illustri lyceo uesaliensi, pr^side

D. D. DISSERTATIO ACADEMICA,

SISTENS

QYAM

CONSENS. EXP FRIENT. FACULT. MEDICAE IN ILLUSTRI LYCEO UESALIENSI,

PR^SIDE VIRO NOBILISSIMO ATQUE EXPERIENTISSIMO,

Dn. Doct

EO VITE AURATO DE STELLA POLARI, S:je Rue Mitis ARCHIATRO,

Mepic. et Botan. PROFESSORE Reg. et Ord. Acad. Scient. Upsal. Holm. Petropol. Berol.

Imp. Nat. Cur. Londin. Monspel. Tolos. et Florent. SOCIO.

PUBLICO EXAMINI DEFERT

OLAVUS REINH. ALANDER, WESTMANNUS.

IN AUDITORIO CAROL. MAJ. AD DIEM V// CL/ irr lL ANNI MDCCLXH. 31- a A. a, m. s. :.

s

UPSALIiE.

MONSIEVR

LIEUTENANT d’ Infanterie, SEIGNEUR des forges de Carmansbo & des terres d’Ekn6.,

✓

\

MOtvSIELR, / •

Apres avoir honore de Vos bonnes graces, depuis fi long tems, cclui

a qui je dois la vie, Vous trouvcrez, f efpere* tout naturel, que la confiance en

Votre

Votre bontes aufli bien que le refpeft qaii en eft infeparable, palle de Pere au fils. Dans cettedouce penfee, Monfieur, je ne faurois craindre de Vous depiaire,en met- tant Vctre Nom a la tete de ces feuilJes, les premices de mes etudes academiques. Pcrmectez qu’ dies marquent, a qu icon que les veut du moins regarder, les refpectu- eux fentimens de mon coeur, & le par. fait devouement, avec le quel je forai toute ma vie

MONSIEUR

*

T otre tr 's humile £? tres oheiffatit ferviteur \

OLAVE R. ALANDER.

BRUKS-PATRON vid Persbo och Prxfthyttar Bi*uW

Herr PETTER.’ ECKMAN, HANDELSMANNEN i Stockholm,

Hetr ISAAC WESTBERG, TULLF6RVALTAREN vid Hora Sjomllen

i Scockholm,

Herr PETTER T6RNGREN, SKIEPS CLA

Herr PETTER MINE GUNSTIGE HERRAR

Ayfed defto ftorre fog har jag latit teckna Edra ta mitt lilia Acaacmilka arbete, fom J al-

hets prof cmot mig ale ifrSn de fpadafte aren raknas eller nog vardigt omcalas. Uptagen der- t§lk af mia arkanflo-fulla valmening och en for- alt framgent innefluter fig i Eder vanliga gunft. nen for Edeft val upfanda trogna fuckar, under lefya

MINE GUNSTIGE HERR ARS

hdmiuke OLOF REINH.

KYRKIOHERDEN

Herr Mag OLOF ECKMAN, HANDELSMANNEN i Stockbolm,

'Herr PETTER REINKE, RaDMANNEN i KSping,

Herr ISAAC ECKMAN, i- ■ S *' ' ' V * ,. * ^ f T. v

RFRAREN,

ALANDER, morbr6der och farbr6der.

vSrda namn, Mine Gunftige Herrar, framfor det- tid tagit en om dehl i min valgSng. Edra Huld- aro flera och {torre, Sn at de kunde af mig up* fere , Gunftige Herrar, detta endaft fSfom en fakran om min beftandiga undergifvenhet; fom Jag fkal emedlertid aldrig trdttna att til Forfy- dett jag har den Aran att med vordnad fram-

MORBRODERS OCH FMBRODERS

Ijenare ALANDER.

Fvrjilingtn. Frambares.

For. Min. Fader.

Radmannen. I. Koping.

Herr. MARTIN. ALANDER. Tolke. Skrift. Denna.

Min. Tackfamhet.

Mot, Bafici. Valgo rare.

Min. Onfkan.

Om. Lif. Och. Valfignelfe.

Min. Forefats.

At. I. Vdrket. Vara.

Defs. Lydigfte. Son.

