofía. Erik Gustavson

• Los amantes del círculo polar. Julio Medem

• Eva. Kike Maíllo

• Los crímenes de Oxford. Álex de la Iglesia.

• Intocables. Olivier Nakache

• El pequeño salvaje. F. Truffaut

• Visto para sentencia. David Jones.

• American History X. Tony Kaye

• Gattaca. Andrew Nicoll

• MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

Aplicaranse as medidas recollidas por lei (suliñadas nas programacións de Valores

Éticos) cando se detecte a súa necesidade.

En coordinación co Departamento de Orientación, os alumnos que o precisen levarán

a cabo actividades diferenciadas guiadas, polo docente, e que terán utilidade tamén

como criterio de cualificación

Tales medidas serán individualizadas cada profesor- a explicitará nas distintas probas

e/ou actividades os criterios de cualificación e puntuación. Terase en conta o

progreso ao longo do curso académico.

• INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DO ENSINO E A PRÁCTICA

DOCENTE

• Qué porcentaxe de alumnos acadaron os obxectivos de aprendizaxe da

unidade?

• Cáles son as causas polas que non se acadaron os obxectivos de

aprendizaxe de ser o caso?

• Qué recursos e actividades lograron un mellor resultado?

• Cumpliron a materia a metodoloxía, recursos e actividades o seu

obxectivo de suscitar o interese e motivación do alumnado?

• Hai algunha actividade que non traballáramos e que descubríramos na

nosa intervención cos alumnos/as que debemos realizar no futuro

porque é de gran interese?

• Foi adecuada a resposta do alumnado a nivel de actitude, valores e

normas?

• Houbo unha realización empática entre docente/alumno?

• Qué modificaríamos no desenvolvemento dos distintos bloques

temáticos para o próximo curso e por qué?

EDUCACIÓN PARA A CIDADANÍA 2º ESO

1.- INTRODUCIÓN:

Os sistemas educativos deben velar, segundo as directrices da Unión Europea, para

que na comunidade escolar se promovan realmente os valores democráticos e de

participación coa finalidade de preparar as persoas para que exerzan unha cidadanía

activa e responsable. Os valores que deben transmitirse para a súa posta en práctica

deben favorecer a liberdade persoal, a responsabilidade, a cidadanía democrática, a

igualdade, o respecto e a xustiza, valores que capacitarán aos alumnos e alumnas para

asumir responsabilidades na vida en común e para comprender os problemas dos

demais.

Como se afirma no texto legal, “a Educación para a cidadanía pretende contribuír á

implicación do alumnado na vida social, como cidadás e cidadáns que posúan a

información precisa e sexan conscientes das súas obrigas e responsabilidades, na

medida en que os seus obxectivos impregnen todas as materias da etapa e a escola

sexa quen de abrirse ao medio social en que as persoas van ter que exercer o seu rol

de cidadáns, introducindo novas prácticas educativas que lles permitan a toma de

contacto con situacións do medio social, que incidan na construción da súa identidade

cívica”.

Os contidos refírense a cinco bloques temáticos distintos, que se irán desenvolvendo

nas nove unidades didácticas que propoñemos. Os bloques son os seguintes:

Bloque 1.- Contidos comúns propedéuticos.

Bloque 2.- Relacións interpersoais e participación.

Bloque 3.- Deberes e dereitos cidadáns.

Bloque 4.- Democracia e cidadanía.

Bloque 5.- Cidadanía en tempos de globalización.

O curso ten tres obxectivos básicos, tal como aparecen na introdución que fai J. A.

Marina, autor do libro de texto:

1.- Explicar e fundamentar o proxecto de consecución dun modo de vida digno e xusto

para todos que favoreza as aspiracións das persoas á felicidade. É o gran proxecto da

humanidade.

2.- Educar a intelixencia emocional.

3.- Fomentar o razoamento práctico: razoar sobre os valores que deben dirixir a nosa

vida e xustificar as tomas de decisión nas condutas que a van constituíndo.

O conxunto das unidades apunta ao mesmo tempo en dúas direccións: fundamentar

racionalmente un proxecto de vida e destacar a importancia de todo o que facilite a

convivencia.

A programación ten como soporte básico o libro de texto. No Libro do Profesor hai

moitos recursos didácticos en cada unidade, bibliografía, cine, actividades diversas...

que nesta programación non figuran para evitar a súa reiteración. En particular,

remítese a algunhas películas que favorecen a comprensión dos temas tratados e

poden desencadear debates de proveito, que sirvan ademais para progresar na

competencia de comunicación lingüística oral.

Outra das competencias básicas que se buscan é mellorar a expresión escrita. Unha

ferramenta básica para acadala e, ao mesmo tempo, un cualificado instrumento para a

avaliación será o caderno de clase.

A elección prioritaria de películas en vez de lecturas (que tampouco se rexeitan, como

é lóxico) obedece a que na idade que teñen os alumnos de 2º de ESO, e coa

problemática persoal que viven, a linguaxe das imaxes é máis atractiva para eles.

2.- CONTRIBUCIÓN DA MATERIA AO LOGRO DAS COMPETENCIAS BÁSICAS.

Aínda que a habilidade do docente na súa actividade da aula pode propiciar que as

alumnas e alumnos melloren a súa competencia en case todas as que se propoñen,

pensamos que hai catro competencias básicas especialmente relacionadas con esta

materia e os seus contidos.

Competencia social e cidadá

Competencia de aprender a aprender

Competencia para a autonomía e iniciativa persoal

Competencia para a comunicación lingüística.

No que se refire á competencia social e cidadá espérase do alumnado:

-Que comprendan a realidade social na que se vive

-Que as alumnas e alumnos sexan quen de poñerse no lugar do outro e

comprender o seu punto de vista, aínda que sexa diferente do propio.

-Que acepten e practiquen normas de convivencia acordes cos valores

democráticos.

-Que desenvolvan habilidades que lles permitan tomar decisións, elixir o modo

de actuar e responsabilizarse das consecuencias das mesmas.

-Que interioricen valores de respecto, cooperación e xustiza.

-Que afronten a convivencia e os conflitos empregando xuizos éticos baseados

nos valores e prácticas democráticas.

-Que a autonomía, a autoestima e a identidade persoal se vexan reforzadas.

No relativo á competencia de aprender a aprender, búscase nos alumnos:

-Que tomen conciencia das propias capacidades.

-Que exerciten a participación e o traballo en equipo.

-Que se inicien na argumentación e síntese de ideas propias e alleas

-Que saiban identificar e confrontar informacións e coñecementos.

No eido da competencia para a autonomía e iniciativa persoal, espérase que as

alumnas e alumnos poidan:

-Desenvolver a construción dun pensamento propio.

-Exercitar a planificación e a toma de decisións e asumir as súas

responsabilidades.

No referente á competencia para á comunicación lingüística, preténdese que o

alumnado:

-Mellore a súa expresión oral e escrita.

-Saiba valorar criticamente opinións propias e alleas procedentes de

diferentes fontes.

-Amplíen e enriquezan o seu vocabulario.

3.- OBXECTIVOS CONTIDOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN:

UNIDADE 1: ¿QUE É A CIDADANÍA?

Preténdese aclarar os conceptos básicos que se van a desenvolver ao longo do

curso. Aínda que o se estuda son conceptos, preténdese que o alumnado sexa

quen de facer unha reflexión persoal e decida implicarse.

1.- OBXECTIVOS:

1.- Coñecer a natureza social do ser humano.

2.- Comprender o concepto de cidadanía.

3.- Reflexionar sobre a posibilidade da felicidade humana e a súa relación coa

política.

4.- Comprender a idea dun proxecto ético común para toda a humanidade, que

será o fundamento dos dereitos humanos.

5.- Aprender a practicar a técnica do debate, xa que a clase enténdese como

unha actividade de todos.

2.- CONTIDOS:

Contidos conceptuais:

-O ser humano como ser social

-O concepto de cidadanía

-A xustiza e a felicidade

-O proxecto de construír un mundo xusto

-A convivencia e os sentimentos.

Contidos procedementais:

-Análise e comparación de diferentes fontes de información.

.Elaboración e exposición de argumentos propios razoados.

-Preparación e realización dun debate.

Contidos actitudinais:

-Recoñecemento do valor do esforzo e traballo dos demais.

.Valoración da igualdade como valor básico da convivencia.

-Recoñecemento dos propios sentimentos.

3.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN:

1.- Explicar a relación entre natureza humana e sociedade.

2.- Identificar os distintos niveis ou círculos da cidadanía.

3.- Definir os conceptos de felicidade e política.

4.- Explicar os principios xerais que guían a construción dun proxecto ético

común para a humanidade.

5.- Identificar as normas básicas do debate e a diferencia entre argumento e

opinión.

4.- OUTROS RECURSOS:

Película: O náufrago, de Robert Zemeckis. USA, 2000.

UNIDADE 2: A RESOLUCIÓN INTELIXENTE DOS CONFLITOS.

Preténdese presentar os principais problemas aos que se enfronta a

humanidade na actualidade e facer unha reflexión sobre a súa posible solución.

1.- OBXECTIVOS:

1.- Comprender a diferenza entre problema e conflito.

2.- Coñecer e comprender o alcance dalgúns dos problemas e conflitos máis

graves.

3.- Reflexionar sobre a dificultade de atopar solucións xustas.

4.- Comprender a función das institucións que axudan a buscar a xustiza.

2.- CONTIDOS:

Contidos conceptuais:

-Problema e conflito.

-Algúns dos problemas e conflitos actuais.

-Requisitos dunha solución xusta.

-Labor dalgunhas institucións que axudan a buscar a xustiza.

-Sentimentos que interveñen nos conflitos.

Contidos procedementais:

-Análise de conflitos.

-Análise de diferentes fontes de información.

-Elaboración de normas.

Contidos actitudinais:

-Capacidade para poñerse no lugar dos outros.

-Valoración do esforzo persoal e colectivo na procura de solucións.

-Defensa do valor das normas para a convivencia.

3.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN:

1.- Definir os conceptos de problema e conflito.

2.- Identificar e explicar algúns dos conflitos e problemas actuais máis

relevantes no mundo.

3.- Identificar os modos de atopar solucións xustas e as mellores solucións que

conseguíu a humanidade.

4.- Identificar as principais institucións (nacionais e internacionais) que

contribúen a resolver os conflitos.

4.- OUTROS RECURSOS:

Película: La clase, de Laurent Cantet. Francia 2008.

Película: Salaam Bombay, de Mira Nair. India 1988.

UNIDADE 3: A LOITA POLA FELICIDADE

Nesta unidade preséntanse algúns dos logros máis importantes da humanidade

na súa procura da xustiza. Son a abolición da escravitude, a loita pola

democracia e a loita polos dereitos das mulleres. Todos eles teñen como base o

ideal dos dereitos humanos.

1.- OBXECTIVOS:

1.- Coñecer a loita contra algunha das formas de discriminación más relevantes.

2.- Coñecer a raíz da discriminación da muller.

3.- Coñecer e valorar as características da democracia.

4.- Recoñecer algúns dos valores nos que se fundamentan os dereitos

humanos.

5.- Practicar o pensamento crítico.

2.- CONTIDOS:

Contidos conceptuais:

-Definición de escravo.

-Características da democracia.

-Definición de discriminación.

-O sentido do movemento feminista.

-O sentido dos valores éticos.

Contidos procedementais:

-Análise dos propios sentimentos.

-Análise crítica da información recibida.

-Relación das situacións de discriminación co movemento histórico.

Contidos actitudinais:

-Valoración da loita da humanidade pola xustiza.

-Recoñecemento e denuncia das situacións de discriminación existentes na

actualidade.

-Valoración das posibilidades de xustiza da democracia.

3.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN:

1.- Identificar as formas de discriminación máis relevantes e a súa evolución

histórica.

2.- Coñecer e valorar as características da democracia.

3.- Recoñecer as situacións de discriminación da muller no mundo de hoxe.

4.- Explicar o sentido dos valores nos que se fundamentan os dereitos

humanos.

5.- Valorar criticamente a información sobre unha situación de discriminación.

4.- OUTROS RECURSOS:

Película: En busca de la felicidad. USA, 2006.

Película: Te doy mis ojos. España, 2003.

UNIDADE 4: A DIGNIDADE E OS DEREITOS HUMANOS

O contido desta unidade fundaméntase na noción dos Dereitos Humanos e na

idea de dignidade. Analízase por que han de ser respectados e remátase

expoñendo cales son os máis importantes. Tamén se inclúe unha reflexión

sobre a importancia das normas para lograr un mundo mellor para todos.

1.- OBXECTIVOS:

1.- Comprender a relación entre dignidade e dereitos.

2.- Coñecer os dereitos humanos fundamentais.

3.- Identificar os deberes.

4.- Coñecer o concepto de norma, a súa necesidade e a súa orixe.

5.- Identificar os prexuízos e valorar a información verosímil como arma contra

eles.

2.- CONTIDOS:

Contidos conceptuais:

-A dignidade humana e a súa relación cos dereitos humanos.

-Valores e dereitos fundamentais.

-O deber e as súas clases.

-A norma e o seu fundamento.

-O sentido do respecto e a autoridade na convivencia.

Contidos procedementais:

-Análise crítica de diferentes documentos.

-Identificación de estereotipos e ideas preconcebidas.

-Reflexión sobre a relación entre dereitos e deberes.

Contidos actitudinais:

-Aprecio do papel do respecto na convivencia.

-Recoñecemento da necesidade de cumprir as normas.

-Valoración da dignidade das persoas.

3.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN:

1.- Definir o concepto de dignidade, as súas consecuencias e a súa relación cos

dereitos humanos.

2.- Clasificar e describir os dereitos humanos fundamentais.

3.- Definir o concepto de deber e describir os seus tipos.

4.- Definir o concepto de norma e explicar por que son necesarias e a súa

procedencia.

5.- Recoñecer prexuízos nun documento e argumentar, con información

verosímil, na súa contra.

4.- OUTROS RECURSOS:

Película: Gandhi, de Richard Attenborough. Reino Unido, 1982

Película: A vida dos outros, de Florian Henckel-Donnersmarck. Alemania, 2006.

Polícula: El niño con el pijama de rayas. USA, 2008.

UNIDADE 5: ¿COMO DEBE SER UN BO CIDADÁN?

Nesta unidade trátase de explicar que cualidades son as propias dun bo cidadán

e por que hai que esforzarse por selo.

1.- OBXECTIVOS:

1.- Coñecer e apreciar o papel da conciencia cívica na convivencia.

2.- Coñecer e asumir a idea de responsabilidade en todas as súas facetas.

3.- Identificar e comprender o concepto de xustiza.

4.- Comprender e apreciar a solidariedade como un valor cívico.

2.- CONTIDOS:

Contidos conceptuais:

-Características dun bo cidadán.

-Sentido e alcance da responsabilidade.

-Características da xustiza.

-Sentido da solidariedade.

-Papel da motivación na vida persoal.

Contidos procedementais:

-Análise de valores.

-Exposición razoada de opinións propias.

-Análise de normas.

