١

حقوق بیمار

بسم اهللا الرحمن الرحیم

تیم مدرسان گروه حاکمیت بالینی و تعالی خدمات بالینی دفتر مدیریت بیمارستانی

وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی

٢

مفاهیم و واژه ها دریافت جهت خدمت دهنده ارائه به را خود که کسی:بیمار•

کند می معرفی درمانی بهداشتی خدمات که جامعه یک بر حاکم مقررات و قواعد مجموعه:حقوق•

شناسد می رسمیت به افراد براي را خاصی اختیارات و امتیازات

تعریف است وسزاوار راست آنچه معنی به زبانها تمام در حقوق•میشود

٣

تاریخچه اعالمیه انتشار با بیمار حقوق منشور تدوین براي حرکت انگیزه

مردم آن در که شد آغاز1947 سال در بشر حقوق جهانی و بهداشتی خدمات به دسترسی براي حقوق برابري خواستار.شدند اجتماعی

کرد منتشر را بیمار حقوق اعالمیه که اي حرفه گروه اولین.بود 1959 سال در پرستاري ملی اتحادیه

حقوق الیحه آمریکا هاي بیمارستان انجمن 1973 سال در عنوان تحت را مستند و اجرایی هاي مثال همراه به بیمارانکرد منتشر بیماران حقوق الیحه

٤

-1995 لیسبون اعالمیه ( پزشکی جهانی انجمن بیمار حقوق منشور1981( جهانی بهداشت سازمان اروپایی اجالس بیمار حقوق بیانیه ي

)1994 آمستردام()2002 رم،( اروپا بیماران حقوق منشور

٥

بیمارتاریخچه ي بیانیه هاي حقوق حقوق بیمار در بیانیه هاي بین المللی

تاریخچه ي بیانیه هاي حقوق بیمار حقوق بیماران در آمریکا

1973( آمریکا بیمارستان هاي انجمن بیمار حقوق منشور•)1992 نظر تجدید

نظام مجوزهاي صدور کمیسیون بیمار حقوق منشور•)1994 آمریکا( سالمت

٦

تاریخچه ي بیانیه هاي حقوق بیمارمنشور حقوق بیمار در کشورهاي جهان

üمنشور حقوق بیمار در مالزيüمنشور حقوق بیمار در هنگ کنگüمنشور حقوق بیمار در نیوزلندüمنشور حقوق بیمار در ایتالیاüمنشور حقوق بیمار در اسلوواکیüمنشور حقوق بیمار در افریقاي جنوبیüمنشور حقوق بیمار در کاناداüمنشور حقوق بیمار در ایران ٧

حقوق بیمار در ایرانتوسط وزارت بهداشت ، درمان 1380منشور حقوق بیمار در سال •

.بند بود 10و آموزش پزشکی تدوین گردید که شامل این منشور داراي کاستی هایی بود لذا بررسی مجدد در زمینه ي •

محورهاي حقوق بیمار صورت گرفت و منشور جدید در آبان ماه توسط وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی به 1388سال

.تمامی دانشگاه ها ابالغ گردید

٨

: مراحل تدوین موجود منابع جامع مرور•میدانی مطالعات •بیمار حقوق منشور اول نویس پیش تدوین•نظران صاحب از اي مکاتبه سنجی نظر•بیمار حقوق منشور دوم نویس پیش تدوین•نظران صاحب از ) اي مصاحبه( حضوري سنجی نظر•بیمار حقوق منشور سوم نویس پیش تدوین•ایران در بیمار حقوق منشور مشورتی کارگاه برگزاري• و درمان بهداشت وزارت گذاري سیاست شوراي در طرح•

پزشکی آموزش ٩

١٠

:ترکیب کارگاهüتاالسمی، مزمن، روانی بیماران ( بیماران از حمایت هاي انجمن نمایندگان

)هموفیلیüپزشکی نظام سازمان نمایندگانüمنتخب پرستارانüمنتخب پزشکانüمنتخب حقوقدانانüپزشکی اخالق کارشناسانüمسلح نیروهاي درمانی خدمات بیمه نماینده