D. D.

Qorpus humanum duabus conflat parti¬ bus, ex fyftemate nervofo, cerebro nem¬ pe cum medulla oblongata & nervis, atque ex partibus folidis fibrofis & flui¬ dis in his contentis. Fluida & folida

haec illis nutrimenta praebent, illae vero his vigorem, motum & aSHonem fubminiflrant. Ingerenda pro fuis quodque qualitatibus in utrasque agunt, atque ut animalia feleftum faciant ingerendorum , ad ipfum aditum collocata funt organa guftus & olfa- ftus, quibus fapida & odorata Tbllicite difeernant.. Sapida agunt in fluida & folida eaque variant, non vero fyftcma cerebri. Odorata volatilia agunt in cerebrum, fed folida & fluida, ceteris paribus, non mutant, nifl mediate ciendo motum in fyfte¬ mate nerveo. Mirum Naturae eft pheenomenon, quod, ubi Dulcia aut Acria, Acida aut Amara, Vifcofa aut Salfa, Pingvia autSdpdca, Aquofa aut Sicca ingerimus, ne minima quidem in cogitatio¬ nibus noftris oriatur variatio ; ubi vero volatilia •

•

s ( *■$ .

Fragrantia aufc Tetra aut fpirituofa adfunaimus, de omnibus fere aliter,quam antea,jiidicamus.Pofterior haec a££io valde nobis ohfeura eft & explicatu diffi¬ cilis, quum Phyfiologi nondum fatis explanate de¬ finire valuerint aftiones fyftematis nervali; fi vero e pofteriore procedimus & eflfe&us inebriantium experientia duce examinamus, phcenomena depre¬ hendimus maxime admiranda.

' "§• I- Inebriantia vulgo dicuntur ea, qttfc ita agunt

in fyfierna nervofum,uc hoc non tantum in actio¬ ne Motus, fed etiam in aftione Sentiendi varietur* Quas hoc efficiunt, particulae funt fubtiliffimae & leviffimas, utpote quae ex vegetabilibus quafi per halitum adfcend-ant., vel arte chymica fermentan¬ do maxime fubdlifatte funt & fpirituofe vocantur. Quomodo hae nervos adQci-ant & excitent quotidia¬ na oitendit experientia in iis, qui deliquio corre¬ pti mortuis jacent finailes , fed admoto naribus lpiritu falis amoniaci vei aceto aut vino, vel edam plantis fragrantibus, ab orci faucibus quafi revo¬ cantur, dum nudi in iinu frontis nervi a fpirituo- fis vivificantur & exftimulantur. Pari modo ubi pars aliqua corporis contufa, fugiliata aut inflam¬ mata eft, refolventia adplicant Chirurgi, qux fpi¬ rituofa funt aut fragrantia volatilia, quse fuo hali¬ tu corpus intrant, nervisque femimortuis vitam inflant, quo fit, ut actio victe in ea parte fanitatem reftituat; contra,fi quis vehementi dolore aut con¬ flanti pervigilio laborat, Medici tetra propinant, ut

papa-

# ) 9 ( #

papaverina, vel ea edam excerne adplicant, ut Anethum* Crocum; Myrifficam, ad producen¬ dum fomnum.

§. H. Verum latior fe heic aperit campus, quam ut'

eidem emetiendo par forem, fi exempla, quas ex¬ cogitari pofftmt, omnia fecutus, cunflos ejus rc- ceuus lulirare vellem. Suffecerit mihi in praefert- ti paucis confideraffe effeffcum mirabilem, quem producunt inebriantia proprie fic di£fca. Nullx fe¬ re nationes deftituuntur inebriantibus, quibus las- fad, enervad, triftes, remiffiores animum folari corpusque reficere folent. Hxc vires tum corpo¬ ris, tum animi cito reparant, id quod tardius & nec fine ambagibus cfculenta efficiunt & ne fic quidem adeo futficienten Quamprimum enim in¬ ebriandum aliquod fumitur illico vires augefeunt, cor pulfat alacrius, lafiitudo perit, corpus incalefcit; animus fit lxdor & ad res gerendas promtiar,

§. IO. Nos Europxi diaetetice potiflimum utimur in¬

ebriantibus fermentatis, ut Cercvifia, Vino & Spi¬ ritibus deftiliatis, ubi pharmaco, ejusmodi gratum conciliare faporem (ludemus. Aliae autem gentes, inprimis orientales, inebriantibus maxime deditae, vehiculum minus, curant.

NATIVA inebriantia plurima quidem cogni¬ ta funt, fed plura tamen adhuc ignota, qux in plerisquc plantis tetris inveniuntur.