Contidos actitudinais:

-Aprezo do papel dun bo cidadán.

-Valoración da importancia da solidariedade para lograr unha sociedade máis

xusta.

-Valoración das semellanzas e diferencias existentes entre as distintas culturas.

3.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN:

1.- Explicar e xustificar o papel da conciencia cívica.

2.- Definir a idea de responsabilidade e as súas consecuencias.

3.- Definir e caracterizar a idea de xustiza.

4.- Describir o valor da solidariedade e argumentar o seu papel na sociedade.

4.- OUTROS RECURSOS:

Película: Doce homes sen piedade, de Sidney Lumet. USA, 1957.

UNIDADE 6: ¿QUEN SON EU?

Unha vez estudados os fundamentos da cidadanía, comézase agora a tratar os

temas relacionados coa convivencia e as súas posibles solucións. O percorrido parte do

problema da identidade persoal para chegar a democracia como proposta de

convivencia.

1.- OBXECTIVOS:

1.- Coñecer o concepto de personalidade e a súa importancia para a

convivencia.

2.- Identificar os elementos clave para a identidade persoal.

3.- Tomar conciencia e coñecer os elementos psicolóxicos que permiten ser un

mesmo.

4.- Comprender a idea de felicidade.

5.- Analizar e valorar os modelos que transmiten a publicidade ou os medios de

comunicación.

2.- CONTIDOS:

Contidos conceptuais:

-A personalidade e a convivencia.

-A formación da propia identidade.

-A afirmación dun mesmo.

-A felicidade como proxecto persoal.

-O medo e a valentía.

Contidos procedementais:

-Elaboración e definición de conceptos.

-Análise e comentario de textos breves de distinta natureza.

-Análise crítica de mensaxes publicitarias.

Contidos actitudinais:

-Aprecio da importancia do equilibrio persoal.

-Toma de conciencia das propias cualidades e limitacións.

-Valoración adecuada dos propios medos.

3.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN:

1.- Describir e comprender a idea de personalidade e a súa relación coa

convivencia.

2.- Explicar os elementos clave da identidade persoal.

3.- Describir e relacionar os elementos psicolóxicos que permiten afirmar a

propia personalidade.

4.- Analizar e explicar a idea de felicidade, e os seus compoñentes e condicións.

5.- Identificar e analizar os modelos de vida na publicidade ou nos medios de

comunicación.

4.- OUTROS RECURSOS:

Película: Só ante o perigo, de F. Zimmerman. USA 1952.

Película: Billy Elliot. Reino Unido, 2000.

UNIDADE 7: A CONVIVENCIA COS ACHEGADOS

Nesta unidade tócanse aspectos relacionados coa identidade persoal desde a

perspectiva da apertura ós máis próximos, familia, amigos... Son relacións sociais nas

que os lazos afectivos teñen gran importancia e que interesa coñecer desde un punto

de vista ético.

1.- OBXECTIVOS:

1.- Comprender os aspectos éticos da amizade.

2.- Reflexionar e comprender o papel da sexualidade na vida humana.

3.- Coñecer as características da familia e a súa evolución histórica.

4.- Coñecer e comprender as funcións da familia e o seu papel na vida das

persoas.

5.- Reflexionar sobre a relación pais-fillos e os seus dereitos e deberes.

6.- Comprender as causas dos problemas de comunicación.

2.- CONTIDOS:

Contidos conceptuais:

-A amizade e a ética.

-A sexualidade, aspectos éticos.

-Concepto e características da familia.

-A familia e a felicidade persoal.

-As relacións no seo da familia.

-Sentimentos e lazos persoais.

Contidos procedementais:

-Análise dos sentimentos que interveñen nos conflitos persoais.

-Análise das causas dos conflitos persoais.

-Resolución de conflitos persoais.

Contidos actitudinais:

-Valoración da importancia dos lazos persoais.

-Aprezo da importancia da familia para a propia vida.

-Valoración dos fundamentos das relacións afectivas.

3.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN:

1.- Sinalar e explicar os contidos éticos da amizade.

2.- Explicar que funcións ten a sexualidade na vida humana.

3.- Identificar e explicar as características da familia e como evolucionou

historicamente.

4.-Expoñer razoadamente que achega a familia á vida das persoas.

5.- Analizar a relación pais-fillos e identificar os seus dereitos e deberes.

6.- Analizar e expoñer as causas dos problemas de comunicación.

4.- OUTROS RECURSOS:

Película: O bola, de A. Mañas. España, 2000.

UNIDADE 8: A CONVIVENCIA COS DEMAIS CIDADÁNS

Nesta unidade preséntanse algúns dos problemas que se producen cando

convivimos cos demais sen que nos unan necesariamente lazos afectivos, senón só a

vecindade. As diferenzas persoais e culturais esixen un esforzo por parte de todos para

que haxa unha boa convivencia.

1.- OBXECTIVOS:

1.- Comprender e aceptar a necesidade da urbanidade e o civismo como base

da convivencia.

2.- Recoñecer o traballo como un dereito e un deber de todas as persoas.

3.- Coñecer as causas da emigración e recoñecer o valor doutras culturas.

4.- Identificar as distintas formas de marxinación que existen e comprender as

súas causas.

2.- CONTIDOS:

Contidos conceptuais:

-A convivencia na localidade.

-O traballo.

-A emigración e a interculturalidade.

-Marxinación e falta de dereitos.

-Os sentimentos contrarios á convivencia.

Contidos procedementais:

-Realización dunha exposición oral.

-Proposta dunha solución argumentada a un conflito.

-Desenvolvemento e adquisición de novo vocabulario.

-Análise dos propios sentimentos cara ós outros.

Contidos actitudinais:

-Aprecio da necesidade da urbanidade e o civismo para a convivencia.

-Valoración do traballo dos demais.

-Identificación e rexeitamento de toda actitude xenófoba.

-Toma de conciencia do que significa ser un desprazado ou refuxiado.

3.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN:

1.- Expoñer razoadamente por que son necesarias a urbanidade e o civismo

para a convivencia.

2.- Explicar por que o traballo é un dereito e un deber.

3.- Identificar as causas da emigración e explicar que achega o coñecemento

doutras culturas.

4.- Expoñer as distintas formas de marxinación que existen e explicar as súas

causas.

4.- OUTROS RECURSOS:

Película: Un franco, 14 pesetas, de Carlos Iglesias. España, 2006.

Película: The Full Monty. USA, 1997.

UNIDADE 9: A DEMOCRACIA

Nesta unidade reflexiónase sobre as claves dun sistema democrático e

descríbense os elementos característicos dun Estado como o español. Analízase o

papel dos cidadáns e pretende establecer conclusións sobre a política e a cidadanía

tanto desde o punto de vista colectivo como persoal.

1.- OBXECTIVOS:

1.- Comprender a achega da democracia como modelo de organización política.

2.- Comprender a función da división de poderes.

3.- Coñecer e comprender os principios básicos da Constitución Española.

4.- Coñecer a organización do Estado das Autonomías.

5.- Reflexionar sobre o papel dos cidadáns na vida pública.

2.- CONTIDOS:

Contidos conceptuais:

-Principios básicos da democracia.

-División de poderes.

-Principios fundamentais da Constitución Española.

-Sentido e funcionamento do Estado das Autonomías.

-Papel do cidadán na política.

Contidos procedementais:

-Elaboración e exposición de argumentos propios razoados.

-Análise e comparación de diferentes fontes de información.

-Emprego de diferentes fontes de información.

Contidos actitudinais:

-Asunción das normas de convivencia baseadas na democracia.

-Respecto da diferenza e denuncia de calquera forma de discriminación.

-Participación activa e responsable na vida pública.

-Asunción e potenciación dos sentimentos creadores.

3.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN:

1.- Explicar o valor da democracia como sistema de organización política.

2.- Sinalar a función da división de poderes e a súa realización nos países

democráticos.

3.- Identificar os valores básicos que establece a Constitución Española.

4.- Explicar a organización do Estado español en Autonomías e identificar os

órganos de goberno da propia comunidade autónoma.

5.- Analizar e asumir o papel dos cidadáns na vida pública.

4.- OUTROS RECURSOS:

Documental: A transición española, de E. Andrés. Producido por TVE (Trata das

primeiras Cortes democráticas posteriores a ditadura franquista)

4.- METODOLOXÍA DIDÁCTICA

A base da actividade docente será a explicación dos contidos teóricos de cada

unidade. Dita explicación apoiase en textos con cuestións que sirvan como

propedéutica para adquirir futuros contidos. Deste xeito, antes de comezar coa

aclaración de temáticas e contidos fundamentais da materia, o alumnado xa terá unha

aproximación dos mesmos a partir do seu propio traballo persoal ou grupal, así como

distintas perspectivas dende as que os aborda, en tanto que serán expostas e

debatidas na aula.

A análise e reflexión sobre os textos cobrará gran protagonismo antes,

durante e despois das explicacións teóricas. e servirá tamén para comprobar a

comprensión dos contidos, temas, problemáticas e conceptos traballados, así como

para fomentar a capacidade crítica en tanto que os rapaces elaborarán o seu propio

discurso a partir de ditos textos.

En ocasións, algunhas unidades de entre as que integran os contidos da

materia, serán abordadas polo alumnado facendo resumos ou traballos sobre as

mesmas, sedo posteriormente o docente quen sintetice os contidos conceptuais

básicos.

A metodoloxía contará tamén cunha parte de carácter mais practico;

proxección e análise de películas, documentais, debates nos que traten conflitos

tomados do entorno social do alumnado, ou outros xerados polos roces que se

producen entre moralidade e legalidade, por retos da sociedade actual. . . ;

comentarios de noticias de prensa ou televisión que permitan organizar discusións

sobre problemas susceptibles de seren abordados dente distintas perspectivas éticas;

redacción e exposición de contos, ensaios, disertacións, etc.

Esta metodoloxía non ten un carácter péchao, e poderán introducirse

novos plantexamentos en función das demandas, suxerencias, intereses, etc.

5.- MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS

O libro de texto é o recurso didáctico fundamental. En algúns temas

manéxanse materiais específicos relacionados con certas datas e conmemoracións.

Para preparar os debates e postas en común que se realizan na aula, os

alumnos buscan información en Internet ou en libros recomendados polo docente.

En algunhas ocasións o traballo na aula céntrase na utilización de

xornais, especialmente en certas conmemoracións.

As películas serán guiadas por cuestións para a súa análise, reflexión e

debate.

6.- PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN

O instrumento fundamental de avaliación é o exame escrito. Valórase

tamén o que fai o alumno na aula e a presentación de traballos individuais ou

colectivos. Tamén se ten en conta a realización de debates e a posta ao día do caderno

de clase, no que os alumnos van anotando as explicación do profesor e rexistrando as

respostas escritas que se lles piden cando se traballa con textos curtos con cuestións.

7.- CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

Como norma xeral, os exames escritos, (Caben distintos modelos, suporán

como mínimo un 70% da nota final. As lecturas, exposicións e postas en común da

clase, así como comentario de películas, noticias de prensa, realización de traballos

monográficos sobre temas do programa da materia, que supoñan ampliación de

coñecementos e actividade de recollida e selección de información, e que serán

comentados en clase, suporá ata un 30% da nota.

8.- MÍNIMO EXIXIBLE PARA UNHA AVALIACIÓN POSITIVA

Como norma xeral establécese que, como contidos mínimos, as alumnas

e alumnos deberán poder facer unha exposición oral ou escrita, preferentemente

escrita, sobre todos e cada un dos contidos conceptuais de todas as unidades. Este

criterio será tamén o que prime na avaliación das probas extraordinarias

9.- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

A experiencia do curso anterior serve para detectar que, en ocasións,

precísanse ditas medidas. En coordinación co Departamento de Orientación, algúns

alumnos levarán a cabo actividades diferenciadas guiadas polo docente, e que terán

utilidade tamén como criterio de cualifiación.

10.- VINCULACIÓN CO PLAN LECTOR E CO PLAN DE INTEGRACIÓN DAS TICs.

Ao longo do curso esíxelle aos alumnos a lectura de algún capítulo dalgún libro,

do que deben presentar un resumo por escrito. No libro de texto aparecen algúns dos

títulos utilizados.

Nese mesmo libro hai moitos pequenos textos con cuestións que os

alumnos deben responder e que permiten que se habitúen a unha lectura

comprensiva.

Por outra parte, polo que respecta ás TICs, os alumnos deben buscar en

Internet información sobre temas nos que traballan e utilizar os xornais, xa sexa en

papel ou na súa versión dixital

EDUCACIÓN ÉTICO-CÍVICA. 4º ESO

I.-INTRODUCIÓN. OBXECTIVOS E CONTIDOS XERAIS

En paralelo coa Educación para a cidadanía de 2º curso, esta materia de 4º curso

pretende tamén contribuír a implicación do alumnado na vida social, e formalos como

cidadáns informados e responsables preocupados pola construción da súa identidade

cívica. Pero neste curso 4º as dificultades para organizar a materia e a súa didáctica

son maiores debido a que só hai unha sesión semanal. Enténdese que a continuidade

da actividade pedagóxica será tan difícil como captar o interese dos alumnos e

alumnas en só 50 minutos cada semana.

Entre os obxectivos propios de esta materia cabe destacar que:

o Favorece o estudo das principais teorías éticas e a valoración das súas propostas sobre os principais problemas morais da nosa época.

o Promove a identificación e análise dos principais conflitos morais do mundo actual nos que se manifestan teses antropolóxicas e éticas diferentes.

o Coopera na construción dunha independencia de criterio e xuízo crítico, mediante a reflexión racional sobre os problemas éticos e o aprecio pola adquisición de hábitos de conduta moral.

o Favorece o desenvolvemento de persoas libres e íntegras a través da consolidación da autoestima, a dignidade persoal, a liberdade, a responsabilidade e a formación de futuros cidadáns con criterio propio, respectuosos, participativos e solidarios, que coñezan os seus dereitos, asuman os seus deberes e desenvolvan hábitos cívicos para que poidan exercer a cidadanía de forma eficaz e responsable.

Os obxectivos e contidos da materia coinciden en parte cos de 2º curso, seguindo

como eixo vertebrador a dimensión cidadá da persoa. Igual que no curso anterior, na

Educación ético-cívica de 4º curso comézase establecendo un bloque de contidos

comúns, enfocados á adquisición de certos procedementos e destrezas básicas. A

distribución en bloques, queda, segundo o disposto no DOG do 3 de xullo de 2007,

deste xeito:

� Contidos comúns. Refírese a destrezas e habilidades a desenvolver en todas as unidades. Ten así carácter propedéutico.

� Unidade 1: Identidade e alteridade. Céntrase na reflexión en torno á construción da identidade persoal, a liberdade e a responsabilidade, con particular atención á xestión dos sentimentos e emocións.

� Unidade 2: Teorías éticas. Trátase do estudo e análise daquelas teorías éticas que máis influíron na conquista dos dereitos e liberdades.

� Unidade 3: Democracia e participación. Aquí procédese á análise dos fundamentos éticos e xurídicos do sistema democrático e o funcionamento das principais institucións democráticas.