١١

جمع بندي و اعمال نظرات و تهیه پیش نویس چهارم منشور حقوق

بیمار به همراه راهکارهاي عملیاتی کردن هر کدام از حقوق پیشنهادي

١٢

منشور حقوق بیمار

مقدمه•بینش و ارزش•محورهاي پنجگانه حقوق •راهکارهاي عملیاتی کردن حق پیشنهادي•

١٣

مقدمه بین فعاالنه مشارکت نیازمند کارآمد سالمت نظام•

.می باشد سالمت خدمات کنندگان ارائه و گیرندگان و شخصی ارزش هاي به احترام صادقانه، و مناسب ارتباط الزمه ي موجود، تفاوت هاي به نسبت حساسیت و حرفه اي ارکان از یکی به عنوان .است بیمار از مطلوب مراقبت براي نهادي باید بیمارستان ها سالمت، خدمات ارائه ي خانواده ي بیمار، مسؤولیت هاي و حقوق به احترام و درك .باشند مراقبت کنندگان سایر و پرستاران پزشکان، آنان،

و بوده واقف مراقبت اخالقی جنبه هاي به باید بیمارستان ها .گذارند احترام آن به١٤

مقدمه به بستگی حدودي تا درمان مثبت نتایج از بیمار مندي بهره و مراقبت اثربخشی•

سابقه ي به مربوط اطالعات بیماران است شایسته .دارد بیمار مسؤولیت پذیري به مربوط مطالب سایر و داروها مصرف بیمارستان، در شدن بستري بیماري ها، روند در تغییر هرگونه از و دهند گزارش صادقانه طور به را سالمتی وضعیت.بپرهیزند خود مسئول پزشک اطالع بدون درمانی

مناسب تعامل سایه در است امیدوار پزشکی آموزش و ،درمان بهداشت وزارت• به احترام و خود وظایف به نسبت سالمت خدمات گیرندگان و دهندگان ارائه این بر .گردد تامین ممکن سطح باالترین در جامعه سالمت ،دیگري حقوق به و خدمات این گیرندگان حقوق تبیین هدف با بیمار حقوق منشور اساس :است گردیده تنظیم ذیل شرح

١٥

بینش و ارزش .باشند می ها انسان کرامت به احترام و حفظ به متعهد جامعه افراد یکایک•

قانون اساس بر .است برخوردار اي ویژه اهمیت از بیماري شرایط در امر این اسالمی جمهوري نظام پایه اصول از انسانی واالي کرامت به توجه اساسی افراد یکایک براي را درمانی بهداشتی خدمات است موظف دولت و بوده بر مبتنی و عادالنه باید سالمت خدمات ارائه اساس این بر .کند تأمین کشور .پذیرد صورت بیماران انسانی کرامت رعایت و حقوق به احترام

و اسالمی فرهنگ بر مبتنی و انسانی واالي ارزشهاي به توجه با منشور این• با و سالمت خدمات گیرندگان تمامی ذاتی کرامت برابري پایه بر و ایرانی گیرندگان و کنندگان ارائه میان انسانی رابطه تحکیم و ارتقا ، حفظ هدف.است شده تنظیم سالمت خدمات

١٦

منشور حقوق بیمار در ایران.دریافت مطلوب خدمات سالمت حق بیمار است: محور اول•اطالعات باید به نحو مطلوب و به میزان کافی در : محور دوم•

. بیمار قرار گیرداختیارحق انتخاب و تصمیم گیري آزادانه بیمار در دریافت : محور سوم•

. خدمات سالمت باید محترم شمرده شودارائه خدمات سالمت باید مبتنی بر احترام به حریم : محور چهارم •

. خصوصی بیمار و رعایت اصل رازداري باشددسترسی به نظام کارآمد رسیدگی به شکایات حق : محور پنجم •

. بیمار است١٧

.مطلوب خدمات سالمت حق بیمار استدریافت : محور اول

شایسته شان و منزلت انسان و با احترام به ارزش ها، اعتقادات فرهنگی و ) 1-1•. مذهبی باشد

. بر پایه ي صداقت، انصاف،ادب و همراه با مهربانی باشد) 2-1•فارغ از هرگونه تبعیض از جمله قومی، فرهنگی، مذهبی، نوع بیماري و ) 3-1•

. جنسیتی باشد. بر اساس دانش روز باشد) 4-1•.مبتنی بر برتري منافع بیمار باشد) 5-1•. توزیع منابع سالمت مبتنی بر عدالت و اولویت هاي درمانی بیماران باشد) 6-1•