a) OPIUM eft fuccus la£letis;ia fole infpifT&tus,ex £ faucia-

# ) io ( #:

fauciatis immaturis capfulis Papaveris- /omniferiy qua propter opio conferuntur agri in regno Tur¬ cico & vicinis terris. Tureas olirn hoc magis quam hodie abufifunt,qui id a grano ed drachmam usque fumunr, prout longiori ufu in confvetudine n celfit naturalem. Hoc pellit curas, mcertitiam & peri¬ culorum metum, excitat hilaritatem, rifum, obli¬ vionem, (hiltitiam, furorem , quam ob rem etiam Imperatores eorum fxpe militibus in aciem edu¬ cendis, drachmam opii viritim prsebent, ut ho¬ rtem imperterriti adgrediantur. Jurto autem ma¬ jor dofis (i accipiatur, pupillas dilationem, rubo¬ rem faciei, balbutiem, ffngufcum, maxillae relaxa¬ tionem & alia ejusmodi mala gignit. Qui Phar¬ maco hoc: heroico diu abufi funt, hebetes inde fi¬ unt fncurii, ftupidif elingues, macilenti,- melan¬ cholici, tremuli'pracoci fene&ute ; fed rationi con¬ venienter ufurpatum heroicum ert medicamentum & diaetetice recreat validius, quam ullum aliud huc usque cognitum, nec alio pharmaco perfeftioreni pae em umquam expertas eft Jones de opio.

b) PEGANUM HarmaUcujus femina in foris venalia affumunt Turea, inebriant, Auflore Bellonio in itinerario ,, qui refert Imperatorem Solimannnm vefei femine folitum (Tefte Jovio), ignorans quale effer, quod voluptatem adferret re¬ rumque moleftarum memoriam tolleret. Ex hoc

. femine forte Bolus erat, quem Kaempherus apud Perfas in convio affumfit, unde gaudio inexplebi¬ li,, quali antea nunquam,, implebatur, inde am-

J plexus,,

£ . _ & ) II '( #

plexus, rifus, jocusque 8zc. at finita coena, dum adfcendiffet equum, virtus aliam ideam ipfius ce¬ rebro inplantabat, haud aliter ac fi Pegafo iri fidens volitaffet per nubes & colorati (fimos Iridis arcus, ac fi cum Diis ceenafTet; craftino die oblitus gefto* rttm omnium.

cj MASLAC Turearum feu Bangve Perfarum conficitur ex Canabis fat jvw maris poHine cribrato S: cum fputo in trochi icos redacto,' vel fequenti modo: Rec. Foliorum Cannabis contui. M. ij, af¬ funde aquam frigidam in vafe claufo, exprime pa¬ rum , iteretur, nova aqua adjiciatur, pulvis lava¬ tus effundatur in vas teftaceum non cru (latum., a* gitetur piftiilo paulatim affundendo aquam recen¬ tem continuo rotando; hic liquor filtretur per lin¬ teum & fervetur colatus virefeens. Hic ad libr. S propinatus facit hilaritatem cum temulentia.

d) BANGVE Indorum ex Hthifci SctMariffrt, (te fle Hermanno in Mater. Medie.) foliis pari fe¬ re methodo conficitur, vel etiam folia hujus in

. pulverem teruntur, qui elixatur cum Oryza & bu¬ tyro in eundem finem.

r) DATUR/E feminibus multum Tureae ab¬ utuntur , cujus plures funt fpecies , qux ad effectum variant, & certo modo propinata eam adferunt fumentibus ftupiditatem, ut ad fceiera qmr patrantur , animum non attendant, nec, fobrii fafti, eorum recordari queant, & quamvis fur, domino fpeffante impudenti rapina peram fpoliaret, is tamen hoc veneno inebriatus

B 2> inju-

\

) 12 ( < . v

injuftum hoc effe non intelligat, nec poftmodum in hujus rei memoriam inanimum revocet,& adul¬ teri ipfi fpe£tantibus maritis, thalamum foedare audeant, ab ira illorum pariter ac memoria fecuri. Meretricem fu i fle ferunt, qux feminis hujus infufo nobiliores intoxicaverit puellas & falaces admiferic juvenes, unde fecuta conceptio virginibus plane ignoratis, anicula vero, re comperta, vivi com- hurio juftas dedit poenas.

/) P1NANG Indorum Mafticatorium familiare conficitur ex foliis Piperis in cucullum convolutis * quibus inditur nucis Areca immaturse lamella cum momento Calcis viv*e; hoc Mafticatum prolicit fa- livam, corroborat gingivas, tingit dentes rubros, os grato halitu commendat; immatura nux Are- cx cerebrum leviter inebriat.

g) HYOSCYAMI nigri radices fsepe verno tempore inter p&ftinacas le£be atque comeftae ho-" mines ebrios, ftultos, furiofos, diverfo modo, pro cuiusque indole, fecerunt.