� Unidade 4: A igualdade entre homes e mulleres. Céntrase na reflexión sobre a loita das mulleres polo recoñecemento da igualdade de dereitos e oportunidades, e sobre as formas de discriminación que sufriron e aínda sofren en moitos países do mundo.

� Unidade 5: Multiculturalismo e interculturalismo. Trátase da análise e reflexión sobre os problemas éticos derivados do choque de culturas, da necesidade de rexeitar a discriminación e promover o diálogo intercultural.

� Unidade 6: Cidadanía global e democracia. Desde o compromiso por unha globalización ética, da xustiza e da solidariedade, aborda os grandes problemas morais xerados pola globalización nos ámbitos social, cultural, económico e político.

II.- CONTRIBUCIÓN DA MATERIA AO LOGRO DAS COMPETENCIAS BÁSICAS.

O carácter integrador da materia Educación ético-cívica fai que a súa aprendizaxe

contribúa á adquisición da práctica totalidade das competencias básicas propostas no

currículo oficial.

1.- O seu fin básico é o desenvolvemento da competencia social e cidadá. A

complexidade das sociedades democráticas esixe facerlle fronte a novos retos como as

responsabilidades polas xeracións futuras, a orientación do desenvolvemento

tecnocientífico, a igualdade entre os sexos, a loita contra as novas formas de exclusión

social e contra as xa existentes... Negarlle a cidadanía a participación no debate sobre

estas cuestións sería contraditorio cos valores democráticos. A educación para a

cidadanía propicia a adquisición de habilidades para vivir en sociedade e para exercer a

cidadanía democrática, pois favorece o desenvolvemento de destrezas que permiten

participar, tomar decisións, elixir a forma axeitada de comportarse e responsabilizarse

das consecuencias derivadas das decisións adoptadas. Contribúe tamén a reforzar a

autoestima, a autonomía e a identidade persoal. A sensibilización ante as situacións de

discriminación e inxustiza permite consolidar os valores de cooperación, solidariedade,

xustiza, non violencia, compromiso e participación tanto no ámbito persoal como no

social.

2.- Ademais, a través da educación afectivo-emocional, contribúe tamén ao

desenvolvemento da competencia de aprender a aprender, porque facilita o

recoñecemento das propias capacidades e carencias e as habilidades para tirar

proveito das primeiras e superar as segundas.

3.- Poténciase tamén o desenvolvemento da competencia básica autonomía e

iniciativa persoal, xa que a reflexión sobre as relacións entre intelixencia, sentimentos

e emocións posibilita o coñecemento dun mesmo, o autocontrol e o equilibrio

emocional necesarios para desenvolver un comportamento autónomo. O

coñecemento da achega de distintas teorías éticas facilita tamén a creación dun código

moral propio e a comprensión da necesidade de planificar a propia vida, tomar

decisións con criterio propio e asumir a responsabilidade da elección.

4.- O uso habitual do diálogo e o debate contribúe á competencia básica en

comunicación lingüística. Debater esixe practicar a escoita e exercitarse na exposición

e na argumentación, verbalizar os conceptos, formar xuízos e estruturalos de forma

coherente.

5.- A necesidade de buscar, obter, analizar, sintetizar e relacionar a información

procedente de distintas fontes, comprendela e integrala para producir coñecemento

contribúe tamén a desenvolver a competencia no tratamento da información e

competencia dixital.

6.- O desenvolvemento de habilidades sociais para a convivencia nunha sociedade

plural esixe ser quen de apreciar o feito cultural nas súas diversas manifestacións. Así

pois, permite tamén mellorar a competencia cultural e artística.

7.- Ser consciente da importancia do uso responsable dos recursos naturais, da

necesidade de preservar o medio, potenciar o consumo responsable e unha forma de

vida saudable, todos estes son contidos cos que a materia contribúe a competencia en

coñecemento e interacción co mundo físico.

III.- OBXECTIVOS ESPECÍFICOS (a lograr con todas as unidades):

1.- Dominar as claves da linguaxe e do vocabulario propios da materia de

Educación ético

cívica mediante a lectura comprensiva dos textos traballados durante o curso.

2.- Comprender e xustificar mediante razoamentos de nivel ético, e utilizando a

autoridade moral e científica de pensadores históricos, o valor da vida e da

persoa.

3.- Comprender os trazos básicos da moralidade humana na súa práctica

individual e social, valorando o significado da dignidade da persoa, a liberdade

como proxecto e a autonomía moral en todos os seres humanos.

4.- Identificar con claridade e xustificar razoadamente os deberes que ten o

individuo coa sociedade e a sociedade co individuo.

5.- Coñecer e identificar os grandes problemas morais que tivo e ten a

sociedade en xeral e a nosa en particular e saber responder á busca de

solucións para resolver ben os conflitos, ética e civicamente.

6.- Identificar e apreciar os valores morais que universalmente poden

considerarse como desexables e a súa diferente proxección nos principais

proxectos éticos contemporáneos

7.- Valorar os Dereitos Humanos como conquista irrenunciable da humanidade

e condición necesaria para a paz, denunciando aquelas situacións que se

consideren discriminatorias e inxustas no mundo actual, aínda que se produzan

lonxe de nós.

8.- Desenvolver valores e actitudes solidarios cos pobos, grupos sociais e

persoas privadas dos seus dereitos ou dos recursos económicos necesarios para

unha vida digna.

9.- Valorar o pluralismo das sociedades contemporáneas, especialmente das

europeas, identificando as razóns en que se basean as distintas formulacións

que conviven, e adoptando unha actitude de respecto polas opcións éticas e os

proxectos morais diferentes dos propios. 10.- Rexeitar de maneira crítica e

reflexiva os intentos de xustificación das discriminacións por razón de

nacemento, sexo, raza, lingua, crenzas ou calquera outra condición ou

circunstancia persoal ou social.

11.- Analizar as diferentes formas de organización política das sociedades

actuais, sobre todo os sistemas democráticos e o estado social de dereito,

recoñecendo a vinculación entre o gozo dos dereitos persoais e o respecto

polos dereitos das outras persoas.

12.- Coñecer as ideas básicas dalgunhas teorías éticas, diferenciando as éticas

materiais das éticas formais e aplicárllelas aos fundamentos dos xuízos morais,

utilizando os procedementos específicos da reflexión filosófica e entendendo

que na argumentación moral son posibles fundamentos diferentes, ou mesmo

contrapostos.

13.- Valorar os dereitos e obrigas que se derivan da Declaración Universal dos

Dereitos Humanos e da Constitución Española, identificando os principios que

os fundamentan.

14.- Formarse unha idea axustada do que significa a democracia como proxecto

ético e saber xustificar as relacións necesarias entre ética e política.

15.- Participar de xeito racional e construtivo nas actividades de clase,

valorando o

diálogo como medio para superar prexuízos e posicións dogmáticas e como

procedemento privilexiado para a reflexión ética que favoreza o respecto

mutuo e a cooperación, dando razóns que xustifiquen as afirmacións propias e

pedíndolles aos outros que xustifiques as súas.

16.- Apreciar os principios que fundamentan os sistemas democráticos e o

funcionamento do Estado español e da Unión Europea, tomando conciencia do

patrimonio común e da diversidade que, de forma concreta, caracteriza nestes

momentos a realidade social e cultural galega.

IV.- SECUENCIA DE CONTIDOS POR UNIDADES:

UNIDADE 1.- A CONDICIÓN MORAL DO SER HUMANO:

Conceptos:

- A natureza humana - O ser humano e a intelixencia. - O ser humano e a sociedade. - Dos sentimentos á vontade. - A elección da personalidade.

- O ser humano como ser moral. - A moral como quefacer. - O “todo vale” ou o relativismo moral. - Deberes do individuo coa sociedade e deberes da sociedade co individuo. - A liberdade como proxecto. - A liberdade e a xustiza como obxectivos das nosas formas de vida.

Procedementos:

- Explicación multicausal dos factores que interveñen na determinación dos fenómenos ético-cívicos.

- Utilización do diálogo e do debate na formulación dos conflitos e dilemas morais, estimulando a capacidade argumentativa.

- Análise da bondade ou maldade e avaliación crítica de informacións proporcionadas por diversas fontes sobre un mesmo acontecemento da sociedade actual.

- Busca activa de información sobre aspectos relevantes da realidade ético-cívica, académica, laboral, económica e cultural en fontes diversas.

- Análise crítica de informacións por medio de técnicas como a inferencia e o contraste.

- Exposición oral ou escrita de opinións e xuízos propios con argumentos razoados.

- Preparación sistemática e rigorosa de temas para debate sobre aspectos relevantes da realidade moral (como por exemplo, a natureza humana, o valor da vida, a liberdade...) cunha actitude ético-cívica.

- Busca de información significativa en materiais impresos, audiovisuais e informáticos para fundamentar opinións e xuízos morais.

- Contraste e avaliación crítica de informacións proporcionadas por distintos medios de comunicación sobre un mesmo feito ou cuestións morais de actualidade.

- Posta en práctica de estratexias de investigación ante algún tema de especial interese ético: formulación dunha hipótese, busca, recolleita, organización e análise de datos, confrontación das hipóteses, interpretación, conclusións e comunicacións das mesmas.

- Estudo e análise, fundamentando as opinións de forma racional, sobre o valor da vida e da persoa e sobre a pena de morte.

Actitudes:

- Disposición aberta e respectuosa a escoitar, analizar e valorar as opiniós dos demais.

- Participación activa en coloquios e diálogos como estratexia para abordar as análises de feitos e conflitos de forma ética.

- Recoñecemento e valoración das violacións de dereitos humanos, da falta de liberdades e das inxustizas no mundo contemporáneo.

- Interese, respecto e curiosidade pola diversidade de propostas morais desde outras persoas e culturas.

- Actitude crítica ante modelos de comportamento expostos no entorno e polos medios de comunicación.

- Cooperación responsable nos traballos de grupo. - Interese por participar en proxectos que implique solidariedade dentro e

fóra do centro. - Rigor na utilización dun vocabulario adecuado para analizar e describir a

realidade ético-cívica.

UNIDADE 2.- IDENTIDADE E ALTERIDADE

Conceptos:

- Identidade persoal, liberdade e responsabilidade. - A persoa como suxeito moral. - A resposta ética aos interrogantes do ser humano. - A dignidade humana. - A persoa como ser social. A apertura aos demais. - As relacións interpersoais. - A violencia como mal moral. - As emocións: a súa expresión e o seu control. - A convivencia. O recoñecemento dos dereitos e o cumprimento dos

deberes como condición imprescindible da convivencia. Actitudes sociais e criterios morais.

- Os grandes problemas morais e a busca de solucións. - A importancia das relixións. - A voz das vítimas e dos movementos sociais.

Procedementos:

- Análise documentada das distintas dimensións que caracterizan a persoa humana.

- Recoñecemento de emocións experimentadas en distintas situacións. - Identificación de semellanzas e diferenzas entre emocións e sentimentos

vividos e desenvolvidos a partir de acontecementos puntuais. - Determinación de vías asertivas para expresar as emocións en distintas

situacións e ante diferentes persoas e grupos. - Descubrimento dos grandes interrogantes do ser humano ao longo da

historia e en diversas culturas. - Exploración de cales son e como se constrúen as relacións interpersoais dos

seres humanos. - Realización dun estudo sobre as distintas formas de violencia na sociedade

actual. - Identificación dos grandes problemas morais que ten formulados a

sociedade actual e como estes foron variando ao longo da historia.

- Investigación de cales son as grandes relixións que existen nas distintas partes do mundo e que solución lles dá cada unha delas aos grandes interrogantes do ser humano.

- Investigación acerca da vida e obras dalgúns pensadores morais ao longo da historia e as súas achegas máis importantes.

- Realización dun traballo sobre os diferentes problemas ou conflitos que dificultan ou lesionan a convivencia e busca de solucións para estes.

- Realización de traballos sobre os movementos sociais.

Actitudes:

- Esforzo por mostrar comportamentos asertivos con referencia á expresión de emocións e sentimentos.

- Coidado e interese polo coñecemento das diversas respostas éticas que se lles foron dando ao longo da historia aos interrogantes do ser humano.

- Aceptación e cumprimento das normas que rexen a convivencia dos seres humanos en sociedade.

- Interese por coñecer as posibilidades que lles ofrecen as distintas grandes relixións aos grandes interrogantes do ser humano.

- Respecto a cada ser humano, con independencia de calquera condición ou circunstancia persoal ou social.

UNIDADE 3.- TEORÍAS ÉTICAS. AS ESIXENCIAS DA XUSTIZA E OS DEREITOS

HUMANOS.

Conceptos:

- Definición e concepto de teoría ética. - A norma e a lei. - A ética como reflexión racional sobre a acción humana. - Fundamentación da vida moral. - Heteronomía e autonomía moral. - Valores e normas morais.

Trazos fundamentais das principais teorías éticas.

- A diversidade de teorías. - Ética de mínimos e ética de máximos. - Éticas dos fins e éticas do deber. - Teorías sobre a vida boa. - Ética, dereito e política. - O dereito como medio de resolver conflitos entre individuos e entre

nacións. - Importancia do dereito para unha cultura de paz.

Procedementos:

- Utilización axeitada do vocabulario que recollen as diversas teorías éticas. - Elaboración de traballos que diferencien con claridade o que son as normas

e o que son as leis. - Elaboración de definicións e realización de debates sobre os principais

conceptos básicos da ética e que aparecen nos contidos conceptuais, de modo especial, o significado que posúen os termos seguintes: norma, lei moral, moral, moralidade, ética, responsabilidade, deber, actitude, carácter, valor moral, conciencia, autonomía, relativismo moral.

- Busca, obtención e utilización de información (sobre todo, na biblioteca do centro) sobre estes conceptos desde enfoques e escolas morais diferentes, comparando as semellanzas e as diferenzas atopadas entre eles.

- Formulación e discusión de opinións acerca de situacións prácticas, onde se poñan a proba os conceptos analizados e incorporados.

- Elección de temas de actualidade estre os múltiples estudados nos contidos deste bloque, buscando breves textos nos que se vexan e analicen os diferentes posibles enfoques ético-cívicos do tema.

- Construción de frases e/ou aforismos de contido ético, utilizados pola xente da rúa, empregando con claridade e precisión os novos conceptos aprendidos neste bloque.

- Coñecemento filosófico e científico das diversas teorías éticas ou modelos éticos vixentes na sociedade actual.

Actitudes:

- Rigor crítico e sensibilidade na busca e interpretación de información ético-cívica, e actitude de rexeitamento ante as explicacións simplistas.

- Aprecio polo traballo intelectual e crítico e estima do uso da razón e da reflexión e o interese por expresar o pensamento propio.

- Admiración ante a complexidade do estudo da acción moral e a busca de fundamentos dos xuízos morais.

- Interese pola capacidade racional do ser humano para coñecer filosófica e cientificamente as diferentes teorías éticas ou modelos éticos vixentes na sociedade actual.

- Honestidade intelectual para recoñecer as insuficiencias históricas da razón no avance cara ao progreso da cultura, de modo especial, polo coñecemento de cada un dos temas relacionados cos problemas ético-cívicos.