١٨

.مطلوب خدمات سالمت حق بیمار استدریافت : محور اول

مبتنی بر هماهنگی ارکان مراقبت اعم از پیشگیري، تشخیص، درمان و ) 7-1•.توانبخشی باشد

به همراه تامین کلیه امکانات رفاهی پایه و ضروري و به دور از تحمیل درد و ) 8-1•. رنج و محدودیت هاي غیر ضروري باشد

توجه ویژه اي به حقوق گروه هاي آسیب پذیر جامعه از جمله کودکان،زنان ) 9-1•باردار، سالمندان، بیماران روانی، زندانیان، معلوالن ذهنی و جسمی و افراد بدون

.سرپرست داشته باشد. در سریعترین زمان ممکن و با احترام به وقت بیمار باشد) 10-1•با در نظر گرفتن متغیرهایی چون زبان، سن و جنس گیرندگان خدمت ) 11-1•

. باشد١٩

.مطلوب خدمات سالمت حق بیمار استدریافت : محور اول، بدون توجه به تأمین هزینه ي )اورژانس(در مراقبت هاي ضروري و فوري ) 12-1•

. بر اساس ضوابط تعریف شده باشد) الکتیو(در موارد غیرفوري. آن صورت گیرد، در صورتی که ارائه خدمات ) اورژانس(در مراقبت هاي ضروري و فوري ) 13-1•

مناسب ممکن نباشد، الزم است پس از ارائه ي خدمات ضروري و توضیحات الزم، . زمینه انتقال بیمار به واحد مجهز فراهم گردد

در مراحل پایانی حیات که وضعیت بیماري غیر قابل برگشت و مرگ بیمار ) 14-1•منظور از آسایش . قریب الوقوع میباشد با هدف حفظ آسایش وي ارائه گردد

کاهش درد و رنج بیمار، توجه به نیازهاي روانی، اجتماعی، معنوي و عاطفی وي و بیماردر حال احتضار حق دارد در آخرین . خانواده اش در زمان احتضار می باشد

. لحظات زندگی خویش با فردي که می خواهد همراه گردداحتضار به وضعیت بیماري غیر قابل عالج و غیر قابل برگشت اطالق می شود که -•

.مرگ قریب الوقوع اجتناب ناپذیر است٢٠

پیش نویس منشور پیشنهادي حقوق بیمار در ایران

.دریافت مطلوب خدمات سالمت حق بیمار است: محور اول•اطالعات باید به نحو مطلوب و به میزان کافی در اختیار : محور دوم•

. بیمار قرار گیردحق انتخاب و تصمیم گیري آزادانه بیمار در دریافت : محور سوم•

. خدمات سالمت باید محترم شمرده شود

ارائه خدمات سالمت باید مبتنی بر احترام به حریم : محور چهارم •. خصوصی بیمار و رعایت اصل رازداري باشد

دسترسی به نظام کارآمد رسیدگی به شکایات حق بیمار : محور پنجم •. است

٢١

اطالعات باید به نحو مطلوب و به میزان کافی در : محور دوم. اختیار بیمار قرار گیرد

:محتواي اطالعات باید شامل موارد ذیل باشد ) 1-2•مفاد منشور حقوق بیمار در زمان پذیرش ) 1-2-2•

ضوابط و هزینه هاي قابل پیش بینی بیمارستان اعم از خدمات ) 2-1-2•درمانی و غیر درمانی و ضوابط بیمه و معرفی سیستم هاي حمایتی در

زمان پذیرش

نام، مسؤولیت و رتبه ي حرفه اي اعضاي گروه پزشکی مسئول ) 3-1-2•ارائه مراقبت از جمله پزشک، پرستار و دانشجو و ارتباط حرفه اي آن ها

با یکدیگر٢٢

باید به نحو مطلوب و به میزان کافی در اطالعات : محور دوم. اختیار بیمار قرار گیرد

روش هاي تشخیصی و درمانی و نقاط ضعف و قوت هر روش ) 4-1-2•و عوارض احتمالی آن ، تشخیص بیماري، پیش آگهی و عوارض آن

و نیز کلیه ي اطالعات تأثیر گذار در روند تصمیم گیري بیمار

نحوه ي دسترسی به پزشک معالج و اعضاي اصلی گروه ) 5-1-2•پزشکی در طول درمان

.کلیه ي اقداماتی که ماهیت پژوهشی دارند) 6-1-2•ارائه آموزش هاي ضروري براي استمرار درمان ) 7-1-2•