' b) HYOSCYAMUS Fhyfaloides, qui crefeit in Afia orienti, mifceri poterit potione quacunque* & qui hujus infufum biberunt, temere effutire di¬ cuntur, quod quisvis eos interrogaverit, etiam fi maxime id arcanum foret, ex relatis au&oris Heintzellmanni.

i) BellaDonnay Atropge fpecies virofa* clufit multoties pueros Baccarum avararum,qui comeftis fruftibus furibundi, tanquam ab A£tca baccis, in- fonaverunt*

k) MIL-

# ) i-3 ( &

k) MILLEFOLIUM cum Humula cereviffas mjeflum, reddit cerevifiam inebriantem & potato¬ res fere infanos. Flor. Svec. 2. n. 770.

/) SCLAREA & MELISSA in eundem effe- ftum cerevifix infunditur a Germanis & Aoglis*

m) CROCI vis laetificandi & rifus affiduos ci¬ endi antiquiffima eft & nobiliffima, etiam ex obfer- vationibus rccentiorum.

71) LOLIUM annum, Hordeo immixtum pro cereviGa confifcenda, potatores fcotomos, ftultos & temulentos reddit*

6) TABACUM ab infveds in fumo bauftum vertiginem, temulentiam aliaque incommoda af¬ fert, ut vulgo notiffimum.

p) BARBI Cyprini ova comefla facere temu¬ lentiam, nec non titubationes, teftantur auctoresy fed eum hxc nobis peregrina ea miffa facimus.

i V. ARTIFICIALIA inebri a mia fum fpiritus qui¬

cunque, fermentando producti ex plantis, alioqum minime inebriantibus.

q) CEREVISIA quaevis ex Hordeo aut Tritico, fimilibusque feminibus cofta & fermentata frequens cft Europteis.

r) VINUM eftfuccuse baccis Vitis aut alrisqur- buscunque fruftibus carnofis expreflus & fermen¬ tatus; huc pertinet etiam CEDRA e Malo, Pyro,Pru¬ no, Sorbo, Crattego, Oxyacantha, Myrto, Corno, Moro, Punica, Ficu, Rhamno, Loto, Ceratonia, Anacardio &c. LACRYMiE Betulae, Palmae &c. fermentatae. - B j SPE

# ) i4 C ❖ s)' SPIRITUS defHlIati ex fhi£Hbus* inprimis e

plantis odoriferis 5 praevia femper fermentatione.

' ■ . ' . fv* A£tio ejusmodi fpirituoforom tam admiranda

ed , quam eximia , id enim efficiunt, quod aliud quodcunque efficere nequit: recte vero ii adhibita fuerint, nihil quidquam illis comparari poted; hinc Fo£':a etiam rnyftice eadem defcripferunc.

NECTAR Deorum potus caute bibendus eft, ubi horripilationes, laffitudines, tremores, immo curas,melancholiam,moe didam fugat; auget appeti* tum, digefiionem, circulationem,fomnum,calorem, coi orem,hilaritatem,ingenium; intemperantius vero ii bibatur, mufculi non anfcultant, fed vacillant & tremunt; rifus copiofus.; objecta duplicantur, lo¬ co non fup fiduntur, longius feu propius judo lo¬ cantur; modum omnem fi tranfilias, importabit ftultitiam, balbutiem, fingultum, vomitum, fopo- res, apoplexiam, donec membra, loquela, a&i9- nes humanae ceflant & Irefiones graviffimae non fen- tiuntur.

NEPENTHES nobile, oblivionem trifida e vc- niamque adferens. Piin. ,hift. mund. XXV: 11. potus fuit veteribus ejusdem naturae cum nodris inebriantibus, & aliquod forte eorum. Cum Re¬ gina Helena, amiiTo regno, coniuge, liberis bo- nisque omnibus, ad Regem /Egypti Protheum pedibus v-epiret, feque omnium mi ferri mam e (Te quereretur, nec folatium admitteret ullumy cor¬ pus ejus balneari aqua lavandum curavit & nepen-

thes

# ) is C # '

tbes- non nihil ipfi propinavit, unde doloris illa oblivifci, fluxa & inania mundi contemnere, jo¬ cari & ridere ccepit. Homer. OdylT.

Nepenthes ftatim injicit medicamen Jacebo, Ira cunciorumque maiorum oblivia ducens. Hoc fi quis mixtum Cyatho perfumferit, ille. Luce ijia nunquam lacrymas effundat obortas, Non (i vel facio genitor decedat uterque Nec fratrem liatumque vigentis cufpidi ferre Ante oculos fi transfigat truculentior hoftis.

MEDEA /Efonem, fenio confeStum, hoc forte, nec alio , ufa medicamento ad juvenile revocavit robur.

CIRCE, quae focios Ulyffis mutavit in fues & alia bruta, deferibitur a Poetis ad pingendam ebri¬ etatem in gente medicatis poculis non adfveta, qua capti brutorum inftar fordide agebant, de itinere perficiendo parum folliciti. UlyiTes autem Allio five Mercurii Moly praemunitus inebriationem vi¬ tavit.