- Adopción de estratexias e métodos de traballo que vaian mellorando a propia capacidade intelectual e o achegamento ao coñecemento das propias accións e da complexidade da sociedade.

UNIDADE 4.- DEMOCRACIA E PARTICIPACIÓN. AS INSTITUCIÓNS

DEMOCRÁTICAS.

Conceptos:

- A ética e a política. - A democracia como proxecto ético. - O problema do fin e os medios. - Violencia lexítima e violencia ilexítima. - Que debe saber un cidadán sobre política. - O poder. A autoridade e a súa lexitimación. - O poder e o seu exercicio. - Os límites do poder político.A democracia liberal. - O goberno da maioría e o respecto dos dereitos individuais. - As institucións democráticas. - A separación de poderes. - O parlamento como depositario da soberanía nacional: o goberno

democrático e o seu control; o poder xudicial e o Tribunal Constitucional. - O ordenamento xurídico como instrumento de regulación da convivencia. - Dereito e xustiza. - Os valores fundamentais da Constitución Española: a igualdade en

dignidade e dereitos. - As liberdades básicas e o pluralismo político.

Procedementos:

- Discusión e/ou debate, por grupos, no que se argumenten con razóns as posturas defendidas, partindo dos temas traballados.

- Exposición oral ou escrita de opinións e xuízos propios con argumentos razoados.

- Realización de lecturas e comentarios sobre algún dos temas propostos no bloque de contidos, especialmente as relacións entre ética e política.

- Redacción dun breve ensaio escrito sobre algún dos problemas formulados. - Análise sobre a separación de poderes ao longo da historia. - Comentarios en grupo sobre as implicacións éticas que suporía un

relativismo moral absoluto, a valoración da eutanasia, a práctica da poligamia, os xenocidios e a tortura; a escravitude e as discriminacións raciais.

Actitudes:

- Disposición aberta e respectuosa para escoitar, analizar e valorar as opinións dos outros.

- Interese por coñecer e analizar os valores fundamentais da Constitución Española, especialmente a igualdade en dignidade e dereitos e as liberdades básicas e o pluralismo político.

- Admiración pola capacidade racional do ser humano para darse, como forma de convivencia política, distintos réximes democráticos como proxectos éticos.

UNIDADE 5.- A IGUALDADE ENTRE HOMES E MULLERES

Conceptos:

- A común e igual dignidade da persoa, igualdade en liberdade e diversidade. - A situación da muller no mundo. - Situacións de discriminación das mulleres. - Causas e factores. Igualdade de dereito e de feito. - A loita contra a discriminación e a busca da igualdade. - Prevención e protección integral da violencia contra as mulleres. - A situación da muller como exemplo da evolución ética: historia do

problema. - Os grandes prexuízos contra a muller. - A lexislación española. - O trato dos estranxeiros ou dos diferentes. - As leis de inmigración. - A familia, a procreación, o coidado dos nenos e a sexualidade.

Procedementos:

- Discusión e/ou debate, por grupos, no que se argumente con razóns as posturas defendidas, partindo dos temas traballados no bloque de contidos, como, por exemplo, a situación da muller no mundo e as situacións de discriminación das mulleres.

- Exposición oral ou escrita de opinións e xuízos propios con argumentos razoados sobre a loita contra a discriminación e a busca da igualdade.

- Realización de lecturas e comentarios sobre algún dos temas propostos, por exemplo, historia da situación da muller como exemplo da evolución ética.

- Estudo ético e social da violencia de xénero na nosa comunidade. - Redacción de ensaios sobre a familia, a procreación, o coidado dos nenos, a

sexualidade e a ancianidade - Análise sobre os grandes prexuízos contra a muller no devir da historia e en

diferentes culturas e relixións. - Estudo do trato que lles damos aos extranxeiros ou os diferentes,

especialmente na nosa comunidade.

Actitudes:

- Interese por coñecer e modificar no propio entorno a discriminación que experimentaron as mulleres ao longo da historia.

- Interese por coñecer cal é a situación da muller desde outras culturas e relixións.

- Rigor científico á hora de analizar temas tan sensibles como a familia e as súas variantes, a procreación, o coidado dos nenos e a sexualidade.

- Actitude crítica ante os comportamentos machistas que está, no fondo da violencia de xénero na nosa sociedade.

- Cooperación responsable nos traballos de grupo. - Actitude crítica ante calquera intento de racismo ou xenofobia, de modo

especial no ámbito de Galicia. - Interese por participar en proxectos que impliquen solidariedade dentro e

fóra do centro. - Rigor na utilización dun vocabulario adecuado para analizar e describir a

realidade ético-cívica da igualdade entre homes e mulleres.

UNIDADE 6.- MULTICULTURALISMO E INTERCULTURALISMO

Conceptos:

- Globalización. - Unificación cultural. - Pensamento único. - Comercio xusto. - Pobreza. - Desenvolvemento cultural. - Desenvolvemento económico. - Emigración e xenofobia. - Integración e discriminación. - Comunicación e manipulación. - Cooperación. - Relativismo cultural.

Procedementos:

- Análise das posicións máis frecuentes ante o multiculturalismo e reflexión sobre os problemas éticos que dela se derivan: etnocentrismo e discriminación, problemas éticos do relativismo cultural.

- Busca de información crítica sobre o interculturalismo e as súas vantaxes. - Comentario de textos nos que se describan formas de vida con costumes

alleas á nosa cultura. - Participación en debates que se realicen na clase. - Participación nunha campaña de comercio xusto.

Actitudes:

- Valoración do interculturalismo como proxecto ético e político e reflexión sobre os valores mínimos dunha ética cívica.

- Identificación e respecto polas diferenzas sociais e culturais e valoración das súas manifestacións en actitudes, costumes e formas de vida distintas da propia, como enriquecedoras da convivencia nunha sociedade plural.

- Valoración da denuncia como forma de empezar a cambiar o mundo. - Respecto cara ás opinións alleas e nas discusións cos demais.

UNIDADE 7.- CIDADANÍA GLOBAL E DEMOCRACIA

Conceptos:

- A democracia no mundo contemporáneo. - Os totalitarismos do século XX: ditaduras fascistas, comunistas e

fundamentalistas. - A cooperación internacional - O desenvolvemento humano sostible. - A cidadanía global fronte as ameazas do nacionalismo excluínte e do

fanatismo relixioso. - Os conflitos armados e a actuación da comunidade internacional en defensa

da paz, a liberdade e a seguridade. - O terrorismo e as súas formas. - O coidado dos débiles.

Procedementos:

- Identificación dos recursos básicos do poder dos medios de comunicación e a súa incidencia nas nosas decisións e opinións.

- Identificación dos medios e iniciativas, tanto individuais como colectivos, para procurar un desenvolvemento humano sostible.

- Recoñecemento da pertenza a unha cidadanía global e identificación e valoración dos procesos que poderían contribuír a unha globalización ética.

- Busca en grupos de clase de diferentes estratexias para conseguir, dentro do centro, a promoción da paz, a liberdade e a xustiza.

Actitudes:

- Rexeitamento de formas de pensar dogmáticas. - Apreciar o traballo intelectual e valorar e estimular o uso da razón, a

reflexión e o interese por expresar o pensamento propio. - Rexeitamento de calquera forma de comportamento que implique a

xustificación do terrorismo, en calquera das súas modalidades. - Interese pola capacidade racional do ser humano para coñecer filosófica e

cientificamente a realidade. - Aceptación de estratexias e métodos de traballo que vaian mellorando a

propia capacidade intelectual.

V.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN (Para todas as unidades).

Os criterios de avaliación establecidos no Decreto 133/2007 son a base dos que se

propoñen. Tales criterios son:

1.- Recoñecer os sentimentos nas relacións interpersoais e practicar o diálogo nas

situacións de conflito. Razoar sobre as motivacións das condutas e eleccións, asumindo

as responsabilidades que derivan delas.

2.- Identificar os eixes sobre os que se constrúe a identidade persoal.

3.- Diferenciar os trazos básicos que caracterizan a dimensión moral das persoas,

recoñecer distintos sistemas de valores e identificar dilemas morais que teñan a súa

orixe na aplicación de diferentes paradigmas de valoración.

4.- Mediante a formulación de dilemas morais sobre cuestións de actualidade,

identificar os problemas éticos xerados desde diversas posicións morais e propoñer

estratexias para a súa resolución.

5.- Identificar e explicar axeitadamente as distintas teorías éticas.

6.- Recoñecer e distinguir as dimensións ética, xurídica e política dos dereitos

humanos. Valorar os dereitos humanos como principal referencia ética, en tanto que

esixencia mínima de xustiza, manifestando actitudes a favor do exercicio activo e o seu

respecto. Identificar a evolución dos dereitos cívicos, políticos, económicos, sociais e

culturais e avaliar as novas reivindicacións en materia de dereitos humanos.

7.- Comprender e expresar o significado histórico e filosófico da democracia como

forma de convivencia social e política e identificar os valores e principios morais en que

se sustenta.

8.- Valorar, de forma argumentada, a importancia da participación cidadá para o

funcionamento das institucións democráticas e da formación da opinión, baseándose

nalgún tipo de deliberación, para unha participación responsable.

9.- Analizar as causas que provocan os principais problemas sociais no mundo actual

utilizando de forma crítica a información que proporcionan os medios de

comunicación e identificar solucións comprometidas coa defensa de formas de vida

máis xustas.

10.- Analizar o camiño percorrido ata o recoñecemento da igualdade de dereitos das

mulleres e poñer de manifesto as súas contribucións en todos os campos do saber ao

longo da historia e o coidado dos seres humanos. Identificar e rexeitar as causas e

factores de discriminación, así como as situacións de violencia machista de que son

vítimas.

11.- Xustificar as propias posicións utilizando sistematicamente a argumentación e o

diálogo e participar de forma democrática e cooperativa nas actividades do centro e

nas que se promovan no seu entorno social.

12.- Recoñecerse membros dunha cidadanía global e comprender a necesidade de

compartir uns mínimos morais que posibiliten a convivencia.

Estes criterios xerais inspiran e concrétanse noutros máis definidos e máis operativos

para a avaliación das alumnas e alumnos na aula. Enumeramos algúns dos máis

importantes:

a) Definir con precisión os conceptos básicos utilizados e explicar con rigor e claridade os problemas principais presentados nesta materia.

b) Identificar e explicar as principais teorías éticas, diferenciando con precisión en que razóns ou explicacións filosóficas se fundamentan.

c) Saber analizar a multiplicidade de causas que explican algúns dos conflitos e problemas actuais máis relevantes que existen na nosa sociedade e tamén no contexto galego.

d) Recoñecer a cooperación como un valor ético importante, identificar o seu resultado nos consensos e pactos e aceptar a necesidade de respectar os pactos e recoñecer a importancia e os límites éticos dos acordos.

e) Recoñecer os Dereitos Humanos como principal referencia ética da conduta humana e identificar a evolución dos dereitos cívicos, políticos, económicos, sociais e culturais, manifestando actitudes a favor do seu exercicio activo e o seu cumprimento.

f) Analizar as causas que provocan os principais problemas sociais do mundo actual, utilizando de forma crítica a información que proporcionan os diversos medios e identificar solucións comprometidas coa defensa de formas de vida máis xustas.

g) Valorar a cultura da paz, a importancia das leis e a participación humanitaria para paliar as consecuencias dos conflitos.

h) Analizar o camiño recorrido cara á igualdade de dereitos das mulleres e rexeitar a súa discriminación e as situacións de violencia de que son vítimas.

i) Expoñer oralmente ou redactar por escrito breves traballos nos que se analicen algún dos principais problemas estudados nesta materia.

VI.-TEMPORALIZACIÓN. Distribuiremos as unidades proporcionalmente a o tempo dispoñible, procurando alcanzar os obxectivos esenciais e abarcar o conxunto do programado pero, reiteramos, co marxe necesario para a autonomía de cada profesor. Hai que ter en conta que o proxecto co que estamos a traballar da editorial SM e dirixido polo profesor J. A. Marina, fai un deseño para dúas horas semanais. Non obstante, o propósito desta programación é o de ser desenvolta en sete unidades, repartidas proporcionalmente entre as tres avaliacións.

- 1ª avaliación: unidades 1-2.

- 2ª avaliación: unidades 3-5

- 3ª avaliación: unidades 6-7.

VII.- METODOLOXÍA DIDÁCTICA

Procuraremos aplicar as liñas metodolóxicas xerais que recomenda a Consellería e que

tamén inspiran o proxecto que estamos a seguir, entre as que cabe subliñar:

• fomento da participación e da reflexión tanto individual como grupal.

• Operar do concreto a o abstracto.

• Fomentar a formulación de hipóteses e a comprobación de resultados.

• Buscar, seleccionar e tratar a información ordenando as ideas, contrastándoas e xerarquizándoas.

• Expresar correcta, clara e ordenadamente os resultados (tanto oralmente como mediante composicións escritas).

• Relacionar os saberes aprendidos nas distintas materias.

A actividade da aula inclúe a explicación teórica de conceptos por parte do docente,

traballo con textos curtos con cuestións, que aparecen no libro de texto, e ás que ás

veces os alumnos deben contestar por escrito, discusións e debates na aula, que deben

traer preparados e para os que deben recoller información na Prensa, en Internet, etc.,

e, en xeral, reflexións en voz alta sobre a acción humana, a súa dimensión moral e as

súas peculiaridades.

VIII.- MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS

- Libro de texto: J. A. Marina, Educación ético-cívica. Ed. SM-Xerme. Madrid, 2008. É un

bo manual, ben deseñado, claro e moi completo, cheo de todo tipo de actividades.

Este é o material básico de referencia para o traballo semanal. Non obstante, ten un

carácter orientativo, e cada profesor usarao como considere máis produtivo.

- Caderno ou diario de clase.

Respecto das actividades procuraremos que sexan variadas. Faranse exercicios escritos

e redaccións con regularidade. Pero tamén se poderá recorrer a xogos, comentarios de

texto, debates pautados, pequenas investigacións, consultas e análises de materiais

dispoñibles en Internet, etc., na medida en que as circunstancias o permitan. Algunhas

delas están deseñadas para ser traballadas fóra da aula:

- Películas. Dada a facilidade de identificación destes nenos cos casos individuais, traballaremos de modo regular con películas. Irán acompañadas da súa correspondente ficha técnica e dun cuestionario que lles induza a observar, facerse preguntas, investigar, debater ..., e asimilar mellor certos contidos e desenvolver sentimentos e actitudes. Os cuestionarios leranse antes de ver a película, para estimular xustamente unha actitude activa e interrogativa.

Ás veces a comprensión dunha película vai requirir que o alumno vaia máis aló do que

conta, e realice algunhas consultas que lle permitan comprender máis cabalmente

aquilo que se lle relatou. Os filmes elixidos expoñen problemas determinados pero que

teñen interese social, moral e político. Os alumnos deben argumentar e debater para

darlles resposta. As películas presentan historias concretas, e nun medio ao que os

alumnos están habituados ou comprenden. Pero o concreto de cada historia pon en

xogo a necesidade da reflexión valorativa desde os principios da ética cidadá que cada

alumno debe irse construíndo.