٢٣

باید به نحو مطلوب و به میزان کافی در اطالعات : محور دوم. اختیار بیمار قرار گیرد

:نحوه ي ارائه اطالعات باید به صورت ذیل باشد ) 2-2•اطالعات باید در زمان مناسب و متناسب با شرایط بیمار از جمله ) 1-2-2•

اضطراب و درد و ویژگی هاي فردي وي از جمله زبان، تحصیالت و توان درك :در اختیار وي قرار گیرد، مگر این که

تأخیر در شروع درمان به واسطه ي ارائه ي اطالعات فوق سبب آسیب به بیمار -•در این صورت انتقال اطالعات پس از اقدام ضروري، در اولین زمان . (گردد

.) مناسب باید انجام شودبیمار علی رغم اطالع از حق دریافت اطالعات، از این امر امتناع نماید که در این -•

صورت باید خواست بیمار محترم شمرده شود، مگر این که عدم اطالع بیمار، وي . یا سایرین را در معرض خطر جدي قرار دهد

بیمار می تواند به کلیه ي اتصویر طالعات ثبت شده در پرونده ي بالینی ) 2-2-2•خود دسترسی داشته باشد و آن را دریافت نموده و تصحیح اشتباهات مندرج در

. آن را درخواست نماید ٢٤

پیش نویس منشور پیشنهادي حقوق بیمار در ایران.دریافت مطلوب خدمات سالمت حق بیمار است: محور اول•اطالعات باید به نحو مطلوب و به میزان کافی در اختیار : محور دوم•

. بیمار قرار گیردحق انتخاب و تصمیم گیري آزادانه بیمار در دریافت : محور سوم•

. خدمات سالمت باید محترم شمرده شود

ارائه خدمات سالمت باید مبتنی بر احترام به حریم : محور چهارم •. خصوصی بیمار و رعایت اصل رازداري باشد

دسترسی به نظام کارآمد رسیدگی به شکایات حق بیمار : محور پنجم •. است ٢٥

و تصمیم گیري آزادانه بیمار در دریافت خدمات حق انتخاب : محور سوم. سالمت باید محترم شمرده شود

:محدوده انتخاب و تصمیم گیري درباره موارد ذیل می باشد) 1-3•

انتخاب پزشک معالج و مرکز ارائه کننده ي خدمات سالمت در ) 1-1-3•

چارچوب ضوابط

انتخاب و نظر خواهی از پزشک دوم به عنوان مشاور ) 2-1-3•

شرکت یا عدم شرکت در پژوهش هاي زیستی با اطمینان از اینکه ) 3-1-3•. تصمیم گیري وي تأثیري در تداوم و نحوه دریافت خدمات سالمت ندارد

قبول یا رد درمان هاي پیشنهادي پس از آگاهی از عوارض احتمالی ناشی ) 4-1-3•از پذیرش یا رد آن مگر در موارد خودکشی یا مواردي که امتناع از درمان شخص

.دیگري را در معرض خطر جدي قرار می دهد

٢٦

آزادانه بیمار در دریافت خدمات حق انتخاب و تصمیم گیري : محور سوم. سالمت باید محترم شمرده شود

اعالم نظر قبلی بیمار در مورد اقدامات درمانی آتی در زمانی ) 5-1-3•که بیمار واجد ظرفیت تصمیم گیري می باشد ثبت و به عنوان راهنماي

اقدامات پزشکی در زمان فقدان ظرفیت تصمیم گیري وي با رعایت موازین قانونی مد نظر ارائه کنندگان خدمات سالمت و تصمیم گیرنده

.جایگزین بیمار قرار گیرد

٢٧

انتخاب و تصمیم گیري آزادانه بیمار در دریافت خدمات حق : محور سوم. سالمت باید محترم شمرده شود

:شرایط انتخاب و تصمیم گیري شامل موارد ذیل میباشد) 2-3•انتخاب و تصمیم گیري بیمار باید آزادانه و آگاهانه ، مبتنی بر ) 1-2-3•

.باشد) مذکور در بند دوم(دریافت اطالعات کافی و جامع

پس از ارائه اطالعات، زمان الزم و کافی به بیمار جهت ) 2-2-3•. تصمیم گیري و انتخاب داده شود