§.. VI. \ METEMPSYCHOSiN feu transmigrationem

animarum credebant Pythagorei, atque etiamnum credunt, qua ftatuitur animam, corpore egreflam humano, aiiud intrare animal, eo momento natum, atque tandem poli varias, migrationis vices in ho¬ minem redire, unde quoque fumma cavent reli¬ gione, ne vel ab ipfis vel ab aliis, ullum animal, immo ne minutiffimum quidem infeftum, necetur, verentes ne forte parentum aut majorum anima

. ibi

$ ) xtf ( &

ibi jam fuant habeat fedem. In hanc forte opinio¬ nem eo induffi fiunt, quod cum aliis multis, illis, imprimis qui humanas pingunt formas* fingunt in humana facie expreffam cerni poffie alicujus bruti {imiiitudinem vrelut Iconis, tigridis, urfi, canis, accipitris &c. quae theoria diu regnavit apud vete¬ res PhyfionomffiaSy qui forte credebant, externum hunc oris habitum dependere ab anima, qux ab animali ejusmodi transmigraffiet iii hominem.

ALC HY MI ST J£ veteres Panaceas fuas, fcni- bus juventam reddituras, multum jactaverunt: fi quid vero hujusce virtutis confici poterit, hujus id oportet effe generis. Et fane fi efficere potia¬ mus, ut, reduCto fene, limina fepuicri calcante, ad gradum juvenis, hic effeCtus perfifteret, neque, ut vis hujus aeque ac potus ipfe, foret volatilis, fco* pum hunc effiemus affecuti, quem fub hac fakem hypothefi poffibilem videmus; unde etiam conclu¬ dimus, feneciutem non tantum confiftere in rigidi¬ tate folidorum, fed potius in laxitate & atonia fyftematis nerwfi.

SCALA ITATIS VII conftare ftatuitur gra¬ dibus :

'Senex frigidus, tardus, ebiiriofus, abftemius , triftis.

Vir temperatus, robuftus, fapiens, moderatus, tranquillus!

Juvent* calens, yigarofus, ratiocinaris, potator, hilaris.

Adotejcins trans fpifaiis fj agilis, garrulus. libidmofus. jocans.

Puer «epens, curfitans , memor, famelicus, ludens.

Infans fu dans, labens, balbutiens, ftultas, mutabilis*

fynlrj/o balneans, natans* ftupidus, dormiens, innocensi

. ❖ ) n ( ❖

Quod fi feni dederis Medeat pharmacoruTn hauftus aliquos, videbis eum per eosdem, quibus adfcenderac gradus, retro ferri, donec inimofub- fiftens repuerafcat.

; §. VII. Ut Phyfici veritates fuas experimentis fuper-

ftruunt, fic Medici quoque fuis placitis experimen¬ ta & obfervationes fubftemunt Ut igitur vivis coloribus depingatur miraculofus inebriantium ef¬ ferius , leriores in theatrum ejusmodi deducere lubet, ubi fuis oculis efferium videant. Itaque fequamini L. B., quasfo me ad Sellam vinariam. Heic extra portam offendo Senem optimum N. N.., in amplexus ejus ruo, & quod me pridem prolixe exceperit, gratias ago, meque in eo effe fignifico, ut eum invifam. Rogo ergo, dignetur in domum proximum mecum intrare ut ibi Termo¬ nes conferamus familiares. Is quaerit, quaenam fit domus: refpondeo, Bacchi templum ede, quo ex fufpenfa conftat hedera effigiem includente ob- efi Bacchi cornibus coronati, pedibus hircinis ocre- ati, dolioque iufidentis vinario. Senex meus fini- ftrum claudens latus xgre fequitur nae in fecretum Bacchi conclave, ubi foli confidere poffumus fami» liariflime confabulaturi.

Ingreffus, fenem feffum federe jubeo, qui an¬ nis, curis, laboribus, morbisque conferius, nu¬ tante capite, tremulis manibus, langvente animo & ftillante nafo quiefeit. Quasro quid novi ex A- . frica & relationibus publicis ? refpondct diu iam

G efle.