- Xogos. Para expor cuestións complexas, nas que se require a valoración ética argumentada, outra posibilidade é a de situar aos alumnos en contextos lúdicos nos que se escenifica dalgún modo a cuestión ou cuestións que se están traballando. Por suposto, o xogo non será unha actividade improvisada. Hai que avisar aos alumnos cándo se van a realizar, e distribuír os roles que cada un terá que representar. Teñen que velo como unha actividade colectiva que require a cooperación de todos. Dese xeito o xogo pode cumprir a súa función de servir á interiorización por parte dos alumnos dos dilemas morais que están implicados en cada proposta lúdica. E só a partir desa interiorización, fundamentada no principio de pórse no lugar doutro, vai ser logo posible abrir a o debate e á reflexión sobre as cuestións máis conceptuais que se representaron en cada xogo.

- Análise de textos. Algunhas actividades están organizadas a partir de análise de textos. A maioría serán fragmentos simples, moitas veces de carácter xornalístico, aínda que algúns poderán sen textos máis especializados. A través da súa lectura comprensiva e guiados, en ocasións, por preguntas, os alumnos poderán adquirir un vocabulario específico sobre o tema desenvolvido, aprender a captar a estrutura dos fragmentos ou a comparar as súas teses principais coas doutros fragmentos xa traballados. Mesmo pode dar lugar a un debate razoado sobre o tema en consideración ou ben a un proceso de valoración, reflexión e investigación persoal que desemboque nunha composición. Os textos son, pois, valiosos por si mesmos, pero tamén poden ser catalizadores de actividades de debate e desenvolvemento da capacidade lingüística.

- Traballos de documentación e investigación. En moitas ocasións as actividades levarán aos alumnos a efectuar pequenos traballos de documentación e investigación. Ás veces, dita investigación partirá dun simple acto de observación

crítica da súa propia realidade persoal e da súa contorna; noutros momentos, deberán investigar a partir dos recursos dixitais dispoñibles en Internet, ou a partir de enciclopedias e bibliotecas, ou de novelas e películas. Cremos que este tipo de traballos en que os estudantes teñen que aprender por si mesmos a buscar solucións e recursos intelectuais favorecen o pensamento crítico e autónomo e familiarízanlles, ademais, cuns procedementos que son básicos para calquera cidadán que queira entender a realidade social. Así mesmo estes procesos de investigación que poderán ser realizados en grupos ou de forma individual, poden ser posteriormente compartidos co resto dos compañeiros a través da súa exposición e debate na aula.

- Redaccións, composicións ou disertacións. A expresión ordenada, clara e correcta por escrito de ideas, opinións, valoracións, tanto polo seu interese como pola súa dificultade, require unha especial atención, en particular, as disertacións. Pode pedirse aos alumnos que constrúan unha composición á partir dun texto, por exemplo, a partir dalgún artigo da Declaración Universal dos Dereitos Humanos. Ou ben, intentando responder unha pregunta xeral, por exemplo, de qué modo os medios de comunicación configuran o comportamento dos individuos dunha sociedade. En esencia este tipo de traballo consistirá en realizar a defensa o máis sólida posible dunha argumentación propia mediante unha exposición ben ordenada.

Insistimos en que o libro de texto e as actividades que propón son, en principio, o

principal recurso didáctico. O feito de tratase dunha materia que conta cun único

período lectivo á semana, tempo evidentemente escaso e insuficiente.

Ademais os alumnos tomarán tamén apuntes da explicación de conceptos que se fai na

aula, cos que irán confeccionando un léxico ético-cívico.

Como xa se ten indicado, tamén traballan coa Prensa e con Internet, especialmente

para realizar traballos con ocasión de certas conmemoracións e días universais (muller

traballadora, Dereitos Humanos, contra a violencia de xénero...)

IX.- PROCEDEMENTOS, INSTRUMENTOS E CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN.

Para avaliar o grado de desenvolvemento das competencias e o proceso de

aprendizaxe dos alumnos aplicaranse as directrices do decreto da ESO. Polo tanto a

avaliación será continua. Se terán en conta todos os elementos que compoñen o

currículo, e os referentes fundamentais para valorar o grao de adquisición das

competencias básicas e de consecución dos obxectivos serán os criterios de avaliación.

Aínda que os profesores de filosofía vimos de ser reconvertidos en educadores da ESO,

o cal tenos un tanto desconcertados, somos conscientes de que nesta etapa educativa

o aspecto académico, centrado nuns contidos e destrezas especializadas.

En consecuencia, os instrumentos dispoñibles para avaliar serán:

• As propias actividades diarias de aprendizaxe que o alumno irá acumulando no seu caderno -do que faremos un seguimento tan sistemático como sexa posible-.

• Pequenos traballos consistentes nun guión proposto polo profesor sobre diferentes temas dos contidos ou resultantes das actividades, e desenvolvidos polos alumnos na aula nunhas 30 liñas como mínimo, feitos con corrección, e recollidos polo profesor mais ou menos cada tres ou catro sesións de clase.

• A actitude e o comportamento diarios. A cualificación de contidos será ponderada cunha cualificación do comportamento que poderá alterar a cualificación positiva ou negativamente ata un 20%. Basearase na apreciación do profesor e, no seu caso, nas faltas de orde e apercebementos consignados.

• Finalmente, coincidindo cas avaliacións, faranse exames co fin de ter unha perspectiva máis obxectiva do progreso de cada alumno e que, á o tempo, serva para o auto coñecemento das súas posibilidades e limitacións.

Para os alumnos que non teñan alcanzado os mínimos e non aprobaran, tanto en Xuño

como en Setembro, a proba consistirá en exames formais sobre os mínimos.

X.- MÍNIMOS EXIXIBLES PARA UNHA AVALIACIÓN POSITIVA

Como xa dixemos, pensamos que na Educación ético-cívica o aspecto estritamente

académico non é o prioritario, polo tanto, agás casos excepcionais, en principio

ninguén debería suspender esta materia con tal de asistir a clase e facer as actividades

normalmente. Os contidos mínimos son o que consideramos necesarios para o

desenvolvemento das competencias básicas:

1. Habilidades e actitudes comúns: recoñecer, aceptar e usar convencións e normas sociais de convivencia, interiorizar os valores de respecto, cooperación, solidariedade, xustiza, non violencia, compromiso e participación, tanto no ámbito persoal como no social.

2. Unidade 1. - A natureza humana: - O ser humano e a sociedade. - Dos sentimentos á vontade. - A elección da personalidade. - O ser humano como ser moral. - O problema do relativismo moral. - Deberes do individuo coa sociedade e deberes da sociedade co individuo. - A liberdade como proxecto. - A liberdade e a xustiza como obxectivos das nosas formas de vida.

3. Unidade 2: - Identidade persoal, liberdade e responsabilidade. - A persoa como suxeito moral. - A resposta ética aos interrogantes do ser humano. - A dignidade humana. - A persoa como ser social. A apertura aos demais. - As relacións interpersoais. - A violencia como mal moral. - As emocións: a súa expresión e o seu control. - A convivencia. O recoñecemento dos dereitos e o cumprimento dos

deberes como condición imprescindible da convivencia. Actitudes sociais e criterios morais.

4. Unidade 3: Definición e concepto de teoría ética.

- A ética como reflexión racional sobre a acción humana. - Heteronomía e autonomía moral. - Valores e normas morais. - Ética de mínimos e ética de máximos. - Éticas dos fins e éticas do deber. - Ética, dereito e política. - O dereito como medio de resolver conflitos entre individuos e entre nacións. - Importancia do dereito para unha cultura de paz.

5. Unidade 4:

- A democracia como proxecto ético. - O problema do fin e os medios. - Violencia lexítima e violencia ilexítima. - Que debe saber un cidadán sobre política. - O poder. A autoridade e a súa lexitimación. - Os límites do poder político. A democracia liberal. - O goberno da maioría e o respecto dos dereitos individuais. - As institucións democráticas. - A separación de poderes.

- O parlamento como depositario da soberanía nacional: o goberno democrático e o seu control; o poder xudicial e o Tribunal Constitucional.

- O ordenamento xurídico como instrumento de regulación da convivencia. - Os valores fundamentais da Constitución Española: a igualdade en

dignidade e dereitos. - As liberdades básicas e o pluralismo político.

6.- Unidade 5:

- A común e igual dignidade da persoa, igualdade en liberdade e diversidade. - Situacións de discriminación das mulleres. - Igualdade de dereito e de feito. - A loita contra a discriminación e a busca da igualdade. - Prevención e protección integral da violencia contra as mulleres. - A lexislación española. - O trato dos estranxeiros ou dos diferentes.

7.- Unidade 6:

- Globalización. - Unificación cultural. - Pobreza. - Emigración e xenofobia. - Integración e discriminación. - Cooperación. - Relativismo cultural.

8.- Unidade 7:

- A democracia no mundo contemporáneo. - Os totalitarismos do século XX: ditaduras fascistas, comunistas e

fundamentalistas. - A cooperación internacional - O desenvolvemento humano sostible. - A cidadanía global fronte as ameazas do nacionalismo excluínte e do

fanatismo relixioso. - Os conflitos armados e a actuación da comunidade internacional en defensa

da paz, a liberdade e a seguridade.

XI.- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

Por todo o que vimos dicindo desta materia, a atención personalizada a cada alumno é

moi importante, especialmente cos alumnos que presenten problemas de

socialización, de comportamento e convivencia. As medidas de atención á diversidade

están orientadas a responder ás necesidades educativas concretas do alumnado e á

consecución das competencias básicas. Teranse en conta as dificultades específicas

dos rapaces que por razón de pertenza a determinados colectivos teñan dificultades

especiais para rematar a etapa, para os que intentaremos encontrar unha atención

máis personalizada.

Os contidos do Libro do alumno veñen complementados con actividades moi variadas

que o profesor irá seleccionando para os distintos alumnos ou as aportará de outras

fontes. A partir delas, a súa vez, poden xerarse outras, ben para actividades de

ampliación, en especial para alumnos que destaquen, ou ben actividades de reforzo

para alumnos que tiveran dificultades co básico xa traballado.

O tratamento dos contidos en cada unidade lévase a cabo en dous niveis:

• Presentación de ideas xerais e de esquemas que permitan a comprensión global dos aspectos esenciais. Neste nivel todos os alumnos deben obter unha comprensión axeitada dos conceptos básicos.

• Afondar en aspectos concretos en función das capacidades individuais e do nivel de desenvolvemento que teñan alcanzado na aprendizaxe (actividades de desenvolvemento e de aplicación, lecturas complementarias, traballos, composicións, disertacións, etc., que poden verse no Libro de texto). En moitos casos se concretará nunha composición ou redacción sobre os temas presentados, que a súa vez poden dar lugar a exposicións e debates.

Unhas actividades serven para asimilar os contidos básicos e corrixir as adquisicións

erróneas. Outras actividades desenvolven a capacidade de xuízo crítico e de análise de

problemas.

XII.- VINCULACIÓN CO PROXECTO LECTOR E CO PLAN DE INTEGRACIÓN NAS TICs.

A maioría dos alumnos deste nivel educativo carecen de hábito de lectura. Aínda así,

algúns deles forman parte dalgúns dos clubs de lectura que funcionan no Instituto. As

accións previstas de acordo co proxecto lector son a lectura dalgunha obra que os

alumnos deben seleccionar entre títulos que se lles propoñen, como:

Ética para Amador, de Fernando Savater

Rebeldes, de Robert Dahl

El señor de las moscas, de W. Golding.

Un mundo feliz, A. Huxley

Respecto ás accións previstas de acordo co plan de integración das TICs, xa se ten

indicado que as actividades consistentes en traballar coa Prensa na aula ou recoller

información en Internet para a realización de composicións escritas, ou a preparación

de debates realízanse coa pouca frecuencia que permite un so período lectivo

semanal. En todas as unidades do libro ven una sección chamada espazo web que

trataremos de explorar cos alumnos.

XIII.-ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS Procuraranse utilizar conmemoracións significativas para facer algo especial: día da Constitución, conmemoración da declaración dos DD. HH., día da paz, o día da muller, do medio ambiente, etc,. Moitas delas están directamente relacionadas con esta disciplina. Confiamos en poder contar con materiais de apoio institucionais. As actividades consistirán en dedicar algunha sesión a ler distintos tipos de textos, ver algún documental ou película, investigar na biblioteca ou na rede sobre o asunto a conmemorar, as cales darán lugar a redaccións, debates ou ambos.

ÉTICA E FILOSOFÍA DO DEREITO (2º de Bacharelato)

1.- INTRODUCIÓN

Esta programación está baseada no D.C.B. publicado por a Xunta de Galicia e nos materiais da editorial Xerais elaborados por Pedro Pérez e Luís Otero para esta materia.

A “Ética e Filosofía do Dereito” pretende facer unha explicitación consciente e crítica dos principios éticos que fan posible a convivencia dentro dun Estado democrático de dereito. Pretende tamén espertar e fomentar nos alumnos e alumnas actitudes de respecto, tolerancia e solidariedade que permitan unha cooperación activa e responsable na construción dun entorno social xusto. Séguese disto o valor formativo desta materia en canto capaz de contribuír ó desenvolvemento da conciencia crítica do alumnado e da súa capacidade para elaborar de xeito racional e autónomo principios e normas universais de valor a partir das cales orientar coherentemente tanto a súa conduta individual coma a racionalidade colectiva.

Todas as materias do currículo transmiten educación moral en actitudes, valores e normas, pero a Ética permite unha vertebración sistemática e reflexiva, iniciada xa no bloque de contidos da Ética de 4º da ESO.

Os contidos curriculares que se propoñen xiran en torno a tres eixes básicos: a xénese e historicidade das normas e valores morais, a fundamentación dunha moralidade autónoma orientada á definición racional do ben moral, e a análise da proxección da mesma no ámbito dun ordenamento xurídico e acción política democráticos. Preténdese tanto abordar os principais problemas morais do noso tempo como os novos proxectos éticos alternativos, desde unha perspectiva integradora.

Esta materia pretende contribuír ó desenvolvemento da conciencia crítica do alumnado e da súa capacidade para elaborar racionalmente, de xeito autónomo, principios e normas universais de valor a partir dos que sexa quen de orientar a súa vida.

Os contidos que se propoñen constitúen asemade unha iniciación ó estudo das ciencias xurídicas e humanísticas en xeral, pero ten utilidade para tódolos futuros ámbitos profesionais.

2.- CONTRIBUCIÓN DA MATERIA AO LOGRO DAS COMPETENCIAS BÁSICAS

Os contidos e actividades propostos nesta materia gardan evidente relación coa maioría das competencias básicas.

Pola súa propia natureza o estudo da ética e do dereito debe consolidar a competencia social e cidadá, así como a competencia para a autonomía e a iniciativa persoal. O ámbito persoal e o social son inseparables porque o ser humano só pode realizarse como persoa dentro da sociedade.