٢٨

پیش نویس منشور پیشنهادي حقوق بیمار در ایران.دریافت مطلوب خدمات سالمت حق بیمار است: محور اول•اطالعات باید به نحو مطلوب و به میزان کافی در اختیار : محور دوم•

. بیمار قرار گیردحق انتخاب و تصمیم گیري آزادانه بیمار در دریافت : محور سوم•

. خدمات سالمت باید محترم شمرده شود

ارائه خدمات سالمت باید مبتنی بر احترام به حریم : محور چهارم •. خصوصی بیمار و رعایت اصل رازداري باشد

دسترسی به نظام کارآمد رسیدگی به شکایات حق بیمار : محور پنجم •٢٩ .است

خدمات سالمت باید مبتنی بر احترام به حریم ارائه : محور چهارم . خصوصی بیمار و رعایت اصل رازداري باشد

رعایت اصل رازداري راجع به کلیه ي اطالعات مربوط به بیمار ) 1-4•.الزامی است مگر در مواردي که قانون آن را استثنا کرده باشد

در کلیه ي مراحل مراقبت اعم از تشخیصی و درمانی باید به حریم ) 2-4•ضروري است بدین منظورکلیه ي . خصوصی بیمار احترام گذاشته شود

.امکانات الزم جهت تضمین حریم خصوصی بیمار فراهم گردد

٣٠

خدمات سالمت باید مبتنی بر احترام به حریم ارائه : محور چهارم . خصوصی بیمار و رعایت اصل رازداري باشد

فقط بیمار و گروه درمانی و افراد مجاز از طرف بیمار و افرادي که به ) 3-4•. حکم قانون مجاز تلقی می شوند میتوانند به اطالعات دسترسی داشته باشند

بیمار حق دارد در مراحل تشخیصی از جمله معاینات، فرد معتمد ) 4-4•همراهی یکی از والدین کودك در تمام مراحل . خود را همراه داشته باشد

درمان حق کودك می باشد مگر اینکه این امر بر خالف ضرورت هاي . پزشکی باشد

٣١

پیش نویس منشور پیشنهادي حقوق بیمار در ایران.دریافت مطلوب خدمات سالمت حق بیمار است: محور اول•اطالعات باید به نحو مطلوب و به میزان کافی در اختیار بیمار : محور دوم•

. قرار گیرد

حق انتخاب و تصمیم گیري آزادانه بیمار در دریافت خدمات : محور سوم•. سالمت باید محترم شمرده شود

ارائه خدمات سالمت باید مبتنی بر احترام به حریم خصوصی : محور چهارم •. بیمار و رعایت اصل رازداري باشد

. دسترسی به نظام کارآمد رسیدگی به شکایات حق بیمار است: محور پنجم • ٣٢

به نظام کارآمد رسیدگی به شکایات حق بیمار دسترسی : محور پنجم . است

هر بیمار حق دارد در صورت ادعاي نقض حقوق خود که موضوع ) 1-5•این منشور است، بدون اختالل در کیفیت دریافت خدمات سالمت به

. مقامات ذي صالح شکایت نماید

بیماران حق دارند از نحوه رسیدگی و نتایج شکایت خود آگاه ) 2-5•.شوند

خسارت ناشی از خطاي ارائه کنندگان خدمات سالمت باید پس از ) 3-5•.رسیدگی و اثبات مطابق مقررات در کوتاه ترین زمان ممکن جبران شود

٣٣

٣٤

در اجراي مفاد این منشور در صورتی که بیمار به هر دلیلی فاقد ظرفیت •بر -مذکور در این منشور -تصمیم گیري باشد، اعمال کلیه ي حقوق بیمار

البته چنان چه . عهده ي تصمیم گیرنده ي قانونی جایگزین خواهد بودتصمیم گیرنده ي جایگزین بر خالف نظر پزشک، مانع درمان بیمار شود،

پزشک می تواند از طریق مراجع ذیربط درخواست تجدید نظر در . تصمیم گیري را بنماید

چنانچه بیماري که فاقد ظرفیت کافی براي تصمیم گیري است، اما میتواند در •بخشی از روند درمان معقوالنه تصمیم بگیرد، باید تصمیم او محترم شمرده

. شود

٣٥