&■ ) 18 ( #

ede, quum nullas legerit ejusmodi relationes, quod nihil niu mala contineant, ntpote horrendas bello¬ rum procellas, vafiationes terrarum, hominumque innocentium indignas neces,

a) Cellariam voco Medeam NeEtareum liquo¬ rem pofcens, quo ZEfonem grandxvum in juven¬ tutem refiituit, unde futim cuique noftrum imple¬ ri jubeo poculum* Senex bibere abnuit: fed do¬ ceo hoc neftar ilia aetate ei non nocere, fed potius parce adhibitum cordiale eiTe pneftamilfimum, in- que ejus fanitatem totum ebibo \ ille demum poft multas preces futim viciffim haurit, Otlava vix horte pars inter fabulandum effluxit, quum nafus, fenis necatur, caput & manus firmantur, animus exhilaratur & ruga fenilis perit, paucis; de fepti- ma fcala aetatis in fexta?n defeendit, & de bello quod Europam jam mifcet, loqui incipit, memo¬ rans quam optabile foret ut belligerantes nationes pacem facerent, quum bellum dudum & terras ci¬ vibus & seraria opibus exhauferk, omniumque re¬ rum pretia mirum in modum auxerit.

b) Rogo Medeam, ut pocula adhuc impleat fuo iieftare atque in uxoris ejus honorem meum ebibo Cyathum; primum renuit, di&itans unum hoc poculum fibi fufficere, nec confveviffe fc plu¬ ra bibere; fed precibus adafius, ut pro hoc faltem icypho gratias agat, iterum fe pleno proluit pocu¬ lo. Tum vero video genas fenis palentes modico fuffundi rubore, mentem & judicium firmari, cor¬ pus incakfcere, aniniumque Iceta excitari alacrita¬

te»

& ) 19 C #

te. Ambulat & differk de ftrenua Regis Boruffiai fortitudine & Imperatoris Daunii lentis quidem, led cantis molitionibus: addit hoc vinum effe ad¬ modum generoium & praedandus, quam quod in cenopolis vulgo vendi iolet; jam enim ad quintum defcendit gradum.

c) Medea tertium infundit poculum (ego meum jam & deinceps aqua impleri jubeo) Cenex fe modici Bacchi munera translilire dicit, led ra¬ ro vinum tam excellens libi offerri, atque adeo pa. rum intereffc, plus an minus bibat. Faufta quae¬ vis familiae eius precamur, Cenex incalefcit, laeta¬ tur, totius belli decorium & bebandum commoda edifferit, ambulat alacriter cumque ancilla joca¬ tur j jam enim dudum in quarto eft gradu.

Unum adhuc poculum bibimus in memoriam - amicorum abferitium,& fatetur Cenex vinum per ali¬ quot annos Cibi non tam Capidum fuiffe, narrat fata Cuae juventutis & lufus, qui placuere quondam, lo¬ quitur indefinenter, fed non nifi de rebus ludicris & jocofis, ne momento quidem quiefeit, & facies jam plane rubet, nam tertum in defcenfujam at¬ tigi c gradum.

d) Addit puella poculum quintum, in faufta rerum bonarum omnia exhauriendum*, Cenex ve¬ ro, hoc e poto Cedere prteoptat, titubat grefiu, htefitat fermone, cui jam ordo nullus, nam in [e* eundo jam haeret gradu.

e) Ancilla poculum gratiarum agendarum adfert, quod ftatim ebibitur-, Cenex pallefcit, mutus

C 2 Cedet,

# ) 20 C ❖ fedet, dcin fupinns labitur, &, quae bibit,, vomi¬ ta reddit, ut manibus fit domum portandus, ca¬ ret enim fenfu, voce, nec ftare nec ulla ratione fe regere ipfe poteft, quia jam primum tenet asta¬ tis gradum..

Ulterius ad dexteram in veftibulo partem con* verfi , Theatrum Bacchi publicum ingrediamur, quomodo heic facra ejus celebrentur vifuri; fed audio extra fores boatu* hinnitu, ftrepitu. grun-

< .ni tu intus tecta perfonare. Furtim ergo Sc limu- lanter intremus & confidamus poft auheum, ne la¬ cerantibus pradx fimus beftiis. Videmus heic o» mnes menfis maximas circunifidentes, a domina Orce, qux in pavimento fpatiacur, in bruta cfie commutatos, ut, prxter figuram externam, vix humanae naturae: priftinx fit reliquum. Affident duo Mufici ludentes: Alter Ovidius audit, canens:.

Vina parantanimos, reddunt que laboribus aptosr Cura fugit multo diluitur que vino.

Tum veniunt rifus tum pauper cornua fumit;; Tum dolor & cura rugaque frontis abit

ALer Horatius canit: Tu fe?nper reducis mentibus anxiis Vir es que, addis cornua pauperL Tofi te neque iratos trementi Regum apices y neque militum arma*

Qui' menfx prxfidec. commutatum videtis in E- QYUM ferocientem, qui elato collo & lato pe- a,ore: ceteris pn ftare fibi videtur., vehementi ca¬ chinno, hinnitum reterens*.