A exixencia de redactar traballos de investigación, ou mesmo de poñer por escrito os comentario aos textos favorecen a competencia lingüística. Esta mesma investigación obriga a poñer en práctica outras competencias. Será necesario tratar axeitadamente a

información que se recolla en Internet, nas páxinas Web que o profesor aconselle. Supón, polo tanto, reforzar a competencia de tratamento da información e a competencia dixital.

Algúns problemas éticos e xurídicos teñen relación coa natureza, os seus dereitos e o respecto que lle debemos, pensando nas xeracións futuras. Esixe, polo tanto, certa competencia no coñecemento e interacción co mundo físico.

3.- OBXECTIVOS, CONTIDOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

3.1.- OBXECTIVOS

O desenvolvemento das actividades de ensinanza-aprendizaxe da materia “Ética e Filosofía do Dereito” preténdese que sirva para que os alumnos e as alumnas adquiran as seguintes capacidades:

+Analizar, contrastar e interpretar informacións diversas sobre os diferentes aspectos das condutas e códigos morais e da súa teorización ética, realizando actividades de documentación e de indagación e incorporando á expresión persoal, tanto oral coma escrita, o correspondente vocabulario específico.

+Comprender as raíces da estrutura moral do ser humano e a xénese histórico-cultural dos códigos morais, analizando criticamente as súas diferentes formas de lexitimación e de reprodución.

+Caracterizar e avaliar os diferentes tipos e niveis de conciencia moral valorando especialmente aquelas modalidades que comportan o desenvolvemento dunha racionalidade crítica e autónoma..

+Analizar a funcionalidade dos códigos morais e as súas frecuentes pretensións etnocéntricas, así como o grao de consciencia de dita funcionalidade, tendo en conta a posibilidade dunha dobre perspectiva de interpretación da mesma: de identificación acrítica ou de distanciamento crítico.

+Desenvolver formas de racionalidade dialóxica adoptando as actitudes de empatía, respecto e tolerancia que as fan posibles.

+Coñecer –fundamentalmente ó traveso da análise de textos- as diferentes interpretacións que do ben moral fan as diversas teorías éticas e apreciar as súas propostas como aportacións valiosas para o desenvolvemento moral, tanto persoal como da sociedade na que o alumno vive.

+Analizar e comprender as relacións entre moral e dereito dende a perspectiva da xustiza, como ideal de imparcialidade, e valorar as posturas de desobediencia civil lexítima como manifestacións e esixencias de actitudes morais críticas e orientadas a promover un ordenamento moral máis susto.

+Comprender e valorar o significado e alcance da formulación e da proclamación moderna dos Dereitos Humanos e a problemática da súa implantación práctica, adoptando actitudes de solidariedade e de compromiso consecuentes.

+Comprender que a dignidade humana ten a súa base na liberdade e autonomía moral do individuo, asumindo, en consecuencia, a primacía da función práctica ou moral da razón como guía última de todo esforzo de emancipación, tanto individual como colectiva.

+Analizar criticamente procesos de socialización moral, identificando os diferentes axentes que operan neles.

+Analizar a relatividade histórico-cultural dos valores e normas morais mantendo, en consecuencia, actitudes de tolerancia e respecto.

+Distinguir a dobre dimensión, teórica e práctica, da razón e asumir a supremacía da razón práctica como guía para a emancipación individual e colectiva.

+Valorar e asumir os procedementos de debate e discusión comunicativa como forma superior de racionalidade práctica e tolerancia.

+Precisar a relación entre dereito e xustiza e valorar o dereito xusto como o único con verdadeira lexitimidade ética.

+Desenvolver actitudes favorables ao afondamento e extensión da democracia.

+Ser sensibles con respecto ás situacións actuais de violación de dereitos humanos e manter actitudes solidarias cos que as sofren.

3.2.- CONTIDOS

UNIDADE 1: DA NATUREZA Á CONVENCIÓN. O PROBLEMA DO RELATIVISMO.

Contidos conceptuais:

+Déficit instintivo, liberdade e sociabilidade. Insuficiencia da natureza. +Construción cultural de valores e normas morais. Cultura e natureza. +Procesos de socialización e reprodución de normas e valores morais. +Códigos morais e reflexión ética.

+Definición precisa, no contexto no que estamos: código, cultura, liberdade, natureza, norma, socializade, socialización, valores.

• Relatividade histórico-cultural das normas e valores morais. • Lexitimación e variantes da mesma: relixiosa, naturalista, contractual.

Contidos procedementais:

Utilización autónoma de materiais necesarios para a obtención de datos e informacións sobre pautas de conduta instintivas e culturais. Identificación e caracterización, mediante análises comparativas de exemplos, dos trazos diferenciais entre as condutas “altruístas” dos animais e as condutas morais humanas. Reconstrución reflexiva do proceso de xeración dalgunha norma ou valor e da súa reprodución, a partir de observacións da vida cotiá. Análise dalgún medio de comunicación de masas moderno en canto axente de socialización moral, a partir da identificación e caracterización dalgún proceso de conformación e reprodución de valores. Contidos actitudinais:

_ Aprecio pola liberdade como apertura de posibilidades para a realización humana.

_ Actitude crítica fronte á acción conformadora dos diversos axentes de socialización moral.

_ Interese pola ética en canto reflexión crítica sobre os códigos morais.

_ Tolerancia e respecto con relación á diversidade de códigos morais, crenzas e ideoloxías.

_ Actitude reflexiva ante os valores e normas establecidos e interese pola análise das súas funcións e lexitimacións.

UNIDADE 2: A RACIONALIDADE MORAL

Contidos conceptuais:

Moral, ética e ciencia. Enunciados de feito e enunciados de valor. A falacia naturalista. Dimensión teórica e dimensión práctica da razón. A primacía da razón práctica e o ideal da emancipación. Definición precisa, no seu oportuno contexto, de: correcto -incorrecto, verdadeiro -falso, emancipación, enunciados de feito, enunciados de valor, ética crítica, ética normativa, metaética. Contidos procedementais:

Análise de conflitos de valores tomados do entorno social do alumnado e debate argumentativo sobre a preferibilidade duns valores sobre outros. Detección e identificación de enunciados descritivos e valorativos en diferentes discursos familiares ós alumnos e alumnas. Detección e análise de diferentes modalidades de falacia naturalista en discursos e argumentacións de tipo valorativo. Análise de situacións reais nas que se evidencien as limitacións e insuficiencias duna racionalidade puramente científico-técnica. Detección, ó traveso da análise de diferentes discursos da sociedade actual, do carácter ideolóxico que adoita comportar a redución da racionalidade a unha dimensión simplemente científico-técnica. Contidos actitudinais:

_ Aprecio da dimensión práctica da razón como guía para a acción humana.

_ Valoración dos logros da racionalidade científico-técnica como medios e non como fins para a emancipación individual e colectiva.

UNIDADE 3: DA HETERONOMÍA Á AUTONOMÍA MORAL. RAZÓN MORAL E INTERSUBXECTIVIDADE.

Contidos conceptuais:

Xénese e desenvolvemento da conciencia moral. Estadios de desenvolvemento moral: da heteronomía á autonomía. Evolución da capacidade de integración social e afectiva. Evolución do razoamento moral: universalismo e formalismo.

Definición precisa de: autonomía, conciencia moral, formalismo, imparcialidade, moralidade convencional, moralidade postconvencional, moralidade preconvencional, universalismo, virtude. As limitacións da razón: falibilidade e factores de distorsión. O diálogo argumentativo como procedemento moral. Contidos procedementais:

Recoñecemento de improntas conformadoras da conciencia moral a partir da socialización primaria, en casos prácticos. Distinción entre condutas morais autónomas e heterónomas, a partir de casos prácticos. Identificación, caracterización e xerarquización de diferentes estadios de desenvolvemento moral en casos prácticos. Identificación, a partir da autoanálise, do propio estadio de desenvolvemento moral. Análise crítica, a partir de casos prácticos, dos factores que distorsionan a razón e dificultan a convivencia na solución dos conflitos. Utilización sistemática e reflexiva dos procedementos de discusión e diálogo argumentativo. Contidos actitudinais:

_ Valoración dos estadios superiores de conciencia e razoamento moral.

_ Valoración da racionalidade e da liberdade como condicións necesarias para unha conduta moral autónoma.

_ Actitudes de empatía moral.

_ Valoración do debate e o diálogo argumentativo non só como un procedemento axeitado para a solución dos conflitos, senón tamén como expresión de recoñecemento moral dos demais.

UNIDADE 4: O BEN MORAL COMO FELICIDADE. A ÉTICA ANTIGA E MEDIEVAL.

Contidos conceptuais:

A diversidade das teorías éticas. Teorías morais na ética antiga. Os diferentes significados da felicidade nas diversas teorías éticas: Platón, Aristóteles, Epicureísmo, Estoicismo. A ética cristián e medieval: Agostiño de Hipona, Santo Tomás. Éticas antiga e medieval como éticas da felicidade. Contidos procedementais:

Aportación de frases, máximas, aforismos, refráns, etc, morais que exemplifiquen normas e valores de carácter material. Análise de textos das diversas teorías éticas materiais, identificando e caracterizando as súas diferentes concepcións da felicidade, e establecemento de conexións cos postulados filosóficos e circunstancias históricas nos que xorden. Identificación e caracterización dos trazos que definen os modelos de felicidade imperantes na sociedade actual. Contidos actitudinais:

_ Valoración crítica das diferentes teorías éticas materiais da felicidade elaboradas ó longo da historia en canto aportacións valiosas para orientar a conduta moral dos homes e mulleres contemporáneos.

_ Asunción da primacía da función práctica ou moral da razón como guía última para a emancipación tanto individual como colectiva.

UNIDADE 5: O BEN MORAL COMO DEBER. A ÉTICA MODERNA.

Contidos conceptuais:

A ética moderna. O problema da universalización das normas morais nas éticas materiais e a alternativa do universalismo formalista. A inversión ética de Kant. A crítica de Nietzsche á moral. Éticas da felicidade e éticas do deber na actualidade. Contidos procedementais:

Análise de textos de Kant sobre a ética. Aportación de frases, máximas, aforismos, refráns morais que exemplifiquen normas e valores de carácter formal e procedemental. Análise de textos de Nietzsche. Formulación e utilización de regras ou condicións procedementais para a ordenación dos debates e discusións na aula.

Contidos actitudinais:

_ Disposición a compatibilizar os intereses propios cos alleos mediante o diálogo sincero e aberto.

_ Actitude de respecto ós intereses lexítimos dos demais e as súas concepcións sobre o fin e felicidade humana compatibles co ben común.

_Valoración crítica das teorías éticas formais e procedementais, apreciando a súa contribución para orientar unha ordenación máis xusta da sociedade.

UNIDADE 6: MORAL E DEREITO Contidos conceptuais:

Noción de dereito. Lexitimacións históricas do dereito. Positivismo xurídico vs. Iusnaturalismo. Dereito e xustiza: validez xurídica e lexitimidade ética. +Definición precisa de: dereito natural, dereito positivo, Estado, normas primarias, normas secundarias, validez xurídica, xustiza, norma moral, norma xurídica.

Contidos procedementais:

Análise e caracterización, a partir de casos concretos, dos trazos diferenciais entre normas morais e normas xurídicas. Comentario de textos históricos sobre as diferentes formas de lexitimación do dereito. Análise de situacións históricas concretas (nazismo, fascismo...) nas que se evidencien as limitacións dos postulados positivistas radicais.

Aportación e análise de exemplos concretos nos que se poña de manifesto a distinción entre validez xurídica dunha lei e lexitimidade ética da mesma. Contidos actitudinais:

_ Aprecio da seguridade xurídica como condición necesaria dunha orde social xusta.

_ Sensibilidade ante toda manifestación de inxustiza e aprecio polo dereito xusto.

UNIDADE 7: DEREITO E DEMOCRACIA Contidos conceptuais:

O Estado democrático de dereito e os seus fundamentos éticos: ética mínima e xustiza como imparcialidade. A democracia como ideal moral. A democracia como práctica política: maiorías e minorías. Diferentes teorizacións da democracia. Definición precisa de: democracia, democracia de elites, democracia participativa, Estado de dereito. Contidos procedementais:

Comparación, a través da análise de casos reais, de sociedades constituídas como Estados democráticos de dereito con outras que non o están, identificando e caracterizando os trazos diferenciais. Elaboración e definición dun catálogo de posibles principios éticos mínimos baseados no concepto de xustiza como imparcialidade e aplicación, mediante unha reconstrución simulada, á fundación dunha sociedade. Identificación e caracterización dos trazos definitorios específicos da lexitimidade democrática comparando diferentes casos concretos de toma de decisións. Debate sobre o tema: “democracia ideal vs. democracia real”. Elaboración de propostas concretas para profundar e estender a democracia. Contidos actitudinais:

_ Valoración do Estado democrático de dereito en canto marco formal para a realización dos ideais éticos de liberdade, igualdade e solidariedade.

_ Talante e estilo de vida democráticos.

UNIDADE 8: DEREITO E DESOBEDIENCIA Contidos conceptuais:

O problema da obrigatoriedade moral das leis nas sociedades non democráticas. O problema da obrigatoriedade das leis nas sociedades democráticas. O ideal de xustiza e a desobediencia civil ó dereito. A obxección de conciencia e asa súas modalidades. Definición precisa de: ética da convicción, ética da responsabilidade. Contidos procedementais:

Participación en debates sobre casos concretos de conflito entre moralidade e legalidade, tanto democrática como non democrática. Análise de casos concretos de desobediencia civil lexítima en sociedades democráticas, establecendo comparacións con outro tipo de comportamentos simplemente antidemocráticos. Participación en debates sobre casos concretos de obxección de conciencia.

Contidos actitudinais:

_ Valoración da desobediencia civil lexítima non só como manifestación –e mesmo esixencia- de actitudes morais críticas senón tamén como modo de contribuír ó desenvolvemento dunha orde social máis xusta.

_Respecto á conciencia individual como instancia última de decisión moral.

UNIDADE 9: DO ESTADO DEMOCRÁTICO DE DEREITO Á INTERNACIONALIZACIÓN DOS DEREITOS HUMANOS

Contidos conceptuais:

Xénese e evolución histórica da noción de Dereitos Humanos. A fundamentación teórica dos Dereitos Humanos e os principios éticos básicos. A Declaración Universal de Dereitos Humanos e os Pactos posteriores. Alcance xurídico e problemas prácticos da implantación dos dereitos humanos. Contidos procedementais:

Análise da Declaración Universal de Dereitos Humanos e identificación dos principios éticos básicos nos que se fundamenta. Análise histórica, utilizando diversas fontes de información, das conexións existentes entre as diversas formulacións precursoras dos Dereitos Humanos e as súas circunstancias históricas. Realización dun dossier informativo sobre a situación actual dos Dereitos Humanos, utilizando diversas fontes informativas, e análise das relacións existentes entre a súa violación e os contextos sociais, económicos e políticos nos que ten lugar. Realización de diversas propostas orientadas a dar unha maior eficacia e extensión ós Dereitos Humanos como base para unha orde moral máis xusta.

Contidos actitudinais:

_ Valoración e asunción do carácter universalista dos Dereitos Humanos.

_ Asunción da necesidade dunha democratización e fortalecemento das organizacións internacionais de ámbito mundial como a ONU.

_ Sensibilidade e actitude de solidariedade e compromiso respecto ás situacións de violación dos Dereitos Humanos.

NOTA SOBRE A TEMPORALIZACIÓN.

As unidades se distribúen proporcionalmente a o tempo dispoñible. Aproximadamente, 1ª avaliación: unidades 1-4. 2ª av. : unidades 5-7. Av. 3ª: 8 e 9.

3.3.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN

1.- Manexar e analizar información, procedente fundamentalmente da Etoloxía, da Antropoloxía e da Psicoloxía, referida a condutas animais e humanas, establecendo analoxías e contrastes.

Con este criterio preténdese comprobar a capacidade dos alumnos e as alumnas para caracterizar a especificidade da conduta moral humana e a estrutura psicosocial da mesma.

2.- Manexar e analizar información, procedente fundamentalmente da Socioloxía e da Antropoloxía Cultural, referida ás producións morais humanas (normas e valores), poñendo de relevo aqueles aspectos que teñen relación cos contextos históricos e culturais nos que xorden e operan.

Preténdese deste xeito comprobar a capacidade dos alumnos e alumnas para descubrir e recoñecer o carácter histórico-cultural dos códigos morais, para construír os procesos de reprodución e transmisión dos mesmos así como para diferenciar e analizar os seus diversos planos: graos de consciencia respecto a súa funcionalidade, variantes de lexitimación e proxeccións etnocéntricas.

3.- Participar en debates e discusións especificamente morais, preferentemente centrados en problemas do mundo actual.

Este criterio pretende verificar a capacidade do alumnado para adoptar perspectivas empáticas e de respecto e tolerancia fronte a outros puntos de vista ou ideoloxías diferentes, así como a capacidade para argumentar racional e ordenadamente.

4.- Analizar textos filosóficos pertencentes ás principais teorías éticas, así como calquera outros que presenten un claro contido moral (películas, novelas...) caracterizando as súas diferentes interpretacións do ben moral, así como os postulados filosóficos e as circunstancias históricas que están baixo os mesmos.

O que se busca aquí é comprobar a capacidade dos alumnos e alumnas para identificar e expresar con precisión conceptual e terminolóxica non só os trazos básicos das diferentes teorías éticas e a súa dependencia das circunstancias históricas nas que se elaboraron, senón tamén para descubrir e comprender as diversas interpretacións que do ben moral existen no seo da sociedade actual, reflectida na literatura, no cine...

5.- Analizar casos reais e hipotéticos de dilemas e conflitos entre moralidade e legalidade subliñando e caracterizando os supostos teóricos a que remiten as diversas argumentacións.

Este criterio trata de avaliar a capacidade dos alumnos e alumnas para comprender e caracterizar con precisión a noción de dereito e a súa conexión cos principios básicos da moralidade así como o carácter específico da lexitimidade democrática fronte a outras modalidades de lexitimación. O criterio deberá verificar paralelamente o progreso no desenvolvemento dunha conciencia moral crítica e autónoma.

6.- Seleccionar e integrar información procedente de diversas fontes en relación coa problemática dos Dereitos Humanos.

Con este criterio trátase de verificar a capacidade dos alumnos e alumnas para seleccionar e integrar fontes de información diferentes, así como para transferir conceptos desenvolvidos ó longo do proceso de aprendizaxe a situacións e acontecementos relevantes da actualidade (discriminación, tortura, terrorismo...). O criterio deberá verificar así mesmo o grao de sensibilidade dos alumnos e alumnas en relación cos citados problemas.

7.- Analizar datos e problemáticas orixinadas polo uso en exclusiva dun modelo de racionalidade puramente tecnolóxica e instrumental (desastres ecolóxicos, derivación bélica da tecnoloxía, etc.).

Con este criterio preténdese verificar a capacidade dos alumnos e as alumnas para valorar criticamente as diversas funcións e usos da razón así como a capacidade para transferir os conceptos e principios éticos desenvolvidos ó longo do proceso de aprendizaxe a situacións reais concretas.

4.- METODOLOXÍA DIDÁCTICA

O método empregado nesta materia ten unha parte teórica, consistente en explicar e aclarar os contidos conceptuais de cada unidade, e ten outra parte práctica, a realización de diferentes actividades do libro, que inclúe análise de textos, cuestionarios, redaccións, exposición orais, debates, entre outras.

Unha actividade que da bos rendementos en clase e o comentario de noticias da prensa, ou televisión ou outros medios, que permiten organizar discusións sobre problemas que os alumnos deben aprender a manexar desde perspectivas éticas.

5.- MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS

O material básico é o que proporciona o libro de texto: P. Pérez Vérez e L. Otero Couso, Ética e filosofía do Dereito. Ed. Xerais. Vigo, 2008. A organización das unidades didácticas segue o seu deseño, aínda que con modificacións. Supón unha información obxectiva sobre os contidos conceptuais á que o alumno sempre pode achegarse cando teña dúbidas.

Outros recursos útiles son a proxección de documentais e películas, como simulación de situacións reais susceptibles de ser analizadas e valoradas desde o punto de vista tanto moral como xurídico.

A Prensa é outro recurso que facilita o coñecemento e análise do entorno social.

6.- PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN

Como noutras materias que se imparten neste departamento, o exame escrito é o instrumento primordial para avaliar os progresos do alumno na comprensión dos conceptos fundamentais. Non é suficiente con que o alumno teña vontade de discutir e debater, hai que ter os conceptos claros e a información ben seleccionada.

Outro instrumento son os diferentes exercicios e traballos sobre os numerosos temas que van aparecendo no desenvolvemento das unidades.

Para a aclaración de conceptos é de moita utilidade o caderno de clase, que permite seguir o traballo diario do alumno e a atención que presta á actividade da aula.

Tamén se lles proporá aos alumnos a lectura de algún libro dos que aconsella o propio libro de texto. Como os alumnos desta materia son tamén alumnos de Historia da Filosofía pode propoñérselle que lean algún texto que resulte de utilidade para aquela materia.

7.- CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

Como norma xeral, os exames escritos suporán como mínimo o 70% da nota final. A realización dos exercicios diarios, as lecturas e exposicións e postas en común na clase, así como comentario de películas, noticias de prensa, realización de traballos monográficos, sobre temas do programa da materia, que supoñan ampliación de coñecementos e actividade de recollida e selección de información, e que serán comentados en clase, suporá ata un 30% da nota.

Haberá recuperación de cada avaliación á que poderán presentarse os que, tendo acadado o aprobado, desexen subir nota.

8.- MÍNIMO EXIXIBLE PARA UNHA AVALIACIÓN POSITIVA

As unidades didácticas propostas están articuladas en torno a unha unidade de fondo, que explicita a dimensión moral e social do ser humano como elementos inseparables.

A efectos prácticos terán a consideración de contidos mínimos todos os contidos conceptuais de cada unidade que haxan sido traballados na clase, sobre os que cada alumno debe poder facer unha exposición por escrito clara, ordenada e coherente.

Estes contidos mínimos serán tamén os que se teñan en conta para o exame das probas extraordinarias.

9.- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

As alumnas e alumnos son todos diferentes. Só cando estas diferenzas supoñen un baixo rendemento ou dificultades engadidas para a aprendizaxe, son tidas en conta polo docente. Dadas as favorables condicións de tempo dispoñible e de número de alumnos non moi grande que caracterizan a esta optativa, é posible a interacción diaria con todos e cada un dos alumnos. Aqueles que presenten dificultades realizarán actividades específicas de reforzo sobre os contidos básicos e, a o tempo, outros realizarán actividades de ampliación, das cales o libro presenta moitas posibilidades.

10. VINCULACIÓN CO PROXECTO LECTOR DO CENTRO E CO PLAN DE INTEGRACIÓN DAS TICs. As accións previstas de acordo co proxecto lector consisten na lectura dalgún libro da listaxe deles que aparece en Filosofía de 1º de Bacharelato. Ademais, en todas as clases é case inevitable facer algún tipo de lectura do libro e, con frecuencia, os alumnos terán que expresarse por escrito.

O libro de texto abunda no recurso de textos curtos con cuestións para aclarar contidos e practicar procedementos de análise de materiais. Con estas lecturas breves o alumno vai collendo o hábito de ler comprensivamente con vistas a ter que expoñer despois unha síntese do que se le, ou expresala por escrito.

Esta materia préstase para a utilización de Internet, porque moitos dos conflitos actuais que é preciso analizar aparecen en páxinas de actualidade. O recurso a Internet vale mesmo para ler xornais na súa versión dixital, ou preparar exposicións ou debates nos que pode ser útil proxectar pequenos vídeos sacados de páxinas Web existentes na rede, por exemplo YouTube.

HISTORIA DA FILOSOFÍA de 2º de Bacharelato

INTRODUCIÓN Como recolle o currículo oficial, a materia de Historia da filosofía presenta con carácter sistemático e diacrónico conceptos e procedementos iniciados no curso anterior e afonda neles. Debe servir para que o alumnado retome a actividade reflexiva iniciada no primeiro curso con Filosofía e cidadanía. Ambas materias teñen unha estreita relación, pero agora trátase de coñecer os principais momentos e autores do pensamento filosófico. Este tratamento histórico permite entender como os problemas filosóficos responden a un contexto determinado, que as teorías filosóficas están motivadas pola necesidade de dar solución a problemas, e tamén entender os condicionantes pasados de conceptos e problemas que seguen vixentes na actualidade, así como comprender que a actual concepción do mundo ten as súas raíces en teorías filosóficas do pasado. Moitos dos problemas permanecen ao longo da historia da filosofía: relación entre realidade e aparencia, o coñecemento e a opinión, individuo e sociedade, a liberdade e autorrealización humana, a orixe dos valores morais, a lexitimidade do poder político ou o dominio técnico da natureza. A reflexión filosófica segue abordando eses problemas na actualidade baixo formulacións como o papel dos medios de comunicación na sociedade, o estatuto da realidade virtual, a relación entre mente e cerebro, entre ciencia e interese, a confrontación entre felicidade e xustiza, positivismo e iusnaturalismo, multiculturalismo e interculturalismo, liberalismo e comunitarismo, a desigualdade de xénero, a nova organización do traballo, a bioética, etc. A historia da filosofía formúlase como un retorno da presentación actual deses problemas, xa anticipados en filosofía e cidadanía, ás formulacións máis relevantes que adquiriron no pasado e que lles serven de punto de partida. Esta materia faille patente ao alumnado, polo tanto, o carácter aberto e progresivo da investigación filosófica. OBXECTIVOS De entre os obxectivos que recolle a lexislación vixente para a Historia da filosofía no bacharelato, destacamos os seguintes: 1. Coñecer os períodos da historia da filosofía e os seus representantes fundamentais. 2. Recoñecer as cuestións que ocuparon permanentemente a filosofía ao longo da súa historia e relacionalas con temas traballados en filosofía e cidadanía, utilizando con propiedade os conceptos adquiridos. 3. Comprender a vinculación entre o pensamento dos distintos autores e outras manifestacións da actividade humana do seu contexto histórico: socioeconómicas, políticas, científicas e artísticas. 4. Comentar textos filosóficos analizando con rigor os seus conceptos e teses e comparándoos coa postura defendida noutros textos de diferente autoría acerca dos mesmos temas.

5. Elaborar exposicións orais e composicións escritas acerca de temas determinados con claridade, corrección, plenitude e autonomía, exercitando na medida do posible unha reflexión persoal. 6. Valorar o coñecemento do pasado como unha achega continua de elementos que contribúen á comprensión do presente e á planificación do porvir 7. Apreciar a lectura como medio de enriquecemento persoal e desenvolver un hábito inquisitivo e analítico en relación coa información recibida na vida cotiá..Desenvolver o hábito de ponderar con criterio opinións contrapostas a partir do contraste entre teorías e correntes filosóficas que se sucederon na historia. CONTIDOS

Pola función que ten a filosofía no bacharelato, existen dous tipos de contidos: *Uns son comúns a todos os temas e teñen carácter procedemental, son os seguintes:

-Busca de información a partir de fontes diversas e integración desta seguindo criterios temáticos ou metodolóxicos. -Análise e comentario de textos filosóficos, identificando as súas ideas, definindo os termos clave, e relacionándoas coa teoría da persoa autora. -Presenza das autoras e autores nas diferentes etapas. -Exposicións orais e composicións escritas acerca do pensamento de distintas autorías, utilizando con propiedade o vocabulario técnico adquirido e incorporando as propias reflexións de xeito fundamentado. -Participación en debates, expoñendo razoadamente o pensamento propio.

*Outros refírense a os contidos propios da Historia da filosofía. Estes contidos están recollidos no correspondente DCB da materia da nosa comunidade autónoma en toda a súa amplitude (Programación de máximos). Sobre a súa base, a CIUG ten concretado os temas e textos nos que debemos centrarnos (programación de mínimos) de modo que os alumnos estean capacitados para superar as probas selectivas de acceso á Universidade. Así, pois, os contidos conceptuais son os seguintes:

FICHAS CURRICULARES

1. FILOSOFÍA ANTIGA(I)

PLATÓN

Interpretación: Marco histórico e conceptual

• A formación da polis grega. • Antecedentes presocráticos. • Os sofistas e Sócrates.

Comprensión

� A teoría platónica das ideas: diferencia entre o mundo

sensible e o mundo intelixible e os graos do coñecemento � A concepción política de Platón: antropoloxía platónica e

vinculación da alma á cidade.

2. FILOSOFÍA ANTIGA(II)

ARISTÓTELES Interpretación: Marco histórico e conceptual

• A formación da polis grega. • Antecedentes presocráticos. • O tránsito cara o mundo helenístico.

Comprensión

Física e Metafísica en Aristóteles: hilemorfismo, cambio e causalidade.

Ética e política en Aristóteles: areté, idea de polis, e condición de cidadán.

3. FILOSOFÍA MEDIEVAL

AGUSTÍN DE HIPONA E TOMÁS DE AQUINO

Interpretación: Marco histórico e conceptual

o Helenismo: Filosofía e Cristianismo. o Novas ideas fronte ao mundo grego. o Noción de Escolástica e nacemento da

Universidade. o A recepción de Aristóteles. Averroes e o

averroísmo latino.

Comprensión

� O problema razón e fe en Sto. Agostiño e en San Tomé.

� Lei divina, lei natural e lei positiva en San Tomé.

1. FILOSOFÍA MODERNA(I) (Empirismo e Racionalismo)

RENÉ DESCARTES, JOHN LOCKE E DAVID HUME

Interpretación: Marco histórico e conceptual

• Renacemento e Reforma. • A vinculación do Empirismo e o Racionalismo ca

Revolución Científica.

Comprensión

� O problema do método: a idea de substancia en Descartes e o problema da veracidade divina.