TAO-

# ) 21 ( #

TAURUS alter truci vultu eft, qui, demifli Coma, transverfa tuetur , maiurnqiie obmurmurat.

SUS tertius eft fine modo bibens, & quidquid adponitur in fe profufe ingurgitans.

CANIS evafit quartus in angulo fedens,, im¬ mundus vomitu fe ac focios confpurcans.

GALLINACEUS fadtus eft quintus, qui fe ja&at & res fuas geftas, fuaque merita fuperbe & fine fine decantat.

PSITTACUS garrulus eft fextus, qui; fine mora interjefta, de fe & aliis loquitur ignota pariter ac cognita, etiam quae fiieri debent, incaute effutiens..

PHILOMELA feptlmus inceftasBacchi & Ve> neris cantilenas modulatur & nullum fibi vocis fva> vitate parem judicat.,

CUCULUS illuforius o&avus alios alto fpernit fupercilio, iphs licet ne hilum quidem prudencior.

FABANUS nonus eft faftus, huc illuc circum-' volitans omnium impetit nafos, omnes hunc pugnis petunt, & e re eft, ut quisque fibi caveat, ne vul* neretur; modum enim impudentiae nefeit.

In HIRCUM commutatus eft foetidum deci¬ mus, cellariam infequens. Alios taedet recenfere,utpote qui tot diverfa referant bruta,quot fere diver- fi funt homines; maenas cdlaria clamat interim & urget, tempus efie, ut Jacramentum dicant Bac¬ cho in perpetuam hujus tefti diei memoriam:: hinc omnes loco fuo moti in genua fe provolvunt, ipfa argumentum Scyphi proponit, jubetque ut omnes fai\ compotores & orgiorum focii >■ fraternitatis no*

C 3, mine

^ ) 22 ( &

mine & vinculo conjungantur, qui vero, pergit, a nobis diffentire audet -is ad necem usque verbe¬ rabitur, potantibus his ilia canit:

Nox & amor vinumque nihil moderabile fvadent. Fabula linitur exodio, quod orgia Bacchi dicitur; funt enim, qui putent infra dignitatem effefrater- ternitatis (aeramento fe Baccho obligare, in me¬ moriam fordium perennem. Hinc exftinguu.ntur candelae, profternuntur menfe, tolluntur felhe, franguntur feneftrae, Gmnes in unum coeunt, pub fant, lacerant, mordent, conculcant fe invicem, vulnerantur corpora, fcinduntur veftes, excitatur clamor, exfecratio, lamentatio, livor, vulnera, fangvis, vomitus; Demum omnes conjiciuntur fo¬ ras , domum aut in carcerem per vim deportantur; mane fequenti evigilant corpore vulnerato, facie lacerata, veftibus vomitu confpurcads, crumena vacua, manibus tremulis, capite dolente, fauci' bus aridis, corpore febricitante, animo melan¬ cholico, trifti praeteritorum memoria, jamque pla¬ ne aliud cogitantes, quam proxima velpera.

§. viii. ; Syftcmate norvofo intelligimus Cerebrum cum

Medulla eorumque proceffus Nervos. Syftematc Nervofo differunt Animalia a vegetabilibus. H^c Animalia Senfu & Motu gaudent, quibus vegeta¬ bilia deflituuntur, ergo & hoc a fyftemate eorum nervofo.

Infipida & fapida mere talia ut Dulcia f. A- cria5 Acida f. Amara, Vifcofa f. Salfa, Pingvia C

Stiptica

❖ ) ( # Stiptica ne quidquam mutant in fenfibus & motu Animalium, ac odorata, ut volatilia & Spirituala, unica funt, quae haec in Animalibus mutant , adeo- que & in Syrtema nervo fu m agunt. Hxc Synco¬ pe correptos ex orci faucibus eripiunt, ut fpiritus* falis Amoniaci, Acetum, Vinum fragrantia;, Tri- ftes, Hilares, & Laetos faciunt, ut CrocusHor- minum, Meli fla. Laflo refoti liant eisque vires* addant ut vina. Timidos audaces faciunt, Torpi- dosque excitant, rigidosque agiles reddunt ut Po¬ cula. Frigidos calefaciunt pulfu citatiore, trans- fpiratione reliquisque fecrecianibus auftis; immo ftupidos & obliviofos memores & ingeniofos red¬ dunt. ^

Sene&utem a fola rigiditate folidorum deri¬ vant non pauci. At quum fpirituoforum effectus* reddit setati amiffam promptitudinem, hilaritatem, libidinem, memoriam &c. inde conflat lenium ejusque calamitates potius in fyftemate ner volo, quam in folidis quaerendas*