� Fenomenalismo e causalidade en Hume. � A idea de “estado de natureza” como fundamento

ideolóxico do novo estado burgués: a teoría do contrato social en Locke.

2. FILOSOFÍA MODERNA(II)

IMMANUEL KANT

Interpretación: Marco histórico e conceptual

• Factores políticos, sociais e culturais que no século XVIII conducen á Ilustración.

• As novas ideas: progreso, educación, iluminación, humanidade, civilización, natureza.

• Características da razón ilustrada.

Comprensión

� A idea kantiana de Ilustración. � A síntese entre racionalismo e empirismo en Kant. � O formalismo moral.

6. FILOSOFÍA CONTEMPORÁNEA (I)

K. MARX

Interpretación: Marco histórico e conceptual

• As influencias do socialismo utópico, da esquerda hegeliana e da economía política.

• Revolución industrial e movemento obreiro. • O nacemento das ciencias sociais.

Comprensión

� O concepto de alienación. � A análise da mercancía e o concepto de plusvalía. � O materialismo histórico.

7. FILOSOFÍA CONTEMPORÁNEA(II)

F. NIETSZCHE

Interpretación: Marco histórico e conceptual

• Un novo marco científico: evolucionismo e positivismo. • A herdanza da Ilustración.

Comprensión

� O método xenealóxico. � Crítica da cultura occidental: O nihilismo. � A vontade de poder e o superhome.

TEMPORALIZACIÓN

- Primeiro trimestre: A Filosofía antiga (fichas I y II). - Segundo trimestre: Filosofía medieval e renacentista (f III), e a Filosofía

moderna (fichas IV e V). - Terceiro trimestre: A Filosofía contemporánea (fichas VI e VII).

CRITERIOS DE AVALIACIÓN Na avaliación da aprendizaxe terán prioridade o grao de competencia adquirida para:

1. Ordenar e situar cronoloxicamente os períodos, problemas, autoras e autores que se estudan, identificando as súas características distintivas e establecendo as relacións correspondentes.

2. Relacionar os problemas filosóficos estudados coas principais condicións

socioculturais en que aparecen e a que pretenderon dar resposta.

3. Expoñer por escrito os aspectos dunha teoría filosófica individual, dunha escola ou período de forma completa, clara e coherente.

4. Analizar textos filosóficos identificando a súa estrutura, teses e argumentos e

mais explicando os seus conceptos no marco do pensamento correspondente.

5. Comentar criticamente textos filosóficos, identificando os seus supostos implícitos, a consistencia dos seus argumentos e a vixencia das súas achegas na actualidade.

6. Elaborar pequenos traballos (buscas de información, recensións de lecturas,

exposicións orais ou composicións escritas) sobre algún autor ou autora ou algún aspecto transversal a varios autores ou autoras con pautas metodolóxicas establecidas.

7. Utilizar comprensivamente un vocabulario técnico específico en todas as

actividades realizadas. METODOLOXÍA DIDÁCTICA As orientacións metodolóxicas deben favorecer á consolidación de certas competencias promovidas xa en etapas educativas anteriores e a adquisición dunha maior autonomía nos procesos de aprendizaxe, tendo en conta que é, para moitos, o curso previa á realización de estudos superiores. Para logralo utilizaranse as seguintes estratexias:

1.-Recorrer a textos apropiados para espertar a curiosidade e interese do alumnado polos problemas suscitados nas diferentes etapas históricas, establecendo a partir deles diferenzas e semellanzas coa actualidade. 2.-Se as condicións das aulas o permiten, desenvolver progresivamente os contidos de cada etapa histórica, mediante presentacións en Power-point que serían proxectadas durante a explicación dos diferentes apartados. 3.- Servirse da selección de textos proposta polo grupo de traballo da CIUG para a aprendizaxe das técnicas de comentario de textos e para medir o grao de comprensión do previamente explicado na aula.

4.- Propiciar a autonomía na busca e procesamento de información relevante, axudados polas orientacións respecto a páxinas ou contidos aos que poderán acceder a través da aula virtual. 5.- Orientar o traballo persoal e grupal para que, a partir da selección de información, planifiquen e elaboren composicións escritas, onde integren información procedente de distintas fontes.

Non obstante o anterior, a metodoloxía que se emprega nesta materia está moi

condicionada polas probas de Selectividade. A proba de Historia da filosofía consiste

nunha composición de carácter unitario na que se debe incluír a resposta a tres

cuestión distintas sobre a base dun texto do autor, que debe ser debidamente

contextualizado na súa época histórica. Isto obriga a que o traballo da aula teña

dous aspectos básicos: a exposición das teorías filosóficas e o manexo de textos cos

que o alumno debe acabar familiarizándose.

MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS

� Libro de texto orientativo: Historia da Filosofía, Emilio LLedó e outros. Ed. Santillana, Madrid, 2009. (Dispoñible en galego e en castelá). � Selección de textos facilitada polo Grupo de Traballo de Filosofía de

CIUG ao longo do curso. � Os recursos propios da biblioteca (dicionarios, obras de consulta, de

lectura,etc.). � Presentacións en Power-point dos contidos � Vídeos: documentais relativos a filósofos ou ao contexto históricos

cultural dos filósofos. � Recurso ás tics (dirección mail para alumnos, uso de internet, etc).

PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN Os instrumentos e medios serán:

* A participación nas diferentes actividades propostas ao longo do curso, a observación do traballo diario. *A realización de probas escritas, similares ás probas da Selectividade, adaptadas ás condicións do Centro, nas que demostren o seu coñecemento da historia da filosofía e a súa capacidade para construír un discurso coherente e preciso. As probas escritas que se realizarán periodicamente son o instrumento fundamental á hora de determinar a nota final. É necesario superar cada proba para ser avaliado positivamente na materia.

*O traballo diario, a participación na clase, os comentarios de texto realizados, así como as intervencións orais en resposta a preguntas formuladas pola profesora relativas ao xa explicado. * A realización de probas escritas de recuperación para o alumnado que non superou as probas realizadas.

MÉTODO DE CUALIFICACIÓN: * Dende o punto de vista formal, a presentación adecuada, a expresión correcta e precisa, e a corrección ortográfica das actividades e das probas escritas realizadas. As deficiencias nos aspectos formais poden facer que se resten algún punto sobre a nota total dos exercicios puntuables. *Dende o punto de vista dos contidos, o coñecemento dos temas explicados e o dominio das técnicas de comentario de texto.

En xeral, seguirán as directrices de CIUG, na medida do posible, tanto na súa estrutura como na determinación dos criterios de cualificación. Posto que imos guiarnos por estes criterios, pasamos a reproducilos: A cualificación máxima de 10 puntos distribuirase así: 1ª PARTE: 2,5 puntos distribuídos consonte os seguintes criterios e proporcións:

- Contextualización xeral - Cuestión específica de contextualización Trátase de avaliar a comprensión epocal do/da alumno/a. (Isto non inclúe a mera mención de anécdotas). A correcta resposta á cuestión específica de contextualización que se lle formula comportará inevitablemente coñecementos proporcionados de “contextualización xeral”.

2ª PARTE: 6 puntos.

Trátase de avaliar os coñecementos sobre o autor centrándose na cuestión temática formulada e, en relación con esta, a comprensión do texto.

3ª PARTE:2 puntos distribuídos consonte os seguintes criterios e proporcións:

- Cuestión transversal…………………………. 1,5 puntos - Comentario persoal ………………………… [0,5 ptos.]

Trátase de avaliar a capacidade do/da alumno/a para situar a cuestión temática no horizonte global da historia da filosofía. A cuestión relacional debe ser avaliada de 0 a 1,5 puntos. Hai que contar coa posibilidade de que un/unha alumno/a poida introducir algún atinado comentario persoal que poña en evidencia a súa comprensión. Os comentarios persoais que a/a alumno/a poida eventualmente facer se son pertinentes e atinados poden ser avaliados ata 0,5 puntos.

Todas estas cualificacións presupoñen que estamos diante dunha composición unitaria, sintáctica e retoricamente ben estruturada, escrita con pulcritude, respectando escrupulosamente a normativa ortográfica que corresponda, usando o léxico adecuado e poñendo en evidencia unha boa comprensión dos conceptos concernidos. Os defectos en todos estes aspectos poden ser penalizados con ata 3 puntos. Defectos na composición: perda de ata 1 punto. Incorrección ortográfica e/ou gramatical: perda de ata 1 punto. Pobreza léxica e insuficiencia no manexo dos conceptos: perda de ata 1 punto. Entre os “defectos de composición” débese penalizar o recurso abusivo a esquemas e cadros que claramente pretendan substituír a exposición verbal, respectando, claro está, aqueles esquemas ou cadros que, sen eludir a redacción, estean oportunamente introducidos como complementos desta. O carácter unitario da exposición non se desprende da mera ausencia de compartimentación, senón que se refire á efectiva estruturación unitaria. En todo caso, a mera fragmentación do exame deberá ser penalizada cun mínimo de 0,5 puntos. Prestarase atención ao teor xeral do exercicio, sobre todo á combinación de reiteración e diversidade nas incorreccións ortográficas, revelando grave descoñecemento e/ou desidia, así como a incapacidade para manter un nivel xeral de corrección gramatical. Penalizarase con contundencia aqueles exames nos que predomine o anacoluto. No que atinxe ao uso do léxico e mais á comprensión conceptual debemos de ser rigorosos con aqueles termos e conceptos que resulten esenciais para a comprensión do texto e das cuestións formuladas, así como para a correcta elaboración das respostas".

CONTIDOS MÍNIMOS

-Dende o punto de vista formal: gardar marxes, expresarse con claridade e corrección tanto expositiva como ortográfica. -Dende o punto de vista do dominio da historia da filosofía:

-A Comprensión e explicación dos textos: identificando problema, facendo explícitas as ideas que desenvolve, a definición precisa dos termos específicos utilizados e o modo como se argumentan as teses que se propoñen. -Con carácter xeral: ser capaz de situar historicamente os diferentes filósofos estudados, así como o marco histórico-conceptual no que se inserta o seu pensamento. - Con carácter específico: o coñecemento dos contidos do currículo que aparecen formulados nos apartados de Interpretación e, sobre todo, de Comprensión das Fichas curriculares postas polo grupo de traballo da CIUG, referidos máis arriba.

MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE E REFORZO Dentro dos límites impostos pola extensión do currículo, orientarase a aprendizaxe cara aos aspectos procedementais no alumnado que non pense facer estudos universitarios. Resaltaranse as relacións da filosofía coas ciencias no caso do alumnado

que opte polas modalidade de Ciencias da Natureza e da Saúde e de Tecnoloxía. Finalmente, ao alumnado de Humanidades e Ciencias Sociais mostraráselles as derivación sociais, políticas e estéticas das teorías filosóficas. De cara ao alumnado con maior motivación e rendemento académico, proporase unha lista de lecturas voluntarias de obras sinxelas dos filósofos incluídos no currículo, ou dalgunha obra literaria que remita a cuestións filosóficas ou que faga referencias á historia da Filosofía –O mundo de Sofía, La aventura de pensar, Discurso do Método, O Príncipe, El nombre de la rosa, son algúns dos títulos propostos. Estas lecturas, acompañadas dun traballo orientado, servirán para mellorar a nota final, unha vez superada a materia. Con respecto a aquel alumnado con maiores dificultades de aprendizaxe, proporánselle actividades encamiñadas a incidir nas deficiencias observadas e daráselle orientación acerca dos procedementos máis axeitados para asimilar a materia: facer resumos, elaborar definicións de termos filosóficos, etc.

RECUPERACIÓN DE MATERIAS PENDENTES Os alumnos de 2º de Bacharelato que teñan pendente a Filosofía e cidadanía de 1º han de aterse ao exposto no apartado de contidos mínimos desta materia. Para estes alumnos prográmase unha hora lectiva semanal, pensada para resolver nela as dificultades que atope e orientar a preparación da recuperación. Para facilitar esta proba, o profesor pode substituír algún apartado dos contidos mínimos da programación por traballos escritos sobre outros temas do programa.

VINCULACIÓN CO PROXECTO LECTOR E CO PLAN DE INTEGRACIÓN DAS Tics.

Os textos concretos que os alumnos de Historia da filosofía están obrigados a manexar teñen pouco que ver co proxecto lector do centro, pero axudan a fomentar a práctica da lectura. En 2º de Bacharelato hai pouco tempo para a actividade lectora, porque é un curso que require dedicación exclusiva e case excluínte. Aínda así hai alumnos que se manteñen como membros dos clubs de lectura. Para os máis destacados recoméndaselle que lean algún libro de historia para coñecer mellor o ambiente histórico-cultural no que aparece un filósofo e poder compoñer con máis coñecementos este apartado na redacción do exame. Pola mesma razón de falta de tempo non se concretan aquí accións previstas de acordo co plan de integración das TICs. Para a preparación dalgunhas cuestións aconséllase aos alumnos que visiten algunha páxina Web. Mesmo no portal de algúns IES hai expostos temas que poden resultar de axuda.

ADDENDA: ALGUNHAS PRECISIÓNS FINAIS

ACCIÓNS EN RELACIÓN AO PROXECTO LECTOR

En canto ao proxecto lector aterémonos ao proxecto xeral do Centro. En principio en todas as clases, todos os días, trataráse de ler algún tipo de texto. Por regra xeral os textos serán seleccionados de entre os moitos propostos polo libro de texto, máis outros sacados da prensa, da rede, de outros materiais, etc. Así mesmo, en todas as clases os alumnos exercitarán a competencia lingüística escrita –apuntes, resumes, actividades escritas, definicións, argumentos, composicións-. Todo elo, independentemente dos traballos que se poidan realizar ao longo do curso e/ou as lecturas propias de cada materia (ver, por exemplo, as referidas a Filosofía de 1º de Bacharelato, ou os textos sinalados pola CIUG cara as PAU en Historia da Filosofía).

ACCIÓNS EN RELACIÓN CO PLAN DE INTEGRACIÓN DAS TICS

En principio atinémonos ao proxecto xeral do Centro. A nosa contribución consistirá basicamente en:

• recomendar de modo habitual ás direccións web que vai suxerindo o libro de texto nas diversas actividades e cursos

• utilizar un e-mail xa creado o curso pasado para a interacción profesor-alumno, mediante documentos complementarios, aclaración de dúbidas, correccións, explicacións, etc.

• uso das novas TICs na aula: documentais, presentaciones Power point, DVD, internet

CRITERIOS DE AUTOAVALIACIÓN

Aproveitando as probas xerais para a avaliación dos alumnos, o profesor avaliará tamén a adecuación da programación e fará os axustes oportunos, dentro dos límites dos obxectivos xerais e os contidos mínimos.

Será criterio xeral de autoavaliación o éxito ou o fracaso dos alumnos na consecución dos obxectivos e a conseguinte promoción. Depende moito das calidades de partida do alumnado, pero a partires dunha procentaxe, poñamos dun 30 % de suspensos, deberemos analizar e revisar a programación mesma e/ou a metodoloxía empregada.

Tamén o propio xuízo crítico dos alumnos, ben fundado, pode levarnos a reconsiderar todo o que fora aconsellable.