Hxe ergo Medicamenta Diaetetica ut refocil¬ lant corpus & animum, ita in his varix nationes; folatium non raro quaeliverunt. At vero ut ho¬ rum natura volatilis eflr ita & eorum effeftus vo¬ latilis & monentaneus; quem Mercurium volati-- lem, li quis mortalinm figere poffet, crederet fe merito verum lapidem Philolbphorum veramque Panaceam detexiffe; at fruftra hoc in hunc usque diem quxlivere mortales, & forte femper qux- ranu

Ut

❖ ) 24 ( &

Ut horam vis cogit magis vel minus fyftcma mervofum ad contra£fcilitatem, ita edam ceflante eorum effeScu, reddit fyftcma nervorum in pbfte- rum magis debile, veluti tendo nimis tenfus dein laxior evadit; hinc qui ejusmodi heroicis fepius abutuntur & procellis ebrietatis fefe expofuerunt, tremuli & infirmi evadunt ante annos, ut quoties novo inebriandam non excitantur imbre, I&ngvent inde vifcera debiliora, ut fuas functiones non per¬ agant nifi novo proluantur imbre, immo ad o- mnia obeunda munia inhabiles ipfi evsdunt, atque ideo pharmacum hoc repetere coguntur, ut illis carere prorfus nequeant, quemadmodum refert Eoerhave comment. 2. P. 137. Qui poculis indui- gent, his fatalis necejjitas oritur ea repetendi. Non absque jiimma commiferatione vidi juvenem , qui mane expergefacitis erat pallidus , genis pendulis, manibus tremulis , contremifcebat palpitatione cor¬ dis, nullum fere membrum movere poterat, multo minus vefles induere nifi prius aliquot uncias fpiritus fumer et; dum huic necejjitati oblu£iaturus in fyncopen incidebat, ut invitus cogeretur illo uti, do¬ nec in flore cetatis periit.

Agunt adeo que hsec inebriantia uti ignis po* tentialis, qui ingradu 1. favet, 2. calefacit, 3. u« rit, 4. comburit- Vini Rhenani Cyathus merito cordiale heroicum audit, at Alcoholis feu fpiritus ejus dephlegmati Cyathus lethale venenum & extemperaneum evadit. Hinc idem medicamen¬ tum ratione dofeos roboret & debilitat, vigilias

exci-

/

/

# ) *5 C # excitat & fomnum inducit, vitam excitat & fuffo* eat, contrario effeShi.

Abufus itaque horum deleterius eft & pneco- cem feneftutem adfert, ut raro videas eos, qui fpiritibus deftilaris fortioribus abutuntur ad quin¬ quaginta annos pertingere, plurimos vero debili¬ ori eiusdem fpiritus fpccie ufos forte hanc anno¬ rum fuperare metam,

§. IX.

Qiii fragilem longe cupimus perducere vitam, Luxuria vitae cur breviamus iter. OVENUS.

Sed txdct atque etiam pudet conliderantem quam mifera & detedabilis fit confvetudo rationa¬ lis hominis, qui hunc liquorem ingurgitando amat exuere nobiliffimam conditionem humanam & ia Bruti foedem transmigrare, quare etiam Salvator ipfe mattb, XXL Attendite vobis ne graventur cor* da vefira crapula zf ebrietate. Et Salomon Prov. XX11L ubi vae? ubi dolor? ubi rixae, ubi querela? ubi fine caujfa vulnera ? ubi rubedo oculorum? nempe illis, qui fettantur vinum zf Jludent calici¬ bus epotandis. Ne intuearis vinum quando rubet, cum fplendet in vitro color ejus, ingreditur blan¬ de, fed in novijjirno mordet ut Dipfas & ficut inorrbous venena fundit.

Sed hoc argumentum e cathedra noftra ad Theologorum remittimus, quamvis plures hujus

D ignis

# ) 26 ( # - ; * * ;

ignis liquidi abufu, quam fati lege fuccubuerint; in memoriam tantum revocantes verba Alieni.

0 beatam temperantiam, nunquam fatis lau¬ dandam, nunquam fatis admirandam , primaeva aetatis, qua?n fecifii decus tutamen, £?// fvadelam utique es ^ if pretium, Icetis aliquando Sittirni temporibus vifatn , puris piis que animis anni cevo cultam usque £f colendam, it?/ recta tuos ducis cultores ad longam, nec non jucundam fene- Butem; vultu placido juvenili & grato. Tu deni¬ que tuis ipfius laudibus ornaris & amabilis ab ipjis

dicaris virtutem hanc videant contabejcanu que reliBa.

s. a g*

I

illustri lyceo uesaliensi, pr^side

Documents